Κατασκευαστικά έργα δημοσίου

Τον τελευταίο καιρό γίνεται μεγάλη συζήτηση στα ΜΜΕ για τα προβλήματα που έχουν προκύψει σε έργα του Δημοσίου και τον τερματισμό συμβολαίων από την Κυβέρνηση. Αρκετοί συνάδελφοι που εμπλέκονται στις διαδικασίες θεωρούν και δηλώνουν κατηγορηματικά ότι το πρόβλημα προκύπτει λόγω της μεγάλης διαφθοράς που υπάρχει στην Κύπρο. Αυτή η άποψη επικρατεί και σε μεγάλο αριθμό εκπροσώπων στη Βουλή και είναι φυσικό να μεταδίδεται και στην κοινή γνώμη.

Το πρόβλημα των δημοσίων έργων, και κατά συνέπεια του αυξημένου κόστους εργολαβίας, είναι θέμα που παρατηρείται σε πολλές χώρες και δεν αποτελεί ιδιαιτερότητα της Κύπρου.

Για παράδειγμα, οι υπερβάσεις κόστους στα οδικά έργα του ΗΒ κυμαίνονται συνήθως από 10% έως 30% του αρχικού προϋπολογισμού. Η Υπηρεσία Ελέγχου του Ηνωμένου Βασιλείου σημείωσε περιπτώσεις όπου τα μεγάλα έργα αντιμετώπισαν υπερβάσεις μέχρι και 70%.

Συνήθως οι μεγάλες αποκλίσεις προκύπτουν από απροσδόκητες εδαφικές συνθήκες, γεωλογικά ζητήματα, δυσμενείς καιρικές συνθήκες που προκαλούν καθυστερήσεις, προσθήκες κατά την κατασκευή, καθυστερήσεις στις άδειες από τις Τοπικές Αρχές, συμμόρφωση με περιβαλλοντικά ζητήματα, ανάγκη αναβάθμισης υπηρεσιών κοινής ωφελείας, κακή διαχείριση, προβλήματα παραγωγικότητας από τον ανάδοχο, αυξήσεις στις τιμές των υλικών, διακοπή της αλυσίδας εφοδιασμού κατά τη διάρκεια του έργου.

Κάθε έργο είναι μοναδικό, απαιτείται λεπτομερής σχεδιασμός, σαφείς συμβάσεις και αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων – ίσως τα τρία βασικά στοιχεία που συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των υπερβάσεων των συμβολαίων.

Είναι προσωπική μου άποψη ότι ο «διάβολος» βρίσκεται στη σύμβαση που χρησιμοποιεί το Δημόσιο για την εκπόνηση τέτοιων έργων. Πρόκειται για μια σύμβαση με προσθέσεις/αφαιρέσεις διαφόρων δημόσιων λειτουργών για να συνάδει δήθεν με τα κυπριακά δεδομένα!

Ένα άλλο σοβαρό θέμα που θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τους εμπλεκόμενους δημόσιους λειτουργούς είναι η επιλογή των ατόμων που αναλαμβάνουν τη διαχείριση/παρακολούθηση των δημοσίων έργων. Η ομάδα επιλογής θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να παίρνει άμεσα αποφάσεις ώστε το έργο να προχωρά χωρίς καθυστερήσεις. Εάν ο εργολάβος λαμβάνει αμέσως απαντήσεις στα ερωτήματα και τις απορίες του, είναι δύσκολο αν όχι αδύνατον να απαιτεί πρόσθετο χρόνο και στη συνέχεια αιτήματα για αποζημιώσεις. Εκτιμώ ότι ο λόγος που αφαιρέθηκαν αυτές οι αρμοδιότητες από την ομάδα παρακολούθησης είναι γιατί το σύστημα δεν τους έχει εμπιστοσύνη.

Η διακοπή των δημόσιων συμβολαίων δηλώνει, κατά την άποψή μου, ότι οι μηχανισμοί, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι ελλιπείς. Θα πρέπει το σύστημα να εξετάσει με σχολαστικότητα και να καταγράψει τι πήγε λάθος, να ληφθούν διορθωτικά μέτρα για να μην επαναληφθούν.

Επίσης η επιλογή της χαμηλότερης προσφοράς δεν είναι πάντα η σωστή επιλογή. Θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και άλλοι παράγοντες ανάλογα με την πολυπλοκότητα του έργου.

Εκείνο που θα πρέπει, κατά την άποψή μου, να εξεταστεί είναι η δυνατότητα μελέτης και χρήσης του Συμβολαίου του Ινστιτούτου Πολιτικών Μηχανικών Αγγλίας, NEC4, του Ιουνίου 2017 το οποίο προτείνεται πλέον ανοιχτά από την Επιτροπή Διαχείρισης των Κυβερνητικών Έργων στην Αγγλία.

Παραθέτω πιο κάτω τους λόγους για τους οποίους θεωρώ ότι θα πρέπει να εξεταστεί η πιθανότητα αντικατάστασης των υφιστάμενων συμβολαίων εργολαβίας για δημόσια έργα και να τεθεί και στην Κύπρο το συμβόλαιο NEC4.

Το συμβόλαιο NEC4 προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των μερών που είναι κρίσιμη, την ευελιξία ώστε η σύμβαση να μπορεί να προσαρμοστεί για να ταιριάζει σε διάφορα μεγέθη και πολυπλοκότητα έργων. Χρησιμοποιεί απλή και κατανοητή γλώσσα για την ελαχιστοποίηση των διαφωνιών, και τέλος τη διαχείριση κινδύνων όπου καθορίζει με σαφήνεια τις ευθύνες και περιλαμβάνει ισχυρούς μηχανισμούς για τον χειρισμό τους. Σημαντικός όρος του εν λόγω έντυπου συμβολαίου είναι ο καθορισμός με σαφήνεια του τρόπου επίλυσης των πιθανών διαφορών που πιθανόν να προκύψουν με στόχο την αποφυγή χρονοβόρων διαδικασιών για την τυχόν επίλυση.

Θεωρώ ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αρκετά δημόσια έργα δεν προκύπτουν από τη διαφθορά που έχει καταλήξει να είναι το κύριο θέμα, αλλά γιατί δεν αφιερώνεται αρκετός χρόνος από ειδικούς για την καταγραφή όλων των πιθανών προβλημάτων που τυχόν να προκύψουν, δεν ετοιμάζεται λεπτομερής μελέτη, το κόστος του έργου καθορίζεται στα έγγραφα πολύ χαμηλότερο από το πραγματικό κόστος με τη λογική ότι θα εξασφαλιστούν χαμηλότερες τιμές, όλες οι διαφορές στέλνονται στην ΚΕΑΑ η οποία απαρτίζεται από υπάλληλους του δημοσίου με τη βραδύτητα που αυτό επιφέρει, άρα τα προβλήματα που προκύπτουν στα έργα δεν επιλύονται άμεσα, με αποτέλεσμα ο εργολάβος να μην έχει τη δυνατότητα να επαναπρογραμματίσει σωστά και έγκαιρα τις εργασίες του όταν κάτι αλλάξει από τον αρχικό προγραμματισμό. Ως επακόλουθο προκύπτουν καθυστερήσεις με τις σχετικές χρηματικές απαιτήσεις.

Η αρχή της ομαλοποίησης της έγκαιρης παράδοσης των δημοσίων έργων θα πρέπει κατά την άποψή μου να ξεκινήσει από την ενδελεχή εξέταση της Σύμβασης που χρησιμοποιείται και την αναθεώρησή της.

Ντίνος Κωνσταντίνου

Πρώην Δημοτικός Μηχανικός Λευκωσίας