toolS for tilerS Slimmer sjouwen, tillen en knielen voor tegelzetters

Thema’s & ToekomsT

‘tOOlS fOr tilerS’: sliMMer sJouWen, tillen en Knielen voor tegelzetters!

terwijl elders al een aantal tegelzetters ervaring opdoet met het speciaal op de bouwomstandigheden aangepaste proef-exoskeleton van laevo, is Bovatin, samen met volandis en de technische universiteit delft (afdeling industrial design enginering) gestart met een ‘advanced Concept design’-innovatieproject. ‘nou, dat klinkt zo geavanceerd…,’, zult u misschien zeggen, ‘de praktijk komt er vast niet eens meer aan te pas.’ nou, dat komt de praktijk dus wél. om die reden zijn specialist duurzame inzetbaarheid/ ergonomie Margo Caspers, tud-ide’s design coach Wim Wijdeveld en Bovatin-voorzitter gerard reus binnen dit subsidietraject ‘tools for tilers’ gestart om hulpmiddelen voor de branche te ontwikkelen waarbij de gebruiker 100% centraal staat.

de Opzet

Er is al veel ontwikkeld waar uiteindelijk de gebruiker – voor wie het allemaal bedoeld was – geen gebruik van maakte. Niet zo vreemd, want welke industrieel ontwerper kan begrijpen wat het vak van tegelzetter precies voor gemakken en ongemakken kent? Steeds meer komt de ontwerper dus achter zijn tekentafel vandaan. En gaat de tegelzetter zelf eens aan het tekenen: er staat nog heel wat slim materiaal in de Nederlandse schuren en laboratoria. Schrijver van dit artikel maakte ook al eens mee hoe een door een tegelzetter ontworpen tegeltiller positief ontvangen werd door een groep Volendamse tegelzetters, maar na twee weken enthousiast gebruik toch in de loods bleef staan. Naar verluidt omdat ‘wie zo’n apparaat gebruikt, wel een watje moet zijn’… Hoe ontwerp je iets dat niet alleen volgens de ergonoom, de ontwerper, de dokter en de branche hard nodig is, maar waarvan ook de gebruiker na een eerste en langduriger kennismaking vindt dat hij gek is als hij het nog langer zonder doet? ‘De tegelbranche is conservatief’, hoor je wel eens. En misschien is dat zo. Maar geen tegelzetter wil nog XXL- of strokentegels verlijmen zonder levellingsysteem. Zelden werd een uitvinding zó snel omarmd… Dus conservatisme is het niet.

Acd: Ontwerpen Met de gebruiker AlS MAAtStAf

Zelfstandig industrieel ontwerper en TU-designcoach ir. Wim Wijdeveld leert zijn 17 TU-IDE studenten in dit project ontwerpen volgens een zodanig stappenplan dat ze zich niet verliezen in techniek en ontwerp, waarbij ze

zich permanent bewust zijn van niet alleen wat de eindgebruiker nodig heeft, maar ook wat die daar zelf van vindt. “En dat is zowel een cultureel als een ergonomisch, technisch en visueel vraagstuk,”, weet de designcoach. “ En daarom werken wij met een stappenplan waarin die vier zaken steeds terugkomen: bij iedere stap in het onderzoeks- en het ontwerpproces volgen we scherp wat de eindgebruiker nodig zegt te hebben en wat hij ervan vindt en er met prototypen getest wordt. Bij de technische realisatie en visualisatie geldt dat minstens zo sterk: negeer de eindgebruiker, en je weet hoe succesvol je ontwerp zal zijn…”

vOlAndiS: duurzAMe inzetbAArheid AlS OpdrAcht

Margot Caspers was destijds ook al betrokken bij het BOVATIN IPC-project. Zij kent de bouw en zijn uitdagingen, en weet hoe succesvol hands-on ontwerpen kan zijn. “Zorgen dat de mensen die in de bouw gezond, veilig en met

plezier hun werk kunnen doen, en vooruit kunnen kijken naar de toekomst van hun loopbaan. Dat is onze missie. Tegelzetters hebben te maken met drie grote werkuitdagingen:

1.

2.

3.

Ze werken minimaal 2 à 3 uur per dag op hun knieën, met verouderde kniebescherming. Ze vervoeren - vooral bij renovatie van particuliere woningen - met de hand tegels en andere materialen naar de eerste verdieping, in pakketten van zo’n 20 tot 25 kilo, in totaal tot wel 1.750 kg per dag! Hier moet een oplossing voor komen. Het plaatsen van de tegels op muren en vloeren vraagt door het gewicht en de repeterende bewegingen veel van schouders en armen. Hoe kan dit slimmer?

Hoewel jonge tegelzetters niet ervaren dat ze schade aan hun lichaam toebrengen, is de fysieke belasting – ook al omdat de tegelformaten steeds groter worden – te hoog. Onderzoek van het Erasmus MC bevestigt dat deze schade leidt tot een oplopende arbeidsongeschiktheid rond het vijftigste levensjaar. Al met al is dit geen goed perspectief voor het beroep en zijn beoefenaars. Actie en innovatie is dus heel hard nodig…”

bOvAtin: AAn het werk erMee!

Gerard Reus had, met zijn tegelzettersachtergrond, als co-writer van de onderzoeksopdracht deze elementen ingebracht. “Als we deze internationale groep van TU-IDE studenten inderdaad willen laten ervaren wat die tegelzetter ervaart… Tsja, dan zit er niets anders op dan dat ze het zelf gaan doen!”

En zo mochten de studenten – al was het maar een paar uur - in de praktijkruimte van het AFNL/NOA-pand in Veenendaal ervaren wat het is om op de knieën een 60x60-vloertegel te leggen, tegen een muur te plaatsen, en in een pak van 25 kilo de trap op te sjouwen. Vond men het zwaar? “Dat merken ze tijdens het weekend,”, glimlacht Reus. Eigenlijk zou iedereen gewoon een dag lang, die 1.750 kilo deze trap op moeten sjouwen, en 30 vierkante meter vloertegels moeten verwerken. Maar iets zegt me dat ze nu al weten hoe het voelt…!”

vervOlg

Eerst gaat de groepen nu een bezoek aan een bouwlocaties brengen en observaties doen, om daar minutieus te bestuderen en te horen hoe het daar werkt. Vervolgens worden de eerste ontwerpideeën

geschetst en onderling gepitcht; de meest kansrijke daarvan worden in december aan de markt (vertegenwoordigers van onze geassocieerde gereedschapsfabrikanten Rubi en Raimondi) gepresenteerd. En vervolgens wordt – absoluut met kritische tegelzetters! – aan een set prototypes gewerkt en gesleuteld. Inzet is dat versies die de goedkeuring van de tegelzetters kunnen wegdragen medio volgend jaar aan de markt kunnen worden gepresenteerd.

En hoe realistisch is dat…? “We weten maar al te goed hoe weerbarstig de praktijk is,” vinden de drie projectverantwoordelijken. “Maar we zijn ook ambitieus. Er is behoefte, er is noodzaak. En we weten ook heel goed wat in de loop der jaren NIET gewerkt heeft. Daarom is het ook belangrijk dat innovatie iets vanzelfsprekends naast het ‘echte’ werk is: bij de tegelzetters zit de ervaringskennis, wij staan er met z’n drieën voor om te zorgen dat de oplossing op een slimme manier ontstaat EN ingang vindt bij de tegelzetters!” ■

Meer weten? ideeën? neem contact op met:

voorzitter@BOVATIN.nl

Meer over tu delft en volandis:

www.tudelft.nl/en/ide/ www.volandis.nl

nASchrift – …en AlvASt zelf tegelen!

een eerste groep zat al meteen met de consequenties van de opmars van de corona-besmettingen: er was weinig ruimte op de bouwplaatsen om even langs te komen… gelukkig kon men bij bouwmensen Mierlo terecht, alwaar de docent ter plekke, onze eigen technisch adviseur ton borrenbergs, samen met gerard reus en landelijk kampioen tegelzetten daan hooglugt een ‘introductieles’ gaven…