PUBLI
Πιστοποίηση μηχανολογικού εξοπλισμού για χρήση σε εκρήξιμες ατμόσφαιρες (οδηγία 2014/34/ΕΕ) - Διαδικασία συμμόρφωσης & εργαλείο αναβάθμισης της ασφάλειας του εξοπλισμού Γράφει ο Ιωάννης Μαρκετάκης, μηχ. μηχανικός, σύμβουλος Ασφάλειας Μηχανημάτων και Θεμάτων ΑΤΕX της ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ Α.Ε.
Μία ιστορία από το παρελθόν
Felling, 25η Μάϊου 1912. Ένας υπόκωφος κρότος και μία δόνηση γίνονται αισθητά από τους κατοίκους του μικρού αυτού χωριού της Βόρειας Αγγλίας. Ανθρακωρύχοι με πριοβόλους κατεβαίνουν στο ορυχείο για να σώσουν όσους επιβίωσαν από την ισχυρή έκρηξη. Αλίμονο! Ένας πριόβολος καθώς σπινθήριζε για να φωτίσει, ανέφλεξε ποσότητα συσσωρευμένου μεθανίου. Οι φλόγες έκαιγαν για ημέρες. Το ορυχείο σφραγίζεται. Ο απολογισμός: 91 θύματα. Πρόκειται για τη φονικότερη έκρηξη της ιστορίας σε ανθρακωρυχείο. Το ατύχημα αυτό θορύβησε την κοινή γνώμη. Ο Sir Humphry Davy, διακεκριμένος επιστήμονας, θα δώσει τη λύση δημιουργώντας τον «αντιφλογιστικό φανό» την πρώτη αντιεκρηκτική συσκευή στην ανθρώπινη ιστορία. Έκτοτε πρότυπα και κανονισμοί αναπτύχθηκαν, αντιεκρηκτικές συσκευές τελειοποιήθηκαν και οι εκρήξεις μειώθηκαν. Η International Electrical Committee (IEC) επικεντρώθηκε εντατικά στο θέμα και δημιούργησε μία σειρά από πρότυπα (τη σειρά 600ΧΧ-ΖΖ) που θέτουν τις διαδικασίες για την πιστοποίηση των διαφόρων τύπων ηλεκτρολογικού αντιεκρηκτικού εξοπλισμού, κριτήρια για την αξιολόγηση της συχνότητας που εκδηλώνεται μια εκρήξιμη ατμόσφαιρα (zoning) και τις προϋποθέσεις για την εγκατάσταση και επιθεώρηση του. Τί γίνεται όμως με τον μηχανολογικό εξοπλισμό; Εδώ δυστυχώς υπήρξε υστέρηση παρόλο που τα στοιχεία του US-OSHA, δείχνουν ότι το 39% των εκρήξεων προκαλείται από αιτίες «Μηχανικής Φύσεως» (σπινθηρισμούς λόγω τριβής, υπέρθερμες επιφάνειες, κ.ά. ), ενώ μόλις το 3,5% αφορά ηλεκτρολογικά αίτια (βλ. φώτο 1).
Πρότυπα και κριτήρια αντιεκρηκτικότητας για τον μηχανολογικό εξοπλισμό
Ο ISO καταλαβαίνοντας τη σημασία αυτής της έλλειψης εξέδωσε το 2016 τα πρότυπα ISO 80079–36 & ISO 80079-37 τα οποία καθορίζουν τα βήματα για την πιστοποίηση και τον τρόπο που παρέχεται αντιεκρηκτική προστασία από τον μηχανολογικό εξοπλισμό, και τέθηκαν σε πλήρη ισχύ από τον Οκτώβριο του 2019. Τα πρότυπα αυτά προσδιορίζουν τα παρακάτω κριτήρια που πρέπει να πληροί ο μηχανολογικός εξοπλισμός για να εξασφαλίζει αντιεκρηκτικότητα: • Χαμηλές σχετικές ταχύτητες συνεργαζόμενων στοιχείων ώστε η πιθανότητα σπινθηρισμού λόγω τριβής να είναι πολύ μικρή.
32
• Αποφυγή ασυμβατότητας υλικών: Ο συνδυασμός μετάλλων που παράγουν την «Αλουμινοθερμική αντίδραση» (χάλυβας με ελαφρά μέταλλα όπως Αλουμίνιο, Τιτάνιο, Μαγνήσιο) περιορίζεται στο ελάχιστο. Επίσης η χρήση επισκληρυμένων χαλύβων υπόκειται σε περιορισμούς. • Ελάχιστη ενέργεια κρούσης. Θέτονται όρια για την απελευθέρωση ενέργειας για τα κρουόμενα μηχανικά στοιχεία. • Ασφάλιση αφαιρούμενων στοιχείων έναντι χαλάρωσης. Βίδες, περικόχλια και άλλα στοιχεία συναρμολόγησης πρέπει να ασφαλίζονται, έτσι ώστε να μην εκσφενδονιστούν κατά τη λειτουργία και με την κρούση τους προκαλέσουν σπινθηρισμούς. • «Σφιχτή» επιτήρηση λειτουργίας τριβέων και ρουλεμάν. Η φθορά των στοιχείων αυτών, μπορεί να δημιουργήσει υπέρθερμες επιφάνειες. Εδώ συστήνεται η προβλεπτική συντήρηση π.χ. μέσω λήψης μετρήσεων ταλαντώσεων έτσι ώστε να γίνει αντιληπτή η πρόωρη φθορά. • Χρήση πλαστικών υλικών τα οποία αφενός δεν αναπτύσσουν στατικό ηλεκτρισμό και αφετέρου έχουν πιστοποιημένη αντοχή μηχανικών ιδιοτήτων στις περιβαλλοντικές συνθήκες. • Χρήση αντισπινθηριστικών μετάλλων (χαλκός και κασσίτερος).
Αυταναφλέξεις 6% Υπέρθερµες επιφάνειες 6,5%
Συγκολλήσεις 5% Σηµειακές συγκολλήσεις 9% Άγνωστες αιτίες 11.5%
Φωτιά 8%
Ηλεκτρικός εξοπλισµός 3.5% Άλλες 2.5%
Στατικός Ηλεκτρισµός 9% Τριβή 9% Μηχανικοί σπινθηρισµοί 30% Φώτο 1
PL A N T • Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ 2 0 2 0