jaar, wanneer de resultaten van het onderzoek met de HepaRG-cellen bij mensen bekend zijn. Dan zou een grote farmaceut Hep-Art (het spin-off bedrijf van het AMC dat de exclusieve licentie van de BAL heeft, en waarin Chamuleau ook na zijn pensioen nog actief is) kunnen opkopen en kan hij aan zijn vrouw en zijn negen kleinkinderen vertellen dat hij nu toch echt met pensioen gaat - nou ja, bijna dan. ‘Ik zou toch nog wel graag als adviseur verbonden willen blijven aan een bedrijf dat onze kunstlever gaat commercialiseren.’
naar acuut leverfalen bij patiënten en bij varkens. Edinburgh is het belangrijkste verwijscentrum in Schotland voor patiënten met acuut leverfalen, daar is dat vaak het gevolg van een zelfmoordpoging door een overdosis paracetamol. Andere deelgenoot in de subsidie is de firma Pharmacell in Maastricht, die samen met Biopredic de HepaRG-cellijn in industriële hoeveelheden gaat kweken. HepArt Medical Devices moet de HepaRGBAL commercialiseren.
De AMC-kunstlever. In de cilinder zitten miljarden levercellen. Foto: Xander Remkes
Le verdialyse Enorm be vredigend
De BAL, voor wie het alweer een beetje vergeten was, is een kunstlever met een bio-component. In een plexiglazen cilinder van een halve liter groot zit een opgerolde mat van dragermateriaal waarop actieve levercellen hechten. Koppel je die cilinder via een aantal filters, slangetjes en kraantjes aan een zuurstoftoevoer en aan de bloedsomloop van iemand met acuut leverfalen, dan zuiveren de cellen in de BAL het bloedplasma van de patiënt. Dankzij de BAL kan die de voorbereidingstijd van enkele dagen overleven die nodig zijn voor een spoed-levertransplantatie en kan hij in een betere conditie de operatie ondergaan. Chamuleau: ‘Je kunt er zo iemand zeker een week mee in leven houden. Dat is genoeg voor een patiënt op de high urgency-lijst. Bij mensen met reversibel leverfalen, bijvoorbeeld door virale acute hepatitis, krijgt de lever dankzij de steun van de BAL zelfs de kans zich te herstellen. Daardoor wordt een transplantatie soms zelfs overbodig.’ De BAL van 1996 bevatte nog vers geïsoleerde varkenslevercellen. Chamuleau testte hem uit in Napels. ‘Eerst op varkens zelf, minipigs van 35 kilo met acuut leverfalen. Nou ja, leverfalen, dat hadden wij zelf veroorzaakt door te zorgen dat hun lever geen bloed meer kreeg.’ De varkens die een IC-behandeling kregen én een BAL gevuld met verse varkenslevercellen, bleven significant langer leven dan de varkens met een BAL zonder cellen erin. ‘Daarna wisten we dat de kunstlever werkte.’ Bij de twaalf Italiaanse patiënten op wie de BAL vervolgens getest werd, werkte hij ook. En zij overleefden hun behandeling. ‘Dat zijn ernstig zieke mensen op de intensive care, ze zijn suf, tot coma aan toe,’ vertelt Chamuleau. ‘Vervolgens leg je ze aan de BAL en dan worden ze na een paar uur steeds wakkerder en beginnen ze weer te praten. Dat is enorm bevredigend.’ Vlak daarna werd het gebruik van varkenscellen voor behandeling van mensen in heel Europa verboden. Maar dankzij de HepaRG-cellen en de EU-subsidie nu is de BAL terug van weggeweest. Chamuleau: ‘We zijn de groep aan het uitbreiden en gaan er full-speed tegenaan.’ Het AMC deelt de EU-subsidie met de Royal Infirmary of Edinburgh, een ziekenhuis dat veel onderzoek doet
Als Pharmacell voldoende cellen heeft opgekweekt, gaat het ziekenhuis in Edinburgh de BAL testen bij varkens met acuut leverfalen. Net als Chamuleau jaren geleden in Italië, maar nu worden de dieren met menselijke levercellen behandeld. Volgens de planning is na 2,5 jaar de proef met de varkens voltooid en is de eerste patiënt aan de beurt. In deze eerste klinische trial zullen tien patiënten met acuut leverfalen behandeld worden in Edinburgh en in het AMC. De komende drie jaar is er dus nog volop werk. Daarna wacht een andere uitdaging: ‘We zijn ook bezig met het ontwikkelen van een mini-BAL.’ Chamuleau houdt duim en wijsvinger en paar centimeter van elkaar. ‘Met drie milliliter cellen erin. Een test-tool voor medicijnonderzoek door de farmaceutische industrie. Om proefdieren te besparen, geneesmiddelen te testen en het hepatitis-B-virus in het lab te bestuderen.’ Er is nog meer toekomstmuziek, zoals toepassing van de BAL bij leverdialyse voor chronische patiënten, als de maatschappij – of de rijke patiënt – het betalen wil tenminste. Mensen met levercirrose zouden dan drie keer per week aan de kunstlever moeten, net zoals nierdialysepatiënten. Wat kost zo’n behandeling? Chamuleau verblikt of verbloost niet. ‘Ongeveer twintigduizend euro per BAL. Maar dat kan goedkoper worden als de productie gecommercialiseerd wordt. Als je een kunstlever hebt die werkt, wil je hem inzetten ook.’
Rob Chamuleau Foto: Ruben San A Jong
AMC M aga zine september 2012
5