Inspiratiekatern Ruimte in verbinding

Ruimte in verbinding

Voorwoord

Carmel bestaat al honderd jaar! Wat is die spreekwoordelijke ‘lijm’ die onze mensen bij elkaar houdt? Vaak is dat een gevoel en is het niet makkelijk om er woorden aan te verbinden. Toch is het een menselijke behoefte om met elkaar te ontdekken wat ons bindt. Een gemeenschap als Carmel, die van waarde wil zijn in het hier en nu, moet ook in staat zijn het gezamenlijke eigen verhaal te blijven vertellen, om de organisatie levend te houden.

Ons verhaal in beeld

Wie jarig is, trakteert. Dat is een traditie. Omdat Carmel in 2022 haar 100-jarig jubileum vierde, wilden wij graag iets blijvends geven. Iets zichtbaars en tastbaars, dat die ontdekkingstocht naar ons gezamenlijke verhaal kan inspireren en verbinden. Daarom kregen alle Carmelinstellingen een kunstwerk. Ik ben al in veel gebouwen geweest waar het kunstwerk hangt of staat. Het kleurrijke glas heeft bij alle weeromstandigheden een andere vorm, bijna alsof het leeft. En dat is geen toeval. Het ontwerp is zorgvuldig door leerlingen en collega’s geselecteerd op zichtbaarheid van de Carmelwaarden. Ze zagen positiviteit, ontmoeting, dynamiek, open ruimte in jezelf, de balans tussen rust en drukte, en gelijkwaardigheid van kleuren en mensen. Bij het kunstwerk is een lesbrief ontwikkeld, die de dialoog over het kunstwerk in de klas ondersteunt.

Scan de QR-code om de lesbrief te lezen

2 Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Scan de QR-code om je verhaal te delen!

Stof tot nadenken

Sommige Carmelscholen zijn vernoemd naar mensen met een verhaal, zoals Dietrich Bonhoeffer, Augustinus, Titus Brandsma, Antonius, Pius X en Etty Hillesum. Hun verhalen zijn bronnen van inspiratie, reflectie en verbinding. Een paar citaten die mij inspireren:

1. “Een vriend is iemand die alles van je weet en toch van je houdt.” (Augustinus)

2. “Kennis is maar de helft." (Titus Brandsma)

3. “Waar je schat is, daar is ook je hart.” (Antonius)

4. “En zeker van iets zijn mag men nooit, dan staat iedere ontwikkeling stil.” (Etty Hillesum)

5. “To heal the breach between the rich and the poor, it is necessary to distinguish between justice and charity.” (Pius X)

Stof tot nadenken, maar volgens mij krijgen al deze woorden pas betekenis in dialoog met de ander. Zo zie ik ruimte in verbinding: wanneer je écht luistert, ontstaat er ruimte. Soms ruimte voor elkaar, soms ruimte voor ideeën en soms ruimte voor jezelf. Onderwijs draait niet om jonge mensen volgieten met kennis, maar om ruimte creëren waarin mensen zichzelf leren kennen in relatie tot de ander.

Inspiratiebron

Hoe vaak gunnen wij onszelf de tijd om die ruimte in verbinding te onderzoeken? Ik hoop dat de kunstwerken in onze instellingen hiervoor een inspiratiebron zijn. Lees in dit inspiratiekatern hoe het kunstwerk de mensen in onze scholen heeft geïnspireerd en verbonden, en welke verhalen zij elkaar erover vertellen. Ik ben benieuwd of het jou inspireert en welk verhaal het bij jou oproept!

Karin van Oort, Voorzitter College van Bestuur Stichting Carmelcollege

100 jaar ruimte verbondenheidin

Een bijdrage van: Tjalling van Balen, karmeliet. Toelichting: een bewerking van de tekst die Tjalling van Balen heeft uitgesproken bij de onthulling van het kunstwerk.

Dit jaar is het 100 jaar geleden dat Stichting Carmelcollege werd opgericht. Pater Titus Brandsma, een karmeliet, was een van de oprichters. Wat zou hij nu trots zijn geweest op de stichting, die zo is meegegroeid met de tijd en toch Karmel blijft meevoeren in haar naam. En die haar spiritualiteit eigentijds vormgeeft, in veelsoortige activiteiten: steeds zoekend naar ruimte en verbondenheid.

Carmel is in de loop der jaren ver gevorderd in de mate waarin menselijkheid een rol speelt bij de ontwikkeling van jonge mensen. Dat is te zien aan de mogelijkheden die de leerlingen op de scholen nu krijgen en aan de wijze waarop zij tegemoet worden getreden als unieke mensen met eigen talenten.

Ik bewonder de oprechte houding van leraren en alle medewerkers, en hun verlangen om elke leerling als een uniek, mooi en heel mens tegemoet te komen en te ontmoeten. Pater Titus sprak in zijn tijd over idealisme van de leraar: hij zei dat er tijd nodig is, dat je pas later kunt zien wat de resultaten zijn van het onderwijs. Nu worden de vruchten geplukt van wat lang geleden gezaaid is. We staan in een traditie die zich continu vernieuwt, ook dat is ‘ruimte in verbinding’.

4 Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Zelf stond pater Titus altijd dicht bij de mensen, hij was oprecht geïnteresseerd in elke mens, die hij ontmoette. Ontmoeting was voor hem wezenlijk. Hij zag en hoorde de ander en wilde als het nodig was graag iets voor de ander doen. Het ging hem nooit om iets groots en geweldigs of opvallends, maar om het kleine en gewone zo goed mogelijk te doen, tot opbouw en leven van elke mens. Hij had vertrouwen in elke mens en zag in ieder iets goddelijks aanwezig: jong of oud, krachtig of zwak. Liefde was voor hem het belangrijkste in het leven.

Het was dit idealisme dat pater Titus ertoe bracht om samen met anderen middelbare scholen op te richten, om jonge mensen perspectieven voor de toekomst en nieuwe mogelijkheden te bieden. Hij plaatste de mensen niet in hokjes en categorieën: “We hebben de jeugd te nemen, gelijk zij is”, zei hij. Uit die houding leefde hij ook. ‘Jezelf te zijn met hoofd en hart’, dat hield hij vol tot het einde van zijn leven, gevangen in kamp Dachau. Medegevangenen getuigden na de Tweede Wereldoorlog van hem: “Titus Brandsma was in de verschrikkingen van Dachau al een vrij mens, altijd bereid tot een gesprek of een bemoedigend woord”. Hij liet zich door niemand geestelijk omverwerpen en keek altijd positief naar de toekomst.

In die zin leek pater Titus wel op het glazen kunstwerk dat Annemiek Punt voor alle Carmelscholen heeft gemaakt. Dat kunstwerk is sterk en kwetsbaar tegelijkertijd. Elke kleur is heel eigen, uniek, maar ook verbonden met andere kleuren. Het werk toont diversiteit en eenheid. Dit kunstwerk nodigt ons uit om er in dialoog mee te treden en in vrijheid te spreken met elkaar, elkaar te ontmoeten. Zoals pater Titus kunnen ook wij kleur geven aan onze eigen omgeving. Hij vergeleek God dikwijls met de zon die de bloemen omstraalt met licht en warmte. Die bloemen zijn wij: jij en ik. Elke bloem ‘telt‘ helemaal. Er wordt ons veel gegeven, en wij kunnen in grote ruimte en verbondenheid onze verantwoordelijkheid nemen voor elkaar.

Karmel

Kleurrijke gedachten

Een bijdrage van: Yvonne Bouw-Mulder, teamleider havo-vwo bovenbouw en docent geschiedenis/maatschappijleer; Ramon Voorbraak, locatiedirecteur Groenlo; Yona Lammers, docent Nederlands en teacher leader burgerschap en identiteit.

Toelichting: aan leerlingen van één klas per jaarlaag (in totaal zes klassen) is gevraagd wat hun associaties bij de kleuren van het glaskunstwerk zijn, het liefst in relatie tot school en leren.

Waar doen bepaalde kleuren je aan denken? Aan de hand van snelle associaties geven leerlingen antwoord op die vraag.

Oranje brengt eensgezindheid, zo blijkt. Onafhankelijk van elkaar noemen leerlingen de oranje vloeren en wanden in het gebouw in Groenlo. ‘De hele school heeft iets oranjes’, schrijft een leerling uit leerjaar vijf. Dat daarmee ook de verbinding met Nederland en sport wordt gelegd, zal niet verbazen.

Rood roept wat meer onrust op. Leerlingen vinden rood een ‘nakijkkleur’, sommigen verwijzen naar hun rooskleurige cijferlijst.

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Paars

krijgt vooral sympathie. ‘Dit is mijn lievelingskleur’, schrijft een brugklasser. Paarse vrijdag komt vaak voorbij in de associaties.

Een leerling uit leerjaar drie denkt bij de kleur Bruin aan de grote boom op het binnenplein van Marianum Groenlo. Deze zal straks haar beschermende takken boven het glaskunstwerk van Carmel laten hangen. Leerlingen in leerjaar twee verwijzen bij de kleur opvallend vaak naar aardrijkskunde. Zijn zij net, gewapend met grondboren, op pad geweest in de mooie Achterhoekse achtertuin van de school?

Blauw roept heel verschillende associaties op. Waar een leerling uit leerjaar vier vrolijk verwijst naar het logo van een grote landelijke supermarkt, verwijst een tweedejaars

leerling naar de blauwe luchten tijdens het fietsen naar school. En in de antwoorden van leerjaar zes komt met regelmaat een blauwe maandag voorbij.

De plantenkas op het dak van het gebouw wordt vooral door leerlingen uit de bovenbouw aan de kleur groen gekoppeld. Maar ook de whiteboardmarkers hebben bij Marianum blijkbaar vaak een groene kleur.

En de kleurenwaaier? Daarbij denken leerlingen aan de regenboog én creativiteit. Een leerling uit leerjaar twee kijkt goed om zich heen. De kleurenwaaier koppelt zij aan de kleding van de mensen op school, jong en oud. Marianum als kleurrijke school.

Marianum

Inzichten in gespreid leiderschap

Een bijdrage van: afdelingscoördinatoren Marke Raaijmakers (M), Wendy Bessembinders (W), Chloé Vermeer (C), Jan-Willem Strik (JW), Arjan Wellens (A). Geschreven door Miriam Maas-Schevers, teamleider vwo/directielid.

Toelichting: om de doelen uit het schoolplan en de Carmelkoers te realiseren, is het Augustinianum dit schooljaar gestart met een nieuwe managementstructuur. In deze tekst vertellen de afdelingsleiders over de keuze voor gespreid leiderschap die daarbij is gemaakt, zowel in de structuur als relationeel en cognitief. Deze keuze komt voort uit de wens het lerend vermogen van de organisatie te stimuleren, in en vanuit openheid, leerbereidheid, collegialiteit, gezamenlijkheid en overtuiging. Gedeeld leiderschap geeft onder andere meer ruimte voor verbinding: vertrouwen geven en vertrouwen krijgen, ontmoeting en dialoog, jezelf zijn met je hoofd en je hart, fouten maken (mag) en openheid. Het Augustinianum investeert in vertrouwen, een gedeelde taal en een gedeelde sense of purpose. De portretten bij deze tekst laten de gezichten zien van gespreid leiderschap: sterke individuen, maar wel in verbinding met elkaar.

Over vertrouwen

JW “We hebben de ruimte en de mogelijkheid gekregen om gespreid leiderschap op onze eigen manier vorm te geven. Collega’s die je voorheen niet zo vaak sprak, hebben daardoor de weg naar ons gevonden. Dat is bijzonder. Je ziet vaker de mens achter de docent.”

C “We zijn samen enthousiast aan dit avontuur begonnen.

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Vanuit het MT ervaar ik vertrouwen. Bij het oppakken van nieuwe taken hoor ik tijdens onze overleggen met regelmaat: ‘maar dat kunnen jullie wel’. Collega’s lopen ook makkelijker binnen. Soms denkt een collega dat ik vanuit mijn taak alles oplos, maar ik vind het belangrijk om mensen eerst te vragen wat ze er zélf mee willen.”

Lees verder op pagina 10 >>

Augustinianum

W “Het feit dat je ruimte krijgt om te spelen met de verantwoordelijkheden die je hebt, dat je dingen mag aankaarten en dat daar op een volwassen manier op gereageerd wordt, geeft mij het gevoel dat er vertrouwen is.”

M “In mijn mentorenteam hebben we verwachtingen uitgesproken en gekeken wat nou eigenlijk een team is. Ik heb het vergeleken met mijn sportteam van vroeger. Ik zie mezelf als de aanvoerder, maar ik doe ook mee met de wedstrijd. Ik ben net zo verantwoordelijk als iedereen, maar ik houd wel het overzicht en je kunt bij mij komen als iets besproken moet worden met de coach.”

Over ontmoeting en dialoog

A “We zijn voor collega’s een klankbord geworden omdat we er dichter op zitten. Dat werkt heel goed. Mensen nemen je eerder in vertrouwen. Door een verbinder te zijn, mensen op de juiste manier met elkaar in contact te brengen, de juiste richting op te laten bewegen, hoop je dat ze het een volgende keer zelf proberen.”

JW “We zitten in een tussenfase op weg naar een lerende cultuur. De kleinere leergemeenschappen die we met de nieuwe structuur gecreëerd hebben, gaan meer voordelen opleveren dan de grote leergemeenschappen van voorheen. Ze bieden collega’s de mogelijkheid om zich te laten zien. Als coördinator moet je je ervan bewust zijn dat mensen graag willen laten zien wat ze in hun mars hebben.”

W “Het begint met de deur openzetten. Op het moment dat je dat als leidinggevende doet, voelen mensen ook de ruimte om binnen te lopen. Ze kunnen even iets kwijt, of het nou feedback is of creatieve ideeën. Dat maakt dat ze initiatieven kunnen ontplooien.”

M “Ik heb mezelf voorgenomen bewuster te communiceren om te laten zien wat er speelt. Ons beroep is contact maken. Het is heel belangrijk om te weten wat er bij mensen leeft. Zien en gezien worden.”

Over fouten maken en openheid

C “Fouten maken mag, alhoewel je het natuurlijk moet proberen te voorkomen. Ik geef bewust aan mensen mee dat ze iets mogen proberen.”

M “Openheid is voorwaardelijk om fouten te durven maken. Mensen zijn bereid persoonlijke zaken met me te delen. Op mijn beurt vertrouw ik het MT helemaal en vertrouw ik erop dat ik fouten mag maken en dat ik er niet op word afgerekend.”

A “Openheid is het basiswoord. Een feedbackcultuur hoort bij professioneel werken en is een voorwaarde om vooruit te komen. Ik wil hier graag samen handen en voeten aan geven. Elkaar vragen stellen, elkaar aanspreken. Het begint bij onszelf.”

W “‘Goed voorbeeld doet goed volgen’: sinds ik bij Carmel een opleiding heb gedaan, heb ik dat heel bewust in mijn hoofd. Toch is een aanspreekcultuur bij ons nog geen vanzelfsprekendheid. We zijn lief voor elkaar. Soms mag het eerder gezegd worden als er iets niet goed is gegaan.”

JW “Daarom geef ik mensen bewust de ruimte om in openheid aan te geven wat er fout gaat. Ik ben liever op de hoogte zodat ik naar eer en geweten antwoord kan geven, dan dat ik veroordelend ben en (voortaan) niets meer hoor.”

‘Het begint met de deur openzetten’

Over jezelf zijn met je hoofd en je hart

JW “Het Augustinianum is de plek waar je mag zijn wie je wilt zijn. Ik mag de versie van mezelf neerzetten die ik graag presenteer. Sommige zaken laat ik thuis, omdat die in mijn werk weinig zouden toevoegen.”

W “Het nadenken over het waarom, motiveert mij als mens ontzettend. Ik wil het graag beter doen en ik ben niet bang om te veranderen. Door scherp te blijven op de visie, houd ik mijn drive.”

C “Het is fijn om ruimte te krijgen. Ik ben bijvoorbeeld bezig met een nieuwe mentormethode en met de

leerlingbespreking. Samen met alle coördinatoren hebben we hiernaar gekeken.”

A “We zijn met de mentoren gaan kijken wat onze missie en visie is. Vanuit de bedoeling denken in plaats van ‘Wat gaan we doen?’ Ik merk dat ik meer gesprekken met leerlingen voer over ontwikkelingen in het leven. Je ondersteunt de leerlingen nog meer in het zichzelf leren kennen en het leven leren kennen. Die component is groter geworden en daar krijg ik veel energie van.”

Ruimte in verbinding

Een bijdrage van: Jaap van Veen, docent maatschappijleer, team vmbo; Harry Bijl, docent muziek, team mavo; Wouter van Boven, docent geschiedenis en maatschappijleer, team havo/atheneum; Else Verheijen-Groenhof, teamleider zorg, onderwijs en kwaliteit.

Toelichting: met afgevaardigden vanuit alle afdelingen is nagedacht over de betekenis van het kunstwerk voor onze school. We zijn op zoek gegaan naar de relatie tussen ‘ruimte in verbinding’ en onze visie, ons mensbeeld en onze waarden.

Het kunstwerk ‘Ruimte in verbinding’ heeft bij het Carmelcollege Emmen een plek in de binnentuin gekregen. Het is een prachtig, symbolisch cadeau, omdat kunst kan zorgen voor sociale cohesie en persoonlijke ontwikkeling. Kunst staat voor het ontwikkelen van vaardigheden ongeacht taal, geloof en mening, maar ook voor liefdevolle, emotionele herinneringen en levensvreugde. Voor alles wat ons mens maakt.

De centrale plek maakt het kunstwerk tot een fysiek verbindingselement tussen leerlingen en medewerkers. Voor leerlingen en medewerkers vormt het kunstwerk een dagelijkse herinnering aan waarom we bij elkaar komen: onderlinge verbinding is een van de speerpunten van de school, merkbaar in de dagelijkse lessen en in de sfeer in het gebouw. De vele, prachtige kleuren staan symbool voor ieder individu binnen onze schoolgemeenschap.

12 Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

De ronde vorm verwijst naar doorlopende verbondenheid en de kleuren staan niet uitsluitend op zich: ze zijn individueel te zien, maar vloeien uiteindelijk in elkaar over. Zou je de ronding draaien, dan smelten alle kleuren en vormen oneindig samen. We zijn verbonden; welke vorm of kleur we ook hebben.

‘Ruimte in verbinding’ is ook een vertaling van de schoolvisie van Carmelcollege Emmen. Het begrip ruimte komt terug waar het in de visie gaat over ‘zelf keuzes maken’, ‘ontdekken wat je belangrijk vindt, wat je wilt doen en leuk vindt.’ ‘Verbinding’ komt tot uiting waar het in de visie gaat over ‘sfeer’, ‘respect voor elkaar en de wereld om ons heen’ en ‘ongeacht bijvoorbeeld sekse, religieuze of levensbeschouwelijke achtergronden’ op gelijkwaardige basis met elkaar omgaan. Dat maakt het kunstwerk een mooie inspiratiebron voor ons dagelijkse werken en leren.

Carmelcollege Emmen

Verbinding

Een bijdrage van: leerlingen van de 3e klas Antoniusmavo XL, onder begeleiding van docent Francis Lieftink en begeleidster Else Hofstede.

Toelichting: de leerlingen hebben bij het vak ckv gewerkt aan het thema ‘verbinding’. Als basis hebben zij foto’s gebruikt van de Goudse fotograaf Bram Tackenberg, die in de afgelopen jaren de verbinding zocht in de Goudse huiskamers. De leerlingen hebben deze verbinding verder doorgezet door de bewoners van huiskamer te laten wisselen. Met elkaar zijn ze het gesprek aangegaan over ieders leefomgeving. Dat bracht hen meer tot elkaar.

Carmelcollege Gouda

Zie volgende pagina voor meer 'Goudse huiskamers'

Goudse huiskamers

Pius X College/Canisius

Herinnering aan eenheid

Een bijdrage van: Maaike Hagedoorn, locatiedirecteur Canisius Tubbergen; Barbara Nijenhuis, locatiedirecteur

Canisius Almelo, Natascha Beganovic, centrale dienst Pius Canisius.

Toelichting: een tekst die laat zien hoe het kunstwerk verwijst naar datgene waar de school voor staat.

Als school is het onze opdracht om kinderen te helpen het leven te leren leven. Samen met de ouders/verzorgers geven wij leerlingen de ruimte om zichzelf te ontplooien. De kleuren van het kunstwerk herinneren ons daaraan. De donkere lijn representeert het leven met zijn ups-anddowns, regen en zonneschijn. De lijn gaat door de heldere en donkere kleuren, door betere en slechte tijden. Op onze school mogen leerlingen en medewerkers zich ontwikkelen tot de persoon die ze willen zijn. Iedereen mag z’n eigen kleur laten zien. In het kunstwerk is te zien hoe verschillende kleuren en karakters samenkomen tot een mooi geheel.

De transparante delen staan symbool voor het feit dat wij elkaar zien en aandacht hebben voor elkaar. Aan onze niveau-overstijgende lesprogramma’s is te zien dat elke leerling de mogelijkheid krijgt om zichzelf en de ander beter te leren kennen en daarin wordt ondersteund. Dat is de boodschap die we willen overbrengen: dat kinderen meer zijn dan hun opleidingsniveau. Leerlingen ontdekken wat ze kunnen en wat nog niet, waar hun sterke kanten en interesses liggen en wie ze als mens kunnen en willen zijn. Leren stimuleer je door te prikkelen, nieuwsgierig te maken en te verrassen.

Wij hebben het kunstwerk op een centrale plek bij de locatie Canisius Tubbergen gezet. Iedereen die bij het gebouw komt, komt het tegen. We zijn trots op de sfeer die we samen op school creëren en daar draagt dit kunstwerk aan bij. Het is voor leerlingen en medewerkers een reminder dat je jezelf mag zijn, je kleur mag laten zien, dat je deel uitmaakt van het geheel en dat er voor iedereen een plek is op school. Alleen samen maken we de school tot een mooi geheel.

Ruimte in verbinding

Een bijdrage van: Marieke Lips, docent Kunstvakken2, TATDesign / Creatief, CKV, mentor en zorgondersteuner; leerlingen van leerjaar 3 en 4 van het Hooghuis ZuidWest en Het Hooghuis Stadion.

Verbinding

Elke bol is anders, maar ze zijn wel verbonden met elkaar. De bollen staan voor mensen, ieder met een eigen vorm en kleur. Door samenwerking en verbinding creëren we samen deze vorm.

Floor van Opheusden, Sara Chakour, Talita Holm, Aleksandra Nowicka Leerlingen D&P Design, leerjaar 3

Toelichting: de leerlingen zijn aan de slag gegaan met de lesbrief Ruimte in verbinding. Ze hebben hun eigen vertaalslag gemaakt van het thema. Wat vinden zij heel belangrijk bij het met elkaar leven?

Hoe kunnen ze dit zo in beeld brengen dat dit voor mensen duidelijk wordt? De leerlingen hebben eerst schetsen gemaakt. Daaruit zijn vier projecten gekomen die zij samen verder hebben uitgewerkt.

Samenzijn

Dit werk staat voor samenwerking, eenheid, gelijkheid en jezelf zijn. Het laat de verschillende kringen zien waarin we leven en onszelf kunnen zijn.

Het Hooghuis

Dirkje Cornelissen, Nur Koylu, Demi van Orsouw, Britt van Breda Leerlingen D&P Design, leerjaar 3

De boom

Deze boom is bijzonder omdat hij allemaal verschillende bloemen heeft. Net als in onze school; iedereen is anders en blijf hoe je bent. Want iedereen is mooi en slim op zijn eigen manier.

Sara Khaddam al Jame, Lynn Bloem, Tess van Ede, Jip van de Ven, Silva Mohamad, leerlingen D&P Design, leerjaar 3

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

‘Kies vandaag voor jezelf, omdat dat ook een keertje mag. Doe iets wat je gelukkig maakt, hier mag je zijn wie je wilt zijn!’

Robin Oor

Hier zie je de diversiteit van onze wereld, onze school. Iedereen heeft andere interesses. De zon is in het midden getekend om de verbinding te laten zien. We zijn allemaal anders, maar leven wel met elkaar samen op één wereld.

Rebeka Urbaniak (illustratie), leerling kunstvakken 2 Beeldend, leerjaar 3 Robin Oor (tekst), leerling D&P Design, leerjaar 4.

Ruimte, ontmoeting en dialoog

Scholengroep Carmel Hengelo

Een bijdrage van: rector Johan Supèr

Toelichting: geïnspireerd door de inleiding die karmeliet

Tjalling van Balen hield ter gelegenheid van de onthulling van het glaskunstwerk van Annemiek Punt, schreef Johan Supèr een reflectie op ‘ruimte in verbinding’. Deze waarden zijn uitgangspunt voor het handelen in de dagelijkse onderwijspraktijk binnen Scholengroep Carmel Hengelo. De scholengroep heeft het glaskunstwerk geplaatst bij Lyceum de Grundel, dat in 2022 het 75-jarig jubileum vierde. Op alle overige locaties hangt een foto van het kunstwerk, zodat het in de hele scholengroep zichtbaar is.

Ruimte in verbinding is binnen Scholengroep Carmel Hengelo voortdurend aan de orde. We zijn verbonden in de ontwikkelingen die op ons afkomen, in het elkaar ontmoeten en het samen werken en leren. Op elke schoollocatie is er ruimte om een eigen kleur te geven aan goede lessen en betekenisvol onderwijs. In de afgelopen honderd jaar zijn onze scholen veranderd. Dat heeft ons gebracht tot waar we nu staan. Eén ding is in die honderd jaar echter hetzelfde gebleven: mensen maken het verschil. Juist daarom heeft kunstenares Annemiek Punt ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van Stichting Carmelcollege een glaskunstwerk gemaakt met als thema ‘ruimte in verbinding’. Een thema dat past bij Carmel en bij Scholengroep Carmel Hengelo.

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Open ruimte

We kennen het thema ‘open ruimte’ uit de kalligrafie van de leefregel van de karmelieten. Daar is het verbeeld door middel van een open ruimte in het midden van de tekst van de leefregel. Die open ruimte wordt omsloten door een cirkel: een gesloten vorm zonder einde en zonder begin. Het is een stralend midden, een springlevend midden. Dat midden zou ons moeten aansporen en inspireren door te dringen tot de ware betekenis van het leven. In die ruimte is er voor iedereen plek. Dit sluit mooi aan bij het motto van Carmel: ‘elke mens, heel de mens, alle mensen’. We hechten binnen Carmel aan het perspectief van de open ruimte. Ruimte voor ontmoeting, ruimte voor dialoog en meningsvorming, ruimte voor ontwikkeling en ruimte om af te tasten. Bij Carmel en binnen Scholengroep Carmel Hengel wordt jouw plek je gegund: een veilige plek waar je kunt leren en werken. Leerlingen krijgen een kans, en nog een kans. Ze mogen groeien. Zoals docenten, ondersteuners en schoolleiders, zoals elke medewerker van Carmel mag groeien.

Continu vernieuwen

De mystiek van het onderwijs is dat je pas (veel) later de resultaten ervan kunt zien. Pas later kennen we de impact van onze begeleiding en ons onderwijs. Maar we willen deze wel betekenisvol laten aansluiten bij de veranderende wereld waar onze leerlingen deel van uitmaken, want we staan in een traditie die zich continu vernieuwt. Ook dat is ‘ruimte in verbinding’. Ontmoeting en aandacht zijn wezenlijk. Kijken naar de mogelijkheden van jonge mensen, vanuit een positieve houding, met het oog en respect voor kwetsbaarheid. Met vertrouwen in mensen. Positief en met hoop de toekomst tegemoet.

Ruimte in verbinding

Ruimte in verbinding geldt voor elke school binnen Scholengroep Carmel Hengelo. Ruimte voor ieders eigenheid, met aandacht voor elkaar werken aan verbondenheid en de ambitie om bij te dragen aan de ontwikkeling van jonge mensen en hen perspectief te bieden voor de toekomst. Het kunstwerk van Annemiek Punt verbeeldt dit thema op een manier die verwijst naar de leerlingen en medewerkers van Carmel. Het is zowel sterk als kwetsbaar; iedere kleur is uniek, maar tegelijkertijd verbonden met andere kleuren. Het kunstwerk laat diversiteit en eenheid zien en dat is wat we ook binnen onze scholen nastreven. Wij geven kleur aan ons werk in het onderwijs en zorgen voor een plezierige pedagogische omgeving waar het goed toeven is, waar we leerlingen en elkaar ruimte gunnen. Wat een ruimte; wat een verbinding, zowel onder elkaar als met ieder die zich voor onze scholen inzet.

Leren in verbinding met je eigen omgeving

Een bijdrage van: Sven Dorgelo, docent lo en lob-coördinator in vmbo/pro en Dieuwertje Kuppens, docent m&m, geschiedenis en oriëntatie wetenschappelijk onderzoek (owo) in havo/vwo.

Toelichting: in deze bijdrage is te zien hoe leerlingen op Carmel College Salland de ruimte krijgen om te groeien in verbinding met hun eigen omgeving. Hier staat de ontwikkeling van de mens in alles centraal. Om jezelf te kunnen ontwikkelen heb je anderen nodig. Daarom geeft de school het onderwijs gedeeltelijk vorm in samenwerking met mensen en organisaties uit de regio. Dit varieert van bedrijfsbezoeken, stagelopen, je inzetten voor anderen tot een onderzoek of opdracht voor een externe opdrachtgever. Zo leren leerlingen vanuit hun eigen leerbehoefte in de praktijk. Dit maakt het onderwijs contextrijk en betekenisvol.

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Carmel College Salland

Leren in verbinding: vmbo/pro

Wie wil jij worden/zijn? Dit is de slogan van onze school. Om deze vraag te beantwoorden, doorlopen alle leerlingen een lob-programma. In de onderbouw gebeurt dit in de vorm van ‘Carmel Classes’. Leerlingen hebben keuze uit wel dertig thema’s. Na het doorlopen van dit keuzetraject kiezen ze elk schooljaar drie onderdelen die het best bij hen passen. Ze worden uitgedaagd hun eigen talenten en vaardigheden te ontdekken en te ontwikkelen. Elk onderdeel sluiten ze af in samenwerking met een opdrachtgever. Dat kan gebeuren in de vorm van een voorstelling of presentatie, het organiseren van een evenement, een opdracht opleveren of een bezoek aan een bedrijf of instelling. Naast de Carmel Classes bezoeken alle leerlingen vier bedrijven of instellingen in de omgeving. Via ondernemersverenigingen zijn maar liefst honderd bedrijven in de regio bereid gevonden om voor leerlingen hun deuren te openen. Die bedrijfsbezoekdagen zijn zeer waardevol voor de leerlingen en de regio. Door praktijkervaring op te doen en hierop te reflecteren, ontwikkelen alle leerlingen hun eigen arbeidsidentiteit: wat zijn mijn mogelijkheden, wensen en kansen? Dit geeft houvast in het maken van bepalende keuzes voor het vervolg van hun loopbaan.

Ontdekken in de praktijk was voor mij heel belangrijk. In leerjaar 2 kwam ik tijdens de bedrijfsbezoeken voor het eerst bij Wagenmans Wonen. Hier werd ik enthousiast over de richting ‘interieur’. Vervolgens heb ik mijn eindstage bij Wagemans gelopen. Inmiddels heb ik daar een vaste baan en volg ik de niveau 2-opleiding interieurvakman woningstofferen.

Een leerling van het praktijkonderwijs over leren in je eigen omgeving

Leren in verbinding: havo/vwo

Binnen het leergebied oriëntatie op wetenschappelijk onderzoek (owo) krijgen havo/vwo-leerlingen onderzoeksopdrachten in hun eigen omgeving. Zo voelen ze zich niet alleen méér verbonden met de regio, maar merken ze ook dat hun ‘werk’ er echt toe doet. Leerlingen uit klas 3 werken op dit moment aan de herinrichting van een groenzone in Raalte. Daarbij houden ze rekening met de eisen die de gemeente stelt en de wensen van andere stakeholders. Ze gaan het gesprek aan met betrokken partijen en proberen hier in hun ontwerp zo veel mogelijk rekening mee te houden. Ook wordt deze groep leerlingen betrokken bij de viering van het 900-jarig bestaan van Raalte. Een aantal groepen ontwikkelt voor de basisschoolleerlingen lessen over het verleden van Raalte. Deze lessen gaan zij later in het jaar zelf geven. Andere groepen ontwerpen een historische tentoonstelling die geïnteresseerde inwoners in het centrum van Raalte kunnen bezoeken.

‘Je ontdekt wat er allemaal komt kijken bij verschillende bedrijven.’

‘Het motiveert je meer, want het is een andere omgeving.’

‘Je leert nieuwe mensen kennen.’

‘Je leert wat bedrijven doen.’

‘Je doet ervaring op voor banen in de toekomst.’

Leerlingen havo/vwo over leren in je eigen omgeving

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Ruimte en verbinding

Een bijdrage van: Miranda Beene, docent levensbeschouwing en leerlingcoördinator mavo, teacher leader identiteit en burgerschapsvorming.

Toelichting: vanuit haar rol in de werkgroep Identiteit en Burgerschap Bonhoeffer-breed heeft Miranda bij het kunstwerk een inspiratietekst geschreven.

Bonhoeffer College

Een paar maanden geleden liep ik in een straat waar ik een ‘huh?’-momentje kreeg. De straat was versierd met oranjevlaggetjes voor het WK voetbal en daarnaast was de kerstversiering met alle lichtjes ook rijkelijk aanwezig. Het flitste van alle kanten. Het kwam van alle kanten binnen. Ik had even een momentje nodig om de verbinding te leggen. De verbinding tussen verbondenheid vanwege het WK en een lichtpunt zijn voor de ander. En mijn ‘huh?’-moment veranderde in een moment van verwondering. Wat mooi dat dit zo bij elkaar komt, bedacht ik.

Eigen koers

Het kleurrijke kunstwerk ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van Carmel hangt in onze school dicht bij het grote raam, waar het zonlicht verbinding zoekt met het kunstwerk en het glas in lood in de ramen. Ik kan daarbij ook de verbinding met onze school en mijn locatie maken. Het Bonhoeffer College locatie Van der Waalslaan staat voor leuke uitdagingen. Terwijl we bezig blijven met het ontwikkelen

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

van het onderwijs, gaan we in de nabije toekomst ook beginnen met vernieuwbouw. Daarin staat de verbinding centraal. Verbinding met verschillende leerlagen en niveaus, verbinding met vakken, maar ook de verbinding met de buitenwereld, doordat er in het ontwerp veel aandacht is voor lichtinval en contact tussen binnen en buiten. Het ontwerp is gemaakt met de missie en visie van onze school in het achterhoofd. Ons motto is: ‘Ruimte om je eigen koers te bepalen’, met als ondertitel: ‘Geef aandacht’, groei naar wie je bent en geniet van je expeditie’. Die ruimte kan alleen ontstaan als we ons verbinden met elkaar. Soms gaat het goed, soms wat minder, soms past het, soms ook niet. Soms mopper je, soms denk je ‘huh?’, soms kom je in verwondering. Eigenlijk is het als kerstversiering tussen de oranjevlaggetjes.

Ander licht

Ruimte en verbinding vragen van ons als personeelsleden, als mensen, dat we de ander zien en dat de ander zich gezien voelt. Niets meer en niets minder. Dat zit voor mij in het kunstwerk. De zon laat het kunstwerk leven. Dat is de wisselwerking. Soms zijn wij de zon, soms zijn de leerlingen de zon. Dit merk ik ook als leerlingcoördinator. De verbinding met elkaar, collega’s, ouders en leerlingen kan ervoor zorgen dat ergens een ander licht op valt, waardoor we het anders gaan zien en een beweging kunnen maken. Naar elkaar toe, niet van elkaar af.

Er zijn voor de ander

Tijdens de jubileumweek afgelopen jaar heb ik in mijn lessen levensbeschouwelijke

vorming een relatie proberen te leggen tussen twee inspirerende theologen: Titus

Brandsma en Dietrich Bonhoeffer, de naamdrager van onze school. Tijdsverwanten van elkaar. Ieder inspirerend vanuit hun eigen wereld, bij hun eigen gedachtegoed blijvend door te kiezen voor de mens tegenover hen. Zelfs ten tijde van hun beider gevangenschap hebben zij de ruimte gevonden om er te zijn voor de ander, door in verbinding te blijven gaan. Daarom past het glaskunstwerk zo goed bij onze school.

Ik eindig met een bekend citaat van Bonhoeffer: ‘Es gibt kaum ein beglückenderes Gefühl, als zu spüren, dass man für andere Menschen etwas sein kann.’

Eén met elkaar

Etty Hillesum Lyceum

Een bijdrage van: docent beeldende kunst en vormgeving Wilma Hekkert en leerlingen klas 3ta/3th van locatie Het Stormink.

Toelichting: leerlingen hebben de opdracht gekregen van verschillende foto’s één beeld te maken door de beelden te combineren in een mooie compositie. Ook hebben ze de opdracht betekenis te geven aan hun compositie. Deze fotografie-opdracht ligt dicht bij de belevingswereld van leerlingen, zowel wat betreft medium als content. Wel moeten leerlingen voor deze opdracht abstract kunnen denken. De leerlingen in de gekozen klas zijn daar ver in.

Zij kregen de volgende vragen mee: ‘Wat vinden jullie belangrijk in de wereld waarin wij leven, momenteel en in de toekomst? Hoe zouden jullie de wereld graag willen zien?’ De leerlingen hebben zelf de teksten bij hun kunstwerk gemaakt.

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Met deze foto’s bedoelen wij dat iedereen een andere stijl heeft, maar dat we toch allemaal dezelfde mensen van binnen zijn.

Sebastian en Thijmen

Met deze foto willen we laten zien dat iedereen gelijk aan elkaar is. We willen verbintenis en gelijkenis laten zien.

Else en Fardau

‘Ieder heeft een ander verhaal’

Compositie

In deze foto zie je de connectie tussen twee verschillende leerlingen, maar ook het individu. Ook zie je de ruimte om te groeien in het perspectief.

Jasmijn en Kiki

Connectie: je ziet dat iedereen anders is en een ander zicht heeft op het leven, maar toch op elkaar lijkt.

Ymke en Floor

Een zelfgemaakte tekening met verschillende verbeeldingen van het leven die toch gelijk zijn; waar de één een dier ziet, ziet de ander een gang Silke, Karlijn, Maud en Eva

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

‘‘Niemand is alleen’’

De gedachtes van leerlingen in de vorm van kamers. Je hebt lege, rustige, volle en kleine gedachtes, maar iedereen heeft toch een eigen ruimte.

In deze foto zie je twee verschillende ogen die dezelfde foto zien, maar dan in een ander perspectief. Dus iedereen ziet de wereld op zijn/haar manier.

De betekenis van dit kunstwerk is dat het laat zien dat iedereen verschillend is en dat iedereen verschillende dingen meemaakt, maar dat we toch allemaal samen zijn.

en Eva

Yme en Jeffrey

Thieme en Youri

Laura

Verbinding in ruimte

Twents Carmel College

Een bijdrage van: Saske During, docent mens en maatschappij en docent taalklas, en Jolanda Dooren, docent levensbeschouwing, maatschappijleer en maatschappijkunde. Beiden zijn werkzaam op locatie Potskampstraat.

Toelichting: ‘Ruimte in verbinding’: wat betekent dat eigenlijk op Twents Carmel College (TTC)? Hoe wil TCC van betekenis zijn voor de buitenwereld, hoe kán TCC van betekenis zijn voor de buitenwereld? Een antwoord is dat de school letterlijk de verbinding zoekt. Niet alleen met leerlingen uit de omgeving, maar ook met leerlingen over de landsgrenzen heen. In samenwerking met de gemeenten en het basisonderwijs in Oldenzaal, Dinkelland en Losser biedt de school hulp aan gevluchte kinderen uit Oekraïne, maar ook uit andere landen. Alle nieuwkomers in het voortgezet onderwijs worden in eerste instantie in de Taalklas op de locatie Potskampstraat geplaatst en vandaaruit wordt gekeken wanneer, of en hoe deze leerlingen de overstap kunnen maken naar het reguliere onderwijs.

In lokaal 90 zitten zes leerlingen uit zes verschillende landen die zes verschillende redenen hebben om in Nederland een nieuw thuis te vinden.

Deze leerlingen zijn hier nog maar kort en zitten te zwoegen op hun woordenschat. Ze leren nieuwe woorden, ook woorden die voor ons moeilijk te vertalen zijn. Want hoe leg je het woord ‘gezelligheid’ uit? Om de verbinding met elkaar te zoeken, organiseren we een internationale high tea. Elke leerling neemt iets mee dat bij zijn of haar land van herkomst hoort. Zo leren we van elkaar en van elkaars cultuur. Er is keuze uit tsebhi met injera, baklava en een lekkere panlefi.

Tijdens de high tea wordt veel gesproken over de verschillende culturen, ook over de Nederlandse cultuur en onze gewoonten. De leerlingen vinden het bijzonder dat wij een koning hebben en dat iedereen vrij is op de verjaardag van de koning. Ook hebben we het over religieuze feesten, zoals Pasen en het Suikerfeest. Ze vinden het raar dat hun docent niet vast, maar als zij dat uitlegt begrijpen ze dat in Nederland iedereen eigen keuzes maakt en dat we hier individualistischer zijn.

De meisjes komen uit culturen waar mannen en vrouwen niet gelijkwaardig zijn. Maar hier in Nederland is er (meer) ruimte om jezelf te zijn, je eigen mening te hebben en je eigen leven te leven. Dat botst thuis wel eens. Eén meisje draagt thuis wel een hoofddoek uit respect voor haar ouders en hun opvattingen, maar op school doet ze dat niet, omdat ze gelijkwaardig deel van de Nederlandse samenleving wil uitmaken. Het is bijzonder hoe al die verschillende culturen hun eigen weg vinden in letterlijk één ruimte.

Ruimte in vertaling

Een bijdrage van: native speakers, kunstdocenten en de rector.

Toelichting: hoe een tweetalige school in een groepsgesprek op zoek ging naar een Engelse vertaling voor het kunstwerk ‘ruimte in verbinding’.

Op donderdag 28 oktober 2022 was het zover: de onthulling op het Maartenscollege van het kunstwerk ‘ruimte in verbinding’ van kunstenaar Annemiek Punt. Het kunstwerk is geplaatst in het trappenhuis, naast het beeld van Sint-Maarten op zijn paard, en tussen de wanden van het trappenhuis die van onder tot boven zijn versierd met portretten van huidige leerlingen en medewerkers. Want Carmel is er voor elke mens, heel de mens, alle mensen. De school is van de leerlingen en de medewerkers en die zien we daar allemaal door elkaar heen, in karakteristieke shots waarin iedereen zichzelf mag zijn zonder Insta-pose. En we zijn door dit project allemaal met elkaar verbonden. Ruimte om jezelf te mogen zijn, in verbinding met anderen. Dat drukken de fotowanden in het trappenhuis heel concreet uit en het kunstwerk doet datzelfde op een abstracte manier. Het vraagt aan de leerlingen: welke ruimte heb jij nodig om te kunnen groeien/ontwikkelen, om te zijn wie je bent, om samen te leven in de klas, op school en in de samenleving? Waarom is in verbinding blijven belangrijk voor je?

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

V.l.n.r. Senta Schuurman, Lydi Tillema, Simone Hartholt, Roel Scheepens, Ingrid Duiveman, Patrick Severijs en Mike Weston

Maartenscollege Naamplaatje

We hebben geproost op het kunstwerk en zijn vrolijk verdergegaan… en toen moest er naast het kunstwerk nog een naamplaatje worden bevestigd. Als tweetalige school zijn we het natuurlijk aan onszelf verplicht om de titel zowel in het Engels als in het Nederlands te vermelden. Maar hoe vertaal je ‘ruimte in verbinding’ naar het Engels? Een directe vertaling is lastig: ‘space in connection’ werkt niet in het Engels. Maar wat dan wel? Onze docenten krijgen zelf in kleine groepjes Engelse les van hun eigen ‘juf’ en een van de kunstdocenten besprak deze vraag meteen met haar tijdens de volgende les. Resultaat:

Eerste keuze voor een vertaling zou zijn: Authenticity through connection. Authenticiteit = vrijheid, ruimte om jezelf te zijn.

Tweede keuze zou dan Authenticity in connection zijn, een meer ‘open’ vertaling. Derde keuze zou Diversity through connection kunnen zijn.

Het voordeel van authenticiteit als vertaling voor ruimte is dat het breed en positief ingevuld kan worden, zowel visueel als in woorden.

Een collega die tientallen jaren in het buitenland op internationale scholen heeft lesgegeven kwam met een veel vrijere vertaling:

‘Where space connects’ zou een optie in het Engels kunnen zijn.

Vervolgens maar even aan het bureau van de kunstenaar zelf gevraagd.

Wij vinden ‘Authenticity in connection’ het best passen maar vragen ons af of het grammaticaal gezien niet eerder 'Authenticity within connection’ zou moeten zijn?

Vervolgens hebben we toch nog maar een keer een groepsgesprek georganiseerd met native speakers en kunstdocenten en daar kwam de term ‘interconnectedness’ bovendrijven.

Iets met Interconnectedness: Interconnected through Space / Space Interconnects??

Inspirerende verhalen en gesprekken uit Carmelscholen

Vervolgens vonden de gesprekspartners dat je er, als je ‘through space’ zegt, eigenlijk meteen ‘and time’ achteraan moet plakken. ‘Ruimte om jezelf te zijn’ is niet zozeer fysieke ruimte als figuurlijke ruimte en dat raak je beter aan met ‘space and time’.

De vertaling is inmiddels een beetje een eigen leven gaan leiden en betekent niet letterlijk hetzelfde meer als de oorspronkelijke Nederlandse titel, maar uiteindelijk is dit het naambordje geworden:

‘ruimte in verbinding’

‘interconnected through space and time’

Annemiek Punt (2022)

Kunstwerk t.g.v. 100 jaar Stichting Carmelcollege

Artwork to mark the 100th anniversary of the Carmelcollege Foundation

Het laatste woord is hierover vast nog niet gezegd, maar het kunstwerk heeft een dialoog op gang gebracht. Deze hele dialoog is een mooi voorbeeld van hoe het proces en de zoektocht naar een resultaat minstens zo belangrijk zijn als het resultaat zelf.

Met veel plezier heb ik de prachtige collectie bijdragen in dit katern gelezen en gezien. Leerlingen, docenten en schoolleiders herkennen ‘ruimte in verbinding’ als een kernwaarde, en ieder geeft er een eigen vertaling van - brengt het op eigen wijze onder woorden en/of in beeld. Een van die vertalingen is ‘diversiteit in eenheid’. Wat mij daarbij opvalt, is de positieve kijk op verschillen. Ik vind sommige verschillen in de praktijk behoorlijk ingewikkeld, maar het inspireert me dat ik lees en zie dat verschillen bij elkaar gebracht kunnen worden en een eenheid worden. Deze eenheid wordt mogelijk waar ruimte is voor ieders eigenheid of authenticiteit. Maar wat is die eigenheid eigenlijk?

Ik ben opnieuw naar het kunstwerk gaan kijken. Ik zie het kunstwerk nu ook als een beeld van hoe we als mens zijn. We zijn veelkleurige mensen met vele kanten in ons. Soms valt de ene kleur op, soms de andere; soms zijn we heel transparant, maar deels blijven we altijd ook een mysterie - zelfs voor onszelf. Soms kan iemand anders een licht op ons doen schijnen waardoor in beeld komt wat we zelf niet eerder zagen, iets waarvan we niet wisten dat we het in ons hadden. Daarnaast kunnen we ontdekken dat we een kleurige schaduw

Ik heb alle vertrouwen dat het kunstwerk mensen zal blijven inspireren om ‘ruimte in verbinding’ handen en voeten te geven in de praktijk. Ik wens ieder binnen Carmel toe de veelkleurigheid van zichzelf en de ander te ontdekken: dat de schoonheid van alle kleuren aan het licht mag komen.

Inspiratiekatern ter gelegenheid van 100 jaar Stichting Carmelcollege. Met bijdragen van medewerkers en leerlingen van alle Carmelscholen:

En reflectieve teksten van Karin van Oort (voorzitter College van Bestuur), Tjalling van Balen (karmeliet) en Annemarie Bos (karmeliet).

Fotografie glaskunstwerk: Niki Kits-Polman

Deelverhaaljouw !

carmel.nl/specials/vertel

‘Ruimte in verbinding’