40
MUZIKAAL RECITEREN VAN OCHTEND TOT NACHT PSALLENTES EVOCEERT WAALSE GETIJDENDAG
Al eeuwenlang worden in de christelijke liturgie psalmen gezongen. De honderdvijftig liederen uit het psalmboek vormen de kern van het officie of getijdengebed: de officiële dagelijkse gebedscyclus, waarbij op acht gezette tijden een aantal psalmen wordt gereciteerd. Dit vaste gebedsschema geeft structuur aan het kloosterleven. Met een zestal concerten tussen dauw en schemering geeft het Vlaamse ensemble Psallentes deze zomer een muzikale impressie van het dagritme van een middeleeuwse kloosterling.
Dat dagritme heeft zich sinds de vroegste christelijke tijden ontwikkeld. Focus van de week was de zondag, de dag van de opstanding van Christus. Aan de vooravond van de zondag werd een vigilie of wake gehouden. Omdat de liturgie (alle teksten die worden uitgesproken of gezongen) steeds verder uitdijde, werd deze vigilie opgesplitst in een gebedsdienst bij zonsondergang (vespers), bij nacht (metten) en bij zonsopgang (lauden). Met toevoeging van de ‘kleine uren’ overdag (priem, terts, sext, none) en de completen bij het slapengaan
ontstond een dagschema dat sinds de middeleeuwen in grote lijnen onveranderd is gebleven. Het geheel van liturgisch materiaal voor zo’n dag noemen we een officie. Benedictus van Nursia legde dit alles aan het begin van de zesde eeuw vast in zijn kloosterregel. Hij creëerde onder meer een schema waarmee het hele psalmboek binnen een week gelezen kon worden. Zoals mensen tegenwoordig alle afleveringen van hun favoriete Netflix-serie in een korte tijd bingewatchen, zo werd het voor de middeleeuwse kloosterling mogelijk de 150 psalmen elke week allemaal te zingen. Muzikale formules De kern van het gregoriaanse repertoire is het zingend voordragen van tekst, oftewel reciteren. De christelijke liturgie is in die zin erg cerebraal, zelfs ronduit intellectueel. De evangelist Johannes geeft het toe: ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God.’ Teksten worden traag en goed verstaanbaar voorgedragen, zodat iedereen op hetzelfde ritme liturgie kan vieren.
