IARM - Annual Report 2011 by Zarko Pavloski

Содржина

Table of Contents

1. Порака на Директорот

1. Message of the Director

2. Организациja на ИАРМ

2. Organization of the IARM

3. ИАРМ стана потписник на ЕА‐МЛА

3. IARM became an EA‐MLA signatory

4. Правна рамка и човечки ресурси

4. Legal framework and human resources

5. Пул на оценувачи и експерти

5. Assessors and experts pools

6. Обуки, работилници, семинари

6. Trainings, workshops and seminars

7. Технички комитети

7. Technical committees

8. Соработка со државни органи на Република Македонија

8. Cooperation with state authorities of the Republic of Macedonia

9. Меѓународна и билатерална соработка

9. International and Bilateral cooperation

10. Промотивни активности

10. Promotional activities

11. Акредитациски активности

11. Accreditation activities

12. Акредитирани тела за оцена на сообразност

12. Accredited conformity assessment bodies

13. Знаци за акредитација

13. Accredation Marks

Poraka na Direktorot

Почитувани, Со задоволство можам да констатирам дека 2011 година ќе биде запаметена и обележана како особено успешна година во работата на ИАРМ, од повеќе причини. Имено, 2011 година беше исполнета со низа работни обврски, планови и идеи кои добија свој позитивен одраз и вообличување на повеќе полиња, во согласност со Годишната програма за работа на ИАРМ за 2011 година. ИАРМ значително ги зајакна своите капацитети, особено на планот на човечките ресурси каде што преку низата успешно организирани и реализирани обуки, семинари, работилници на теми од областа на акредитацијата се подигна нивото на квалитетни и стручни оценувачи, како водечки така и технички оце‐ нувачи/експерти, што директно води до поуспешно вршење на дејноста акредитација. Во таа насока беа и напорите за обезбедување подобри услови за работа ИАРМ преку обезбедување соодветна техничка опрема при што како посебна активност се издвојува набавката на Дата менаџмент софтверот за водење на постапките за акредитација. ИАРМ со својот кадровски потенцијал и надворешните соработници ус‐ пешно одговори на значително зголемениот број на поднесени пријави за акредитација на тела за оцена на сообразност што резултираше со една респективна бројка на нови доделени акредитации и одржување на постојните акредитации. Тоа зборува дека економските субјекти веќе се свесни за значењето на тоа што значи да се биде акредитиран, од една страна, а од друга страна значи и зголемена доверба во работата на ИАРМ. Ова особено ако се имаат во предвид напорите на ИАРМ за потпишување на Договорот за при‐ знавање на акредитациите на меѓународно ниво. Системот за квалитет на ИАРМ беше надградуван со цел да се обезбеди квалитетна рамка, но и основа за нормално и успешно функционирање на ИАРМ. Паралелно покрај извршувањето на тековните работни обврски, вработените од ИАРМ успешно учествуваа и го претставуваа ИАРМ и на меѓународен план (ЕА, ILAC, IAF). ИАРМ е отворен за соработка, па така не изостана и стручната поддршка на неколку работни владини групи формирани во Република Македонија. И на крајот, она што е врвот на успехот е успешно подготвената и реализирана иницијална оцена за по‐ тпишување на Договорот за взаемно признавање на акредитациите ЕА‐МЛА, чиј резултат сега веќе е це‐ лосно на дофат на ИАРМ, по донесената одлука за потпишување на Договорот во мај 2012 година. Бенефитот од овие активности за економските субјекти, државните органи и граѓаните на Република Ма‐ кедонија, се надеваме дека набрзо ќе се почувствува. Имајќи го ова во предвид, со ентузијазам и гордост чекориме понатаму, самостојно со свои сили, не ис‐ клучувајќи ја притоа соработката на домашен терен, но и во рамките на меѓународните проекти коишто успешно веќе се реализираат и коишто несомнено го поддржаа ИАРМ во градењето и остварувањето на успешна акредитациска дејност, за што изразувам колективна благодарност и почит. Со почит,

Message of the Director

Dear Sir/Madam, It is my great pleasure to declare that 2011, due to several reasons shall be remembered and considered as par‐ cularly successfully year for the IARM. Namely, 2011 accounted for numerous work assignments, plans and ideas which have been reflected and deliv‐ ered in various fields, in accordance with the 2011 Annual Work Program. The IARM significantly strengthened its capaci es, especially in the field of human resources by enhancing the exper se of assessors, leading as well as technical assessors/experts through successfully organizing and carrying out training sessions, seminars and workshops in the area of accredita on. For that reason the delivery of accredita on ac vi es developed into a much more successful opera on by the a empts made in order to enable be er working condi ons in the IARM by procuring appropriate technical equipment, and par cularly by the procurement of the Data Management So ware for the management of the accredita on procedures. IARM along with its staﬀ and external associates successfully responded to the significantly increased number of applica ons submi ed by conformity assessment bodies thus resul ng in a respec ve number of newly granted accredita ons and maintenance of exis ng ac‐ credita ons. All of the afore‐stated shall witness for the raised awareness in economic operators as regards to the importance of accredita on on one hand, and on the other, raised confidence in the work of the IARM, es‐ pecially if one takes into considera on IARM’s eﬀorts to sign the Mul lateral agreement (MLA) for interna onal recogni on of accredita ons. The Quality System of the IARM was upgraded in order to provide for a qualita ve framework, as well as founda‐ on for a regular and successful opera on of the IARM. In parallel, in addi on to the ongoing ac vi es, the em‐ ployees of the IARM successfully par cipated and represented IARM in interna onal organiza ons (EA, ILAC, IAF). IARM is open for coopera on, hence the technical support of several governmental working groups in Republic of Macedonia did not fail to demonstrate support. In the end, at the top of our success is the very well prepared and conducted ini al assessment for the signing of the Mul lateral agreement with European co‐opera on for Accredita on (EA‐MLA), the outcome of which is within IARM’s reach following the adopted decision for signing of the EA‐MLA in May 2012. The benefit of these ac vi es for the economic operators, the state administra on authori es and the ci zens of the Republic of Macedonia shall be experienced shortly. Bearing this in mind, with great enthusiasm and pride we tread forward, coun ng on the domes c coopera on as well as on the coopera on with interna onal projects, of which some are being already successfully imple‐ mented, simultaneously suppor ng the IARM in building up and accomplishing a thriving accredita on ac vity, for which I would like to express my deepest gra tude and respect. Sincerely yours,

Организација на ИАРМ

Organization of IARM

ИАРМ стана потписник на ЕА-МЛА

Зацртаната визија на ИАРМ да обезбеди еднаквост и рамноправност на акредитираните македонски тела за оцена на сообразност на меѓународно ниво, согласно принципот ,,еднаш акредитиран, насекаде при‐ фатен” беше двигател на иницирањето на постапката за потпишување на Договорот за взаемно призна‐ вање на сертификатите за акредитација со Европската организација за акредитација (EA‐MLA) уште во 2009 година. Така започнатата постапка пред ИАРМ воспостави нови барања и трендови на работа, многубројни и напорни работни задачи за вработените во ИАРМ, што севкупно доби видлив резултат токму во текот на 2011 година кога беше успешно реализирана иницијалната оцена со добиена препорака за потпишување на Договорот. Со измената на сите документи на системот за управување со квалитет, всушност се отстранија и сите за‐ белешки дадени во Извештаите од предоценката и оценката како дел од постапката за потпишување на Договорот. Имено, прелиминарната посета на оценувачкиот тим на ЕА беше реализирана во периодот од 07‐11.12.2009 година, а иницијалната оцена беше реализирана во периодот од 23 – 29 Октомври 2011 го‐ дина. Сите забелешки ИАРМ во целост ги отстрани до 30.12.2011 година и официјално, ИАРМ од оцену‐ вачкиот тим доби препорака за потпишување на Договорот за взаемно признавање на сертификатите за акредитација со Европската организација за акредитација (ЕА‐МЛА). Како резултат на сите претходно споменати активности, на редовниот состанок на Mul lateral agreement commi ee (EA‐MAC) одржан на 18 и 19 Април 2012 година во Копенхаген, Данска, едногласно беше доне‐ сена одлуката за одобрување на Извештајот за работата на ИАРМ, со што ИАРМ стана потписник на Дого‐ ворот. Официјалното потпишување на Договорот ќе биде во рамките на редовното 30‐то Генерално собрание на ЕА во Мадрид, кое ќе се одржи на 23‐24 мај 2012 година.

IARM became an EA-MLA signatory

The set out vision of the IARM to secure equality and fairness to accredited Macedonian conformity assessment bodies at an international level, pursuant to the principle “once accredited, everywhere accepted”, has been the driving force of the initiation of the procedure for signing of the EA‐MLA with the European co‐operation for Accreditation (EA‐MLA) since 2009. The initiated procedure im‐ posed new requirements, work trends and committed and complex assignments for the staff of the IARM, reflected in the successfully completed initial assessment with recommendation for signing of the EA‐MLA. By amending all documents in the Quality Management System, all remarks enclosed in the Reports of the pre‐assessment and peer evaluation as a part of the procedure for signing of the EA‐MLA were removed. The preliminary visit of the EA assessment team took place in the period between 7th and 11th December, 2009, whereas the initial assessment took place in the period between 23rd and 29th October 2011. All remarks have been completely eliminated by the IARM concluding 30th December 2011 and the IARM has officially been granted a recommendation for signing of the EA‐MLA. As a result of all previously mentioned activities, at the Multilateral Agreement Committee EA‐MAC regular meeting held on the 18th and 19th April in Copenhagen, Denmark, the decision for approval of the IARM Report was unanimously adopted by the means of which the IARM became a signatory of the EA‐MLA. The official signing of the EA‐MLA shall take place at the regular 30th EA General As‐ semble meeting in Madrid, on the 23rd and 24th May 2012.

Правна рамка и човечки ресурси

Врз основа на Законот за акредитацијата ("Службен весник на Република Македонија", бр.54/2002 ) и Од‐ луката за основање на ИАРМ на Владата на Република Македонија ("Службен весник на Република Маке‐ донија", бр.14/2003), основан е Институт за акредитација на Република Македонија ‐ ИАРМ. Во 2009 година донесен е нов Закон за акредитација (“Службен весник на Република Mакедонија” бр.120/2009), чиишто одредби се усогласени со европското законодавство во областа на акредитацијата. Во текот на 2011г. Законот беше надополнет со неколку одредби, заради усогласување со домашното за‐ конодавство (Закон за измена и дополнување на Законот за акредитацијата “Службен весник на Република Mакедонија” бр.53/2011). ИАРМ вкупно брои 16 редовно вработени лица, од кои 10 лица се водечки оценувачи на ИАРМ во постап‐ ките за акредитација на тела за оцена на сообразност. Советот на ИАРМ го сочинуваат 11 члена, од кои: 4 претставници на Владата на РМ, 1 претставник од Уни‐ верзитетите во РМ, 2 претставници од Стопанските комори, 2 претставници од телата за оцена на сообраз‐ ност, 1 претставник на Организацијата на потрошувачи на Македонија и 1 претставник од вработените во ИАРМ. Одборот за надзор на материјално‐финансиското работење на ИАРМ го сочинуваат 3 членови именувани од Владата на РМ.

Вработените во ИАРМ IARM’s Employees

Legal framework and human resources

The Ins tute for Accredita on of the Republic of Macedonia ‐ IARM was founded pursuant to the Law on Accred‐ ita on ("Official Gaze e of the Republic of Macedonia", No.54/2002) and the IARM Founding Decision of the Government of the Republic of Macedonia ("Official Gaze e of the Republic of Macedonia", No.14/2003). In 2009, the new Law on Accredita on ("Official Gaze e of the Republic of Macedonia", No.120/2009) was adopted, whose provisions in the area of accredita on have been harmonized with the European legisla on. During 2011, the Law was amended by adding several provisions for the purposes of approxima on of the na onal legisla on (Law Amending the Law on Accredita on "Official Gaze e of the Republic of Macedonia" No.53/2011). The personnel of the IARM consists of 16 full me employees, from which 10 persons are lead assessors in the procedures for accredita on of the conformity assessments body. The Council of the IARM is composed of 11 members: 4 representa ves of the Government of the Republic of Macedonia, 1 representa ve of the Universi es in Republic of Macedonia, 2 representa ves of the Economic chambers, 2 representa ves of the conformity assessments bodies, 1 representa ve of the Consumer organiza on of Macedonia and 1 representa ve of the employees of IARM. Тhe Material and Financial Supervision Board is composed of 3 members nominated by the Government of the Republic of Macedonia.

Совет на ИАРМ IARM’s Council

Пул на оценувачи и експерти

Како резултат на постојано отворениот јавен повик на ИАРМ за ангажирање на технички оценувачи и експерти од разни области, постојано се зголемува бројот на членовите на Листата на оценувачи на ИАРМ со соодветен статус чијшто вкупен број во 2011 година изнесува: 31 експерт, 6 кандидати за оценувачи и 60 оценувачи од кои 16 се водечки оценувачи, 21 технички оценувач од различни под‐ рачја и 23 технички оценувачи во обука. Комитетот за оцена на лица континуирано врши ревизија на досиејата на сите членови на листата за оценувачи и експерти и ја надградува листата на оценувачи и експерти на ИАРМ, согласно про‐ цедурите на Европската организација за акреди‐ тација (ЕА).

Обуки, работилници, семинари

Особено значајно поле на активност во текот на 2011 година за вработе‐ ните во ИАРМ беше организирањето и учеството на бројни обуки, рабо‐ тилници, семинари од кои што еден дел ИАРМ ги организираше самостојно, а друг дел во соработка во рамките на проектните активности за кои подолу ќе стане збор. Имено, во 2011 година беа вкупно организирани 20‐тина обуки, наменети за различни целни групи, како што се: телата за оцена на сообразност и останати економски оператори; оценувачи (вработени во ИАРМ и надво‐ решни); членови на Советот на ИАРМ; инспектори од Државниот пазарниот инспекторат на РМ, претставници од Царинската управа и Стопанските ко‐ мори во Република Македонија и други, од кои ИАРМ самостојно ги орга‐ низираше следниве:

Assessors end experts pools

As a result of the continuously opened public advertisement by IARM for potential engagement of technical assessors and experts from various areas, the number of members of the IARM Assessors' List in their re‐ spective status is constantly expanding, thus reaching the following numbers in 2011: 31 experts, 6 candi‐ dates for assessors, 60 assessors of which 16 leading assessors, 21 technical assessors in various fields and 23 technical assessors in training. The Personnel Evaluation Committee performed a revision on the files of all members of the list of as‐ sessors and experts and continuously upgrades the list of assessors and experts of the IARM pursuant to the procedures of the European cooperation for Accreditation (ЕА).

Trainings, workshops and seminars

Of par cular significance during the 2011 ac vi es for the staff of the IARM was the organiza on of and par cipa on in numer‐ ous training sessions, seminars of which part were organized in‐ dependently by the IARM whereas some were delivered in coopera on within the project ac vi es described further in the text. Namely, in 2011 the IARM organized around 20 training sessions addressed to different target groups as follows: conformity as‐ sessment bodies and other economic operators; assessors (IARM’s staff and external); members of the IARM Council; in‐ spectors from the State Market Inspectorate of the R.M., rep‐ resenta ves from the Customs Administra on and Economic chambers in Macedonia etc.). IARM independently organized the following trainings:

Настаните што се организираат во ИАРМ, како обуки, работилници, семинари и други редовни состаноци на органите и телата на ИАРМ, се одржуваат во Тренинг центарот на ИАРМ, кој во текот на 2011 година беше комплетно реконструиран и адаптиран за потребите на ИАРМ. Тренинг центарот располага со ком‐ плетно опремена компјутерска работилница, сала за предавања и сала за состаноци. Во 2011 година ИАРМ беше вклучен во реализација на четири меѓународни проекти: На 1‐ви февруари, 2011 година официјално започна со реали‐ зација ИПА Националниот проект (Инструмент за претпри‐ стапна помош, Компонента 1, Проект 3.01 Слободно движење на стоки – Инфраструктура за квалитет) “Техничка помош за градење на капацитетите на Институтот за акредита‐ ција (ИАРМ)“. Проектот се реализира преку конзорциумот со‐ ставен од Федералниот институт за истражување на материјали и тестирање (BAM) од Германија, Институтот за акредитација од Литванија (LA) и Националното тело за акре‐ дитација на Германија (DakkS). Во рамките на проектот беа реализирани 11 обуки: ‐ Обука за стандардот ISO/IEC 19011, со адаптација на стандардот ISO/IEC 17011. Разлики помеѓу хоризонтална и вертикална проверка и сведочење ‐ Обука за толкување на документот EA‐2/17 “EA водич за хоризонталните барања за акредитација на тела за оцена на сообразноста за целите на нотификација ‐ Обука за ЕУ Директивите ‐ Обука за процедурите за нотификација кои се практикуваат согласно ЕУ бара‐ њата ‐ Обука за следливост и пресметка на мерната неодреденост во полето на хемијата и микробиологијата ‐ Обука за стандардот ISO/IEC 17020:2004 “Општи критериуми за работата на раз‐ лични видови на тела кои вршат инспекција“ и објаснување на документот IAF/ILC A4

The events in the IARM such as training, workshops, seminars and other regular mee ngs of the bodies of the IARM were organized at the Training Center of the IARM, which during 2011 was completely refurbished and adapted to the needs of the IARM. The Training Center has available a fully equipped computer lab, lecturing hall as well as a mee ng room.

In 2011, the IARM has been engaged in the implementa on of four interna onal projects as follows: Star ng the 1st February 2011, the ac vi es in the IPA Na onal project (Pre‐ accession assistance instrument, Component 1, Project 3.01 Free movement of goods – Infrastructure for qual‐ ity) “Technical assistance for capacity building of the Ins tute for Accredita on (IARM)” were oﬃcially ini ated. The project is being implemented by the consor um composed of the “Federal Ins tute for Materials Research and Tes ng“ (BAM) from Germany, the Ins tute for Accredita on from Lithuania (LA) and Na onal accredita on body of Germany (Dakks).

Within the Project, a total of 11 trainings were carried out as follows: ‐ Training on Standard ISO/IEC 19011, by adap ng the Standard ISO/IEC 17011. Diﬀerences between hor‐ izontal and ver cal audit and witnessing ‐ Training for interpreta on of the documents EA‐2/17 “EA Guidance on the horizontal re‐ quirements for the accredita on of conformity assessment bodies for no fica on purposes“ ‐

Training on EU Direc ves

‐

Training on no fica on procedures applied pursuant to EU requirements

‐ Training on traceability and calcula on of uncertainty of measurement in the area of chemistry and microbiology ‐ Training on Standard ISO/IEC 17020:2004 “General criteria for the opera on of various types of bodies performing inspec on“ and elabora on of the document IAF/ILC A4

‐ Обука за стандардот ISO/IEC 17025:2005 “Општи барања за надлежностите на лабораториите за тестирање и калибрација ‐ Обука за стандардот EN 45011:2000 “Општи барања за телата за сертификација на производи“ и објаснување на документот IAF GD 5:2006 ‐ Обука за стандардот ISO/IEC 17011:2004 “Општи барања за акредитациони тела кои вршат акредитација на тела за оцена на со‐ образноста„ и објаснување на документот IAF/ILAC A3:05/2007 како и останати реле‐ вантни ЕА документи ‐ Обука за следливост и пресметка на мерната неодреденост во полето на калибрацијата и механичките мерења ‐ Обука за оценување на земање на примероци од областа на животна средина. Покрај обуките, како дел од активностите на проектот се реализираа 21 краткорочна експертска мисија во времетраење од вкупно 142 дена, петдневна студиска посета на Акредитационото тело на Германија од страна на 5 вработени во ИАРМ и 5 набљудувања при надзорни оцени за следниве стандарди: МКС EN ISO/IEC 17025:2005 (два пати); МКС EN ISO/IEC 17020:2006; МКС ЕN 45011 и IAF GD5; МКС EN ISO/IEC 17021:2011. Исто така, во 2011 година се спроведе и отворена по‐ стапка за јавна набавка на Софтвер за спроведување на постапките за акредитација, што претставуваше буџет‐ ско кофинансирање во рамките на проектот. Преку ИПА Регионалниот проект вработените во ИАРМ учествуваа на следниве обуки: ‐ Harmonisa on of requirements for assessors and technical experts of na onal accredita on bodies of Western Balkan countries, Загреб, Хрватска ‐ Состанок на Регионалната мрежа за прашања поврзани со акредитација, Истанбул, Турција. Покрај обуките, беше организиран и состанок за формирање на Регионална листа на оценувачи согласно правилата на ЕА. Состанокот се одржа во Будимпешта, Унгарија. Активностите предвидени со проектот на Германското друштво за техничка соработка (GIZ) беа на‐ сочени кон промоција на ИАРМ и значењето на акредитацијата на национално ниво. Во рамките на про‐ ектот ИАРМ организираше Регионална конференција за акредитација на 28‐29 септември, 2011 година во Охрид. На Конференцијата учествуваа претставници од телата за акредитација од Србија, Црна Гора, Ко‐ сово, Албанија, Хрватска, како и претставници од националниот и регионалниот ИПА проект. Воедно, GIZ со финансиска поддршка го овозможи и издавањето на Годишниот извештај на ИАРМ за 2010 година.

‐ Training on Standard ISO/IEC 17025:2005 “General requirements for the competence of tes ng and cal‐ ibra on laboratories” ‐ Training on Standard EN 45011:2000 “General requirements for bodies opera ng product cer fica on systems” and elabora on of the document IAF GD 5:2006 ‐ Training on Standard ISO/IEC 17011:2004 “Con‐ formity assessment – General requirements for accredita on bodies accredi ng conformity as‐ sessment bodies” and elabora on of document IAF/ILAC A3:05/2007 as well as remaining relevant EA documenta on ‐ Training on traceability and calcula on of uncer‐ tainty of measurement in the area of calibra on and mechanical measurements ‐ Training on assessment and sampling the environ‐ ment. In addi on to training, as part of the Project ac vi es, 21 short‐term expert missions of a total of 142 man/days have been carried out as well as a five day study visit to the Ger‐ man Accredita on Ins tute by 5 employees of the IARM fol‐ lowed by 5 supervisions of surveillance assessments according to the following standards: МКS EN ISO/IEC 17025:2005 (twice); МКS EN ISO/IEC 17020:2006; МКS ЕN 45011 and IAF GD5; МКS EN ISO/IEC 17021:2011. Similarly, during 2011 an open procedure for public pro‐ curement has also been announced for procuring accredi‐ ta on procedures enforcement so ware aided by Budget co‐financing within the Project.

Through the IPA Regional Project, the employees in the IARM par cipated at the following trainings: ‐ Harmoniza on of requirements for assessors and technical experts of na onal accredita on bodies of Western Balkan countries, Zagreb, Croa a ‐ Mee ng of the Regional Network on Issues related to Accredita on, Istanbul, Turkey.

In addi on to trainings, a mee ng was organized for compiling a Regional List of Assessors in accordance with the EA rules. The mee ng took place in Budapest, Hungary. The ac vi es envisaged with the project of the German Society for Technical Coopera on (GIZ) have been di‐ rected towards promo on of the IARM and significance of accredita on on a na onal level. Under the Project, the IARM organized a Regional Accredita on Conference on the 28th and 29th September, 2011 in Ohrid, Republic of Macedonia. The Conference was a ended by representa ves of the accredita on authori es of Serbia, Mon‐ tenegro, Kosovo, Albania, and Croa a as well as representa ves from the na onal and regional IPA project. Similarly, GIZ's financial support enabled the issuance of the 2010 Annual Report of the IARM.

Регионалниот проект “Промоција на регионалната соработка во југоисточна Европа на полето на инфраструктурата на квалитет“ наменет за Институтите за акредитација од Македонија, Србија, Ал‐ банија, Црна Гора, Босна и Херцеговина и Косово, финансиран од Германскиот институт за метроло‐ гија, ги опфати следниве активности на кои учествува вработените од ИАРМ: ‐ Работилница за процесот за акредитација, Анкара, Турција ‐ Работилница за документот ЕА 2/17 и Директивите од Новиот Приод, Атина, Грција ‐ Набљудување при надзорна оцена на медицинска лабораторија, акредитирано по стандардот EN ISO/IEC 15189, Атина, Грција ‐ Обука за оценувачи “Валидација на аналитички методи во лаборатории за хемиски испитувања“, Белград, Србија ‐ Обука за оценувачи “Валидација на аналитички методи во лаборатории за микробиолошки ис‐ питувања“, Белград, Србија ‐ Обука за оценувачи “Оцена на следливост на мерењата во лаборатории за тести‐ рање“, Скопје, Македонија ‐ Тркалезна маса наменета за хармонизација на постапките за акредитација помеѓу земјите учеснички во проектот, а согласно правилата на Европската организација за акредитација, Атина, Грција.

The Regional Project “Promo on of Regional Coopera on in Southeastern Europe in the Field of Quality Infra‐ structure” directed towards the accredita on authori es of Macedonia, Serbia, Albania, Montenegro, Bosnia and Herzegovina and Kosovo, financed by the German Ins tute for Metrology, encompassed the following ac vi es par cipated by the IARM’s staﬀ: ‐ Workshop on the accredita on process, Ankara, Turkey ‐ Workshop on the document EA 2/17 and the New Approach Direc ves, Athens, Greece ‐ Observa on during surveillance visit of medical laboratory accredited following the Standard EN ISO/IEC 15189, Athens, Greece ‐ Training for assessors “Valida on of analy cal methods in chemical laboratories“, Belgrade, Serbia ‐ Training for assessors “Assessment of traceability of measurements in tes ng laboratories“, Skopje, Macedonia ‐ Round table on harmoniza on of accredita on procedures among the countries–par cipants in the Project, in accordance with the rules of the European coopera on for Accredita on, Athens, Greece.

Технички комитети

Успешното вршење на акредитациските активности на ИАРМ е потпомогнато од техничките комитети кои функционираат, и тоа: • Технички комитет за лаборатории за тестирање • Технички комитет за лаборатории за калибрација • Технички комитет за сертификациски тела • Технички комитет за инспекциски тела Членови на техничките комитети се претставници од акредитираните тела, претставници од листата на оценувачи и експерти на ИАРМ и претставници од останатите заинтересирани страни, чија што задача и цел е преку давање стручна помош и мислења во решавање на прашања од најразлични технички области, суштествени за процесот на акредитација, да му помогнат на ИАРМ за стручно, компетентно и независно функционирање.

Соработка со државни органи на Република Македонија

Во текот на 2011 година, покрај извршувањето на тековните работни обврски, ИАРМ активно соработуваше со државните органи и институции на Република Македонија. ИАРМ учествуваше во работата на неколку работни групи формирани од страна на Владата на Република Македонија, Министерството за економија, Министерството за животна средина и просторно планирање и Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство. Особено го потенцираме учеството на ИАРМ во активностите на проектот на Владата на Република Маке‐ донија “Македонско сонценце“, каде од клучно значење за реализацијата на овој проект претставува по‐ тпишувањето на Договорот за признавање на сертификатите за акредитација (MLA ‐ Mul lateral Agreement) помеѓу Институтот за акредитација на Република Македонија (ИАРМ) и Европската организација за акре‐ дитација (EA). Активната соработка на ИАРМ со Министерството за економија се остварува особено преку учество во Програмата за поттикнување на инвестиции 2011‐2014 година со директно задолжение во делот за реа‐ лизација на трговската политика; учество во работата на Комисијата за реализација на Програмата за развој на претприемништвото, конкурентноста и иновативноста на малите и средните претпријатија, како и уче‐ ство во работата на Ревизиониот комитет за возила, што како соодветни работни групи функционираат во рамките на Министерството. ИАРМ оствари активно учество во активности на Комитетот за надзор на пазарот, преку организација на обуки наменети за инспекторите од Пазарна инспекција, претставници од Царинската управа, како и претставници од Стопанските комори во Република Македонија. ИАРМ активно учествуваше во работата на Техничките комитети при Институтот за стандардизација на Република Македонија.

Technical committees

The successful delivery of accredita on ac vi es of the IARM is supported by the opera onal technical commit‐ tees as follows: • Technical Commi ee for Tes ng Laboratories • Technical Commi ee for Calibra on Laboratories • Technical Commi ee for Cer fica on Bodies and • Technical Commi ee for Inspec on Bodies Members of the technical commi ees are representa ves from the accredited bodies, representa ves from the IARM Assessors and Experts' List as well as representa ves from the other interested par es whose purpose and goal is through oﬀering technical assistance and opinions in overcoming issues from various technical areas, es‐ sen al to the accredita on process, to aid the IARM's technical, competent and independent opera on.

Cooperation with state authorities of the Republic of Macedonia During 2011, in addi on to the delivery of ongoing tasks, the IARM ac vely cooperated with the state admini‐ stra on authori es and ins tu ons of the Republic of Macedonia. IARM par cipated in the work of several working groups formed by the Government of Republic of Macedonia, the Ministry of Economy, the Ministry of Environment and Physical Planning and the Ministry of Agriculture, Fo‐ restry and Water Economy. We would like to place par cular emphasis on the par cipa on of the IARM in the ac vi es of the project of the Government of the Republic of Macedonia “Macedonian Sun” for which project the signing of the EA‐MLA, bet‐ ween the Ins tute for Accredita on of the Republic of Macedonia (IARM) and the European coopera on for Ac‐ credita on, plays a pivotal role. Ac ve coopera on of the IARM with the Ministry of Economy is accomplished through par cipa on in the Pro‐ gram for S mula ng Investment 2011‐2014 having a direct role in enforcement of trade policy; par cipa on in the work of the Commi ee for implementa on of the Program for Development of Entrepreneurship, Compe ‐ veness and Innova on in Small and Medium Enterprises, as well as in the work of the Vehicle Audit Commi ee, opera ng as working groups within the Ministry. Also, within the ac vi es of the Market Monitoring Commi ee, the IARM par cipated by organizing three training sessions for the inspectors of the State Market Inspectorate, for representa ves of the Customs Administra on, as well as for representa ves of the economic chambers in the Republic of Macedonia. In 2011, IARM took an ac ve role in the work of the Technical Commi ees in the Ins tute for Standardiza on of the Republic of Macedonia.

Меѓународна и билатерална соработка

Во 2011 година ИАРМ оствари повеќе меѓународни активности: ▪ ИАРМ активно ја следи и учествува во работата на Eвропската организација за акредитација (ЕА) ▪ Вработените од ИАРМ учествуваа во работата на Комитетите на Eвропската организација за акре‐ дитација (Комитет за лаборатории, Комитет за инспекциски тела, Комитет за сертификациски тела, Комитет за комуникација и публикација, Комитет за хармонизација и Комитет за взаемно признавање на сертификатите за акредитација) ▪ ИАРМ учествуваше во работата на Поткомитетот за трговија, индустрија, царина и даноци, како и во преговорите за потпишување на PECA/ACАA со Европската Комисија ▪ ИАРМ учествува во работата и на ИЛАК (Меѓународна организација за акредитација на лабора‐ тории), каде ИАРМ има статус на асоцијативна (придружна) членка. Со сите институти за акредитација од регионот, ИАРМ веќе има потпишано билатерални договори. Во рамките на претходно потпишаните билатералните договори ИАРМ ги реализира следниве активности: □ Учество во заеднички обуки □ Заеднички активности во рамките на регионал‐ ниот ИПА проект □ Размена на експерти со акредитациските тела на Србија, Хрватска и Бугарија. Во август 2011 година ИАРМ потпиша меѓународен до‐ говор за билатерална соработка со Институтот за акре‐ дитација на Молдавија (CAECP). ИАРМ ‐ САЕСР IARM ‐ САЕСР

Промотивни активности

Во 2011 година беа одржани следниве промотивни на‐ стани со цел промовирање на системот за акредитација: • На 9 јуни 2011 година по повод Меѓународниот ден на акредитацијата, ИАРМ организираше промоција за доделување на Сертификатите за акредитација на телата за оцена на сообраз‐ ност акредитирани во текот на 2010 година. Промоцијата се одржа во хотелот Александар Палас. На настанот беше промовиран и нацио‐ налниот ИПА проект “Техничка помош за гра‐ дење на капацитетите на Институтот за акредитација (ИАРМ)“

International and Bilateral cooperation

In the course of 2011, the IARM par cipated in mul ple interna onal ac vi es: • IARM has ac vely been monitoring and par cipa ng in the work of the European coopera on for Ac‐ credita on (EA) • The employees of the IARM took part in the work of the Commi ees of the European coopera on for Accredita on (Laboratory Commi ee, Inspec on Body Commi ee, Cer fica on Body Commi ee, Com‐ munica on and Publica on Commi ee, Harmoniza on Commi ee and Commi ee for Mutual Recog‐ ni on of Accredita on Cer ficates) • IARM was involved in the work of the Subcommi ee on Trade, Industry, Customs and Taxa on as well as in the nego a ons for signing of PECA/ACAA with the European Commission • IARM par cipated in the work of the ILAC (Interna onal Laboratory Accredita on Coopera on), in which organiza on IARM has the status of an associate member. The IARM has bilateral agreements concluded with all the accredita on authori es in the region. Under the previously concluded bilateral agreements, the IARM organized the following ac vi es: o Par cipa on in joint training o Shared ac vi es within the regional IPA project o Exchange of experts with the accredita on au‐ thori es of Serbia, Croa a and Bulgaria. In august 2011, the IARM signed interna onal agreement for bilateral coopera on with the accredita on body of Moldavia (CAECP).

Promotional activities

In 2011 the following promo onal events took place: • On the 9th June 2011, commemora ng the Inter‐ na onal Accredita on Day, the IARM organized a promo on occasioned by the awarding of Accred‐ ita on Cer ficates to the conformity assessment bodies accredited during 2010. Simultaneously, this event served as an opportunity to promote the na onal IPA Project “Technical Assistance for Capacity Building of the Ins tute for Accredita on (IARM)”

• Во 2011 година, ИАРМ издаде „Годишен извештај за работењето на ИАРМ во 2010 година“ • ИАРМ учествуваше во неколку активности организирани од страна на Министерството за еконо‐ мија и Комитетот за надзор на пазарот • ИАРМ Организираше „Регионална конференција за акредитација“ (28‐29 септември, 2011 година во Охрид) • Информациите за сите активности поврзани со тековното работење на ИАРМ редовно се публи‐ куваат, односно се јавно достапни за сите заинтересирани на WEB страната на ИАРМ којашто по‐ стојано се надградува.

• During 2011, the IARM has issued the “2010 Annual Work Report of the IARM” • On the 28th and 29th September 2011, in Ohrid, the IARM organized a “Regional Accredita on Confer‐ ence” • IARM par cipated in several ac vi es organized by the Ministry of Economy and the Market Supervision Commi ee • Informa on as regards to all ac vi es related to the ongoing opera on of the IARM are regularly pub‐ lished, updated and accessible to all interested par es on the website of the IARM.

Акредитациски активности

Од отпочнувањето со вршење на акредитациската дејност па досега ИАРМ вкупно има акредитирано 100 тела за оцена на сообразност, и тоа 60 инспекциски тела, 29 лаборатории за тестирање, 6 лаборатории за калибрација и 5 сертификациски тела. На единаесет од нив акредитацијата им е повлечена. Во текот на 2011 година, ИАРМ додели вкупно 35 нови акредитации на тела за оцена на сообразност, и тоа: ‐

23 инспекциски тела

‐

10 лаборатории за тестирање

‐

1 лабораторија за калибрација

‐

1 сертификациско тело и

паралелно реализираше 60 редовни надзори на акредитираните тела. Исто така во 2011 година на 4 тела за оцена на сообразност им е доделена реакредитација: ‐ 1 сертификациско тело ‐ 3 лаборатории за тестирање, а на три тела за оцена на сообразност акредитацијата им е повлечена, и тоа на нивно барање. Имајќи ја во предвид бројката на доделени нови 35 акредитации само во 2011 година, наспроти севкупната бројка од 100 акредитирани тела, што значи дека една третина од доделените акредитации се реализирани само во текот на една година, е факт којшто докажува напорна и успешна деловна работа на ИАРМ.

Accreditation activities

Since the beginning of accredita on ac vi es thus far, a total of 100 conformity assessment bodies have been accredited by the IARM, as well 60 inspec on bodies, 29 tes ng laboratories, 6 calibra on laboratories and 5 cer‐ fica on bodies. Eleven of them have had their accredita on withdrawn. In 2011, the IARM granted a total of 35 new accredita ons to conformity assessment bodies as follows: ‐ 23 inspec on bodies ‐ 10 tes ng laboratories ‐ 1 calibra on laboratories ‐ 1 cer fica on body and Simultaneously, the IARM has delivered 60 regular surveillances to accredita on bodies. Also, in 2011, four conformity assessment bodies have been granted re‐accredita on: ‐ 1 cer fica on body ‐ 3 tes ng laboratories and three conformity assessment bodies have had their accredita on withdrawn, on their own. The number of newly granted 35 accredita on in 2011 alone, against the total number of 100 accredited bodies, substan ates the fact that one third of total granted accredita ons have taken place in only one year. Therefore, such a claim accounts for the undivided, commi ed and successful work of the IARM.

Акредитирани тела за оцена на сообразност * Accredited conformity assessment bodies * Лаборатории за тестирање

Tes ng laboratories MKS EN ISO/IEC 17025

Во табелите прикажани се акредитираните тела до 30.04.2012 година

The tables present accredited bodies untill 30.04.2012

Лаборатории за калибрација

Calibra on laboratories

MKS EN ISO/IEC 17025

Сертификациски тела

Cer fica on Bodies MKS EN 45011

Инспекциски тела

Inspec on Bodies MKS EN ISO/IEC 17020

Aкредитирани р д р тела 2005 - 2011 Accreditation Bodies 2005 - 2011

Број на акредитирани ТОС по години Number of accredited CABs by year

Инспекциски тела Inspection Bodies Сертификациони тела Certification Bodies Лаборатории за тестирање Testing Laboratories Лаборатории за калибрација Calibration Laboratories

Знаци за акредитација Accreditation Marks

Публикации на ИАРМ Publications of IARM

Извештајот за реализираната Програма за работа на Институтот за акредитација на Република Македонија за 2011 година, е усвоен од страна на Владата на Република Македонија.

The report of realized Program activities of the Institute for accreditation of the Republic of Macedonia for 2011, is officially adopted by the Government of the Republic of Macedonia.