Содржина
Table of Contents
1. Порака на Директорот
1. Message of the Director
2. Организациja на ИАРМ
2. Organization of the IARM
3. Нов Закон за акредитација
3. New Law on Accreditation
4. Започнување на постапката за потпишување на МЛА со ЕА
4. Starting of the procedure for signing of MLA with EA
5. Институционално зајакнување
5. Institutional Building
6. Соработка со државни органи на Република Македонија
6. Cooperation with the state authorities of the Republic of Macedonia
7. Регионална соработка
7. Regional and international cooperation
и
меѓународна
8. Промотивни активности
8. Promotion activities
9. Акредитациони активности
9. Accreditation activities
10.Развоен план за 2010-2011 година
10.Development plan for 2010-2011
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Порака на Dиректорот Во 2009 година, Институтот за акредитација на Република Македонија успешно ги реализираше предвидените активности кои придонесоа за зајакнување на неговата позиција на домашно и меѓународно поле. Програмата за работа на ИАРМ, донесена од страна на Владата на Република Македонија во јануари 2009 година е во потполност реализирана и создадени се услови за понатамошен развој и успешно работење на ИАРМ. Како посебно значајна активност во 2009 година, го потенцираме донесувањето на новиот Закон за акредитација. Имено, Собранието на Република Македонија го донесе новиот Закон за акредитација (“Службен весник на Република Македонија“ бр. 120/09), кој е изготвен согласно Регулативата (ЕЗ) бр. 765/2008. Со стекнување на статусот полноправно членство во Европската организација за акредитација (ЕА), Институтот за акредитација на Република Македонија пред себе постави нова визија, потпишување на договор за меѓусебно признавање на резултатите во рамките на ЕА (Multilateral Agreement-MLA). Во остварување на својата визија, ИАРМ поднесе апликација на 11.02.2009 година за потпишување на МЛА договор за областите кои се однесуваат на лаборатории за тестирање, инспекциски тела и сертификациони тела за производи. Во периодот од 7 до 12 декември 2009 година, тимот за предоцена за потпишување на МЛА ја реализираше предоценувачката посета и го достави Извештајот од предоцената. Во 2010 година, ИАРМ ќе се стреми во потполност да ги реализира препораките дадени во Извештајот.
1 Message of the Director During 2009, the Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia has successfully delivered the envisaged activities which have contributed to its successful positioning in the domestic and international arena. The Work Program of the IARM, adopted by the Government of the Republic of Macedonia in January 2009 has been fully implemented and conditions for further development and successful operation of the IARM have been set forth. As of particular importance in 2009, we emphasize the adoption of the new Law on Accreditation. Namely, the Parliament of the Republic of Macedonia has adopted the new Law on Accreditation (“Of+icial Gazette of the Republic of Macedonia“ No. 120/09), which is in accordance with the Regulation (EC) No. 765/2008. By attaining the status of a full member in the European Cooperation for Accreditation (ЕА), the Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia has laid down a new vision, signing of the agreement for mutual recognition of the results within the EA (Multilateral Agreement-MLA). In the course of delivery of its vision, IARM has submitted an application on the 11th February 2009 for the signing of the MLA in the +ield of testing laboratories, inspection bodies and product certi+ication bodies. In the period between 7th and 12th December 2009, for the purpose of signing the MLA, the preassessment team of EA conducted the pre-assessment visit and submitted the Pre-assessment Report. In 2010, IARM shall strive towards full enforcement of the recommendations stated in the Report.
2
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Една од главните цели за потпишување на овој договор е поддршка и промоција на меѓусебно признавање на акредитациите и резултатите од оцената на сообразност што е од особена важност за развојот на економијата во Република Македонија и елиминација на техничките бариери во трговијата на европско ниво. За унапредување на акредитационите активности, во јуни 2009 година, ИАРМ од редовите на акредитираните тела, како и од листата на оценувачи и експерти ги формираше Техничките Комитети. Со цел да го олесниме процесот на обука и едукација на вработените, оценувачите и експертите на ИАРМ и другите заинтересирани страни, ИАРМ во 2009 година функционално го оспособи тренинг центарот и го презентираше годишниот план за обуки во 2010 година. Периодот што следува, за нас претставува период на големи предизвици, насочен кон развојот на акредитационите активности, продлабочување на соработката со нашите клиенти и зајакнување на комуникацијата со регулаторите и другите заинтересирани страни што ќе придонесе за подигнување на јавната свест за акредитацијата и подобрување на инфраструктурата за квалитет во Република Македонија. Сосема за крај, во името на вработените на ИАРМ и во свое лично име, би сакал да им се заблагодарам на сите домашни и меѓународни институции, кои ја потпомогнаа реализацијата на сите активности на ИАРМ во 2009 година. Со почит,
Директор Д-р Трпе Ристоски
One of the chief objectives for signing this agreement is the support and promotion of mutual recognition of accreditations and conformity assessment results which is of particular importance for the development of the economy in the Republic of Macedonia and elimination of the technical barriers to trade on a European level. For the purposes of development of accreditation activities, in June 2009, IARM established the Technical Committees composed of members from accredited bodies and IARM’s list of assessors and experts. In order to alleviate the training process and education of employees, assessors and experts under IARM as well as other interested parties, IARM in 2009 has functionally enabled the Training Center and presented the Annual Training Plan for 2010. The forthcoming period for us is one of great challenges, directed towards the development of the accreditation activities, enriching the cooperation with our clients and strengthening the communication with the regulators and other interested parties which will contribute towards raising the public awareness for accreditation and improving the quality infrastructure in the Republic of Macedonia. In the end, on behalf of the employees of the IARM and my personal behalf I would like to thanks to all national and international institutions, for their support in realization of all IARM’s activities in 2009. Sincerely yours,
Director Trpe Ristoski Ph.D.
3
Go d i { e n
2
4
izve{taj
2009
Annual report
Организација на ИАРМ
Organization of IARM
ИАРМ е структуиран и работи согласно меѓународниот стандард МКС EN ISO/IEC 17011.
IARM is structured and operates according to Interna)onal standard MKS EN ISO/IEC 17011.
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Nов Закон за акредитација На 29 септември, 2009 година, Собранието на Република Македонија го донесе новиот Закон за акредитација („Службен весник на Република Македонија“ бр.120/2009) и истиот е усогласен со Регулативата (ЕЗ) 765/2008 на Европскиот Парламент и Советот на Европската Унија од 9 јули 2008 година и Законот за установите. Новиот закон пофлексибилно ги регулира областите кои се предмет на акредитација што овозможува развој на нови шеми за акредитација и jасно ја регулира валидноста на сертификатот за акредитација. Воедно, новиот закон ги регулира барањата за квалификација и компетентност на органите за управување и раководење и стручните работни тела на Институтот, со цел да се постигне усогласеност со стандардот МКС EN ISO/IEC 17011.
3 New Law on accreditation On the 29 September 2009, the Parliament of the Republic of Macedonia adopted the new Law on Accreditation (“Of+icial Gazette of the Republic of Macedonia” No. 120/2009) which is harmonized with the Regulation (EC) 765/2008 of the European Parliament and of the Council of the European Union of 9 July 2008 and the Law on Institutions. The new Law regulates more +lexibly the areas subjected to accreditation that enables a development of new accreditation schemes and clearly regulates the validity of the accreditation certi+icate. Also, the new Law regulates the requirements for quali+ication and competency of the governing and managing authorities and technical working groups of the Institute in accordance with the standard MKS EN ISO/IEC 17011.
5
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Започнивање на постапката за потпишување на МЛА со ЕА Во февруари 2009 година, ИАРМ поднесе апликација за потпишување на Договор за взаемно признавање на акредитациите (Multilateral agreement – MLA) со Европската организација за акредитација – ЕА. Во прилог на апликацијата сите активности на вработените на ИАРМ во 2009 година, беа насочени кон подготовка за прелиминарното оценување од страна на оценувачкиот тим на ЕА-МЛА кое се спроведе во периодот од 7-11 декември, 2009 година.
4 Starting of the procedure for signing of MLA with EA In February 2009, IARM submitted an application for the signing of the Agreement for Mutual Recognition of Accreditations (Multilateral agreement – MLA) with the European Cooperation for Accreditation – EA. In favor of the application, all activities of the IARM employees in 2009 were directed towards the preliminary assessment by the EA assessors team carried out in the period between 7th and 11th December 2009.
6
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Институционално зајакнување Човечки ресурси Во 2009 година во ИАРМ се реализираа 2 нови вработувања во Одделението за општи работи: • Координатор (советник) за правни работи. • Самостоен референт-благајник. Вкупниот број на вработени во ИАРМ денес изнесува 15 лица.
Пул на оценувачи и експерти Во 2009 година листата на оценувачи значително се зголеми и заклучно со 31.12.2009 евидентирани се 64 оценувачи, од кои 16 се водечки оценувачи. На листата на експерти евидентирани се 44 експерти од различни области. Јавниот повик за пријавување на експерти и оценувачи во ИАРМ постојано е отворен.
5 Institutional Building Human Resources In 2009 were realized 2 new employments in Section for administration: • Coordinator (advisor) for legal affairs. • Independent of+icer treasurer. Nowadays, IARM has 15 permanent employees.
Assessors and experts pool In 2009 the list of assessors was increasingly expanded recording 64 assessors until 31st December 2009, out of which 16 are lead assessors. The list of experts includes 44 experts from various areas. The public announcement for experts and assessors in IARM is continuously open.
7
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Тренинг Центар Во просториите на ИАРМ се наоѓа и тренинг центарот кој во 2009 година беше функционално оспособен. Тренинг центарот се состои од сала за состаноци, сала за презентации и компјутерска училница. Просторните капацитети на Тренинг центарот овозможуваат организирање на обуки, конференции, семинари и други промотивни активности.
Обуки Во 2009 година вработените на ИАРМ учествуваа и организираа низа обуки, работилници и семинари: • Обука за водечки оценувачи за акредитација на лаборатории по стандардот EN ISO/IEC 17025, организирана од Институтот за акредитација на Босна и Херцеговина (BATA) во соработка со Акредитационото тело на Норвешка (NA). Обуката се одржа во февруари 2009, во Фојница, Федерација БиХ.
Training Center In the IARM premises there is Training Center, which was capacitated during 2009. The Training Center includes a meeting room, presentation room and a computer classroom. The spatial capacities of the Training Center enable delivery of training, conferences, seminars and other promotional activities.
Training activities In 2009 the employees of the IARM had participated and organized various training, workshops and seminars: • Course on lead assessors for accreditation of laboratories - EN ISO/IEC 17025, organized by the Accreditation Body of Bosnia and Herzegovina – BATA in cooperation with Accreditation Body of Norway – NA (February 2009, Fojnica, Bosnia and Herzegovina).
8
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
• Обука за водечки оценувачи по стандардите EN ISO/IEC 17025 и EN ISO/IEC 17020, организирана од Акредитационото тело на Србија - АТС (мај 2009, Белград, Р. Србија). • Обука за технички оценувачи за лаборатории за тестирање на храна, организирана од Институтот за акредитација на Босна и Херцеговина (BATA) и Swedish International Development Agency (SIDA). Обуката се одржа во јуни 2009, во Сараево, Федерација БиХ. • Информативно-инструктивен семинар за акредитација на лаборатории по стандардот МКС EN ISO/IEC 17025, организиран од Институтот за стандардизација на Република Македонија во соработка со Истражувачки и Технолошки Центар од Нови Сад (јуни 2009, Охрид, Р. Македонија). • Петдневна обука по стандардите МКС EN ISO/IEC 17025, МКС EN ISO/IEC 17020 и МКС EN ISO/IEC 17021, организирна од ИАРМ во соработка со Германското Друштво за техничка соработка – ГТЗ (септември 2009, Скопје, Р. Македонија). • Семинар за МКС EN ISO 22000 – Food safety management system,
• Training course for lead assessors EN ISO/IEC 17025, EN ISO/IEC 17020, organized by the Accreditation Body of Serbia – ATS (May 2009, Belgrade, Serbia). • Training for technical assessors in accreditation of laboratories for food testing, organized by the Accreditation Body of Bosnia and Herzegovina – BATA and Swedish International Development Agency (SIDA). The training took place in June 2009, in Sarajevo, Bosnia and Herzegovina. • Information – instructional seminar for accreditation of laboratories in accordance with MKS EN ISO/IEC 17025, organized by the Institute for Standardization of the Republic of Macedonia – ISRM and the Center of Technology and Research, Novi Sad (June 2009, Ohrid, Macedonia). • Five days training for assessors - MKS EN ISO/IEC 17025, MKS EN ISO/IEC 17020, MKS EN ISO/IEC 17021, organized by IARM in cooperation with German Society for Technical Cooperation – GTZ (September 2009, Skopje, Macedonia). • MKS EN ISO/IEC 22000 – Food safety management system – awareness seminar,
9
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
организиран од Институтот за стандардизација на Република Македонија – ИСРМ и Меѓународната организација за стандардизација – ISO (септември 2009, Скопје, Р. Македонија). • Обука за технички оценувачи по стандардите EN ISO/IEC 17025 и EN ISO/IEC 17020, организирана од Акредитационото тело на Србија - АТС (ноември 2009, Белград, Р. Србија). Дел од вработените на ИАРМ имаа можност да присуствуваат како набљудувачи при оценувањето на лабораторија во Р. Македонија од страна на странско акредитационо тело. По повод апликацијата на ИАРМ за потпишување на Договорот за взаемно признавање (МЛА), Европската организација за акредитација (ЕА) ни овозможи еден вработен од ИАРМ да присуствува во улога на набљудувач при спроведувањето на EA peer evaluation на Акредитационото тело на Р. Словенија. Во 2009 година, вработените на ИАРМ учествуваа на обуки предвидени со ИПА Национален проект (Инструмент за предпристапна помош, Компонента 1, Проект 3.01 Слободно движење на стоки – Инфраструктура за квалитет), како и на обуки организирани од Министерството за економија, во врска со прилагодувањето на законодавството на Република Македонија со законодавството на ЕУ.
organized by Institute for Standardization of the Republic of Macedonia and International Organization for Standardization - ISO (September 2009, Skopje, Macedonia). • Training for technical assessors in accordance with EN ISO/IEC 17025, organized by the Accreditation Body of Serbia – ATS (November 2009, Belgrade, Serbia). Some of the employees of the IARM had oportunity to participate as observers, during the assessement of one laboratory in Macedonia, provided by foreign accreditation body. Related to the IARM’s application for the signing of the Agreement for Mutual Recognition of Accreditations (MLA), European Cooperation for Accreditation (EA) enabled us to participate as observers during EA peer evaluation of the Accreditatation Body of Slovenia. In 2009, the employees of the IARM participated on the training courses envisaged in the IPA National project (Pre - accession assistance instrument, Component 1, Project 3.01 Free movement of goods – Quality infrastructure), as well as on the training courses organized by the Ministry of economy, related to the alignment of the Macedonian legislation with the European Acquis.
10
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Технички комитети За унапредување на работата на ИАРМ во областа на акредитацијата на лаборатории за тестирање и калибрација, сертификацини тела и инспекциски тела, во 2009 година се формираа четири технички комитети: 1. Технички Комитет за лаборатории за тестирање. 2. Технички Комитет за лаборатории за калибрација. 3. Технички Комитет за сертификациони тела. 4. Технички Комитет за инспекциски тела. Членовите на техничките комитети се претставници од акредитираните тела, претставници од листата на оценувачи и експерти на ИАРМ и претставници од владините тела, стопанските субјекти и универзитетите. Основна цел за нивно формирање е да му помогнат на ИАРМ со стручно мислење и поддршка при решавање на одредени прашања од техничка природа.
Technical Committees For the development of the work of IARM in the area of accreditation of testing and calibration laboratories, certi+ication bodies and inspection bodies, during 2009, 4 technical committees were formed as follows: 1. Technical Committee for Testing Laboratories. 2. Technical Committee for Calibration Laboratories. 3. Technical Committee for Certi+ication Bodies. 4. Technical Committee for Inspection Bodies. The members of the tehnical committees are representatives from the acredited bodies, representatives from the IARM's list of assessors and experts and representatives from the Government, economic entities and universities. The basic purpose of their establishment is to assist the IARM with expert opinions and support in resolving technical issues.
11
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Секторски комитети Како дел од активностите предвидени со ГТЗ проектот, во 2009 година беа одржани неколку координативни состаноци на формираните секторски комитети: 1. Секторски комитет за електрика, електроника и електрични машини. 2. Секторски комитет за опрема под притисок, пренослива опрема под притисок и челични градежни производи. 3. Секторски комитет за лифтови и опрема за подигнување. 4. Секторски комитет за градежни производи. 5. Секторски комитет за возила. 6. Секторски комитет за услови во кои се користи техничката опрема. Координаторите од ИАРМ заедно со експертите од соодветните области ги определија насоките за нивно понатамошно дејствување при што се очекува во текот на 2010 година да бидат изработени упатства (прирачници), кои ќе се применуваат во процедурата за акредитација во регулираната област, како и во области кои во иднина ќе бидат законски регулирани согласно европските директиви.
Sector Committees As a part of the activities foreseen by the GTZ project, in 2009 were held several coordination meetings of the established sector committees: 1. Sector committee for electric, electronic and electrical machines. 2. Sector committee for pressure equipment, mobile pressure equipment and steel building products. 3. Sector committee for lifts and weightlifting equipment. 4. Sector committee for building products. 5. Sector committee for vehicles. 6. Sector committee for conditions in which technical equipment is used. The coordinators of IARM together with experts from relevant fields defined the guidelines for their further actions. It is expected that instructions (manuals) will be prepared during 2010, which will apply to the procedure for accreditation in regulated area, as well as in areas which will be legally regulated in future according to EU directives.
12
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Комитет за оцена на лица Во прилог на претстојното прелиминарно оценување на ИАРМ за потпишување на МЛА, Комитетот за оцена на лица во текот на 2009 година имаше засилена активност во насока на зајакнување на листата на оценувачи и експерти. Преку континиурана селекција, проверка на компетентноста и обука на оценувачите и експертите, Комитетот за оцена на лица овозможува доверба во компетентноста на пулот на оценувачи и експерти на ИАРМ.
Проекти Во 2009 година, ИАРМ беше вклучен во реализација на пет меѓународни проекти: √ ИПА Национален проект (Инструмент за претпристапна помош, Компонента 1, Проект 3.01 Слободно движење на стоки – Инфраструктура за квалитет). √ ИПА 2008 Регионален проект.
Personnel Evaluation Committee In accord to the awaiting preliminary assessment of the IARM for the signing of the MLA, the Personnel Evaluation Committee during 2009 had intensi+ied activities in strengthening the list of assessors and experts. Through continuous selection, assessing of competence and training of assessors and experts, the Personnel Evaluation Committee offered full con+idence in the competence of the pool of assessors and experts under the IARM.
Projects In 2009, IARM has been engaged in the delivery of five international projects: √ IPA National Project (Pre- accession assistance instrument, Component 1, Project 3.01 Free movement of goods – Quality infrastructure). √ IPA 2008 Regional Project.
13
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
√ Транспозиција на техничките прописи на ЕУ во македонското законодавство, проект со Германското друштво за техничка помош (ГТЗ), во рамките на развојната техничка соработка помеѓу Владите на Република Македонија и Сојузна Република Германија. Соработката со ГТЗ ќе продолжи и во наредните две години и за таа цел, во ноември 2009 година беше потпишан Меморандум за соработка заедно со Министерството за економија, Институтот за стандардизација на Република Македонија и Бирото за метрологија. √ Реформа на деловното опкружување и институционално зајакнување БЕРИС, Проект на Владата на Република Македонија и Светска Банка. √ Регионалниот проект “Промоција на региoналната соработка во југоисточна Европа на полето на инфраструктурата на квалитет“ наменет за Институтите за акредитација од Македонија, Србија, Албанија, Црна Гора, Босна и Херцеговина и Косово, финансиран од Германскиот институт за метрологија (ПТБ).
√ GTZ-NAD Project for the transposition of the EU technical regulations in the Macedonian legislation. The cooperation with the GTZ will continue in the following two years and for this purpose, in November 2009 IARM signed Memorandum of Understanding together with Ministry of economy, Institute for standardization of the Republic of Macedonia and Bureau of metrology. √ Business Environment Reform and Institutional strengthening – BERIS, Project of the Macedonian Government and the World Bank. √ The regional project “Promotion of the regional cooperation in South-East Europe in the area of quality infrastructure”, intended to the Institutes for accreditation of Macedonia, Serbia, Albania, Montenegro, Bosnia and Herzegovina and Kosovo, funded by the German Institute for Metrology (PTB).
14
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Тркалезна Маса на телата за акредитација од Југоисточна Европа во рамките на регионалниот проект „Промоција на регионалната соработка во југоисточна Европа на полето на инфраструктурата на квалитет“ Round Table for accreditation bodies of Southeast Europe within the regional project “Promotion of the regional cooperation in South-East Europe in the area of quality infrastructure”
15
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Соработка со државни органи на Република Македонија Во 2009 година, ИАРМ активно соработуваше со државните органи и институции од Република Македонија: ♦ ИАРМ учествуваше во работата на работни групи на Владата на Република Македонија, Министерството за економија, Министерството за животна средина и просторно планирање и Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство: √ Ревизионен комитет за изработка на предлог Законот за возила и подзаконските акти. √ Работна група за изработка на предлог Законот за органско производство. ♦ Активно учество на вработените од ИАРМ во Техничките Комитети во Институтот за стандардизација на Република Македонија. ♦ Со цел да ја продлабочи својата соработка со државните органи, во 2009 година ИАРМ потпиша два договори за меѓусебна соработка: √ Договори за меѓусебна соработка со Институтот за стандардизација на Република Македонија и Бирото за метрологија (март, 2009).
6
ИАРМ - ИСРМ - БМ IARM - ISRM - BoM
Cooperation with the state authorities of the Republic of Macedonia In 2009, IARM had active cooperation with the state authorities and other institutions of the Republic of Macedonia: ♦ IARM participated in the work of the working groups under the Government of Republic of Macedonia, the Ministry of Economy, the Ministry of Environment and Physical Planning and the Ministry of Agriculture, Forestry and Water Management: √ Revisory Committee for preparation of the Law Proposal on Vehicles and accompanying secondary legislation. √ Working Group on preparation of the Law Proposal on Organic Production. ♦ Active role of the employees of IARM in the work of the Technical Committees in the Institute for Standardization of the Republic of Macedonia. ♦ In order to deepen cooperation with state authorities, in 2009 IARM signed two agreements for mutual cooperation: √ Mutual cooperation agreements with the Institute for Standardization of the Republic of Macedonia and the Bureau for Metrology (March, 2009).
16
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Регионална и меѓународна соработка ИАРМ ја продолжи меѓународната соработка и во 2009 година: ♦ Како полноправна членка на Eвропската организација за акредитација (ЕА), ИАРМ активно ја следеше и учествуваше во работата на оваа организација. ♦ Вработените од ИАРМ учествуваа во работата на комитетите на ЕА (MAC, HHC, CPC, CC, IС и LС) и Генералното Собрание на ЕА. ♦ Во ноември 2009 година, ИАРМ за првпат учествуваше во работата на ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation), каде ИАРМ има статус на асоцијативна (придружна) членка од 1 декември 2008 година. ♦ ИАРМ учествуваше во работата на Поткомитетот за трговија, индустрија, царина и даноци, како и во преговори за потпишување на PECA/ACАA со Европската Комисија.
7 Regional and International cooperation IARM continued international cooperation in 2009: ♦ As a full member of European cooperation for Accreditation (EA), IARM actively followed and participated in the work of this organization. ♦ Employees of IARM participated in the work of the EA Committees (MAC, HHC, CPC, CC, IС and LС) and EA General Assembly. ♦ In November 2009, IARM for the first time participated in the work of the ILAC (International Laboratory Accreditation Cooperation), in which IARM has the status of an associate member since the 1st December 2008. ♦ IARM participated in the work of the Subcommittee on trade, industry, customs and taxes as well as in negotiations for signing PECA/ACАA with the European Commission.
17
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Во 2009 година, ИАРМ потпиша два меѓународни договори за билатерална соработка: ♦ Договори за билатерална соработка од областа на акредитацијата со Акредитационото тело на Косово - DAK и Акредитационото тело на Турција – TURKAK (мај, 2009 година). Во рамките на претходно потпишаните билатерални договори, ИАРМ во 2009 година ги реализира следниве активности: √ Учество на курсеви организирани од Акредитационото тело на Србија. √ Заеднички активности во рамките на регионалниот ИПА проект. √ Заеднички активности во рамките на регионалниот ПТБ проект. √ Размена на експерти со акредитационите тела на Србија, Хрватска и Бугарија.
ИАРМ - ДАК IARM - DAK
ИАРМ - ТУРКАК IARM - TURKAK
In 2009, IARM singed two international agreements for bilateral cooperation: ♦ Bilateral Cooperation Agreements in the area of accreditation with the Accreditation Body from Kosovo – DAK and Accreditation Body from Turkey – TURKAK (May 2009). Within the previously signed bilateral agreements, in 2009 IARM has delivered the following activities: √ IARM employees participated in courses organized by the Accreditation Body of Serbia. √ Shared activities were undertaken under the regional IPA project. √ Shared activities were undertaken under the regional PTB project. √ Exchange of experts with the accreditation bodies of Serbia, Croatia and Bulgaria.
18
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Промотивни активности Во 2009 година, ИАРМ организираше неколку промотивни настани: ♦ Во март 2009, ИАРМ организираше промоција по повод доделувањето на Сертификатите за акредитација на телата акредитирани во 2008 година. ♦ ИАРМ во соработка со Германскиот Институт за Метрологија (ПТБ) во мај 2009, организираше Тркалезна Маса на телата за акредитација од Југоисточна Европа (Србија, Црна Гора, Албанија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Грција, Турција и Косово). Покрај претставници од националните акредитациони тела на земјите учеснички, на настанот присуствуваа и претставници од националните метролошки институти на Германија и Бугарија, претставник од EU IPA 2008 Regional, како и претставници од Бирото за метрологија и Министерството за економија на Република Македонија.
8 Promotional activities In 2009, IARM organized several promotional activities: ♦ In March 2009, IARM organized a promotion, celebrating the granting of Certi+icates for accreditation to the conformity assessment bodies accredited in 2008. ♦ IARM in cooperation with the German Institute for Metrology (PTB) in May 2009 organized a Round Table for accreditation bodies of Southeast Europe (Serbia, Montenegro, Albania, Bosnia and Herzegovina, Croatia, Greece, Turkey and Kosovo). In addition to representatives from national accreditation bodies of participating countries, the event was attended by representatives of national metrological institutes of Germany and Bulgaria, a representative of EU IPA 2008 Regional and representatives of the Bureau of metrology and the Ministry of Economy of the Republic of Macedonia.
19
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
♦ Настаните кои ги организираше ИАРМ беа медиумски покриени. ♦ Издадени се три брошури од областа на акредитацијата кои имаат за цел промоција на акредитацијата и запознавање на пошироката јавност со придобивката од оваа активност: ► Што е МЛА? ► Акредитација – градeње на доверба ► Водич за оценувачи ♦ Во 2009 година, ИАРМ го публикуваше Годишниот извештај од своето работење во 2008 година. ♦ Во рамките на проектот со ГТЗ, во декември 2009, ИАРМ ја публикуваше новата интернет страница со македонски и англиски јазик. Интернет порталот на ИАРМ е http://www.iarm.gov.mk и истиот постојано се ажурира со нови информации од областа на акредитацијата и тековните активности на ИАРМ.
♦ The events organized by IARM have been media covered. ♦ IARM issued three brochures in the area of accreditation for the purposes of promotion of accreditation and sharing the bene+its of this activity with the wider public: ► What is MLA? ► Accreditation – building of confidence ► Guide for assessors ♦ In 2009 IARM published the Annual report for the work in 2008. ♦ Within the GTZ project, in December 2009, IARM published the new web site in Macedonian and English language. The internet portal of IARM is http://www.iarm.gov.mk and is constantly updated announcing new information regarding accreditation as well as informing for the ongoing activities delivered by the IARM.
20
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
21
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Акредитациони активности Во 2009 година беа доделени 15 нови акредитации на телата за оцена на сообразност (ТОС): √ 7 инспекциски тела √ 5 лаборатории за тестирање √ 2 лаборатории за калибрација √ 1 сертификационо тело Во 2009 година, реализирани се 23 надзорни посети на акредитираните тела и извршена е реакредитација на едно инспекциско тело: √ 10 инспекциски тела √ 10 лаборатории за тестирање √ 2 лаборатории за калибрација √ 1 сертификационо тело Во 2009 година ИАРМ ја повлече акредитацијата на едно инспекциско тело.
9 Accreditation activities In 2009, 15 accreditations were granted to the conformity assessement bodies (CABs): √ 7 Inspection bodies √ 5 Testing laboratories √ 2 Calibration laboratories √ 1 Certification body In 2009, IARM performed 23 regular surveillance assessments and reassessement of one inspection body: √ 10 Inspection bodies √ 10 Testing laboratories √ 2 Calibration laboratories √ 1 Certification body In 2009, the accreditation of one inspection body has been withdrawn.
22
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
23
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Акредитирани тела за оцена на сообразност * Accredited conformity assessment bodies * Лаборатории за тестирање
Testing laboratories MKS EN ISO/IEC 17025
* *
24
Во табелите прикажани се акредитираните тела до 31.05.2010 година In the tables are presented accredited bodies untill 31.05.2010
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
25
Go d i { e n
2009
izve{taj
Annual report
Лаборатории за калибрација
Calibration laboratories
MKS EN ISO/IEC 17025
Сертификациони тела
Certification Bodies MKS EN 45011
26
Annual report
2009
Инспекциски тела
Go d i { e n
izve{taj
Inspection Bodies MKS EN ISO/IEC 17020
27
Go d i { e n
28
izve{taj
2009
Annual report
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Aкредитирани тела 2005-2009 Accreditation Bodies 2005-2009
Инспекциски тела Inspection Bodies Сертификациони тела Certi+ication Bodies Лаборатории за тестирање Testing Laboratories Лаборатории за калибрација Calibration Laboratories
Број на акредитирани ТОС по години Number of accredited CABs by year
Инспекциски тела Inspection Bodies Сертификациони тела Certi+ication Bodies Лаборатории за тестирање Testing Laboratories Лаборатории за калибрација Calibration Laboratories
29
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Развоен план за 2010 – 2011 година
10
Во согласност со донесениот Закон за акредитација, ИАРМ во 2010 година има обврска да го донесе новиот Статут на ИАРМ, како и измена на целокупната интерна документација. Покрај новиот Закон за акредитација, значаен водич во подобрувањето на интерните документи ќе ни претставува и Извештајот од предоценувачката посета на тимот за МЛА. Развојниот план за наредниот период, ИАРМ го насочува кон: √ Признавање на европско и меѓународно ниво на извештаите и сертификатите од акредитираните тела во Република Македонија, овозможено од потпишувањето на Договорот за взаемно признавање (Multilateral agreement – MLA). √ Управување и координирање на акредитационите активности следејќи ги европските и меѓународните принципи и пракса. √ Отпочнување на ИПА националниот проект кој би овозможил зајакнување на перформансите на ИАРМ. √ Соработка со стопанските субјекти во Република Македонија во насока на препознавање на акредитацијата како моќна алатка за обезбедување на квалитет на производите и развој на трговските односи. Во прилог на оваа соработка, ИАРМ со поддршка на TAIEX во јуни 2010 година ќе организира работилница со промотивен карактер.
Development plan for 2010-2011 In accordance with the new Law on accreditation, IARM in 2010 has the obligation to adopt a new Statute of IARM as well as to change the whole internal documentation. Besides the new Law on Accreditation, an important guide in improving our internal documents is the Report of preliminary visit, prepared by EA-MLA assessment team. The development plan for the next period, IARM directs to: √ Recognition of the reports and certi+icates from accredited bodies in the Republic of Macedonia on European and international level, which will be possible by the signing of Agreement for Mutual Recognition (Multilateral agreement - MLA). √ Management and coordination of accreditation activities through following the European and international principles and practice. √ Starting of the IPA National Project that would enable strengthening of the performance of IARM. √ Cooperation with economic entities in the Republic of Macedonia towards recognition of accreditation as a powerful tool for providing quality of products and developing trade relations. In addition to this cooperation, IARM supported by TAIEX in June 2010 will organize a promotional workshop.
30
Annual report
2009
Go d i { e n
izve{taj
Приоритетни цели на ИАРМ за следниот период се:
Структурен и институционален развој
Развој на нови акредитациони шеми
Зајакнување на системот за квалитет во согласност со новиот Закон за акредитација Потпишување на ЕА MLA Компетентен пул на оценувачи и експерти Техничко доопремување
Акредитација на медицински лаборатории Акредитација на сертификациони тела за лица Акредитација на верификатори на животна средина, според EMAS Регулативата Акредитација / оценување на овластени / нотифицирани тела
Priority goals of IARM for the next period are:
Structural and institutional development
Development of new accreditation schemes
Strengthening of quality system in accordance with new Law on accreditation. Signing the ЕА MLA Competent pool of assessors and experts Technical improvement
Accreditation of medical laboratories Accreditation of certi+ication bodies for persons Accreditation of environment veri+iers, according to EMAS Regulation Accreditation / assessment of authorised/notified bodies
31
Go d i { e n
izve{taj
2009
Annual report
Знаци за акредитација Accreditation Marks
32
Активностите во 2009 година, презентирани во Годишниот извештај во целост се реализирани согласно Програмата за работа на ИАРМ, како резултат на поддршката и соработката со Советот на ИАРМ и Одборот за надзор на материјално - финансиско работење на ИАРМ. Годишниот извештај за работата на ИАРМ во 2009 година е одобрен од страна на Владата на Република Македонија.
Activities for 2009, presented in the Annual report were completely realized according to the Annual Program as a result of the support and cooperation with the Council of the IARM and Material and Financial Supervision Board of the IARM. The Annual report of IARM for 2009 is approved by the Government of the Republic of Macedonia.