АКРЕДИТАЦИЈА Е... Признавање од страна на овластено тело, преку оценување дека телото за оцена на сообразност е компетентно да извршува одредени задачи. ЗОШТО Е ПОТРЕБНА АКРЕДИТАЦИЈА? Во денешното општество порастот на свесноста, како за правата на потрошувачите, така и за одговорноста на компетентните авторитети ја нагласува корисноста од акредитацијата, која претставува неопходна алатка за функционирање на единствен европски пазар. Акредитираните тела за оцена на сообразност обезбедуваат доверлива рамка за слободното движење на стоките преку постоечките граници. Производителите кои ги продаваат своите производи во странство, можат да го документираат нивниот квалитет врз база на сертификатот за производот. Како резултат на тоа не е потребно да се спроведуваат понатамошни тестирања, понатамошни процедури за оцена на сообразноста во земјата која е крајна дестинација на производот, доколку е обезбедено дека телото за оцена на сообразност кое го издало сертификатот е акредитирано за специфичната активност.
ACCREDITATION IS... a recognition by an authorized body after an assessment that an conformity assessment body is competent to carry out specified tasks.
WHY ACCREDITATION IS REQUIRED? In today’s society the increase of awareness of both the consumers rights and the responsibilities of the competent authorities underlines the usefulness of accreditation which is an indispensable tool for the operation of the single European Market. Accredited conformity assessment bodies provide a reliable framework for the free movement of goods over existing frontiers. The producers selling their products abroad, could document their quality on the basis of the product certificate. As a result, no further testing, no further conformity assessment procedures are carried out in the country of destination provided that the conformity assessment bodies which have issued the certificate is an accredited one on the specific activity. Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
1
ЗОШТО ДА СЕ АКРЕДИТИРА ОЦЕНАТА НА СООБРАЗНОСТА?
2
WHY ACCREDITED CONFORMITY ASSESSMENT?
Најчеста причина да се изврши независна оцена на сообразност на нешто е да се потврди дека истото ги задоволува специфичните барања со цел да се намали ризикот. Очигледни примери се недостатоци на производ, ризик по здравјето, репутацијата на фирмата или задоволување на законските барања и барањата на корисниците. Се и секој може да се oценува – производи, опрема, луѓе, системи за управување или организации.
Usually the reason for getting something independently assessed for conformity is to confirm it meets specific requirements in order to reduce risks. Obvious examples are product failure, health risks, company reputation or to meet legal or customer requirements. Anything or anyone can be assessed - products, equipment, people, management systems or organizations.
Акредитацијата од страна на акредитационите тела (АТ) значи дека телaта за оцена на сообразност (ТОС) т.е. лаборатории за тестирање и калибрација, сертификациони и инспекциски тела за да ја демонстрираат нивната компетенција, непристрасност и способност за извршување, се оценуваат според меѓународно признати стандарди.
Accreditation by accreditation bodies (AB’) means that conformity assessment bodies (CAB) i.e. testing and calibration laboratories, certification and inspection bodies have been assessed against internationally recognised standards to demonstrate their competence, impartiality and performance capability.
Акредитацијата значи дека ТОС може да им покаже на неговите корисници дека успешно ги задоволува барањата на меѓународните стандарди. Ова значи дека се намалува ризикот корисниците да одберат некомпетентно тело за оцена на сообразност и да платат за нивните услуги, или што е уште посериозно, да работат според погрешни резултати.
AB’ accreditation means the CAB can show to its customer that it has been successful at meeting the requirements of international accreditation standards. This means that the customer reduces the risk of selecting an incompetent evaluator and paying for, or more seriously, acting upon invalid results.
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
КУПУВАЊЕ СО ДОВЕРБА
BUYING WITH CONFIDENCE
Довербата во добувачите се стекнува на различни начини: претходно искуство, препораки, познат бренд и тн. На денешниов конкурентски пазар не е секогаш можно да се купува од познати добавувачи. Потребна е потврда за стекнување на довербата. Независната оцена на сообразност е принципиелен извор на ваква потврда и довербата е поткрепена со акредитацијата.
Trust is placed with suppliers in a variety of ways: past experience, recommendation, brand preference and so on. In today's large competitive business market it isn't always possible to buy from 'known' suppliers. Reassurance is needed to maintain trading confidence. Independent conformity assessment is the principle source of this reassurance and such confidence is underpinned by AB’ accreditation.
Акредитацијата од страна на акредитационо тело е придобивка за директните корисници, нивните корисници и купувачи, преку градење на доверба во добавувачите и овозможување на избор. Таа исто така го поттикнува слободниот, но достоен за доверба пазар, овозможува иновации и ги намалува прописите.
Accreditation by AB’ benefits its direct customers, their customers and purchasers by building confidence in a range of suppliers and enabling choice. It also encourages free, but trustworthy markets, enabling innovation and reduced regulation.
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
3
...ЗА ВЛАДАТА Владините сектори, локалните власти и другите агенции, имаат одговорност да обезбедат одржлива доверба. Јавниот сектор дава рамка која обезбедува безбедни производи и услуги, во областа на здравјето, квалитетот на водата, храната, добросостојбата на потрошувачите или безбедноста на транспортот, како и чиста и сигурна животната средина. АТ во соработка со голем број владини институции развива шеми, кои или поставуваат повисоки стандарди или имплементираат нови, како средство за зголемување на довербата на јавноста. АТ особено може да ја намали потребата секој владин сектор да вработува сопствени специјалисти за оценување. Со време ова би требало да ја подобри конзистенцијата, што ќе резултира со подобро управување со ризиците. Во исто време тоа ги намалува трошоците за „измислување топла вода“ што придонесува за развој на отворена и модерна влада. АТ, кога се бара ги оценува организациите и дава препораки до власта за назначување на Нотифицирани тела како што бараат Директивите и Регулативите на ЕУ.
4
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
... FOR GOVERNMENT There are many duties placed on government departments, local authorities and other agencies to ensure that trust is maintained. Whether it be health, water quality, food, consumer goods or transport safety, for example, the public sector provides the framework for the assurance that goods and services are safe and the environment we live in is clean and secure. AB is already in collaboration with a range of government departments that are now developing schemes to either raise standards or implement new ones as a means of increasing public confidence. Particularly, AB can reduce the need for each government department to employ its own specialist assessment resource. Over time this should improve consistency, resulting in better risk management. At the same time it should eliminate the cost of reinventing the wheel, thus contributing to the drive for open and modern government. AB, where requested, assesses organisations and recommends to government their appointment as Notified Bodies as required by EU Directives and Regulations.
АТ во соработка со голем број владини институции развива шеми, кои или поставуваат повисоки стандарди или имплементираат нови, како средство за зголемување на довербата на јавноста. АТ особено може да ја намали потребата секој владин сектор да вработува сопствени специјалисти за оценување. Со време ова би требало да ја подобри конзистенцијата, што ќе резултира со подобро управување со ризиците. Во исто време тоа ги намалува трошоците за „измислување топла вода“ што придонесува за развој на отворена и модерна влада. АТ, кога се бара ги оценува организациите и дава препораки до власта за назначување на Нотифицирани тела како што бараат Директивите и Регулативите на ЕУ.
... ЗА БИЗНИСОТ Компаниите се одлучуваат за независни оцени на сообразност или по сопствен избор (на пр. да го намалат ризикот за недостатоци на производот) или како последица на законско барање (како што се здравјето и регулативите за безбедност). Најчеста од овие оцени на сообразност е калибрацијата на опремата, тестирање на производите, инспекција на опремата или сертификација на системите за управување.
AB is already in collaboration with a range of government departments that are now developing schemes to either raise standards or implement new ones as a means of increasing public confidence. Particularly, AB can reduce the need for each government department to employ its own specialist assessment resource. Over time this should improve consistency, resulting in better risk management. At the same time it should eliminate the cost of reinventing the wheel, thus contributing to the drive for open and modern government. AB, where requested, assesses organisations and recommends to government their appointment as Notified Bodies as required by EU Directives and Regulations.
... FOR BUSINESS The companies buy independent conformity assessment either through choice (to reduce the risk of product failure for example) or as a consequence of legal requirements (such as health and safety regulations). Most commonly these conformity assessment are calibration of equipment, product testing, inspection of equipment and certification of quality management systems.
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
5
... ЗА ПОТРОШУВАЧИТЕ Крајна цел на акредитацијата е одржување на здравјето и безбедноста на потрошувачите. Акредитацијата ни го обезбедува квалитетот на воздухот што го дишеме, безбедноста на храната што ја консумираме, како и безбедноста на нашата работна и животна средина.
6
... FOR THE CONSUMERS The final goal of accreditation is health protection and safety of the consumers. Accreditation underpins the quality of the air we breathe, to the safety of the food we eat, to the safety of our working environment.
РИЗИЦИ КОИ ПОСТОЈАТ ДОКОЛКУ НЕ СЕ КОРИСТАТ АКРЕДИТИРАНИ ТЕЛА ЗА ОЦЕНА НА СООБРАЗНОСТ СЕ:
THE RISKS ASSOCIATED WITH NOT USING ACCREDITED CONFORMITY ASSESSMENT BODIES INCLUDE:
• Недостатоци на производ, базирани на непотврдени резултати од тестирање • Зголемување на трошоците предизвикани од неточни мерења (како последица на лошо калибрирана опрема) • Законски мерки кои произлегуваат од неадекватно инспектирана опрема, што резултира во несреќи • Одбиени тендери и нарачки поради неможност за поддршка на барањата за производите со акредитиран сертификат или извештај од тестирање на производот.
• Product failure as result of relying on invalid test results • Increased costs caused by inaccurate measurement (as a consequence of poorly calibrated equipment) • Legal action arising from inadequately inspected equipment resulting in accidents • Rejected tenders and orders by not being able to support products claims with accredited certificate or test report
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
АКРЕДИТАЦИЈАТА ИСТО ТАКА ДАВА ПРЕДНОСТИ И ЗА:
ACCREDITATION ALSO BRINGS BENEFITS:
• Пристап на пазарот; за компаниите што имаат амбиции за извоз. Акредитираните тестирања се од витално значење за да се спречат трошоците и времето за повторни тестирања на производите. • Акредитираните лаборатории за тестирање и калибрација се одличен извор за непристрасен совет и пренос на знаење, кои придонесуваат за развој на производот.
• Market access; for companies with ambitions to export accredited testing is vitally important to avoid the cost and time involved in re-testing products. • Accredited testing and calibration laboratories are a superb source of impartial advice and knowledge transfer leading to product development opportunities.
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
7
АКРЕДИТАЦИЈАТА И ГЛОБАЛНАТА ТРГОВИЈА
8
ACCREDITATION AND GLOBAL TRADE
Акредитацијата се употребува ширум целиот свет. И во најразвиените економии има тела, слични на ИАРМ. Важно е тестираните производи и услуги да бидат прифатени во Европа и во светот без потреба од понатамошни тестирања. Акредитацијата е средство да се постигне тоа. АТ се меѓународно признаени преку Европските и меѓународните договори за мултилателарно признавање. Ова признавање и овозможува на власта да ги употреби акредитираните тела за да ги задоволи обврските за светските трговски аранжмани, на пр. Сообразност со ЕУ директивите и Договорот со WTO TBT (Светската трговска организација, Технички бариери во трговијата).
Accreditation is used worldwide. In most developed economies there is a body similar to the IARM. It is important for goods and services to be accepted in Europe and worldwide without the need for additional testing. Аccreditation is the means of achieving this. AB is recognised internationally through European and world multilateral recognition agreements. This recognition enables government to use accredited bodies to meet obligations under world trading agreements e.g. compliance with EU Directives and the WTO TBT (World Trade Organization Technical Barriers to Trade) Agreement.
ПРИЗНАВАЊЕ ШИРУМ СВЕТОТ И МЕЃУНАРОДНО ПРИФАЌАЊЕ
WORLDWIDE RECOGNITION AND INTERNATIONAL ACCEPTANCE
ЕА договорите за мултилателарно признавање (МLА) претставуваат средство стоките и услугите да ги преминуваат границите во Европа и низ целиот свет. МLА ја прави акредитацијата „пасош“ кој го олеснува пристапот до пазарите на ЕУ и меѓународните пазари, преку соработка со Меѓународната соработка за акредитација на лаборатории(ILAC) и Меѓународниот форум за акредитација (IAF).
The EA multilateral agreement (MLA) provides a means for goods and services to cross boundaries in Europe and throughout the world. The MLA makes accreditation a “passport” which facilitates access to the EU and international markets through co-operation with ILAC (International Laboratory Accreditation Co-operation) and IAF (International Accreditation Forum).
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
ПРИДОБИВКИТЕ ОД ЕА MLA Знакот на акредитационото тело на извештаите од тестирање и сертификатите е уверување за придобивките од MLA. ЕА договорите за мултилателарно признавање прифаќаат: • еквивалентност на работењето на акредитационите системи водени (управувани) од членките на ЕА; • дека сертификатите и извештаите издадени од организации акредитирани од членки на ЕА се еднакво доверливи.
THE BENEFITS OF THE EA MLA The Accreditation Body’s mark on test reports and certificates is assurance of the benefits of the MLA. The EA Multilateral Agreement accepts: • the equivalence of the operation of the accreditation systems administered by EA Members; • that the certificates and reports issued by organisations accredited by EA Members are equally reliable.
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
9
АКРЕДИТАЦИЈА : ЕФЕКТИВНА ПОДДРШКА НА ПРАВЕЊЕТО НА ПОЛИТИКА НА ВЛАДАТА Влијанието и употребата на акредитацијата продолжува да се зголемува преку широк спектар на владини политики вклучувајќи подобра регулација, добро управување, фер пазари и доверба на јавноста. Процесот на акредитација ја одредува, во интерес на јавноста, техничката компетеност и интегритетот на организациите кои нудат услуги, како тестирање, инспекции, калибрации и сертификации (познати како услуги за оцена на сообразност). ЗАКОНСКА РАМКА НА АКРЕДИТАЦИЈАТА ЕУ Комисијата ја одобри новата Регулатива (бр. 765/2008), која за првпат обезбедува законска рамка за обезбедување на акредитациони услуги низ Европа. Таа е развиена врз основа на се пораспространетото признавање на акредитацијата во економската инфраструктура на ЕУ. Регулативата, која ќе мора да се применува од јануари 2010 година, ќе го покрива работењето на акредитацијата како поддршка на доброволната оцена на сообразност, како и оцената на сообразност барана од легислативата. Според оваа Регулатива, кога акредитацијата се спроведува според признати хармонизирани стандарди се смета за активност со јавно овластување. 10
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
ACCREDITATION: SUPPORTING EFFECTIVE GOVERNMENT POLICY MAKING The influence and use of accreditation continues to grow across a wide range of Government policy areas including better regulation, good governance, fair markets and public confidence. The accreditation process determines, in the public interest, the technical competence and integrity of organisations offering testing, inspection, calibration and certification services (collectively known as evaluation services or conformity assessment services). LEGAL FRAMEWORK FOR ACCREDITATION The EU Commission has approved a new Regulation (No 765/2008), which for the |irst time provides a legal framework for the provision of accreditation services across Europe. It has been developed against the background of a growing recognition of the importance of accreditation to the EU's economic infrastructure. The Regulation, which shall apply from January 2010, will cover the operation of accreditatio n in support of voluntary conformity assessment as well as conformity assessment required by legislation. Under the Regulation, accreditation, when carried out against the recognised harmonised standards, is regarded as a public authority activity.
АКРЕДИТАЦИЈАТА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Институт за акредитација на Република Македонија (ИАРМ) е единствено национално акредитационо тело, овластено од Владата за оценување на овие типови на организации според меѓународно признати стандарди и се стреми да: - гради доверба во бизнисот и доверба кај потрошувачите; - биде доброволно прифатена од бизнисите; - овозможи иновација во приватниот и јавниот сектор; - ја намали потребата владата да вработува свој специјализиран персонал за оценување.
ЗАКОНСКА И ОПЕРАТИВНА РАМКА Законoт за акредитација претставува законска рамка за работењето на ИАРМ. Стратешки документ за работа и развој на ИАРМ е Националната политика за акредитација, како и годишната програма за работа на ИАРМ. Начинот на функционирање и активностите кои ги спроведува ИАРМ се регулирани со документите на системот за управување со квалитет, согласно MKС EN ISO/IEC 17011.
ACCREDITATION IN REPUBLIC OF MACEDONIA Institute for Accreditation of the Republic of Macedonia (IARM) Is the only national accreditation body recognised by Government to assess these types of organisation against internationally recognised standards and it’s aim is to: - builds business and consumer confidence; - be voluntarily embraced by business; - enables innovation in the private and public sectors; - reduces the need for the government to employ its own specialist assessment personnel.
LEGAL AND OPERATIONAL FRAMEWORK Law on Accreditation represents a legal framework for operating of IARM. Strategic document for work and development of IARM is National Accreditation Policy and IARM annual work programs as well. The manner of functioning and activities performed by IARM are regulated in QMS documents, according MKS EN ISO/IEC 17011. Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
11
БИЛАТЕРАЛНА, РЕГИОНАЛНИ И МЕЃУНАРОДНА СОРАБОТКА
BILATERAL, REGIONAL AND INTERNATIONAL COOPERATION
ИАРМ ја претставува Република Македонија во Европските и Меѓународните тела. Во Европската соработка за Акредитација (ЕА), како полноправен член и во Меѓународната соработка за акредитација на лаборатории (ILAC), како асоцијативен (придружен) член.
IARM represents the Republic of Macedonia in the European and international bodies. In the European co-operation for Accreditation (EA), as a full member, and in the International Laboratory Accreditation Cooperation (ILAC), as a associate member.
IARM’s memberЧленството на ship in EA ensures ИАРМ во ЕА и ILAC efficient access to обезбедува ефикаdevelopments reсен пристап до garding accreditaнајновите случуtion. The вања во врска со participation in ЕА акредитацијата. committees is conУчеството во коsidered of high imмитетите на ЕА се portance. смета за многу Through this parважно. ticipation, IARM is Преку своето учеbecoming more ство ИАРМ станува competent to proпокомпетентен да Од 20-та Генерална асамблеа на ЕА, vide accreditation обезбеди акредикога ИАРМ стана полноправна членка services for the whole тациона услуга за цеEA 20th General Assembly range of conformity IARM become full member of the EA лиот опсег на тела за assessment bodies оцена на сообразност (laboratories, inspection and certifications (лаборатории, инспекциски и сертификациони тела) кои ќе имаат значајна улога bodies) which will play an important role како Нотифицирани Тела во склоп на Ди- as Notified Bodies within the New Approach Directives. рективите од Новиот приод.
12
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
Билатералната соработка е исто така од големо значење. ИАРМ има потпишани билатерални договори за соработка со: акредитационото тело на Србија (АТС), акредитационото тело на Црна Гора (АТЦГ) , акредитационото тело на Албанија (ДА), Хрватската агенција за акредитација (ХАА) и со Националното aкредитационо тело на Република Бугарија (БАС). Потпишувањето на овие Договори овозможува полесна соработка помеѓу акредитираните тела од овие држави. Исто така, со размената на оценувачи и експерти, согласно потпишаните договори, се зајакнува човечкиот потенцијал на ИАРМ и придонесува за хармонизација на процедурите за акредитација во овие држави.
Од потпишувањето на Договорите за билатерална соработка со АТС и АТЦГ From the signing of the Bilateral Agreement for cooperation with ATS and ATCG
The bilateral cooperation is very important, as well. IARM have signed the bilateral agreements for cooperation with: the Accreditation Body of Serbia (ATS), the Accreditation Body of Montenegro (ATCG), Accreditation Body of Albania (DA), Croatian Agency for accreditation (HAA) and with тhe National Accreditation Body of Bulgaria (BAS). Signing of these agreements contributes for facilitating the cooperation between accredited bodies in these countries. According to these signed agreements, IARM also strengthened its human potential, with exchange of assessors and experts, and contribute to harmonization of accreditation procedures in these countries.
Од потпишувањето на Договорите за билатерална соработка со ДА From the signing of the Bilateral Agreement for cooperation with DA
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
13
ОРГАНИЗАЦИЈА НА ИАРМ
14
IARM’S ORGANIZATION
ИАРМ е стуктурирана и работи согласно меѓународниот стандард МКС EN ISO/IEC 17011. ИАРМ ги реализира своите задачи преку: 1. Совет на ИАРМ 2. Директор на ИАРМ 3. Одбор за контрола на материјално финансиското работење 4. Одбор за акредитација 5. Технички комитети (Технички комитет за сертификациони тела, Технички комитет за инспекциски тела и Технички комитет за лаборатории) 6. Комитет за оцена на лица 7. Комитет за приговори 8. Вработени 9. Пул на оценувачи и експерти
IARM is structured and works according International standard MKS EN ISO/IEC 17011. IARM realizes its tasks through:
Пулот на оценувачи и експерти се состои од постојано вработени и надворешни соработници, оценувачи и експерти.
Assessors and experts pool is assembled of permanent employees, and external collaborators, assessors and experts.
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
1. IARM’s Council 2. IARM’s Director 3. Material - Financial Control Board 4. Accreditation Board 5.Technical Committees (Technical Committee for certification bodies, Technical Committee for inspection bodies and Technical Committee for laboratories) 6.Personnel evaluation Committee 7. Appeals Committee 8. Employees 9. Assessors and experts pool
Вработени во ИАРМ IARM’s employees
Акредитација - градење на доверба Accreditation - building of confidence
15