CULT UURK UUR! dossier
CULTUURKUUR!
Breng cultuur in je jeugdhuis Jeugdhuizen hebben ruimte. Ze staan dicht bij jongeren en hun cultuur. Jongeren zijn meer dan ooit bezig met het creëren van muziek, foto’s, theater, dans … Cultuur in het jeugdhuis kan dus. Zeker. Ontdek waarom cultuur een plaats verdient in je jeugdhuis, laat je inspireren en ga zelf aan de slag.
dossier•2
E J N I R U U T L U C ! N A K T A D ? JEUGDHUISoor creatie Ruimte v
Jeugdhuizen hebben ruimte. Ze staan dicht bij jongeren en hun cultuur. Jongeren zijn meer dan ooit bezig met het creëren van muziek, foto’s, theater, dans … Cultuur in het jeugdhuis kan dus. Zeker. Als jeugdhuizen en cultuurpartners samen de handen uit de mouwen steken. Tekst: Tom Willox • Illustratie: Femke Strijbol
Gemiste kansen Zijn jeugdhuizen een volwaardige speler in het culturele veld? Ja, volgens Formaat wel. Al wordt dat niet door iedereen zo ervaren. Jeugdhuizen en jongerencentra kregen de voorbije jaren hun plek in een volwaardige jeugd(werk)sector. Tegelijk ontwikkelde en professionaliseerde ook de cultuursector. Jammer genoeg groeiden beide sectoren niet naar elkaar toe. Op beleidsvlak is er nog steeds een grote kloof tussen jeugd en cultuur. Dat zorgt ervoor dat lokale jeugdhuizen en cultuurorganisaties vaak naast elkaar leven en werken. In de lokale cultuurbeleidsplannen vind je het jeugdhuis zelden terug als speler, laat staan dat er subsidies zijn vanuit het cultuurbeleid voor het jeugdhuis. En als de minister van Jeugd toch een prioriteit maakt van ‘jeugdcultuur’, gaan die subsidies meestal naar het gemeenschapscentrum, want het is toch daar dat we aan cultuur doen? Zo missen zowel jeugdhuizen als cultuurorganisaties heel wat kansen.
Troeven van het jeugdhuis Jeugdhuizen hebben een aantal onmiskenbare troeven en sterktes die andere spelers in cultuur niet hebben. Sterktes die ze moeten benutten en uitbouwen.
• Jongerenbereik Jeugdhuizen zorgen ervoor dat meer jongeren bereikt worden, zowel makers als smakers van cultuur.
Zeefdruk Femke Strijbol, zie artikel Tom Willox, Jong Goud, pagina 122
• Ruimte Jeugdhuizen hebben ruimte. Ruimtes die kunnen aan- en uitgekleed worden. Ruimtes waarin je muziek kan maken, kan schilderen en kan repeteren. Benut je jeugdhuis die ruimtes nu wel voldoende? Hoe kan je die ruimtes optimaler gebruiken: zowel in intensiteit als in soorten activiteiten die er kunnen plaatsvinden.
Op beleidsvlak is er nog steeds een grote kloof tussen jeugd en cultuur.
• Kleinschalig en laagdrempelig
• DIY
Een concert voor vijftig jongeren, een festival voor tweehonderd, een filmavond voor twintig … er wordt vaak wat op neergekeken. Alles moet groter, flitsender, spannender. Maar het is net die kleinschaligheid die je moet koesteren. Op kleine podia kunnen jongeren experimenteren en groeien. Daar sta je letterlijk dicht bij de performer. Er is echte interactie met het publiek, voor, tijdens en na de performance. Zowat elke gemeente heeft één of meerdere jeugdhuizen. Ze staan dus letterlijk dicht bij de jongeren. Eerder dan te gaan voor schaalvergroting die kan leiden tot concentratie en verschraling, moeten jeugdhuizen deze nabijheid, laagdrempeligheid en kleinschaligheid bewust inzetten.
In jeugdhuizen heerst een echte Do-It-Yourself-spirit. De hele organisatie en het programma komen tot stand van onderuit. Die organische processen hebben voor- en nadelen. In ieder geval zorgen ze ervoor dat jeugdhuizen altijd actueel zijn, dat ze de motor zijn van vernieuwing. Vóór stand-up comedy volle zalen vulde en tv-programma’s overspoelde, was er een rijk kleinschalig circuit waarin standupcomedians konden groeien. Een aantal jeugdhuizen speelden een hoofdrol in dat circuit. De erkenning van die voortrekkersrol is nodig. Jammer genoeg staat die DIY-spirit soms haaks op het ‘geprogrammeerde’ lokale cultuurbeleid.
dossier•3
De handen uit de mouwen
Mooie dromen en straffe ambities. Om die te realiseren is er actie en beweging nodig. Een aantal belangrijke aspecten: • Een geïntegreerd lokaal cultuur- en jeugdbeleid Beleidsmakers moeten hun visie verrijken. Als je naar een jeugdhuis kijkt, louter als plek om jongeren van de straat te houden, dan kom je niet tot dit kansenverhaal. Er is nood aan een echt geïntegreerd jeugd- en cultuurbeleid, weg van het hokjesdenken. • Stabielere organisaties Jeugdhuizen moeten zich opstellen als degelijke en stabiele partners en hun organisatie ook zo uitbouwen. Cultuurorganisaties, zoals bijvoorbeeld de (pop) muzieksector, zijn de voorbije jaren sterker geprofessionaliseerd. Een lichte professionalisering in de jeugdhuissector is nodig om de kloof te verkleinen. • Opleiding van organisatoren en programmatoren De opleiding van jonge kunstenaars zette de voorbije jaren grote stappen vooruit. De noodzaak van een meer uitgesproken beleid rond de opleiding van organisatoren en programmatoren, die de artiesten een (podium)plek kunnen geven, dringt zich op. • Een werkingsbudget Jeugdhuizen krijgen, over het algemeen, weinig subsidies. Het is financieel vaak overleven, laat staan dat ze een stevig werkingsbudget kunnen opbouwen. Als je het budget van een jeugdhuis vergelijkt met dat van een cultuurplek, is het echt peanuts. Het moet niet veel zijn, maar het mag wel iets zijn. • Partnerschappen De expertise rond educatie, creatie en programmatie moet niet allemaal binnen de jeugdhuizen worden opgebouwd. Partners moeten programma’s ontwikkelen die zijn afgestemd op de sterktes van de jeugdhuizen: kleinschaligheid en DIY. De samenwerking moet dus weldoordacht zijn. Er is nood aan modellen, aan een kader waarbinnen deze samenwerking zich kan ontwikkelen, aan een oproep naar gemeenschapscentra, cultuurcentra, cultuureducatieve organisaties en concertclubs om hier met open vizier in mee te stappen. • Samenwerking Jeugdhuizen kunnen onderling samenwerken om te programmeren, expertise uit te wisselen, materiaal te beheren, netwerken te delen en te communiceren over hun aanbod.
Een pak jongeren zijn meer dan ooit bezig met het creëren van muziek, fotografie, theater, dans … Jeugdhuizen moeten daar sterker op inspelen.
Op kleine podia kunnen jongeren experimenteren en groeien. Publiek en performer staan er dicht bij elkaar. Een ideale culturele partner Jeugdhuizen kunnen de volgende jaren groeien tot een nog sterkere culturele partner. Ze moeten zowel hun creatie-, educatie- als podiumfunctie durven uitbouwen, ermee experimenteren en nieuwe wegen zoeken.
Creatie Een pak jongeren zijn in hun vrije tijd meer dan ooit bezig met creëren van muziek, fotografie, theater, dans … Jeugdhuizen moeten daar sterker op inspelen. Die creatieprocessen hebben ruimte en begeleiding nodig. Jeugdhuizen kunnen ook zelf creatieprocessen in gang zetten. Door jongeren samen te brengen, procesbegeleiding te voorzien en ruimte ter beschikking te stellen. Creatieprocessen leiden tot producten die in jeugdhuizen en op andere plekken kunnen worden getoond.
Educatie Cultuureducatie verloopt nu veelal via het onderwijs of via specifieke, gespecialiseerde organisaties. Het is daar dat jongeren kennis maken met kunstvormen en leren reflecteren over cultuur. Ook jeugdhuizen kunnen hier een aanbod in opbouwen. Een aanbod dat vertrekt vanuit de noden van jongeren en dat brede culturele competenties opbouwt.
Podiumfunctie Jeugdhuizen hebben nu vooral aandacht voor fuiven en concerten, en dat is belangrijk. Deejays zijn de voorbije jaren geëvolueerd van plaatsjesdraaiers tot echte muzikanten. Daar moeten we op blijven inzetten. Toch kan een verdere verbreding van de podiumprogrammatie ervoor zorgen dat meer jongeren met hun talent en interesse op dat podium terecht kunnen. Jeugdhuizen kunnen dus zeker volwaardige spelers zijn in het culturele veld. Al is er uiteraard werk aan de winkel. In de jeugdhuizen, bij de beleidsmakers en in het culturele veld.
Jong Goud
Deze tekst is gebaseerd op een tekst uit Jong Goud, het boek dat Formaat samen met jongeren maakte naar aanleiding van 50 jaar jeugdhuizen. In dat boek is een heel hoofdstuk gewijd aan cultuur en (re)creatie. Met inspirerende babbels met jeugdhuizen en bijdragen van Tijl Bossuyt, artistiek en zakelijk leider van de kunsteducatieve organisatie De Veerman, Eric Smout, artistiek directeur bij muziekclub Democrazy en Dirk De Lathauwer, algemeen en artistiek leider van fABULEUS. Bestel ‘Jong Goud. Dit boek is een jeugdhuis’ op www.formaat.be – 13/15 euro
dossier•4
S I U H N I R U U T CUL Zij doen het
Cultuur in huis? Dat kan. Deze jeugdhuizen doen het. Ze organiseren zelf iets of nemen deel aan een groter festival. Ze geven kunstenaars of bands een plek. En dat doen ze allemaal met veel goesting, straffe partners en een open mind. Tekst: Joachim Decoutere, Joris Dekkers, Lotte Van de Werf, Tim Bryon
A new Breeze in Joc Ieper Jeugdhuis: Joc Ieper Cultuur in huis: fotografie, street art, theater, animatiefilm, textiel, filmregie, schilderkunst & installaties, muziek, hedendaagse dans Zo doen zij het: kunstateliers onder begeleiding van jonge ervaren kunstenaars uit Ieper met een toonmoment in het jeugdhuis, projecten, een kwaliteitsvolle concertwerking Partners in crime: het cultuurcentrum, lokale kunstenaars
Sterke concerten Hypnoiz is de concertwerking van Joc Ieper. Jaarlijks organiseert Hypnoiz onder de vleugels van het jeugdhuis verschillende kwaliteitsvolle optredens. Lokaal talent deelt er het podium met namen als Absynthe Minded, Trixie Whitley en Balthazar. Het jeugdhuis bouwde op vlak van muziek een stevige reputatie op. Maar Joc Ieper wil ook andere kunstvormen een plek geven en ging op zoek naar concepten die meer zijn dan alleen muziek. Om zo een nieuwe wind door het jeugdhuis te laten waaien.
Onder begeleiding van jonge, lokale kunstenaars volgden ongeveer vijftig jongeren gratis een kunstatelier.
Nieuwe concepten In 2009 organiseerde de jongerenconcertwerking van het Joc het event Vintage Library. Ze toverden de oude bibliotheek van Ieper om tot een concertzaal en tentoonstellingsruimte. Onder andere The Bony King Of Nowhere en de lokale, talentvolle fotografen Jeroen Mylle en Jan Geloen stonden toen op de affiche. Op de zolder van de bibliotheek, tussen de muffe boekenrekken, gaven jonge singer-songwriters en dichters het beste van zichzelf.
Een nieuwe wind In 2010 vond de eerste editie van A New Breeze plaats. Onder curatorschap van Kristof Jonckheere (BUDA Kunstencentrum Kortrijk) werd de voormalige locatie van het Joc (het Vleeshuis) van boven tot onder ingepalmd door jonge kunstenaars. Naaister Noami Kerkhove toverde live wonderlijke werelden van textiel uit haar naaimachine. Choreograaf Ivo Dimchev bracht een zeer bijzondere performance en het internationaal bejubelde theaterstuk 'Teenage Riot’ van Ontroerend Goed/Kopergietery werd opgevoerd in de nabijgelegen kerk.
Creëren en tonen In 2012 ging het jeugdhuis nog een stap verder. In plaats van op één avond een kunst te tonen, ging het Joc met jongeren zelf aan de slag om kunst te creëren. Onder begeleiding van jonge, lokale kunstenaars volgden ongeveer vijftig jongeren gratis een kunstatelier. In totaal liepen er negen zulke ateliers rond verschillende kunstvormen: fotografie, street art, theater, animatiefilm, textiel, filmregie, schilderkunst & installaties, muziek en hedendaagse dans. Naast het werkproces in
de ateliers, lieten de deelnemers zich inspireren tijdens verschillende bezoeken aan ateliers en voorstellingen. Bijna een jaar lang werkten ze toe naar een toonmoment. Om het project op poten te kunnen zetten, deed het jeugdhuis mee aan een sociaal-artistieke wedstrijd voor lokale projecten. Het jeugdhuis won een stevige som geld. Dankzij die toelage kon Joc het project realiseren en laagdrempelig houden voor de deelnemers. www.anewbreeze.be www.hypnoiz.be
Joc Ieper:
“Joc Ieper wil naast muziek ook andere kunstvormen een plek geven in het jeugdhuis”
dossier•5
Vizit Unleashed Jeugdhuis: Vizit, Wilrijk Cultuur in huis: muziek, comedy, theater en dans Zo doen zij het: een sterke programmatie i.s.m. Cultuurcentrum De Kern Partners in crime: het lokale cultuurcentrum, de andere jeugdhuizen in de buurt
Cultuur met je buur Op nog geen 100 meter van jongerencentrum Vizit ligt CC De Kern, het cultuurcentrum van Wilrijk. Al van bij de oprichting van Vizit, zo’n acht jaar geleden, werken beide centra samen. Ze zien het als een gemeenschappelijke opdracht om cultuur op de kaart te zetten bij jonge mensen. Ongeveer maandelijks zit het programmatieteam van het jeugdhuis samen met de programmator van het cultuurcentrum. Samen bekijken ze welke bands of artiesten kunnen optreden in het jeugdhuis en welke andere mogelijkheden er zijn om samen te weken. De uitkoopsommen voor het booken van de bands worden voor de helft door het cultuurcentrum gedragen. Samen organiseren ze ieder jaar zes concerten. Zowel jong, lokaal talent als grotere bands bezetten het podium. Voor grote concerten kan het jeugdhuis rekenen op een technieker van het cultuurcentrum. Die doet dan de PA en is verantwoordelijk voor het technische aspect van het concert.
Comedy en beats De samenwerking met het cultuurcentrum geeft veel mogelijkheden. Naast concerten staat er ook comedy op het programma. Onder de titel Comedy Unleashed programmeren CC De Kern en Vizit verschillende comedy-avonden. Die vinden plaats in de drie Wilrijkse jeugdhuizen, Jong Valaar, Joké en Vizit. Door de samenwerking met het CC staan er grote namen in de jeugdhuizen, die ze zelf minder makkelijk kunnen booken, zoals Alex Agnew, Nigel Williams en Xander De Rycke. Ook hier deelt het cultuurcentrum in de kosten en organiseert bovendien de kaartenverkoop. Verder is de organisatie van de avonden volledig in handen van de jeugdhuizen. Een maal per jaar organiseren het jeugdcentrum en het cultuurcentrum samen ook een Beatboxbattle in de concertzaal van CC De Kern.
Ongeveer maandelijks zit het programmatieteam van het jeugdhuis samen met de programmator van het cultuurcentrum. Samen bekijken ze welke bands of artiesten kunnen optreden in het jeugdhuis.
Jonge kunstenaars En daar blijft het niet bij. Dans, theater en expo, allemaal hebben ze een plek in het jeugdhuis. Drie keer per jaar krijgt een jonge kunstenaar de kans om tentoon te stellen in de kleine zaal van het jeugdhuis. Jonge creatievelingen die zin hebben om iets te tonen mogen altijd ruimte komen vragen. In de grote zaal van het jeugdcentrum repeteren ook een dansgroep van Let’s Go Urban en een toneelgroep. Tijdens de week van de amateurkunsten organiseert Vizit samen met Fameus vzw ‘Goesting om te Spelen’, een open podium voor iedereen die daar zin in heeft. Het jeugdcentrum ligt in de stadskern van Wilrijk. Omwille van geluidsoverlast kunnen er in Vizit geen fuiven of late concerten doorgaan. Dus zijn ze op zoek gegaan naar creatieve alternatieven die leven blazen in de keet. www.vizitonline.be
Vizit:
“De samenwerking met het cultuurcentrum geeft veel mogelijkheden”
dossier•6
Can’art in ‘t Molentje Jeugdhuis: ’t Molentje, Kuurne Cultuur in huis: beeldende kunsten, muziek Zo doen zij het: medewerking aan kunstenfestival Can’Art, organisatie van Jazz Kuurne Partners in crime: kunstenvzw ‘De orde van de eend’, de gemeente
Creatieve eenden Een groepje jongeren voelde de nood aan een creatieve vrijplaats waar jongeren zowel kunst konden smaken als maken. In 2004 sloegen enkele creatieve geesten de handen in elkaar en organiseerden de eerste editie van Kunstenfestival Can’Art. En dat allemaal in de schoot van jeugdhuis ’t Molentje. Het werd een multidisciplinair festival met zowel muziek als theater, beeldende kunst, film en dans. Lokale, regionale en nationale artiesten krijgen er een platform. Het festival groeide geleidelijk uit tot een heel toegankelijk en plezant festival dat het publiek wil verrassen en verwonderen.
Een blijvende band Het festival groeide en dat hield ook in dat Can’Art het jeugdhuis stilaan
ontgroeide. Onder de naam ‘De Orde van de Eend’ kreeg de festivalorganisatie een eigen vzw. Toch zetten zowel het jeugdhuis als de creatieve eenden er op in om de band tussen het festival en het jeugdhuis levendig te houden. Er zitten nog steeds jongeren uit het jeugdhuis in verschillende werkgroepen van het festival en het weekend zelf werken heel wat vrijwilligers van ’t Molentje mee. En ook op andere manieren telt de inbreng van de jongeren. Tijdens een van de edities waren een aantal jongeren het niet eens met de keuzes rond de beeldende kunsten. Ze zijn toen mee in de werkgroep gestapt. Jongeren die hun mening uitspreken, zorgen vaak voor een innoverende factor. Het jeugdhuis organiseerde ook al een aantal rockconcours in het kader van Can’Art en de medewerkersreceptie gaat jaarlijks door in het jeugdhuis. Can’Art blijft zich dus thuis voelen bij ’t Molentje.
Nog meer cultuur En er vliegt nog meer cultuur rond het jeugdhuis in Kuurne. Al 20 jaar is het jeugdhuis de organisator van Jazz Kuurne. Muziekliefhebbers uit het ganse land zakken jaarlijks af naar hartje Kuurne voor dit veelzijdige jazzevenement. Jazz lijkt op het eerste zicht niet echt een toegankelijk genre voor jongeren. Het festival trekt dan ook vooral een ouder publiek aan. Toch bereikt Jazz Kuurne indirect heel wat jongeren. En die zijn vaak blij verrast over het muziekaanbod. Veel vrijwilligers staan dan ook te springen om er het jaar nadien weer bij te zijn. www.canartfest.org
Can’art:
“Een groepje jongeren voelde de nood aan een creatieve vrijplaats waar jongeren zowel kunst konden smaken als maken” Can’Art ontgroeide het jeugdhuis stilaan. Toch zetten zowel het jeugdhuis als de festivalorganisatie er op in om de band tussen het festival en het jeugdhuis levendig te houden.
dossier•7
Bands kunnen uitzonderlijk repeteren in de grote zaal van het jeugdhuis als ze zich voorbereiden op een concert. ©Thomas Geuens
©Thomas Geuens
Govio maakt muziek Jeugdhuis: Govio, Kalmthout Cultuur in huis: muziek Zo doen zij het: beheer repetitieruimte, straffe concertwerking Partners in crime: de gemeente, de jeugdraad, organisaties van lokale rockconcours
Govio:
“Als jeugdhuis werken we graag mee aan initiatieven die net als wij oog hebben voor jong talent”
Bands like to Boogie
Als het jeukt
Govio beheert het gemeentelijke repetitielokaal, Den Boogie. Dat is een geluidsdichte muziekkelder met zanginstallatie en een afsluitbare opbergruimte voor de muziekinstrumenten. Bands die er willen repeteren nemen contact op met het jeugdhuis. Ze kunnen de ruimte huren op jaarbasis of per sessie van vier uur. Uiteraard aan voordelige tarieven. Heel wat bands repeteren iedere week in Den Boogie. De planning van de repetitieruimtes zit goed vol. Soms hebben die bands extra repetitietijd nodig, omdat ze zich voorbereiden op een belangrijk optreden. Die bands kunnen dan heel uitzonderlijk repeteren in de grote zaal van het jeugdhuis. Govio wil alle kansen geven om bands te steunen in hun loopbaan.
Een keer per jaar werkt het jeugdhuis samen met de jeugdraad en de gemeente voor het Jeuk For You Festival. Het is een droom van vele jongeren om hun lievelingsartiesten zelf eens te boeken. Die kans krijgen ze tijdens dit festival met de nodige ondersteuning vanuit het jeugdhuis en de gemeente. Op de vorige editie stonden namen als Halve Neuro, Turntable Dubbers, Discobar A Moeder en Nevada Fellow Trio. Het festival is ook een moment om jonge mensen in Kalmthout aan te moedigen om zelf een cultuurproject te organiseren. Jeuk For You is immers de verzamelnaam voor alle jeugd-culturele projecten in Kalmthout. Via Jeuk For You kunnen jongeren op verschillende manieren ondersteuning krijgen om hun project te realiseren. Zowel op vlak van centen, logistiek en communicatie.
Govio:
“Govio wil alle kansen geven om bands te steunen in hun loopbaan” Live talent Bands krijgen ook heel wat speelkansen in het jeugdhuis. Plug-In is de werkgroep die zich bezig houdt met de programmatie. De werkgroep probeert breed en gevarieerd te programmeren van stonerrock en rockabilly tot hiphop en reggae. Zowel bekendere groepen als jong talent uit de buurt krijgen podiumkansen. En de vrijwilligers uit het jeugdhuis kunnen tijdens die optredens ervaring opdoen als stage-hand of backstage manager. Ondertussen hebben heel wat jongeren al een pak ervaring opgebouwd. Bands zijn altijd heel enthousiast over de podiumhulp die ze krijgen.
Muziekwedstrijden Govio wil jonge bands kansen geven en werkt dus ook graag mee aan andere initiatieven die dat doen. Zo organiseerde het jeugdhuis een voorronde van het provinciaal rockconcours FrappantPop. Het jeugdhuis werkt ook mee aan Kamp Noord. Dat is een jaarlijks afwisselende rock/dj- wedstrijd. De muziekwedstrijd wordt georganiseerd door Puntvis vzw in samenwerking met verschillende gemeenten en jeugdhuizen uit de Noorderkempen. www.jeukforyou.be
dossier•8
E C A P S E M E V I G zkt. ruimte Artiest
Heel wat jonge kunstenaars zijn op zoek naar ruimte. Ruimte om te creëren, te tonen, te dromen. En naar een omkadering die hen als artiest een steun in de rug kan geven. El Topo en Quinten vonden via verschillende wegen ruimte en een kader om zich uit te leven.
QUINTEN “Jeugdhuizen kunnen een ruimte zijn waar jongeren op een laagdrempelige manier in contact komen met mijn project” Mei 2011, Urban Crafts, een wedstrijd opgezet door Palm, schiet uit de startblokken. Als een van de eerste geeft Quinten Decleyne zich op om mee te dingen naar de titel “Urban Craftsmen”. Zijn doel? Het plezier van ‘lightpainting’ overbrengen op andere jongeren en hen aanzetten om zelf de camera en de gloeilamp vast te nemen. Een klein jaar later ziet Quinten zijn plannen niet enkel vorm krijgen binnen België maar ook ver daarbuiten. Tekst: Frederik Weckhuysen
Quinten: “Het is via mijn zus dat ik in contact ben gekomen met fotografie, om de twee weken kwam ze met haar camera bij ons thuis en kon ik daar zelf mee aan de slag. Wat me het meeste aanspreekt bij lightpainting is dat het allemaal heel spontaan kan ontstaan. Op de meeste onverwachte momenten stoot ik op locaties om in te kunnen werken. Door Urban Crafts kan ik mijn passie delen met vele andere jongeren via workshops. Het laatste jaar heb ik ongeveer acht workshops gegeven en de aanvragen blijven vlot binnenstromen. Kunnen jeugdhuizen een rol spelen binnen dit project? Natuurlijk. Voorlopig vonden de workshops vooral plaats binnen de muren van culturele centra. Jeugdhuizen kunnen een ruimte zijn waar jongeren op een laagdrempelige manier in contact kunnen komen met mijn project. Op dit moment heb ik nog geen vraag gekregen vanuit de jeugdhuizen, maar ze zijn meer dan welkom. Verder ben ik volop bezig om een internationaal project op te starten. Tijdens een reis van 3 maanden hoop ik zo’n 48 locaties aan te kunnen doen verspreid over 12 landen. Tijdens deze bezoeken werk ik samen met lokale academies om grootschalige werken af te kunnen leveren. Denk maar aan torens, oude fabrieksgebouwen … Als mensen terug bewondering krijgen voor hun dagelijkse, banale omgeving is mijn project geslaagd.”
Haal een crafter in huis
Geprikkeld? Nodig een crafter uit in je jeugdhuis of word zelf crafter. Urban Crafts staat voor jong geweld, innovatie en durf. Jonge creatievelingen presenteren hun vernieuwende en eigentijdse ambacht. Het zijn stuk voor stuk dynamische persoonlijkheden die van aanpakken weten en verbazend goed hightech met eeuwenoude technieken weten te combineren. Nieuwe crafts ontstaan en oude crafts krijgen een upgrade: Stop Motion, Fixed Gears, Robots, Games, Food Art en Eco Design, Longboards, Experience Engineering … www.urbancrafts.tv
dossier•9
TOPO COPY “Dit project is vertrokken vanuit een noodzaak, een jonge artiest met een droom” Ladda is een organisatie die onderzoek doet naar jeugdcultuur. Ze kwamen Daniel 'El Topo' tegen tijdens een project waarbij ze een winkelruimte ombouwden tot vrijplaats voor jonge kunstenaars. Het klikte meteen met Topo, niet toevallig omdat er een kopieermachine stond die hij gratis kon gebruiken. Topo had een droom om een printcentrum op te richten en daar had Ladda wel oren naar … Tekst: Tim Bryon
Ladda: “We vonden een jonge kunstenaar met een droom, met een drive om iets te verwezenlijken. Dat idealisme is voor ons de sleutelfactor voor het slagen van een goed project. Dit project is vertrokken vanuit een noodzaak, een jonge artiest met een droom. En belangrijk, de klik was er met onze organisatie. Door samen met hem subsidies te zoeken en hem ruimte aan te bieden om in te werken en te exposeren, gaven we hem een kader om zijn droom te realiseren. De basis voor de samenwerking was een goed idee. De
rest gebeurde vanzelf … Niet lang na het einde van het project in de winkelruimte kwam – dankzij de gratis kopieermachine – het eerste Topo Copy boek uit. Dat boek was een samenwerking tussen verschillende grafisch ontwerpers uit de stad. We gingen met Topo aan tafel zitten en dachten na hoe we verder konden sleutelen aan de droom. Wat later kon Topo zijn intrek nemen op DOK, opnieuw een tijdelijke ruimte die we in beheer kregen. Daar bevindt zich nu een werkplek, open printcentrum en expositieruimte voor alles wat met grafisch werk, street art en print te maken heeft. We zoeken ondertussen verder naar een meer publieke ruimte voor Topo Copy om zijn werk tentoon te stellen.”
Jeugdhuis heeft ruimte
Geïnspireerd? Ook in jouw gemeente of stad zitten jonge kunstenaars te wachten op ruimte en op een leuke samenwerking.
Ladda: “Wat een jeugdhuis aan een kunstenaar kan bieden, is ruimte om te werken en ruimte om werk te tonen. Maar het wordt pas echt interessant als de samenwerking ook verder gaat: weinig jonge kunstenaars liggen wakker van communicatie, iets waar jouw jeugdhuis misschien net sterk in is? Een jeugdhuis bereikt ook een publiek, wat voor jonge kunstenaars niet altijd evident is. Als twee kanten elkaar zo kunnen versterken, ben je met een goed project bezig.”
dossier•10
T C E J O R P R U U N CULT
MIJ
Tekst: Lotte Van de Werf, Gerd Vanmeenen, Tim Bryon
f project
en stra e r a a n 3 , 2 , 1 In
Geïnspireerd om zelf een tof cultuurproject op poten te zetten? Hier vind je een aantal tips en tricks die je helpen om een straf project te bedenken, uit te werken en te realiseren. Eerst krijg je inspiratie om tot een straf idee te komen. Vervolgens analyseer je het jeugdhuis en de omgeving om te kijken hoe je het idee kan invullen en plaatsen. Met die informatie in het achterhoofd ga je het idee uitwerken, zodat je een concreet plan krijgt.
1. Een straf idee Een tof project begint met een straf idee. Hoe krijg je zo’n straf idee?
Creatief denken Creatief denken wil zeggen dat je de logica moet loslaten. Je probeert ‘anders’ naar de dingen te kijken, buiten je bestaande denkkader. Creatief denken vraagt een inspanning van ons brein, want we zijn net getraind om wel binnen een bepaalde logica te denken. Een aantal dingen kunnen je helpen om die logica los te laten. • Associëren is een goede manier om je brein te trainen om anders te denken. Als je bijvoorbeeld denkt aan zee, denk je meteen ook aan boot, zand en vuurtoren. • Anders proberen kijken naar dagelijkse voorwerpen kan ook helpen. Zo denken we bij een wasknijper aan ‘was ophangen’, maar misschien kan je die wasknijper nog voor heel wat ander dingen gebruiken. • Het is ook heel belangrijk dat je je ‘dat kan niet’ alarm uitzet als je creatief wil denken. Met dat alarm aan, krijgen vernieuwende ideeën geen kans. Wie wat langer wacht met oordelen, ontdekt vaak onverwachte invalshoeken en nieuwe oplossingen.
Ideeën krijgen Een goede manier om op een korte tijd veel ideeën te krijgen, is een brainstorm. Bij brainstormen zijn er een aantal belangrijke regels: • Je brainstorm heeft een duidelijk doel: dat geeft de ideeënstroom richting. • Brainstormen is een spontaan proces. • Zorg dat je ideeën gedurende de hele brainstorm zichtbaar blijven (post-its, groot vel papier …) om het associëren te bevorderen. • Door de ideeën te centraliseren op een zichtbare plaats, maak je ze los van de persoon die ze roept/opschrijft. Vaak is het koppelen van een idee aan een persoon een belangrijke belemmering bij de waardering ervan. • Tijdens een brainstorm bestaan er geen slechte ideeën. Gekke invallen kunnen het creatieve proces in positieve zin beïnvloeden. • De ideeënstroom moet een hoog tempo houden, zodat het rationele deel van het denken zoveel mogelijk wordt uitgeschakeld. • Je verzamelt zo veel mogelijk ideeën: kwaliteit door kwantiteit. Laat je dus zeker niet afremmen. Op zoek naar toffe technieken? Op de website van Flanders DC, de Vlaamse organisatie voor ondernemingscreativiteit, vind je heel wat tips. www.flandersdc.be/nl/kennis/basics/krijg-ideeen.
Ideeën selecteren Je hebt nu een hele hoop ideeën verzameld. Tijd om de beste eruit te kiezen. Brainstorm je in groep, dan vraag je aan iedereen om zijn vijf favoriete ideeën op te schrijven. Stel vervolgens een top drie samen.
2. Een grondige analyse Voor je aan een project begint, moet je enkele dingen weten over jezelf en de omgeving waarin je jeugdhuis zich bevindt. Door verschillende factoren en actoren in kaart te brengen krijg je een zicht op de noden en kansen die je omgeving biedt. Van daaruit kan je dan weer op zoek gaan naar de juiste kanalen, mensen, middelen en partners. Beperk je in het zoeken naar informatie tot wat relevant is voor wat je wil doen.
dossier•11
Voor je aan een project begint, moet je enkele dingen weten over jezelf en de omgeving waarin je jeugdhuis zich bevindt. JE JEUGDHUIS • Mensen - In je jeugdhuis zitten heel wat actieve mensen. Mensen die mee bouwen aan je jeugdhuis. Breng in kaart wie die mensen zijn en wat hun kwaliteiten zijn. Zo krijg je een overzicht van de skills die je in huis hebt en van de competenties die je mist. Misschien zijn jullie super sterk in communicatie en promo en is dat net waar de lokale artiest naar op zoek is? Misschien kennen jullie niks van programmeren, maar kan je daar voor samenwerken met de programmator van het cultuurcentrum? • Infrastructuur - Jeugdhuizen zijn huizen van en voor jongeren. Letterlijk. Zonder infrastructuur is er vaak geen jeugdhuis. Welke infrastructuur heeft je jeugdhuis? Hoeveel lokalen zijn er? Worden die allemaal nuttig gebruikt? Zit er in sommige lokalen misschien meer potentieel dan je denkt? Kan je het rommelkot opruimen en er een geweldig atelier van maken? Is er in je instuif een onbenutte hoek waar je een
expo kan houden? Kan je de repetitieruimte van de huisband misschien openstellen voor ander lokaal talent? • Middelen - Uiteraard is het ook belangrijk om te weten hoe je er financieel voorstaat als jeugdhuis. Is er extra budget voor een project? Of moet je budget gaan zoeken?
DE OMGEVING • Mensen - In je buurt wonen heel wat jongeren. Met verschillende achtergronden, interesses en subculturen. Ken je die mensen? Wat zijn hun interesses? Onder die jongeren zijn zowel potentiële smakers als makers voor je cultuuraanbod. Wat gebeurt er in je gemeente voor de smakers? En vooral ook, wat gebeurt er nu nog niet? En de makers, waar hebben zij nood aan? Zijn ze vooral op zoek naar werkruimte (atelier of repetitiekot)? Of hebben ze nood aan een platform (presentatieplek/podium)? Of zoeken ze misschien inspiratie in workshops?
• Culturele veld - In de omgeving van je jeugdhuis zijn waarschijnlijk wel een aantal organisaties die zich met culturele activiteiten bezighouden. Zoek uit welke organisaties er zijn. Een academie, een theatergroep, het cultuurcentrum, andere cultuur(educatieve) organisaties … Via onderstaande link vind je makkelijk de culturele partners in je buurt. De website is eigenlijk gemaakt voor scholen, maar ook handig voor je jeugdhuis: www.cultuurkuur. be/cultuurpartners • Middelen - Welke financiële mogelijkheden biedt de gemeente? Waar kan je nog op zoek naar middelen? Zijn er lokale bedrijven of winkels die je mogelijk kunnen sponsoren? Heb je bijvoorbeeld verf nodig voor je project, ga dan na of de plaatselijke verfwinkel niet wil sponsoren. Er zijn waarschijnlijk heel wat mogelijke ‘sponsors’ in je omgeving.
dossier•12
dossier•13
3. Een sterk plan Je hebt nu een straf idee en een analyse van de kansen en noden van het jeugdhuis en je omgeving. Je kan je idee nu verder gaan uitwerken en een plan maken. Een plan dat gedragen is door je hele ploeg en je mogelijke partners. Verschillende factoren zijn daarin belangrijk. Wie betrek je? Wie wil je bereiken? Wat zijn je belangrijkste doelstellingen? Er zijn heel wat theorieën en modellen ontwikkeld die inspiratie bieden om een efficiënt stappenplan voor je project op te maken. Een voorbeeld hiervan is de Business Model Canvas. Deze tool komt uit de profitsector, maar is makkelijk te vertalen naar de context van je jeugdhuis. Het model geeft een handig overzicht van de verschillende stappen om je project te kunnen realiseren. In totaal bevat het plan negen waarden: 1 Je klanten (customer segments)
Wie wil je bereiken met je project? Wie zijn de mensen waarvan je interesse wil in je project of product? Bijvoorbeeld jongeren, buurtbewoners, lokale kunstenaars … Schets de doelgroep/het doelpubliek van je project. 2 Je waardebepaling (value proposition)
Wat is de waarde van je project? Waarom zou iemand naar je activiteit komen of deelnemen aan je project? Wat heb je te bieden dat anderen niet hebben? Breng in kaart wat je project bijzonder maakt.
Het model geeft een handig overzicht van de verschillende stappen om je project te kunnen realiseren. 8 Inkomsten (revenu streams)
Welke inkomsten zal de activiteit opleveren? Vanwaar komen die inkomsten (ticketverkoop, inschrijvingsgeld, drank, sponsoring, subsidies)? Maak een inkomstenplan van je project. 9 Kosten (cost structure)
Welke kosten moet je maken om het project te realiseren? Bijvoorbeeld uitkoopsommen, vergoedingen voor workshopgevers, vrijwilligers, infrastructuur, communicatieproducten … Maak een kostenoverzicht van je project.
Als je al deze aspecten kan benoemen, samen met je medewerkers, kan je beter in kaart brengen wat er moet gebeuren en hoe je alles zo goed mogelijk op elkaar afstemt. Het projectplan ziet er dan als volgt uit:
3 Kanalen (channels)
Via welke kanalen kunnen mensen deelnemen aan het project? Hoe kunnen mensen output van het project zien/horen/voelen? Denk na hoe mensen in aanraking zullen komen met je project (waar kunnen ze inschrijven, kaarten kopen …). 4 Klantenrelaties (customer relations)
Hoe communiceer je met je doelgroep? Hoe breng je hen op de hoogte van je activiteit? Hoe verloopt de promotie naar je verschillende doelgroepen? Welke promoacties plan je? Bekijk hoe je contact houdt met je publiek. 5 Kernactiviteiten (key activities)
Wat doe je precies? Welke inhoud heeft je activiteit/project? Organiseer je een festival, een workshop, een tentoonstelling …? Omschrijf duidelijk wat je zal organiseren. 6 Mensen en middelen (key recources)
Wat en wie heb je nodig om je project te kunnen realiseren? Hoeveel geld? Hoeveel medewerkers? Welke vergunningen, contracten …? Wat voor locatie? Lijst op welke middelen noodzakelijk zijn om het project te kunnen organiseren.
en zelf do
Klaar voor je project
d je een leeg projectplan Achteraan dit dossier vin de aspecten in kaart waar je zelf de verschillen met post-its, zo kan je kan brengen. Werk best sen en keuzes maken. het plan makkelijk aanpas
7 Partners (key partners)
Wie kan je helpen om het project tot een goed einde te brengen? Wie wil/moet je betrekken bij je project? Welke organisaties (artistieke vzw’s, jeugdverenigingen …) en diensten (gemeente, jeugddienst …) wil je als partner? Breng in kaart met wie je wil/moet samenwerken
Bronnen • De vorming ‘Van plan tot resultaat en terug’ van Tijs Vastesaeger op de Dag van de Beroepskracht, 24 januari 2013 • www.flandersdc.be • www.vrijwilligerswerk.info
dossier•14
KASSjeA,cuKltuAuSrpSroAject
Geld voor
De meeste jeugdhuizen krijgen een basissubsidie van de gemeente. Op zoek naar extra budget voor je cultuurproject? Via projectsubsidies van overheden en fondsen vind je heel wat centen. Met een sterk subsidiedossier overtuig je hen van het belang van je project.
Je dossier opstellen Om subsidies aan te vragen, moet je een subsidiedossier indienen. Hierin zet je meer informatie over je werking, je plannen en wat je al gedaan hebt. De vorm van zo’n dossier hangt af van de subsidie. Soms wordt er gewerkt met een standaardformulier, andere keren moet je zelf een dossier samenstellen.
Dit moet er in je dossier • Wie vraagt de subsidie aan? (contactgegevens, missie en doel werking) • Wat is je voorstel en waarom is het volgens jou belangrijk? (wat, waarom, hoe) • Hoe ziet je project er concreet uit? (stappenplan) • Hoe zal je het project bekend maken? (communicatieplan) • Welke kosten en inkomsten voorzie je voor het project? (financieel plan) Zoals je merkt komen er heel wat zaken terug die je hebt verzameld bij het opstellen van je projectplan (p. 10-13). Gebruik je projectplan dan ook als basis voor het opstellen van je dossier. Het is belangrijk dat uit je dossier duidelijk blijkt wat je wil bereiken met het project. Overtuig vooral de lezer van je dossier van het belang van je project. Vertel waarom jouw project het verdient om subsidies te krijgen.
Tips en tricks voor een straf dossier Begin op tijd
• Begin tijdig met de voorbereiding van je projectdossier. • Verzamel informatie om je dossier te onderbouwen. • Overleg met een werkgroep van vrijwilligers. • Schrijf alles eerst in het klad uit. Laat het dossier enkele dagen liggen en bekijk het dan nog eens met een frisse blik.
Werk grondig
• Kijk of andere jeugdhuizen of organisaties al eens een gelijkaardig project organiseerden. • Zet de meerwaarde van je project onmiddellijk in de verf. Wat onderscheidt je van de rest? • Check en dubbelcheck de inhoud. Is alles duidelijk? • Laat je dossier kritisch nalezen door iemand die wat verder van je organisatie staat. • Neem op voorhand contact op met je subsidiegever. Zo kan je het project al even aftoetsen en zo nodig kan je nog wat dingen aanpassen.
Puntjes op de i
• Verzin een aantrekkelijke naam die duidelijk aangeeft waarover het project zal gaan. • Bouw je dossier duidelijk en logisch op (van algemeen naar concreet). • Geef een samenvatting waarin de hoofdlijnen van het project naar boven komen. • Hou het kort en bondig met sobere en eenvoudige zinnen. • Verzorg de lay-out van je dossier. • Vermijd spellingsfouten.
To the point
• Wees realistisch. • Geef aan hoe je het project wil realiseren. Op wie en wat doe je beroep? • Vermeld je partners en leg de contacten voor je het dossier indient. • Omschrijf een duidelijk doel. • Geloof in je eigen project. • Let op de formele en inhoudelijke voorwaarden van de projectoproep. • Wees niet te snel tevreden. Jij bent niet de enige die een dossier zal indienen.
Achteraf
• Vraag feedback op je ingediende dossier.
dossier•15
Gebruik je projectplan als basis voor het opstellen van een sterk dossier. Subsidies en fondsen Op zoek naar extra budget voor je cultuurproject? Via projectsubsidies van overheden en fondsen vind je heel wat centen.
Gemeente De meeste lokale jeugdwerkorganisaties krijgen subsidies van hun gemeente voor hun normale werking. Daarnaast kan je bij de gemeente nog verschillende andere subsidies krijgen waaronder ook projectsubsidies. Benieuwd hoe het zit in jouw gemeente? Neem contact op met je jeugddienst.
Provincie Ook je provincie biedt subsidiemogelijkheden voor projecten. De provincies hechten veel belang aan het bovenlokale karakter van je werking of project. Om in aanmerking te komen voor deze subsidies is het belangrijk om ook jongeren buiten je eigen gemeente te bereiken.
Vlaams Ook bij de Vlaamse overheid kan je subsidies voor cultuurprojecten rapen: • Subsidies voor jeugdcultuurprojecten: voor verenigingen die een artistiek project of product realiseren. • Subsidies voor experimentele jeugdwerkprojecten: voor verenigingen die vernieuwende jeugdwerkinitiatieven opzetten en zo inspelen op nieuwe ontwikkelingen binnen het jeugdwerk. In Vlaanderen is de schaalgrootte van je project vaak belangrijk. Het gaat om projecten die buiten de grenzen van je eigen gemeente gaan.
Vrijgevige fondsen Naast lokale en bovenlokale overheden bieden ook verschillende fondsen steun voor je projecten. Zij lanceren op regelmatige basis projectoproepen. Hou die oproepen in het oog, misschien kan je jouw project er een plaats in geven. Voor culturele projecten lanceren vooral volgende fondsen regelmatig interessante oproepen: • Cera steunt verschillende soorten maatschappelijke projecten. Ook projecten die te maken hebben met kunst en cultuur. Volgens Cera ‘slagen kunst en cultuur erin om maatschappelijke thema’s naar de oppervlakte te brengen. Bovendien zijn ze een bron van creativiteit en innovatie voor elk van ons. Daarom gelooft Cera in actieve participatie aan kunst voor en door iedereen.’ www.cera.be • Ook de Koning Boudewijnstichting heeft regelmatig oproepen voor projecten die gelinkt zijn aan maatschappij, erfgoed en kunst. www.kbs-frb.be
Vertel waarom jouw project het verdient om subsidies te krijgen. Check it out
• Check het thema ‘Subsidies’ op www.formaat.be/ informatie. • Bestel of download gratis de brochure ‘Vlaanderen Subsidieland’, de subsidiegids voor jongeren met creatieve en frisse ideeën. Je vindt er een overzicht van alle subsidies en heel wat tips en tricks. www.jint. be/Infotheek/Themas/Centen • Maak een afspraak met de jeugdconsulent, hij/zij zal je graag helpen om je wegwijs te maken in de lokale subsidiemogelijkheden.
dossier•16
en zelf do
Klaar voor je project
f de verschillende asDit is jouw plan waar je zel rproject in kaart kan tuu cul pecten van een sterk t-its, zo kan je het pos t me t bes brengen. Werk en keuzes maken. plan makkelijk aanpassen ina D13) (voor instructies, zie pag