Formaat Magazine december 2020

Page 1

JAARGANG 10 • NR 4 • DECEMBER 2020 VERSCHIJNT DRIEMAANDELIJKS – AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X – P 602745 V.U.: Formaat vzw, t.a.v. Kara Eestermans – De Wittestraat 2, 2600 Berchem T 03 226 40 83 – info@formaat.be – www.formaat.be

PB- PP B-

BELGIE(N) - BELGIQUE

HET WELZIJN VAN JONGEREN #ikbenbereikbaar Jeugdwerk tegen racisme Compact Disk Dummies en Wollewei


VOORWOORD MET MEDEWERKING VAN Andrea Bos Nahida El Makrini Elisa Hulstaert Sineray Karaca Liesbeth Maene Willem Magits Elmo Peeters Michiel Reyners Alexandra Smarandescu Lisa Staelens Katrien Van de Mosselaer Yannick Vanhoof Jasper Van Loy Jeugdhuizen COÖRDINATIE Adriaan de Roover VORMGEVING Pepijn Haghebaert COVERFOTO Nikki Lucy BEELD / FOTO’S Noémie Boone Lore Gyzels Jeroen Geutjens Kavka Mathias Kuypers David Legreve Nikki Lucy Niet Nu Laura Elmo Peeters Becky Quissens Charlotte Roggeman Lore Sannen Myriam Smekens Lynn Symons Abhijit Umashankar De Beukelaer Fee Veraghtert YoW vzw Jeugdhuizen Formaat DRUK Graphius, Gent (FSC CO14767) Dit magazine is 100% CO2-neutraal gedrukt op FSC-gecertificeerd papier Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, mits vermelding van Formaat Magazine. Formaat Magazine verschijnt vierjaarlijks. Het tijdschrift is gratis voor leden en jeugdambtenaren, extra abonnementen kunnen verkregen worden aan 20 euro per jaar. V.U. Formaat vzw t.a.v. Kara Eestermans De Wittestraat 2 2600 Berchem VRAAG OF OPMERKING? redactie@formaat.be

Formaat creëert ruimte voor jongeren en hun initiatieven door open jeugdwerk te stimuleren, te ontwikkelen en te verbinden. Met meer en sterker open jeugdwerk dragen we bij aan een meer duurzame samenleving die haar diversiteit inzet als een sterkte.

VANDAAG JONG ZIJN IS KL*TE Jong zijn in coronatijden, het is niet gemakkelijk. We zijn net opgejaagd wild dat opgehokt moet blijven. We mogen niet meer rondhangen met vrienden. We mogen elkaar niet meer ontmoeten op café. En al helemaal niet meer samen dansen. En het zijn nochtans die activiteiten, die sociale interacties, die zo belang­rijk zijn voor ons. Ze leren ons verder kijken dan ons bestaande denkkader. Ze leren ons kritisch staan tegenover de normen en waarden die we van thuis hebben meegekregen. Ze leren ons wie we zelf zijn. Ook het rebelleren, het revolteren – iets typisch en van alle tijden voor jongeren – wordt veroordeeld door de maatschappij. Wanneer we besluiten om toch die ene vriend of vriendin op te zoeken, waarover we ons ongerust maken, worden we ervan beschuldigd egoïstisch te zijn, ‘niets meer gewend te zijn’ en ‘zelfs onze eigen grootouders in levensgevaar te brengen’. Onze generatie ligt onder vuur en heeft het moeilijk. In De Stip, een ontmoetingsplaats voor jongeren in Ham, merken we de invloed van de sociale beperkingen enorm. Tot voor de tweede lockdown draaide onze werking op volle toeren. Het jeugdhuis zat vol met 16 tot 20-­jarigen die maar wat graag hun verhalen met elkaar wilden delen. Die maar wat graag de ander leerden kennen. Die maar wat graag nieuwe relaties wilden aangaan. Er is een groot tekort aan contact en verbondenheid. Nu ook dat opnieuw is weggevallen zijn jonge mensen op zoek. Als jeugdhuis vinden we het bijzonder sneu dat we dit tekort niet kunnen invullen en onze maatschappelijke rol niet kunnen opnemen. Natuurlijk blijven we niet bij de pakken zitten en organiseren we livestreams, leveren we jeugdhuis-de-Stip-pakketten, organiseren we acties via sociale media, enzovoort. We kunnen hierdoor een deel van dit tekort opvullen. Maar dit is nog altijd maar een fractie van wat jongeren verdienen. Graag zou ik aan alle jeugdhuisvrijwilligers, en met uitbreiding aan alle vrijwilligers binnen de jeugdsector, mijn diep respect betuigen. Jullie zijn nu al bijna één jaar het beste van jullie zelf aan het geven om jongeren toch nog zo veel mogelijk jong te laten zijn. Laten we dit vooral blijven doen. Michiel Reyners Michiel Reyners (22) is voorzitter van jeugdhuis de Stip en student geneeskunde aan de KU Leuven. Geboeid door de psychologische ontwikkeling van jongeren en vanuit zijn achtergrond in het jeugdhuiswerk, verdedigt hij graag de belangen van jonge mensen tijdens deze coronacrisis.

stip.be

jeugdhuisdestip

jhdestip


4

HOT TOPIC | Het welzijn van jongeren

Veel jongeren zitten op hun tandvlees, dat maken ze bespreekbaar.

WERKING

12

UIT DE DOEKEN | Aan de slag met je mentale welzijn Als jeugdwerker, beleidsmaker of jeugdhuisvrijwilliger zet je je elke dag in voor anderen. Vergeet niet dat je zelf ook behoefte hebt aan zorg, steun en rust.

INSPIRATIE

4

16

11

22

HOT TOPIC | Het welzijn van jongeren

COLUMN | Professional aan het woord

30

RAAT | Geef RaaT aan Formaat!

INGENIEUS | De coronaconcerten van JC Ten Goudberge

32

Beetje schoonheid op papier

36

20

38

GOED BEZIG | Jeugdwerk tegen racisme

24

Wevelgemse jeugdclub en cultuurcentrum organiseren samen coronaconcerten

AANBOD

34

AGENDA | Vormingskalender

27

12

UIT DE DOEKEN | Aan de slag met je interne batterij

INGENIEUS | Living 2020

BUITEN DE LIJNTJES | BAAS: al vijf jaar liefde voor ondernemen

LIVE | Wollewei in gesprek met Compact Disk Dummies

INFORMATIE

16

24 UUR | Vrijwilliger Nahida

PRIKBORD | Van alles een beetje

Corona: wat kan en moet mijn jeugdhuis doen? Je kan alle meest recente informatie over steunmaatregelen en reglementeringen terugvinden op formaat.be/corona

VRAAG HET | Jouw jeugdhuisvragen beantwoord

FORMAAT MAGAZINE | 3


4 | FORMAAT MAGAZINE


HET WELZIJN VAN JONGEREN

HOT TOPIC

Veel jongeren zitten op hun tandvlees, dat maken ze bespreekbaar De maatregelen die de verspreiding van het coronavirus moeten tegengaan, eisen hun tol, ook bij jonge mensen. Ze voelen zich slecht en zijn ongelukkig, horen we al maanden: “Jongeren hebben elkaar nodig”. TEKST: Adriaan de Roover FOTO’S: Abhijit Umashankar De Beukelaer, Jeroen Geutjens, Becky Quissens, Myriam Smekens ILLUSTRATIE: Lore Gyzels

Naast de brute cijfers over besmettingen en sterfgevallen, snijden ook de cijfers over de mentale impact van COVID-19 als een scherp mes

In 2019, voor corona in ons leven kwam, stelde de KU Leuven al vast dat één op de vijf scholieren in het secundair onderwijs met ernstige psychologische klachten worstelde. Het spreekt vanzelf dat die situatie niet is verbeterd tijdens het afgelopen jaar. Ook bij jongerenhulplijn Awel voelen ze dat veel kinderen en jongeren op hun tandvlees zitten: ten opzichte van vorig jaar kwamen er dit najaar één vierde meer telefoontjes en dubbel zo veel chatberichten binnen. Daarnaast toonde ook onderzoek van de wetenschappelijke instelling Sciensano aan dat jongeren van 18 tot 24 jaar in het afgelopen jaar veruit het meest getroffen werden door angst en depressie. Meer dan andere leeftijdsgroepen dus. Een online enquête van het instituut, die plaatsvond naar aanleiding van de eerste coronagolf, liet zien dat het voorkomen van angststoornissen bij jongeren van 16 tot 24 jaar verdubbelde bij jongens en verdrievoudigde bij meisjes. Het is duidelijk: corona weegt zwaar op hen. Jonge mensen missen de nabijheid van hun vrienden, zijn onzeker over school, weten niet wat ze wel of niet moeten geloven …Tegelijkertijd worden ze vaak neergezet als de oorzaak van de verspreiding van het virus. “Dat vooroordeel wordt regelmatig weerlegd door cijfers en onderzoek,” klinkt het bij de Vlaamse Jeugdraad. “Toch blijft die perceptie bestaan in de publieke opinie en soms ook bij jongeren zelf.” De jeugdraad wijst erop hoe vindingrijk het jeugdwerk tot nu toe al is geweest tijdens de coronacrisis.

Jeugdhuis Klokhuis in Hamme startte onlangs met het project breekbaar / bespreekbaar. Yentl en Renée zijn twee vrijwilligers die zich inzetten voor het initiatief: “Met deze raamportretten proberen we alsnog contact en verbinding na te streven.”

“Iedereen die niet onder een steen leeft, weet dat 2020 een jaar was met een hevige impact”, vertelt Naomi, beroepskracht in jeugdhuis ’t Klokhuis in Hamme. “Op economisch vlak, op sociaal vlak, op cultureel vlak, … Maar vooral, hoe kan het ook anders, op vlak van onze gezondheid. Naast de brute cijfers over besmettingen en sterfgevallen, snijden ook de cijfers over de mentale impact van COVID-19 als een scherp mes.” Een tijdje terug merkte Naomi op dat enkele jongeren in het jeugdhuis een T-shirt droegen waarop ‘Kwetsbaar’ stond. “Dat is merchandise van de podcast Onbespreekbaar”, legden de jongeren haar uit. “Die praten over dingen die niemand anders durft, dingen waar eigenlijk iedereen wel mee zit.” Inmiddels startte het Oost-Vlaamse jeugdhuis met plannen voor een eigen podcast en rage room, een ruimte waarin jongeren zich kunnen afreageren.

Naomi, ‘t Klokhuis

FORMAAT MAGAZINE | 5


HOT TOPIC

“WE VOELEN ONS ROTSLECHT” “De coronacrisis treft jonge mensen op een bijzondere manier”, vertelt Michiel, voorzitter van jeugdhuis De Stip in Ham. “Door interactie met andere mensen leren we wie we zelf zijn. Doordat ons sociale leven nu ingeperkt is, kunnen we onszelf niet verder ontwikkelen.” Tot voor de tweede lockdown draaide het jeugdhuis op volle toeren, met respect voor alle maatregelen. Nu die ontmoetingsplaats wegvalt, mist de Hamse jeugd contact en verbondenheid. “Mensen, en jongeren in het bijzonder, zijn sociale wezens”, klinkt het.

Mensen, en jongeren in het bijzonder, zijn sociale wezens. Door interactie met anderen kunnen we onszelf ontwikkelen Michiel, De Stip

Zelfs al mag je nog gaan sporten of wandelen met een vriend of vriendin, toch blijven veel jongeren met een slecht gevoel zitten. Het is niet gemakkelijk om te aanvaarden dat je jezelf niet goed voelt, laat staan er met anderen over te babbelen. ‘Ik ween 1000 liter, ik voel mij ook alleen in deze kut kak tijden echt fuck dit. EN DAS OK’, schreef Ketnet-wrapster Gloria Monserez op Instagram. Dat deed ze om haar volgers, vooral kinderen, te tonen dat ze er niet alleen voor staan. “Het zijn geen normale tijden,” vertelde Gloria later op televisiezender Eén. “Iedereen zegt: ‘Dit is het nieuwe normaal.’ Fuck dat. We voelen ons rotslecht.”

JONGEREN GAAN HET GESPREK AAN “Dat we niet meer naar het jeugdhuis mochten gaan, dat was moeilijk”, vertelt Jordy van jeugdhuis Jakkedoe in Desselgem. “Daarom ben ik gestart met een online jeugdhuis, Het Pakhuis.” Op Discord, een uitgebreid chatplatform, maakte hij verschillende ‘kamers’ waar jongeren samen kunnen komen. Of er nood is aan zo’n platform? “Ook voor corona was er eenzaamheid onder jongvolwassenen. Nu is het nog zichtbaarder. In deze periode hebben jongeren elkaar nodig.” Aan de ‘toog’ kunnen leden een babbeltje slaan en muziek opleggen. In de gamezetel kan je spelletjes spelen. In het open atelier kan je elkaar dan weer inspireren en uitdagen. Daarnaast dachten Jordy en zijn vrienden ook aan de jonge mensen die thuis moeten studeren. “Voor hen is er een aparte ruimte”, vertelt Jordy. “Daar kunnen ze in rust studeren met een zacht muziekje op de achtergrond.”

VEERKRACHT VAN HET JEUGDWERK En zo zochten jeugdwerkinitiatieven over heel Vlaanderen naar nieuwe manieren om er te zijn voor elkaar. Al acht maanden schakelen jongeren en hun werkingen voortdurend in verschillende en nieuwe versnellingen om een antwoord te bieden op de uitdagingen die het jaar 2020 hen voorschotelt.

Ook voor corona was er eenzaamheid onder jongvolwassenen. Nu is het nog zichtbaarder. In deze periode hebben jongeren elkaar nodig Jordy, Het Pakhuis

Dat vertelt ook Vincent, beroepskracht in het Herentalse jeugdhuis Tiener: “Toen de maatregelen maar bleven duren en er maar geen perspectief kwam, hebben we onszelf de vraag gesteld: ‘Wat kunnen we nog betekenen als jeugdhuis?’” Ze riepen ‘JH Tiener Luistert’ tot leven. “Ook in deze tijd wil ik een aanspreekpunt blijven voor jongeren.” In verschillende Zoom-gesprekken en fysiek, op anderhalve meter afstand, kon Vincent zo een steun zijn voor andere jongeren. En daar houdt het niet op. De voorbije weken werkte het jeugdhuis aan filmpjes waarin ze jongeren aan het woord laten over hun eigen welzijn. Dat is hem bijgebleven: “Een 14-jarige wees me erop dat zijn generatie verantwoordelijkheden krijgt die ik nooit heb gehad. Normaalgezien krijg je op een puberleeftijd de ruimte om te experimenteren. De fouten die je dan maakt worden in normale tijden met de mantel der liefde bedekt. Dat lijkt dit jaar niet het geval.”

Toen de maatregelen maar bleven duren hebben we onszelf de vraag gesteld: ‘Wat kunnen we nog betekenen als jeugdhuis? Vincent, jeugdhuis Tiener

6 | FORMAAT MAGAZINE


Is samenwerking met Neteland werkte jeugdhuis Tiener aan filmpjes waarin ze jongeren aan het woord laten over hun eigen welzijn.

Meer weten? jeugdhuistklokhuis tklokhuis --jhtiener jeugdhuis_tiener tiener-herentals.be --jeugdhuispakhuis --jeugdhuisdestip jhdestip stip.be

Jeugdhuis Tiener in Herentals maakte een flyer met het gezicht van de beroepskracht erop: “Dat verlaagde de drempel om ook de jongeren te bereiken die niet weten dat ze terecht kunnen in het jeugdhuis. Dat is niet evident. Jongeren vertellen namelijk sowieso niet graag dat het niet goed met hen gaat.�

FORMAAT MAGAZINE | 7


HOT TOPIC

YOUTH OF WILLEBROEK: “Het welzijn van jongeren staat onder druk” Youth of Willebroek (YoW) werd dit jaar opgericht door tien jongeren. “We kennen elkaar via via”, vertelt Ridvan, die tot voorzitter werd gedoopt. “We hebben allemaal verschillende achtergronden maar delen dezelfde ideeën over onze gemeente. We willen iets betekenen voor de jongeren in Willebroek.” FOTO: David Legreve en YoW vzw

“We werken rond drie grote thema’s: educatie, welzijn en diversiteit. Al is die laatste geen zuil op zich. We nemen diversiteit mee in alle projecten die we doen. Voor ons gaat diversiteit ook verder dan een religie of nationaliteit. Vaak wordt de definitie van het thema nogal beperkt, waardoor iedereen op zijn eigen eiland blijft. Met YoW maken we verbinding. Er kwamen al heel veel positieve reacties op wat we doen. Ook de gemeente steunt ons. Op dit moment ondersteunen we ook scholieren die moeite hebben met studeren in deze periode. In plaats van dat jongeren in de bibliotheek gaan studeren, wat nu niet mag, organiseren we studeersessies via Zoom. Iedereen zet zijn microfoon uit en studeert. Zo motiveren ze elkaar. Daarnaast kunnen ze bij ons terecht met vragen. Eerstejaarsstudenten in het hoger onderwijs, daar merk ik bijvoorbeeld dat ze niet weten waar ze terecht zijn gekomen en hoe ze aan de slag moeten gaan. We kunnen niet veel doen, maar we kunnen wel luisteren naar hen en hen motiveren om te roeien met de riemen die ze hebben. Hopelijk kunnen we de pijn zo een bee tje verzachten.

8 | FORMAAT MAGAZINE

We proberen een brug te zijn tussen verschillende organisaties. Sommige jongeren hebben een oordeel over andere verenigingen. ‘De jongeren van Chiro zijn racistisch’, horen we. Ik heb zelf in de Chiro gezeten, en kan die vooroordelen tegenspreken. We willen een netwerk vormen tussen alle jongeren, verenigingen en gemeentediensten. Het welzijn van jongeren staat onder druk in deze periode. Met YoW proberen we het gesprek met jongeren aan te gaan. Onlangs werd hier een avondklok geïnstalleerd. Niet om de verspreiding van het corona­virus tegen te gaan, wel om jongeren van straat te houden. Dat zorgde voor conflicten. Ik kende een deel van de betrokken jongeren en kon zo het gesprek met hen aangaan. Ik sprak onlangs met iemand die me zei dat hij niets te verliezen had. Dat greep me aan. Met YoW kunnen we die mensen weer zin doen krijgen in de dingen. De jongeren in Willebroek hopen dat we iets kunnen betekenen voor onze generatie. Dat motiveert ons om door te gaan.”

Ik sprak onlangs met iemand die me zei dat hij niets te verliezen had. Dat greep me aan. Met Youth of Willebroek kunnen we die mensen weer zin doen krijgen in de dingen Ridvan

Meer weten? vzwyow.be yow.vzw vzwyow


#IKBENBEREIKBAAR Jongeren gaan in gesprek over mentale gezondheid FOTO: Charlotte Roggeman

Sinds dit najaar kunnen jongeren de hashtag #ikbenbereikbaar gebruiken om de tonen dat ze er voor elkaar willen zijn en elkaar perspectief willen bieden in deze tijden. Eén van de initiatiefnemers van die hashtag is Jef Willem. De Gentenaar, beter bekend als dj Eagl, zou normaal in heel Vlaanderen draaien, ook in de jeugdhuizen, maar corona stak daar een stokje voor. “Al in maart, toen de eerste lockdown werd afgekondigd, wist ik dat de corona­maatregelen catastrofale gevolgen zouden hebben voor onze mentale gezondheid”, vertelt hij. Hij gebruikte zijn kanalen om het gesprek over mentale gezondheid aan te gaan: “Ik ging met mijn volgers in dialoog over mentale gezondheid via videostreams”, vertelt hij. Daar kwam veel reactie op. Niet veel later startte hij samen met twee vrienden de podcastreeks Onbespreekbaar. “Het is heel simpel”, zegt Jef. “We willen mentale gezondheid bespreekbaar maken. Twee beren van venten met tattoos, daarvan zou je niet meteen open gesprekken over mentale gezondheid in een podcast verwachten. Maar als wij zulke gesprekken kunnen voeren, dan

We willen de drempel verlagen om over je gevoelens te praten. Dat doen we door ons in de eerste plaats zelf open en kwetsbaar op te stellen. Leading by example Jef Eagl

kunnen anderen dat ook. We willen de drempel verlagen om over je gevoelens te praten. Dat doen we door onszelf in de eerste plaats open en kwetsbaar op te stellen. Leading by example.” “We gedragen ons niet als psychologen die er alles van weten. We doen niet alsof wij dé bron van informatie zijn. Nee, we zijn gewone mensen en hebben niet alle antwoorden. We zijn het zelfs vaak oneens met elkaar.” Naast zijn podcast lanceerden Jef en een vriend van hem ook de hashtag #ikbenbereikbaar, die meteen werd geadopteerd door duizenden Facebook-gebruikers in hun profielfoto. “Ongelooflijk veel mensen pikten het op, ook scholen en bekende Vlamingen. Ik wist dat er respons op zou komen, maar zo groot had ik het niet verwacht.” De openhartigheid van Jef zorgde ervoor dat zijn inbox inmiddels overspoeld is door mensen die willen ventileren bij hem. “Ik heb al meer dan tienduizend berichten beantwoord. Waar die be-

richten vooral over gaan? Vaak over eenzaamheid, faalangst, prestatiedruk, eetstoornissen, toxische relaties … Eenzaamheid is een breed begrip. Het gaat over een disconnectie met jezelf. Die kan verschillende oorzaken hebben.” “Hoe kan je gelukkig zijn? Dat heeft te maken met hoe verbonden we onszelf voelen in ons leven. Die verbondenheid is essentieel. Die kan pas bestaan wanneer je jezelf kwetsbaar opstelt tegenover anderen. Daar zijn jeugdhuizen de ideale plaats voor. Het zijn laagdrempelige plekken waar jongeren kunnen binnenstappen en verbinding kunnen maken. Je hebt niet per se een psycholoog nodig, wel een luisterend oor.”

Meer weten? onbespreekbaar onbespreekbaar

FORMAAT MAGAZINE | 9


HOT TOPIC

TWEE JONGEREN ORGANISEREN CORONADEBAT Sinds corona begin dit jaar het leven op zijn kop zette, werden jongeren zelden gehoord en betrokken in het debat. Jonge mensen hebben echter veel vragen en zorgen. Daarom namen namen Amir en Israe, twee vrijwilligers uit het Antwerpse jeugdhuis Den Eglantier, afgelopen zomer het initiatief om een reeks toppolitiekers en -virologen uit te nodigen voor een gesprek. FOTO’S: Mathénique Verbrugge

Op die uitnodiging voor dialoog hapten niemand minder dan Marc Van Ranst, Erika Vlieghe, Geert Molenberghs, Pierre Van Damme, Jinnih Beels, Cathy Berx, Bart Somers en Koen Geens toe. Voor het eerst gingen beleidsmakers en wetenschappers rechtstreeks met de jongeren in dialoog. Een dertigtal jongeren verzamelden, gemaskerd en op anderhalve meter, in het jeugdhuis om te luisteren en vragen te stellen. Via een livestream van Nieuwsblad – die ook op uitnodiging van Amir present tekenden – volgden meer dan 600 andere jongeren in Vlaanderen het debat. Zij konden via sociale media vragen insturen. ‘Zijn mondmaskers wel nuttig?’ ‘Is corona geen gewone griep? ‘Gaan we ooit onze normale levens terugkrijgen?’ “Jongeren hebben veel vragen en die worden onvoldoende beantwoord”, vertelde Amir, die de leiding van het debat in handen nam. “Ik ben blij dat we vandaag dit unicum van een panel bijeen hebben kunnen brengen om daar een beetje verandering in te brengen.” Je kan het debat herbekijken via Nieuwsblad.be

Jongeren hebben veel vragen en die worden onvoldoende beantwoord Amir

10 | FORMAAT MAGAZINE

Meer weten? amirbachrouri


COLUMN Meer weten? vlaamsejeugdraad.be vlaamsejeugdraad vlaamsejeugdraad

We’re all in this together. Samen leven we al meer dan acht maanden noodgedwongen fysiek ver van elkaar. En dat voelen we ook in onze verbinding met elkaar. Hoe snel de rat­ race plots stopte in de eerste lockdown, hoe meer we nu terecht komen in een wedstrijdje ‘om ter zwaarst’, waar tegen elkaar wordt opgeboden wie het het zwaarst te verduren heeft tijdens deze crisis. Waarom zouden we als jongeren zagen, terwijl zorgverleners dagelijks hun leven riskeren of zaakvoerders op de fles gaan? Sommige jongeren hebben het drukker dan ooit tevoren en voelen de stress tot boven hun hoofd stijgen. Andere jongeren hebben het lastig om elke dag opnieuw een doel te vinden om naartoe te werken. Voor veel jongeren valt alles weg: onze vrienden en familie zien, ons engagement bij een organisatie of vereniging, onze wekelijkse sportroutines, onze job en daarmee vaak ook ons inkomen, onze lessen, therapie of begeleiding, etc. Moeten we dan verwonderd zijn dat onze individuele en collectieve mentale gezondheid eronder lijdt? Wanneer we weten dat sociale contacten de drijfveer zijn van ons positief welbevinden, onze zelfwaarde en eigenlijk ons doel in het leven? De motivatie zakt weg, de hulplijnen krijgen meer oproepen dan ooit, we horen voortdurend ‘Generatie Lockdown is geboren’. En dan horen we nog een heel groot aantal jongeren waarschijnlijk gewoon niet: het dark number onderschatten we jammer genoeg zeker nog. En toch doet diezelfde ‘Generatie Lockdown’ ongelooflijk hard zijn best. We tonen (ook in onderzoek en cijfers) aan dat niet uitsluitend wij als jongeren het virus verspreiden of het clubje roekeloze risiconemers zijn die het voor iedereen verpest. Neen, we nemen het

“SOCIALE CONTACTEN ZIJN DE DRIJFVEER VAN ONS POSITIEF WELBEVINDEN, ONZE ZELFWAARDE EN EIGENLIJK ONS DOEL IN HET LEVEN. MOETEN WE DAN VERWONDERD ZIJN DAT ONZE MENTALE GEZONDHEID ERONDER LIJDT?” ALEXANDRA SMARANDESCU voortouw, organiseren online events, houden nog steeds open jeugdwerk, doen coachings, we reiken de hand naar iedereen de we kunnen vinden, we zoeken en zorgen voor elkaar. We pleiten samen mee voor verandering en verbetering en een beleid dat naar ons luistert en onze noden, en die van de hele samen­leving, erkent. Met de Vlaamse Jeugdraad benadrukken we voortdurend het belang van hoop en perspectief bij onze beleidsmakers, we onderstrepen de nood aan de juiste ondersteuning voor kwetsbare groepen, aan communicatie waarin we onszelf kunnen herkennen. We zoeken met jongeren zelf naar oplossingen; binnen deze coronaperiode, maar ook voor erna want het effect zal nog decennia nazinderen. We hebben de afgelopen maanden de stem van kinderen en jongeren versterkt en zaten zelfs mee aan tafel bij het relance­ comité van de Vlaamse Regering. En mét impact: we zorgden mee voor meer fiets-, jeugd-, en sportinfrastructuur en extra scholenbouw. We brachten de aandacht naar kwalitatief digitaal afstandsonderwijs en de

Alexandra Smarandescu was de afgelopen drie jaar voorzitter van de Vlaamse Jeugdraad en combineerde dit met haar studie rechten aan de VUB. Ze leerde het jeugdwerk en een enorme groep diverse kinderen en jongeren van heel dicht kennen de voorbije jaren.

versterking van mediawijsheid, met extra aandacht voor de meest kwetsbare kinderen en jongeren. We dachten na over grote en nodige evoluties in de zorg zoals een versterking van de toepassing van het elektronisch patiëntendossier en nog een pak andere beleidskeuzes. Wij, jongeren, blijven er ook nu, in deze tweede (of is het al de derde golf?), keihard voor gaan om de publieke ruimte voor alle kinderen en jongeren veilig open te houden, om jeugdwerk mogelijk te houden voor wie het echt nodig heeft. Met ons oog op nu, maar ook later. Want we hebben elkaar gewoon nodig, en samen zorgen we voor impact. En toch lijkt het zo dat de perceptie meer dan ooit tegen ons is gekant. Dat het vergrootglas wordt bovengehaald en onze problemen worden geminimaliseerd tegenover een economie of zorgsector die onder druk staat. We vragen aan onze regering, maar ook aan elke lokale jeugdambtenaar, burgemeester, mediamaker, schooldirecteur: geef jongeren vertrouwen, zoek niet langer een zondebok, maar erken alle inspanningen oprecht en zet die in de kijker. Erkenning geven kost niets maar maakt zo’n enorm verschil. En aan jongeren en jeugdwerkers vragen we dit: leg de verwachtingen voor jezelf niet te hoog, zorg voor jezelf en de mensen rond je, zoek verbinding, online, offline op fysieke afstand en maak die sociale afstand opnieuw kleiner. Het is al zo moeilijk om jezelf kwetsbaar op te stellen, dat moeten we bij elkaar vooral aanmoedigen, en niet van tafel vegen door te denken aan mensen voor wie alles nog moeilijker kan zijn. Verdriet en moeilijkheden kan je niet vergelijken. Wees er voor elkaar, erken elkaars inspanningen. Want dat alleen al is zoveel waard, crisis of geen crisis.

FORMAAT MAGAZINE | 11


UIT DE DOEKEN

Als jeugdwerker, beleidsmaker of jeugdhuisvrijwilliger zet je je elke dag in voor anderen, en dat is mooi! Maar vergeet niet dat je zelf ook behoefte hebt aan zorg, steun en rust. TEKST: Katrien Van de Mosselaer ILLUSTRATIES: Lore Gyzels

AAN DE SLAG MET JE INTERNE BATTERIJ Het is belangrijk dat je regelmatig je batterijen oplaadt en even afstand kan nemen van de dagelijkse drukte en stress. Is dat egoïstisch? Integendeel. Doordat jij goed zorgt voor jezelf, kan je ook goed blijven zorgen voor anderen. Je kan nu eenmaal geen water schenken uit een lege kan. Stel jezelf eens volgende vragen: • Hoe gevuld is jouw eigen interne batterij op dit moment? • Bevind je je in het groen, oranje of rood?

TIJD OM DE BATTERIJEN OP TE LADEN? Denk eens na over volgende zaken: • Waar laad je echt van op? • Welke (kleine) acties kan je voor jezelf nemen? Deze interne batterij oefening kan je ook tijdens de check-in van een werkoverleg doen met het hele team: hoe zit iedereen erbij? Wiens batterij staat op groen, oranje of rood?

INSPIRATIE OM DE BATTERIJEN WEER OP TE LADEN

 Hulp vragen Stop je gevoelens niet weg maar praat erover met de mensen rondom jou. Anderen kunnen je angst niet wegnemen maar je gevoelens delen is vaak al een opluchting. Durf hulp vragen aan je collega’s, leidinggevende, vrienden en familie als je er nood aan hebt.

 Op tijd bijtanken  Even loskoppelen Ga op zoek naar rust in de kleine dingen: genieten van de zon, bladeren in een tijdschrift, een heerlijke tas thee of koffie, een wandeling, spelen met de kinderen of huisdieren, keuvelen over de telefoon, klussen. Bewaak je basisbehoeften: gun jezelf voldoende nachtrust, eet evenwichtig, beweeg, zoek verbondenheid met de mensen die je lief hebt. Op deze manier laadt je je interne batterijen weer op.

12 | FORMAAT MAGAZINE

Je vrije dagen zijn vrije dagen. Vul ze zoveel mogelijk met activiteiten die je batterijen opladen. Vind je het soms moeilijk om het werk mentaal niet mee naar huis te nemen? Ga op zoek naar een ritueel om je werkdag af te sluiten. Ook af en toe ‘neen’ zeggen is oké. Je kan er nu eenmaal niet voor iedereen zijn en je hoeft daar ook geen verantwoording voor af te leggen.


 Mild zijn voor jezelf Je voortdurend inleven in anderen, zorgen en empathisch opstellen is vermoeiend. Wees mild voor jezelf als dit even niet meer lukt. Het is een teken dat je al veel van jezelf hebt gegeven en dat je nood hebt aan zelfzorg. • Wat doe jij nu al om aan zelfzorg te doen? • Hoe ziet een pauze van 5min/15min/1 uur er voor jou uit? • Wat doe jij om even volledig te ontspannen?

Zelfzorg tips 1. Wandeling (bij voorkeur alleen) in een rustige, natuurlijke omgeving 2. Adem een paar keer diep in en uit 3. Luister naar muziek die je kalmerend vindt 4. Geniet van een tas thee of koffie 5. Neem de tijd om te kijken naar foto’s of postkaarten van serene plaatsen die betekenisvol zijn voor jou 6. Ga even in je tuin zitten of op een bankje in een rustig park en kom tot rust 7. Hou een “dankbaarheidsdagboek” bij: Schrijf elke dag 3 (of 10) dingen waar jij dankbaar voor bent 8. Neem regelmatig pauzes 9. Durf nee zeggen 10. Je best doen is goed genoeg. Het moet niet perfect. 11. Smartphoneloze uren 12. Boek “white space” in je agenda Free time, niets inplannen. Jij kiest hoe je dit invult.

Waarom aan zelfzorg doen? Enkele voordelen op een rijtje: • Ruimte krijgen om je volledig te ontspannen • Gemakkelijker omgaan met de ups en downs van het leven • Een dieper gevoel van rust/vrede ontwikkelen • Meer energie over hebben voor jezelf en anderen (je interne batterijen opladen) • Je aanwezig en evenwichtig voelen met een zekere kalmte • Beperken van angst en stress • Emotioneel en fysiek meer op je gemak zijn

Naar aanleiding van de aanhoudende quarantaine publiceerde Formaat een toolbox ‘Welzijn & veerkracht’ voor beroepskrachten in jeugdhuizen. Met de toolbox heb je heel wat hulpmiddelen in handen om je werk, je focus en je mentale veerkracht te versterken. In het eerste deel geven we tips mee rond thuiswerken en hoe je dat gezond en productief kan doen. In het tweede deel nemen we je manier van werken onder de loep: het belang van focustijd, hoe je je taken aan je aandachtscurve kan koppelen en hoe je het overzicht bewaart over je projecten en acties. In het derde deel zoomen we in op zelfzorg en hoe je kan omgaan met stress, angst of onrust. Deze preventieve tools bieden eerste stappen die je alvast zelf kan zetten.

formaat.be/publicatie

Bronnen • Mensura - mensura.be/nl/blog/zorg-voor-zorgers - “Zorgtips voor zorgverleners zelf”: https://www.mensura.be/uploads/media/5e7a02fae4886/ zorg-voor-zorgers-mezelf.pdf • iedereenok.be

FORMAAT MAGAZINE | 13


UIT DE DOEKEN

WAAR KAN JE TERECHT? Het zijn rare tijden. We moeten allemaal onze handen wassen, mondmaskers dragen, afstand houden en binnen blijven. Zo weinig mogelijk mensen zien. Studenten moeten online les volgen. Heel wat mensen zitten (nog steeds) op tijdelijke werkloosheid of hebben het moeilijk om een job te vinden. De tweede lockdown is een feit. Maar hoe hou je dat vol? Hoe blijf je gezond, ook in je hoofd? En wat als het écht niet meer gaat? Weet dan dat er hulp is en dat je niet alleen bent. Het Antwerpse jongerencentrum Kavka zette heel wat tips en platformen op een rijtje. TEKST: Kavka BRONNEN & INSPIRATIE: Cultuurloket, VRT NWS & alle aangehaalde platformen

Aan jezelf werken De coronacrisis maakt de leefwereld van heel wat mensen heel onstabiel, en dan kan ons hoofd snel volgen. Daarom is het belangrijker dan ooit om te werken aan je mentale weerbaarheid. Het versterken van je veerkracht kan al veel helpen om beter om te gaan met stress en problemen. Besef dat niet alles voor iedereen even goed werkt en wees dus niet bang verschillende dingen uit te proberen.

• Vaardig Leven → Vaardig Leven biedt je tools om veerkracht te ontwikkelen en fundamentele psychische vaardigheden te trainen zoals mindfulness, bewust omgaan met moeilijke gedachten en emoties, om een zinvol leven te kunnen uitbouwen ondanks de moeilijkheden die dit met zich meebrengt. Iedereen krijgt gratis toegang tot de online leeromgeving. vaardigleven.be • Mijn Kwartier → Mijn Kwartier is een online zelfhulpprogramma. Het is gepersonaliseerd en ontwikkeld door artsen, gebaseerd op wetenschappelijke studies. Voor 55 euro help je jezelf een maand lang elke dag 15 minuten vanuit je zetel thuis, wanneer je maar wil, makkelijk en snel. Zonder wachttijden. Het programma stelt je oplossingsgerichte vragen zodat je met behulp van oefeningen in zelfcontrole om negatieve gedachten stil te leggen tot het besef komt dat je problemen opgelost zullen geraken. mijnkwartier.be • Check Jezelf → Deze website zet je op weg om mentaal fit te blijven, in coronatijden én daarbuiten! Met tips, oefeningen en verhalen van (bekende) Vlamingen. checkjezelf.be • Depressiehulp → Op deze website krijg je tips om tijdens de coronacrisis enigszins in evenwicht te blijven. Om je persoonlijke spanningscurve af te vlakken tot een beheersbaar niveau. depressiehulp.be/depressie-corona

• Fit in je hoofd → Met deze website leer je via informatie en oefeningen om controle over je eigen leven te hebben. Je leert jezelf te waarderen. Je kan het hoofd bieden aan stress en tegenslag. Je leert positief in het leven te staan. fitinjehoofd.be

• JAC → Het JAC helpt jongeren tussen 12 en 25 jaar met al hun vragen en problemen. Het geeft jongeren die het moeilijk hebben de steun om zelf terug verder te kunnen. Het biedt rust aan diegenen die dat kwijt zijn. Het versterkt de mogelijkheden van jongeren. Je kan bellen, mailen of chatten, en als je dat wil, kan je ook altijd anoniem contact opnemen. caw.be/jac/

• Iedereen ok? → Deze website biedt een gratis online interventie die helpt om gevoelens van onrust te doorbreken via technieken uit de traumatherapie. De interventie bestaat uit een video die je door een stappenplan en oefeningen gidst. Je kan het stappenplan alleen of samen met je huisgenoten doorlopen in ongeveer vijfenveertig minuten. iedereenok.be

• CAW → Het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) helpt iedereen met vragen en problemen die te maken hebben met welzijn. Een moeilijke relatie, persoonlijke moeilijkheden, financiële, administratieve, juridische of materiële problemen … Daarvoor is het CAW er. caw.be

14 | FORMAAT MAGAZINE

(Anoniem) praten Eerder nood aan een babbel? Praten en luisteren zijn essentieel voor een goede mentale gezondheid. Vaak kunnen vrienden en familie daar al een rol in spelen, maar soms is het ook goed om met iemand te spreken die buiten je leefwereld staat. Dan staan de onderstaande opties altijd klaar voor jou. • Awel → Alle kinderen en jongeren kunnen Awel anoniem contacteren over alles wat hen bezighoudt. Awel luistert, voelt en denkt mee. Ze zijn bereikbaar via chat, telefoon of via mail. Op deze website kan je ook heel wat info vinden over onderwerpen die jongeren vaak bezighouden. awel.be • Tele-Onthaal → Tele-Onthaal biedt in de eerste plaats een helpend gesprek aan iedereen die op zoek is naar een luisterend oor of zich ergens zorgen over maakt. Zo’n gesprek kan via telefoon of chat. Daarnaast verwijst Tele-Onthaal ook gericht door naar andere diensten als het nodig is. tele-onthaal.be • UilenSpiegel → Als je nood hebt aan een gesprek met lotgenoten, kan je terecht bij de luistergenoten van UilenSpiegel. Luistergenoten zijn lotgenoten die een luisterend oor aanbieden aan wie nood heeft aan een gesprek via telefoon, chat of mail. uilenspiegel.net/luistergenoten • Zelfmoordlijn1813 → Als je hulp zoekt om met zelfmoordgedachten om te gaan, bezorgd bent om iemand of nabestaande bent na een zelfdoding, kan je terecht bij de zelfmoordlijn. Zelfmoord1813 is een online platform waar iedereen alle relevante informatie rond preventie van zelfdoding kan terugvinden. Via Zelfmoord1813 kan je contact opnemen met hun online diensten, een gratis en anonieme hulplijn die je kan bereiken via telefoon (op het nummer 1813), chat en mail. zelfmoord1813.be


FORMAAT MAGAZINE | 15


“MENSEN ZIJN BLIJ DAT WE DE MOEITE BLIJVEN DOEN OM TE ORGANISEREN. WE GEVEN NIET ZOMAAR OP” 16 | FORMAAT MAGAZINE


INGENIEUS Afgelopen oktober bundelden JC Ten Goudberge, CC Guldenberg en de gemeente Wevelgem de krachten voor Living 2020. De gemeente gaf jonge organisatoren zo ademruimte én erkenning in deze moeilijke tijden. TEKST: Adriaan de Roover FOTO’S: Nikki Lucy

Al meer dan 50 jaar is JC Ten Goudberge een plek waar jongeren uit Wevelgem en omstreken terecht kunnen. “In de eerste plaats om zichzelf te zijn en zich te amuseren”, vertelt Hanne, zelf al enkele jaren artistiek projectmedewerker in het jeugdhuis. “In de tweede plaats als plek om ideeën te ontwikkelen. Daarvoor krijgen ze ondersteuning van beroepskrachten.” Naast Hanne zit David, in het verleden ook beroepskracht in het jeugdhuis en nu programmator voor het Wevelgemse cultuurcentrum Guldenberg. We spreken Hanne en David in de backstage van Living 2020, de coronaproof concertreeks die het cultuurcentrum en het jeugdhuis samen hebben opgestart. Het concert van die avond blijkt achteraf het laatste te zijn, wanneer een algemeen evenementenverbod wordt afgekondigd om de tweede golf van de covid-epidemie in te dijken. “De samenwerking ontstond een paar jaar geleden toen we Brihang wilden boeken voor een optreden in het jeugdhuis”, vertelt Hanne. “JC Ten Goudberge is niet klein, maar toch zouden we met onze capaciteit niet uit de kosten geraken. Het cultuurcentrum was tegelijkertijd op zoek naar een jonger publiek. Toen zijn we gaan kijken naar waar we elkaar konden vinden.” Het optreden van Brihang was het eerste wapenfeit en meteen een zaadje waaruit veel samenwerkingen zijn gegroeid.

Het werk dat we erin steken wordt echt geapprecieerd. Mensen zijn blij dat we de moeite blijven doen om iets te organiseren

“Voor een cultuurcentrum is het niet makkelijk om jonge mensen aan te spreken”, vertelt David. “Daarom proberen we ook buiten onze muren activiteiten te organiseren. Als dat in samenwerking kan met de jeugdclub, is dat een meerwaarde. Voor ons als cultuurcentrum is het wel belangrijk dat de samenwerking verder gaat dan wij die een artiest betalen en de jeugdclub die zijn locatie aanbiedt.”

“LATEN WE DAN SAMEN IETS ORGANISEREN” Twee maanden geleden startte het cc met de organisatie van een evenement in de Porseleinhallen, een heel grote locatie waar ze op een veilige manier veel bezoekers konden ontvangen. ‘Zouden wij de zaal ook niet eens kunnen gebruiken als jullie materiaal hier toch staat?’, had het jeugdhuis vervolgens gevraagd. ‘Laten we dan meteen samen iets organiseren’ was het antwoord. Niet veel later was de eerste editie daar. “We wilden iets anders doen”, legt Hanne uit. “Door de ruimte die we hier hebben en door de samenwerking die we hebben met de kringwinkel, konden we een soort living creëren met tweedehandsmeubels.” Een gezellige setting waar zowel de artiesten als het publiek – dat hebben ze achteraf toch mogen horen bij vorige optredens – echt wild van zijn. Eerder was er al een avond met The Bony King Of Nowhere en Meskerem Mees. “Dat was een magische avond”, blikken ze terug. “Een week voor ze Humo’s Rock Rally won, speelde Meskerem hier een ongelooflijk concert. De staande ovatie achteraf was verdiend.”

Hanne

FORMAAT MAGAZINE | 17


Door een samenwerking met de kringwinkel kon het jeugdhuis een soort living creëren met tweedehandsmeubels. Een gezellige setting waar zowel de artiesten als het publiek wild van waren.

STRIKTE REGELS Vanavond staan Jaguar Jaguar & PINGPONGCLUB op het podium. Geen vanzelfsprekende show, vertelt Hanne: “Het was spannend deze week. Pas gisteren kregen we de nieuwe maatregelen te horen. We wisten niet of we vandaag wel iets zouden mogen organiseren. Gelukkig hebben we alle regels vanaf de eerste editie strikt nageleefd: de afstanden tussen de bubbels, de mondmaskerplicht, het ontsmetten van de handen … Voor deze avond hoefden we niet veel te veranderen.” “Maar de plannen uitwerken voor de eerste show, dat was het meeste werk”, vertelt David. “Looplijnen uitstippelen, bekijken wat op welke plek moet staan… Nu we hier al een aantal activiteiten hebben gedaan, loopt alles heel vlot. De mensen die hier komen, zijn niet alleen tevreden over het optreden, maar ook over de organisatie.” “Dat je je moet houden aan alle regels, tot daaraan toe. Het vervelendste is dat je je plannen voortdurend moet wijzigen”, legt David uit.

Alle regeltjes zijn niet zo erg. Het vervelendste is het totale gebrek aan perspectief. We hebben geen idee wat we over een half jaar kunnen organiseren David

18 | FORMAAT MAGAZINE

“Door het totale gebrek aan perspectief hebben we geen idee wat we over een half jaar kunnen organiseren. Dat is vermoeiend en begint te wegen. Dat voel ik ook bij collega’s.” Dat herkent Hanne. “Het is vermoeiend om telkens projecten na maanden van voorbereiding te moeten afgelasten”, vertelt ze. “Maar we merken dat onze vrijwilligers er zoveel aan hebben, dat we blijven volharden. Samen zijn we één grote familie. Alle wilde verhalen moeten we even missen, maar het feit dat we de moeite blijven doen om in de plaats avonden als deze te organiseren… Daar hebben onze vrijwilligers deugd van en dat merk je. Zij leven echt naar die avonden toe, en daar haal ik dan weer kracht uit. We geven niet zomaar op. Die staande ovatie voor Meskerem Mees, zelfs met alle mondmaskers en afstandsregels, was wel een moment waarop mensen samen even één waren.”

VERSCHILLENDE SNELHEDEN Omdat het eerste evenement zo’n succes was, volgden er meer avonden, maar dat was niet vanzelfsprekend. “Normaal gezien maken wij op voorhand een programma voor een heel jaar”, vertelt David. “In de lente lanceren we een jaarprogramma dat van september tot mei loopt. Dat is een vast stramien. In samenwerking met de jeugdclub moesten we dat anders doen. Voor de promotie bijvoorbeeld moesten we op een heel andere manier nadenken dan wij gewoon zijn.”

“Dat is een van de sterktes van Ten Goudberge”, pikt Hanne in. “Als er nieuwe kansen zijn, springen we daarop. We zijn flexibel en moesten ons soms zelfs wat inhouden, terwijl jullie net sneller moesten schakelen. Dat was een toffe dynamiek.” Door het evenement hebben het cultuurcentrum en de jongeren van het jeugdhuis de samenwerking kunnen verdiepen en een basis kunnen leggen voor een verstandhouding. “Naar de toekomst toe zal het cc misschien sneller enthousiast zijn als we met een wild idee afkomen”, lacht Hanne. “De oefening is alleszins gemaakt”, antwoordt David. “Als je kijkt hoe vlot het is gegaan om op minder dat een maand tijd vier optredens te organiseren, moet er zeker meer mogelijk zijn. Of dat dan weer hetzelfde concept moet zijn? Stel dat corona volgend jaar de wereld uit is – ik hoop het – moeten we niet per se op deze locatie in deze vorm iets organiseren. Maar daarom hoeft de samenwerking niet te verwateren.”

Meer weten? tengoudberge.be JCtenGoudberge jctengoudberge Bekijk een filmpje over Living 2020 op ikorganiseer.be.


FORMAAT MAGAZINE | 19


JEUGDWERK TEGEN RACISME

GOED BEZIG

Het jeugdwerk wil een plek zijn waar alle kinderen en jongeren zich welkom voelen, zichzelf kunnen zijn en zich kunnen ontplooien. Daarom zijn Uit De Marge vzw en Chirojeugd Vlaanderen met een gezamenlijk initiatief gekomen: het Netwerk Antiracisme en -discriminatie. Het netwerk is samengesteld uit 30 jeugd­werk­ organisaties, waaronder Formaat.

TEKST: Adriaan de Roover FOTO'S: Lynn Symons

Door een gezamenlijke visie te formuleren en met verschillende partners samen te werken aan de toolbox, denk ik dat we onze positie als sector kracht bijzetten Sineray

20 | FORMAAT MAGAZINE

Dertig jeugdwerkorganisaties richten gezamenlijk netwerk op Sineray werkt bij Formaat als ondersteuner van open jeugdwerkinitiatieven en organiseert vormingen. Daarnaast werkt ze rond diversiteit in de brede zin. Vanuit haar werk bij Formaat maakt ze deel uit van het Netwerk Antiracisme en -discriminatie.

Waarom is het goed dat Formaat en andere organisaties deel uitmaken van dit Netwerk? “Omdat het jeugdwerk een plek wil zijn waar alle jongeren zich welkom en veilig voelen. Dagelijks komen we in contact met jongeren die een racistische of discriminerende ervaring hebben meegemaakt. In het onderwijs, op de arbeidsmarkt of in het openbaar. Jongeren hebben nood aan een plek waar ze hun ervaringen en terechte frustraties niet alleen kwijt kunnen, maar waar ook met die ervaringen aan de slag wordt gegaan. Het is belangrijk dat onze jongeren weten dat we er voor hen zijn. Als vertrouwenspersoon en luisterend oor, maar ook als bondgenoot. Met de jaarlijkse mars tegen racisme geven we als middenveld een duidelijk signaal. We zullen blijven vechten tegen racisme en discriminatie zolang ze bestaan, prominent aanwezig zijn in onze samenleving en beleidsmakers hier onvoldoende aan werken. Door een gezamenlijke visie te formuleren en met verschillende partners samen te werken aan de toolbox (zie kader), denk ik dat we onze positie kracht bijzetten.”

Op welke manier zien we discriminatie en racisme in het open jeugdwerk? “Moeilijk om hier een kort en duidelijk antwoord op te geven, omdat het over verschillende niveaus en verschillende vormen gaat. Zo gebeurt het dat lokale overheden organisaties die vanuit een bepaalde etnische, culturele of voorkeursgroep vertrekken, meer of strenger controleren en zo minder groeimogelijkheden geven. Ik merk op dat open jeugdwerkinitiatieven zich bewust zijn van hun maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid. Ze doen er alles aan om hun ervaringen en bedenkingen te uiten. Het is aan jeugdinitiatieven, koepelorganisaties, netwerken … om in het maatschappelijk debat aanwezig te blijven.” Wat hoop je met het Netwerk Antiracisme en -discriminatie te kunnen realiseren? “Ik hoop dat we de jeugdsector verder kunnen helpen om met deze thema’s aan de slag te kunnen gaan. Dat zowel jeugdwerkers, vrijwilligers, als scouts- en Chiroleiding de toolbox kunnen gebruiken om gesprekken te starten, acties te ondernemen of aan zelfreflectie te doen. De toolbox is geen eindpunt, maar wel een nodige bron aan informatie en misschien wel een startpunt voor sommigen. Ik hoop ook dat we als netwerk aan beleidsbeïnvloeding kunnen doen. Structurele problemen hebben structurele oplossingen nodig. Het netwerk is dan ook een sterke partner in de strijd tegen racisme en discriminatie.”


Toolbox voor jouw werking De stem van het jeugdwerk kan een verschil maken in de strijd tegen ongelijkheid, discriminatie en racisme. De toolbox van Jeugdwerk Tegen Racisme biedt jou en je werking heel wat nuttige tools en methodieken om racisme en discriminatie bespreekbaar te maken en aan te pakken. Hoe ga je als jeugdwerker om met racisme en discriminatie? Hoe werk je met kinderen en jongeren rond groepsdynamiek en positieve identiteitsontwikkeling? Hoe maak je privileges en racisme zichtbaar en bespreekbaar? Hoe kunnen kinderen, jongeren en jeugdwerkers reageren op racisme? En hoe kunnen jeugdwerkers slachtoffers van racisme bijstaan, nazorg bieden en hun veerkracht versterken? De toolbox biedt daarop een antwoord met een ruim aanbod aan instrumenten waarmee je meteen aan de slag kan in je werking. Op zoek naar spellen en methodieken die bruikbaar zijn in jouw specifieke context? Grasduin door de tools volgens leeftijd, thema of niveau en vind meteen heel wat relevant materiaal! Verschillende thema’s komen aan bod, van privileges over reageren op acisme tot dekolonisering. Er zijn minder (tijds)intensieve tools, die bijvoorbeeld de groepsdynamiek in vraag stellen (verkennend), en intensievere tools die het thema racisme in de kern aansnijden (verdiepend) en meer tijd en nabeschouwing vragen. De toolbox biedt tot slot materiaal om aan de slag te gaan met kinderen uit de lagere school, het middelbaar en jongeren ouder dan 18 jaar.

Eind november organiseerde het Netwerk Antiracisme en -discriminatie een onlinestudiedag waarop het netwerk en de visie worden voorgesteld. In een panelgesprek spraken jongeren en jeugdwerkers over racisme en de rol van het jeugdwerk.

Waar kunnen jongeren, jongereninitiatieven en overheden terecht met vragen over racisme en discriminatie? “Jongeren moeten in de eerste plaats bij hun familie en vrienden terecht kunnen met vragen en ervaringen. Ook jeugdinitiatieven moeten een veilige haven zijn, vrij van racisme en discriminatie. In de praktijk merken we dat dit niet altijd het geval is. Jongereninitiatieven kunnen zeker eens de site van het netwerk bekijken. Daar vinden ze informatie voor verschillende doelgroepen.

Het is ook belangrijk dat jonge mensen aan de bel kunnen trekken op beleidsniveau. Dat is niet makkelijk en het is ieders persoonlijke keuze is om al dan niet verdere stappen te zetten, maar het blijft wel cruciaal dat incidenten worden aangeklaagd. UNIA kan daarin helpen.�

Meer weten? jeugdwerktegenracisme.be

Structurele problemen hebben structurele oplossingen nodig Sineray

FORMAAT MAGAZINE | 21


BUITEN DE LIJNTJES BAAS creëert ruimte voor jonge onder­ nemers om hun dromen na te jagen en biedt daarbij een gratis coachingtraject aan. Mathias staat als bondscoach bij BAAS dagelijks in contact met jongeren met een idee. We spraken hem over de nieuwe sessies die in oktober van start gingen, over onvoorwaardelijke liefde voor onder­ nemerschap en over de veranderende ondernemers­ mentaliteit. TEKST: Andrea Bos FOTO’S: Kavka

Met onvoorwaardelijke liefde aandachtig luisteren is essentieel om het vlammetje van de motivatie aan te steken Mathias

22 | FORMAAT MAGAZINE

“ALLE RARE EN GEKKE IDEEËN ZIJN WELKOM BIJ ONS” BAAS bestaat vijf jaar! Wat is het hoogtepunt geweest van de afgelopen jaren? Mathias: “De afgelopen jaren zijn we langzaam maar zeker gegroeid in onze werking en capaciteit. Na vijf jaar zijn we trots op de stabiele werking die we hebben opgebouwd in Antwerpen en het aantal jonge ondernemers dat al van start is gegaan als BAAS’er.” “Daarnaast hebben we volop geëxperimenteerd in andere steden. Onder de noemer BAAS XS organiseerden we tot nu toe al in Lier, Geel en Mechelen een pop-upweek rond jong ondernemerschap in samenwerking met het lokale ecosysteem. De sessies werden daar met veel enthousiasme ontvangen. Het experiment en de samen­ werking met andere steden blijft ons uitdagen en is zeker voor herhaling vatbaar.“ De nieuwe sessies van BAAS, wat mogen we daarvan verwachten? “De nieuwe trajecten zijn langer en uitgebreider geworden, omdat we directer willen inspelen op de vragen die er zijn voor elk specifiek moment. De informatie die we verschaffen gaat daardoor veel beter aansluiten bij de fase van jouw idee.” “We zitten momenteel midden in een reeks sessies voor mensen met ‘geen-idee’. Vanaf februari start een reeks voor mensen met een ‘prilidee’. Daarop volgen sessies voor ‘pre-starters’ en ‘starters’. Die nieuwe structuur zorgt ervoor dat mensen kunnen doorstromen van de ene naar de andere sessies. Zo kan iedereen zijn ideeën op zijn eigen tempo ontwikkelen.”

“Je gaat je idee ook kunnen toetsen bij andere starters en BAAS-alumni, waardoor je meteen feedback krijgt van starters die ook in jouw schoenen hebben gestaan.” Nadat je de sessie hebt overlopen en je jezelf BAAS 2020-2021 mag noemen, wat volgt er dan? “Na het eerste feedbackmoment van de ‘geenidee’ sessie kan je doorstromen naar de volgende sessies, maar kan je ook direct persoonlijke coaching krijgen. Vroeger vond de coaching één keer per maand plaats, nu zal dat op jouw eigen tempo bepaald worden. Met behulp van de coaching kan er individuele feedback worden gegeven en proberen we je door te verwijzen naar de juiste personen om je verder te helpen met jouw onder­ neming.” Hoe speelt BAAS in op de veranderende behoeftes van jonge ondernemers? Zeker in tijden waarin veel verandering plaatsvindt? “We merken dat jongeren veel meer baat hebben bij een persoonlijke aanpak. Voor jongeren draait ondernemen vooral rond passie en de creatie van tastbare verhalen. De stap om te gaan ondernemen wordt veel sneller gezet als er geluisterd wordt naar ieders individueel verhaal. Door de nieuwe, uitgebreide sessies en de persoonlijke coaching willen we inspelen op die nood.” “Daarbij merken we ook dat er steeds meer jongeren een onderneming starten in nieuwe sectoren of sectoren die nog in hun kinderschoenen staan. We hebben daarom nóg meer kennis in huis gehaald en een groter netwerk


Alleen maar door iets te beginnen doen, kom je erachter of je het leuk vindt of niet Mathias

aan informele partners verzameld zodat we iedereen specifieker kunnen doorsturen naar niche-organisaties. Alle rare en gekke ideeën zijn welkom bij ons. Met onvoorwaardelijke liefde aandachtig luisteren naar ieders idee is essentieel om dat vlammetje van de motivatie aan te steken.” Een goede sfeer en laagdrempelig kennismaken staan centraal bij BAAS. Hoe zijn de voorbereidingen voor de nieuwe sessies geweest, en hoe worden die coronaproof? “We zijn op zoek gegaan naar een ruimte die groot genoeg was om op een veilige manier samen te komen. Daarnaast bood die ruimte ook breakout-rooms, die het mogelijk maakten om in kleinere groepen op een veilige manier samen te werken. De eerste sessie van de reeks heeft daar nog kunnen plaatsvinden, maar daarna hebben we de fysieke sessies moeten inruilen voor een digitaal aanbod vanwege de aangescherpte maatregelen.” “Via een videocall kunnen we nu een grote groep mensen aanvankelijk laten luisteren naar een gastspreker om ze vervolgens in kleine groepen te laten overleggen met elkaar. De eerste digitale sessies zijn goed verlopen. Als de maatregelen het weer toelaten, hopen we weer fysieke sessies te kunnen aanbieden.”

“De eerste sessie ging fysiek door. Verschillende break-out rooms maakte het mogelijk om in kleinere groepen op een veilige manier samen te werken.”

“Vanwege de aangescherpte maatregelen moesten we de fysieke sessies inruilen voor een digitaal aanbod. Via een videocall kan een grote groep mensen luisteren naar een gastspreker om vervolgens in kleine groepen te overleggen met elkaar.”

Wat maakt dit jaar hét jaar om deel te nemen aan de sessies van BAAS? “Elke jonge starter die bij ons aanklopt, willen we persoonlijk leren kennen. Als je zelf een idee hebt, is het belangrijk om over je idee te praten met anderen én om dingen te durven proberen. Alleen maar door iets te beginnen doen, kom je erachter of je het leuk vindt of niet. Verder kan het zijn dat je idee mee evolueert eens je gestart bent, simpelweg omdat je door het uittesten van verschillende dingen tot nieuwe inzichten komt.” “We bekijken hoe we jou als persoon kunnen begeleiden met onvoorwaardelijke liefde om van jouw droom, jouw onderneming te maken. Het is niet langer een snelheidswedstrijd, maar een leertraject dat zich toespitst op kwaliteit en het uiteindelijk doen slagen van jouw idee!”

Inschrijven voor de nieuwe sessies kan nu via www.baasbaas.be.

BAAS is het ondernemerschapsproject van Kavka in Antwerpen en inspireert, stimuleert en ondersteunt ondernemende jongeren. BAAS maakt jongeren bewust van hun eigen ondernemingszin. Hun goesting, zin voor initiatief en ambitie worden als ondernemen benoemd en ondersteund. Met dat als startpunt biedt BAAS de coaching en begeleiding die een jonge (toekomstige) ondernemer nodig heeft, graag kwalitatief én op maat. Daarvoor steunt BAAS op partners. Zij brengen hun expertise aan die BAAS verbindt met jongeren en hun specifieke noden. We delen knowhow, wisselen uit en bouwen samen aan een netwerk.

Meer weten? baasbaas.be baasbaas.be baasbaas.be

FORMAAT MAGAZINE | 23


VRAAG HET

TEKST: Lisa Staelens

Tip 2: Laat je volgers weten dat je er bent voor hen

“Hoe blijf je actief op sociale media in coronatijden?”

Stel interactieve vragen. Wat is je favoriete plek in het jeugdhuis? Wat is het allereerste dat je wil organiseren na de lockdown? In welk thema wil jij eens verkleed naar het jeugdhuis komen? Je bedenkt zelf wellicht nog betere voorbeelden! Blik terug met een Throwback Thursday waarin je al je vrijwilligers tagt. Tip 3: Geef je sociale media uit handen

Tip 1: Afwisseling is key Zorg voor voldoende variatie in de inhoud van je berichten op sociale media. Kies voor zowel inhoudelijke als grappige boodschappen. Deel relevante informatie op een aantrekkelijke manier. Wees origineel en creëer zelf. Met wat knipen plakwerk geraak je ver. Stam X (Denderleeuw) maakte een korte cartoon waarin virologen een corona-update gaven. JOC ’t Scharnier (Oudenburg) liet Donald Trump opdraven in een jeugdhuistrui. Hou het menselijk. Een ‘nutteloze zondagpost’, zoals jeugdhuis Wollewei er soms een doet, vertelt weinig, maar bereikt dankzij een hoge feelgoodfactor veel jongeren.

Laat de stories van het jeugdhuis even overnemen door een jeugdhuisvrijwilliger of een bevriende artiest. Zo kunnen jullie profiteren van elkaars publiek. Of misschien wil je de aandacht vestigen op wat iemand dag in dag uit meemaakt. Aan jou de keuze! Jeugdhuis De Harp (Zwevegem) kondigde alvast een instagramtake-over aan (zie hiernaast). Tip 4: Achter de schermen kan het jeugdhuis blijven leven Dit is het moment voor een grote kuis of om een project af te werken waar je maar niet aan toekomt. Neem voor en na een foto en je hebt meteen gemakkelijke content. Twee vliegen in één klap! Of hang een spandoek aan het jeugdhuis met een boodschap voor bezoekers. Zo hing jeugdhuis Tydeeh (Mol) een spandoek op met het opschrift: "We missen jullie!" Bij jeugdhuis Govio (Kalmthout) prijkte dan weer “Spread love, not viruses” aan de muur.

24 | FORMAAT MAGAZINE


Heb je nog vragen? Mail dan naar vraaghet@formaat.be

Tip 5: Lanceer een spelletje Niets leuker dan een spelletje wanneer je niet naar buiten kan! Bij JOC De Nartist (Temse) spelen ze online gezelschapsspelletjes. Bij jeugdhuis Jakkedoe (Desselgem) kan je wekelijks ‘het geluid van de Jakkedoe’ raden. Om een idee te geven: de meest recente winnaar raadde het geluid van een pijltje in het dartsbord

schien delen ze een boodschap of evenement waar ook jouw volgers oor naar hebben. Daarbij is het ook fijn om elkaar te ondersteunen in deze tijden. Laat dat ook merken!

Tip 6: Online sporten Met al dat in uw kot blijven wordt gezonde lichaamsbeweging niet gemakkelijker. Kom online samen voor yogasessie of een andere work-out. Tip 7: Maak een meme We kunnen allemaal wel wat meer vrolijkheid gebruiken. Maak daarom wat memes en deel ze met je volgers! Bonuspunten als je er een inside joke in kan steken. Jeugdhuis De Ressort (Geraardsbergen) gaf alvast het goede voorbeeld.

“Wat moet ik weten over de culturele activiteitenpremie?” Wat is de culturele activiteitenpremie? De culturele activiteitenpremie is een forfaitaire subsidie die in het leven geroepen werd om de cultuursector een boost te geven, nu heel veel organisaties het moeilijk hebben door de gezondheidscrisis. Ook sommige jeugdorganisaties kunnen daar onder bepaalde voorwaarden aanspraak op maken. In totaal is er een budget van 30 miljoen euro voorzien. Voor welke activiteiten je de premie aanvragen?

Tip 8: Gluren bij de buren Volg zoveel mogelijk andere jeugdhuizen op Facebook en Instagram en laat je door hen inspireren voor je eigen content. Wie weet kan je ook wel eens een bericht van hen delen? Mis-

De premie kan tussen 1 september 2020 tot 31 mei 2021 gebruikt worden voor de organisatie of uitvoering van een culturele activiteit, of voor de terbeschikkingstelling van infrastructuur voor een culturele activiteit. We zijn er ons bewust van dat er momenteel heel weinig toegelaten is, maar je kan ook voor alternatieve online-activiteiten tijdens de lockdown een beroep doen op de premie.

Enkele voorbeelden van activiteiten waarvoor de premie kan gebruikt worden tijdens de lockdown: • livestreaming • een poëzietelefoon • een balkonserenade • virtuele workshops of tentoonstellingen • whatsapptheater • een in-game metalfestival De premie kan – zodra het weer toegelaten is – ook gebruikt worden voor fysieke activiteiten zoals: • Optredens • Workshops • Tentoonstellingen • Lezingen Onder welke voorwaarden kan je er beroep op doen? Voorwaarden eigen aan de organisatie • Alleen rechtspersonen, zoals een vzw, en éénmanszaken komen in aanmerking. • Je hebt een actieve exploitatiezetel in het Nederlandse taalgebied of het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad. • Jouw organisatie was op 1 september 2020 actief en is vandaag niet in staat van faillissement of stopgezet. • Om in aanmerking te komen, moet je als organisatie onder bepaalde NACEBEL-codes vallen. Die codes worden gebruikt om bedrijven en organisaties in te delen in sectoren. - De standaard NACEBEL-code voor het jeugdwerk is 94.911 (verenigingen op het vlak van jeugdwerk). Jongereninitiatieven die enkel onder de code 94.991 vallen, kunnen geen aanspraak maken op deze premie. Er zijn echter veel initiatieven die ook onder andere codes vallen. Via de KBO (Kruispuntbank van Ondernemingen) kan je opzoeken onder welke code jouw organisatie valt. - Als jeugdwerkorganisatie die culturele evenementen organiseert kan je een extra NACEBEL-code aanvragen of toe-

FORMAAT MAGAZINE | 25


voegen als nevenactiviteit. De wettelijke vertegenwoordiger van de vzw kan deze wijziging zelf aanbrengen in de Kruispuntbank van Ondernemingen via My Enterprise. Het is aangeraden om 90.021 (promotie en organisatie van uitvoerende kunstevenementen) te registreren als nevenactiviteit. Als je de gegevens hebt gewijzigd, zal dit de volgende dag ook zichtbaar zijn in de KBO en kan je dus een aanvraag doen.

Je vind een overzicht van de geldige NACEBEL-codes op vlaanderen.be/culturele activiteitenpremie Voorwaarden eigen aan de culturele activiteit: • De activiteit vindt plaats tussen 1 september 2020 en 31 mei 2021 en in het Nederlandse taalgebied of het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad. • De activiteit is afgebakend in tijd en ruimte en wordt publiek gecommuniceerd. • De activiteit is publiek toegankelijk; De activiteit wordt op een veilige manier georganiseerd volgens de geldende sectorprotocollen. • Voor de activiteit stel je ten minste twee cultuurwerkers te werk. Dat mogen ook freelancers zijn. Bij de aanvraag moet je ook de twee afgesloten contracten met cultuurmedewerkers bijvoegen. Uit die contracten moet duidelijk blijken dat ze ingezet worden voor de betreffende activiteit en dat ze op een correcte manier worden vergoed.

Cultuurloket heeft een sjabloon opgemaakt voor zo’n contract. Het contract is voorwaardelijk opgesteld. Er staat een clausule in die zegt dat de tewerkstelling enkel doorgaat na de goedkeuring van aanvraag van de culturele activiteitenpremie. cultuurloket.be

26 | FORMAAT MAGAZINE

Hoeveel houdt deze premie in? De culturele activiteitenpremie werkt volgens volgende principes: • De aanvrager geeft aan hoeveel hij nodig heeft voor het organiseren van de activiteit, per schijf van 2.000 euro. Je kan dus kiezen tussen 2.000 euro, 4.000 euro, 6.000 euro, … tot maximaal 20.000 euro. • De premie moet de gemaakte kosten voor de activiteit dekken. • Je kan als organisatie voor verschillende activiteiten een premie aanvragen, maar nooit meer dan 20.000 euro in totaal. • Per culturele activiteit kan er slechts één culturele activiteitenpremie worden toegekend.

Wil je meer info? vlaanderen.be/culturele activiteitenpremie

Heb je een vraag rond je culturele activiteit? Cultuurwerkers, culturele organisaties en ondernemingen kunnen bij Cultuurloket terecht voor juridisch en zakelijk advies op maat. Daarvoor werd een coronalijn opgericht: 02 534 18 24


LIVE

In het najaar van 2019 – toen we nog mochten dansen en zingen – speelde Compact Disk Dummies een uitverkochte try-outshow in jeugdhuis Wollewei in Turnhout. Bijna een jaar later wordt de band aan de tand gevoeld door Yannick, verantwoordelijk voor de liveprogrammatie in het jeugdhuis. TEKST: Yannick Vanhoof FOTO’S: Noémie Boone

“HET JEUGDHUIS IS BELANGRIJK VOOR HET GROEIPROCES VAN EEN BAND” Compact Disk Dummies en jeugdhuis Wollewei blikken terug

Voor die drie Belgen die jullie nog niet kennen: hoe zouden jullie je muziek in drie woorden omschrijven? “Eén: energiek. We staan bekend om onze energie op het podium. Het is volgens ons één van de redenen dat we zijn gegroeid tot waar we nu staan. Twee: elektronisch. Heel vaak vertrekken we vanuit synthesizer en gitaar. Daarmee proberen we alternatieve rock, dance en heel wat andere genres te blenden. Er zijn geen regels over wat wel of niet kan. En drie: puberaal-volwassen. Vooral achter de schermen houden we de dingen graag speels, maar tegelijk hopen we dat de muziek zelf toch enige maturiteit heeft. We proberen iets te creëren dat internationaal klinkt en productioneel in orde is. Het mag gelaagder zijn dan pure dansmuziek.” Hoe gaat het momenteel met jullie? Hoe beleven jullie deze bizarre periode?

Er zijn tegenwoordig echt veel jeugdhuizen die sterk geïnvesteerd hebben om kwalitatieve concerten aan te kunnen bieden Compact Disk Dummies

“We brachten onze laatste plaat Neon Fever Dream uit tijdens de eerste lockdown. Daarna viel het perspectief weg voor ons en voor de rest van de sector. We proberen zoals zoveel andere bands vooruit te raken, maar je weet heel goed dat er achter de schermen heel veel dingen zijn die moeten besproken worden en waarvoor gevochten moet worden. Kortom, het is een hectische periode, maar we proberen ons te concentreren op het maken van muziek. Zo halen we amusement uit de kleine dingen. De paar shows die we konden spelen, hebben we met open armen ontvangen.”

Zo speelden jullie op de zomerbar van Rock Werchter. Hoe hebben jullie dat ervaren? “Het publiek moest zitten en zat best ver van het podium. In normale omstandigheden zou dat heel vreemd zijn, maar door de crisis was het al superfijn om gewoon op te treden. Ook de toeschouwers waren heel blij dat ze nog eens een band konden zien. Echt de max.” Het optreden van Compact Disk Dummies in jeugdhuis Wollewei staat bij veel bezoekers in het geheugen gegrift. Hoe was die show voor jullie? “Die show zal ook ons nog lang bijblijven. Er stond onwaarschijnlijk veel volk binnen. Iedereen stond dicht op elkaar en het was heel warm. Door die warmte en door een computer die een eigen leven ging leiden, liep er eigenlijk van alles fout. We denken nog regelmatig: “Het mag niet meer zo zijn als in de Wollewei.” Dat is wel grappig, want vaak merkt het publiek zelfs niets van wat er fout loopt. Zolang onze energie maar goed zit.”

FORMAAT MAGAZINE | 27


Het jeugdhuis is belangrijk voor het groeiproces van een band. Je kan er repeteren en je eerste optredens spelen

LIVE

Compact Disk Dummies Jullie spelen op grote festivals zoals Lokerse Feesten en Pukkelpop. Hoe voelt het om dan plots weer in een jeugdhuis te spelen? “Wij zijn het gewend van vroeger om in jeugdhuizen te spelen. Die werden vaak geassocieerd met amateurisme, maar dat is veranderd. Er zijn tegenwoordig echt veel jeugdhuizen die sterk geïnvesteerd hebben om kwalitatieve concerten aan te kunnen bieden.” “We vinden de afwisseling tof. Op Pukkelpop voor tienduizend man spelen is één van de zotste ervaringen tot nu toe, maar het is ook heel tof om in een vol jeugdhuis op te treden waar iedereen wild wordt. Die variatie is net het leuke aan live optreden. Je weet op voorhand nooit hoe het gaat zijn.” Waarom zijn jeugdhuizen volgens jullie belangrijk voor een band?

“Jeugdhuizen bieden veel kansen die belangrijk zijn voor het groeiproces. Je kan er repeteren en je eerste optredens spelen. Veel bands voelen zich hier al snel te goed voor, waardoor ze een paar stappen overslaan. Nochtans kun je in het jeugdhuizencircuit veel leren. Zelf vinden we het bijvoorbeeld tof om voor try-outs en dergelijke terug te gaan naar onze roots. Dat verdienen jeugdhuizen ook echt. Vergelijk dat met deelnemers van televisieprogramma’s als The Voice, die meteen voor een publiek van duizend man worden gezet en een platencontract winnen. Dat klopt toch niet?” Zal Compact Disk Dummies in de toekomst nog eens te zien zijn op het podium van jeugdhuis Wollewei? “Dat sluiten we niet uit! Een herkansing, omdat we vorige keer enkele steken hebben laten vallen.” Afgesproken! Een versie van dit interview verscheen eerder in JH Wollewei magazine.

28 | FORMAAT MAGAZINE


Het leven van een live-programmator in 2020 “Het deed deugd dat er nog effectief optredens konden doorgaan” Yannick is in jeugdhuis Wollewei onder meer verantwoordelijk voor het uitrollen van een diverse en kwalitatieve livewerking. “De jongeren in het jeugdhuis wilden vaker liveoptredens”, vertelt de programmator. “Daar zetten we sinds dit jaar sterker op in, samen met hen.”

Je bent verantwoordelijk voor de werking rond livemuziek in Wollewei. Hoe ziet die eruit? “Enerzijds stellen we een divers programma samen, waarin we lokaal talent podiumkansen willen bieden. Anderzijds willen we de lokale artiesten en muziekfanaten helpen om hun talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Zo hebben we een repetitieruimte en bieden we verschillende workshops aan, zoals onze PA-cursus.”

Hoe probeer je om te gaan met de crisis? “Belangrijk is om de moed niet te verliezen. Dat is natuurlijk niet eenvoudig. Ook ik heb regelmatig mijn mindere periodes en er zullen er ongetwijfeld nog aankomen. Ik vind steun bij mijn collega’s, die in hetzelfde schuitje zitten met hun werkingen. We kunnen bij elkaar terecht, al dan niet online. Keer op keer hebben we koppen bij elkaar gestoken om nieuwe plannen te smeden. Zo kwam ook het idee voor onze zomerbar tot stand. Die werd een groot succes. Aan zo’n momenten kan je jezelf optrekken.”

Ook ik heb regelmatig mindere periodes en er zullen er ongetwijfeld nog aankomen

Hoe heb je het afgelopen jaar ervaren als programmator? “In één woord: frustrerend. In februari gaf PSYCHO 44 nog een knaller van een optreden, maar enkele weken later sloeg het noodlot toe. Op enkele dagen tijd zagen we ons hele toffe voorjaarsprogramma volledig in het water vallen. Ook de PA-cursus moest na één les gestaakt worden. Vol goede moed begonnen we de zomer en het najaar opnieuw vol te plannen, maar ook dat ging grotendeels niet door. In augustus hebben er uiteindelijk nog enkele akoestische optredens kunnen plaatsvinden. Onder meer The Radar Station, Vito en Kids With Buns kwamen spelen. Het deed enorm veel deugd dat er, na maanden van organiseren en herorganiseren, effectief optredens konden doorgaan.”

Yannick Maak je al plannen voor liveshows in 2021? “Voor het voorjaar van 2021 ben ik nog voorzichtig. Er is momenteel weinig perspectief. We weten niet of en op welke manier het mogelijk zal zijn om optredens te organiseren in het jeugdhuis. In samenwerking met de Warande staat op 6 maart een optreden gepland van Mooneye. Fingers crossed dat het mag doorgaan! Voor het najaar van 2021 ben ik optimistischer en zijn er al gesprekken gaande. Ook proberen we een aantal geannuleerde shows, waaronder die van de Tool-coverband Ænima en de exclusieve reünieshow van The Deer Friends, naar deze periode te verplaatsen. Meer info volgt!” Succes!

Meer weten? wollewei.be Wollewei jhwollewei FORMAAT MAGAZINE | 29


GEEF RAAT AAN FORMAAT!

RAAT Formaat is een ledenorganisatie die meer dan 400 open jeugdwerk­ organisaties, verspreid over heel Vlaanderen, overkoepelt. Om deze organisaties inspraak te geven in het beleid en de strategie van Formaat richtten we in 2015 de RaaT van Formaat op. Tekst: Nick Beerens & Elmo Peeters

Elke lidorganisatie kan één geëngageerde (bestuurs)vrijwilliger afvaardigen in de RaaT. Het zijn immers de vrijwilligers van vandaag die ons voeden en inspireren voor de toekomst. In 2021 start een nieuw mandaat. Wij zijn dan ook op zoek naar enthousiaste vrijwilligers die onze RaaT van Formaat willen versterken. Een mandaat neem je op voor twee jaar.

OPDRACHT VAN DE RAAT De RaaT geeft advies aan het bestuur en/of directie van Formaat. Meer concreet formuleert de RaaT adviezen over: Beslissingen die een invloed hebben op de ondersteuning van onze ledenjeugdhuizen Formaat gaat voor een sterk en bloeiend open jeugdwerk. Om dit te realiseren bouwen we een sterk en innovatief aanbod uit voor onze leden. Hiervoor vragen we input aan de RaaT. Enkele voorbeelden uit de voorbije jaren: • Hoe moet het vormingsaanbod van Formaat er in de toekomst uitzien? • Rond welke producten of diensten kan Formaat een samenaankoop voor jeugdhuizen opzetten? • De RaaT gaf mee vorm aan de nieuwe missie van Formaat. Standpunten die Formaat vertolkt naar beleidsmakers Formaat verdedigt de belangen van het open jeugdwerk op verschillende beleidsniveaus. We willen onze leden sterker betrekken bij beleidsdossiers die we aankaarten bij politici. Enkele voorbeelden uit de voorbije jaren: • Jeugdhuizen en de btw-plicht • Het memorandum voor de gemeenteraadsverkiezingen voor de Vlaamse en Federale verkiezingen

WE WANT YOU! We willen zo veel mogelijk van onze leden inspraak geven in het beleid van Formaat. Daar-

30 | FORMAAT MAGAZINE

om is een uitgebreide, diverse en sterke RaaT ontzettend belangrijk. Een RaaTslid heeft dan ook een aantal kenmerken: • Je neemt in jouw open jeugdwerk organisatie een engagement op met enige verantwoordelijkheid • Je bent niet ouder dan 30 jaar • Je gelooft in de kracht van open jeugdwerk • Je kan de context van je eigen organisatie overstijgen en denkt mee over het brede en diverse jeugd(huis)werk in Vlaanderen. • Je kan je engageren voor 4 bijeenkomsten (op zaterdag) per jaar

WAT KRIJG JE TERUG? Een engagement met impact We versterken de stem van onze leden door hen inspraak te geven in de ‘hot issues’ voor Formaat en het Vlaamse jeugdhuiswerk. De RaaT adviseert rechtstreeks aan het bestuur of de directie van Formaat. We garanderen onderbouwde feedback op deze adviezen. Bovendien kan je je als lid van de RaaT ook kandidaat stellen voor een plaats in de algemene vergadering van Formaat. Een unieke leerervaring De RaaT is een inspirerend platform voor jonge enthousiastelingen met een hart voor jeugdhuiswerk. Ruimte genoeg dus om je te laten inspireren door elkaar en door Formaat. Een goed evenwicht tussen inhoud en ontspanning Op bijeenkomsten van de RaaT voorzien we ruimte om elkaar te leren kennen, boeiende babbels bij een hapje en een drankje, voldoende ruimte voor ontspanning, enzovoort.

INTERESSE? Ben je zelf geïnteresseerd of wil je iemand anders opgeven als kandidaat? Neem dan voor 31 januari 2021 contact op met Elmo Peeters (elmo. peeters@formaat.be of 0499 08 15 06).


Lennert Malmejo (Malle)

Robbe Jeugdhuis Babylon (Westmalle)

Dean JC Ten Goudberge (Wevelgem) “Een jaar geleden zocht ik naar een extra engagement gekoppeld aan mijn passie en mijn job: jeugdhuiswerk. Zo kwam ik terecht in de RaaT. Er komen heel diverse thema’s aan bod: ecologie in het jeugdhuis, racisme, advies aan het bestuur van Formaat, communicatie, beleidsmatige thema’s, methodieken binnen jeugdhuizen … In de RaaT zitten heeft heel wat voordelen. Je blijft op de hoogte van het jeugdwerklandschap, je leert Formaat kennen als organisatie, je ontwikkelt nieuwe vaardigheden … Allemaal zaken die jezelf en je eigen jeugdhuis ten goede komen. Met de RaaT wil ik mijn netwerk uitbouwen en een zicht krijgen op de toekomst van het jeugdhuiswerk. Ik hoop dat we verder kunnen werken aan sterke en realistische adviezen voor het bestuur, het beleid en de beroepskrachten van Formaat.”

“De RaaT heeft me al veel bijgeleerd over mezelf en over mijn jeugdhuis, maar ook dat het daar niet stopt. Ik heb nieuwe connecties gemaakt en meegewerkt aan dingen die ik nooit verwacht had. Door bij de RaaT te komen, kan ik rechtstreeks invloed uitoefenen op het beleid van Formaat en, in het verlengde daarvan, op jeugdwerk in Vlaanderen. Dat geeft een gevoel van verantwoordelijkheid en voldoening. De RaaT is perfect om verder te kunnen reiken dan de eigen gemeente of provincie. Je leert er mensen kennen die je anders nooit zou ontmoeten. Het is één van de creatiefste groepen die ik ken. Dankzij de mengeling van vrijwilligers, bestuursleden en beroepskrachten kunnen we alles bespreken. Zelfs op de moeilijkste vraagstukken proberen we een gepast antwoord te voorzien. Hopelijk kan ik er nog lang deel van uitmaken.”

“De laatste jaren kwam ik veel in contact met jongeren. Zowel in mijn gemeente via het jeugdhuis als in Vlaanderen en Europa via Formaat. Het netwerk dat Formaat op die niveaus heeft, is cruciaal om jeugdhuizen te versterken, zeker nu corona ons voor unieke uitdagingen stelt.”

Samuel Kavka (Antwerpen)

Maxime Jeugdhuis Impuls (De Pinte) “In de RaaT stappen was een van de betere beslissingen die ik gemaakt heb. Het is super interessant om te vergaderen met andere bestuurders van over heel Vlaanderen. Je leert zaken bij over en van andere jeugdhuizen, leert Formaat kennen en denkt samen aan de toekomst van jeugdhuizen. We zijn een adviesRaaT waar Formaat vragen aan stelt als ze de mening van de jeugdhuizen willen weten. Samen RaaT geven en bedenken vind ik fantastisch om te doen. Ik ben dan ook dol op vergaderen. En er is altijd genoeg stuff om over te praten.”

“De RaaT geeft me een kijk op het brede jeugdwerklandschap van Vlaanderen. Het is een opluchting om te horen dat anderen op dezelfde obstakels botsen en elkaar ondersteunen. Mijn droom is dat we het belang van jeugdwerk kunnen duidelijk maken aan de grote massa. En dat iedere jongere de kans krijgt om haar of zijn talenten en passies waar te maken. De RaaT is een super interessante plek om te zijn als je op de hoogte wilt zijn van de nieuwste trends in de sector. Het biedt je zoveel sociaal kapitaal, kennis en vaardigheden … En gratis eten!”

FORMAAT MAGAZINE | 31


Dit najaar organiseerde jeugdhuis Tydeeh met IMPACT! een kunst- en ondernemersfestival op verschillende locaties in het centrum van Mol. Meer dan dertig jongeren konden tijdens de tiendaagse in de Kempense gemeente hun werk bij verschillende ondernemers tentoonstellen. We plaatsen graag wat van die schoonheid op papier. FOTO’S: Mathias Kuypers & Lore Sannen “Met Impact krijgen kunstenaars en creatieve ondernemers de kans om hun werk tentoon te stellen aan een breder publiek. Mijn werken mochten in een kledingzaak hangen. Het strakke interieur van de winkel sloot goed aan bij mijn werken. Het was een heel fijne ervaring.

Dit project gaf me de kans om mijn werk in deze moeilijke tijden van corona toch te kunnen tonen aan een publiek. Voor veel kunstenaars is dit een vervelende periode: open calls worden geannuleerd, projecten worden afgelast en ook atelierbezoeken zijn niet mogelijk. Ik ben geen lid van het jeugdhuis, maar ik werk wel graag met hen samen voor diverse projecten. In de kerstperiode start waarschijnlijk een nieuw project. Met een aantal andere kunstenaars gaan we de ramen van leegstaande panden in Mol aantrekkelijker maken met fluorescerende tape om zo toch wat meer licht te brengen in deze donkere tijden.”

Fee Veraghtert

32 | FORMAAT MAGAZINE


Meer weten over IMPACT!? tydeeh.be jeugdhuis.tydeeh jh.tydeeh

“Sinds twee jaar ben ik vaste klant van het atelier van jeugdhuis Tydeeh. Ik doe elk jaar mee aan de groepstentoonstelling die ze organiseren. Omdat ik bijna afgestuurd ben als fotografe, en toch wel mijn stempel wil drukken op de gewone wereld, is dit voor mij een kans om niet te laten liggen.

Het jeugdhuis steunt jonge kunstenaars en ondernemers die daar vraag naar hebben. Dat vind ik een heel mooi initiatief. Ik heb de indruk dat dat niet in elk jeugdhuis zo is. Ik zie jeugdhuis Tydeeh als mijn tweede thuis. Ik werkte samen met een kledingwinkel. Daarom koos ik ervoor om de handelaar te steunen door haar kledij op mijn foto's te zetten. Zo werd het één geheel. Het werk dat ik heb gemaakt, heeft de naam Paris gekregen omdat de beelden me doen denken aan Parijs. Ik heb ze gemaakt aan een klein geel kasteeltje hier in België. Ik zit met mijn werk nogal fel tegen de fashion photography aan. Dit was een perfecte kans om eens samen te werken met een kledingwinkel en te kijken of dat in het verdere leven iets voor mij zou zijn.”

Lore Sannen

FORMAAT MAGAZINE | 33


34 | FORMAAT MAGAZINE Een salongesprek in jeugdhuis Tonzent: de vrijwilligers denken mee na over de toekomst van Formaat.


AGENDA

CHECK OOK FORMAAT.BE/VORMING

BEROEPSKRACHTEN BASISOPLEIDING VOOR BEROEPSKRACHTEN: OPEN JEUGDWERK 2-3 DECEMBER 2020 Online DAG VAN DE BEROEPSKRACHT 2020 – THE CORONA EDITION 8 DECEMBER 2020

Online

DAG VAN DE BEROEPSKRACHT 2020 – THE CORONA EDITION 10 DECEMBER 2020 Online ONLINE COACHING (GRATIS) TOT 31 DECEMBER 2020 Online Omwille van corona bieden we tot 31 december gratis online coaching aan. Deze kan je boeken door te mailen naar roxanne.cox@formaat.be of thomas.vancoppenolle@formaat.be.

ROL, TAAK EN PLAATS VAN DE BEROEPSKRACHT 10 EN 11 FEBRUARI 2021 Jeugdherberg De Ploate, Oostende WERKEN MET JONGEREN

31 MAART EN 1 APRIL 2021 Vormingscentrum Hanenbos, Dworp

ORGANISATIEONTWIKKELING 9 EN 10 JUNI 2021 CJT Ten Berg, Merelbeke OPEN JEUGDWERK 13 EN 14 OKTOBER 2021 Jeugdherberg Pulcinella, Antwerpen INNOVATIEPROCESSEN 8 EN 9 DECEMBER 2021 Jeugdherberg De Blauwput, Leuven

VRIJWILLIGERS TEAMSPIRIT SESSIES 19 DECEMBER 2020 Online Om de monotonie van corona te doorbreken organiseert Formaat een reeks online sessies om een energy boost te geven aan jullie jeugdhuisteam.

RADAR ZEDELGEM 26-28 MAART 2021 Zedelgem ANIMATORCURSUS

16-21 FEBRUARI 2021 (KROKUSVAKANTIE) Lange Wapper, Linkeroever Antwerpen

ANIMATORCURSUS

3-9 APRIL 2021 (PAASVAKANTIE)

Lange Wapper, Linkeroever Antwerpen

Het vormingsaanbod is onder voorbehoud van coronamaatregelen. Houd ons aanbod in de gaten op formaat.be/vorming voor updates! FORMAAT MAGAZINE | 35


24 UUR

Hey, ik ben Nahida. Ik doe al vijf jaar vrijwilligerswerk bij Noûr vzw in Boom. Binnen de organisatie hebben we drie verenigingen: Intisaar, de meisjesvereniging; Noûr, de jongensvereniging en Studiepunt, dat voor huiswerkbegeleiding zorgt. Ik ben actief bij Intisaar en Studiepunt. Iedereen is welkom bij ons. We bieden een veilige plaats en ondersteuning aan alle jongeren. En daarnaast maken we ook gewoon heel veel plezier.

08:30

13:00

09:30

14:00

Mijn wekker gaat vroeg af, maar ik kan mijn dag niet beginnen zonder een kop koffie. Op de agenda staan er leuke activiteiten die we voor de jongeren gaan uitrollen. Ik heb er alvast heel veel zin in!

Ik hou van mijn ukelele. Het instrument is klein en geeft je een goed gevoel als je erop gespeeld hebt. Ik hou van het unieke en charmante geluid. Muziek maken is een van mijn favoriete bezigheden. Ik word er gewoon heel vrolijk van!

10:30

Ik lees even in het boek waar ik momenteel in bezig ben, ‘Srebrenica overleven’ van Hassan Hasanovic. Heel aangrijpend, het is al de tweede keer dat ik het lees.

Het echte begin van een dag vol vrijwilligerswerk! In het Noûr-pand maak ik brain food-pakketjes klaar voor de jongeren van Studiepunt. Zo willen we hen een hart onder de riem steken.

We zijn klaar om deur aan deur langs te gaan bij onze study buddies!

14:15

Ik kom aan bij mijn study buddy om een pakketje af te geven en even bij te praten. De studenten zijn blij met het initiatief. Zo kunnen ze hun studiebegeleiders ook nog eens in het echt terug zien. Dat is lang geleden.

15:00

Ik heb afgesproken met een paar meisjes die ik ken van Intisaar om te gaan fietsen. Noûr vzw heeft onlangs fietsen aangekocht en ondertussen staat er ook een uitleensysteem op poten. We maken dan ook volop gebruik van de leenfietsen! De Rupelstreek is een prachtige plaats om te gaan fietsen.

36 | FORMAAT MAGAZINE

15:45

We willen van het mooie weer genieten, tijd dus voor een korte pauze. De zon schijnt prachtig vandaag. Bijna automatisch voel je je goed.

19:00

Na de fietstocht en het avondeten spreken we opnieuw online af voor ontspanning. We spelen spelletjes zoals Among Us en kijken samen naar een film op Netflix. Het was een geslaagde dag. Ook al is het contact met de jongeren beperkt, het blijft toch fijn om hen te zien. Ik vind het echt tof om te zien dat ze het naar hun zin hebben. Zeker in tijden van corona doen dagen zoals vandaag deugd.

Benieuwd? NOURVZW vzw_nour


08:30

09:30

10:30

13:00

14:00

14:15

15:00

15:45

19:00 FORMAAT MAGAZINE | 37


PRIKBORD

VACATURE BIJ FORMAAT

NICK BEERENS VAN FORMAAT VERKOZEN ALS JEUGDWERKADVISEUR VOOR DE VLAAMSE JEUGDRAAD

Formaat vzw werft een open jeugdwerkondersteuner voor stad Antwerpen aan. Als open jeugdwerkondersteuner stad Antwerpen ondersteun je de open jeugdwerkinitiatieven in Antwerpen die even divers zijn als de stad zelf. Diversiteit, zowel in omvang, doelgroep als activiteitenaanbod. De stadswerker Antwerpen is verantwoordelijk voor de ondersteuning van de vrijwillige jeugdwerkinitiatieven en stuurt waar nodig richting professionalisering. Meer informatie?

formaat.be/vacature

In november vonden nieuwe verkiezingen voor de Vlaamse Jeugdraad plaats. Op 2 december werden de verkozen leden bekend gemaakt. Onder andere Nick Beerens van Formaat, en Amir Bach van jeugdhuis Den Eglantier, zullen komende drie jaar de belangen van kinderen, jongeren ĂŠn hun organisaties vertegenwoordigen. Proficiat aan alle verkozenen! vlaamsejeugdraad.be

Formaat en AP bieden in 2021 voor de vierde keer het postgraduaat in het Open Jeugdwerk aan. Deze tiendaagse opleiding vertrekt vanuit jouw ervaring en biedt theoretische kaders aan rond drie grote thema’s: de leefwereld van kinderen en jongeren, superdiversiteit en organisatiebeleid. formaat.be/postgraduaat

38 | FORMAAT MAGAZINE


Formaatvzw Met deze 40 frisse koppen kwamen we deze voormiddag samen om vorm te geven aan het komende beleidsplan van Formaat. #openjeugdwerk

Formaatvzw Gisteren hebben we een eerste visieworkshop gedaan met @vzwrede , Özburun en @jh_asgaard naar aanleiding van de open call van @jeugddienst_gent. Het was een succes en vanavond en morgen doen we er nog. #opencall #jeugddienstgent

Formaatvzw In tijden waar het allemaal wat donker kan lijken, toont jeugdhuis Krak hoe het ook kan! “Organiseren lukt, zolang je maar motivatie en creativiteit bezit.” #jeugdwerkwerkt #jeugdhuiskrak #ikorganiseer

LOFZANG MET ALLE ZINTUIGEN ‘ Waarom werk je graag voor Formaat?’ Die vraag kreeg Willem van een collega. ‘En of hij daarop kon antwoorden met de vijf zintuigen?’ Horen. Ik vind het fijn om met gepassioneerde mensen, met een hart voor jongeren, in gesprek (en discussie) te gaan. Als mensen echt met voeling over iets spreken, geeft dat altijd meer zin en waarde aan mijn dag. Maakt niet uit wat die mening dan is.

BAANBREKERS START TRANSITIETRAJECT In samenwerking met KRAS en JES startte Baanbrekers in september – met steun van het Europees Sociaal Fonds in Vlaanderen – een transitietraject voor leerlingen in de tweede en derde graad van het secundair onderwijs. De levens­ loop­baan coaches ondersteunen jongeren die schoolmoe zijn en potentieel de school vroegtijdig verlaten.

Zien. Naast de vele coole projecten en inkledingen die ik tegenkom vind ik het ook fijn om jeugdwerkers aan de slag te zien. Door de manier waarop ze connecties creëren of gewoonweg door zichzelf te zijn. Professioneel maar vrij en speels. Een prachtige houding om te hebben en te herkennen. Ruiken. Naast de al te herkenbare geur van verschraald bier vind ik deze moeilijker om te benoemen. Op veel vlakken is mijn job momenteel nogal cere­braal, waardoor hier een concreet lichamelijk stukje

mist. Buiten de geur van de was, waar ik nu naast zit, valt er weinig te ruiken. Proeven. Ik kom met veel organisaties en mensen in contact, waardoor ik steeds kan proeven van hun werking en hun visie. Dit is vaak heel inspirerend maar creëert al snel de honger naar meer. Honger naar een dag komen meedraaien. Honger naar een visiediscussie die dan eindigt in een of ander crescendo van “JA VERDOMME JA”. Maar het blijft vaak bij proeven, wat ergens ook fijn is, want dan blijft er geen dominante smaak hangen en kan je connecties blijven leggen en nieuwe dingen blijven verkennen. Voelen. Ups en downs zijn er altijd wel. Een mindere dag wanneer ik mijn laptop ter adoptie wil stellen. Of een betere dag waarop ik denk dat de wereld weer een stukje mooier is op het moment dat ik mijn pc afsluit. Maar quasi altijd, is er dat gevoel dat er iets in de lucht hangt. Dat er morgen iets zal zijn dat we nodig gaan hebben. Of dat het gesprek van gisteren toch nog nazindert en een conclusie zoekt. Het is zoekend voelen, zowel naar wat we als jeugdwerkers kunnen creëren, als naar wat we nodig hebben om onszelf en anderen te versterken.

FORMAAT MAGAZINE | 39


VOLG FORMAAT VZW OP

WWW.FORMAAT.BE


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.