M I L IEUGD HUIS DOSSIER
MILIEUGDHUIS
OP NAAR EEN KLIMAAT VRIENDELIJK JEUGDHUIS De komende jaren staan we voor een grote uitdaging om onze maatschappij om te schakelen naar een fossielvrije samenleving. De opwarming van de aarde is reëel en we zullen er allemaal samen voor moeten strijden om onze aarde leefbaar te houden. Het zullen de kinderen zijn van de jongeren die nu in de jeugdhuizen zitten, die een enorme klimaatfactuur zullen erven. Maar wat kan jij als jeugdhuis doen? Hoe moeten jullie omgaan met deze uitdaging en wat kan je anders doen? Wij verzamelen een aantal feiten en tips om jullie op weg te helpen om een klimaatvriendelijk jeugdhuis te worden.
, N E O R G , M A A Z DUUR G N I H S A W N E E R G ET BOS ZIEN D O O R D E BO M E N
DOSSIER • 2
INHOUD D2 DUURZAAM, GROEN, GREENWASHING D4 WAAROM? DAAROM! D5 PARADISE CITY FESTIVAL D6 JEUGDHUISTIPS D8 DUURZAME DOENERS D10 HOW DO THEY DO IT D11 TROELANT: PASSIEFBOUW
Er wordt de laatste tijd heel wat rondgestrooid aan termen die verband houden met ecologie en duurzaamheid. We helpen je om door de bomen het bos te zien. Daarvoor is het nodig om een aantal begrippen te kaderen en in het juiste daglicht te plaatsen. Want een mens raakt al snel verstrikt in de verwarrende vocabulairenevel die menig hipsterwezen de wereld in stuurt. Wat is ecologisch? Wat is duurzaam? Wat is groen? En vooral: waarom zou jij daarvan wakker liggen? Tekst: Zoë Westelinck & Nick Beerens
Climate change is real! ‘Duurzaamheid’ is hét buzzwoord van vandaag en ook over ‘ecologie’ wordt driftig gesproken. Het is dan ook de belangrijkste uitdaging voor onze generatie. De klimaatverandering bestaat echt, ook al beweren sloebers als Trump van niet, en we zijn genoodzaakt om samen met deze uitdaging aan de slag te gaan.
Hoewel de meeste effecten slechts geleidelijk optreden, zijn de gevolgen van onze invloed op het klimaat al wereldwijd zichtbaar. Onderzoeken tonen immers aan dat de atmosfeer en oceaan zijn opgewarmd, de hoeveelheid sneeuw en ijs is afgenomen en de zeespiegel is gestegen. Hierdoor groeit de kans op weerextremen zoals hittegolven en overstromingen. Ook de voedsel- en watervoorziening komt onder druk te staan, wat dan weer de kans op conflicten en vluchtelingenstromen vergroot.
EEN BELANGRIJK VERSCHIL IS DAT TUSSEN ‘GROEN’ EN ‘DUURZAAM’ LEVEN
H
Slim, slimmer, slimst Het goede nieuws is dat we in onze huidige samenleving voldoende kennis hebben om deze gigantische uitdaging aan te gaan. Zo kunnen we bijvoorbeeld duidelijk meten hoe de aarde reageert op verschillende evoluties. We weten dat de natuurlijke oorzaken – zoals vulkanische warmte en de aanwezigheid van sulfaten – niet de oorzaak zijn van de opwarming. De ozonlaag en de zon hebben wél een invloed op de gemiddelde temperatuur. Maar het is natuurlijk vooral de stijging van de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer die verantwoordelijk is voor de klimaatverandering. Deze broeikasgassen worden voornamelijk door de mens uitgestoten. De uitstoot van deze broeikasgassen zoveel mogelijk beperken zou dus het slimst zijn, niet?
Groen, duurzaam, greenwashing en andere termen Er zijn verschillende begrippen die je als consument naar het hoofd worden geslingerd. Zonder er al te diep op in te gaan, is het interessant om te beseffen dat er wel degelijk heel wat verschillen zijn. Een belangrijk verschil is dat tussen ‘groen’ en ‘duurzaam’ leven. ‘Groen’ is niets meer dan een modewoord dat vooral wordt gebruikt om meer te verkopen of zaken er beter te laten uitzien dan ze zijn. ‘Duurzaam’ leven betekent leven met het minste impact op het milieu. In dat laatste geval zoek je bij alles naar een oplossing met zo weinig mogelijk afval, doe je een beroep op herbruikbare middelen en breng je zo weinig mogelijk schade toe aan levende wezens.
DE MEEST DUURZAME ENERGIE IS BESPAARDE ENERGIE Het zit dus zo: een ‘groen’ product is beter dan een gewoon product. Het is echter nog steeds beter om geen product aan te kopen. Dan hoeft het namelijk niet geproduceerd en getransporteerd te worden. Dat is uiteraard niet altijd mogelijk; we wonen niet meer in de oertijd … Het loont echter wel om na te denken over wat je koopt en verbruikt. Besluit je uiteindelijk om toch te kopen/verbruiken, ga dan voor de groene variant.
Wat kan je doen om duurzamer te leven?
Het bos door de bomen: de Trias Energetica Er zijn heel wat oplossingen voorhanden om minder vervuilend te leven. Het is de kunst om op de juiste zaken in te zetten en voor echt duurzame oplossingen te kiezen (en niet voor ‘groene’). Maar hoe weet je nu of het een goed idee is om zonnepanelen te installeren of een pelletkachel in de living te zetten? Gebruik de Trias Energetica als richtlijn, een driestappenstrategie om een energiezuinig ontwerp te maken. Het motto? De meest duurzame energie is bespaarde energie. Zie kader.
De Trias Energetica: maatregelen om energie te besparen Stap 1: Verlaag jouw vraag naar energie: verspil minder energie en neem energiebesparende maatregelen. (Bijvoorbeeld: deurpompen installeren, het dak isoleren, zorgen dat je koelkast niet onnodig koelt) Stap 2: Vul de energie die je toch echt nodig hebt aan met hernieuwbare energie. (Bijvoorbeeld: zonnepanelen en pelletkachel installeren) Stap 3: Vul de energie, die je echt niet kan besparen of opwekken met hernieuwbare bronnen, aan met fossiele energie die je zo efficiënt mogelijk gebruikt. (Bijvoorbeeld: alle extra energie die je nodig hebt aanvullen met een zo efficiënt mogelijk energiesysteem)
Waarom zou jij er als jeugdhuis iets aan doen? Als jeugdhuis ben je natuurlijk dé plek bij uitstek waar jongeren samenkomen. En laat het nu net die jongeren zijn die de toekomst van onze planeet uitmaken. Zij zullen bovendien diegenen zijn die rechtstreeks met de gevolgen van de opwarming van de aarde moeten leven. Daarnaast heb je als jeugdhuis natuurlijk ook een aantal typische kenmerken om iets rond verbruik te doen. Zo hebben bijna alle jeugdhuizen bijvoorbeeld een gebouw waar ongetwijfeld heel wat bespaard kan worden. Verder in het dossier lees je over een aantal good practices en krijg je nog een hele hoop concrete tips en tricks.
DOSSIER • 3
Een goed voorbeeld is een elektrische wagen. Zo’n wagen is duidelijk ‘groener’ dan een 4x4 terreinwagen die op diesel rijdt. Een elektrische wagen stoot namelijk geen CO2 uit. Althans, niet rechtstreeks, want de verbruikte elektriciteit moet natuurlijk ook opgewekt worden. Dat gebeurt lang niet altijd op een duurzame manier. Om nog maar te zwijgen over de belasting van het milieu door het ontginnen van de verschillende grondstoffen om de wagen te maken, de assemblage en het transport. Als je echt gaat voor duurzaamheid, kies je dus beter voor de benenwagen of de fiets dan de elektrische auto.
REPAIR CAFÉ
! M O R A A D ? M O R A WA D E W E R E L D, VERANDER ONTES O W E G E J IJ B IN G BE
Jouw jeugdhuispubliek is hét publiek bij uitstek om de wereld te veranderen. Energie verbruiken heeft namelijk te maken met gewoontes. Iedereen heeft een aantal handelingen waar hij of zij niet meer bij nadenkt en elke dag opnieuw uitvoert. Denk bijvoorbeeld aan de koeler laten openstaan terwijl je een nieuwe bak frisdrank uit de kelder haalt. Of altijd de muziekinstallatie en lichten aanlaten in het jeugdhuis, ook al zit iedereen buiten op het terras. Gewoontes zorgen voor nodeloos energieverbruik. Zo is 25% van dat energieverbruik in huis een rechtstreeks gevolg van gewoontes!
DOSSIER • 4
Tekst: Zoë Westelinck & Nick Beerens
Over gewoontes en transities Een gewoonte kan je aanpassen. Nog beter zelfs: jongeren tussen 18 en 26 jaar zijn dé perfecte doelgroep om gewoontes te veranderen. Gewoontes verander je namelijk het beste wanneer je in een zogenaamd ‘transitiemoment’ zit: een fase waarin een paar zaken grondig veranderen in je leven. Als jongere van 18 jaar ga je bijvoorbeeld op kot. Dat betekent, behalve de vrijheid om te doen en laten wat je wilt, ook dat je voor een aantal nieuwe uitdagingen staat. Je moet zelf koken, kuisen en naar de winkel gaan. Het is dan ook het ideale moment om de oude gewoontes, die je van je ouders meekreeg, te veranderen in nieuwe, meer verbruiksvriendelijke gewoontes. Voordat je het weet zet je telkens het deksel op je kookpot, ook al deed je moeder je dat nooit voor.
VOORDAT JE HET WEET ZET JE TELKENS HET DEKSEL OP JE KOOKPOT
Gewoontes veranderen in vier fases
Gewoontes veranderen? Enkele tips! Niet alles tegelijk! Probeer met kleine, eenvoudige veranderingen te beginnen. Ga één of twee uitdagingen aan en zorg ervoor dat je deze tot een goed einde brengt voordat je een nieuwe gewoonte te lijf gaat. Wanneer je een gewoonte hebt aangepast, en je kan deze onbewust positief uitvoeren, heb je opnieuw ruimte in je hoofd en in je leven om een andere gewoonte aan te passen.
Begin bij snelle winst! Probeer jezelf te motiveren door de eenvoudige zaken eerst aan te pakken. Start met het aanpassen van een gewoonte die meteen positief resultaat oplevert zodat je gemotiveerd bent om steeds verder te gaan. Meten is weten! Door je energieverbruik, tankbeurten of kilo afval te meten, weet je ook snel hoeveel je effectief bespaart. Je verbruik naar beneden zien gaan werkt heel motiverend.
Betrek anderen! Breng anderen op de hoogte van jouw plannen. Zoek een partner in crime in het jeugdhuis en motiveer elkaar om samen te besparen en gewoontes aan te passen. Sociale druk is een goede manier om elkaar gemotiveerd te houden, maar overdrijf er niet in. De belangrijkste motivatie komt uit jezelf.
1 Onbewust negatief Je hebt een bepaalde gewoonte met een negatieve impact op je energieverbruik. Je gaat bijvoorbeeld elke zaterdag met de auto naar het jeugdhuis, ook al is dat maar 4 km ver. Je denkt er niet echt over na en vertrekt gewoon elke keer weer.
2 Bewust negatief Je leest dit magazine en je beseft dat je iets moet doen aan deze gewoonte. Je woont inderdaad heel dichtbij en hebt eigenlijk wel een goede fiets. Je kan daarnaast gerust wat beweging gebruiken voordat je heel wat uren op een barkruk doorbrengt. 3 Bewust positief Je beslist om je leven te beteren en de auto wat vaker thuis te laten. Je moet er wel nog steeds over nadenken en elke zaterdag zit je al bijna in je auto wanneer je beseft dat je eigenlijk beter de fiets neemt. Het kan hier helpen om elke keer opnieuw te denken aan waarom je het doet, namelijk om de wereld te redden!
4 Onbewust positief Na enkele maanden zijn je gewoontes zodanig aangepast dat je - zonder dat je het beseft - vrolijk op de fiets springt als je nog maar aan het jeugdhuis denkt. Je hoeft er geen mentale moeite meer voor te doen om je vertrek voor te bereiden en je helpt de wereld zonder nadenken.
PARADISE CIT Y FESTIVAFELSTIVAL
EEN DUURZAAM OEKOMST? ET ORGANISEREN: D
Paradise City Festival (Perk) won de ‘Green event award 2016’. Reden genoeg om een kijkje te nemen op het ecologisch verantwoord elektronicafestival. Want hoe pak je dat aan, zo’n groen festival organiseren? Twee jonge ondernemers, Dimitri Verschueren en Gilles De Decker, besloten vijf jaar geleden hun eigen festival op te starten omdat ze op andere festivals “iets misten”. De vraag die ze zichzelf stelden, was ‘wat kunnen we doen om een festival te creëren dat geen vuil achterlaat?’ Hun missie was geboren: ze wilden op alle niveaus zo ecologisch mogelijk te werk gaan. Hun baseline: “Electronic music, fine cuisine and ecology”. Tekst: Katrien Van de Mosselaer
Behoud de natuur
Verklein de afvalberg Naast de natuurlijke kleuren en materialen valt het ook meteen op hoe proper het festivalterrein erbij ligt. Ook al zijn we al enkele dagen ver. De organisatoren gaan uit van het principe ‘geen afval geven, geen afval creëren’. • Het festival gebruikt enkel 100% herbruikbare bekers. Er zijn verschillende bekers in omloop tijdens het festival: deels een investering van Paradise City zelf en deels gesponsord door de partners. • Bij het binnenkomen worden er draagbare asbakjes uitgedeeld aan de rokers. Deze zijn online aangekocht als investering: geen peuken op de grond maar in het asbakje. • Op het terrein staat een stand van Dopper waar je drinkflessen kan kopen. Deze kan je laten vullen aan de bar, met gefilterd kraanwater voor de prijs van één consumptie (of gewoon vullen in de toiletten, die bovendien niet chemisch zijn. Het zijn compressietoiletten.). • De camping is voor 90% gevuld met kartonnen, recycleerbare tenten. Geen stort van achtergelaten goedkope Decathlon-tentjes na afloop van het festival. Bovendien mogen de bezoekers hun tent met stiften inkleuren. De huurder van de knapste tent krijgt zijn festivalticket terugbetaald. • Het festival is volledig cashless. Er komen geen bonnetjes meer aan te pas.
DOSSIER • 5
Een groot park op het kasteeldomein Ribaucourt in het Vlaams-Brabantse Perk vormt de setting van het festivalterrein. Een lang pad met bomen naast het water brengt je naar de inkom van het festival. Wat meteen opvalt, zijn de natuurlijke materialen waarmee het festival is opgebouwd. “We hebben deze locatie gekozen vanwege de mooie natuur en we willen die natuur laten spreken,” vertelt Dimitri. “We vermijden promoteams met flyers, stickers of affiches op het festivalterrein. Er hangen nergens banners of vlaggen. We investeren in houten logo’s van onze partners en sponsors, die een contract van minstens drie jaar aangaan.” Om de natuurlijke setting zoveel mogelijk te behouden, werken de organisatoren met geupcyclede houten tafels, togen en stoelen en afrasteringen van riet. Ook de lichtshows tijdens de dj-sets blijven beperkt en vuurwerk wordt achterwege gelaten.
Reduceer de CO2-uitstoot De festivalorganisatoren slagen er elk jaar in om de CO2-uitstoot van het festival te verkleinen. Dit jaar werken ze met slechts drie generatoren die op blue fuel draaien. Vorig jaar waren dat er nog vier. Door een constante monitoring van het verbruik, weten ze elk jaar hun energie beter in te zetten. Blue fuel is volledig CO2-neutraal, maar het is heel duur. Opnieuw een investering van de organisatoren. Daarnaast ondertekenen ook de leveranciers het green charter en registreren ze hun verplaatsingen om zo hun uitstoot te kunnen berekenen. Meten is weten en zo kan er elk jaar verbeterd worden. De CO2uitstoot die het festival alsnog maakt, ondanks alle inspanningen, wordt achteraf gecompenseerd door het steunen van een klimaatproject.
EEN DUURZASAM JEUGDHUEIRELD,
DOSSIER • 6
VERANDER DE W DHUIS BEGIN IN JE JEUG
Om een positieve impact te hebben op het energieverbruik in je jeugdhuis kan je met het bestuur een aantal zaken aanpakken. Daarvoor kan je op verschillende niveaus werken. Bekijk samen met je jeugdhuisploeg wat haalbaar is en werk stap voor stap aan een duurzamer jeugdhuis. Tekst: Zoë Westelinck & Nick Beerens
Infrastructuur
Verwarming
De eerste stap richting een duurzamer jeugdhuis is: het beperken van het verbruik. Daarom verbeter je best je infrastructuur. Dit kan heel ingrijpend zijn, zoals het bouwen van een passiefbouw, maar ook met een aantal kleine ingrepen kan je al heel wat veranderen. • Hang dubbele gordijnen die de koude buiten- en de warmte binnenhouden. • Plak radiatorfolie achter de radiator. Zo wordt niet de buitenmuur, maar je jeugdhuis zelf verwarmd. • Plaats tochtstrips aan de deur en leg een old school tochthond onderaan. • Vervang ramen met enkel glas door dubbel, of zelfs driedubbel glas. Kost dat te veel? Dan kan je ook isolatiefolie plaatsen op ramen met enkel glas. • Controleer aan het einde van elk evenement of instuifmoment of alle verwarmingselementen op het minimum staan. • Je gebruikt amper warm kraanwater, maar toch staan boilers vaak zo ingesteld dat je met gemak twee warme baden kan nemen. Verlaag de temperatuur van je ketel naar 60°C.
Vaak wordt de verwarming te vaak, of op een verkeerde manier gebruikt. • Hou je meterstanden bij. Want meten is weten! Maak een gratis account op EnergieID (energieid.be). Deze app geeft je een gedetailleerd overzicht van je meterstanden, houdt daarbij rekening met de buitentemperatuur én met je normaal verbruik. • Zet je verwarming een graadje lager. Dat levert meteen een besparing van 7% op. Bovendien merkt niemand die graad verschil! • Verwarm enkel ruimtes die je ook effectief gebruikt.
Elektrische toestellen
Jouw jeugdhuis staat vol elektrische toestellen. Klassiekers zijn koelkasten, tv’s en laptops. Maar misschien heb je ook wel een microgolfoven, croque-machine, waterkoker, radio, lampeninstallatie of lichtgevende bloempot. Deze hebben uiteraard een grote impact op het milieu. We gaan hier niet dieper in op de impact van het maken, vervoeren en ontmantelen ervan, maar besef gerust dat die impact er
is. Die toestellen verbruiken echter ook massa’s energie. En daar kan je iets aan doen! • Zorg dat alle machines uit staan, niet op stand-by. Dit verlaagt je energieverbruik tot 10%. • Vervang een verouderde koelkast door een alternatief met A++ label. • Zet koelkasten in een niet-verwarmde ruimte en laat de achterkant voldoende vrij. Dan verbruiken ze minder. • Zorg dat toestellen niet noodzakelijk worden weggegooid. Organiseer een repairshop om oude toestellen nieuw leven in te blazen.
Verlichting
Er bestaan heel wat manieren om je jeugdhuis te verlichten, maar welke optie is de beste? Elke lamp heeft een vermogen, uitgedrukt in Watt (W), dat aangeeft hoeveel elektriciteit de lamp verbruikt. Daarnaast weet zo’n lamp hoeveel licht er wordt geleverd, uitgedrukt in Lumen (Lm). Een efficiënte lamp verbruikt dus weinig Watt en levert veel Lumen. • TL-lampen en ledlampen zijn het meest efficiënt. Daarna pas de spaarlampen. Grote energieverbruikers zijn de gloeilampen en de halogeenlampen. Kies dus voor ledlampen of TL-lampen. Aan gezelligheid moet je niet inboeten als je voor warm white of 2700K kiest. • Kijk eens na of je buitenlamp geen inefficiënte halogeenstraler is en vervang hem indien nodig door een LED-straler. • De zuinigste lamp is nog steeds de lamp die niet brandt. Doof dus steeds alle lichten in het jeugdhuis of voorzie ruimtes waar weinig volk komt van aanwezigheidssensors. Ook TL-lampen en spaarlampen zijn trouwens beter uit dan aan wanneer je een kamer langer dan drie minuten verlaat. • Gebruik natuurlijk licht. Maak van je jeugdhuis geen donker hol, maar laat
TROELEAUNGDTHUIS
EEN ACTIEF J IN EEN PASSIEF G E BO U W Sinds 2014 is jeugdhuis Troelant uit Sinaai gevestigd in een passiefbouw. Dat is een energiezuinig gebouw dat zelfstandig kan voorzien in zijn energiebehoeften, onafhankelijk van externen. Gentil Poppe, vrijwilliger in Troelant, vertelt hoe dat precies in zijn werk gaat – en wat dat betekent voor je werking.
Vervoer is, samen met voeding, één van de grootste oorzaken van de CO2-uitstoot van een gemiddelde mens. De helft van alle verplaatsingen onder de vijf kilometer gebeurt nog steeds met de auto. Kijk eens bij jezelf, hoeveel mensen komen er met de auto naar het jeugdhuis, ook al wonen ze vlakbij? Hoe vaak nemen jullie de auto om snel een extra fles cola te gaan halen die dreigt op te raken? • Geef fietsers korting op de inkom van een feestje of activiteit. • Verloot een aantal drankbonnetjes onder de fietsers. • Organiseer een pimp-my-ride dag waarop iedereen zijn fiets kan laten herstellen en kan pimpen met een nieuw kleurtje. • Zorg voor aantrekkelijke, beveiligde en verlichte fietsstalplaatsen. • Heb je een eigen parking? Misschien kan je de helft daarvan wel opofferen voor een leuk parkje met wat bomen, bankjes en misschien zelfs een moestuin. • Wanneer je muziekgroepen boekt, neem dan in het contract op dat je maximaal voor één voertuig een kilometervergoeding zal betalen. • Pas je einduren van een optreden aan aan de uren dat er een bus of trein is in de buurt en maak hiervan melding aan de toegang/uitgang. • Doe je soms activiteiten buitenshuis? Denk na over de wijze van verplaatsing. Misschien moet die verre verplaatsing ook niet en zijn er alternatieven dichter bij huis.
Tekst: Nick Beerens
Mobiliteit
“Het idee voor de passiefbouw kwam tot stand in samenspraak met het stadsbestuur van Sint-Niklaas. Wij maken geen gebruik van brandstof voor verwarming: geen elektriciteit, geen gas, geen mazout … Voor Troelant houdt dat in dat de verwarming via warmtepompen wordt geregeld. Om dat mogelijk te maken, werden een zevental boringen tot zo’n 100 meter diep gedaan. De verlichting bestaat uit LED-verlichting en die zou in de toekomst via zonnepanelen worden gevoed. De lichten aan de buitenkant van het gebouw werken met bewegingssensoren, zodat die niet nodeloos branden. Het water voor de toiletten komt van hemelwater. Enkel het drinkbaar water moet van buitenaf komen.
Engagement Andere initiatieven om het gebouw zo ecologisch mogelijk te maken zijn de extra dikke isolatie van muren en plafond, maar ook de airconditioning, warmtewisselaar en ventilatie. Opdat het systeem optimaal zou kunnen werken, moeten wel alle deuren altijd dicht blijven. Om dit te vergemakkelijken zijn ze uitgerust met automatische deursluiters. Opgenomen binnenwarmte kan worden afgevoerd naar de diepte (de grond) of naar de warmtewisselaar op het dak. De afzuiging gebeurt in functie van de hoeveelheid CO2 in de ruimte. Een ge-
volg daarvan is dat we niet mogen boren in de buitenmuren. De voorkant van het jeugdhuis is naar het zuiden gericht. Daar vind je het toegangsvenster, het venster van de vergaderruimte en dat van de instuif. De ramen zijn erg groot en bestaan uit driedubbel hoogrendementsglas. Aan de noordkant is het gebouw beschermd door een berm van ongeveer drie meter. Het is positief dat er wordt ingezet op ecologie en duurzaamheid. De stad neemt hier een engagement in op. Ook wij proberen de omgeving zo groen mogelijk te houden. Het jeugdhuis ligt in een mooie, groene omgeving en die proberen we in de mate van het mogelijke te vrijwaren.
Stel vragen
Wil je een passiefbouw verwezenlijken? Besteed dan genoeg aandacht aan de technische afstelling. Die moet door echte vaklui met kennis van zaken gebeuren. Ga met de experten in gesprek: wordt er rekening gehouden met alle parameters zoals de buitentemperatuur, de luchtvochtigheid buiten en de binnentemperatuur (ook tijdens openingsuren)? Stel vragen over hoe de binnentemperatuur wordt geregeld en wat dat in de praktijk voor je werking betekent. Probeer de bedieningstoestellen vooral zo eenvoudig mogelijk te maken voor de vrijwilligers van het jeugdhuis. Pas als je een passiefbouw in samenspraak met de gemeente en met de experten kan realiseren, wordt het een mooi project.”
DOSSIER • 7
de rolluiken omhoog en de gordijnen open zodat je voldoende licht binnenkrijgt. Verf je jeugdhuis ook in een licht kleurtje, dat weerkaatst het licht in plaats van het op te slorpen.
S R E N E O D E M A Z DUUR TIES DIE ORGANISA EREN D R O V E B ID E H M A DUURZA
CLIMAXI
DOSSIER • 8
‘Duurzaamheid’ in al zijn facetten is vandaag een van de belangrijkste aandachtspunten, daar is bijna iedereen het over eens. Heel wat organisaties zetten hier dan ook – terecht – op in. Deze duurzame doeners durven echter verder gaan en maken van duurzaamheid hun core business. Ieder met haar eigen accenten, normen, waarden en middelen, maar allen met een gemeenschappelijk doel: het creëren van een duurzame omgeving – in de breedste zin van het woord. De organisaties die worden belicht zijn uiteraard, en gelukkig, niet de enige in het speelveld. Hieronder vinden jongeren al een hoop inspiratie voor projecten, lezingen, ontmoetingsplekken … met een focus op duurzaamheid.
Daarvoor gaat Globelink langs bij de jongeren in hún leefwereld: op school, bij de speelpleinwerking, bij individuele jongeren met een droom … De jongeren komen met diverse standpunten in contact en worden aangemoedigd om actie te ondernemen. “We leven in een veranderende wereld, en een onzekere toekomst stelt ieder van ons voor uitdagingen waar geen eensluidende antwoorden op te geven zijn. Jongeren hebben de kracht om mee te bouwen aan een democratische en duurzame wereld”, aldus Carmen.
“De producten komen van Griekse landbouwcoöperatieven. Boeren verenigingen zich om de crisis het hoofd te kunnen bieden en zo een eerlijke prijs voor hun producten te krijgen. Met deze actie willen we meer aandacht vragen voor de crisis in Griekenland, die tot op heden nog steeds voor sociale crisissen zorgt.” Momenteel maakt Climaxi een documentaire over het Europese landbouwsysteem en duurzame visserij in Europa. Op die manier vraagt Climaxi om aandacht voor de boer en visser die het steeds moeilijker heeft om te overleven.
Tip van Globelink: Wij zijn ervan overtuigd dat de wegen naar een andere wereld hobbelig, ongewoon, experimenteel, van onderuit en gedragen zijn en dat jongeren hierin een cruciale rol spelen. Denk groots en begin bij jouw eigen leefwereld om actie te voeren!
Tip van Climaxi: Er mankeert wat aan hoe onze maatschappij momenteel georganiseerd is. Kijk naar je dichte omgeving en stel dingen in vraag waarvan je vindt dat ze sociaal of ecologisch niet verantwoord zijn. Beweging maken begint dicht bij huis.
Tekst: Zoë Westelinck & Nick Beerens
Globelink Jeugddienst Globelink is een landelijke jeugddienst die samen met jongeren in de vrije tijd projecten op poten zet vanuit een mondiale en duurzame invalshoek. Carmen, stafmedewerker bij Globelink vertelt: “Onze projecten zijn divers, zowel qua thematische insteek als qua methodiek. Met Kras gaan jaarlijks 600 jongeren in debat over een maatschappelijk thema. Andere projecten zijn Ecoshizzel, Globaal Kabaal, The Secret COoPeration en 9XXX Toeren. We willen jongeren in staat stellen om zelf duurzame keuzes te maken en dagen hen uit om zich te verdiepen in maatschappelijke thema’s en om zich hierover uit te spreken.”
Climaxi
Ecokot
Climaxi is een organisatie die beweging wil maken rond sociale en ecologische thema’s. Het klimaatprobleem is vaak gelinkt aan sociale strijd. “Één van de grote acties waar Climaxi zich voor inzet is Grentrance. Naar aanleiding van de Griekse crisis zette Climaxi drie jaar geleden een actie op poten waardoor Griekse producten naar België worden geïmporteerd”, aldus Katrin van Climaxi.
Ecokot is een gezelligheidsorganisatie die duurzame thema’s op een laagdrempelige en plezante manier wil organiseren. Momenteel hebben ze hun intrek genomen in De Villa in Deurne. Die ruimte delen ze met de Chiro, Kilalo, Regenboog vzw en Void Warranties. Op het domein wordt een samentuin aangelegd waar ze samen met de buurtbewoners groenten kweken en ook twee kippen grootbrengen. Daarnaast zijn er volkskeukens aan democratische prijzen. Er wordt gekookt met voedseloverschotten van winkels in de buurt: brood van Pain Quotidien en Goeiemorgen, groenten van Robuust en producten die net over tijd zijn van biowinkels. De aanleg van de tuin en de inrichting van de keuken gebeurt hoofdzakelijk met gerecupereerd materiaal. Op termijn wor-
GLOBELINK
en passie op het vlak van duurzame ontwikkeling in. Samen maken we van onze planeet een ‘GoodPlanet’!”
Core ECOKOT
PULSE
den ook een boekenkaffee en een vrijebijdrage winkel geopend. Het domein van De Villa is privédomein, maar door het Ecokot komt deze open ruimte weer ter beschikking van de buurt. En dat valt in goeie aarde!
er ook de kansen van in. Er beweegt van alles. “Er is echter nog steeds veel weerstand en het zal nog veel energie vergen vooraleer iedereen mee is”, aldus Finn.
Tip van Ecokot: Duurzaamheid moet niet duur zijn: er zit meer in je netwerk dan je denkt.
Pulse Transitienetwerk Cultuur
DOSSIER • 9
Pulse faciliteert en ondersteunt een netwerk van een duizendtal organisaties uit de brede cultuursector – d.i. erfgoed, sociaal- cultureel werk, kunsten, jeugdwerk en media – die willen werken rond de transitie naar een duurzame en sociaal- economisch rechtvaardige samen leving. Finn, werkzaam voor Pulse, vertelt: “Dat doen we door te connecteren, inspireren en communiceren. Duurzame ontwikkeling situeert zich traditioneel op het ecologische, sociale en economische domein. Cultuur vormt een vierde transversaal domein. Pulse gelooft dat cultuur een motor kan zijn voor de transitie naar een sociaal-rechtvaardige en duurzame samenleving.” Pulse is een netwerk dat van onderuit gegroeid is. Ze gaan dus vooral met de sector zelf aan de slag, maar durven ook over muurtjes te kijken. “Door initiatieven, organisaties en mensen samen te brengen, vermenigvuldigen we wat er gebeurt. Zo organiseert Pulse elk jaar een trefdag rond een specifiek thema dat gelinkt is aan een duurzame toekomst. Dit jaar op 24 oktober in De Roma (Antwerpen).” Duurzaamheid zit in het DNA van de organisatie. Steeds meer mensen begrijpen de urgentie om werk te maken van een andere manier van samenleven en zien
Tip van Pulse: Begin klein. Zoek een paar enthousiastelingen bij elkaar en kijk waar in je jeugdhuis je het verschil kan maken. Dat kan gaan van het herbekijken van je afvalbeleid, het kiezen van een ethische bank, mobiliteit, je energieverbruik … Tackle ze niet allemaal tegelijk, maar kies er één strijdpunt uit en verbeter het waar je kan. Laat bovendien aan je bezoekers en medewerkers zien wat je doet en waarom je het doet, en ga er met hen over in dialoog.
CORE staat voor Coöperatief Ondernemen in Rationeel Energiegebruik. Het is een team van innoverende ingenieursstudenten dat projecten uitvoert rond efficiënt en duurzaam energiegebruik. Volgens Core is een coöperatie dé manier om op een verantwoorde manier te ondernemen en duurzaam te innoveren. “Het is een structuur die toelaat om samen een gemeenschappelijke maatschappelijke meerwaarde te realiseren en samen te werken met anderen zonder te concurreren. Via innovatieve projecten doen de studenten een unieke ervaring op in het bedrijfsleven en het ondernemerschap”, zegt Marlies.
Goodplanet GoodPlanet Belgium inspireert jong en oud om een duurzame samenleving te realiseren. Dat doen ze door positieve acties te ondernemen en expertise te delen. Ellen, communicatieverantwoordelijke bij GoodPlanet, legt uit: “Good Planet ontwikkelt en begeleidt projecten, workshops en educatieve tools rond alle duurzaamheidsthema's: circulaire economie en materialenbeheer, energie en klimaatverandering, mobiliteit, natuur en biodiversiteit, samen-leven, duurzame voeding en water. 50 medewerkers en tientallen vrijwilligers uit alle hoeken van het land zetten hiervoor dagelijks hun knowhow
GOODPLANET
CORE
De projecten die zij uitvoeren zijn stuk voor stuk staaltjes van innovatie, ondernemerschap en vindingrijkheid. Daarnaast doet Core meer dan wat een traditioneel bedrijf zou doen: bij het uitvoeren van al deze projecten streven ze een duidelijke maatschappelijke meerwaarde na. Marlies: “Core engageert zich om een duurzame levenswijze, rationeel energiegebruik en coöperatief ondernemen in het onderwijs actief te promoten. Concreet wil dit zeggen dat in het merendeel van de projecten alle partijen actief worden betrokken bij de uitvoering van het project. We hechten veel belang aan het nastreven van maatschappelijke meerwaarde: we investeren 30% van onze omzet in projecten met een sociaal oogmerk.”
HO W DO THEY DO NITE?N
DOSSIER • 10
JEUGDHUIZE DUURZAAMHEID
Nog te weinig jeugdhuizen zetten actief in op duurzaamheid. Toch hoef je geen expert te zijn om impact te maken. Het is ook niet nodig om tonnen geld en zeeën van tijd te investeren om je steentje bij te dragen. Onderstaande jeugdhuizen proberen door kleine ingrepen elk op hun beurt het verschil te maken. Natuurlijk kan het nog beter: jeugdhuizen kunnen leren van elkaar en van andere organisaties om samen te gaan voor een meer duurzame wereld. Tekst: Nick Beerens
RAFIKI
ZENITH
Zwerfvuil is nefast voor een proper en gezond leefmilieu. Doorheen Vlaanderen knapten - doorheen de jaren - een aantal jeugdhuizen het vuile werk op. De Korre (Oostende) deed mee aan de zwerfvuilactie Let’s do it tope. Deze actie was bedoeld om West-Vlaamse jeugdbewegingen en jeugdhuizen samen met omwonenden bewust te maken van het zwerfvuilprobleem op straat. Er liepen verschillende uitdagingen in De Korre: muziek maken met afval, afvalspelen bedenken, het maken van een afvalkunstwerk met de buurt en verschillende opruimacties. Ook jeugdhuis Rafiki (Grimbergen) doet elk jaar mee aan de grote opruimactie in haar gemeente. De gemeentelijke opruimploegen trachten die dag met zoveel mogelijk politieke mandatarissen, inwoners, verenigingen en scholen de gemeente weer netjes te maken. Daarmee zijn alle problemen natuurlijk niet opgelost, maar op die manier worden de inwoners – en via het jeugdhuis ook de jongeren – wel gesensibiliseerd. En zo geeft een kleine daad een groot resultaat!
Mieke, projectwerker van het bovenlokaal project Mind Your Business, vertelt vol passie over hoe ook jeugdhuis Zenith (Dendermonde) zijn steentje bijdraagt. “Een jaar geleden toonde een jonge gast interesse in fietsherstel. Dit paste volgens ons perfect in ons project rond ondernemerschap. Het is begonnen bij een soort ‘fietsdemo’, waarbij er van twee fietsen één grote fiets werd gemaakt. Daaruit is eigenlijk het repaircafé voortgekomen. De Dienst Leefmilieu en Stadsopbouw in Dendermonde waren hier al mee bezig, maar zagen er kansen in om het jeugdhuis te gebruiken als vaste locatie. Het repaircafé, dat vier keer per jaar plaatsvindt, gaat niet enkel over fietsherstel: er zijn eveneens twee jongeren bezig met IT-repair. Daarnaast wordt er tijdens het repaircafé steevast workshops rond duurzaamheid gegeven. De eerste workshop heette ‘Pimp My Stoel’, heel interessant!” Zenith vindt de band met de buurt heel belangrijk. “Ons jeugdhuis ligt in een dichtbevolkte buurt. Die betrekken we dan ook bij de werking waar mogelijk. Denk aan eetmomenten tijdens dagen zonder vlees, maar ook het repaircafé past in die visie. Binnenkort willen we ook starten met een ‘buurderij’, een concept van Boeren en Buren dat werkt volgens het korteketenconcept. Dat is een duurzaam systeem waarbij een rechtstreekse relatie bestaat tussen de producent (de boer) en de consument.” Volgens Boeren en Buren helpen korte ketens om de smaak van de streek terug te vinden, de klimaatverandering tegen te gaan en de banden tussen consumenten en producenten aan te halen.
EEN KLEINE DAAD GEFT EEN GROOT RESULTAAT
SOJO DRAAGT DUURZAAMHEID HOOG IN HET VAANDEL
SOJO DOSSIER • 11
Jeugdhuis Sojo (Kessel-Lo) draagt duurzaamheid hoog in het vaandel, zowel vanuit een ecologisch als vanuit een sociaal perspectief. Dat manifesteert zich in tal van projecten. Zo legde het jeugdhuis een groentetuin aan. Hiervoor werkten ze enkel met recuperatiemateriaal. De groenten die daar worden gekweekt kunnen dienen voor de volkskeuken van het jeugdhuis. Ook voedsel dat door de supermarkten wordt weggegooid krijgt hier een plaats. Op die manier probeert Sojo de voedselverspilling tegen te gaan. Daarnaast worden de ateliers zo veel mogelijk met recuperatiemateriaal gebouwd. Denk aan een buitenbar gemaakt uit de voormalige toog van een café, een pizzaoven met materiaal van bouwwerven, zelfgemaakte compostbakken in de volkstuin, enzovoort. In Sojo kan je ook terecht voor tweedehandskledij op de zogeheten ‘closet sale’.
DE CHOKE
Op de nacht van de duisternis (zaterdag 14 oktober 2017) doven verschillende gemeenten de verlichting voor een avond en kunnen inwoners even proeven van de rust en gezelligheid van een donkere nacht. De Choke (Herselt) lieten zich hierdoor inspireren voor hun ‘Nacht zonder elentrik’. Zij trokken de stekker uit voor een aantal akoestische optredens om te tonen welk talent er in hun jeugdhuis zit. Voorzitter Sander vertelt: “Om te tonen dat we geopend waren, verlichtten we de buitenkant van het gebouw met fakkels. We hebben kaarsen in glazen potjes gezet, het geheel een beetje versierd en er ijzerdraad aan bevestigd, om ze in De Choke aan het plafond te bevestigen. Na de optredens was er een kampvuur waar we zelf onze muziek maakten met gitaren en mondharmonica’s.”
M A A Z R U U D N E E JEUGDHUIRSELD,
In het dossier las je al een hele hoop tips voor een duurzamer jeugdhuis. Goesting gekregen? Hier zijn nog een aantal leuke, duurzame tips! Tekst: Zoë Westelinck
VERANDER DE WEDHUIS BEGIN IN JE JEUG
DOSSIER • 12
Begin hier • Maak van je tuin een wildernis. Een gemillimeterd grasveld is dieronvriendelijk. Er is niets mis met wat klaver en andere plantjes in het gras en wat wilde bloemen langs de rand. • Verkoop siroopdranken. Een fles frisdrank of vruchtensap bestaat voornamelijk uit water. Het duurzaamst en goedkoopst is een fles siroop aanlengen met leidingwater. Of maak eens zelf ice tea met kraantjeswater? Duurzaam, goedkoop en hip(ster)! • Organiseer een volkskeuken. Kook samen eens met zelf geteelde groenten van de boer of bijna-vervallen voedsel dat je bij de supermarkt om de hoek haalt. Kook zonder vlees, zet het deksel op de pot als je water moet koken en zoek samen naar leuke recepten om op een duurzame manier te koken. • Grote kuis in de diepvriezer. 2 millimeter extra ijs leidt al tot 10% extra energieverbruik. Daarnaast verbruiken ze minder in een frissere ruimte. En stof de achterkant, waar de ventilator zit, eens lekker af ! • Organiseer een kledingruil, een meubelruil, een rommelmarkt of een repaircafé in het jeugdhuis. • In de bar. Ban plastic wegwerpbekertjes en schakel over op gerecycleerde bekers of herbruikbare plastic bekers. • Leg een groen dak aan. Zo’n dak is niet enkel mooi, het isoleert ook extra je dak én je geeft insecten en bijen meer ruimte om te wonen. • Bouw een insectenhotel of vogelhuisje en hang het op een leuke plek. Zo wordt jouw jeugdhuis ook een thuis voor dieren. • Red de bij! Heel wat gemeentes delen gratis bloemenzakjes uit om bijen te helpen overleven.
Green Ice Tea Altijd al eens willen hipsteren en zelfgemaakte ice tea verkopen?
Benodigdheden
4 liter water, kannen of potten met deksel, 6 of 7 theezakjes groene thee, 1 sinaasappel, gesneden, 1 citroen, gesneden, honing.
Bereiding
1 Kook het water en voeg daarna de groene thee, de sinaasappel en citroen toe en laat alles ongeveer 5 minuten trekken. 2 Zeef de thee en voeg honing naar smaak toe. 3 Laat de thee verder afkoelen en geniet van een heerlijke ice tea met een schijfje citroen en ijsklontjes!
Insectenhotel Benodigdheden Houten of stenen kistje, baksteen met gaatjes, dakpannen … bamboestokjes of andere holle stengels, dennenappels, takjes … zaag of cuttermes.
Bereiding
1 Zet het kistje op zijn zijkant en plaats er de snelbouwsteen in. 2 Vul de overgebleven ruimte op met bamboestengels, dennenappels en takken. Laat geen ruimte vrij. 3 Zet je insectenhotel op de juiste plaats in de tuin: ergens zonnig en warm, zonder al te veel regen.