AWM 16

maart 2008 • 3e jaargang • € 9,50 • nummer 16

architectenweb magazine

praktisch vakblad over bouw en architectuur

www.architectenweb.nl

praktisch vakblad over bouw en architectuur

interview Joost Schrijnen project belicht Da Vinci College Dordrecht, Martini Ziekenhuis Groningen, La Grande Cour Amsterdam focus Museumarchitectuur them@gazine Vloerafwerking

Espero: Visio en Visio 85 mobiele glaswanden Glas associëren we met helderheid, zuiverheid, transparantie en reflectie. Steeds meer architecten waarderen de eigenschappen van glas en passen het toe in hun interieurontwerpen.

Espero speelt in op die wensen van architecten met de vernieuwde Viso mobiele glaswanden en de Visio 85 mobiele paneelwanden. De Visio wanden maken flexibele ruimte-indeling op subtiele wijze mogelijk. De Visio 85 combineert flexibiliteit en transparantie met geluidsisolatie.

De Visio 85 realiseert een Rw-waarde van 40 dB (lab. waarde) en is daarmee de eerste volledig beglaasde mobiele wand die ook kantoorscheidend kan worden toegepast; eenvoudig, snel en comfortabel te bedienen met één sleutel!

Het glas kan afgewerkt worden op alle voor glas gebruikelijke manieren en de aluminiumprofielen kunnen in elke gewenste kleur gelakt worden.

Laat u inspireren door de kenmerken van glas en de mogelijkheden die de Visio en Visio 85 wanden u bieden in combinatie met de jarenlange ervaring van Espero op het gebied van mobiele wandsystemen.

U de creativiteit, Espero de oplossing!

Meer informatie, ook over onze overige wandtypen Sonico, Flexio en Uno & Duplo, uitgebreide bestekservice en projectpresentatie vindt u op onze website: www.espero.nl Espero BV Sluisweg 26 -28 5145 PE Waalwijk Nederland T 0416 338955 F 0416 332635 E info@espero.nl I www.espero.nl

VAN DE REDACTIE | INHOUD

project belicht

In memoriam Wat is architectuur? Deze vraag der vragen houdt ons al decennia, zo niet eeuwen, bezig. Tot op de dag van vandaag valt er geen eenduidig antwoord op te geven. En dat is eigenlijk logisch: architectuur gaat niet over rationele zaken als stenen stapelen, maar over belevenis en emotie. Architectuur brengt een gebouw tot leven waardoor mensen ervan gaan houden, of het juist intens gaan haten.

Zouden er online condoleanceregisters voor gebouwen bestaan, dan acht ik de kans groot dat deze veelvuldig zouden worden bezocht. Want de mate waarin momenteel nationale en internatonale architectuuriconen (dreigen te) worden gesloopt, laat menigeen niet onberoerd.

Zo ging vorig jaar de Zwarte Madonna (Carel Weeber) tegen de vlakte.

Den Haag overweegt verder de sloop van het Lucent Danstheater (Rem Koolhaas) en de Dr. Anton Philipszaal (Dick van Mourik). In het station Rotterdam CS (Sybold van Ravesteyn) is de slopershamer inmiddels al aan het werk.

In Utrecht moet Vredenburg (Herman Hertzberger) eraan geloven.

Amsterdam heeft ‘geluk’, daar worden alleen wat kerken met sloop bedreigd en laat de gemeente bij de aanleg van de Noord-Zuidlijn zien dat zij gebouwen met architectonische waarde respectvol behandelt.

Elders in het land staan de Eindhovense W-Hal (S. van Embden en J. Choisy) en het beroemde Leerdamse glazen huis (Gerard Kruunenberg) op de lijst om gesloopt te worden. In Oosterhout heeft de Nazarethkerk (Jan van der Laan), een zeldzame kerk in de Bossche School stijl, zijn laatste adem uitgeblazen.

Ook buiten de landsgrenzen spelen zich soortgelijke taferelen af. San Francisco heeft een referendum uitgeschreven over de sloop van Alcatraz.

Hetzelfde gebeurt in Berlijn, in een door de burgers afgedwongen referendum kan de voorgenomen sloop van vliegveld Tempelhof (Albert Speer) nog worden tegengehouden. In Moskou is men minder democratisch: daar zijn in het geheim vier gebouwen gesloopt, die op de UNESCO-lijst van wereldcultureel erfgoed staan.

Het zijn slechts enkele voorbeelden waaruit blijkt dat in rap tempo letterlijk en figuurlijk gaten worden geslagen in onze architectuurgeschiedenis. Soms kan sloop door burgerinitiatieven verhinderd worden, maar veelal wint het commerciële belang. Van overheidswege valt weinig te verwachten, gezien het feit dat minister Plasterk (PvdA) vorig jaar slechts 100 gebouwen beschermd heeft tegen de sloophamer door ze tot Rijksmonument te verheffen.

Voor de architectuurliefhebber is de toekomst dan ook weinig rooskleurig. Schrale troost is dat Architectenweb volgende maand de online architectuurencyclopedie Archipedia lanceert en daarmee de inmiddels gesloopte architectuuriconen kunstmatig in leven houdt.

36 36

La Grande Cour, Amsterdam Meyer en van Schooten / Heren 5 / de Cie.

projecten kort

30 30

Campusgebouw Eindhoven Inbo

projecten kort 30

Campusgebouw, Eindhoven

34

Ekris, Utrecht

48

Ronald McDonaldhuis, Barendrecht

50

Euromax, Maasvlakte

78

VIP Lounge, Schiphol

82

Woningbouw, Bussum

Inbo

ONL

Jeanne Dekkers

KOW

Jeroen van Oostveen Hoofdredacteur Architectenweb Magazine

Concrete

VOCUS

jvo@architectenweb.nl coverfoto: Norbert van Onna

2

architectenweb magazine

project belicht

52 52

Da Vinci College, Dordrecht Mecanoo

project belicht

68 68

Martini Ziekenhuis, Groningen Burger Grunstra architecten

interview

18 18

Joost Schrijnen

focus

94 94

Museumarchitectuur

We moeten ĂŠĂŠn ministerie van Ruimte hebben!

them@gazine

120 120 Vloerafwerking

projecten kort

78 78

Variatie in trends

VIP Lounge, Schiphol Concrete

archipedia

productinformatie

en verder...

132 bouwstijlen

106 productinformatie 114 nieuw online / bouwproducten

02 03 10 16

van de redactie inhoudsopgave nieuws update column Kees van der Hoeven

86 89

nieuw online / projecten column Peter Drijver

136 140 144 151 152 152

publicaties agenda vacatures Arch. Maaik advertentie index colofon

Hollands classicisme

133 beroemde architecten Jacob van Campen, Philips Vingboons

134 beroemde gebouwen De Cromhouthuizen, het Mauritshuis

135 bouwkundige begrippen

Architectuur en taal

Halsgevel, Vingboonsgevel, Vingboonsimitatie, pilaster, ornament, festoen

nummer 16 - maart 2008

Kafkaesque

3

Veranda-parkeergarage Rotterdam Architectenbureau Paul de Ruiter Architect Paul de Ruiter Voorzitter van de Stichting Living Daylights www.livingdaylights.nl

Goede architectuur is onlosmakelijk verbonden met het slim gebruikmaken van daglicht.

Door tijdens het ontwerpproces integraal na te denken over de functie en de invloed van daglicht ontstaan prettige ruimten die energie besparen en de gezondheid en productiviteit bevorderen.

De Stichting Living Daylights zet zich in om deze koppeling tussen goede architectuur, gezondheid, energie en daglicht expliciet te maken.

Paul de Ruiter

www.velux.nl/daglichtconcepten

DucoWall, Aluminium Lamellenwandsystemen + Ventilatie voor technische ruimtes + Afwerking van dakopbouw en gevels + Perfecte integratie van deuren en hoeken + Snel en eenvoudig te monteren Voor

meer

info:

bel

0032-58/33

00

66

of

kijk

op

FAIRWorks

FairWorks, sociaal verantwoord tegeltapijt van InterfaceFLOR. Duurzame materialen gecombineert met traditionele nijverheid voor de productie van prachtige en unieke vloeren. www.interfaceflor.eu/fairworksNL

G L A S S I N N O VAT I O N

IS OUR BUSINESS GLASS UNLIMITED

DE VISIE VAN AGC AGC geeft door innovatie en operationele uitmuntendheid vorm aan de toekomst van glas en bevestigd daardoor zijn positie als Europees leider van innoverende en betaalbare oplossingen om het dagelijks leven van mensen te verbeteren.

Samen met u bouwen aan ‘n wereld met meer glans.

AGC Flat Glass Nederland - Tiel - +31 (0)344 679922 - sales.nederland@eu.agc-flatglass.com - www.YourGlass.nl

ÁÙT ¡Á­ Å - % 5:± #:ÛÌà:à ¯ ÙÁ-?¯ ÙÁ- Ù%

T ¡ ØÂÅ- Å%Á T ÅÁ Ù *¡ÅÂ

ÅØÂl ÂÂ / Á% ÙÂ Â Â%Â Ù ­ % Â ­ Á Á À %%ÂÙ ÁÅ- Ù ¡% Ù l DÂ

ÀØÁÀ Â ÂÅ-ÂÙ Å Ù ­ Â%Â ØÂÙ ÂÙ

- % ;" 5"Ì# ":à: lll Á T ÅÁÂ Á-

ACTUEEL

Dubai krijgt ‘heelal’ voor de kust Voor de kust van het emiraat Dubai komt een groepje kunstmatige eilanden te liggen, waarvan het ontwerp is geïnspireerd op de ‘wonderen van

het zonnestelsel’. De archipel, die eilandjes in de vorm van de zon, maan en planeten gaat omvatten, gaat ‘Het Heelal’ heten. Voor de kust van de

welvarende stadstaat wordt al gebouwd aan drie eilanden in de vorm van palmbomen.

Nederlandse baggeraars spuiten het zand voor deze eilan-

den op. De projecten hebben kritiek gekregen van milieuorganisaties, die bang zijn voor milieuproblemen.

■ architectenweb.nl/n12147

OFFICE FOR METROPOLITAN ARCHITECTURE

OMA presenteert ontwerp HafenCity-icoon

Spijkenisse keurt 113 m hoog ontwerp goed Office for Metropolitan Architecture (OMA) heeft het ontwerp voor het Science Center in de Hamburgse HafenCity gepresenteerd. Dit wetenschapscentrum en aquarium wordt het architectonische en culturele uithangbord van het Überseequartier, dat in het oosten van het herontwikkelde havengebied ligt.

Het ringvormige gebouw heeft wel iets van het hoofdkantoor van CCTV in Peking, dat eveneens van de tekentafel van OMA komt. Tien blokken zijn gestapeld rond een ‘oog’. HafenCity noemt het bouwwerk vanwege zijn vorm en functie een symbolische poort voor de wereld van kennis.

■ architectenweb.nl/n12182 10

De raadscommissie Centrum van Spijkenisse heeft ingestemd met het definitieve ontwerp voor de tweede toren in het plan De Elementen. Deze toren, met de naam Rokade, is ontworpen door architect Rien de Ruiter van Klunder architecten. Rokade telt 33 verdiepingen en is 113 meter hoog.

Het complex heeft een plint

van zes bouwlagen waarin de huurappartementen komen.

Daarop komt een toren die visueel uit twee delen bestaat, een donker en een lichter deel. In de hoogbouw komen de koopappartementen. Door het ontwerp hebben bijna alle appartementen zicht op de rivier.

■ architectenweb.nl/n12270 architectenweb magazine

ECTOR HOOGSTAD ARCHITECTEN

Grootste bouwproject uit geschiedenis UT De Universiteit Twente vierde eind januari de start van het grootste bouwproject uit haar recente geschiedenis: het complex Carré en NanoLab. Carré gaat het hart vormen van het nieuwe Onderwijs & Onderzoekcentrum op de campus.

Het wordt een vijf verdiepingen hoog, carrévormig gebouw rondom een binnenhof. Er worden laboratoria, kantoren en practicumruimten in ondergebracht en er is een directe verbinding met het aangrenzende NanoLab en de collegezalen in gebouw Waaier. Het ruim honderd miljoen euro kostende complex wordt naar verwachting begin 2009 opgeleverd ■ architectenweb.nl/n12251

PETER DE RUIG

Strukton bedenkt stad onder Amsterdam

Nieuw gebouw Nationale Toneel opent deuren Strukton baarde opzien met een plan voor een ‘ondergrondse stad’ in Amsterdam.

Het plan voorziet in parkeergarages, maar er moeten ook sportzalen, bioscopen en laad- en losplaatsen voor goederen komen. Het plan bestaat uit verschillende ondergrondse lagen.

Strukton zegt dat het gaat om nummer 16 - maart 2008

een duurzaam en realiseerbaar plan. De Amsterdamse wethouder Tjeerd Herrema liet weten dat Strukton de plannen volledig op eigen houtje heeft opgesteld. De kans dat de gemeente ze ooit uitvoert, is afwezig. Wel ziet Herrema iets in ondergrondse parkeergarages.

■ architectenweb.nl/n12287

Het nieuwe gebouw van het Nationale Toneel in Den Haag is geopend. Hans van Beek en Menno Roefs van atelier PRO architekten hebben het gebouw ontworpen. De uitdaging was om de complexe locatie achter de Koninklijke Schouwburg optimaal te benutten. De nieuwbouw is nadrukkelijk ingezet om een nieuwe

balans en een opwaardering van de Schouwburgstraat te bereiken. De kantoren met hun horizontale raamsleuven gaan het ‘gesprek’ aan met het ministerie van Financiën en de voorheen gesloten straat is nu voorzien van een open glasgevel die de foyerruimte van het gebouw toont.

■ architectenweb.nl/n12189 11

CHRISTIAN RICHTERS

ACTUEEL

Villa NM van UNStudio afgebrand In februari is de Villa NM van UNStudio afgebrand. Het vakantiehuis in het buitengebied van New York was afgelopen zomer opgeleverd. Ben van Berkel: ,,Zeven jaar hebben we aan dit huis gewerkt. Het komt niet veel

voor dat je zo’n mooi project mag maken. Het was uniek omdat het volledig integraal was ontworpen; het interieur, de structuur, de omgeving en alle details waren op elkaar afgestemd. Het liefst zou ik nu in het vliegtuig stap-

pen en opdrachtgever Leo Tsimmer enthousiasmeren om het hele huis opnieuw te bouwen; hij was zo verliefd op zijn datsja.”

■ architectenweb.nl/n12499

Eindhoven verrijkt China met vriendschapspark

De gemeente Eindhoven laat een vriendschapspark aanleggen in de Chinese stad Nanjing. In het park worden onder meer replica’s gebouwd van gebouwen uit Nuenen, die door Vincent van Gogh zijn geschilderd.

12

Bovendien wordt de grootste windmolen van China gebouwd. Het ingenieursen adviesbureau DHV kreeg opdracht het ontwerp en de begeleiding te verzorgen. Tijdens de Olympische Spelen zullen verscheidene

landen in het zogeheten Binjang Park hoogstandjes van hun cultuur en architectuur presenteren. Het vriendschapspark vormt de Nederlandse bijdrage.

■ architectenweb.nl/n12503

Werk aan kilometer hoge Al Burj begonnen Ontwikkelaar Nakheel is begonnen met de werkzaamheden voor Al Burj.

Deze toren moet meer dan een kilometer hoog worden en zal daarmee de hoogste ter wereld zijn. De exacte hoogte en opleveringsdatum wordt voorlopig strikt geheim gehouden. Nakheel is nog niet klaar met de invulling van alle details. Wel is duidelijk dat het functionele gedeelte van de toren ongeveer 850 meter hoog zal zijn, met daarboven een spits van 200 meter. Het gebouw biedt plaats aan kantoren, woningen en hotels. Later dit jaar volgt de officiële presentatie van Al Burj.

■ architectenweb.nl/n12472 architectenweb magazine

Bedaux de Brouwer wint prijsvraag Dorps Wonen Bedaux de Brouwer Architecten heeft de prijsvraag Dorps Wonen gewonnen. De opgave was om een visie te ontwikkelen voor eigentijdse dorpse woningen voor het plangebied Koningsoord naast het huidige centrum van het Brabantse Berkel-Enschot. In het gebied worden de komende jaren zo’n zevenhonderd woningen ontwikkeld. In het stedenbouwkundig plan van de Architekten Cie. en Inbo zijn op stedenbouwkundig niveau de randvoorwaarden vastgelegd om het dorpse karakter te bewaken. Het winnende plan wordt uitgevoerd.

■ architectenweb.nl/n12452

Dubai krijgt langste boogbrug ter wereld

Ontwerp toren ‘99 Church’ onthuld

Dubai krijgt de langste boogbrug ter wereld. De grootste overspanning wordt 667 meter lang, waarmee het de door FX Fowle ontworpen Lupu Bridge in Shanghai (met een overspanning van 550 meter) verslaat. De overspanning van de brug over Dubai Creek zal 205 meter boven het wegdek uitsteken.

De brug is twaalf banen plus

twee spoorwegen breed.

Het project is een van de grootste in de historie van de Dubai Roads & Transport Authority en zal in liefst zes fasen worden uitgevoerd.

Het duurt vier jaar om de brug te bouwen: eind 2012 moet het bouwwerk gereed zijn.

Projectontwikkelaar Silverstein Properties heeft het ontwerp voor een bijna 280 meter hoge toren nabij Ground Zero in Lower Manhattan onthuld. Het plan 99 Church is gemaakt door Robert A. M. Stern Architects. De gevels van de toren worden uitgevoerd in kalkzandsteen en hardsteen. De eerste 22 bouwlagen zijn verhuurd aan het Four Seasons Hotel dat 175 kamers zal laten inrichten. De overige verdiepingen bestaan uit appartementen. De start van de bouw is gepland voor juni. Naar verwachting wordt de toren begin 2011 opgeleverd.

■ architectenweb.nl/n12427

■ architectenweb.nl/n12502

nummer 16 - maart 2008

13

ACTUEEL

CLAUS EN KAAN ARCHITECTEN

Claus en Kaan ontwerpt Centrum voor Woord Beeld en Geluid

Viñoly onthult ontwerp terminal Uruguay

Claus en Kaan Architecten is geselecteerd om het Centrum voor Woord Beeld en Geluid in Alkmaar te ontwerpen. Het bureau ontwierp een aantal verschillende gebouwen, die de juiste schaal, bouwhoogte en massa hebben. De kleinschaligheid die hierdoor ontstaat, past bij de structuur van de kaasstad. Het multifunctionele centrum aan de Doelenstraat biedt plek aan film, theater, muziek, beeldende kunst en poëzie.

In het programma worden dwarsverbanden tussen deze vormen van cultuur opgezocht. Komend najaar wordt een definitief besluit genomen over de voortzetting van het project.

■ architectenweb.nl/n12510

Organisch eilandenproject in Hoogeveen In Hoogeveen wordt een exclusief woningbouwproject gerealiseerd. Aan de rand van de wijk Erflanden komen zeven eilanden, waarop per eiland een organische woning zal worden gebouwd. De eilandbewoners krijgen gemiddeld 1200 vierkante meter tot hun beschikking om een zelf ontworpen woning te bouwen. Het beeldkwaliteitplan voor het project is opgesteld door Alberts & Van Huut. Landschapsarchitect Jorn Copijn begeleidt de landschappelijke inrichting. Ieder eiland zal een eigen thema krijgen. Als alles volgens plan verloopt, kan de bouw over een jaar beginnen.

■ architectenweb.nl/n12565

Rafael Viñoly heeft het ontwerp onthuld voor een nieuwe terminal voor Carrasco International Airport. Dit is het vliegveld van de hoofdstad van Uruguay, Montevideo. De terminal moet de verdere groei van de luchthaven faciliteren. Het gekromde dak, in combinatie met de symmetrische rondweg en parkeerplaats, doet 14

sterk denken aan het veel grotere ontwerp dat Foster + Partners maakte voor de luchthaven van Beijing. Beide ontwerpen sluiten met hun aerodynamische lijnen aan bij de vormgeving van de vliegtuigen. De terminal wordt in 2009 opgeleverd.

■ architectenweb.nl/n12504 architectenweb magazine

BERT NIENHUIS

Liesbeth van der Pol nieuwe Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol wordt per 15 augustus de nieuwe Rijksbouwmeester. Ze is de opvolgster van Mels Crouwel, die na bijna vier jaar afscheid neemt. Van der Pol treedt in dienst op voordracht van minister Vogelaar van Wonen Wijken en Integratie (WWI). Haar aanstelling geldt voor de duur van drie jaar. Zij zal haar functie als Rijksbouwmeester parttime invullen en blijft verbonden aan DOK architecten te Amsterdam. De Rijksbouwmeester is eerste adviseur van de directeur-generaal van de Rijksgebouwendienst en van de minister van WWI voor het Rijkshuisvestingsbeleid.

■ architectenweb.nl/n12291

German Design Prijs 2008 voor Marike Andeweg

NIEUWS IN HET KORT ‘Olympische’ luchthaventerminal opgeleverd Terminal 3 van de internationale luchthaven in Beijing is opgeleverd. De Nederlandse DHV-dochter NACO zegt het door Norman Foster ontworpen bouwwerk in een recordtijd te hebben gerealiseerd. De terminal is onder meer bestemd voor de Olympische Spelen van deze zomer.

■ architectenweb.nl/n12636

den gehouden bij de verbouwing van een pand.

■ architectenweb.nl/n12631

Grootschalig project Westflank gestart In de Haarlemmermeer is gestart met het Westflankproject. In dit gebied worden van 2010 tot 2030 zo’n tienduizend woningen gerealiseerd.

Verder komt er voor 1600 hectare aan groen en wordt een hoogwaardige infrastructuur tot stand gebracht.

■ architectenweb.nl/n12632

School Dik Trom-schrijver wordt museum De gemeente Zeevang wil de school in het Noord-Hollandse Etersheim waarin kinderboekenheld Dik Trom werd ‘geboren’, omtoveren tot een museum. Een nog op te richten Stichting Dik Trom moet het plan verder ontwikkelen.

■ architectenweb.nl/n12598

Boek voor behoud historische kern Amsterdam Een speciaal boekje moet helpen het historisch stadshart van Amsterdam te behouden. Deze zogeheten Bouwhistorische Waardenkaart toont aan in welke gebouwen in de middeleeuwse kern historische constructies aanwezig zijn.

Hiermee kan rekening worDe Nederlandse ontwerpster Marike Andeweg heeft de German Design Prijs 2008 gewonnen met haar wastafel uit de C7-collectie.

Andeweg won eerder al de prestigieuze iF design Award.

Dat was ook de opstap naar deze prijs, zo reageerde ze.

De Duitse minister Michael Glos van Economische Zaken reikte in februari de prijs uit nummer 16 - maart 2008

tijdens een speciale ceremonie in Frankfurt. Marike, zoals haar merknaam luidt, wordt door de jury geroemd om haar organisch ontwerp, ‘waarmee ze een nieuwe generatie wasbakken introduceert waarin het plateau in het geheel is geïntegreerd’.

Engels debuut Zaha Hadid afgeblazen Het eerste permanente En- gelse gebouw van Zaha Hadid komt er niet. Volgens de opdrachtgever, The Architecture Foundation, is het project nu en in de toekomst onbetaalbaar.

■ architectenweb.nl/n12627

Bouw Dans & Muziekschool Tilburg van start De bouw van Dans en Muziekschool Factorium in Tilburg is gestart. Het door Atelier PRO architekten ontworpen gebouw is centraal gelegen nabij het stadhuis en het station, maar het ligt tegelijkertijd verborgen op een binnenterrein met een eigen tuin.

■ architectenweb.nl/n12637

Correctie De fotograafvermeldingen

behoren

bij

het

Focus-artikel ‘Meervoudig grondgebruik’ in AWM 15 staan per abuis niet goed afgedrukt. Op pagina 89 en 97 had in plaats van Daria Scagliola moeten staan: Scagliola/Brakkee,

■ architectenweb.nl/n12448

Rotterdam

15

COLUMN | KEES VAN DER HOEVEN

Architectuur en taal Willem Jan Neutelings stal in november de show met zijn bijdrage aan het congres Architectuur 2.0 in de Rotterdamse Doelen. Waar andere sprekers ons bombardeerden met oud en nieuw werk, vertelde hij zonder plaatjes waar volgens hem de schoen wringt. In een bij vlagen zeer humoristische tekst veegde hij de vloer aan met de huidige hypes in het vak en de onevenwichtige aandacht voor de 5% ‘top’architectuur. Hij legde de vinger op enkele zere plekken: “Er bestaat kennelijk geen taal meer waarin we over het vak kunnen spreken; het is als sex in de jaren vijftig: Iedereen doet het, maar niemand praat erover...” en: “We leven in een tijd waarin kennis vertaald wordt met Google, waarin kunde gelijkstaat aan AutoCad en waarin evocatie tot stand komt via Photoshop.” Wat ‘evocatie’ precies was, moest ik thuis nog wel even opzoeken in Van Dale (evoceren = voor de geest roepen) ...

Voor Neutelings is onze taak duidelijk: terug naar de basis van het vak, zoals al verwoord door Vitruvius.

Het accent zou moeten liggen op het alledaagse, het maken van goede stedenbouwkundige plannen en het verzorgen van degelijkheid, comfort en elegantie. Een daverend applaus van zijn gehoor was het gevolg, maar in de zaal zaten dan ook de architecten die verantwoordelijk zijn of worden voor die ‘andere’ 95% van gebouwd Nederland.

Zijn pleidooi voor architectuur als ‘een vak van bulk en fond’ was overigens niet nieuw. Ole Bouman zei het al in zijn boek Op het breukvlak van twee millennia (1999, Uitgeverij 010, Rotterdam): “Waar het om gaat is het ontwikkelen van instrumenten om juist in de bulk van de productie van de ruimte de kwaliteit te verhogen.”

Maar goed, ik nam me voor over architectuur en taal te schrijven. Op het congres was Nederlands de voertaal, maar die heeft in de architectuur maar weinig verstaanders. Dé architectuurtaal lijkt het Engels te zijn; belangrijke teksten komen in die taal tot stand of

16

worden daarin omgezet, zodat critici en historici er over kunnen debatteren. Schreef Dom van der Laan zijn architectuurtheorie nog in het Frans, de teksten van Van Eyck en Koolhaas verschenen in het Engels, volgens Abram de Swaan in zijn boek Woorden van de Wereld (2002, Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam) dan ook de ‘hypercentrale’ taal die ‘alle talen met elkaar verbindt en dus de spil vormt van het wereldtalenstelsel.’

Nieuwe Nederlandse vaktijdschriften als Volume, A10 en MARK verschijnen daarom alleen nog in het Engels. Ook aan onze architectuuropleidingen wordt steeds vaker in het Engels gedoceerd, maar daarmee leveren we helaas ook iets in. Zo stelde de Delftse promovendus Jeroen Wackers: ‘Op Nederlandse universiteiten is het acceptabel dat gemiddelde docenten in het Engels les geven.

De slechte en de hele goede docenten zouden Nederlands moeten gebruiken.’

Vooral omdat de zeer goeden - die juist het ‘vuur’ bij de student teweeg brengen - wanneer zij overgaan in het Engels aan subtiliteit en nuance verliezen; dan worden ze weer ‘gewoon’ en verdwijnt hun meerwaarde. Gebruik van het Engels werkt zo nivellerend op ons diepere begrip, ook van architectuurtheorie en -geschiedenis. Gelukkig kunnen we in de architectuur nog terug naar de brontaal van belangrijke teksten zoals bij Vitruvius en dan krijgt Neutelings alsnog gelijk, zelfs waar het zijn eigen woorden betreft. Die komen meestal - net als ‘evocare’ - uit het Latijn. Inderdaad: een dode taal.

Kijktip: Alle bijdragen aan Architectuur 2.0 en Ole Bouman’s nieuwjaarslezing met als titel Architectuur 3.0 zijn te zien op www.tomaat.org

architectenweb magazine

Blijf dagelijks op de hoogte met architectenweb.nl

architectenweb

www.architectenweb.nl/actueel

Elke dag vindt u op architectenweb.nl - het laatste bouw- en architectuurnieuws - specials, interviews en informatie over evenementen - bouwproductgids met het laatste productnieuws - projectgids met projectportfolio’s van honderden Nederlandse architecten - vacaturebank met honderden vacatures en kandidaten - architectengids met circa 3.000 architectenprofielen - bedrijvengids met duizenden bouw- en architectuurgerelateerde bedrijven - arch.Maaik, de enige echte architectuurstrip ter wereld - bouwkosteninformatie (i.s.m. Archidat) - controleplannen, gebundelde kennis van ervaren bouwkundigen (i.s.m. CBB) Schrijf u ook online in op onze wekelijkse nieuwsbrief! *) Bron: www.alexa.com

online

Architectenweb.nl heeft dagelijks iets te bieden voor architecten, opdrachtgevers, en iedereen die op een andere manier met de architectuur- en bouwwereld te maken heeft. Breng daarom iedere dag een bezoek aan de populairste* bouw- en architectuursite van Nederland zodat u op de hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen.

INTERVIEW | JOOST SCHRIJNEN

We moeten echt één ministerie van Ruimte hebben!

De ruimtelijke opgave van morgen ligt volgens Joost Schrijnen op de schaal van de regio. Nederland is de afgelopen decennia metropolitaans geworden, maar bestuurlijk wordt deze realiteit nog unaniem ontkend. Als projectdirecteur is Schrijnen in Almere verantwoordelijk voor het structuurplan Almere 2010 – 2030. Hij is bovendien voormalig directeur ruimte en mobiliteit van de Provincie Zuid-Holland en heeft aan de TU Delft een leerstoel regionaal ontwerpen.

Door | Eric Frijters en Olv Klijn

U heeft verschillende malen beweerd dat ‘culturele planologie’ eigenlijk het fundament vormt van ons ontworpen land. Wat bedoelt u hiermee?

De term ‘culturele planologie’ komt van Rick van der Ploeg. Wij leven in een omvangrijk cultuurlandschap dat volledig door mensenhanden is gemaakt.

Het is glashelder waar dit cultuurlandschap uit voortkomt: de delta. Het leven in die delta heeft de basis gelegd voor onze handelsstructuur en onze voedselproductie en daaruit is een zeer hoge stedelijke cultuur ontstaan.

Tegelijkertijd heeft de dreiging van het water ertoe geleid dat er geweldig is geëxperimenteerd met het landschap.

Daardoor is er hier een geschiedenis van honderden jaren cultuurlandschap

18

ontstaan. Onder andere Auke van der Woud heeft daar prachtig over geschreven.

Tegenwoordig praten we vaak in ideologische termen over dat landschap, terwijl het grootste gedeelte is gebaseerd op een functionele organisatievraag: water, landbouw en droge voeten. Het probleem waar we nu tegenaan lopen is dat die functionele herkomst niet de Hollandse metropool is. De metropool als cultureel vraagstuk van het ontworpen landschap is in feite geen onderdeel van ons cultuurlandschap en dat spanningsveld lijkt nu bijna te groot te worden voor onze samenleving.

Adriaan Geuze verdedigt een vergelijkbare stelling. Volgens hem is het de Hollandse genetica die ons een

bepaalde vorm van leven dicteert.

Heeft hij gelijk?

Tot op zekere hoogte ben ik het eens met Geuze. Net als hij durf ik de stelling aan dat het onze habitus is om een schep in de grond te steken, dijken te bouwen en slootjes aan te leggen.

Mijn opvatting is echter, dat we die gewoonte kwijtgeraakt zijn en dat het huidige enthousiasme van bijvoorbeeld Balkenende over een energie-eiland in zee niets anders is dan een vlucht voorwaarts. Nog los van het belachelijke tekeningetje dat bij het plan hoort en de gigantische kosten die met zo’n eiland gemoeid zijn, is het tekenend dat nu zelfs onze premier de zee in wil vluchten. Dat bewijst denk ik dat we een enorm probleem hebben. Dat los je niet op met een tulp voor de kust!

Wat we hier zien is een symptoom van de identiteitscrisis van Nederland ten opzichte van Europa. Het land dat eens moeiteloos de wereldzeeën over reisde is nu bevangen door multiculturaliteit, voelt zich niet meer vrij en wil niet meer onderdeel zijn van Europa.

Adriaan Geuze beschuldigt mijn generatie, de babyboomers, ervan het landschap verknoeid te hebben. Maar als je de gigantische fysieke ruimtelijke transformaties ziet, die Nederland vanaf ongeveer 1975, 1980 heeft ondergaan,

architectenweb magazine

nummer 16 - maart 2008

19

INTERVIEW | JOOST SCHRIJNEN

Een impressie door het Innovatie Platform van een multifunctioneel energie-eiland voor de Nederlandse kust in de vorm van een tulp

dan moet je constateren dat er iets fundamentelers aan de hand is. Het werkelijke probleem is de metropoolontwikkeling. Of we het nu willen of niet, dit proces is gewoon gaande en de vraag is: hoe gaan we de metropoolontwikkeling managen in een cultuurlandschap dat er niet voor is gemaakt? Dat is de kernvraag. Er zijn stukken Nederland die daar op zich heel geschikt voor zijn.

Sommige diepe polders bijvoorbeeld voldoen prima, maar ons infrastructuurnet is er helemaal niet op gemaakt.

Dat vind ik het meest fascinerende van dit tijdsgewricht. De cultuurhistorische kwestie van het gemaakte land dat uit een functionele realiteit voortkomt is nu ge誰deologiseerd tot een cultuurhistorisch kwaliteitsbeeld, dat tegelijkertijd ons consumptiepatroon, onze mobili-

Het werkelijke probleem is de metropoolontwikkeling

20

teitsorganisatie en onze voorzieningenstructuur metropolitaniseert.

Speelt op dit punt de politiek niet ook een belangrijke ontkennende rol?

Zeker. Alle grote politieke partijen wijzen in hun cultuurhistorische positiebepalingen die metropool af. In een recent artikel over Roel de Wit in zijn tijd als commissaris van de Koningin in NoordHolland was te lezen dat het indertijd een politieke keuze was om geen metropoolvorming rond Amsterdam toe te staan.

Daar staan wij dan als planners.

Treft de stedenbouwers echt geen blaam?

We moeten eerlijk zijn, we hebben deze schaalsprong niet voorzien. Niet bij de Derde Nota Ruimtelijke Ordening en niet bij het Groeikernenbeleid. Wel in vakkringen bij de Vierde Nota, maar dat werd politiek begrensd door het stadsgewest. Ondertussen groeide de

afstand tussen praktijk en beleid.

Als directeur stadsontwikkeling Rotterdam was ik destijds al intensief bezig met de Zuidvleugel van de Randstad. Nog voordat Arcam begon met het in kaart brengen van alle actuele plannen in de Noordvleugel heb ik toen met vierhonderd vakgenoten een gigantische oploop georganiseerd in de veilinghal in Bleiswijk. Heel na誰ef, als je het nu vergelijkt met De Nieuwe Kaart van Nederland, hebben we toen de plannen aan elkaar geplakt en hebben we geconstateerd dat er sprake was van nieuwe stadsvorming: de netwerkstad. Maar dat kon toen nog niet worden gezegd. Het werd Vinexen!

We moeten ons beeld van de stad eigenlijk allang bijstellen?

Het begrip stad, zoals wij dat cultuurhistorisch interpreteren, is in diverse stukken van Nederland zeker aan zijn eind. Dat geldt niet in Groningen, maar

architectenweb magazine

en omgeving niet enthousiast zijn over die plannen en dat zijn toevallig wel de beste actiegroepen van Nederland.

Alleen op het punt van de mobiliteit lijkt er een algemeen besef te ontstaan dat het zo niet langer kan?

Dat hoop je, maar ik geloof er bijvoorbeeld niks van dat het Camiel Eurlings deze kabinetsperiode gaat lukken het rekeningrijden in te voeren.

Gaat het ook ergens goed op stedenbouwkundig niveau?

Op een aantal schaalniveaus vind ik dat wij als land ongehoord succesvol zijn. Sinds de stadsvernieuwing hebben wij hier jaar na jaar, kabinet na kabinet, links dan wel rechts, altijd investeringsstromen gehad in de transformatie van stedelijke gebieden. Uiteraard zijn de investeringen in de tijd gekleurd, van volkshuisvesting naar grootstede-

De vernietiging van ons cultuurlandschap staat op het spel bijvoorbeeld wel op Walcheren, waar Middelburg en Vlissingen niet meer van elkaar te onderscheiden zijn. De politiek ontkent deze werkelijkheid nog altijd op alle niveaus. Zo hebben we in dit kleine land minstens twee ministeries van ruimte, LNV en VROM. Ik heb al in mijn oratie gezegd dat dit niet kan. We moeten echt één ministerie van Ruimte hebben!

In mijn eerste presentatie voor de gemeenteraad van Almere heb ik direct op de consequenties van deze situatie gewezen. Ik vroeg de raadsleden: wie is hier nu de gevangene van wie, hebben wij de natuur opgesloten in de dierentuin van de Oostvaardersplassen, of is Almere eigenlijk een mensentuin geworden? Hoe bedoelt u dat, vroegen de raadsleden. Nu, precies zoals ik het zeg!

In Nederland zijn we er nog helemaal niet uit hoe verstedelijking, natuur en infrastructuur op elkaar afgestemd moeten worden. Het is dus ontzettend belangrijk

nummer 16 - maart 2008

dat de wijze waarop consumenten de ruimte in ons land ervaren, weer aansluit bij de geïnstitutionaliseerde concepten over wat dit land is. Daarover moeten we met elkaar in debat.

Wat staat er op het spel als we dit debat, het Randstadgesprek zoals u het noemt, niet voeren?

Dan krijgt Geuze gelijk. De vernietiging van ons cultuurlandschap staat in ieder geval op het spel. Dat is een reëel risico, aangezien we niet zonder meer gelijkgestemde gedachten in Nederland hebben over de oplossing van dit vraagstuk. Geuze komt bijvoorbeeld met zijn inzending voor de Eo Wijers prijs.

Zijn voorstel om eilanden aan te leggen in het Markermeer sluit natuurlijk perfect aan bij onze traditie van de Zuiderzeewerken, maar vervolgens vernietig je wel een bepaald landschap.

Persoonlijk vind ik dat niet erg, ik zeg alleen dat bewoners van Durgerdam

lijke projecten, stationslocaties, stedelijke knooppunten en nu de wijken van Vogelaar. Maar als geheel is het stedelijk beleid in Nederland zeer succesvol. Van Almelo tot Groningen tot Maastricht, Den Bosch en Amsterdam, overal werkt het.

Maar op de regionale schaal gaat het mis?

Ja, op de twee andere vlakken, namelijk de infrastructuur en de regionale schaal.

Als het gaat over water, groen en verstedelijking, dan zijn we veel minder succesvol. Sterker nog, daar gaat het fout. Je ziet gewoon dat het stedenbouwkundige vraagstuk van de snelweg niet kan worden opgelost, omdat het niet het vraagstuk is van de nationale entiteit. En hoewel het wel het vraagstuk voor de stad is, is het geen vraagstuk van de stad. Je hoeft maar het voorbeeld van Leiden in herinnering te roepen om te zien hoe lokale belan-

21

INTERVIEW | JOOST SCHRIJNEN

gen de aanpassing van de A4 frustreren, met eindeloze files tot gevolg. Natuurlijk kun je hier grapjes over maken, zoals Wim Nijenhuis en Wilfried van Winden doen met hun Diabolische Snelweg, maar achter de chaos van de A20 rond Rotterdam zitten wel degelijk inhoudelijke problemen. Problemen waar vormgevers heel goed een antwoord op zouden kunnen formuleren, maar niet als we projecten zoals de Zuidas blijven opvatten als een sluitend project, dat kost de staat gewoon een paar miljard.

Zo doen de Fransen dat bijvoorbeeld ook bij Gare d’Austerlitz…

Zijn er meer voorbeelden buiten Nederland waar men de regionale schaal wel goed beheerst?

Een beroemd voorbeeld is Barcelona, met die prachtige binnenring. Als je naar de negentiende eeuw kijkt, dan zie je dat Parijs, Londen, Madrid, Barcelona en Berlijn de vertaalslag hebben gemaakt van een kleine kernenstad naar een metropolitane regio. Hausmann heeft van een verspreid ding een metropolitane stad gemaakt. In Londen is het minder helder hoe dat is gegaan, maar in feite werkt de parkenstructuur daar hetzelfde als de boulevardstructuur in Parijs.

In Nederland heeft deze ontwikkeling op een veel beperktere schaal plaatsgevonden, denk maar aan de doorbraak in de Raadhuisstraat in Amsterdam.

Rotterdam is in dit opzicht geholpen door het bombardement, maar over het

De capaciteit van de infrastructuur blijft achter bij de metropolisering van Nederland.

22

algemeen hebben we heel veel moeite met de schaalvergroting van stad naar stadsregio. Het enige wat wij daar tegenover kunnen stellen zijn bloemkoolwijken aan de snelweg.

Hoe past Almere, de stad waar u nu voor werkt, in dit rijtje?

Almere is een middenklassersparadijs.

Het ontwerp van Teun Koolhaas is opgezet naar de Ebenezer Howard-structuur van kernen en daar kunnen we ook nu nog moeiteloos op doorbouwen. Er zijn misschien maar een paar dingen die niet goed geregeld zijn. Het belangrijkste dat in Almere ontbreekt, is de ervaring ‘dit is de stad’. Het bewegen door de stad gaat hier door bermgroen en achter geluidsschermen, je weet nooit waar je bent. Er zijn nog te weinig momenten die bijdragen aan het versterken van de identiteit van de stad in zijn geheel, en dat is jammer.

In de jaren vijftig, zestig en zeventig zijn er nog wel enkele uitbreidingen ontwikkeld waarin een hoofdinfrastructuur de stadstructuur begrijpelijk maakten, maar eigenlijk hebben we daarna, op Almere na, bijna nooit meer op die schaal een stedenbouwkundig plan durven maken.

Wat is de achtergrond van dit gebrek aan stedenbouwkundige moed?

In de jaren zeventig is de discipline in de war is geraakt. Men zei: ‘De stedenbouw heeft het fout gedaan, kijk maar naar de Bijlmer.’ Stedenbouwers dachten dat ze met Le Corbusier en de CIAM alle stedelijke problemen konden oplossen, maar in feite bracht de moderniteit schade toe aan de complexiteit van de bestaande stadsstructuur.

Op het lagere schaalniveau van het stedelijk ontwerp hebben we ons daarna in de jaren tachtig volledig hersteld.

Het stadsblok en het complexe stedenbouwkundige ontwerp, waarbij de architect en de stedenbouwer elkaar weer vonden, is het product van eind jaren tachtig en begin jaren negentig.

Hiermee kwam het bewustzijn van de stedelijke strategie terug. Maar de disci-

architectenweb magazine

stad kunnen laten doorgroeien zonder die nieuwe stedelijkheid te verliezen. Zo zijn we nu bezig met een studie om aan de zuidkant van het Weerwater de A6 te overkluizen, in plaats van er geluidschermen te plaatsen. Hierdoor gebeuren er twee dingen: ten eerste gaat de stad over de A6, maar bovendien wordt de bewoner een blik gegund op het stadscentrum. Dat wordt een plek waar je die nieuwe stedelijkheid zou kunnen waarnemen. We gaan daar niet een nieuwe Zuidas maken, maar een plek waar je van de rust en de stilte van Almere als stedelijke regio kan genieten. Voor de Almeerse kust geldt hetzelfde verhaal, maar dan gaat het niet zozeer om de stilte maar om recreatieve kwaliteit van de nieuwe stedelijkheid.

Joost Schrijnen: “Dagelijks gaat meer dan de helft van de bevolking van Almere over twee bruggen.

Bij een verdubbeling van het inwonertal van de stad is dat niet langer mogelijk”

pline heeft nooit de regio bereikt. Ik vind dat we als gemeenschap weer aardig op de kaart staan en het zou fantastisch zijn als we met de nieuwe generatie ruimtelijke plannen eindelijk dat hogere schaalniveau bereiken.

In hoeverre is deze schaalsprong de exclusieve verantwoordelijkheid van de overheid? Luuk Boelens (zie interview AWM 6) zou waarschijnlijk zeggen: ‘Ga eens praten met investeerders! Ga eens kijken wat zij willen.

Misschien leggen zij zelf een weg aan, als ze aan het einde ervan iets mogen bouwen.’

Dat begrijp ik, maar dan hebben we het over de vraag wie er het risico neemt voor een project en dat is iets heel anders dan waar ik het over heb.

Ik heb het over de vraag hoe we die metropolitane regio maken, of dat nu publiek of privaat is. Als er nu iets is waar de overheid primair haar verantwoordelijkheid in gemeenschapszin moet laten gelden, dan gaat het over de kwaliteit van de openbare ruimte. Dat vind ik ‘very basic’. De overheid moet er absoluut voor zorgen dat de kwaliteit van de openbare ruimte bijdraagt

nummer 16 - maart 2008

ons identiteitsgevoel. Maar dat wil niet zeggen dat je niet publiekprivaat kunt handelen.

Ook op een groter schaalniveau?

Ik vind het heel goed dat die verantwoordelijkheid gedeeld wordt, dat private partijen medeverantwoordelijk worden voor die openbare ruimte. Maar vanuit een intellectueel en democratische gedachtegoed is het tevens heel belangrijk dat er ergens een domein is dat van ons allen is. En dat dit domein ook een uitdrukking is van onze beschaving, van onze cultuur, van wat wij zijn. Als wij van Nederland een rotzooi van maken, dan zijn wij kennelijk slordige mensen.

Wat is precies uw opgave in Almere?

Laat ik eerst zeggen dat Almere een hele mooie, groene, suburbane stad is.

Arnold Reijndorp schrijft daar prachtig over. Ik ben verliefd geworden op deze stad, het is ongelofelijk wat hier allemaal staat. Zo groot, het is echt fabelachtig. Binnen de kortste keren krijg je in deze stad een heel nieuw idee over stedelijkheid. Almere is voor mij een eyeopener.

Mijn opgave is te ontdekken hoe wij deze

Hoe wordt Almere tot een regio?

In de Randstad vertegenwoordigt Den Haag de wereld van de NGO’s, Rotterdam is de energie- en containerhaven en Amsterdam en Utrecht zijn samen de motor van het internationale bedrijfsleven in Nederland. Om Almere te laten functioneren als een geschenk voor de regio moet het perfect op de bestaande stedelijke machinerie van met name die laatste twee aansluiten.

Dat is onze kernopgave. Almere kan iets bieden aan de regio, als de regio iets biedt aan Almere. Hier kunnen we zonder problemen nog vijftig jaar vooruit, maar dan moeten de functies die hier potentieel kunnen landen, perfect in het metropolitane netwerk zitten. Almere is nu ontsloten met een spoorlijn en de A6 en A27. Dagelijks gaat meer dan de helft van de bevolking over twee bruggen. Bij een verdubbeling van de stad is dat niet langer mogelijk en gaat het ook meer in twee richtingen.

Kortom, die relatie moet worden uitgewerkt. Almere moet aangesloten worden op het Utrechtse en Amsterdamse

In Almere krijg je een heel nieuw idee van stedelijkheid

23

INTERVIEW | JOOST SCHRIJNEN

Joost Schrijnen, projectdirecteur Structuurvisie Almere 2010-2030

metropolitane netwerk, wat overigens al dertig jaar geleden onderdeel van de eerste plannen was. Tegelijkertijd moet de relatie tussen stad, water en landschap op een fantastische manier worden ingevuld. Het is verschrikkelijk belangrijk dat we de nieuwe stad aan alle kanten ook onderdeel van het landschap laten zijn. Dat zijn de twee hoofdopgaven. Als dat lukt, dan hebben we het structuurplan van Teun Koolhaas uit 1973 op een nieuwe manier ingebed in de nieuwe doelstellingen van de huidige samenleving.

Ecologisch hoogwaardig, onderdeel van de netwerkstad en een aangenaam, kwalitatief hoogstaand leefklimaat in de stad zelf.

Is dat de opgave van morgen?

Voor mij is het een opgave die niet alleen relevant is op het niveau van Almere zelf, maar een opgave met nationale importantie. Als de ecologische schaalsprong in het IJmeer-Markermeer wordt geregeld, dan kan Enkhuizen iets doen, dan kan Marken iets doen, dan kunnen we daar allemaal iets doen. Dan kan het IJmeer-Markermeer onderdeel worden van een ecologisch systeem, toeristisch recreatief potentieel en een

24

stedelijk potentieel. Dan is het niet Almere, maar gaat het om een veel hoger schaalniveau. En als die metroverbinding er komt, dan kan Almere onderdeel worden van het stedelijk netwerk van Amsterdam, op een nieuwe manier. Het kan dan ook zo zijn dat aan die metrostations straks voorzieningen komen die onderdeel van de metropool zijn. Hier komen het gemaakte cultuurlandschap en de nieuwe werkelijkheid van de metropool ook echt bij elkaar.

Dit is voor mij werkelijk een uitdaging van jewelste.

Hoe groot schat u de kans dat het in Almere echt gaat lukken?

Ik hoop dat het culturele landschap, nu we ook nadenken over de toekomst van Nederland en een Randstadvisie wordt ontwikkeld, een bijdrage levert aan het definiĂŤren van de opgave. Ik hoop tevens dat mensen als mevrouw Jacqeline Cramer gaan inzien, dat het niet gaat om een eiland in zee, maar om ons eigen land. Dat er voor het hele gebied tussen Den Haag en Rotterdam en het Westland met de kust erbij een geweldige opgave ligt. Net zoals hier in de metropolitane regio van Amsterdam.

Is Almere de enige opgave?

Laten we het rijtje aflopen: ten eerste moeten we de nieuwe relatie tussen water en land doorgronden. Op de lange termijn ligt daar een inrichtingsvraagstuk. Hetzelfde geldt voor de kwestie energie. Een tweede vraagstuk is dat van het ecologische systeem van Nederland, in de zin van de grote landschapvraagstukken waar we voor staan.

En het derde vind ik de verhouding tussen het netwerk en de stad. De stedelijke netwerken, de infrastructurele netwerken en de verstedelijkingsopgave moeten nu eindelijk eens in een begrijpelijke visie bij elkaar worden gebracht. Dat betekent een aantal jaar Betuwelijnachtige geldstromen op het openbaar vervoer kwakken, stations ontwikkelen en verdichtingstudies doen.

U heeft het over een begrijpelijke visie. Waar doelt u precies op?

In de jaren tachtig wilden wij bij Europa horen. In dat kader is de mainportstrategie bedacht. Vervolgens kwam de HSL daaruit voort, de verbeteringen van Schiphol, de haven en ten slotte de ontwikkeling van de stationslocaties. Het interessante aan deze visie is dat die begrijpelijk is, waardoor het een project met heel veel betekenissen is geworden. Zo is bij de HSL gewerkt met een ambitie en een visie op een hoog schaalniveau, die kon worden gekoppeld aan een investeringstroom van infrastructuur en stationsomgevingen, waardoor voor iedereen de HSL in Amsterdam en Rotterdam voelbaar werd.

Voor een vergelijkbare uitdaging staan we nu als het gaat om het maken van een Randstadvisie. De uitdaging is die visie te koppelen aan een mogelijke operationele strategie en aan mogelijke investeringen. Niet alleen van het Rijk, maar investeringen die als het ware Luuk Boelens in de kaart spelen. Dan heb je beet.

architectenweb magazine

Architectenweb Magazine nu ook digitaal

Probeer AWM digitaal nu 3 maanden gratis Architectenweb Magazine is nu ook digitaal beschikbaar, inclusief een handige zoom-, zoek- en printfunctie. Als webabonnee kunt u met uw persoonlijke code de digitale editie altijd en overal lezen.Tevens heeft u toegang tot het AWM archief, met daarin alle eerdere verschenen edities van Architectenweb Magazine. U kunt nu drie maanden lang gratis kennis maken met het webabonnement van Architectenweb Magazine. Kijk voor alle informatie op:

www.architectenweb.nl/awmdigitaal/

KONE Design: in alle seizoenen thuis Een uniek en onderscheidend liftinterieur draagt bij aan de totaalbeleving van uw gebouw. KONE loopt daarmee voorop. Zo werken we onder andere samen met de vooraanstaande Finse designfirma Marimekko voor de verrassende KONE Deco-ontwerpen. En neem onze nieuwe KONE Comfort-serie. Een serie nieuwe designs voor woongebouwen, geïnspireerd op de seizoenen. Interesse? Overtuig uzelf en ga voor meer inspiratie naar www.konedesign.nl, waar u door het gebruik van de unieke liftconfigurator naar eigen smaak en specificaties uw eigen designlift kunt samenstellen. Inclusief 3D-animaties.

Design to move you

www.konedesign.nl

Citterio Gubi Iduna Prooff Unifor

Rotterdam t +31 (0)10 211 20 50 Amstelveen t +31 (0)20 347 21 30 www.sv.nl Brussel t +32 (0)2 531 13 50 www.sv.be

Unifor Plan en Sincro ontwerp Hannes Wettstein en Unifor Design

;d[h]_[ X[ifWh[d [d ;d[h]_[ m_dd[d :[ m[h[bZ l[hWdZ[hj$ =hedZije\\[d mehZ[d iY^WWhi[h" Z[ [d[h]_[fh_`p[d ij_`][d$ :[ [d[h]_[XWbWdi lWd [[d ][Xekm mehZj ij[[Zi X[bWd]h_`a[h$ IY^ Ye X_[Zj ^_[hleeh _ddelW# j_[l[ efbeii_d][d c[j ^[j j^[cW ;d[h]o 1 [d[h]_[ X[ifWh[d [d [d[h]_[ m_dd[d c[j Z[ ^ee]ij[ [_i[d WWd WkjecWj_i[h_d]" l[_b_]^[_Z [d Z[i_]d$ IY^ Ye D[Z[hbWdZ 8L mmm$iY^k[Ye$db

>[j WZh[i leeh aep_`d[d [d pedd[#[d[h]_[

Bedrijfsverzamelgebouw High Tech Campus Eindhoven door Inbo 30

architectenweb magazine

PROJECTEN KORT

doorsnede

Open innovatie op de campus Het verzamelgebouw voor startende ondernemingen floreert meer dan ooit. De meerwaarde van het concept ligt in de interactie tussen mensen in een inspirerende omgeving. ßèta Technology & Business Accelerator stimuleert mensen tot creativiteit, samenwerking en innovatie. De architectuur van ßèta en de ruimtelijke situering op de High Tech Campus Eindhoven scheppen daarbij de noodzakelijke condities.

Het ßèta-gebouw is een initiatief van Philips en NV REDE. De eerste stappen zijn in 2002 gezet, toen Philips het concept van open innovatie ontwikkelde, waarmee de campus werd opengesteld voor andere bedrijven. ßèta is het resultaat van die ambitie: met dit verzamelgebouw krijgen technologiebedrijven die zich richten op de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten, de mogelijkheid om te ‘accelereren’.

Het gebouw ligt aan twee belangrijke verkeersaders van de campus. Ondanks het groeiend aantal gebouwen en de toegenomen verkeersdruk blijft het landschap beeldbepalend: het nodigt werknemers uit naar buiten te komen.

Landschappelijke kwaliteit is daarbij een vanzelfsprekende voorwaarde. Met het oog daarop is gebruik gemaakt van de karakteristieken van het Dommeldal in het noorden, het heilandschap in het zuiden en de Centrale Plas.

Het U-vormige gebouw richt zich met een dubbelhoge entree op de hoofdontsluitingsweg en is georganiseerd rond een half omsloten tuin. Aan dit binnengebied liggen de meest representatieve ruimten en de laboratoria. De kantoorruimten zijn gesitueerd in de buitenschil.

De verschijningsvorm van ßèta sluit aan bij het hightechnummer 16 - maart 2008

31

3

5 3

3

3

1

spreekkamer

2

beheerdersruimte

3

kantoor

4

centrale hal

5

hoofdtrappenhuis

6

technische ruimtes

6

3

1 3 4 1

2

3

5

begane grond

32

architectenweb magazine

PROJECTEN KORT

imago van de campus. De gevels onderscheiden zich van andere gebouwen door een bijzondere behandeling van het glas en aluminium. De verschillende kleuren glas verwijzen naar de landschappelijke en natuurlijke kleuren van de campus tijdens de vier seizoenen. Het verloop in de gekleurde glaspanelen en de vrij instelbare stand van de louvres leveren een voortdurend veranderend gevelbeeld. Bovendien creëren de aluminium frames en vliesgevels een schaalsprong ten opzichte van de andere gebouwen, doordat deze elementen over twee bouwlagen zijn doorgezet. De gevel aan de ontsluitingsweg wordt ’s avonds aangelicht door verlichting van lichtarchitect Har Hollands. De kleur- en lichteffecten geven het gebouw een markante uitstraling, ondanks het ingetogen gevelontwerp. opdrachtgever

Twice Eindhoven BV

De ruimtelijke organisatie van ßèta is gericht op bedrijven met 5 tot 25 werknemers. Daarbij is het vloeroppervlak van 6000 m2 verdeeld over kantoren, ateliers, laboratoria en allerlei voorzieningen, variërend van centrale voorzieningen tot elektrotechnische en fysische laboratoria en een uitgebreid pakket van ICT-voorzieningen. Geheel volgens de rationele hoofdopzet van ßèta wordt iedere vierkante meter efficiënt benut en zijn er diverse plekken gecreëerd waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. (MT)

ontwerp

Inbo adviseurs stedenbouwkundigen

architect

Aron Bogers, Bert van Breugel, Emiel Hengst,

aannemer

BAN Bouw, Nuenen

■ architectenweb.nl/p9090

realisatie

architecten (www.inbo.com)

Pieter Thieme en Judith Muijtjens

constructeur

Adviesburo Tielemans BV, Eindhoven

E-installaties

Mebro, Electrotechniek BV, Nuenen

W-installaties

Ingenieursbureau Wolter & Dros BV, Den Bosch

fotografie

Dagmar Thieme, Godfried van Hoof en Norbert van Onna

nummer 16 - maart 2008

2007

33

Ekris Headlights te Utrecht door ONL 34

architectenweb magazine

PROJECTEN KORT

Gebouwde koplampen Langs de A2 breidt het oeuvre van ONL zich gestaag uit. Na de Acoustic Barrier waarin de Hessing Cockpit is opgenomen, is aan de kant van het bedrijventerrein een nieuw project van dit bureau verrezen: Ekris Headlights. In twee blikvangers zijn een nieuwe showroom en een garage voor BMW gehuisvest.

Als er de afgelopen jaren één Nederlands bureau is geweest dat zich qua technologische ontwikkeling kan meten aan de auto-industrie, is dat ONL. Daardoor is het niet meer dan logisch dat juist dit bureau werd gevraagd om op het bedrijventerrein naast Leidsche Rijn een nieuw ‘visitekaartje’ voor BMW te ontwerpen.

Het project bestaat uit twee gespiegelde volumes: pand A huisvest een showroom, werkplaats en magazijn van BMW/ Ekris, pand B is een volledige showroom. De twee gebouwen vormen volgens ONL een coherent beeld dat verwijst naar de karakteristieke ‘nieren’ op de neus van elke BMW. Beeldbepalend in het aanzicht van de gebouwen is hun staalconstructie, die zich als het ware om de kostbare auto’s heen vouwt. De indrukwekkende halfronde, uit driehoekige facetten opgebouwde glasgevels op de kop van de gebouwen roept bovendien een sterke associatie met twee koplampen op.

Ekris Headlights is opnieuw een voorbeeld van Non Standard Architecture, een benadering die ONL in haar ontwerppraktijk nastreeft om tot unieke architectuur te komen door vernieuwende, geheel fabrieksmatige productietechnologieën.

Revolutionair is vooral het door het bureau ontwikkelde File2-Factory-principe: er komt geen bouw- of constructietekening meer aan te pas. In plaats daarvan verloopt het productieproces op basis van driedimensionale computermodellen die de fabrieksmachines direct aansturen. Kwaliteit, precisie en efficiëntie kunnen zo worden gegarandeerd, hoe ingewikkeld de structuur van het ontwerp ook is. De kostprijs van een gebouw als Ekris Headlights – het bestaat uit een complexe geometrische staalconstructie waarin geen twee elementen hetzelfde zijn – hoeft hierdoor die van een standaard gebouw niet te overstijgen. (OK) ■ architectenweb.nl/p9089 nummer 16 - maart 2008

opdrachtgever

Ekris Utrecht

ontwerp

ONL [Oosterhuis_Lénárd] (www.oosterhuis.nl)

architect

Kas Oosterhuis, Ilona Lénárd, Gijs Joosen (projectarchitect)

staalconstructie

Meijers Staalbouw, Serooskerke

glasgevel

Absoluut Glastechniek, Venlo

constructeur

Van der Vorm Engineering, Maarssen

constructeur

Faktor, Middelburg

staalconstructie aannemer

Bouwonderneming van Bekkum, Hooglanderveen

realisatie

2007

fotografie

Rob Hoekstra

35

PROJECT BELICHT | LA GRANDE COUR

La Grande Cour te Amsterdam door Meyer en Van Schooten architecten / de Architekten Cie. / Heren 5

Ratio 36

architectenweb magazine

neel doolhof Het Zuidblok van Westerdokeiland is wat dichtheid betreft een soort China Town; circa 300 woningen per hectare. Ongekend voor Nederland. Ook het doolhofachtige karakter van het complex roept associaties op met een stad als Hong Kong. Is het een antimodernistisch statement? Het ontwerp van Meyer en Van Schooten blijkt zuiver rationeel.

Door Kirsten Hannema | fotografie John Lewis Marshall, Jeroen Musch

nummer 16 - maart 2008

37

PROJECT BELICHT | LA GRANDE COUR

Het eerste dat opvalt aan het bouwblok zijn de uitkragende periscopische volumes, die uitkijken over het IJ

J

arenlang stond stadsontwikkeling in het teken van uitbreiden, of negatiever verwoord, van uitdijen. De stad was vol en om de bevolkingsgroei op te vangen, werden in 1993 in de Vierde Nota Ruimtelijk Ordening Extra (VINEX) locaties rondom de stad aangewezen waar nieuwe woningbouw zou komen: de zogenaamde uitleggebieden.

Verder verrezen in de jaren ‘90 naar Amerikaans voorbeeld een groot aantal meubelboulevards, shopping malls en megasupermarkten op goed bereikbare locaties aan de randen van de stad. Het wegennetwerk werd uitgebreid en het aantal bedrijventerreinen in de periferie nam hand over hand toe. Het

probleem van urban sprawl – voor zover we daar in Nederland al over konden spreken - was hét discussieonderwerp.

Sinds het begin van de nieuwe eeuw zien we in Nederland een omgekeerde tendens: de imploderende stad. Was ‘de stad uit’ voorheen het motto, nu is een inwaartse beweging gaande, een golf van verdichting en inbreiding. De stad blijkt bij nader inzien namelijk nog allerlei leegtes te herbergen.

Voormalige havengebieden, industrieterreinen, remises en kazerneterreinen komen vrij, zomaar midden in het centrum.

Langs, onder en boven het spoor en de snelweg vindt men nog kilometers onbebouwde grond. De herstructurering oftewel de sloop van naoorlogse wijken biedt bovendien nieuwe ruimte om grootschalige stedelijke invullingen te maken. En er wordt volop in de hoogte gebouwd. Steden zoals Rotterdam hanteren vijftien jaar na VINEX een fundamenteel ander stedelijk beleid.

In de Stadsvisie 2030, die vorig jaar gepresenteerd werd, stelt Rotterdam vast dat alle nieuw te bouwen woningen, 56.000 stuks, in bestaand stedelijk gebied moeten komen. Waarom?

Meer bewoners trekken nieuwe bedrijvigheid aan en een hoog inwonersaantal betekent meer economische draagkracht voor de stad. Bovendien bevordert de combinatie van wonen, werken en uitgaan het sociaal-culturele netwerk en de levendigheid in de stad. En tot slot bespaart het concept van de ‘compacte stad’ kostbaar natuurgebied.

situatie

38

Maar biedt het beleid van compacte stedelijke inbreiding ook woonkwaliteit? Was VINEX – huisje, boompje, beestje – niet architectenweb magazine

Samenhang tussen de afzonderlijke bouwdelen wordt bewerkstelligd door het eenduidig gebruik van uitsluitend materialen in grijstinten: aluminium, vezelversterkte cementplaten en geĂŤngobeerde blauwgrijze baksteen

nummer xx - maand 0000

39

PROJECT BELICHT | LA GRANDE COUR

Glazen balustrades en doorvalbeveiligingen van geweven staal versterken de sfeer in de ‘zen-cour’ van Meyer en Van Schooten, die is ontworpen rond een door lavendel omgeven hemelboom

extra

wat we stiekem allemaal wilden? Dat is de vraag die bij je opkomt als je kijkt naar het Westerdokseiland in Amsterdam, onderdeel van de herontwikkeling van de zuidelijke IJoevers.

Het project is het voorlode ‘periscopen’ zorgen voor pige hoogtepunt als het geveloppervlak met uitzicht gaat over verdichting.

Ter vergelijking: in het Rapport De Randstad op weg naar 2015 (VROM 1990) beoogde men in binnenstedelijke gebied een dichtheid van tachtig à honderd woningen per hectare te halen. Hier heb-

ben we het over een dichtheid van driehonderd, het tienvoudige van de VINEX-norm.

De plannen voor het Westerdokseiland, even ten westen van het Centraal Station, stammen al uit 1999, toen het stedenbouwkundig plan (Peter Defesche, OD 205) werd vastgelegd.

Dat ontwerp voorzag in een compacte bakstenen bouwmassa, bestaande uit negenhonderd woningen met gemengde functies in de plint, die aansloot op de binnenstad, de aangrenzende westelijke eilanden en een groot gebouw in de

doorsnede 40

architectenweb magazine

In de buitenwand zijn op strategische plekken openingen gelaten, zodat doorzicht naar het water ook vanaf de begane grondverdiepingen mogelijk is

nummer xx - maand 0000

41

Het voornaamste uitgangspunt voor het ontwerp was om zo veel mogelijk appartementen te laten profiteren van het uitzicht, ondanks de hoge dichtheid van 300 woningen per hectare

zuidoosthoek van het eiland, gedeeltelijk in het IJ gelegen. Dat gebouw, het Wester-IJdok (Bjarne Mastenbroek & Dick Van Gameren), kan zich qua schaal meten met het Havengebouw en de gebouwen aan de Oostelijke Handelskade.

Het Westerdokseiland zelf is verdeeld in drie blokken,die door drie teams van architecten zijn uitgewerkt: het Noordblok (DKV met Bannike van der Hoeven), het Middenblok (MVRDV met Jeroen Schipper, Art Zaaijer en Bosch Architects) en het Zuidblok. Dit laatste, ontworpen door Meyer en van Schooten, en verder uitgewerkt samen met Heren 5 en de Architekten Cie., is nu als eerste gerealiseerd. Het Zuidblok staat ook bekend onder de naam La Grande Cour.

Het blok heeft twee verschillende kanten: richting de stad een formele wand met een ritmische reeks van gesloten balkons en een informele zijde naar het water, met balkons waar je ‘zelf je rieten matje doorheen moet vlechten’, zoals Jeroen van Schooten het verwoordt. Verder is het eerste dat opvalt de enorme volumes die boven het blok uitkragen. Spectaculair als ze zijn, hebben ze een enigszins banale bestaansreden.

Bij de inschrijving was een miscalculatie gemaakt; er waren honderd woningen meer gepland dan de diepte van de kavel redelijkerwijs toeliet. Toen de gemeente Amsterdam de grond

nummer 16 - maart 2008

toewees aan de ontwikkelaar, moest door Meyer en Van Schooten een oplossing gevonden worden voor dit probleem.

Ze besloten om de bebouwing op maximaal toegestane hoogte naar buiten te klappen. De zo ontstane ‘periscopen’ laten meteen zien wat de hoofdkwaliteit is van wonen op Westerdokseiland: het uitzicht over de stad en het IJ. Voor de architecten was het belangrijkste ontwerpuitgangspunt dan ook om zo veel mogelijk appartementen van dat uitzicht te laten profiteren en ze ondanks de hoge dichtheid te voorzien van voldoende toetreding van dag- en zonlicht. De appartementen zijn daarom waar mogede architecten maken slim gebruik lijk langs de rand van het blok gesitueerd, de materiaaleigenschappen rond drie binnenhoven. Daarbij zorgde de truc met de periscopen, die vanuit het middengebied oprijzen, voor extra geveloppervlak met uitzicht - al geldt dat vooral voor de dure penthouses. Dankzij de lange zichtlijnen door de strategische openingen in de buitenwand bestaat weliswaar vanuit veel van de woningen in de poten van de periscopen eveneens doorzicht naar het water, maar de onderste (huur-)woningen moeten het vooral hebben van hun ligging aan de cour en de extra verdiepingshoogte.

43

van

PROJECT BELICHT | LA GRANDE COUR

Niet alle appartementen hebben een eigen buitenruimte. Die werden in 2003 samen met de bergingen uit het Bouwbesluit geschrapt. Ter compensatie hebben Meyer en Van Schooten grote gemeenschappelijke dakterrassen gemaakt, waardoor het uitzicht en de zon tot ieders beschikking staan. Behalve de dakterrassen delen de bewoners de binnenhoven met elkaar. De hoven ademen elk een eigen sfeer, doordat ze elk door een andere architect zijn vormgegeven. Meyer en Van Schooten hebben een ‘zen’ cour ontworpen rond een hemelboom die omringd is met lavendel. Het rustige beeld wordt versterkt door de ijle balustrades van glas en doorvalbeveiligingen van geweven staal. De Cie. maakte een huiskamerachtig plein met een rood tapijt van zacht rubbergranulaat en beprinte trespa binnengevels, bij wijze van gordijnen. En de cour van Heren 5 tenslotte is ontworpen als een langzaam oplopende trap met grote bloembakken, waarachter private buitenruimten ontstaan.

De cour van de Cie. is een huiskamerachtig plein geworden, waarin een rood ‘tapijt’ van zacht rubbergranulaat is gelegd en beprinte trespa binnengevels dienst doen als ‘gordijnen’

Het geheel wordt bij elkaar gehouden door de bakstenen buitengevel en het eenduidig gebruik van uitsluitend materialen in grijstinten: aluminium (Cie.), vezelversterkte cementplaten (Meyer en Van Schooten) en geëngobeerde blauwgrijze baksteen (Heren 5). De architecten maken alle drie slim gebruik van de reflecterende eigenschappen van de gekozen materialen, wat bijdraagt aan een betere lichttoetreding in de hoven.

Knap is dat de architecten met deze materialen en kunststof kozijnen een zeer verzorgd beeld hebben weten te creëren.

Een nadeel van het vele grijs is wel dat het geheel nogal zakelijk oogt, kil zelfs. De dorpse sfeer die dit compacte gebouw in potentie heeft, is hier dan ook nog niet terug te vinden.

doorsnede

44

architectenweb magazine

De verschillende bouwhoogtes, uitsparingen in de volumes en de wisselende oriĂŤntatie van de appartementen geven het complex een doolhofachtig karakter, dat associaties oproept met dichtbebouwde steden zoals Hong Kong

45

De lage bouwdelen hebben sedumdaken, die nog begroeid zullen raken

Gerelateerd op architectenweb.nl projectportfolio

Side by Side, Almere

projectportfolio

virtuele tour

La Grande Cour Nieuwsgierig geworden naar La Grande Cour? Neem dan snel een virtueel kijkje op architectenweb.nl!

Q architectenweb.nl/n12411

nummer 16 - maart 2008

Gerenstein, Amsterdam De Gerenstein bevat verschillende woningen en collectieve ruimten. De omsloten tuin in het bouwblok, afgesloten van de rumoerige buitenwereld, is een plaats van stilte, schoonheid en orde en vormt een waardevolle toevoeging aan de ruimtetypen van de vernieuwde Bijlmermeer.

Heren 5 architecten Q architectenweb.nl/p3754

De twee woontorens zijn gesitueerd op de grens van land en water en spelen een sleutelrol in het stadslandschap van Almere. Ze representeren een nieuwe, on-Nederlandse wooncultuur, met een knipoog naar Mies van der Rohe’s Lake Shore Drive Apartments in Chicago. de Architekten Cie. Q architectenweb.nl/p1125

projectportfolio

ING Groep, Amsterdam Het kantoor is gesitueerd op een smalle kavel langs de ringweg rond Amsterdam.

Transparantie, innovatie en milieuvriendelijkheid vormden de belangrijkste ontwerpuitgangspunten. Het interieur is rijk aan sferen en kent een afwisseling van open en beschutte ruimtes. Meyer en Van Schooten Architecten Q architectenweb.nl/p9132

47

Ronald McDonald Huis te Barendrecht door Jeanne Dekkers Architectuur

Ieder huis uniek Het ontwerpen van het Ronald McDonald Huis levert al jaren bijzondere gebouwen op.

Het gaat om tijdelijke onderkomens voor ouders en familie van kinderen met psychische problemen. Het laatste Huis in de reeks staat in Barendrecht en is ontworpen door Jeanne Dekkers Architectuur.

De stichting Ronald McDonald Kinderfonds is weliswaar nauw betrokken bij de totstandkoming van de vestigingen in het land, maar ze worden elk beheerd door een eigen stichting. Dat levert unieke gebouwen op. Jeanne Dekkers werd gevraagd het Ronald McDonald Huis in Barendrecht deels onder te brengen in een gerenoveerde boerderij en aanvullend nieuwbouw te ontwerpen. Het programma van het Huis is eenvoudig langs een corridor georganiseerd en gericht op overzicht en efficiĂŤntie. De nieuwbouw heeft een L-vormige plattegrond en vouwt zich samen met de bestaande boerderij om een beschutte tuin.

Gezinnen kunnen elkaar in de gemeenschappelijke ruimte ontmoeten en verblijven in zogenaamde gastenkamers, die in de nieuwbouw ondergebracht zijn langs de buitengevel.

In de oudbouw bevinden zich kantoren, de bibliotheek en de computerruimte. De toepassing van houtvezelplaat in het 48

interieur sluit aan bij de sfeer van de boerderij en zorgt er met zijn ingetogen karakter ook voor dat verschillende gebruikers zich snel thuis kunnen voelen.

De kap van de bestaande boerderij heeft door toevoeging van de nieuwbouw een opvallend gevouwen vervolg gekregen.

De gevels en het dak zijn bekleed met Portugese leisteen.

Wand en dak lopen in elkaar over, waardoor langs de perimeter van de nieuwbouw een monolithisch volume ontstaat. De binnengevel is daarentegen door houten kozijnen en grote glasvlakken zeer open van karakter en laat het zonlicht diep het gebouw in vallen. Het contrast tussen het leistenen dak en de glazen pui herinnert aan het beeld van een dikke deken.

Hierdoor geeft het Huis de geborgenheid waar zijn functie om vraagt. (OK) â– architectenweb.nl/p9087 architectenweb magazine

PROJECTEN KORT

opdrachtgever

Stichting Ronald McDonald Huis Barendrecht

ontwerp

Jeanne Dekkers Architectuur (www.jeannedekkers.nl)

architect

Jeanne Dekkers, Gosia Wolak, Markus Clarijs, Sandra Ras, Ron van der Meer

aannemer

IJsselbouw, Capelle a/d IJssel

adviseur constructies Bartels Ingenieursbureau, Zwijndrecht

nummer 16 - maart 2008

realisatie

2007

fotografie

Daria Scagliola

49

Euromax op de Maasvlakte door KOW

Skyline voor de Maasvlakte Op de Maasvlakte heeft KOW met het kantoorgebouw voor Euromax een markant gebouw neergezet, dat een nieuw element vormt in het industriĂŤle havenlandschap.

Schijnbaar onverstoorbaar staat het nieuwe kantoor midden in het robuuste landschap, dat zich kenmerkt door de weidsheid van de vlakte, de alomtegenwoordige containers en kranen en de nabijheid van de zee. Uiteraard vormde deze omgeving een grote inspiratiebron voor het ontwerp. De architecten hebben bovendien voldaan aan de wens van de opdrachtgever, Havenbedrijf Rotterdam, door een onderscheidend gebouw te realiseren met een grote mate van herkenbaarheid. Het is een solide bouwvolume geworden, dat zorgvuldig is gedetailleerd en afgewerkt. Het kantoorprogramma is over zeven overzichtelijke plattegronden georganiseerd. Speciale aandacht is besteed aan het restaurant en de boardroom op de hoogste verdiepingen, die fenomenale vergezichten bieden over zowel de zee als het omringende landschap.

Het ontwerp van 8000 m2 kantoorruimte en 2000 m2 douane-, onderhouds- en toegangsgebouwen is gerealiseerd via de Design and Build-methode. Dit is een efficiĂŤnt en effectief doorsnede 50

architectenweb magazine

PROJECTEN KORT

gebleken aanpak waarbij KOW samen met het Havenbedrijf Rotterdam in een vrij snel stadium tot een gedetailleerd architectonisch ontwerp is gekomen, waarna de aannemer de verdere uitwerking op zich nam. Het voordeel van de toepassing van deze methode is dat het bouwproces in verregaande mate wordt versneld, zonder dat er in het gebouwde resultaat aan kwaliteit wordt ingeleverd.

De specifieke vorm van het kantoorgebouw biedt op subtiele wijze vanuit ieder gezichtpunt een andere aanblik. Met luifels en bijgebouwen is het bouwvolume verankerd in het logistieke landschap. Het gebouw vormt zo in samenhang met de karakteristieke context van de Maasvlakte een krachtig statement in de haven. (OK) â– architectenweb.nl/p9091 opdrachtgever

Havenbedrijf Rotterdam

ontwerp

KOW Architectuur (www.kow.nl)

architect

Hans Kuiper en John Chan

aannemer

Cordeel Nederland

constructeur

Adviesbureau Broersma

installaties

Valstar Simonis

fotografie

Ronald Schlundt Bodien

realisatie

2008

nummer 16 - maart 2008

Het dak van Euromax laat extra daglicht toe in het hoge atrium 51

Da Vinci College te Dordrecht door Mecanoo Architecten

Kleurrijk en stimulerend xxxx

Onder een sculptuur van gekleurd glas door loop je de binnenstraat van het Da Vinci College in. Deze golvende poort is het icoon van dit grote Regionaal Opleiding Centrum in het nieuwe Leerpark. Gegroepeerd rond een binnenplaats is elke afdeling van de school ondergebracht in een eigen gebouw.

Door | Josine Crone fotografie | Christian Richters

PROJECT BELICHT | DA VINCI COLLEGE

Het Da Vinci College huisvest verschillende MBO-opleidingen in een cluster van gebouwen. De blikvanger is het kleurrijke poortgebouw.

n het met houten lamellen afgewerkte atrium van het Da Vinci College in Dordrecht hangt een replica van een ornithopter: de gevleugelde machine waarmee Leonardo da Vinci wilde vliegen. Om daadwerkelijk op te kunnen stijgen was het klapwiekende instrument uit de vijftiende eeuw veel te zwaar, maar voor de leerlingen van het nieuwe ROC is deze uiting van creativiteit absoluut een inspirerend element.

I

Leerpark Het Da Vinci College staat aan een doorgaande boulevard richting een toekomstig NS-station. Het gebied wordt naar een stedenbouwkundig plan ondanks haar oppervlakte oogt van West 8 ingericht als de school niet massaal leerpark waar niet alleen scholen, maar ook woningen en onderwijsleerbedrijven komen. In het plan staan de gebouwen steeds in het groen of in het water.

De gekleurde glazen gevel zorgt in het interieur van het poortgebouw voor een sprankelende sfeer.

54

Op het 25 hectare grote terrein werken de VMBO-opleidingen van het ROC intensief samen met commerciĂŤle bedrijven en voorzieningen zoals winkels, horeca, sportaccommodaties en een bibliotheek. Met deze combinatie van werken en leren probeert de gemeente problemen rond schooluitval en jeugdwerkloosheid aan te pakken. Ook draagt het Leerpark in belangrijke mate bij aan de herontwikkeling en leefbaarheid van dit gebied langs de N3.

Het Da Vinci College biedt een keur aan opleidingen voor het middelbare beroepsonderwijs. Ondanks de oppervlakte van 22.500 vierkante meter oogt de school niet massaal. In het ontwerp van Mecanoo zijn de opleidingen ondergebracht in tien verschillende gebouwen langs straten en pleinen: het is de klassieke stad in een stad. Elk gebouw heeft een eigen identiteit gekregen door een andere materialisering van de gevel – van traditioneel metselwerk tot modern CorTenstaal. De diversiteit in afwerking en detaillering is bovendien bedoeld om de aandacht te vestigen op de waarde van ambachtelijk werk.

Poort De toegang tot de centrale binnenplaats van het complex wordt gemarkeerd door het poortgebouw. Deze kleurrijke blikvanger werkt als beeldmerk voor de school en contrasteert sterk met de overige gebouwen. In de poort zijn een aantal representatieve functies ondergebracht, zoals een conferentiezaal voor 150 personen, drie middelgrote vergaderruimten en een loungegedeelte. Wie de hoofdingang van het complex zoekt, treft deze trouwens niet aan onder de poort: deze zit in het naastgelegen bestuursgebouw.

De glazen gevel is als een gordijn om het poortgebouw heen gedrapeerd. Voor deze gevels zijn glazen U-profielen gebruikt, die voorzien zijn van een folie in de kleuren rood, roze, oranje architectenweb magazine

De schoolgebouwen zijn aan straten en pleinen geplaatst, als een stad in de stad.

nummer xx - maand 0000

55

PROJECT BELICHT | DA VINCI COLLEGE

In het Office gebouw ligt een met glas overkapt atrium dat is rondom bekleed met houten lamellen.

en geel. Binnen in het poortgebouw ontstaat door de warme kleuren een echt sprankelende sfeer. De strakke afwerking van de stalen wenteltrap, de wanden en de plafonds geeft het geheel een representatiehet kleurrijke poortgebouw is ve uitstraling, volkomen in overeenstemming met het beeldmerk van de school wat het exterieur belooft.

Aan de onderzijde van de poort zijn de ‘footprints’ van de zalen in afgeslankte vorm terug te zien als een soort overmaatse bloempotten. De staalconstructie is hier omkleed en afgewerkt met stuc op een

De individuele gebouwen zijn steeds verschillend gematerialiseerd. Het gebouw voor Welzijn is uitgevoerd in een gevel van CorTenstaal.

56

baksteenconstructie, een vierde ondersteuning bestaat uit een open staalconstructie met opvallend gebogen staven.

Onder de poort valt ’s avonds kunstlicht uit de verdieping erboven via ronde glazen openingen in de verdiepingsvloer.

Dit alles maakt het poortgebouw een frivool element in het verder behoorlijk zakelijke schoolcomplex.

Structuur Vanuit de binnenstraat bekeken wekken doorkijkjes de nieuwsgierigheid van de bezoeker. Verschillende stegen zorgen voor verbindingen met een tweede binnenhof en het aparte plein voor de fietsenstalling. Op het sfeervolle plein zijn ronde grasvelden omzoomd met hoge betonnen trottoirbanden, die als zitplaats te gebruiken zijn.

De leerlingen lopen door de straten en pleinen naar hun eigen gebouw en komen zo in aanraking met de andere opleidingen. In de overal transparante plint zijn de praktijklokalen van de opleidingen gevestigd. Zo zie je de leerlingkappers en -automonteurs direct aan het werk en kunnen particulieren gebruik maken van de door hun aangeboden diensten.

Vanaf de eerste verdieping zijn de gebouwen ingedeeld in zogenaamde kernteams. Dit zijn organisatorische eenheden van lokalen, open studieruimten, docentenkamers, kleine spreekruimten en een ‘frontoffice’, het loket waar leerlingen terecht kunnen met hun vragen. Vanuit de lokalen is er vaak goed zicht op de grote studieruimten, waar leerlingen zelfarchitectenweb magazine

doorsnedes

standig achter hun computer kunnen werken.

Voor de gebouwen is een standaard bouwsysteem gebruikt met een overspanning van veertien meter, waardoor de ruimte flexibel indeelbaar is voor allerlei typen lesruimtes.

Ook wat betreft schaal is de school uitermate flexibel: op de lagere gebouwen kan een extra bouwlaag worden gezet indien de school in de toekomst wil uitbreiden. Inkrimpen kan door één of meer gebouwen aan één van de andere scholen te verhuren.

gebruikt voor de stalen buisstoelen en het projectmeubilair, zoals de golvende tafelbladen en kasten in het bestuursgebouw.”

Door de vrije plafondhoogte van vier meter op de begane grond en drie meter op de verdiepingen maakt het gebouw overal een ruime indruk. De binnendeuren op de verdiepingen zijn, mooi strak, over de volle hoogte uitgevoerd.

Verschillen Boven de plint hebben de gebouwen steeds een verschillende gevelafwerking. Het bestuursgebouw naast de poort heeft een witte stucgevel, de kantooropleidingen zijn herkenbaar aan een zinken gevelbekleding, en de overige opleidingen hebben rode of zwarte bakstenen wanden, CortTenstalen of aluminium gevels.

De individuele panden van het Da Vinci College zijn op de eerste verdieping onderling verbonden met glazen luchtbruggen. Binnen in de bruggen loopt de gevelbekleding door, zodat de bruggen er echt als glazen verbindingsribben tussen hangen. Doordat sommige bruggen vrij breed zijn, lenen ze zich ook goed voor het exposeren van het werk van de leerlingen.

In de gevels accentueren erkers bijzondere functies. Zo steekt de kantine met een grote erker uit de zinken gevel van het Office-gebouw en is de kamer van de directeur herkenbaar aan een hoge erker.

Kleur In het interieur komt de kleurstelling van het glazen poortgebouw terug. Architect Fedele Canosa van Mecanoo hierover: “We hebben gekozen voor een familie van warme kleuren.

Voor de afzonderlijke gebouwen zijn enkele vaste kleuren bepaald, zodat de opleidingen te herkennen zijn. Wel zijn de liftkernen overal rood. Verder is het complete kleurenpalet nummer 16 - maart 2008

In de erkers van het zwarte bakstenen gebouw voor techniek zijn zitjes gecreëerd.

57

PROJECT BELICHT | DA VINCI COLLEGE

1 1

2 5

1

6 7

3

1

3

4

1

6

2

1 3

1 6

2

2

2

begane grond

1

3

2

2 2 1

1

1e verdieping

De betonnen trappen en tribunes in het atrium van het Office gebouw bieden uitgebreide zitruimte en fungeren ook als overloopruimte voor het restaurant van het ROC.

58

architectenweb magazine

1

1 1

1

2 1

1

1

1 3

3

11

1

1

2

2 8

1 2

3

9 2

1

9 2

2 11

2

2

1

2e verdieping

3e verdieping

1

onderwijsruimte

5

keuken

9

2

kantoren

6

winkelruimte

10 technische ruimte

3

atrium

7

praktijkruimte kappers

11 dak

4

restaurant

8

collegezaal

In het hart van de diepe gebouwen voor Welzijn en Office zijn twee fraaie atria gemaakt. Rondom het atrium in gebouw Welzijn heeft de architect studiehoeken uitgespaard. Door het opgetilde dak valt een strook daglicht binnen. Op de brede bruggen die dwars door het atrium steken, kunnen nog extra studieplekken worden gemaakt.

Het indrukwekkendst is het atrium in het Office-gebouw.

Deze grote, met glas overkapte ruimte staat in directe verbinding met het restaurant van het ROC. Op de betonnen trap-

vergaderruimte

pen kunnen maximaal 200 personen zitten bij presentaties of voorstellingen. De ruimte is bekleed met vurenhouten latten die voor de ramen van de aangrenzende ruimtes doorlopen, en zo als een ‘voile’ de wanden bedekken. Het abstraherende effect ervan wordt versterkt doordat de bekleding is doorgezet tegen het plafond. De kruislings geplaatste trappen en bruggen brengen een ruimtelijke spanning teweeg in deze prachtige ruimte, waar de zwevende ornithopter herinnert aan de naamgever van de school.

opdrachtgever

Heijmans/Proper-Stok te Rotterdam

gebruiker

Da Vinci College te Dordrecht

ontwerp

Mecanoo architecten, Delft (www.mecanoo.nl)

stedenbouwkundig ontwerp West 8 te Rotterdam interieurontwerp

Mecanoo architecten, Delft

constructeur

Ingenieursbureau Zonneveld, Rotterdam; Heijmans Bestcon, Best

adviseur bouwfysica

Peutz, Zoetermeer

Installatieadviseur

Burgers Ergon, Eindhoven/Rotterdam

projectmanagement

BBN Adviseurs, Houten

hoofdaannemer In het interieur komen de kleuren van de glazen gevel van het poortgebouw terug in de stalen buisstoelen en het projectmeubilair.

nummer 16 - maart 2008

Heijmans IBC Bouw, Capelle aan den IJssel

realisatie

2007

59

PROJECT BELICHT | DA VINCI COLLEGE 4 5

1

3

6

2 7

9

10

3

8

1

aluminium daktrim

2

stalen UNP profiel

3

staalplaatbetonvloer

4

afschotisolatie

5

bitumineuze dakbedekking

6

pleisterwerk op isolatie

7

houtskeletbouw wand

8

zandcement dekvloer

9

aluminium kozijnprofiel op hoekstaal

10 isolatie 11 stalen ligger HE160A 11

12 dubbelwandig profielglas 13 aluminium kozijnprofiel op T-staal 14 stalen kolom 160x80x12.5 15 metalstud wand 16 stalen ligger HE260A

12

17 stalen kolom IPE240 18 stalen kolom ø 220 19 pleisterwerk op metselwerk

15

13 16 14

12 17 3 8

11

10 18

9

60

19

architectenweb magazine

In de praktijkruimtes brengen de leerlingen de theorie in praktijk, zoals hier in de kapsalon.

Gerelateerd op architectenweb.nl projectportfolio

NPAC, Kaohsiung

bouwproduct

■ architectenweb.nl/p9080

projectportfolio

Justitie, Córdoba

bouwproduct

Stadskantoor, Delft Boven de toekomstige spoortunnel in Delft ontwerpt Mecanoo een nieuwe stationshal in combinatie met een nieuw stadskantoor. De stationshal en gemeentebalies worden ondergebracht in een structuur van gewelven met een tafereel in Delfts Blauw.

Mecanoo architecten ■ architectenweb.nl/p9084

nummer 16 - maart 2008

Corten-staal Eén van de gebouwen van het Da Vinci College is voorzien van een gevel in CorTenstaal. De roestvorming aan de oppervlakte beschermt het onderliggende staal. De detaillering verdient wel extra aandacht, want staand water zorgt ervoor dat het staal blijft doorroesten.

Leebo ■ architectenweb.nl/bp5399

In een anonieme buitenwijk van het Moorse Córdoba ontwerpt Mecanoo een Paleis van Justitie met twintig rechtzalen, een forensisch instituut en verschillende publieksfuncties. Geïnspireerd op de oude stad heeft ook het gebouw patio’s waarin palmen groeien.

Mecanoo architecten ■ architectenweb.nl/p9082

projectportfolio

Profilit Het profielglas Profilit is door haar kleine moduulmaat uitstekend geschikt om er gekromde vlakken mee te realiseren. De glazen elementen hebben een U-vormige doorsnede en zijn bij de toepassing in het Da Vinci College voorzien van een gekleurd folie.

Bouwmag ■ architectenweb.nl/bp6701

Met 100.000 vierkante meter en in totaal 5.800 zitplaatsen, verdeeld over vier zalen, wordt het National Performance & Arts Center alleen al door zijn schaal een icoon voor de grootste havenstad van Taiwan.

Mecanoo architecten

virtuele tour

Da Vinci College Ook een kijkje nemen in het Da Vinci College in Dordrecht? Bekijk dan nu de virtuele tour van het gebouw op architectenweb.nl!

■ architectenweb.nl/n12411

61

Graktit.ws.v.

jaarboe

50 , 9 3 `

Architectuur in Nederland jaarboek 2006-2007

De editie 2006/07 van Architectuur in Nederland is voller en rijker dan ooit, want naast de gebruikelijke selectie van de dertig meest opmerkelijke gebouwen die in 2006 ons land hebben verrijkt, loopt er een beeldessay door het boek waarin belangrijke onderwerpen uit de actualiteit van de Nederlandse architectuur worden aangekaart.

Tevens staan er drie essays in, met als belangrijkste thema’s de actuele ontwikkelingen in de scholenbouw en de zorg, collectieve projecten, herstructurering van naoorlogse woonwijken en stedenbouwkundige vernieuwing.

Word nu Architectenweb Magazine abonnee en ontvang het jaarboek “Architectuur in Nederland” t.w.v. `39,50 cadeau!

Gratis jaarboek t.w.v. á39,50 bij een jaarabonnement op Architectenweb Magazine.

Ik neem een jaarabonnement (8 nummers) voor `69,- en ontvang als welkomstgeschenk het boek: Architectuur in Nederland ter waarde van `39,50 Ik neem een jaarabonnement voor `69,- met een éénmalige korting van `20,-.

Ik betaal het eerste jaar `49,-.

Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . m/v Bedrijfsnaam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Postcode/Plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Telefoon: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

E-mail: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Handtekening:

architectenweb

Stuur deze antwoordcoupon in een envelop naar:

Architectenweb Media BV, antwoordnummer 526, 1400 VB BUSSUM. Een postzegel is niet nodig.

Het abonnement geldt tot wederopzegging en wordt door middel van een acceptgiro in rekening gebracht.

U ontvangt het welkomstgeschenk nadat het abonnementsgeld door u is voldaan.

Online aanmelden:www.architectenweb.nl/awm/

Architectenweb Magazine

))*0 .$ ! 0 ) *, *

Brandveiligheid conform Bouwbesluit

ZĂł kunt u aan Euroklasse-B voldoen ! ** ÂŽ # . , ) 0 ,., " ) #*/. 0 ) *, * $- ) $))*0 .$ ! +,* / . ( . *)" & ) (*" '$%&# ) ! ** ÂŽ 0*, ,. , ) 0 $'$"# $ ) , ". $% ) ) -*'$ *)-.,/ .$ , **, $- # . " - #$&. 0**, #*/..* + --$)" $) 0'/ #.,*/. - " ' ,$% ) ., ++ )#/$3 ) ) 0 ' ) , +/ '$ &-,/$(. ) 1 , 0 $'$"# $ ) ,*' -+ '. . ! ** ÂŽ 0 ,",**. / -+ ',/$(. *( -.# .$- # 6) 0 , ).1**, . */1 ) ) . $- ) 0 $'$" " #.

SafeWoodÂŽ van Foreco: 4 0*' * . ) $- ) 0*'" )- Euroklasse B, TNO getest; 4 $- )$ . #2",*- *+$- # 4 3 , ' " $) ,**&" . ' 4 $- " - #$&. 0**, $)) ) ) /$. )" ,/$& 4 0 ,",**. .* + --$)"- (*" '$%&# ) 0 ) #*/. $)) ) # . */1 -'/$.

4 1*, . -. &-( .$" " +,* / ,

, 1 . ) *0 , *) ", )- (*" '$%&# ) 0 ) ! ** ÂŽ of *)3 ) , $))*0 .$ 0 *+'*--$)" ) *+ #*/." $ ( ) 0,$% '$%0 ) *). . ( . *)- *+ '

0**, ( , $)!*,( .$

Foreco BV, Dalmsholterweg 5, Dalfsen, Telefoon +31 529 43 15 48, www.foreco.nl

material xperience

Todays inspiration is tomorrow’s innovation

23 t/m 26 april 12.00 - 19.00 uur Brabanthallen Den Bosch

material xperience is het vakevenement met materiaalinnovaties voor architecten, interieurarchitecten, ingenieursbureaus en overige creatieve professionals

voor een gratis toegangskaart gaat u naar

www.materialxperience.nl

Nffen\ej\e q`ae m\imlc[

DXo`dXXc fg\e \e fgk`dXXc [`Z_k

D\\i c`Z_k \e il`dk\ FeY\^i\ej[\ df^\c`ab_\[\e d\k mflnnXe[\e

?\k lck`\d\ ^\mf\c mXe mi`a_\`[

D\\i nffeZfd]fik

JfcXiclo `j Xc d\\i [Xe kn`ek`^ aXXi ^\jg\Z`Xc`j\\i[ `e [\ fekn`bb\c`e^ \e gif[lZk`\ mXe mflnnXe[\e% Mffi `\[\i gifa\Zk _\\]k JfcXiclo \\e gXjj\e[\ fgcfjj`e^ d\k mflnnXe[\e f] YXcbfeY\^cXq`e^% Mffi d\\i c`Z_k \e il`dk\ `e qfn\c e`\lnYfln Xcj i\efmXk`\gifa\Zk\e% 8cc\ JfcXiclo gif[lZk\e mfc[f\e XXe [\ _ff^jk\ \`j\e fg _\k ^\Y`\[ mXe n`e[$ \e nXk\i[`Z_k_\`[# ZfejkilZk`\# `jfcXk`\ \e m\`c`^_\`[%

JfcXiclo E\[\icXe[# GfjkYlj ,*# .++' 89 E`am\i[Xc K ',+/ -*(*)*# `e]f7jfcXiclo%ec# nnn%jfcXiclo%ec ^cXjj `e dfk`fe

, & " ' " * & "% $#$" & $ * % $ $ % $ ' % $& $ #$ " & # ' # # & ' " # * %' & " , $ $ $ $ & %$ # # * # " & %$

$ ! %' # $ #)#$ !! $ " & %$ " %' & #$ # $ $ ! ' $ $ # $ $ #)#$ #$ $ " $ & " ( $ " # " $ & % + # & "' " & " " " $ ! ''' " '

433MAXX, beter en sneller isoleren!

PROJECT BELICHT | NIEUWBOUW MARTINI ZIEKENHUIS

Nieuwbouw Martini Ziekenhuis te Groningen door Burger Grunstra architecten

Architectuur op recept Met de uitbreiding van het Martini Ziekenhuis in Groningen mikte Burger Grunstra architecten op een waarlijk flexibel ontwerp. Dit streven werd in 2002 al beloond met de IFD-demonstratiestatus, wat staat voor Industrieel, Flexibel en Demontabel bouwen. Het eindresultaat is een ziekenhuiscomplex met metabolistische trekjes.

Door Marjoleine van Schaik | fotografie Rob ´t Hart

T

oen twee ziekenhuizen in het zuiden van de stad Groningen aan het begin van de jaren ’90 fuseerden, werd besloten tot het samenvoegen op een enkele locatie. Het ziekenhuisterrein aan de Van Swietenlaan, ten zuidwesten van de stad, bood voldoende ruimte om als uitbreidingslocatie dienst te doen. Er werd vanaf 1992 een nieuwbouw ontworpen die in opzet nauw verbonden was met de bestaande structuur. In 2001, toen het schetsplan door het ministerie van VWS al was goedgekeurd, besloot het ziekenhuisbestuur echter anders. De huidige razendsnelle ontwikkelingen in de zorg in het achterhoofd,

situatie

68

leek de keuze voor een eenvoudige uitbreiding weinig duurzaam en tamelijk ondoordacht: het gebouw zou al verouderd zijn voordat het was opgeleverd. Het Martini Ziekenhuis ging voor een nieuw plan in zee met architect Arnold Burger, die bij zijn ontwerp voor de nieuwbouw de onzekerheid over het toekomstig gebruik van het gebouw als uitgangspunt nam.

Flexibiliteit stond hierbij centraal. ontwerp Het ontwerp bestaat uit twee langgerekte, min of meer parallelle volumes van elk vier tot zes bouwlagen hoog, ongeveer zestig meter lang en gemiddeld zestien meter breed. Het meest zuidoostelijk gelegen bouwdeel heeft een vloeiende slingervorm. Het tweede bouwdeel is hoekiger van plattegrond en voert in een geknikte zigzagvorm tussen het eerste bouwdeel en het geclusterde volume van de oudbouw door.

Op slechts twee plekken zijn de twee ziekenhuisvleugels met elkaar verbonden, waardoor ertussen een diamantvormige open ruimte is ontstaan die dienst doet als binnentuin. Dat het principe van demontabel en daarmee flexibel bouwen niet slechts een ontwerpgedachte is, maar echt een kerneigenschap van het ontwerp, blijkt meteen uit de opzet van het complex. In plaats van zoveel mogelijk functioneel raakvlak te creëren tussen het bestaande ziekenhuis en de uitbreiding daarop, zijn de verbindingen uiterst minimaal. Een eenvoudige ingreep lijkt voldoende om de drie bouwdelen volledig van architectenweb magazine

De modules aan de zuidgevel zijn demontabel en bieden de mogelijkheid om het oppervlak van de achterliggende ruimtes uit te breiden

nummer xx - maand 0000

69

PROJECT BELICHT | NIEUWBOUW MARTINI ZIEKENHUIS

Het langgerekte volume van de bouwdelen bestaat uit segmenten, maar de dubbele huid verdoezelt dit en biedt een uniforme uitstraling

de modules zijn kenmerkend voor het IFD-principe

elkaar te scheiden en ze elk een apart leven te laten leiden. Uit de demontabele opzet volgt de mogelijkheid tot functionele flexibiliteit. industriële gevel De buitenste vleugel fungeert als voorgevel van het hele complex, doordat het in zijn slingervorm de hoofdroute volgt die rondom het terrein voert. De eerste indruk is er een van glas, staal en hout; materialen met een industriële uitstraling, die bij mooi weer strak worden weerspiegeld in de brede vijver ervoor. Met het oog op warmte- en geluidisolatie is de gevel opgebouwd uit een uit de kassenbouw afkomstige enkelglazen buitengevel met stalen zonwerende schermen en een houtskeletbouw binnengevel, van elkaar gescheiden door een opvallend brede en beloopbare spouw. De uniforme aanblik van het glasoppervlak wordt doorbroken door de rechthoekige blokken die op schijnbaar willekeurige plekken aan de gevel zijn gehangen. De stalen, met hout en aluminium beklede modules kunnen op welhaast metabolistische wijze worden vastgekoppeld aan de betonkolommen van de hoofddraagconstructie, al naar gelang er behoefte is aan meer vloeroppervlak op de achterliggende verdieping. Hoewel dit gefaciliteerd wordt door de glazen buitengevel - ook die kan dankzij het eenvoudige systeem van verzinkt staal plaatselijk worden gedemonteerd - is het maar de vraag of dit in de praktijk ook zou worden ingezet om meer vloeroppervlak te creëren. Maar een tastbare demonstratie van de IFD-principes zijn de gestandaardiseerde, flexibele en demontabele modules natuurlijk wel.

doorsnede

70

hoofdstraat De hoofdentree bevindt zich in het middelste van de drie architectenweb magazine

De brede hoofdgang ligt tussen de dragende betonnen wanden en de vliesgevel. Vanaf de verdiepingen vormt de gang een vide

nummer xx - maand 0000

71

PROJECT BELICHT | NIEUWBOUW MARTINI ZIEKENHUIS

De stijgpunten, hoofdgang en de gevels hebben een hoogst industriële uitstraling, die contrasteert met de kleurtoepassing in de afdelingsgangen. Het kleurgebruik komt overeen met het ‘healing-environment-principe’

bouwdelen, in feite het hoofdgebouw van het complex. Vanuit de entreehal bestaat zowel een enkele verbinding naar het oude ziekenhuis als een dubbele verbinding naar de andere nieuwe vleugel. Ondanks de royale afmetingen van de hal, die de gehele breedte van de vleugel de autonome kleurvlakken in beslag neemt, is de entree weizijn bepalend voor de sfeer nig overweldigend en doet niet direct ‘ziekenhuisachtig’ aan; de vloeren zijn van natuursteen, er zijn verschillende kleuren toegepast en het relatief lage, houten plafond zorgt ervoor dat de bezoeker zich niet aan hoogtes vergaapt, maar juist om zich heen kijkt en door de glazen vliesgevel onbelemmerd doorzicht heeft op de groene binnentuin. Die zal verder worden ontwikkeld in samenwerking met Natuurmonumenten.

voor de afdelingen op de verdiepingen. Die gaan schuil achter deuren en ramen in de betonwand, maar worden ontsloten via een stelsel van roltrappen en galerijen in de hoofdstraat.

Dankzij de brede binnentuin en de witte bepleistering van de gevel van de ziekenhuisvleugel aan de overzijde profiteren de galerijen optimaal van het overvloedige daglicht dat de zuidelijke oriëntatie met zich meebrengt. Het alom aanwezige daglicht en de uitgebalanceerde kleurstellingen maken de hoofdstraat tot een prettige omgeving, waarin bovendien voortdurend contact is met de natuur in de vorm van de binnentuin. Tijdens bezoekuren lopen op de kleurige galerijen mensen heen en weer op weg naar de patiëntenkamers, wat een vermakelijk schouwspel oplevert voor de patiënten in de kamers van de ziekenhuisvleugel aan de overzijde.

De verbinding tussen de beide nieuwe bouwdelen verloopt via een brede, met natuursteen beklede hoofdstraatvan vier verdiepingen hoog, die vanuit de entreehal over de gehele lengte langs de binnentuin voert en aan weerszijden uitmondt in de twee stijgpunten die de vleugels met elkaar verbinden en dienst doen als logistieke schakels in het gebouw. De hoofdstraat wordt enerzijds geflankeerd door de glazen, van stalen zonwering voorziene vliesgevel langs de binnentuin, anderzijds door dragende prefab betonwanden die per verdieping in verschillende oranje en groene tinten zijn geschilderd.

De gebouwhoge ruimte van de hoofdstraat fungeert als vide

maatwerk In de tweede vleugel voert op elke verdieping een lange corridor over de gehele lengte van de vleugel, steeds met kantoren en patiëntenkamers aan weerszijden. De opzet zorgt voor een veel klinischer sfeer dan in het hoofdgebouw, ook door het ontbreken van het kenmerkende staal, hout en beton. De gebouwbreedte van slechts 16 meter zorgt voor een opvallend royale daglichtinval, vooral aan de oostkant.

Hier blijken de gevelelementen waaruit de houtskeletbouw binnengevel is opgebouwd, te zijn toegespitst op de ruimte die erachter ligt. Patiëntenkamers hebben lage ramen zodat

72

architectenweb magazine

Dankzij de materialen hout en staal en beton wekt het interieur een solide indruk – niet wat je verwacht van een flexibel en demontabel ziekenhuis

nummer xx - maand 0000

73

PROJECT BELICHT | NIEUWBOUW MARTINI ZIEKENHUIS

7

6

6

6 7

11

8

1 3 2

10

4 6

1

5

7

6

2e verdieping

begane grond

7

7 13

16 7

1

1

12

7 14

15

16 16

15

4e verdieping

3e verdieping

74

1

oudbouw

5

spoedeisende hulp

9

kraamafdeling

13 operatieafdeling low-risk

2

entree

6

poliklinische afdeling

10 verlosafdeling

14 operatieafdeling high-risk

3

entreehal

7

verpleegafdeling

11 kinderverpleging

15 brandwondencentrum

4

entree spoedeisende hulp

8

binnentuin

12 intensive care

16 techniek architectenweb magazine

De smalle bouwvolumes laten aan alle zijden van het gebouw daglicht toe. In combinatie met de kleurtoepassing ontstaat een kleurige lichte omgeving

er uitzicht is vanuit het bed, wachtruimtes en zaaltjes hebben juist hoge kiepramen. Dit ‘maatwerk’ in de gevelindeling lijkt tegenstrijdig met de voorgenomen flexibiliteit van het gebouw, maar is het niet. De houtskeletbouw binnengevel kent vier verschillende typen gevelelementen, elk met een eigen raamindeling en bekleding. Deze elementen kunnen onderling worden verwisseld, waardoor voor elke nieuwe indeling van de verdieping een maatwerkoplossing mogelijk is. De speciaal ontwikkelde systeemwanden, die in een stramien van dertig centimeter verplaatst kunnen worden, en de in de plafonds en vloeren weggewerkte installatietechniek en verwarming zorgen ervoor dat de ruimte achter de gevel ook vrij indeelbaar is. kleur Kenmerkend voor het interieur in het gehele gebouw is het gebruik van kleur. Kleurkunstenaar Peter Struycken ontwierp een kleurenpalet van 49 tinten, die onderling allemaal met elkaar gecombineerd kunnen worden. Interieurontwerper Bart Vos koos 19 kleuren uit en paste ze in grote vlakken toe op de wanden, de vloeren en het meubilair van het ziekenhuis.

Het overvloedige gebruik van kleur is onderdeel van het zogeheten ‘healing environment’ principe. Dit principe werd al in het oude ziekenhuisgebouw verkend en is gebaseerd op de opvatting dat een prettige omgeving, gekenmerkt door licht, kleur en natuur, een positieve uitwerking heeft op mensen en nummer 16 - maart 2008

de genezing zelfs versnelt. De flexibiliteit die in het ontwerp is verwerkt, is gericht op de handhaving van juist deze aspecten.

Wat voor indeling het gebouw ook krijgt, de kwaliteiten die de binnenruimte ‘prettig’ maken - kleur, licht, natuur - veranderen gewoon mee.

Toch is het kleurenconcept meer dan slechts een onderdeel van de ‘genezende omgeving’ waarnaar het Martini Ziekenhuis streeft. De kleurvlakken snijden zich zonder enige consideratie met de huidige indeling door gangen, kantoren en afdelingen heen. Hieruit blijkt dat de kleuren bij het gebouw zelf horen en niet noodzakelijkerwijs bij de huidige functie ervan. Zo bekeken zijn de autonome kleurvlakken niet alleen bepalend voor de sfeer van de binnenruimte, maar vormen tegelijk de ‘finishing touch’ van het IFD-principe en

opdrachtgever

Martini Ziekenhuis Groningen

architect

Burger Grunstra architecten adviseurs (www.burgergrunstra.nl)

interieurarchitect

Vos Interieur Groningen / Bart Vos

kleurspecialist

Peter Struyken

aannemer

VOF Jorritsma / J.P. van Eesteren

adviseur constructies

Ingenieursbureau Wassenaar BV, Haren

realisatie

2007

75

PROJECT BELICHT | NIEUWBOUW MARTINI ZIEKENHUIS

1

2

3

4

5

6 8 7

1

glazen klep

2

betonvloer

10

3

stalen afstandhouder

9

4

enkelglazen gevel

5

houtskeletbouw wand

6

plafondplaten van minerale vezels

7

stalen U-profiel 120 mm

8

stalen H-profiel 120 mm

9

zonnescherm

11 12

13

10 glazen vliesgevel 11 aluminium waterslag 12 red cedar aftimmering 13 kleurgecoate cassettes

76

architectenweb magazine

In het donker stralen de gekleurde wanden en gangen door de vliesgevel heen. De mensen die op de verschillende verdiepingen lopen, kunnen vanaf de overzijde op de voet worden gevolgd, wat een levendig beeld tot gevolg heeft

Gerelateerd op architectenweb.nl projectportfolio

Kantoorgeb. Comeniusstraat

projectportfolio

Virtuele tour

nummer 16 - maart 2008

Martini Ziekenhuis

Renovatie Kennemerwaert Er is gekozen voor een eenvoudig ontwerp om het kantoor een moderner aanzien te geven, waarbij de bestaande situatie zoveel mogelijk intact wordt gelaten en de entree, gangzone en landschapskantoor ingrijpend worden aangepakt.

De kleurnuances lopen door het gehele gebouw. Burger Grunstra architecten ■ architectenweb.nl/p9086

De twee gebouwen zijn ontworpen boven een halfverdiepte parkeerlaag. De gevel heeft een opvallend patroon van ramen en gevelvlakken, dat in kleur en maat van streng naar chaotisch verloopt waardoor een bijzonder ensemble ontstaat te midden van de eenheidsworst van het bedrijventerrein. Burger Grunstra architecten ■ architectenweb.nl/p9088

projectportfolio

Medisch Centrum Alkmaar

Nieuwsgierig geworden naar het nieuwe Martini Ziekenhuis? Neem dan snel een virtueel kijkje op architectenweb.nl!

De twee nieuwe bunkers zijn in alle aspecten los gehouden van de bestaande bebouwing. Met de twee pure materialen hout en steen is uiting gegeven aan de meervoudige belevingscontrasten bij de behandeling van de patiënt. Burger Grunstra architecten

■ architectenweb.nl/n12408

■ architectenweb.nl/p9083

77

VIP Lounge Schiphol door Concrete

78

architectenweb magazine

PROJECTEN KORT

Hollandse Stijlkamers Een select gezelschap van regeringsleiders, zakenmensen en leden van het koninklijk huis kan sinds kort op Schiphol gebruikmaken van een VIP Lounge, die door Concrete is ingericht met Dutch Design.

In contrast met de corridors van de luchthaven, heeft Concrete de lounge juist georganiseerd zonder gangen, als een patchwork van kleinere lounges. Hier gaat het niet om haast en bewegen, maar om rust en verblijven. De ongeveer vierkante plattegrond van de VIP Lounge wordt diagonaal doorsneden met drie ruimtes die op de hoeken aan elkaar zijn gehaakt. Vanuit deze lounges leiden deuren naar de persruimte en de koninklijke lounge, een business lounge, de zwarte reception lounge en een drietal kleinere kamers.

Om zich te onderscheiden van andere luchthavens stelt Schiphol zichzelf tot doel een typisch Nederlandse luchthaven te zijn. In haar ontwerp voor de VIP Lounge nam Concrete deze ambitie als leidraad en bestelde voor deze eerste klas wachtruimte alleen meubels ontworpen door Nederlandse designers.

Hoewel ‘humor’ met efficiëntie en pragmatisme door Concrete als typisch Nederlandse eigenschappen worden genoemd, is de lounge vooral serieus. Alleen in de persruimte, een conferentiezaal, vieren de ontwerpers de teugels. nummer 16 - maart 2008

79

PROJECTEN KORT

Hier is op het tapijt een polderlandschap geprint, terwijl op het plafond de lucht boven Schiphol wordt afgebeeld, inclusief vliegtuig. Tussen de conferentiestoelen van Atelier van Lieshout wijkt ééntje af van de rest door de bekleding met zwart-witte koeienhuid.

De lounge heeft verder een opvallend rustige uitstraling.

Concrete is erin geslaagd de uitgesproken meubels het karakter van de verschillende ruimtes te laten dragen. De aanpak lijkt nog wel het meest op de olievlek-strategie die de Nederlandse militairen in Uruzgan toepassen: per ruimte is een design-stoel gekozen die vervolgens is uitgebreid met bijpassende kleden, tafels en lampen.

ruimtes voegt. In de koninklijke lounge is bijvoorbeeld het koninklijk wapen als patroon op de wand aangebracht.

De collage van ruimtes doet denken aan de interieurarchitectuur van voor het Modernisme. Ook toen werd het liefst elke ruimte anders vormgegeven en werden deze ruimtes zonder gang met elkaar verbonden. Dit idee wordt versterkt doordat in de inrichting de autonomie van het individuele meubel wordt gerelativeerd, ten faveure van de ruimte als geheel.

Met de VIP Lounge verbindt Concrete zo knap het Dutch Design met de 19e-eeuwse traditie. (MvR) ■ architectenweb.nl/p9177

In één van de lounges zijn de ronde Libellestoelen van René Holten gecombineerd met ronde tapijten en ronde Big Shadow lampen van Marcel Wanders. In de koninklijke lounge zijn de poldersofa’s van Hella Jongerius bekleed met koningsblauwe stof en geplaatst op eveneens koningsblauwe tapijten. De vierkante vormen van de bank komen terug in de vierkante leestafels, terwijl de ornamentele witte knopen harmoniëren met de geornamenteerde witte lampen, vazen en een boekenkast. De opzet van de ensembles doorbreekt de autonomie van de designmeubels, in plaats daarvan spreken de ruimtes.

De witte, glazen wanden zijn nadrukkelijk ingezet als neutrale achtergrond voor de inrichting. Omdat er door haar locatie in de terminal nauwelijks daglicht in de lounge gebracht kon worden, koos Concrete ervoor het te suggereren door de wanden van binnen met LED’s te verlichten.

De stralend witte wand doet denken aan de film ‘2001: A Space Odyssey’ en idealiseert het vliegen als iets technisch geavanceerds, iets futuristisch zelfs. De ontwerpers hebben overduidelijk goed gekeken naar het glasmuseum van SANAA in Toledo, maar hebben een decoratieve laag aan de wand toegevoegd waardoor deze zich subtiel naar de 80

opdrachtgever

Schiphol Group

ontwerp

Concrete Architectural Associates (www.Concreteamsterdam.nl)

projectteam

Rob Wagemans, Jeroen Vester, Ulrike Lehner, Erik van Dillen

hoofdaannemer

Volkers Wessel Bouw

interieur

Valk Interieurbouw BV

LED-verlichting

Vasco Showtechniek

fotografie

Ewout Huibers

oplevering

2008

architectenweb magazine

nummer xx - maand 0000

81

Woningen aan de Roemer Visscherlaan in Bussum door VOCUS architecten

82

architectenweb magazine

PROJECTEN KORT

Onder een houtloods Met het voorstel om zes patiowoningen voor de helft onder het pand van de ‘Gooische Houthandel’ te schuiven, overtuigden de architecten Bob Custers en Joep Mol de opdrachtgever om de houtloods niet te slopen, maar juist in te zetten als identiteitsdrager.

In de straat is het een vreemd element: het lage, langgerekte, schuurachtige volume. De situering suggereert dat deze houtloods al op deze plek stond, voor de verstedelijking in de jaren dertig van de twintigste eeuw het omringde.

Het tegenovergestelde is het geval, vertelt Bob Custers; de loods is in 1925 elders gebouwd en eind jaren vijftig naar zijn huidige plek aan de Roemer Visscherlaan in Bussum verhuisd. De nummering van elk houten onderdeel herinnert nog aan deze hermontage.

De lijnvormige constructie van de loods contrasteert scherp met de wat pompeuze woningbouw in de buurt, die met haar rode baksteen, hoge kappen, en strenge rijen ramen zwaar en blokkerig is. Het slanke frame van de loods is door de architect vrijgehouden van de nieuwbouw eronder. De brede en smalle beuk van de patiowoningen zijn tussen de spanten geschoven, waarbij het lijkt alsof de smalle beuk van de entree niet eens verbonden is met de brede beuk van de woonkamer. De naar achteren geplaatste entree biedt een dramatische blik op de oude kap waar het daglicht tussen de kromgetrokken dakpannen door sijpelt. Eronder is de houtconstructie zichtbaar, met haar web van balken, gordingen en stijlen. Doordat deze ruimte alleen nog in delen te ervaren is, heeft hij aan mysterie gewonnen. nummer 16 - maart 2008

83

Opvallend is de keuze om het grootste deel van het project met standaard hout te bekleden. Het resultaat is een abstracte doos die een beetje, maar niet écht het contrast opzoekt met de houten loods. En als iconografische referentie naar de houtstapels die hier ooit onder hebben gelegen is de vlakke gevel ook niet overtuigend.

In het ontwerp van de patiowoningen is de hoge hal met daklicht erg geslaagd, net als de riante hoogte van de woonkamer: 3.40 m. Deze ruimte neemt twee, drie meter brede, traveeën in van de loods, waarvoor bij de gevel het spant is afgezaagd. Omdat de houtconstructie geen beschermd monument is, kon ook aan de zijkant een stuk afgezaagd worden om plaats te maken voor het rijtje ‘jaren dertig’ nieuwbouw dat onderdeel is van het plan.

Het initiatief van de architect om deze loods te behouden en te integreren in nieuwbouw is bewonderenswaardig. Voor de hand liggender was sloop of het opnieuw verplaatsen van de constructie. Nu krijgt dit erfgoed een permanente plaats in het stadsbeeld en heeft deze plek op de letterlijkst mogelijke manier een historische gelaagdheid gekregen, die de nieuwe bewoners een diepe identiteit biedt die zeldzaam is. (MvR) ■ architectenweb.nl/p9160

opdrachtgever

Bouwbedrijf In den Eng, Culemborg

ontwerp

VOCUS architecten (www.vocus.nl)

architect

Bob Custers i.s.m. Joep Mol Architect

aannemer

Bouwbedrijf In den Eng, Culemborg

constructeur

G.J.M. Bouwadvies, Bergen op Zoom

fotografie

Luuk Kramer, Wietse Pottjewijd, John Lewis Marshall, Vocus

realisatie

84

2007

architectenweb magazine

Architecten presenteren zich met een projectportfolio op architectenweb.nl

architectenweb

www.architectenweb.nl/projecten

Belangrijkste kenmerken projectgids - Presentaties van circa 3200 projecten onderverdeeld in de disciplines architectuur, stedenbouw, tuin en landschap en interieur - Handige zoekfunctie op projectsoort, trefwoord en naam architect - Wekelijks aangevuld met nieuwe projecten - Heldere projectpresentaties in woord en beeld Schrijf u ook online in op onze wekelijkse projecten nieuwsbrief!

Uw projectportfolio ook op architectenweb.nl? Word lid van Architectenweb.nl en presenteer uw bureau op de grootste architectuursite van Nederland. (meld u aan op www.architectenweb.nl/wordlid).

online

Architecten zijn trots op hun projecten. En vaak terecht. Architectenweb.nl biedt Nederlandse architecten daarom een podium om hun projectportfolio te presenteren aan een breed publiek.

Handig als u zich wilt voorbereiden op de keuze van een architect. Maar ook voor diegene met liefde voor architectuur is de architectenweb projectgids een rijke bron om dagenlang in te verdwalen.

NIEUW ONLINE | PROJECTEN

nieuwe projecten op architectenweb.nl

Op deze pagina treft u een selectie aan van projecten die recent zijn toegevoegd aan architecten web.nl. Voor een volledig overzicht van alle projecten surft u naar www.architectenweb.nl/projecten Uw projectportfolio ook op architectenweb?

Word lid van Architectenweb. nl en presenteer uw bureau op de grootste architectuursite van Nederland.

Ingrediënten voor Almere Pampus

Restauratie/nieuwbouw, Arnhem

Voor deze verkenning is een speciale methode ontwikkeld: uit alle ontwerpen die voor Almere Pampus zijn gemaakt, zijn twee hoofdvarianten gedistilleerd met elk een zestal essentiële ingrediënten. De ingredienten zijn vervolgens weer onderzocht en van commentaar voorzien.

Enno Zuidema Stedebouw

Bij een inbreidingsoperatie is de herontwikkeling van in verval geraakte middeleeuwse gebouwen gecombineerd met nieuwbouw. Het blootleggen van de oorspronkelijke structuur van de panden was een belangrijk ontwerpuitgangspunt. Bij de invullingen in houtskeletbouw is gekozen voor contrast met de oudbouw.

NEXIT architecten ■ architectenweb.nl/p8495

■ architectenweb.nl/p8163

De Kamers, Amersfoort

Villa R, Terneuzen

Maff Apartment, Den Haag

Het cultuurhuis in de Vinex-wijk Vathorst is een voorziening voor rust, expressie, inspiratie en ontmoetingen.

De kern is de ‘huiskamer’, een gastvrije hangplek. Het gebouw bestaat uit een reeks geschakelde kubusvormige volumes, waarin steeds één of twee kamers zijn ingericht. Korteknie Stuhlmacher Architecten

Op een kunstmatig schiereiland in Terneuzen is een villa in modernistische stijl gerealiseerd. De uit vier bouwvolumes samengestelde woning oriënteert zich aan de ene kant op het water en aan de andere kant op het groen. De slaapverdieping heeft bovendien uitzicht op het mossedumdak. Studio Y architecten & adviseurs

■ architectenweb.nl/p8730

■ architectenweb.nl/p8738

Het doel van het ontwerp van de ‘bed & breakfast’ was om een leefomgeving te maken die ondanks de beperkingen van de zolder en het beperkte oppervlak van 30 vierkante meter, ruim en licht aanvoelt. Om dit te bereiken zijn alle onderdelen van het programma rond een open leefruimte geconcentreerd. Queeste architecten ■ architectenweb.nl/p8750

86

architectenweb magazine

Grand Kasteel, Woerden

Kanaalzone, Oirschot

Masterplan Waalfront, Nijmegen

Uitgangspunt bij dit totaalontwerp van restaurant, vergaderzalen, congresruimte en trouwzaal was het creëren van een eigentijds interieur met behoud van de sfeer van het kasteel. Vooral in de trouwzaal met de Louis Ghoststoelen van Philip Starck komen heden en verleden spannend samen. Artemis Interieurontwerp & Vormgeving ■ architectenweb.nl/p8804

In opdracht van de gemeente Oirschot wordt de twee kilometer lange strook tussen het Wilhelminakanaal en de oude kern van Oirschot ontwikkeld.

In de Kanaalzone worden natuur en recreatie op steenworp afstand van de historische stad op bijzondere wijze verenigd. BTL Advies

Het Waalfront wordt in 15 jaar ontwikkeld. Het landschap met haar cultuurhistorische lagen bepaalt het raamwerk van het masterplan. Uit de landschappelijke lijnen volgen negen deelgebieden. Ze ontlenen hun karakter aan de context, het daarop geënte programma en de bebouwingstypologie. LODEWIJK BALJON Landschapsarchitecten ■ architectenweb.nl/p8820

Kroonenburg, Zaandam

Villa Van Rijn, Utrecht

Tuerlings Fashion, Tilburg

Verzorgingstehuis Het Erasmushuis voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd. Herontwikkeling is nodig om in te spelen op de veranderde woonwensen van senioren. Op deze mooie plek kunnen ze straks ruimer en prettiger wonen. Tegelijkertijd moet het project een impuls geven aan de revitalisering van het gebied.

KOW Den Haag ■ architectenweb.nl/p8829

Op de plek van een al te vaak aangepaste patiobungalow uit de jaren zestig wordt een villa gerealiseerd.

Rijnsweerd kent veel patiowoningen en deze typologie vormde dan ook het ontwerpuitgangspunt voor het ontwerp. Het souterrain krijgt een bioscoop, een zwembad en een parkeergarage met een autolift. Asnova Architects ■ architectenweb.nl/p8831

Achter de strakke gevel huist een verrassende combinatie: een showroom voor kledingcollecties en een kantoortuin. Bij elke collectie zijn werkplekken ingericht. Karakteristiek zijn de verdiepingshoge stalen kasten en de werktafels van 160 bij 160 cm met een hoogte van 110 cm. Carl van Kuijck Ontwerpstudio

nummer 16 - maart 2008

■ architectenweb.nl/p8812

■ architectenweb.nl/p8887

87

J gZcdkZgZc! l^_ Zc\^cZgZc

M_` hWa[d [dj^eki_Wij Zeeh [[d X_`ZhW][ j[ b[l[h[d WWd _d][d_[kp[ [d ifhWWacWa[dZ[ WhY^_j[Yjkkh" cWWh ZWWhdWWij p_`d ^[j eea Z[ ab[_d[ Z_d][d Z_[ [[d fhe`[Yj _[ji X_`pedZ[hi ][l[d P_` X[fWb[d ^[j l[hiY^_b jkii[d ][c_ZZ[bZ[ amWb_j[_j [d ^[j Zeeh _[Z[h ][m[dij[ ^ee]ij[ d_l[Wk Hig^`di]Zgb g^X]i o^X] heZX^Ò Z` de YZ egd[Zhh^dcZaZ bVg`i Zc YdZi VaaZh db YZ kV`bVc iZ dcYZghiZjcZc# L^_ W^ZYZc ]Zb YZ oZ`Zg]Z^Y YVi ]Zi lZg` haVV\i! c^Zi VaaZZc Yddg ZZc eZg[ZXi egdYjXi bVVg dd` Yddg VYk^ZoZc! WZ\ZaZ^Y^c\ de YZ Wdjl"

eaVVih! \VgVci^Zh Zc dcoZ IZX]c^hX] 6hhdgi^bZci EgdYjXi HZgk^XZ I6EH # L^_ o^_c cVVhi aZkZgVcX^Zg dd` ZZc eVgicZg kddg YZ deYgVX]i\ZkZg! VgX]^iZXi! egd[Zhh^dcZaZ kZglZg`Zg Zc Y^hig^WjiZjg# 6ah dcYZghiZjc^c\ kddg ]Zi kddgWZgZ^YZc!

e] (& % &+' *& ), *% > [m (& % &+' *' ') -( > ^c[d5hig^`di]Zgb#ca > lll#hig^`di]Zgb#ca A^hhZckZaY . " &( > EdhiWjh *' > ).)% 67 GVVbhYdc`hkZZg

YZiV^aaZgZc Zc j^ikdZgZc kVc \ZkZa"^hdaVi^Z" hnhiZbZc `jci j YZh`jcY^\Z ^c[dgbVi^Z ^cl^ccZc W^_ ]Zi Hig^`di]Zgb 6Yk^Zh 8ZciZg# =Zi 6Yk^Zh 8ZciZg W^ZYi kg^_Wa^_kZcY VYk^Zh Zc VcilddgY de kgV\Zc# =Zi ^h ') jjg eZg YV\ WZgZ^`WVVg k^V lll#hig^`di]Zgb#ca!

Zc i^_YZch `VciddgjgZc dd` k^V ]Zi \gVi^h iZaZ[ddccjbbZg/

%-%% " ,-,)*+*# VaaZZc ^c CZYZgaVcY

Column | peter drijver

Kafkaësque Enige tijd terug liet Marnix Norder, wethouder in mijn stad Den Haag, zich ontvallen dat de bezwaarprocedures in Nederland elkaar nodeloos aanvullen. “Nu is het zo geregeld dat belanghebbenden steeds weer tegen een ander onderdeel van een plan bezwaar kunnen maken.” Hij pleitte voor een vereenvoudiging van de procedures, die niet automatisch hoefde te leiden tot het beperken van invloed van bezwaarmakers. “Ik stel voor dat we voortaan eerst omschrijven wat we willen doen. Dat idee gaan we met burgers, bedrijven en andere belanghebbenden bespreken. Het resultaat van die gesprekken wordt weer door de gemeenteraad bekrachtigd. Het plan krijgt zo zijn politieke legitimatie en komt vervolgens vrij voor een mogelijke gang naar de rechter.” In een land waar een Minister van Financiën niet weet dat een vertegenwoordigster bij de Verenigde Naties haar volledige huur vergoed krijgt en Nederland wil ontvluchten, verdient dat enige argwaan.

Onlangs vierde een particulier de oplevering van de restauratie van een voormalig koetsiershuisje op een Haags binnenterrein. Aan de voorgevel werd slechts het zonder vergunning geplaatste dakraam vervangen door een kopie van een kleine dakkapel van een naastgelegen, eender huisje. Een gelijktijdig ingediend bouwplan van de achterburen maakte de inpassing in de bestaande toestand ‘niet beoordeelbaar’. Ook was het gebruik van de zolder als slaapverdieping en van de begane grond als stallingsruimte niet toegestaan in het bestemmingsplan. Een artikel 19 procedure was noodzakelijk en de kapverdieping moest voldoen aan de Bouwbesluiteisen voor nieuwbouw.

Door het geduld en voorbeeldige gedrag van deze opdrachtgever heeft het huisje tweeënhalf jaar leeg gestaan. Zo lang duurde het voordat de ambtenaar zijn kunstje had gedaan. De oplevering vond tegelijkertijd plaats met een buurpand dat geheel zonder vergunning en in recordtempo was gerestaureerd.

Ook voor een ander bouwplan in de binnenstad werd een vergunning aangevraagd. Omdat de gemeente

nummer 16 - maart 2008

voor dit gebied geen visie ontwikkeld had, was een Belvédèrestudie vereist. Die wees uit dat het bouwplan doorgang kon vinden, mits de naastgelegen panden zouden worden gesloopt. De Welstand wilde het plan echter niet behandelen zolang niet bekend was wat er in de toekomst gebouwd zou worden: ruzie met de Dienst Stadsontwikkeling over de gewenste transformatie van het gebied was het gevolg. De burgemeester had intussen zijn oog laten vallen op het naburige Fortispand als potentiële huisvesting voor het Huis voor de Democratie. De bouwplan procedure werd zonder amice briefje van gemeentewege botweg stilgelegd.

De adempauze werd door de gemeente benut om, met de wet voorkeursrecht, de locaties in eigendom te kunnen verwerven: een wel heel duidelijk voorbeeld van gemeentelijke vingers in de koekjestrommel.

Even verderop in de binnenstad kon een bouwvergunning voor woningen niet in behandeling worden genomen, omdat er geen bestemmingsplan was vastgesteld sinds de aanwijzing van het gebied tot beschermd stadsgezicht in 1994. Opmerkelijk is dat alle bouwvergunningen, waar de gemeente belang bij heeft, in dit gebied wél verleend konden worden – de tramhaltes, de uitbreidingen van het ziekenhuis en het politiebureau en de verbouwing van de gemeentelijke kredietbank.

“Nu is het zo geregeld dat belanghebbenden steeds weer tegen een ander onderdeel van een plan bezwaar kunnen maken.” Marnix Norder heeft inderdaad gelijk, zeker als je ‘belanghebbenden’ vervangt door ‘civil servants’ en de vertraging voor rekening is van investeerders in de stad.

postbus@scala-architecten.nl

89

!" ( % % %! $" # % & % % &( ' # "" $" + $ '!!# %)" !&( '!!# # % ' !" !$$ " * '!& % " %$ * & '!& %! " $$ % &( ' $& % #( #

" )! # '!!# &&#) ( % % '!!# &( # % ' # !' % ! &( !&( ((( ' * ! !" & #

Budget en elegantie gaan hand in hand.

! % # !" ((( ' )

$ # # "# " % # # *

*

Oplossingen voor klimaatverandering komen niet uit de lucht vallen.

Vraag gratis aan!

Energiezuinig bouwen met XELLA. $% -. & ) 1 0 ' ) ,"$ $) # . )& ) 0 ) *+'*--$)" ) 0**, # . 0 , ) , ) &'$( . ) ,( - ( ) # )" ) 1 . ) , " '" 0$)" 3$%) *).$)/ 3$" ( . # . *).1$&& ' ) 0 ) $ 5) +,* / . ) ) */1( .#* ) $ $% , " ) ) ) &' $) , 0, " ) , ) ,"$ $. , -/'. ,. )$ . '' ) $) ) ,"$ 3/$)$" " */1 ) ( , **& $) ) ($) , ($'$ / ' -. ) */1+,* - - *)3 ,* #/, 9 ) ,"$ 3/$)$" */1 ) ( . : 0**, (44, $)!*,( .$ *0 , *)3 0$-$ *+ //,3 ( */1 ) 4) *0 , ) ,"$ 3/$)$" /$. )1 ) *+'*--$)" ) ( . ) ' 0**, ) ", .$- 2 (+' , 8 *! -.//, ) ( $' ) , 0 ,&**+ 2 '' )'

XELLA. Onderscheidende bouwmerken.

www.xella.nl

Vakevenement voor woningbouw en wijkontwikkeling

1-3 april 2008 10.00–17.30 uur

Innovaties en oplossingen BouwRAI 2008 is dé ontmoetingsplaats voor iedereen op zoek naar technische, innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken in woningbouw en woonomgeving.

Een vakevenement met zo’n 300 exposanten; vijf themapleinen en veel interessante seminars.

Kortom: onmisbaar voor elke professional op het gebied van woningbouw en wijkontwikkeling.

Registreer voor gratis toegang: www.bouwrai.nl

Inspiratie op de Themapleinen

Ontdek de actuele trends

Vind ‘state of the art’ oplossingen met

• de Nieuwsstudio: het dagelijkse

bijzondere innovaties op het gebied van

actualiteitenprogramma op de beursvloer,

vier actuele thema’s:

met inspirerende debatten en verrassende

• Wonen-Zorg-Welzijn

interviews

• Inventieve Bouwoplossingen

• BouwRAI Innovatieprijs: meest

• Energie & Duurzaamheid

vernieuwende producten en projecten

• Veiligheid

in de schijnwerpers • seminars van toonaangevende organisaties en bedrijven Kijk op www.bouwrai.nl voor het complete overzicht.

Urban Design Select

Ontmoet uw vakgenoten

Op Urban Design Select tonen tientallen

BouwRAI, een must voor besluitvormers,

bedrijven de nieuwste concepten en

opdrachtgevers en adviseurs van:

producten voor de inrichting van de

• woningcorporaties

directe woonomgeving.

• projectontwikkelaars • architecten • gemeenten en provincies • bouwondernemingen • installateurs • advies- en ingenieursbureaus

'

/ %#, #, & , ! * ',#

& ( & # " " & # $ # & " & " " & # " ) $ $ %% & ! !$ !

& ( " # & & & !" ! ! & " !# !# !# "

($ % . * ' # * . ' +, *' * 0 *#$+ 0 %/(( 1 $ (-,)*( -$, ' 0 * &+ *! ' (%% ' 0 0 0 #' ( $ "(-, '% 0 /// $ "(-, '%

Museum architectuur In de jaren zeventig woedde een discussie over de vraag of een museum een architectonisch kunstwerk moest zijn of een neutrale witte doos waarin architectuur en bouwtechniek zoveel mogelijk ondergeschikt werden gemaakt aan de primaire functie. De daarop volgende jaren werd vanuit de praktijk zelf het antwoord gegeven: het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Integendeel. Meer dan ooit wordt met zowel ingenieuze als architectonisch spectaculaire ontwerpen hier het bewijs voor geleverd.

CHRISTIAN RICHTERS

Door | Marcel Teunissen

Stimulerende interactie tussen binnen en buiten was een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerp van het Middlesbrough Institute of Modern Art

FOCUS | MUSEUMARCHITECTUUR

Verkeersroutes en zichtlijnen naar buiten hebben ruimte en aandacht gekregen

Het museum, ‘downtown and in the middle of nowhere’ Tijdens de derde Architectuurbiënnale in Rotterdam werd geconstateerd dat steden over de hele wereld elkaar tot in het extreme beconcurreren met musea als architectonische publiekstrekkers. De toon werd gezet met het Guggenheim Museum in Bilbao van Frank Gehry. De architecten en constructeurs die iconen moeten creëren staan voor een niet geringe opgave. Zij worden geconfronteerd met een uitgebreid programma van eisen inzake brandveiligheid, vluchtroutes, inbraakwerendheid, verlichting, vochtbeheersing, indeelbaarheid, flexibiliteit, extra vloerbelastingen, uitbreidbaarheid en een pakket van technische voorzieningen. En dat zijn dan alleen nog de algemene aspecten. Herbestemmingen, restauraties en uitbreidingen van oude gebouwen maken de ontwerpopgave vaak nog complexer. Dat alles kan evenwel tot de meest verrassende resultaten leiden. De volgende projecten tonen zowel de variatie in de ontwerpopgave als de uitwerking daarvan.

Synergie is een belangrijk aspect van het door Erick van Egeraat associated architects gewonnen prijsvraagontwerp, dat met een RIBA-Award werd bekroond. De ontwerpers hebben expliciet aangegeven niet louter een icoon aan de stad te willen toevoegen. Het culturele instituut van 4000 vierkante meter geeft een grote impuls aan de revitalisering van het samen met West 8 heringerichte Victoria Square, in de binnenstad van Middlesbrough. Vice versa levert deze intussen weer intensief gebruikte centrale openbare ruimte een meerwaarde aan de beleving van een bezoek aan het MIMA. De interactie wordt bereikt met een gelaagde, transparante gevel aan de kant van de hoge, ruim opgezette publieke functies, zoals de hoofdingang tot de foyer, het café en de museumwinkel.

Binnen in het bouwvolume is het onderscheid tussen de kantoorruimtes en ondersteunende publieksfuncties zichtbaar in de dwarsdoorsnede van het museum. De expositieruimte overlapt beide functies en de maar liefst 16 meter hoge foyer, die als een grote etalage is vormgegeven, vervult een verbindende rol. In de materialisatie is gekozen voor contrasten tussen open en gesloten en een relatie met gebouwen in de

Voor de expositieruimten is gekozen voor beslotenheid

96

CHRISTIAN RICHTERS

ERICK VAN EGERAAT ASSOCIATED ARCHITECTS

Middlesbrough Institute of Modern Art (MIMA) Erick van Egeraat associated architects (2002-2007)

de publieksruimte van het museum functioneert als lichtbaken voor de binnenstad

architectenweb magazine

CHRISTIAN RICHTERS

De gevel toont een evenwichtig contrast tussen geslotenheid, openheid en half-transparantie nummer 15 - februari 2008

97

ZAHA HADID ARCHITECTS

FOCUS | MUSEUMARCHITECTUUR

Het museum is dicht bij de rand van de kade gesitueerd

ZAHA HADID ARCHITECTS

omgeving en de stoffering van de openbare ruimte. Dit levert een boeiende ruimtelijke compositie op van wit kalksteen, geoxydeerd metaal en glas.

Het museum is een tunnelvormige ruimte met een markant profiel

98

Museum of Transport, Glasgow Zaha Hadid Architects (2004-2009) Ook de nieuwbouw van het Transportmuseum in Glasgow is onderdeel van een herstructureringsopgave, en wel van de oevers van de Clyde. Het is de nadrukkelijke wens van de opdrachtgever, het gemeentebestuur van Glasgow, om ‘een icoon’ te realiseren en een museum dat nog populairder is dan het huidige gebouw, één van de best bezochte musea van Schotland. Dat het per se door een sterarchitect moest worden ontworpen, riep wel enige controverse op in de Schotse gelederen, maar uiteindelijk werd de prijsvraag gewonnen door Zaha Hadid Architects uit Londen. De locatie is een knooppunt van waterinfrastructuur: daar waar de Clyde en de Kelvin, de belangrijke rivieren van Glasgow, samenkomen.

De ontmoeting van de twee rivieren in een vloeiend patroon is een belangrijk gegeven voor het ontwerp van Zaha Hadid.

Het bouwvolume verbindt in vergelijkbaar vloeiende vormen de stad met de rivier. Het dak is in feite een gestolde golfbeweging en heeft stabiliteit door de gevouwen vorm. Die stabiliteit is niet alleen nodig om de expositieruimte kolomloos te kunnen overspannen, zodat een flexibele indeling mogelijk is, het gaat vooral om de uitwerking van het concept van ‘intermediair tussen stad en rivier’. Het museum is namelijk geconcipieerd als langgerekt, golvend gewelf met een S-vormige plattegrond dat volkomen transparant is aan de kant van de rivier en aan de stadszijde. Het profiel van het golvend gewelf

architectenweb magazine

HANS VAN HEESWIJK ARCHITECTEN, AMSTERDAM

De dakconstructie is berekend op daglichttoetreding in de hoge ruimtes

ment grondig gereinigd, waarbij donkere lijnolie werd verwijderd. Het historische kleurgebruik wordt onderzocht en gaat de kleurkeuze voor de verschillende gevelelementen mogelijk mede bepalen.

Om hoge ruimtes voor de zalen mogelijk te maken is een aantal vloeren gesloopt. Enkele monumentale wanden – de voormalige wanden van de binnenhoven – blijven zoveel mogelijk intact. Ook de balkenplafonds blijven behouden.

Voor de klimaat-, elektra- en beveiliginstallaties is gekozen voor geïntegreerde inpassingen die onzichtbaar zijn voor het publiek. Zo zijn de langswanden van de grote zaal voor-

Hermitage Amsterdam Hans van Heeswijk architecten (2004-2008) Bij een restauratieve ingreep spelen totaal andere zaken. In het als verzorgingshuis functionerende gebouw Amstelhof uit 1683 wordt door de Stichting Hermitage Amsterdam een satelliet van de beroemde Russische Hermitage ingericht.

Behalve ruimte voor exposities worden er een restaurant, een auditorium, een museumwinkel, een cultureel instituut en ontvangstzalen gerealiseerd. Het dit jaar op te leveren complex ondergaat aan de binnenzijde een metamorfose, resulterend in een lichte en ruimtelijke opzet, rond het binnenhof dat door Mien Ruys wordt heringericht als publiekstuin.

Van Merkx+Girod is het interieurontwerp voor de publieke ruimten zoals foyer, restaurant, auditorium in de tuinvleugel, winkel en studiecentrum in de noord- en zuidvleugel alsook de stijlkamers en de voormalige kerkzaal van Amstelhof in de westvleugel.

Enkele jaren geleden werd de buitengevel van het rijksmonu-

Grote vides zijn belangrijke elementen van de nieuwe ruimtelijke opzet

nummer 16 - maart 2008

HANS VAN HEESWIJK ARCHITECTEN, AMSTERDAM

met rechte en gebogen lijnen refereert aan de skyline van de haven. Om de vloer van de 200 meter lange expositieruimte zoveel mogelijk vrij te houden zijn de dienst- en kantoorruimtes excentrisch gesitueerd. Alle technische voorzieningen zijn voor het oog weggewerkt in en achter vloeren en binnenwanden. Het café is georiënteerd op de rivier en markeert het eind van de route door het museum. Om het effect van de ‘black box’ tijdens de gang door het museum te nuanceren, zijn in het dak en de wanden diverse openingen geprojecteerd. De vormentaal van het gebouw is doorgezet in het ontwerp van de buitenruimte.

99

BIG – BJARKE INGELS GROUP

FOCUS | MUSEUMARCHITECTUUR

Op veel plaatsen in het gebouw lijkt de vorm van het dok een voortzetting van het museum

Deens Maritiem Museum, Helsingør BIG (2006-2010) De ontdekking van het verlaten 150 meter lange, 25 meter brede en 9 meter diepe droogdok, zo’n 50 km ten noorden van Kopenhagen, leidde tot het winnend prijsvraagontwerp voor een nationaal maritiem museum. Het project vormt een onderdeel van de herstructurering van de (uiteraard) nabijgelegen haven van Helsingør tot cultuurwerf. Iedere zware belasting van de bodem zou echter tot verzakkingen leiden. Een extra constructie aan de binnenzijde achtten de architecten

BIG – BJARKE INGELS GROUP

zien van voorzetwanden waarachter de klimaatinstallaties zijn aangebracht. Het inblazen van lucht gebeurt door een geïntegreerde oplossing bij het grote daklicht; het afzuigen gaat via de plinten. Verdekte vloergoten worden gebruikt voor elektra-aansluitpunten, zodat de zaal en de kabinetten flexibel ingericht kunnen worden.

In de zaal zorgt een groot daklicht voor natuurlijk daglicht, dat door lamellen aan de binnen- en buitenkant gedoseerd kan worden, al naar gelang de gewenste lichtintensiteit voor de kunstwerken.

De diagonale loopbruggen stabiliseren de constructie van het dok

100

architectenweb magazine

JANNES LINDERS

Multifunctioneel gebouw Las Palmas, Rotterdam Benthem Crouwel architekten (2005-2007) Het door Van den Broek en Bakema ontworpen pakhuis is gesitueerd op de Wilhelminapier, het sleutelproject van de herstructurering van de Rotterdamse Kop van Zuid. Het gebouw is een monument van de wederopbouw en kreeg in het Masterplan voor de pier van Norman Foster een restauratieve culturele herbestemming, in de centrale laagbouwstrip. Met nog een aantal andere multimediale functies werd Las Palmas het nieuwe onderkomen van het Nederlands Fotomuseum.

Benthem Crouwel architekten koos voor een cascotransformatie waarbij de ontwerpers zich vooral hebben toegelegd op constructieve en infrastructurele elementen. De inrichting werd grotendeels aan de nieuwe gebruikers overgelaten.

De architecten creëerden een nieuwe schil uit de gevels van nummer 16 - maart 2008

JANNES LINDERS

onaanvaardbaar omdat het de fraaie, verweerde betonwanden volledig zou bedekken. Het stutten aan de buitenzijde zou te kostbaar worden. Besloten is de schipvormige bodem van het dok onbebouwd te laten en te bestemmen voor publieksevenementen. De museale ruimtes worden excentrisch onder het maaiveld gesitueerd waarbij de dokwanden functioneren als buitengevels. De expositieruimtes, auditorium en andere zalen, in totaal 5000 vierkante meter groot, worden verbonden door loopbruggen die het dok diagonaal doorkruisen.

Een bezoek aan het museum is in wezen een doorgaande wandeling over hellingbanen. Anders dan in het Guggenheim Museum in New York en de Kunsthal Rotterdam worden de vlakken niet als hellend ervaren. De hellingshoek van 2% komt ongeveer overeen met de afwatering in een doucheruimte. Wanneer bezoekers alle ruimtes hebben doorzocht, dan zijn ze onbewust één niveau lager gearriveerd.

JANNES LINDERS

De functionele opzet van het eerste uur maakt het gebouw geschikt voor flexibel gebruik

De toepassing van paddestoelkolommen maakte het zagen van grote gaten mogelijk

De nodige aanpassingen voor de nieuwe functies zijn aan de gerenoveerde buitengevel niet zichtbaar

101

De gelaagde functies in de geluidswal worden geaccentueerd door vorm en materiaalgebruik

De inpassing van het Drents Museum geeft een boeiende ontmoeting van natuur en cultuur

schokbetonnen, verdiepinghoge prefab elementen, waarbinnen het flexibel gebruik van weleer gecontinueerd kan worden.

Die keuze was gebaseerd op de opzet van het gebouw uit 1953. De vijf bouwlagen inclusief de kelder worden gedragen door paddenstoelkolommen in een regelmatig grid.

Structurerend element in de flexibele plattegrond is een binnenstraat voor distributie via klein vrachtverkeer.

De binnenstraat met nieuwe trappen en glazen liftschachten vormt de nieuwe ruimtelijke ruggengraat waaraan de drie nieuwe entrees zijn gesitueerd. De straat is getransformeerd in een hoge kruisvormige ruimte doordat er in de verdiepingsvloeren grote gaten gezaagd zijn.

102

Ook aan de buitenzijde is het beeld gewijzigd. De grote, aan de gevel opgehangen noodtrappenhuizen zijn geïnspireerd op New York City. Het penthouse op het dak geeft qua horizontale geleding tegenwicht aan de torens die straks karakteristiek zijn voor het nieuwe ‘Manhattan aan de Maas’.

Uitbreiding Drents Museum, Assen Erick van Egeraat associated architects (2006-2011) Volgens het winnend prijsvraagontwerp wordt het streekmuseum in Assen uitgebreid met een nieuwe tentoonstellingsvleugel voor grote (internationale) exposities. Andere onderdelen van het bouwprogramma zijn een nieuwe entree, een grotere winkel, een museumcafé en een garderobe. Het betreft

architectenweb magazine

ERICK VAN EGERAAT ASSOCIATED ARCHITECTS

FOCUS | MUSEUMARCHITECTUUR

ERICK VAN EGERAAT ASSOCIATED ARCHITECTS

De uitbreiding in Assen zet de rijke traditie van ondergrondse museumarchitectuur voort

een grotendeels onzichtbare uitbreiding die gecombineerd wordt met de herinrichting van de omgeving van het museum.

De nieuwe tentoonstellingsvleugel wordt gedeeltelijk ondergronds gerealiseerd op het parkeerterrein bij de Gouverneurstuin aan de Zuidersingel. Het opgetilde dak van deze ruimte wordt ingericht als een openbaar tuinlandschap dat wordt begrensd door een waterpartij. De verspringende, beplante dakvlakken verbinden de bestaande tuinen en parken in en om de binnenstad. Het verspringen van de dakvlakken is gericht op de toetreding van indirect daglicht in de onderliggende expositieruimtes. De ondergrondse structuur verbindt de oude delen van het museum met de nieuwbouw en is tegelijkertijd een verbindende structuur in het stadsland-

nummer 15 - februari 2008

schap van Assen.

Het Koetshuis wordt de nieuwe hoofdentree. Het wordt een meter boven het maaiveld getild en op een transparante glazen sokkel gezet. Hiermee wordt de ingreep op duidelijke wijze zichtbaar. De glazen plint laat overdag het daglicht tot in de kern van de nieuwe vleugel doordringen, terwijl de sokkel in de avond een lantaarnfunctie vervult.

Momenteel wordt gewerkt aan het definitief ontwerp. De opening van de nieuwe vleugel wordt verwacht in 2011.

Liaunig Museum, Oostenrijk ODBC architectes urbanistes (2004-2008) Van een totaal andere orde is de opgave voor het ontwerp van

103

ODBC ARCHITECTES URBANISTES

FOCUS | MUSEUMARCHITECTUUR

Op enige afstand wordt het beeld van een gedeeltelijk besneeuwde heuveltop opgeroepen

een kunstmuseum in een hoog gelegen berglandschap, honderd kilometer ten zuidwesten van Graz. Ook hier is een doosvormig concept vermeden. Odile Decq en Benoit Cornette kozen voor assimilatie met het geaccidenteerde landschap.

Het betreft een expositiegebouw van 5000 vierkante meter voor de privécollectie naoorlogse kunst van de Oostenrijkse industrieel Herbert W. Liaunig. De langgerekte, organische vormen volgen in vloeiende belijningen de hoogteverschillen van het landschap. Net als het Museum Beelden aan Zee van Wim Quist in Scheveningen is het expositiegebouw grotendeels ingegraven. Daardoor is het honderdzestig meter lange en dertien meter brede bouwvolume op enige afstand nauwelijks zichtbaar.

De uitwerking van het ontwerpconcept is gericht op de beleving van een aantal tegenstellingen, zoals natuurlijk en kunstmatig, licht en donker en materieel en immaterieel. Dit wordt bereikt door de toepassing van veel glasvlakken tussen de betonnen schaalelementen. Het biedt de bezoekers op diverse plekken panoramische uitzichten op het landschap, een dorp en een kasteel. Waarschijnlijk is het museum alleen op aanvraag te bezoeken.

Kunstmuseum Kolumba van het Aartsbisdom van Keulen, Keulen Atelier Zumthor (1997-2007) Voor het Kolumba-museum hebben de Zwitserse architecten Peter Zumthor en Rainer Weitschies het contrast tussen oud en nieuw zo scherp mogelijk gemaakt. De nieuwbouw voor het museum met oude, religieuze kunst is grotendeels gereali-

De niveauverschillen in het landschap zijn voortgezet in het gebouw

104

seerd boven en op de intact gelaten resten van de in de tweede wereldoorlog nagenoeg verwoeste gotische St.-Kolumbakerk.

Loopbruggen van rood Paduk-hout leiden de bezoekers in zigzagpatronen over de fundamenten van de kerk en over de ruïnes van nog oudere gebouwen. Slanke, met beton beklede stalen kolommen dragen de hoog opgetilde, bovengelegen nieuwbouw. De bijzondere ruimtelijke ervaring krijgt een extra dimensie door de behandeling van het licht. In een aantal rechthoekige vlakken in de gemetselde gevels zijn fijnmazige patronen van gaten opgenomen, die op ieder tijdstip bijzondere licht- en schaduweffecten op de binnenwanden creëren. De architecten hebben hiervoor samen met de fabriek Petersen Tegl de handgevormde Kolumbasteen ontwikkeld, waarvan de lengte varieert van 29 tot 53 cm; door een smoorproces is een lichtgrijze kleur verkregen. De verwerking in reliëf in delen van de gevels draagt ook bij aan een aangename akoestiek van de binnenruimtes.

De curators typeren het gebouw als een ‘museum voor reflectie’.

Daarom zijn het gebruikelijke café-restaurant en de museumwinkel bewust niet in het programma van eisen opgenomen.

Los van de vraag of de ontwerpopgave in museumarchitectuur restauratie, uitbreiding, nieuwbouw of een combinatie daarvan betreft, de oplossingen lopen uiteen van gebouwen die zich verschuilen als heremieten tot opvallende landmarks.

Daarbij speelt de locatie – downtown of in the middle of nowhere – ook een rol. En hoezeer het ook gaat om solitaire bijzondere objecten, in toenemende mate zijn musea onderdeel geworden van stedelijke vernieuwingsprojecten.

ODBC ARCHITECTES URBANISTES

architectenweb magazine

HÉLĂˆNE BINET

nummer 15 - februari 2008

De hoge ruimte en de verticale accenten dragen bij aan de serene sfeer

105

PRODUCTINFORMATIE ■ K-vision Cube Het onderscheid in aanzien tussen een houten en een kunststof kozijn vervaagt met de introductie van de verdiepte profielserie K-vision Cube. Waar de meeste verdiepte kunststof profielen in de dagkanten van stijlen en bovendorpel een licht afgeschuinde vorm hebben, is dit bij K-vision Cube recht, haaks op de voorkant van het profiel. K-vision Cube geeft met de rechte dagkant een robuuste uitstraling aan kunststof kozijnen. Daardoor zijn karakteristieke stijlen – bijvoorbeeld uit de periode 1925-1940 – nu in kunststof te realiseren. Dit kan uitkomst bieden bij restauraties en renovaties, maar ook op nieuwe bouwtrends weet K-vision Cube aansluiting te vinden. De specifieke materiaaleigenschappen van kunststof bieden in dit opzicht voordelen, zoals het onderhoudsvriendelijke karakter en de duurzaamheid. Door zijn rechte dagkant is Cube ook geschikt voor plaatsing achter het metselwerk. De kozijnen verdwijnen daarmee volledig uit het zicht.

Kumij BV www.kumij.nl ■ architectenweb.nl/bp8732

■ Multifunctioneel meubelstuk De vouwbare Pick Chair van BBB, naar ontwerp van Dror Benshetrit, speelt op inspirerende wijze in op het concept van het maximaliseren van ruimte, door objecten van twee naar drie dimensies te laten transformeren. De Pick Chair is zo licht van gewicht dat de functie eenvoudig kan veranderen van tafel tot stoel en zelfs tot kunstzinnig object, dat in een handomdraai aan de muur kan worden gehangen.

De constructie bestaat uit een gepolijst aluminium frame dat is bekleed met naturel of wenge gebeitste eikenhouten panelen. De Sega en Albero uitvoeringen van de Pick Chair zijn gegraveerd met lasertechniek. De variant Limited Edition heeft een digitale print. Als stoel of tafel is de Pick Chair 38 cm breed en 51 cm diep, met een zit- of tafelhoogte van 48 cm. In uitgevouwen, tweedimensionale toestand meet het meubelstuk 172 bij 38 cm.

Villa4design www.villa4design ■ architectenweb.nl/bp8958

106

architectenweb magazine

■ Bestuurbaar LED-verlichtingssysteem Traxon Technologies is leverancier van bestuurbare LEDverlichtingssystemen. De toepassing is gericht op grotere openbare gebouwen. Hierbij worden functionaliteit en kunstzinnige expressie soms gecombineerd.

Zo is in samenwerking met Smart Works, Multi Developments, HAR Hollands en Studio Maramoja in de Stadsfeestzaal van Antwerpen een technologisch kunstproject gerealiseerd. Het muurontwerp bestaat uit spiegelpanelen van verschillende afmetingen. De panelen zijn opgebouwd uit stalen frames met gelamineerd spiegelmateriaal voor optimale lichttransmissie.

De spiegels passen naadloos op de stalen frames en rusten op siliconen. In de frames zijn 810 modules gebruikt met elk 16 pixels en 16 SMD LEDs. Hierdoor ontstaat een totaal van 12.960 pixels, te besturen via 38.880 DMX channels.

Traxon Technologies Europe BV www.traxontechnologies.com ■ architectenweb.nl/bp8839

■ Baksteen voor voegloos metselwerk HUWA-Vandersanden heeft een baksteen ontwikkeld die vrijwel zonder zichtbare voeg gemetseld kan worden. De Zero®-baksteen is voorzien van een uitholling, waarin mortel kan worden aangebracht. Hierdoor is tussen de afzonderlijke stenen geen voegmortel nodig. De voeg, die bij metselwerk normaliter ongeveer 20% van het gevelvlak inneemt, is gereduceerd tot een naad. In plaats van voegen zijn alleen nog lijnen zichtbaar. Het testen van de sterkte van de Zero®-muur door TNO heeft positieve resultaten opgeleverd.

De bakstenen kunnen op reguliere wijze gemetseld worden.

Voegers zijn overbodig, wat tijd bespaart. Vrijwel alle sorteringen van de collecties van de fabrikant kunnen in de Zero®uitvoering worden geproduceerd.

HUWA-Vandersanden BV www.huwavandersanden.nl ■ architectenweb.nl/bp8882

nummer 16 - maart 2008

107

PRODUCTINFORMATIE ■ Disano OnOff De groene straatlantaarn met LED-verlichting is op de expositie Remade in Portugal geïntroduceerd als één van de ‘Eco Design’ producten van bekende ontwerpers. Het door Giugiaro Architecten ontworpen armatuur is energiezuinig en milieuvriendelijk. Het toegepaste aluminium is geheel te recyclen en voor de verlichting wordt zonne-energie gebruikt. Bij afwezigheid van zonlicht zullen de batterijen vijf dagen energie geven. De Disano OnOff werkt op LEDlampen van 30 Watt, die een lager energieverbruik en tevens meer branduren hebben dan andere lichtbronnen. Het esthetisch verantwoorde armatuur vergroot de verkeersveiligheid, omdat voetgangers met een drukknop extra licht kunnen aanschakelen waardoor de oversteekplaats beter zichtbaar wordt. Ook geeft een verlicht paneel op ooghoogte extra informatie over de straatnaam of positie.

Attiva Lichtprojecten www.attiva.nl ■ architectenweb.nl/bp8929

■ Mediterrane dakpannen Kooy Baksteencentrum verwierf het exclusieve verkooprecht in Nederland voor La Escandella dakpannen. De producten van de Spaanse fabrikant, gestart als traditioneel familiebedrijf, worden wereldwijd geëxporteerd en zijn nu ook in Nederland verkrijgbaar. Volgens de leverancier geeft het rijke kleurenpalet van de dakpannen architecten de mogelijkheid om nieuwe, sprekende elementen toe te voegen aan de Nederlandse architectuur. Inmiddels zijn enkele projecten in ons land gerealiseerd waarin het product is toegepast.

De pannen van La Escandella hebben het KOMO productcertificaat en voldoen aan het Bouwstoffenbesluit. De producten zijn bovendien getest op vorstgarantie en goedgekeurd voor de Nederlandse markt. La Escandella is leverbaar in een vijftal modellen, gekoppeld aan een groot assortiment van kleuren.

Kooy Baksteencentrum www.kooy.nl ■ architectenweb.nl/bp8930

108

architectenweb magazine

■ Spherolit-reflectoren Spherolit-reflectoren vinden sinds kort over een breed front toepassing als een omvattend systeem in verscheidene nieuwe productfamilies van ERCO. Daarmee lijkt een triviaal element binnen de lichttechniek opnieuw te worden uitgevonden. Deze techniek berust op het feit dat de reflector in aparte vlakken wordt gesplitst. Deze vlakken – spheroliten – bezitten een driedimensionale sferische welving. Door de individuele vorm van de spheroliten kunnen de reflectoreigenschappen over een breed oppervlak worden gestuurd.

Dit resulteert in spotreflectoren die bij dezelfde basisgeometrie verschillende stralingshoeken bezitten. De lichtbundels zijn gelijkmatig en hebben een schone, lichtgetekende rand.

Spherolit-reflectoren worden van aluminium geperst en in hoogglans geëloxeerd.

ERCO www.erco.com ■ architectenweb.nl/bp8931

■ FloorPrint® FloorPrint® biedt tal van mogelijkheden om aan nieuwe of bestaande vloeren een persoonlijke touch te geven. Het printwerk is toepasbaar op verschillende soorten vloerafwerkingen en tevens voor buitenvloeren.

Het digitale bestand van het ontwerp, logo, foto, of illustratie wordt geprint op een speciaal ontwikkelde film, waarbij gebruik wordt gemaakt van gepigmenteerde UV-bestendige inkt.

Alvorens de print op de vloer kan worden aangebracht, moet deze worden voorbehandeld en geëgaliseerd.

Na volledige droging wordt het printbeeld op de vloer aangebracht en afgecoat met een polyurethaan beschermlaag. Deze laag is evenals de inkt watervast en UV-bestendig.

Dit geheel wordt voorzien van een slijtvaste coating, in een matte, zijdematte of hoogglanzende finishing. Optioneel kan een lichte of zwaardere antislip toplaag worden aangebracht.

nummer 16 - maart 2008

The PrintGallery www.theprintgallery.nl ■ architectenweb.nl/bp8932

109

PRODUCTINFORMATIE ■ Brievenbusmelder bewoner geïnformeerd door een signaal in huis, bijvoorbeeld via inschakeling van een lamp in huis of een melding op de roomcontroller, een uitgebreide schakelaar met een display.

Zelfs meer ingewikkelde functies en inschakeling van andere apparaten zijn realiseerbaar. Zo is het mogelijk dat een smsbericht wordt verzonden als er post wordt bezorgd. Een andere optie is de aanmaak van een groepsadres, bijvoorbeeld voor een appartementengebouw, waarbij op het moment dat de brievenbussen geopend worden een webcam start, ter beveiliging tegen bijvoorbeeld vuurwerkvandalisme.

De samenwerking tussen elektrofabrikant Hager en VOS Metaalindustrie (www.vosmetaal.nl) heeft geleid tot een product dat ervoor zorgt dat niemand meer vergeefs naar de brievenbus loopt. Wanneer er post in de brievenbus valt, wordt de

Hager www.hager.nl ■ architectenweb.nl/bp8933

■ Digitale bewegwijzering

FLEX digitale bewegwijzering is geschikt voor gebouwen of terreinen met veel wisselende gebruikers en voor ruimtes waarvan de functie regelmatig verandert. Het flexibele systeem is integreerbaar in de huisstijl, het interieur en verschillende soorten software. De boodschap sluit telkens weer aan op de doelgroep waarbij de gebruiker kan kiezen uit weergave in diverse talen.

Ook kunnen foto’s en logo’s worden toegepast en kan op het laatste moment de ruimteaanduiding of locatie worden gewijzigd. Alle panelen zijn op afstand aan te sturen en eenvoudig te muteren. Het wireless kamerbordje functioneert minimaal acht jaar op dezelfde batterijvoeding. Ook maakt het gedigitaliseerde systeem op papier geprinte berichten overbodig. Dit alles betekent een lagere milieubelasting en een besparing op materialen.

Reklaspits www.reklaspits.nl ■ architectenweb.nl/bp8938

110

architectenweb magazine

■ Volautomatische bureaustoel Met de Bionic Daumatic® introduceert Dauphin een bureaustoel die zich volautomatisch instelt op de behoeften van zijn gebruiker. De markt zelf lag aan deze ontwikkeling ten grondslag. Talloze bureaustoelen zijn in de praktijk in het geheel niet of verkeerd ingesteld. Dit kan leiden tot zowel fysieke problemen als werkverzuim.

De Bionic Daumatic® kan door zijn gebruiker niet verkeerd worden ingesteld dankzij de automatische gewichtsinstelling. De ingebouwde techniek herkent het gewicht van de gebruiker en reageert direct automatisch met de optimale rugleuningtegendruk. Het maakt de stoel geschikt voor wisselende gebruikers. Vernieuwend is ook de lendensteun Lordomatic® die eveneens automatisch het bewegingsverloop van de stoel herkent en zich daaraan aanpast. Zo wordt steeds de juiste vorm van de rugleuning verkregen.

Dauphin www.dauphin.nl ■ architectenweb.nl/bp8934

■ NAOS De naos is bij Griekse tempelbouw het ‘heilige der heiligen’. Door deze naam te kiezen voor haar nieuwe kranenserie, benadrukt het Italiaanse productiebedrijf Bandini de ambitie waarmee de serie is vormgegeven. Het resultaat is een functioneel, slank ontwerp dat is gebaseerd op herkenbare geometrische vormen. Karakteristiek zijn de vlakke uitloop die het water laat stromen en de cilindrische verbinding van de bedieningselementen. In de serie zijn onder meer wand-, wastafel-, douche- en badrandmengkranen opgenomen. Ook inbouwmengkranen vormen onderdeel van de serie. Tevens zijn natuurstenen wastafels leverbaar die een sterke gelijkenis oproepen met houten oppervlakken. Qua kleur en materiaal vormen de wastafels een spanningsvol contrast met de kranen. De kranen van NAOS zijn voorzien van een garantie van vijf jaar; de oppervlaktebewerking heeft een garantie van tien jaar.

Yessan Agenturen Nederland www.yessan.nl ■ architectenweb.nl/bp8973

nummer 16 - maart 2008

111

PRODUCTINFORMATIE ■ BigAir®-lamellenraam Dit ventilatie-element is nieuw op de Nederlandse markt. Het bigAir®lamellenraam kan in daken en gevels worden geplaatst, waarbij de transparante lamellen een onopvallende raampartij vormen. Bij de ontwikkeling zijn hoge eisen gesteld aan het design en het gebruik.

Zo zijn alle motoren volledig weggewerkt en is het draaipunt van de glazen lamellen zo gekozen, dat ze volledig naar buiten opendraaien.

De veiligheid is gewaarborgd door een beveiliging tegen inklemmen aan de onderkant en zijkant van de lamellen.

Het systeem kan worden toegepast worden bij zowel kleine als zeer grote openingen. Vanaf een breedte van 1200 mm wordt het systeem volgens wettelijke eisen voorzien van verticale tussenprofielen.

BigAir® garandeert voldoende luchtuitwisseling in elke ruimte, met behoud van de lichtinval. Bovendien is het systeem geschikt als rooken warmteafvoer.

Licotec www.licotec.nl ■ architectenweb.nl/bp8936

Bouwproducten vindt u eenvoudig en doeltreffend op architectenweb.nl

architectenweb

www.architectenweb.nl/bouwproducten

Belangrijkste kenmerken productgids - Presentaties over circa 2.900 bouwproducten - Handige zoekfunctie op productsoort, trefwoord en naam leverancier - Wekelijks aangevuld met nieuwe bouwproducten - Heldere productbladen in woord en beeld, gericht op de esthetische producteigenschappen - Responsformulier voor het aanvragen van documentatie Schrijf u ook online in op onze wekelijkse nieuwsbrief met productnieuws!

Uw bouwproducten ook op architectenweb.nl? Word dan lid van Architectenweb.nl en presenteer uw bouwproducten op de grootste architectuursite van Nederland. (meld u aan op www.architectenweb.nl/wordlid).

online

U blijft graag op de hoogte van het laatste bouwproductnieuws. Logisch, want kennis van de laatste ontwikkelingen stelt u mede in staat vernieuwende gebouwen te ontwerpen. Maar ook als u zich alleen wilt oriĂŤnteren op wat er zoal op de markt te verkrijgen is, biedt de Architectenweb productgids u de uitkomst. Momenteel vindt u van maar liefst 2.900 bouwproducten uitgebreide productinformatie in woord ĂŠn beeld.

NIEUW ONLINE | BOUWPRODUCTEN

Nieuwe bouwproducten op architectenweb.nl

Op deze pagina treft u een selectie aan van bouwproducten die recent zijn toegevoegd aan de bouwproductgids op architectenweb.nl. Voor een volledig overzicht van alle bouwproducten surft u naar www.architectenweb.nl/bouwproducten.

Uw bouwproducten ook op architectenweb.nl?

Word dan lid van Architectenweb. nl en presenteer uw bouwproducten op de grootste architectuursite van Nederland.

Zonwerende beglazing

Horizontale schuifwanden

SGG COOL-LITE SKN165 BIOCLEAN® is een nieuwe beglazing die in beperkte mate onderhoud vergt, omdat het vuil nauwelijks kans krijgt zich te hechten. De beglazing voor gevels en daken heeft een breed toepassingsgebied en is met name geschikt voor de niet-residentiële sector. Koninklijke Saint-Gobain Glas NL

De horizontale schuifwanden HSW 40 zijn zowel geschikt voor de utiliteitsbouw als voor woningen. Of het nu een serre of een scheidingswand betreft, met minimale inspanning kunnen grote openingen worden gecreëerd en ook weer gesloten.

Bouwaansluitingen op de vloer zijn niet nodig. Sunflex Aluminumsysteme GmbH ■ architectenweb.nl/bp8716

■ architectenweb.nl/bp8692

Armatuur CIRCO

Massief houten gevelbekleding

Pelican afvalbak

De esthetisch verantwoorde armatuur voor de buitenruimte is vervaardigd uit hoogwaardig aluminium en daarmee slagvast en corrosiebestendig.

De overige specifieke kwaliteiten van de lamp betreffen het bedieningsgemak, de afdichtingstechniek en de beperking van verblinding. Industria Technische Verlichting BV ■ architectenweb.nl/bp8721

De gevelbekleding Cape Cod is bestand tegen de meest wisselvallige weersomstandigheden door het gebruik van kwalitatief hoogwaardige basismaterialen, een zorgvuldige behandeling en innovatieve procedures voor houtdroging en verfafwerking. De leverancier geeft dan ook 15 jaar kwaliteitsgarantie. Beka Houtprodukten BV ■ architectenweb.nl/bp8723

De Pelican is een strak vormgegeven afvalbak. Door de positie en afmetingen van de inwerpopening kan afval eenvoudig in de bak worden gedeponeerd. Om de capaciteit te verdubbelen, kunnen Pelicans als duo worden geplaatst. Een geïntegreerde asbak is optioneel en geschikt bij de ingang van openbare ruimtes. VelopA-Citystyle ■ architectenweb.nl/bp8749

114

architectenweb magazine

Snelroldeuren

Alcoa gevelsysteem

Bofema 1000

De door Albany ontwikkelde snelroldeuren hebben ondanks de hoge open- en sluitsnelheden een lange levensduur. Hiermee verloopt de materiaalstroom sneller en wordt bezuinigd op energiekosten. Door hun snelle werking wordt tocht beperkt, waardoor de temperatuur in de werkomgeving constant blijft.

Albany Door Systems BV ■ architectenweb.nl/bp8751

Het systeem AA 100Q heeft een modulaire opbouw met een gepatenteerde stijl- en regelverbinding.

Waterafvoer vindt plaats via de stijlen of per veld. AA 100Q heeft een hoge wind- en waterdichtheid, is inbraak- en brandwerend en heeft een hoge isolatiewaarde. De profielen zijn slechts 50 mm breed. Alcoa Architectuursystemen ■ architectenweb.nl/bp8757

De flexibiliteit van de B 1000-serie geeft het begrip archiveren een nieuwe dimensie. Door het ruime kleurassortiment, de keuze in zij- en achterwanden en de vele accessoires wordt het archief een plek die gezien mag worden. Naar wens kunnen de archieven worden voorzien van (afsluitbare) schuif- of roldeuren.

Bofema BV ■ architectenweb.nl/bp8770

Elektrische haard

Gladde multiplexplaat

Colorcoat Prisma®

De DRU Metro-lijn van sfeergashaarden met een frontaal vuurzicht is uitgebreid met een variant met elektrisch vuur. Deze Metro 80e Slim Line Net wordt net als de overige haarden volledig ingebouwd, zodat er slechts minimale lijsten zichtbaar zijn en ruimte wordt geboden aan het vlammenspel. DRU Verwarming bv ■ architectenweb.nl/bp8813

Het buitengebruik van multiplex wordt steeds vaker ingezet als alternatief voor traditionele, vaak onderhoudsgevoelige materialen. Hierop inspelend is de nieuwe generatie Joubert PRIMED gelanceerd. Met deze voorgeschilderde, gladde multiplexplaat worden duurzaamheid en kwaliteit van afwerking gecombineerd. Joubert Group ■ architectenweb.nl/bp8814

Dit voorgelakte staalproduct voor de bekleding van daken en gevels combineert esthetische kwaliteit met duurzaamheid en robuustheid. Het product is leverbaar in metallic kleuren met een goed kleur- en glansbehoud. De leverancier biedt tot 25 jaar Confidex® garantie, toebehorend aan de eigenaar van het gebouw. Corus ■ architectenweb.nl/bp8815

nummer 16 - maart 2008

115

Beyond your imagination...

Ongekende ontwerpvrijheid door verlijmen van gevelplaten

StoneMate, solid as a rock!

MetalMate, as strong as steel!

GlassMate, as clear as glass!

LijmTec, simply the best!

Kuiper 9a • 5521 DG Eersel • T +31(0)497 530 790 • F +31(0)497 530 350 • I www.tweha.nl • E info@tweha.nl

Zó creëer je een ‘gevel apart’

Keramische leipannen volgen vloeiende lijnen verrassend moeiteloos Een gevel apart of een geval apart. Zo kun je het nieuwe gemeentehuis in Vught wel noemen. Een verrassende verschijning. De horizontale ringen in de gevel worden geaccentueerd door de bekleding van blauw gesmoorde keramische leipannen. Verrassend gemakkelijk volgen de leipannen de verzonnen lijnen.

Ze laten de ringen als het ware dansen. Zo dragen ze opvallend bij aan het prominente gevelbeeld. Een prachtig staaltje van stijlvol aandacht trekken.

Keramische dakpannen. Ook voor opvallende gevels.

Wienerberger B.V. info.nl@wienerberger.com, www.wienerberger.nl

Sinds 1989 realiseert Leebo B.V. spraakmaken-

Wij investeren voortdurend in productontwikke-

de en innovatieve bouwprojecten. Ideeën en

ling en productinnovatie. Leebo B.V. is producent

concepten worden door ons succesvol ver-

van LeeFrame®. Deze intelligente frames zijn in

taald naar oplossingen. Wij zijn al in de ontwerp-

veel projecten de basis voor een schitterende

fase aanspreekpunt en bouwpartner voor

gevel, dak of vloer. De elementen zijn naar de

opdrachtgevers en architecten. Hierdoor kan

wens van de ontwerper af te monteren met een

een perfecte vertaalslag van ontwerp naar de

gevelbekleding naar keuze. Of het nu gaat om

daadwerkelijke realisatie van het bouwproject

gevelstenen, natuursteen, aluminium, staal of

gemaakt worden. Eigen engineers, een uiterst

keramische tegels, de keuze is aan u. Licht-

modern productieproces, unieke gevelconcepten

gewicht, sterk, duurzaam en bouwfysisch ver-

en eigen montageteams op de bouwplaats

antwoord zijn slechts enkele begrippen die

bieden u de zekerheid die u van een professio-

kenmerkend zijn voor het prefab bouwdeel bij

nele partner mag verwachten.

uitstek: LeeFrame®

Engineering, productie, uitvoering Postbus 211 / 5150 AE Drunen / Nederland Touwslager 18 / 5253 RK Nieuwkuijk / Nederland tel +31 (0) 416 37 89 58 / fax +31 (0) 416 37 89 38 web www.leebo.nl / mail info@leebo.nl

! "#$ %&'() *+(# +(# ,! "#$ %&' () *+(# +(-

Variatie in trends V Hoe ruimer het assortiment, des te gevarieerder is de trend. Dat geldt voor veel onderdelen van het interieur en is ook nadrukkelijk van toepassing op vloerafwerkingen. Diverse trends bestaan naast elkaar. Zonder esthetische aspecten uit het oog te verliezen leggen fabrikanten zich toe op verduurzaming van hun producten en het verbreden van de toepassingsgebieden.

Door I Marcel Teunissen

Artigo Rubbervloeren introduceert een PU beschermlaag die het dagelijks onderhoud vereenvoudigt.

120

loeren zijn niet alleen opvallende elementen in het interieur, ze vormen ook de meest belaste onderdelen. Afgezien van esthetische voorkeuren van de gebruikers stelt dat specifieke eisen aan de levensduur, het kleurbehoud en de slijtvastheid. De toepassing van nieuwe coatings en nieuwe combinaties van bestaande materialen zijn wat dat betreft verrijkingen van het assortiment. Maar er speelt meer in vloerenland.

Industriële uitstraling Een jaar geleden manifesteerden zich trends van kleurrijke vloeren in uitbundige patronen en een voorkeur voor ‘kinky’ materialen, zoals rubber. Deze ontwikkelingen hebben doorgezet, zoals de nieuwe programma’s rubbervloeren van Artigo dat illustreren, maar ook de op de markt gebrachte strakke, industrieel ogende vloeren worden veelvuldig toegepast. In opmars is bijvoorbeeld de vaak in fabriekshallen gebruikte gietvloer. De zware coatings van traditionele gietvloeren zijn wel slijtvast, maar ogen niet fraai en verkleuren soms snel. Senso introduceert een gietvloer voor niet-industriële interieurs die slijtvast is, egaal uitvloeit en volgens de producent ook in hoge mate uv-bestendig is.

Ook metalen vloeren kunnen interieurs het gewenste industriële uiterlijk geven. De aluminium tranenplaten van Comhan zijn sterk, water- en corrosiebestendig. De oppervlaktestructuren in reliëf voorkomen uitglijden en geven de gebruiker diverse inrichtingsmogelijkheden.

Steeds breder toepasbaar Veel fabrikanten hebben zich voor de productontwikkeling toegelegd op het verbreden van de toepassingsmogelijkheden. Zo brengt Forbo Flooring Aquagrip op de markt, een in 24 kleuren leverbare vloerbedekking die ook in natte ruimtes veilig te gebruiken is. Breder toepasbaar heeft ook betrekking op uitwisselbaarheid tussen interieurs van verschillende soorten gebouwen. De ColoRex van dezelfde producent is een vloerbedekking die geschikt is voor toepassing in medische ruimtes. Door de hoge dichtheid van het materiaal heeft de vloer een lage rolweerstand. De ColoRex-tegels zijn onder hoge druk geperst, naadloos te installeren, vrij van poriën en eenvoudig te reinigen.

architectenweb magazine

THEM@GAZINE | VLOERAFWERKING

De gietvloeren van Senso bewijzen dat ook met ‘koude’ materialen een ‘warme’ uitstraling kan worden gecrëerd.

Coloreye verlichting in een siergrindvloer van Magnovit

Van binnen naar buiten De ontwikkeling van binnenvloeren voor de afwerkingen van balkons en dakterrassen staat niet stil. Betrof het in eerste instantie verschillende laminaten, inmiddels zijn geheel verschillende materialen op de markt gebracht. De modulaire vloertegels van Swisstrax, die vervaardigd zijn van synthetisch materiaal, zijn bestand tegen zuren en vloeistofkerend.

Het assortiment bestaat uit zes varianten met bijvoorbeeld een houten of stenen uiterlijk. Wie niet van imitatie houdt, kan kiezen voor de variant Naturetrax in echt hout.

uitgebreid, worden geregeld productnoviteiten aangeboden die het gebruikscomfort vergroten. Hierbij valt te denken aan anti-elektrostatische vloeren en de verbreding van het assortiment akoestische vloeren, bijvoorbeeld in linoleum. Het plaatsen van natuursteen tegels wordt vereenvoudigd door het ‘click-systeem’ dat wordt geleverd door Floortec.

In toenemende mate wordt de integratie van led-verlichting in vloeren mogelijk gemaakt. Nieuw is het inbouwarmatuur Colour Eye van Eyeled, waarmee de kleur van het licht is af te stemmen op de kleuren van het interieur. Het licht van de drie kleuren (rood, geel en blauw) die deze led produceert, wordt gemixt, waardoor een onbeperkt aantal kleuren kan worden gecreëerd.

Hightech en lowtech Er zijn ook bewegingen ‘van buiten naar binnen’. Materialen die overwegend buiten worden toegepast, maken hun entree in de interieurs van woningen en openbare gebouwen. Voorbeelden daarvan zijn de ‘glitter & glamour’-siergrindvloeren van Magnovit 2000. In wezen betreft het composieten. Zo is de naadloze granitofloor® samengesteld uit natuurlijke granitokorrels en kunststoffen. Afhankelijk van de af te werken ruimte en gewenste uitstraling, kan worden gekozen voor een open of voor een fijne dichte structuur in diverse korrelgradaties.

Onafhankelijk van nieuwe trends, is de vraag naar beproefde vloerafwerkingen latent. De voorkeuren voor een geheel nieuw of juist een verouderd uiterlijk leven naast elkaar. Ook voor de meer traditionele vloeren werken fabrikanten aan de verfijning van hun producten. Een voorbeeld is de collectie laminaatvloeren met verouderde uitstraling van Quick-Step.

De uitvoering Eik Hommage is geïnspireerd op bodems van houten planken in treinwagons. De mozaïekpatronen zijn door de Quick-Step-designers samengesteld.

Noviteiten Een ander aspect van productontwikkeling is het aanpassen van een bestaand type vloerafwerking voor een geheel ander toepassingsgebied. Dat betreft niet alleen het toepassen van industrievloeren in ‘mooie’ interieurs; Bolidt, één van de grootste in kunststoftoepassingen gespecialiseerde bedrijven, werkt aan het toepasbaar maken van vloeren van jachten voor het afwerken van buitenruimtes. Esthec wordt in de loop van 2008 op de markt gebracht.

Terwijl stapsgewijs het scala van materiaalsoorten wordt

nummer 16 - maart 2008

Trends volgen elkaar wel op, maar bestaan vooral ook naast elkaar. Dat geeft uitdrukking aan de individuele smaak, de verschillende soorten interieur en het steeds rijker wordend assortiment van vloerafwerkingen waaruit de architectkan kiezen.

Door het ‘click-systeem’ van Floortec worden zonder al te veel inspanningen strakke vloerpatronen gecreÎerd Meer over producten in deze rubriek en aanverwante nieuwe producten: www.vloeren-net.nl www.vloer.nl www.sensovloeren.nl www.swedesign.nl www.forbo.nl

www.magnovit.nl www.eyeleds.com www.bolidt.nl www.swisstrax.nl www.quick-step.com

121

Deze pagina’s bevatten gesponsorde onderdelen

THEM@GAZINE | VLOERAFWERKING

Bonar Floors NV 075 62 73 273 bonarfloors.nl@bonarfloors.com www.bonarfloors.nl

Comhan Holland BV 0297 513 636 comhan@comhan.com www.comhan.com

Uitbundige dessins

Tranenplaten

Flotex is een harde vloer met een textiele toplaag. De door Bonar Floors geïntroduceerde Flotex-dessins zijn gemaakt met digitale printtechnologie, op basis van ‘doorverfde’ vezels. Daarmee worden niet alleen een grotere dichtheid en scherpere details verkregen, het biedt projectinrichters en architecten ook een scala aan mogelijkheden.

Flotex kent twee design collecties: Flotex Hi-Definition en de Sottsass Collection. De laatste collectie is het resultaat van een samenwerking tussen Bonar Floors en de Italiaanse design studio Sottsass Associati. De Sottsass collectie bestaat uit verschillende dessins die onregelmatige, ogenschijnlijk willekeurige en organische vormen gemeen hebben. Flotex Hi-Definition past de nieuwste printtechnieken toe om dessins en afbeeldingen op de vloer te reproduceren in levendige kleuren, details en texturen.

Comhan Holland is leverancier van diverse bouwproducten in aluminium. Inspelend op de trend van industrieel ogende vloeren in niet-industriële omgevingen is een uitgebreid pakket van zogenaamde tranenplaten ontwikkeld. De ‘kriskras’ structuur maakt de platen goed beloopbaar en daardoor geschikt voor toepassingen in allerlei soorten vloervlakken.

Dit antislip-patroon is ook bepalend voor het decoratieve karakter van de tranenplaten, mede door de via het reliëf gecreëerde licht- en schaduweffecten. Bovendien is deze vloerafwerking sterk, duurzaam en water- en corrosiebestendig. Het zijn eigenschappen waarmee de platen bij uitstek geschikt zijn voor ruimtes waar veiligheid van belang is.

De tranenplaten zijn leverbaar in tweetraans-, vijftraans- en rijstkorrelpatronen en in gebeitste (matte) of ongebeitste (glanzende) uitvoering.

■ architectenweb.nl/bp8870

■ architectenweb.nl/bp8901

122

architectenweb magazine

Tegels en Projecten info@tegelsenprojecten.nl 053 47 82 056 www.tegelsenprojecten.nl

Bolidt Kunststoftoepassing BV 078 68 45 444 info@bolidt.nl www.bolidt.nl

Lederen tegels

Kleurintensief egaal vloeroppervlak

Materialen als rubber en leer hebben een positie op de markt van vloerafwerkingen veroverd. De Italiaanse fabrikant Nextep Leathers introduceert een nieuwe collectie leren tegels die als wand- en als vloerafwerking toegepast kan worden. De basis van het product is een keramische tegel met een leren afwerking. Door een kwalitatief hoogwaardige leersoort te gebruiken, komen de specifieke eigenschappen van dit natuurproduct goed tot hun recht.

Door het natuurlijke leerlooi-proces en de behandeling met paraffine kunnen diverse kleuren en oppervlaktes worden gecreërd. Andere voordelen van deze vloerafwerking zijn het warme en zachte oppervlak, de geluidsabsorptie, het gemak waarmee de tegels te reinigen zijn en de bestendigheid tegen water, olie en vuur. De tegels zijn verkrijgbaar in drie formaten, acht kleuren en zes verschillende oppervlaktes.

De Bolidtop® 525 is onderdeel van de Bolidtop® serie, één van de vele vloerenseries van het bedrijf. Met het gematteerde oppervlak en de uniforme kleurstelling van deze vloerafwerking wordt een overzichtelijk beeld gecreëerd.

Daarbij kan worden gekozen uit een breed assortiment van kleuren. Het taai-elastische materiaal zorgt voor een hoge slijtvastheid, een vermindering van contactgeluid en is bovendien prettig beloopbaar.

Het egale vloeroppervlak toont geen rolstrepen of oneffenheden. Daarop inspelend is de watergedragen Bolicoat® topcoat ontwikkeld, waarmee de kleurintensiteit van de vloer nog beter tot zijn recht komt. Andere kwaliteiten zijn de goede mechanische sterkte en de resistentie tegen chemicaliën. Bolidtop® 525 is ook leverbaar in de Deco variant waarin de ingestrooide Bolidt Decoflakes de vloer een eigen karakter geven.

■ architectenweb.nl/bp8881

■ architectenweb.nl/bp8877

nummer 16 - maart 2008

123

Deze pagina’s bevatten gesponsorde onderdelen

THEM@GAZINE | VLOERAFWERKING

Meer producten

Op deze pagina treft u een selectie aan van andere bouwproducten die vallen binnen het thema “vloerafwerking”. Wilt u meer weten over een van deze producten? Surf dan naar www.architectenweb.nl en typ het bijbehorende wwwpagina nummer in.

Glashelder vloervlak

Veiligheidsvloeren

Compoglass is geschikt voor wanden en vloeren maar is ook toepasbaar als afdekblad voor balies en tafelbladen.

De glasplaten zijn verkrijgbaar met transparante of reflecterende ondergrond. In combinatie met verlichting kunnen bijzondere effecten worden gerealiseerd. Nuova Eleganza

De Safety Clean PUR-behandeling maakt de vloeren van Tarkett geschikt voor ruimtes waarin een hoge antislipwaarde is vereist, zonder dat dit ten koste gaat van de uitstraling. De vloeren zijn leverbaar in vele kleuren en dessins. Tarkett Benelux BV

■ architectenweb/bp8084

■ architectenweb.nl/bp8561

Entreematten op maat

Emco LUMINA

Verhoogde vloeren

Storax levert diverse soorten entreematten voor professioneel gebruik.

Voor elk budget is een mat beschikbaar in tal van kleuren, desgewenst met eigen logo.

Alle matten worden op maat geleverd.

Tegen meerprijs kunnen matten met ingewikkelde vormen worden ingemeten en geplaatst. Storax

Het verlichtingssysteem is te combineren met diverse aluminium profielsystemen. Aan de bovenzijde van de profielen zijn witte LED’s geïntegreerd. Dankzij de constructie en het grote temperatuurbereik kunnen de profielen ook buiten worden toegepast. EMCO Nederland BV

Lindner introduceert een assortiment aan verhoogde vloeren met afwerkingen in hout en steen. WOODline is verkrijgbaar in diverse houtsoorten en dessins. STONEline maakt afwerkingen in natuur-, kunststeen en keramiek mogelijk. Lindner Nederland BV

■ architectenweb.nl/bp8867

■ architectenweb.nl/bp8902

■ architectenweb.nl/bp8905

Volgend thema De volgende keer is het thema “verlichting”

124

architectenweb magazine

Himfloor SL Conductive

LifeLine

Black & White

De vloer is speciaal ontwikkeld voor gebruik in ruimtes waar statische elektriciteit gecontroleerd moet worden afgevoerd. Hiervoor wordt de gietvloer aangebracht op een speciale geleidende ‘undercoat’. Himfloor SL Conductive is duurzaam, vloeistofdicht en bestand tegen diverse chemicaliën. HIM Nederland

De vloeren zijn gemaakt uit de nieuwe kunststof Enomer™ die voornamelijk bestaat uit kwarts, vergruisd graniet en kalk. Deze worden gebonden met polymeren. Het oppervlak is geïmpregneerd met het materiaal dat ook wordt gebruikt voor golfballen en tandprotheses. Het maakt de LifeLine vloeren zeer slijtvast. Swedesign bv

Royal Mosa introduceert een collectie grote vloertegels van 60 bij 60 cm in vier tinten zwart-wit. De basis van de nieuwe collectie is de speciaal ontwikkelde ongeglazuurde vloertegel Porselein Wit. Dit ‘witter dan wit’ was voorheen alleen haalbaar met geglazuurde tegels. Royal Mosa

■ architectenweb.nl/bp8903

■ architectenweb.nl/bp8909

■ architectenweb.nl/bp8880

Natuurstenen vloeren

PVC-vloerbedekking

VULKEM® Quick Balcony System

Als kleurvast en onderhoudsarm product is natuursteen geschikt voor vloerafwerkingen. Door haar slijtvastheid is het een geëigend product voor verkeersruimtes zoals hallen, trappenhuizen, gangen en toiletten.

Natuursteen biedt veel keuzevrijheid door de variëteit in verkrijgbare kleuren en structuren. Oostdam Natuursteen

De vernieuwde Taralay Premium collectie bestaat uit acht series, die elk een bijzonder dessin en een uitgebreid kleurengamma biedt. Deze kwalitatief hoogwaardige PVC-vloerbedekkingen behoren tot de hoogste slijtklasse T. Inmiddels zijn er projecten mee gerealiseerd in de gezondheidszorg en het onderwijs. Gerflor Benelux

Relius introduceert een sneldrogend, antislip- en waterdichtingssysteem voor balkons, galerijen, terrassen, trappen en andere vloeroppervlakken die intensief worden gebruikt. De basis van een elastische methylmetacrylaat garandeert dat de vloer twee uur na het aanbrengen alweer kan worden belopen. Relius

■ architectenweb.nl/bp8917

■ architectenweb.nl/bp8885

■ architectenweb.nl/bp8886

nummer 16 - maart 2008

125

THEM@GAZINE | VLOERAFWERKING

Kopshouten vloeren

Natuurlijk marmoleum

CARPETECTURE®

Kops hout heeft een andere uitstraling en andere eigenschappen dan langshout. Daarom is het toepasbaar in ruimtes waarvoor specifieke eisen gelden of een bepaald beeld wordt gezocht.

D2 Projectparket plaatst kopshout op een rug van kurk-rubbergranulaat om de hogere werking van de vloeren te ondervangen. D2 Projectparket BV ■ architectenweb.nl/bp8887

Onlangs heeft Forbo een speciale, milieuvriendelijke collectie Marmoleum op de markt gebracht. De vloeren worden gemaakt van natuurlijke en hernieuwbare grondstoffen.

Bovendien verbruikt Marmoleum tijdens zijn levenscyclus zeer weinig energie, wat positieve gevolgen heeft voor het klimaat. Forbo Flooring Systems ■ architectenweb.nl/bp8916

Desso heeft een systeem ontwikkeld waarmee kan worden bepaald welk tapijtdesign het beste aansluit bij de gewenste beleving van de architectuur. De nieuwe collectie Pure Lines is één van de eerste resultaten van CARPETECTURE®. Het reflecteert de lagen en parallelle vormen in hedendaagse gebouwen. Desso

Keramische vloertegels

‘glitter and glamour’

Gietvloeren

Recente ontwikkelingen hebben porcelanato vloertegels sterk, slijtvast en onderhoudsvriendelijk gemaakt. Het is technisch mogelijk om diverse structuren of designs aan de vloertegel te geven, zoals ‘metallic’ of ‘textiel’. De tegels worden in uiteenlopende formaten geleverd, van mozaïek tot zeer grote formaten. Z-Tiles

Deze naadloze vloerafwerking bestaat uit siergrind met een fijne, nagenoeg onzichtbare, dichte structuur. Het bijzondere effect is verkregen door de toevoeging van ‘glitter and glamour’ metallic deeltjes. Het vloertype bestaat uit speciaal hiervoor geselecteerd siergrind. Magnovit 2000 Designfloors®

■ architectenweb.nl/bp8914

■ architectenweb.nl/ bp8983

De synthetische gietvloeren worden samengesteld uit kunststoffen, bindmiddelen, pigmenten, verharders, vulstoffen, antislip en gladmakende en weerstandsverlagende middelen. Senso bewaakt de kwaliteit van die materialen en de samenstelling ervan, om te waarborgen dat de vloer slijtvast, krasvast, duurzaam, glad en elastisch wordt. Senso Gietvloeren ■ architectenweb.nl/bp8910

126

■ architectenweb.nl/bp8892

architectenweb magazine

Het vernieuwde Twinkle doet elke ruimte schitteren.

" ! " ! % "

!

'

!

!

% ! !

& & ! " # % ! "

$

" (

% # !

!

! """ )

U ontwerpt kunstwerken.

Laat Ceder uw canvas zijn.

Voor de expressieve architect is Western Red Cedar zowel onderscheidend als duurzaam. Een hernieuwbare grondstof rechtstreeks uit de natuur. Ceder zorgt voor duurzame elegantie, warmte, schoonheid en prestige voor de huizen die u creĂŤert.

Voor meer informatie, bezoek onze website. www.wrcea.org

www.wrcea.org

I\peX\ij fekn`bb\ck Xcld`e`ld jpjk\d\e mffi iXd\e# [\li\e# mc`\j$ ^\m\cj \e qfen\i`e^ [`\ q`Z_ fe[\ijZ_\`[\e `e bnXc`k\`k# ]leZk`f$ eXc`k\`k \e mfid^\m`e^% ;XXiY`a c\`[k jXd\en\ib`e^ d\k XiZ_`k\Zk\e kfk fgmXcc\e[ Zi\Xk`\m\ \e `eefmXk`\m\ fgcfjj`e^\e% 9\ek l ^\ ek\i\jj\\i[ `e [\ XiZ_`k\Zkfe`jZ_\ df^\c`ab_\[\e mXe [\ gif[lZk\e mXe I\peX\ij6 E\\d [Xe ZfekXZk fg d\k feq\ XiZ_`k\Zk\e$ X[m`j\lij% B`ab fg nnn%i\peX\ij%ec f] Y\c '+0) $ ,- (' )'%

nnn%i\peX\ij%ec N< 9I@E> 8CLD@E@LD KF C@=<

ÜÜÜ° iÌ> V >`` }° *À wi Li i` }

>ÃÃiÌÌiÃÞÃÌi i * > «À wi i iÀ> ÃV i à Êi Ê `> i Ã>} ià Li i` } ÝÌÀÕà i Þ`À v À } , iÃÌÛ>ÃÌÊÃÌ>> Ê}>>à , iÃÌÛ>ÃÌÊÃÌ>> ÊÌi}i Ã

ARCHIPEDIA

Het Paleis op de Dam (Jacob van Campen, 1648 - 1655) geldt als een van de beroemdste voorbeelden van het ‘grootse’ Hollandse classicisme uit de Gouden Eeuw, dat van de stadhuizen en paleizen.

Hollands classicisme De Republiek der Nederlanden was in de Gouden Eeuw het politieke en economische machtscentrum van Europa.

Vanaf 1625 kreeg de welvaart een duidelijke weerslag in de architectuur, die deftiger, statiger en afstandelijker werd.

Door | Esther van Velden

Bouwstijlen Het Hollands classicisme (1625 – 1665) De Gouden Eeuw wordt in architectonisch opzicht gekenmerkt door twee stromingen, de Hollandse renaissance en het latere Hollands classicisme. In de renaissancestijl werden de vormen en ordeningsprincipes uit het klassieke Rome overdadig geherintroduceerd.

Na 1625 maakte de renaissancestijl plaats voor het Hollands classicisme, een stijl die met haar ingetogenheid en afstandelijkheid beter aansloot bij de nieuwe deftiger levensstijl van de heersende elite van de Republiek der Nederlanden. Het Hollands classicis132

me kende haar bloeiperiode tussen 1640 en 1665.

Bij het Hollands classicisme diende de vormentaal uit de klassieke oudheid zo goed mogelijk toegepast te worden, met de nadruk op een strikte interpretatie van de klassieke bouworden. Het werk van 16e-eeuwse Noord-Italiaanse architecten Andrea Palladio en Vincenzo Scamozzi vormde hierbij een belangrijke inspiratiebron.

Typisch Hollandse karakteristieken als het bouwen in baksteen werden vermengd met de klassieke voorschriften.

Afmetingen, proporties en wiskundige regelmaat werden steeds meer van belang en klassieke elementen

als timpanen, pilasters, ornamenten, kroonlijsten en frontons gingen deel uitmaken van de ontwerpen.

De belangrijkste behartiger van het Hollands classicisme naar Italiaans voorbeeld was Constantijn Huygens, secretaris van de stadhouder en als cultureel adviseur belast met het aantrekken van schilders en architecten. Via Huygens werden Jacob van Campen en Pieter Post aan het hof geïntroduceerd. Van Campen ontwierp vervolgens het Mauritshuis voor Johan Maurits en het huis van Huygens, beide in Den Haag. Het bekendste van hun werken werd het nieuwe stadhuis op de Dam. Door de werken van Van Campen en Post raakte het grootse Hollands classicisme door Nederland verspreid en werd toegepast op overheidsgebouwen en handelsgebouwen zoals pakhuizen, waaggebouwen en beursgebouwen.

Al spoedig raakte de burgerij in de greep van de nieuwe stijl en werden ook woonhuizen aangepast aan het deftige classicisme. De belangrijkste woonhuisarchitect in Amsterdam was architectenweb magazine

ARCHIPEDIA

met het werk van architect Andrea Palladio, die er strikte klassieke normen op na hield in zijn architectuur. In navolging hiervan begon Van Campen ook nauwgezet klassieke vormentaal toe te passen in ontwerpen voor Hollandse gebouwen. De gevelornamentiek bepaalde hij in overeenstemming met de structuur van het hele gebouw, waardoor de decoraties niet langer als losse elementen beschouwd werden. Jacob van Campen legde met zijn bouwstijl de grondslag voor het Hollands classicisme.

Philips Vingboons, een leerling van Jacob van Campen. Zijn toepassing van de klassieke pilasterorde op het smalle Amsterdamse woonhuis leidde tot de ontwikkeling van de halsgevel en zelfs de zogenoemde Vingboonsgevel.

De stijl van Jacob van Campen en Philips Vingboons werd in Amsterdam op grote schaal nagevolgd en werd bekend als het zogeheten aannemersclassicisme.

Na de bloeitijd in de 17e eeuw raakte de Republiek economisch en cultureel in verval. Het einde van de Gouden Eeuw betekende tevens het einde voor het Hollands classicisme.

Beroemde architecten Jacob van Campen (1595-1657)

De Haarlemse architect Jacob van Campen, ook wel bekend als de Heer van Randenbroek, begon zijn loopbaan als schilder en was als zodanig zeer klassiek opgeleid. Tijdens een studiereis naar Italië maakte hij kennis nummer 16 - maart 2008

Het eerste project van Van Campen in Amsterdam was het dubbele woonhuis voor de gebroeders Coymans (1625). Op de gevel van dit nogal brede pand paste hij de klassieke ordening nog zeer onzuiver toe. Van Campen besloot dat de smalle, hoge Amsterdamse woonhuizen te kleinschalig waren voor een goede classicistische vormgeving. Hij werkte daarom aan een aantal grootschaliger projecten, zoals het Rembrandthuis en het voormalige Burgerweeshuis. Dit laatste pand werd door Van Campen voorzien van kapitelen op de Ionische pilasters. Met voluten die schuin uitstaken op de hoeken, in plaats van uit de zijkant, waren de zogeheten Van Campenkapitelen geboren.

Samen met Pieter Post bouwde Jacob van Campen het Mauritshuis en werkte hij aan de verbouwing van Paleis Noordeinde. Zijn belangrijkste werk was het stadhuis op de Dam, het huidige Paleis op de Dam. Dit bouwwerk is zuiver classiscistisch, met een heldere opzet en een harmonieuze samenhang, volledig ontworpen in overeenstemming met de ideale klassieke verhoudingen. Het was destijds het grootste politieke bouwwerk ter wereld en moest de welvaart van de hoofdstad uitstralen.

en niet-uitgevoerde ontwerpen van villa’s, buitenhuizen en stadshuizen had uitgewerkt. Vingboons werd vooral door vermogende regenten en kooplieden in Amsterdam gevraagd om hun woonhuizen aan de nieuwe grachtengordel rondom de oude stad te ontwerpen. Bovendien ontwierp hij voor adellijke families en het stedelijk patriciaat vaak ook buitenplaatsen aan de Vecht en in de nieuwe polders in Holland. Vermoedelijk kreeg Vingboons geen monumentale opdrachten van Hollandse steden of het stadhouderlijk hof omdat hij van rooms-katholieke huize was en zogezegd in ‘verkeerde kringen’ verbleef.

In tegenstelling tot Jacob van Campen vond Vingboons een manier om het strikte classicisme op creatieve wijze toe te passen op de smalle Amsterdamse stadshuizen. Zijn ontwerpen waren zeer divers van aard. De door hem veelvuldig toegepaste smalle halsgevel met doorlopende, dan wel gestapelde pilasters werd zo populair, dat het geveltype wel ‘Vingboonsgevel’ wordt genoemd. Het geveltype werd een ware rage in de 17e eeuw. .

Enkele Amsterdamse ontwerpen van de hand van Philips Vingboons zijn Huis Sohier, de Cromhout-huizen, het Poppenhuis en Rokin 145. Hij stierf in 1678.

Philips Vingboons (1607-1678) Philips Vingboons, leerling van Jacob van Campen, was een veelgevraagd architect in het 17e-eeuwse Amsterdam. Hij was een zoon van de Antwerpse schilder David Vinckboons en werkte samen met zijn vier broers in het familiebedrijf, een kaartenmakerij.

In 1648 en 1674 verscheen een uitgave in twee delen, getiteld: ‘Afbeelsels der voornaemste gebouwen’ van de hand van Vingboons, waarin hij zijn opstanden en plattegronden van gebouwde 133

ARCHIPEDIA

Het tweede huis van rechts was het woonhuis van opdrachtgever Cromhout. Het is opgesierd met een gevelsteen met daarop een krom stuk hout. De huurhuizen hebben een jaartalsteen met Romeinse cijfers

Beroemde gebouwen De Cromhouthuizen (1662) Aan de Herengracht in Amsterdam liggen vier woonhuizen naast elkaar.

Het groepje staat bekend als De Cromhouthuizen en is in 1660 in opdracht van de vermogende koopman Jacob Cromhout (1608-1669) ontworpen door Philips Vingboons.

De vier panden aan de Herengracht waren niet alleen voor eigen bewoning bedoeld. Jacob Cromhout was met zijn vrouw Margaretha Wuytiers woonachtig in het huis op nummer 366, het tweede huis van rechts. De overige panden werden verhuurd.

De Cromhouthuizen hebben een zandstenen halsgevel en worden gesierd door driehoekige topfrontons, festoenen, rondlichten met cartoucheomlijsting, jaartalstenen en vleugelstukken aan weerszijden van de halsgevel. Het woonhuis van Cromhout, is opgesierd met een gevelsteen met een krom stuk hout. De huurhuizen hebben op die plaats een jaartalsteen met het jaar 1662 in Romeinse cijfers. Hoewel de natuurstenen voorgevels identiek zijn, hebben de huizen verschillende plattegronden. De buitenste twee hebben een doorlopende gang, waaraan de zijkamer, een kamer aan de binnenplaats

134

en de binnenplaats zelf zijn gelegen.

Cromhout plaatste in zijn eigen huis de ontvangstvertrekken zoals de zaal en zijkamer naast elkaar aan de achterzijde van het huis. Zijn keuken grensde bovendien niet zoals gewoonlijk aan de tuin, maar was ondergebracht in de kelderverdieping. De 17e-eeuwse keukens van de Cromhouthuizen behoren inmiddels tot de best bewaarde antieke keukens van Nederland. Ook de plafondschildering van Jacob de Wit uit 1718 en de stucplafonds van Ingnatius van Logteren zijn tot op heden intact.

Er is een merkwaardige legende verbonden aan de bouw van de Cromhouthuizen. In het oorspronkelijk ontwerp van Vingboons waren de vier Cromhoutgevels van identieke afmetingen. Omdat Cornelis Janszoon Kerfbijl zijn kavel niet wilde verkopen, kon echter pas later worden begonnen aan de bouw van Herengracht 368, het tweede huis van links. Toen de bouw uiteindelijk toch kon beginnen, was de bouw van de andere huizen al gestart. Er werd daarom besloten de gevel van nummer 368 dezelfde breedte te geven als de gevel van het huis ernaast, Herengracht 370. Het huis zelf is echter kleiner. Sinds 1975 is het Bijbels Museum gevestigd in de panden van de Herengracht 366-368.

Het Mauritshuis (1644) Het Mauritshuis, een van de toonbeelden van het Hollands classicisme, werd in de periode van 1634 tot 1644 gebouwd in opdracht van graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen. Het ontwerp van het moderne stadspaleis was van de hand van Jacob van Campen en diens assistent Pieter Post.

Het gebouw is nagenoeg kubusvormig en bestaat uit een souterrain, begane grond en bovenverdieping. De plattegrond van beide verdiepingen is vrijwel identiek. De gevels zijn geleed door Ionische pilasters en bovendien volmaakt symmetrisch. Bij beide gevels wordt de middenpartij bekroond door een groot fronton; een element dat terugkomt boven de vensters van de bovenste rij ramen. De beeldhouwwerken in de frontons roemen de militaire wapenfeiten van de opdrachtgever.

Bij zowel de plattegrond als bij de detaillering liet Van Campen zich leiden door modieuze traktaten uit ItaliĂŤ over de wenselijke toepassing van stijlmiddelen uit de oudheid. De volgorde van klassieke ordes baseerde de Haarlemse architect op een geschrift van Vicento Scamozzi, genaamd Lâ&#x20AC;&#x2122;Idea della Architecttura Universale (1615). Hierbij gold: hoe dieper in het huis, des te voornamer en complexer de bouworde. De tuinmuur was het minst belangrijk en was voorzien van Toscaanse pilasters, de

In 1740 brandde het Mauritshuis volledig uit. Bij de restauratie werd het oorspronkelijke interieur niet geheel hersteld, maar aangepast aan 18e-eeuwse inzichten

architectenweb magazine

driehoekig fronton en werd op grote schaal toegepast in de bloeitijd van het Hollands classicisme (17e eeuw) Vingboonsimitatie Een goedkopere variant van de Vingbooonsgevel, in feite bestaand uit een sober versierde, in baksteen uitgevoerde pilaster-halsgevel.

Het Mauritshuis werd in de periode van 1634 tot 1644 gebouwd in opdracht van graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen, naar ontwerp van Jacob van Campen en diens assistent Pieter Post

straatmuur bevatte Dorische pilasters en de buitengevels Ionische pilasters.

Eenmaal binnen werd men eerst omgeven door pilasters van de Composiete orde. Eindpunt was de Gouden Zaal, de belangrijkste ruimte van het huis. Deze zaal was voorzien van Corinthische halfzuilen en weelderige festoenen.

In 1636 vertrok Johan Maurits als gouveneur-generaal naar Brazilië, maar hij bleef de ontwikkelingen op afstand volgen. Vanuit zijn standplaats stuurde hij tropisch hardhout voor de afwerking en partijen suiker om de bouw te bekostigen. Om deze reden wordt het stadspaleis ook wel ‘Het Suikerhuis’ genoemd.

In 1740, vlak voor Kertsmis, brandde het Mauritshuis volledig uit. Alleen de muren bleven staan. Bij de restauratie werd het oorspronkelijke interieur niet geheel hersteld, maar werd het interieur naar de moderne 18e-eeuwse inzichten afgewerkt. De Gouden Zaal kreeg een rijke versiering in een late Lodewijk XIVstijl. Het Mauritshuis is vandaag de dag in gebruik als museum.

Bouwkundige begrippen Halsgevel Ty p i s c h Nederlandse 17 e - e e u w s geveltype, ontstaan uit de trapgevel.

In feite bestaat de halsgevel uit een trap met een enkele trede, waarbij de twee hoeken aan de top zijn opgevuld met zandstenen ornamenten of klauwstukken. De verhoogde halsgevel geldt als overgangsvorm van de trap- naar de halsgevel.

Pilaster Een pilaster is een rechthoekige, grotendeels in de gevel verzonken zuil. Een pilaster is naar de eisen van de klassieke zuilenorden voorzien van een basement, een gladde of gecanneleerde schacht en een kapiteel en dient om een boog, een muraalboog of een hoofdgestel te dragen. De pilaster vormt een belangrijk element in de geleding en versiering van de gevels in classicistische stijl, de zogenoemde pilastergevels.

Ornament Het woord ornament komt van het Latijnse ornare (versieren) en ornamentum (sieraad). In de architectuur is een ornament een niet-zelfstandig versiersel, vaak met herhalend motief, dienend om gebouwen te verfraaien.

Festoen Ook wel: feston. Gebeeldhouwde guirlande, een slingerornament met bladvrucht- en/of bloemmotief dat vooral boven vensters en deuropeningen te vinden is.

Vingboonsgevel Een halsgevel geflankeerd door gebeeldhouwde vleugelstukken, vernoemd naar de bedenker Philips Vingboons.

Het geveltype is vaak voorzien van pilasters en bekroond met een

Archipedia is een educatieve, interactieve architectuurencyclopedie in ontwikkeling. In deze rubriek vindt u alvast een extract uit de duizenden artikelen die straks online staan.

Wilt u belangeloos meewerken aan de totstandkoming van Archipedia, door bijvoorbeeld een artikel te schrijven of beeldmateriaal te leveren?

Neem dan contact op met Marjoleine van Schaik, 035 – 69 20 874 of mail naar mvs@architectenweb.nl

nummer 16 - maart 2008

135

PUBLICATIES

Design to Dine

Interieur M. van Rooyen (fotografie), H. van Geel, A. de Waard 2007 uitgeverij spes en socius Gebonden ISBN 978 90 8122 681 3 133 p 28,5 x 22,5 cm ` 39,95 Nederlands

Wie geïnteresseerd is in het reilen en zeilen van restaurants komt de laatste tijd prima aan zijn trekken; het ene na het andere noodlijdende etablissement wordt op televisie opgekrikt tot sterrenrestaurant of toptent. Het valt bij dit soort programma’s op dat slechte menu’s en ondeugdelijk management vaak gepaard gaan met ronduit vervelende interieurs. Dat het ook anders kan bewijst Design to Dine; een vakkundig gefotografeerd overzicht van 25 restaurants, waarbij zowel chef-koks als interieurontwerpers worden vermeld. Typerend voor de heersende trend van grijs-witte en zwart-witte interieurs zijn het klassiek ingerichte Beddington’s (San Ming) en het landelijke Cour du Nord (Piet Boon). Vermeldenswaard is Fabricca, wat het beste wordt omschreven als een ‘robuust sprookje’ (Tjep). Opvallend zijn zoals altijd de ontwerpen van Maurice Mentjens. Zijn ‘understated’ en op de rand van oubolligheid balancerende Witloof ziet er bovendien uit alsof je daar het lekkerste kunt eten. (MvS)

ClimateSkin

Bouwtechniek Gerhard Hausladen, Michael de Saldanha, Petra Liedl 2008 Birkhäuser Hardcover ISBN 978 3 7643 7725 0 191 p 30 x 23 cm ` 64,09 Engels 136

In het bouwfysisch ontwerp van de gevel speelt allang niet meer alleen het gewenste binnenklimaat een sturende rol, maar in toenemende mate ook de klimaatverandering van de aarde. Idealiter wordt in het gevelontwerp een aantrekkelijk binnenklimaat gekoppeld aan energiebesparing.

Voor dit probleem stelt het boek ClimateSkin per thema steeds een matrix van oplossingen voor, om die meteen uitgebreid te analyseren op voor- en nadelen. Juist doordat steeds varianten vergeleken worden, is de uitgave echt als handboek te gebruiken. Met een grote hoeveelheid tekeningen, tabellen, grafieken, schema’s en foto’s wordt de natuurkunde toegankelijk en inzichtelijk gemaakt. Wel is het jammer dat steeds wordt uitgegaan van vierkante ramen, terwijl in de huidige architectuur het smallere raam van vloer tot plafond toch ook een belangrijke plaats heeft. Het boek ontkomt ook niet aan de typische ‘foefjes’ die alleen bouwfysica voorstellen, zoals ventilatie via de verwarming en warmteopslag met zouthydriet. (MvR)

architectenweb magazine

Living Systems

Landschapsarchitectuur Liat Margolis, Alexander Robinson 2007 Birkhäuser Gebonden ISBN 978 3 7643 7700 7 191 p 27 x 25 cm ` 86,00 Engels

De met prachtige foto’s, tekeningen en visuals gelardeerde publicatie geeft goed inzicht in de bijzondere ontwikkelingen die de landschapsarchitectuur de laatste jaren op mondiaal niveau heeft doorgemaakt. Of het nu gaat om een ecologisch of technologisch ‘eindbeeld’, meer dan voorheen spelen nieuwe materialen en hun toepassingen hierin een hoofdrol. Te denken valt aan biochemisch afbreekbare geotextielen en superabsorberende polymeren. In combinatie met de aloude elementen – en water in het bijzonder – worden daadwerkelijk innovatieve ontwerpen gerealiseerd.

Het samenwerken met kunstenaars, architecten, ingenieurs en biologen heeft voor een belangrijk deel de weg hiervoor geplaveid.

De auteurs demonsteren dit aan de hand van (experimentele) projecten in zes Europese landen, de Verenigde Staten, Canada, Israël, China en Australië. Deze projecten zijn ondergebracht in een heldere, wetenschappelijke verantwoorde structuur. Het voor sommigen wat saaie imago van de landschapsarchitectuur van de jaren zeventig moet na het lezen van dit waardevolle boek compleet verdwenen zijn. (MT)

De modernisering van de stad 1850 - 1914

Stedenbouw / stadsontwikkeling Len de Klerk 2007 NAi Uitgevers Gebonden ISBN 978 90 5662 618 1 336 p 28 x 20,5 cm ` 49,95 Nederlands nummer 16 - maart 2008

Len de Klerk schetst met De modernisering van de stad een zeer volledig beeld van de opkomst van de planmatige stadsontwikkeling in de periode 1850 – 1914. Hij sluit hiermee aan op een recente opleving van publicaties over de Hollandse stedenbouwkundige traditie, maar doet dit vanuit een planologisch perspectief waardoor het boek een duidelijke eigen plaats verwerft binnen dit onderzoeksgebied. Hij constateert dat ook in de periode 1850 - 1914 disputen over de ruimtelijke kwaliteit aan de orde van de dag waren en gesteggel over regels en vergunningen maar al te vaak in de weg stonden van de prachtigste idealen over hoe de stad zich zou moeten ontwikkelen. Geen handboek voor planologen of een ‘Stadsplanning voor Dummies’, maar een mooi geschreven uitgave, rijk van inhoud en goed geïllustreerd. Een waardevolle aanvulling op de bestaande vakliteratuur over de stedenbouwkunde uit de 19e en het begin van de 20e eeuw. (MvS)

137

PUBLICATIES

Re-public

Architectuurtheorie Elma van Boxel, Kristian Koreman 2007 NAi Uitgevers Hardcover ISBN 978 90 5662 625 9 160 p 17 x 24 cm ` 24,50 Engels / Nederlands

De Rotterdam-Maaskantprijs voor Jonge Architecten is eind vorig jaar toegekend aan ZUS: Elma van Boxel en Kristian Koreman. De gewonnen prijs is het hier besproken boek. Re-public is een activistisch pleidooi voor de terugkeer van de politiek in de architectuur.

Want architectuur is publiek is politiek, stelt ZUS. In een serie korte essay’s spreken de auteurs ‘de architect’ aan op zijn verantwoordelijkheid. Ze ageren tegen de verrommeling van Nederland en de uitholling van het architectenvak door de markt en de groeiende specialisatie. De essay’s worden afgewisseld met een selectie van eigen werk, waarbij de nadruk ligt op de voorgestelde concepten. Deze zijn zonder uitzondering verfrissend en zeer inspirerend. Een feest om te lezen. Het betoog rammelt echter hier en daar. Zo kan het gebeuren dat op de ene bladzijde de ‘iconomie’ wordt afgestraft, om op de bladzijde erna een icoon te introduceren. Het boek lijkt wat al te snel in elkaar gedraaid. (MvR)

De compositie van Nederland

Architectuur Ton Idsinga, Ingrid Oosterheerd (red) 2007 Uitgeverij 010 Paperback ISBN 978 90 6450 634 5 163 p 24,5 x 17,5 cm ` 24,50 Nederlands 138

Er worden jaarlijks tal van prijzen uitgereikt in de Nederlandse architectuurwereld en ook aan architectuurjaarboeken en -overzichten is geen gebrek.

De Gouden Piramide, Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap, is weliswaar niet de geruchtmakendste of meest prestigieuze van alle lintjes, maar is wel heel fundamenteel; tenslotte gaat de vermelding niet om het mooiste gebouw, maar om de belangrijkste bijdrage aan de gebiedsontwikkeling van heel Nederland. Een brede categorie, waardoor ook de inzendingen elk jaar weer van zeer uiteenlopende aard zijn. En dat maakt de bijbehorende uitgave zeer de moeite van het lezen waard. De winnaar is natuurlijk al bekend - Enschede sleepte met de wederopbouw van Roombeek de eerste prijs in de wacht - maar de besprekingen en jurycommentaren van de andere genomineerden bieden tezamen een heel andere doorsnede van de architectuuroogst van het afgelopen jaar dan de andere prijzen en jaarboeken.

Inclusief dvd. (MvS) architectenweb magazine

Footbridges

Bouwtechniek Ursula Baus, Mike Schlaich 2008 Birkhäuser Gebonden ISBN 978 3 7643 8139 4 255 p 30 x 25 cm ` 93,75 Engels

Gezien de beperkte hoeveelheid literatuur over dit relatief jonge onderwerp – voetbruggen - hebben de auteurs een huzarenstukje geleverd. Er worden 90 voetbruggen uitvoerig besproken en nog eens 120 bijzondere objecten worden als nagerecht gedocumenteerd. De bloemlezing is kleurrijk door de verschillende selectiecriteria die zijn gehanteerd en het gegeven dat daarbij subjectieve keuzes zijn gemaakt. Uiteraard is getracht exemplarische bruggen te traceren qua vormgeving en bouwtechnische opzet. Maar ook bruggen waarmee iets vreemds aan de hand is worden kritisch behandeld, zoals een naar overmoed neigend constructief ontwerp. Mede door het uitvoerige beeldverslag boeit de virtuele reis over de voetbruggen van begin tot eind.

Nergens bekruipt het gevoel dat de auteurs ‘een brug te ver’ zijn gegaan door qua typologie of verschijningsvorm in herhaling te vervallen. Dat er verhoudingsgewijs veel zwart-wit foto’s zijn opgenomen waar kleur wenselijk zou zijn, is slechts een detail. (MT)

Het oude en het nieuwe

Architectuur Jaap Evert Abrahamse, Rogier Noyon 2008 Uitgeverij Thoth Gebonden ISBN 978 90 6868 469 8 175 p 27 x 24 cm ` 27,50 Nederlands nummer 16 - maart 2008

Het ontwikkelingsbeleid van onze steden is de 20e eeuw verschillende malen rigoureus van koers veranderd. Vooral de laatste decennia heeft de snelheid waarmee wijktypologieën en stadssociologische overwegingen in en uit de gratie zijn geraakt, geresulteerd in half uitgevoerde plannen en strategieën waarbij ‘vergissingen’ uit het recente verleden weer worden teruggedraaid. Dit maakt dat er volop belangstelling is voor stedenbouwkundige tradities die als succesvol wordt beschouwd. Ook Abrahamse en Noyon leggen deze link en zetten ‘oud’ (lees: ‘goed’) in de vorm van de Amsterdamse grachtengordel tegenover ‘nieuw’ (lees: ‘slecht’). ‘Nieuw’ wordt hierbij enigszins ongenuanceerd vertegenwoordigd door de stadsuitbreidingen in de gehele 20e eeuw. Het boek is een prima overzicht van de ontwikkeling van de Amsterdamse grachtengordel, met prachtig beeldmateriaal. Maar de vergelijking met de 20e eeuw voelt veelal vergezocht aan en lijkt in feite een kwestie van appels en peren. (MvS) 139

AGENDA

TENTOONSTELLINGEN 12 maart tot en Nijmegen, de jongste stad van Nederland met 17 april Drie studententeams van de Academie van Bouwkunst te Arnhem hebben zich gebogen over de stedenbouwkundige opgave ‘Ontwikkel de Knoop’.

Daarbij gingen ze de uitdaging aan de Citadellocatie toe te voegen aan het groene gebied van de stadsuitbreiding Waalsprong.

■ www.architectuurcentrumnijmegen.nl

tot en met 24 Expositie bouwen voor het bestuur maart Tentoonstelling over de gemeentehuizen van Twente, waar het aantal gemeenten de laatste jaren is gekrompen van 22 naar 14. Van alle gemeenten is een paneel gemaakt waarop de architectuur van het betreffende gemeentehuis, stadhuis of stadskantoor wordt toegelicht.

■ www.architectuurcentrumtwente.nl

tot en met 30 Een goede buur... [1] maart Haarlem kent heel veel historische bebouwing en ook hier bestaat de behoefte aan uitbreiding en vervanging. Aan de hand van de Haarlemse nieuwbouwprojecten voor het Droste terrein en De Ripperda schetst de expositie hoe gebouwen elkaar als buren beïnvloeden.

■ www.architectuurhaarlem.nl

tot en met 6 april After Neurath: The Global Polis [2] Tentoonstelling over de verhouding van de Oostenrijkse filosoof, econoom en socioloog Otto Neurath (1882-1945) tot architectuur en zijn invloed op het architectonisch en stedenbouwkundig denken van onder meer Le Corbusier en Cornelis van Eesteren.

■ www.stroom.nl

tot en met 12 april Stad onder de stad Bescheiden expositie over het plan ‘Amfora’ van Strukton en architectenbureau Zwarts & Jansma om Amsterdam ondergronds te voorzien van autoroutes en parkeergarages. De expositie laat de mogelijkheden en de technische haalbaarheid van het plan zien.

■ www.arcam.nl

tot en met 13 april Het menselijk verblijf – Dom Hans van der Laan [3]

1 KAMER 12 - DICK BARENDSEN

Het oeuvre van Dom van der Laan is veelomvattend: hij heeft niet alleen gebouwen ontworpen, maar gaf ook de inrichting en zelfs de liturgie vorm.

Met deze tentoonstelling wordt beoogd een ruimtelijke ervaring van zijn werk op te roepen.

■ www.naimaastricht.nl

tot en met 18 mei De droom van Piranesi De Italiaan Giovanni Battista Piranesi (1720-1778) is een van de belangrijkste architecten en vormgevers van de achttiende eeuw. Hij creëerde nieuwe en spannende ontwerpen door bestaande elementen uit de oudheid te combineren met de opgaven van zijn tijd.

■ www.teylersmuseum.nl

2 ROB KOLLAARD

140

CONGRESSEN EN SEMINARS 17 maart Aap noot mis, de basis van de brede school Debat over opdrachtgeverschap bij brede basisscholen in gebouw Radio Kootwijk. Voor gemeentebestuurders en raadsleden, schoolbesturen, schooldirecteuren, kinderopvangorganisaties, architecten en ontwikkelaars van maatschappelijk vastgoed.

■ www.arch-lokaal.nl architectenweb magazine

20 maart Slotsymposium Ronde van het Groene Hart Afsluitend symposium van het cultuurprogramma rond de ‘Campina Ronde van het Groene Hart’. Na een wekenlange verkenning van lokale opgaven kunnen in het slotdebat vragen worden opgeworpen en conclusies worden getrokken die betrekking hebben op het Groene Hart in zijn geheel.

■ www.rondevanhetgroenehart.nl

26 maart Aan Tafel met ... Marcel Breuer Debat over de Amerikaanse ambassade in Den Haag. Dit door Marcel Breuer ontworpen gebouw wordt over het algemeen slechts gewaardeerd door architecten en kenners. De landelijke vereniging Heemschut wil dat het bouwwerk een status krijgt als monument.

■ www.bna.nl

1 tot en met 3 april BouwRAI 2008 De vele veranderingen en eisen die gesteld worden aan de bouwopgave vragen om een platform waar kennis, ervaring, concepten en producten elkaar vinden. BouwRAI 2008 speelt hier op in met een gericht inhoudelijk programma.

■ www.bouwrai.nl

3 KIM ZWARTS

8 mei

Symposium: Bouwen met Hartstocht Onder andere Max van Huut spreekt op dit symposium, dat is georganiseerd naar aanleiding van het plan van de gemeente Hoogeveen om met het project ‘De zeven eilanden’ particuliere opdrachtgevers de ruimte te bieden hun droomhuis te bouwen onder organische architectuur.

■ www.organische-architectuur.iona.nl

LEZINGEN EN EXCURSIES 19 maart tot en Lezingenreeks Sustainability in Architecture [4] met 9 april Wat betekent de klimaatverandering voor architectuur? Is het thema duurzaamheid vanzelfsprekend in het dagelijkse werk van de architect? Onder meer Thomas Rau en 2012 Architecten gaan in op deze vragen.

■ www.vitruvianum.nl

4

8 april Simon Allford Deze medeoprichter van het Britse Allford Hall Monaghan Morris is betrokken bij de plannen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) voor het Roeterseiland.

Vanaf 2010 wordt hier een aantal gebouwen van de UvA gerenoveerd voor onderwijs, onderzoek en voorzieningen.

■ www.arcam.nl

PRIJSVRAGEN inschrijven tot en Internationaal Strafhof met 1 april Wereldwijd architectenconcours voor de bouw van de huisvesting voor het Internationale Strafhof (ICC). Het ICC en gastland Nederland zijn van mening dat het ontwerp goede werkomstandigheden, functionaliteit, veiligheid en milieuvriendelijkheid moet waarborgen.

■ www.icc-architectural-competition.com

inschrijven tot en Extreme Housing met 28 april Deelnemers worden gevraagd met gebruikmaking van de kwaliteiten van staal een duurzame vrijstaande woning te ontwerpen die de extreme temperaturen in het Russische Cherepovets kunnen weerstaan. De thermometer schommelt daar tussen –49 en +34 graden Celsius.

■ www.livingsteel.org/extremehousing nummer 16 - maart 2008

141

PVYkZgiZci^ZR

Een leuke baan in de techniek?

“Dosign biedt mij alle mogelijkheden om me te ontwikkelen.”

Er is veel werk in de techniek, maar hoe vind je de baan

gedetacheerd, waardoor ik ben doorgegroeid naar de func-

die bij je past? Dosign Engineering is al ruim 20 jaar een

tie senior tekenaar.” De mogelijkheid jezelf te ontwikkelen

vooraanstaand technisch detacheringsbureau en kent als geen

zit naast werkervaring ook in opleidingen. Dino geeft aan dat

ander de markt. De liefde voor de techniek, gecombineerd

hij via Dosign verschillende trainingen en opleidingen heeft

met de eis voor kwaliteit brengt een technicus op de juiste

gevolgd. “De trainingen zijn divers en vergroten de kwaliteit

plaats. Dino Djamat kan dit als geen ander bevestigen.

van je werk. Zodra ik bij een bedrijf word gedetacheerd dat

Hij werkt al zes jaar bij Dosign Engineering. “Een actieve,

werkt met een softwarepakket dat ik nog niet ken, dan regelt

betrokken organisatie die je alle mogelijkheden biedt om

Dosign voor mij de juiste training. Zo vergroot ik mijn kennis

je te ontwikkelen”.

en ervaring.”

Tijdens zijn opleiding HTS Bouwkunde aan de Hogeschool van

Dosign denkt met je mee

Rotterdam had Dino wel eens contact met Dosign Engineering gehad. “Na mijn studie startte ik eerst in vaste dienst bij

“Het fijne aan Dosign is dat ze echt met je meedenken. Op dit

een bedrijf. Na een drietal jaar was ik echter toe aan iets

moment werk ik bij KOW Architecten in Den Haag, maar ik

nieuws. Juist op dat moment kwam ik weer in contact met

vind de reisafstand vanuit Rotterdam toch wel groot worden.

Dosign Engineering, waarbij Noortje Vrind als adviseur me

Daarom heeft Dosign nu voor mij een functie bij De Jong Gorte-

gelijk enthousiast maakte voor een aantal mogelijkheden bij

maker Algra Architecten in Rotterdam geregeld. Regelmatig

verschillende opdrachtgevers van haar. Ik wil me graag ont-

heb ik contact met Noortje Vrind om te bespreken hoe mijn

wikkelen, ik ben leergierig en houd van nieuwe uitdagingen.

werk en mijn projecten verlopen. De contacten verlopen

Dosign kan mij dat nog steeds bieden. In de zes jaar dat ik

soepel en zakelijk en de manier waarop Noortje alles regelt

voor Dosign werk, ben ik bij verschillende opdrachtgevers

is prima. Ik voel me gewaardeerd.”

Noortje Vrind van Dosign Engineering en Dino Djamat gedetacheerd bij De Jong Gortemaker Algra Architecten.

Dosign Engineering Sinds

1985

detacheert

Dosign

middelbaar en hoog geschoolde technici. De opdrachtgevers zijn toonaangevende bedrijven in de meest

uiteenlopende

branches.

Bij Dosign staan twee waarden centraal: de liefde voor techniek Noortje geeft aan dat luisteren één van

bezoeken aan de bedrijven. Bovendien

en kwaliteit. De liefde voor de

haar belangrijkste taken is. “In een eer-

krijgen alle medewerkers periodiek

techniek vertaalt zich in de kennis

ste persoonlijk kennismakingsgesprek

functioneringsgesprekken, waarin we

van

luister ik vooral naar de carrièrewensen

bespreken of het werk nog nog vol-

kent vooral de juiste persoon op

en ideeën van iemand. Niets is makke-

doende aansluit bij de ideeën van de

de juiste plaats. Zij zorgen ervoor

lijker in deze markt dan het plaatsen

werknemer. Zó werken we voortdurend

dat twee partijen elkaar vinden en

van een kandidaat bij een opdracht-

aan de carrièreplanning.”

dat het een succes wordt.

de

markt.

Kwaliteit

Dosign is multidisplinair. Het bedrijf

gever. Wij zijn echter kritisch en vinden

is actief in de volgende disciplines:

het belangrijk een functie te vinden

De mogelijkheid jezelf te ontwikkelen,

die écht aansluit bij de wensen van

de betrokkenheid en de ruime arbeids-

de kandidaat. Dosign heeft een groot

voorwaarden maken Dosign voor Dino

Architectuur

netwerk in verschillende regio’s en kent

de perfecte werkgever. “Ik zou iedereen

Bouwtechniek

de in’s & out’s van haar opdrachtgevers.

adviseren om voor Dosign te gaan wer-

Brandbeveiliging

Wij weten welke mogelijkheden er

ken. Als je net bent afgestudeerd, is het

Civiele techniek

zijn, maar kijken ook naar wat past bij

dé manier om bij verschillende bedrij-

Elektrotechniek

iemand. Zo kan de sfeer of de structuur

ven een kijkje in de keuken te nemen.

Klimaattechniek

van een organisatie heel belangrijk

Gecombineerd met de doorgroeimoge-

Mechanical

zijn. Dit moet passen bij een persoon.

lijkheden en het gemak waarmee Dosign

Meet- en regeltechniek

Wij zijn ervan overtuigd dat je je alleen

een baan vindt die bij je past, maakt het

Piping

inhoudelijk sterk kan ontwikkelen in

ideaal. Maar óók als je al werkervaring

Procestechniek

een bedrijf waar je je prettig voelt.”

hebt, is Dosign een goede optie. Ik heb

Scheepsbouw

al een aantal collega’s geadviseerd om

Staalbouw

“Voordeel aan het werken voor Dosign

voor Dosign te gaan werken en die

Telecommunicatie

is dat wij samen met de medewerker

hebben de overstap met tevredenheid

Werktuigbouw

een carrièrepad uitstippelen. We bie-

gemaakt.”

den medewerkers de kans om door te groeien zoals zij dat willen. Standaard geeft Dosign Engineering aan al haar

Sign for Dosign

medewerkers een aantal cursussen als investering in zichzelf. Daarnaast bieden we scholingsmogelijkheden. Dit varieert van technische trainingen tot de mogelijkheid om een HBO- of WO-opleiding te volgen.”

Persoonlijke begeleiding tijdens het werk vindt Dosign Engineering heel belangrijk. “De begeleiding bestaat uit tussentijdse telefonische overleggen en

bete-

Ben je op zoek naar die leuke baan in de techniek?

Schrijf je dan in via www.dosign.nl/signfor Wij nemen dan contact met je op en gaan graag vrijblijvend met je in gesprek.

VACATURES Kijk voor meer vacatures en een uitgebreide beschrijving van onderstaande advertenties op www.architectenweb.nl en vul het bijbehorenden wwwpagina nummer in.

Architect Aequo zoekt met spoed een allround (project)architect die graag buiten de gebaande paden denkt en analytisch is ingesteld. Wij vragen iemand die gewend is volledig zelfstandig en resultaatgericht te werken en graag in een klein team werkt. Iemand die ons verrast met oplossingen, humor en een eigen achtergrond. Opleiding WO-niveau, 2-4 jaar ervaring.

Vacature plaatsen of CV online zetten?

Surf ook daarvoor naar onze online vacaturebank!

Aequo architects

(059) 255 50 51 assen@aequo.nl www.aequo.nl ■ architectenweb.nl/v7867

Senior innovatiespecialist bouw

Krachtpatser

Aldus bouwinnovatie is een creatief en marktgericht adviesbureau dat zich richt op het succesvol realiseren van duurzame innovaties in de bouw (van strategie, new business development, productontwikkeling tot marktimplementatie). Wij zoeken een commercieel en ondernemend talent, die marktbehoeftes in de bouw signaleert en concrete innovaties realiseert. Full time.

Atelier Pro zoekt een ambitieus talent met een passie voor architectuur. Ben jij creatief, kritisch en gedreven? Dan biedt Atelier Pro jou een werkplek waar je jezelf verder kunt ontwikkelen en waar je de ruimte krijgt mee te bouwen aan het bureau. Stuur een handgeschreven brief met portfolio en CV t.a.v Ronald Peters. Opleiding HBO of TU-niveau, 2-5 jaar ervaring.

Aldus bouwinnovatie

Atelier Pro Architecten

(030) 238 03 04 atto@aldus.nl www.aldus.nl ■ architectenweb.nl/v7894

(070) 350 69 00 r.peters@atelierpro.nl www.atelierpro.nl ■ architectenweb.nl/v7970

Revit Specialist

Interieurarchitect

Atelier Pro is op zoek naar een bouwkundige die ruime ervaring heeft met Revit of er gretige interesse in heeft. De werkzaamheden bestaan uit de ontwikkeling van (werk)methodes, beheer van het gebouwmodel en de ontwikkeling van bibliotheekonderdelen. Atelier PRO is intensief betrokken bij de gebruikersgroep van Revit. Opleiding HBO of TU-niveau, 2-5 jaar ervaring.

In samenspraak met de stylistes ontwerp je nieuwe interieurs voor klanten in de recreatie, hotellerie en zorg. Je hebt een afgeronde HBO-opleiding aan de AvBK met als specialisatie Interieurarchitectuur, aangevuld met enkele jaren ervaring. Je bent commercieel ingesteld, creatief, gedreven en sfeergevoelig. Je kunt zelfstandig werken en omgaan met deadlines.

Atelier Pro Architecten

Blom Projekt Interieurs

(070) 350 69 00 info@atelierpro.nl www.atelierpro.nl ■ architectenweb.nl/v7881

(051) 533 41 00 info@blomprojekten.nl www.blomprojekten.nl ■ architectenweb.nl/v7921

Ontwerpmanager

Assistent projectcoördinator

Kun jij alle disciplines in één driedimensionaal bouwmodel bij elkaar brengen? Gevraagd wordt het aansturen en/of coachen van meerdere partijen in een vroeg stadium, zoals in het PvE. Je stuurt niet alleen op de gebruikelijke TGKIO-aandachtspunten, maar juist ook inhoudelijk op ontwerptechnische en bouwkundige samenhang.

Wij zoeken een assistent projectcoördinator voor een architectenbureau dat onder meer actief is in de gezondheidzorg, onderwijs en woningbouw. Deze persoon ondersteunt de projectcoördinator in de bouw- en ontwerpcoördinatie en is verantwoordelijk voor verslaglegging van bouw- en ontwerpvergaderingen.

144

Dosign Engineering

Dosign Engineering

(010) 477 01 01 www.dosign.nl bouw@dosign.nl ■ architectenweb.nl/v8000

(010) 477 01 01 www.dosign.nl bouw@dosign.nl ■ architectenweb.nl/v8001

architectenweb magazine

Projectmanager

Architect

Voor een internationale organisatie zoeken wij een projectmanager New Buildings & Maintenance. De projectmanager is verantwoordelijk voor het voorbereiden conform de specificaties van de opdrachtgever en het uitvoeren en bewaken van de projecten binnen planning en budget. Het betreft nieuwen verbouwprojecten. Waar mogelijk geeft de projectmanager bouwkundige adviezen.

Wegens aanzienlijke groei van onze opdrachtenportefeuille zoeken wij een enthousiaste, talentvolle architect. Met de ontwikkelingsmanager en ontwikkelaars ben je verantwoordelijk voor het opzetten van concepten, die je vertaalt in aansprekende, haalbare schetsontwerpen. Analytisch en conceptueel, TU/AvB, 5 jr ervaring. Affiniteit met stedenbouw en landschapsarchitectuur.

Dosign Engineering

HD Projectrealisatie B.V.

(010) 477 01 01 www.dosign.nl bouw@dosign.nl ■ architectenweb.nl/v8002

(010) 414 86 67 personeelszaken@hdprojectrealisatie.nl www.hdprojectrealisatie.nl ■ architectenweb.nl/v7898

Projectarchitect

Interieurarchitect

In aanvulling op ons creatieve team zijn wij op zoek naar een enthousiaste, talentvolle projectarchitect. Je bent verantwoordelijk voor het uitwerken van de concepten en schetsontwerpen en werkt nauw samen met een projectmanager. TU/AvB, affiniteit met stedenbouw en interieur, 5 jr ervaring, analytisch, conceptueel en communicatief vaardig.

Wij zoeken een ervaren architect voor het ontwerp en de realisatie van middelgrote tot grote interieurprojecten die verantwoordelijk is voor budget en detaillering. Verwacht wordt dat je zelfstandig werkt en contact onderhoudt met opdrachtgevers.

Binnen het bureau wordt samengewerkt met tekenwerk en inkoop. Minimaal HBO-opleiding of gelijkwaardig, 32-40 uur p/w.

HD Projectrealisatie B.V.

Interior Consult

(010) 414 86 67 personeelszaken@hdprojectrealisatie.nl www.hdprojectrealisatie.nl ■ architectenweb.nl/v7897

(0252) 62 96 80 marianne@interior-consult.com www.interior-consult.com ■ architectenweb.nl/v7915

Bureaumanager

Calculator / werkvoorbereider (bouw & techniek)

Wij bieden een zelfstandige en afwisselende functie op het boeiende werkterrein van de projectinrichting. De ervaren bureaumanager is onder meer verantwoordelijk voor het aansturen van het calculatieteam, calculeert en werkt projecten uit en coördineert projectvoorbereidingen en projectplanningen.

Full time. Opleiding: MBO/HBO niveau of gelijkwaardig.

Wij zoeken een calculator die goed kan functioneren in een dynamisch team, binnen de discipline van de projectinrichting.

Je bent onder meer verantwoordelijk voor het calculeren en uitwerken van projecten, de projectvoorbereiding en de projectplanningen. Voor deze zelfstandige en afwisselende functie is minimaal 2 jaar ervaring vereist. Opleiding: MBO/HBO-niveau.

Interior Consult

Interior Consult

(0252) 62 96 80 marianne@interior-consult.com www.interior-consult.com ■ architectenweb.nl/v7851

(0252) 62 96 80 marianne@interior-consult.com www.interior-consult.com ■ architectenweb.nl/v7572

Calculator / werkvoorbereider (projectinrichting)

Ontwerper

Wij zoeken een calculator die onder meer verantwoordelijk is voor het calculeren en uitwerken van projecten, de projectvoorbereiding en de projectplanningen. Enkele jaren ervaring in de projectinrichting strekt tot aanbeveling. Gedegen bouwkundige kennis en een actieve beheersing van Duits en Engels zijn voorwaarden. Full time. Opleiding: MBO/HBO-niveau.

Voor een klein architectenbureau in de omgeving van Apeldoorn zoeken wij een gemotiveerde ontwerper. Je functioneert goed in teamverband, kunt zelfstandig ontwerpen uitwerken en contacten onderhouden met diverse partijen. Wij vragen TU architectuur of AvB, minimaal 3 jaar ontwerpervaring en bekendheid met AutoCAD en SketchUp. Je bent in het bezit van een rijbewijs.

nummer 16 - maart 2008

Interior Consult

InterWork Arnhem

(0252) 62 96 80 marianne@interior-consult.com www.interior-consult.com ■ architectenweb.nl/v7571

(026) 353 09 80 Susanne.Doekhi@interwork.nl www.interwork.nl ■ architectenweb.nl/v7954

145

VACATURES Bouwkundig tekenaar

Junior projectleider

Als tekenaar krijg jij de vrijheid om projecten uit te werken vanaf de initiatieffase tot aan de werktekening. Je functioneert in een jong team en voert het tekenwerk zelfstandig uit. Je denkt mee en je bent bekend met het Bouwbesluit. Minimaal MTS Bouwkunde, aangevuld met 1-3 jaar tekenervaring of afgeronde HTS. Kennis van AutoCad en Revit is een pre.

Als junior projectleider word je opgeleid tot zelfstandig projectleider. Je leert plannen, regelen en coördineren, je motiveert medewerkers en zet de lijnen uit. Je bent verantwoordelijk voor jouw project in termen van geld, tijd en kwaliteit. We vragen HTS bouwkunde, een gedegen technische kennis en enkele jaren ervaring als bouwkundige op een architectenbureau.

InterWork Amsterdam

InterWork Delft

(020) 423 08 55 eelko@interwork.nl www.interwork.nl ■ architectenweb.nl/v7964

(015) 251 50 00 peter.freriks@interwork.nl www.interwork.nl ■ architectenweb.nl/v7962

Projectleider/tekenaar

Ontwerper / Senior projectleider

Voor een middelgroot, landelijk opererend architectenbureau zijn wij op zoek naar een projectleider/tekenaar. Je begeleidt projecten van A tot Z, stuurt het projectteam aan en fungeert als aanspreekpunt voor het betreffende project. Ook motiveer en begeleid je de tekenaars. Wij vragen HTS Bouwkunde, enkele jaren ervaring als tekenaar en een communicatieve instelling.

U geeft leiding aan een team van acht medewerkers en heeft de verantwoordelijkheid over een tiental projecten. U bent een teambuilder en coördineert de projecten van schetsontwerp tot realisatie. U denkt mee met het ontwerp, stuurt de leden van het team aan en bewaakt het budget en de planning. Opleiding minimaal HBO-niveau, 5 jaar ervaring in vergelijkbare functie.

InterWork Eindhoven

Molenaar en Van Winden architecten

(040) 265 20 00 eindhoven@interwork.nl www.interwork.nl ■ architectenweb.nl/v7955

(015) 256 84 44 avdl@molenaarenvanwinden.nl www.molenaarenvanwinden.nl ■ architectenweb.nl/v7824

Ontwerper / Projectleider

AutoCAD Tekenaar

In deze functie heeft u de leiding over een tweetal projecten.

In overleg met de senior projectleider werkt u zelfstandig van schetsontwerp tot realisatie aan de projecten. U denkt mee in het ontwerp, coördineert projectwerkzaamheden, stuurt de tekenaars aan en bewaakt het budget en de planning. Opleiding minimaal HBO-niveau, 2-5 jaar ervaring in vergelijkbare functie.

Als tekenaar ben je in het projectteam één van de eersten die zich bezighoudt met een nieuw op te starten (her)huisvesingstraject. In nauw overleg met de interieurontwerpers maak en bewerk je de layout van de werkplekken. Daarnaast produceer je materiaal voor presentaties: 3D beelden, foto’s en PowerPoint.

Opleiding MTS Bouwkunde, 2 jaar ervaring.

Molenaar en Van Winden architecten

Procore huisvesting- & facility management b.v.

(015) 256 84 44 avdl@molenaarenvanwinden.nl www.molenaarenvanwinden.nl ■ architectenweb.nl/v7823

(06) 46 02 69 90 sbos@procore.nl www.procore.nl ■ architectenweb.nl/v7896

Projectleider / Tekenaar

Rayonarchitecten

TPAHG architecten is een bureau in de haven van Hoorn met een zeer gevarieerde orderportefeuille. We bieden een flexibel en een positieve werkomgeving, waarin groeien altijd mogelijk is. We zijn op zoek naar een enthousiaste, nauwkeurige en flexibele projectleider en/of tekenaar die affiniteit heeft met restauratie. Opleiding minimaal MTS-Bouwkunde.

Welstandzorg Noord-Brabant zoekt twee fulltime rayonarchitecten. Als rayonarchitect vorm je samen met een extern architectlid de gemeentelijke welstandcommissie. Je zit de commissie voor, formuleert de welstandsadviezen, overlegt met de gemeente, architecten, aanvragers etc. Een rijbewijs is onontbeerlijk. Opleiding minimaal TU-niveau, 2-5 jaar ervaring.

146

TPAHG architecten

Welstandzorg Noord-Brabant

(022) 921 29 19 www.tpahga.nl liesbeth@tpahga.nl ■ architectenweb.nl/v7953

(073) 613 22 21 w.peters@wznb.nl www.wznb.nl ■ architectenweb.nl/v7971

architectenweb magazine

Voor stijl in grootse vorm.

Hansastela brengt een stijlvol element in de badkamer. Opvallend zijn de joystick-bedieningshendel en de brede, rechthoekige uitloop.

Hansacube is de nieuwe thermostaatserie voor bad en douche die onmiskenbaar verwijst naar architectuur en design. Stijlvol design voor de moderne badkamer. www.hansa.com

Het blijft de

DUNSTE! ®

EUR WALL De dunste spouwisolatie met de laagste lambdawaarde onder alle isolatiematerialen en EPBD-conform.

NU

G

ME

IN

ERENDE BEKL ECT ED EFL R T

In het kader van de energieprestatieregelgeving heeft Recticel Insulation Eurowall geoptimaliseerd. Deze polyurethaan isolatieplaat heeft een nieuwe sponning met tand-en groef kliksysteem aan de 4 zijden, hetgeen garant staat voor een betere luchtdichtheid. Bij de dikkere Eurowall versies is een grotere sponning voorzien.

Hierdoor worden koude bruggen vermeden en warmteverliezen aanzienlijk gereduceerd. Aan de luchtspouwzijde is de plaat voorzien van een reflecterende bekleding. De han dige afmetingen en de randafwerkingen garanderen een perfecte verwerking tot in de kleinste hoekjes.

De schuim structuur van Eurowall is gemakkelijk en precies te versnijden. De vakman ervaart hierbij geen irritatie van loskomende vezels.

Geen wonder dat Eurowall uw voorkeur geniet.

Surf naar www.eurowall-recticel.nl en download onze nieuwe Eurowall brochure

Q`eZc`e\ c\m\ik _ff^nXXi[`^\ gif[lZk\e mffi [\ Z_k d\kXc\e ^\m\c1 NXid[Xb$ \e ^\m\cjpjk\d\e EFM8 :fdgfj`k\# _\k mcXbb\# jk`am\ gXe\\c mffi ^ifk\ ^\m\cmcXbb\e EFM8 JkilZkli\# _\k Èq`eZ n`k_ X ]XZ\É%

Postbus 1 - 4040 DA KESTEREN Tel. +31 (0)488.48.94.00 - Fax +31 (0)488.48.31.87 insulation_info@recticel.com - www.eurowall-recticel.nl

'+' ),0 ,. '' $ `e]f7q`ec`e\%Zfd $ nnn%q`eZc`e\%Zfd

4BQB #VJMEJOH 4ZTUFN POUXJLLFMU DPNQMFUF BMVNJOJVN TZTUFNFO WPPS SBNFO EFVSFO WMJFTHFWFMT FO [POXFSJOH %F[F QSPÂ&#x2C6;FMTZTUFNFO XPSEFO OJFU BMMFFO EPPS POT POUXJLLFME NBBS XJK FYUSVEFSFO [F PPL JO FJHFO CFIFFS ;PEPFOEF CFIFFSTFO XJK IFU QSPEVDUJFQSPDFT WBO HSPOETUPG UPU FO NFU UPFQBTTJOH /JFVXF USFOET JO BSDIJUFDUVVS FO EF FWPMVUJFT PQ UFDIOJTDI WMBL [JKO EBO PPL SJDIUJOHHFWFOE WPPS POT POEFS[PFLT FO POUXJLLFMQSPDFT &FO PNHFWJOH XBBS CFMFWJOH SVJNUFHFWPFM FO MJDIU EF CPWFOUPPO WPFSFO BMT QBSUOFS EFOLFO XJK HSBBH NFU V NFF 8JMU V NFFS JOGPSNBUJF POUWBOHFO OFFN EBO DPOUBDU PQ NFU PO[F BSDIJUFDUFOBEWJTFVST WJB FNBJM CSFEB!TBQBHSPVQ DPN PG CFM

4BQB #VJMEJOH 4ZTUFN CW #F[PFLBESFT .JOFSWVN /- ;, #SFEB 1PTUBESFT 1PTUCVT /- &" #SFEB 5FM 'BY

& NBJM CSFEB!TBQBHSPVQ DPN 8FCTJUF XXX TBQBCVJMEJOHTZTUFN OM

“CMC produceert en plaatst alle gevel en daksystemen die te bedenken zijn”

CMC MAAKT DROMEN WAAR

s composite alu/rvs panelen Metrabond s felspanelen s geïsoleerde sandwich elemeten in alle vormen s strekmetalen- en gaashekwerken s perfo elementen in iedere vorm (golf/micro/dam/T/punt) s design gevelprofielen s lamellen gevels als punt/T/speciaal s brandwerende zelfdragende gebouw separatie wanden s alle producten in RVS/Alu/koper/staal/zink

CMC Metal building systems Klompenmakerstraat 113 3194 DD Hoogvliet Tel.: +31 (0)10 2621456

Fax: +31 (0)102620653 e-mail office@cmcmetalbuildingsystems.com web site www.cmcmetalbuildingsystems.com

ARCH.MAAIK elke dag een nieuwe strip van arch.maaik op architectenweb.nl

nummer 16 - maart 2008

151

colofon

advertentie index

architectenweb

AGC Alcoa Beka hout Bonar Floors BouwRai Clestra Hauserman

8 153 93 119 92 112

CMC

150

Derako

147

Dosign Engineering Duco

142, 143 5

Espero

0,1

Forbo

127

Foreco

64

Hansa

147

Holonite Interface Kone

7 6 118

Luxlight

131

MCS

65 130

Recticel

148

Reynaers

129

Rimadesio

9

Rockwool

67

Saint Gobain

154

Sapa

149

Schueco

29

Solarlux

66

Strikotherm

88

SV Tweha Umicore Velux

28 116 4 117

Wrcea

128

Zincline

Hoofdredactie Jeroen van Oostveen (jvo@architectenweb.nl).

Redactie Michiel van Raaij (mvr@architectenweb.nl), Marjoleine van Schaik (mvs@architectenweb.nl), Marcel Teunissen (mt@architectenweb.nl), Ronnie Weessies (rw@architectenweb.nl).

Eindredactie Theo Janssen.

Aan dit nummer werkte verder mee Remco Arnold, Peter Drijver, Eric Frijters, Kirsten Hannema, Kees van der Hoeven, Olv Klijn, Josine Crone, Sjoerd Reitsma, Karin Roelofse.

Architectenweb Magazine is een uitgave van Architectenweb Media B.V. Postbus 394, 1400 AJ Bussum media@architectenweb.nl.

Advertenties Martijn Postmus, Guido Mensink (035) 69 20 874, sales@architectenweb.nl.

Art-direction en grafische Vormgeving Danny Tupang Huizen, Architectenweb Media B.V. Naarden.

90

Wienerberger Xella

Redactieadres Postbus 394, 1400 AJ Bussum T (035) 692 08 74 F (035) 692 26 78 I redactie@architectenweb.nl W www.architectenweb.nl

26,27

Leebo Material Xprience

Architectenweb Magazine is een uitgave van Architectenweb.nl en verschijnt acht keer per jaar. Architectenweb Magazine is een nieuw praktisch vakblad en is een logisch vervolg op het succes, de bekendheid en de goede waardering van www.architectenweb.nl.

91 148

Druk Thieme GrafiMedia Groep Informatie over abonnementen Losse nummers ` 9,50 Jaarabonnement (8 nummers) ` 69,nabestellingen ` 14,- per nummer (incl. BTW) Alle prijzen zijn onder voorbehoud van prijswijzingen. Het abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Voor de betaling ontvangt u een factuur. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden zonder tegenbericht automatisch verlengd. Opzeggen dient schriftelijk te gebeuren bij Architectenweb.nl, minimaal vier weken voor de verschijningsdatum van het laatste nummer van uw abonnement.

Wet op de persoonsregistratie Wij maken u erop attent dat wij enkele door u als abonnee verstrekte gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer, hebben opgenomen in ons gegevensbestand.

colofon

Vrijwaring Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook.

Uw project in Architectenweb Magazine?

Stuur de projectinformatie dan naar de redactie t.a.v. Jeroen van Oostveen, en wie weet verschijnt uw project binnenkort in Architectenweb Magazine! Š 2008 - Architectenweb Media BV Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van Architectenweb Media BV.

Met Alcoa Architectuursystemen maakt u geschiedenis door aan de toekomst te bouwen Aluminium systemen voor ramen, deuren, serres en gevels

Harderwijk

tel. 0341-464611

www.alcoa-architectuursystemen.nl