Ag Cuimhneamh ar an Am atá Caite

Tá Éire ag ceiliúradh “Deich mBliana na gCuimhneachán”, ag leagan béime ar chomóradh céad bliain cuid de na himeachtaí ba thábhachtaí i stair na hÉireann, lena n-áirítear Frithdhúnadh 1913, an Chéad Chogadh Domhanda, Éirí Amach na Cásca, Eipidéim an Fhliú, toghchán 1918, cruinniú an chéad Dáil, Cogadh na Saoirse agus Cogadh Cathartha na hÉireann.

Bhí an tUachtarán Micheál D. Ó hUigínn i gceannas ar an gcomóradh, trí imeachtaí searmanais Stáit agus trí iarrachtaí náisiúnta a mhúnlú chun cúlra, tionchar agus ábharthacht chomhaimseartha na n-imeachtaí atá á gcomóradh a scrúdú.

Ina chuid oibre, leag an tUachtarán Ó hUigínn béim ar an ngá le ‘cuimhneamh eiticiúil’ – an tábhacht a bhaineann leis na guthanna sin san am atá thart a bhí imeallaithe, díchumhachtaithe nó fágtha ar lár a chur san áireamh agus a aithint - agus seasamh de ‘fháilteachas insinte’ a ghlacadh - toilteanas a bheith oscailte do pheirspictíochtaí, scéalta, cuimhní cinn agus pianta an strainséir.

In 2020, sheol an tUachtarán Ó hUigínn an chéad chéim eile den chlár cuimhneachán, trí shraith de sheimineáir a óstáil ag lorg machnaimh ar Chogadh na Saoirse, Idirbheartaíocht an Chonartha, an Cogadh Cathartha agus an Chríochdheighilt.

Dar teideal “Machnamh 100” – a thagraíonn do choincheap ársa Éireannach a chuimsíonn marana, smaoineamh, machnamh agus cuimhneamh - tá na seimineáir deartha chun scoláirí mór le rá, ó chúlraí éagsúla agus le raon peirspictíochtaí, a thabhairt le chéile chun a gcuid léargas agus smaointe ar an gcomhthéacs agus ar na himeachtaí céad bliain ó shin a chomhroinnt. Is cuireadh é Machnamh 100 ón Uachtarán dóibh siúd go léir a bhfuil spéis acu san am atá thart in Éirinn machnamh a dhéanamh ar a bhfuil i gceist le himeachtaí céad bliain ó shin dúinn sa lá inniu. I mí na Nollag 2020, d’óstáil an tUachtarán an chéad sheimineár sa tsraith mhachnaimh, ag díriú ar nádúr an chuimhneacháin féin: cén fáth a ndéanaimid é, an rud a roghnaítear chun comóradh a dhéanamh, agus na rudaí a d’fhéadfadh a bheith roghnaithe againn a fhágáil ar lár ón gcomóradh.

Ina aitheasc tosaigh don seimineár, áitigh an tUachtarán Ó hUigínn meas ar pheirspictíochtaí éagsúla ar imeachtaí na tréimhse 1913-1923, d’fhonn cóireáil níos barántúla ar ár stair chomhroinnte a éascú, ar féidir léi cur leis na dóchais iar-sheicteacha don todhchaí.

I mí na Nollag 2020, d’óstáil an tUachtarán Ó hUigínn an chéad seimineár ina shraith de mhachnaimh ‘Machnamh 100’

Dúirt an tUachtarán go dtugann cineál comórtha iomchuí ar an am atá caite an deis machnamh a dhéanamh ar an gcaoi a n-athraíonn ár sochaithe, agus ar an gcaoi ar athraigh siad le himeacht ama, agus cad a bhí ina chabhrú chun na hathruithe sin a chur chun cinn. Déanfar imeachtaí an ama a chuaigh thart a “athinsint ó go leor seasamh éagsúil, agus is trí mheas a bheith againn ar na peirspictíochtaí difriúla sin ina gcastacht uile gur féidir linn tógáil níos barántúla a éascú, ní hamháin ar ár stair chomhroinnte trasnaithe, ach ar na féidearthachtaí iar-sheicteacha atá againn don todhchaí.”

Mar sin féin, níor cheart cinsireacht a dhéanamh ó chuimhne ar imeachtaí pianmhara an ama a chuaigh thart. Dúirt an tUachtarán gur minic a bhí na gníomhartha ionsaitheachta scaoilte ag fórsaí na Corónach agus a rinne na Dúchrónaigh agus na Póilíní Cúnta i gCogadh na Saoirse i bhfoirm de phionóis agus de dhíoltais chomhchoiteanna eiseamláireacha – beartáin a bheadh contrártha le Coinbhinsiún na Ginéive an lae inniu agus mheasfaí iad a bheith mídhleathach faoin dlí idirnáisiúnta. Níos luaithe sa bhliain, labhair an tUachtarán Ó hUigínn freisin ar théama na ndíoltas comhchoiteann. Ag scríobh dó i Meán Fómhair 2020 ar chomóradh céad bliain ar Scrios Bhaile Brigín, dúirt an tUachtarán Ó hUigínn nach raibh an pionós comhchoiteann ag fórsaí na Breataine uathúil d’Éirinn, ach mar chuid de na bearta a úsáideadh i gcoilíneachtaí eile, lena n-áirítear san India, sa Chéinia agus sa Chipir.

Bhí seimineár tar éis an chéad seimineár Machnamh 100 i mí Feabhra 2021 ina scrúdaíodh freagraí ó impireacht na Breataine ar imeachtaí in Éirinn le linn Chogadh na Saoirse agus an Chonartha, agus déanfar machnamh ar thríú seimineár, i mí na Bealtaine 2021, ar ghluaiseacht an tsaothair agus ar rannpháirtíocht na mban sa tstreachailt le haghaidh neamhspleáchais. San iomlán, óstálfaidh an tUachtarán sé sheimineár sa tsraith, agus foilseofar gach rannchuidiú ar shuíomh gréasáin an Uachtaráin agus i leabhar ar thionscnamh an Uachtaráin, rud a fhoilseofar ag deireadh na sraithe.

An tUachtarán Ó hUigínn agus Saidhbhín ag bualadh Chlog na Síochána ag Áras an Uachtaráin, Domhnach na Cásca, Aibreán 2020

An tUachtarán i gceannas ar Chomóradh Éirí Amach na Cásca

Bhí an tUachtarán Ó hUigínn i gceannas ar an gcomóradh bliantúil ag ceiliúradh Éirí Amach na Cásca 1916.

In athrú ón ngnáthphrótacal mar thoradh ar threoirlínte sláinte poiblí a bhaineann le Covid-19, rinneadh fir agus mná 1916 a chomóradh, ní trí shearmanais ar fhreastail baill den phobal orthu, ach trí imeacht ar an teilifís.

Cuireadh tús leis an searmanas agus scaradh sóisialta ann leis an Uachtarán ag bualadh Chlog na Síochána ag Áras an Uachtaráin, agus paidir agus léamh an Fhorógra ó Ard-Oifig an Phoist. Ansin leag an tUachtarán fleasc ag grúpa de 16 chrann beithe a cuireadh, ar thionscnamh an tUachtarán Ó hUigínn agus Saidhbhín, in onóir na réabhlóidithe a cuireadh chun báis tar éis Éirí Amach 1916.

An lá dar gcionn, thug searmanas gairid dar teideal ‘Ireland Remembers’ onóir do gach duine a fuair bás mar thoradh ar phaindéim Covid-19.

I mí Aibreáin 2020, bhí an tUachtarán Ó hUigínn i gceannas ar chomóradh speisialta ag ceiliúradh 104 bliain Éirí Amach na Cásca 1916

An tUachtarán Ó hUigínn ag searmanas Lá Náisiúnta an Chuimhneacháin i nDún Uí Choileáin, in onóir gach fear agus bean Éireannach a fuair bás i gcogadh nó ar seirbhís le fórsaí síochánaíochta na Náisiún Aontaithe. Grianghraf: Na Fórsaí Cosanta

An tUachtarán Ó hUigínn ag an tSeirbhís Chuimhneacháin Náisiúnta bhliantúil ag Ardeaglais Naomh Pádraig, Baile Átha Cliath, Samhain 2020 I mí na Bealtaine, bhí an tUachtarán Ó hUigínn i gceannas ar shearmanas comórtha Stáit in onóir cheannairí Éirí Amach na Cásca 1916

Ag cuimhneamh ar an Uileloscadh

I mí Eanáir 2020, thaistil an tUachtarán Ó hUigínn chun na Polainne, chun freastal ar chomóradh 75 bliain ó scaoileadh campa geibhinn agus díothaithe na Naitsithe.

Chuaigh an tUachtarán le níos mó ná 200 marthanóir campa, daoine a roinn a gcuid scéalta agus a thug rabhadh faoin gcontúirt a bhaineann le hionsaithe frith-Sheimíteacha an lae inniu, agus le ceannairí ó thart ar 60 tír, i searmanas ag tabhairt onóra do bhreis agus 1.1 milliún duine, Giúdach a bhformhór mór, a fuair bás sa champa.

Sula ndeachaigh sé chun na Polainne, thug an tUachtarán aitheasc do Chuimhneachán bliantúil Lá Cuimhneacháin an Uileloiscthe i dTeach an Ard-Mhéara, inar thug sé ómós do na marthanóirí agus thug sé rabhadh faoi ardú i gcaint agus i bpolaitíocht antoisceach ar fud na hEorpa, ag rá go bhfuil “meon uafásach frith-imirceach ag iarraidh teacht chun cinn in Éirinn”.

San óráid seo, dúirt an tUachtarán “nár tháinig laghdú ar an gcineál truaillithe seo de dhaonlathas ar fud na hEorpa, agus níor baineadh frith-Sheimíteachas ó mhór-reitric na ndaoine atá ag iarraidh ceap milleáin a dhéanamh de dhaoine leochaileacha.”

I mí Eanáir, las an tUachtarán Ó hUigínn coinneal ag an gcuimhneachán i gcampa geibhinn agus díothaithe Auschwitz-Birkenau

An tUachtarán Ó hUigínn agus Uachtarán an Chumann Lúthchleas Gael John Horan le linn Chuimhneachán Dhomhnach na Fola CLG i bPáirc an Chrócaigh i mBaile Átha Cliath. Grianghraf: CLG

An tUachtarán Ó hUigínn ag Cuimhneachán Domhnach na Fola i bPáirc an Chrócaigh i mBaile Átha Cliath, i mí na Samhna 2020