ELEKTRONISCHE NIEUWSBRIEF VOOR LEDEN NUMMER 2010-2
COLOFON Oprichtingsdatum:
26 februari 2004
Aantal leden:
140
Lidmaatschap:
V&VN € 62,00 per jaar / Afdeling VZI € 25,- per jaar
Nieuwsbrief:
verschijnt jaar exclusief voor leden
Eindredactie:
Ulco de Boer (u.boer@venvn.nl)
Bestuur:
Contact:
Ulco de Boer, voorzitter
E-mail: infovzi@venvn.nl
Erna Vreeke, vice voorzitter
Website: http://vzi.venvn.nl
Paul Blankers, secretaris
LinkedIn: http://www.linkedin.com/e/vgh/2557980/
Sietze Ketelaar, communicatie Renée Verwey Eef Peelen Bestuurslid (vacant)
INHOUDSOPGAVE Van het bestuur…….…………………………………………………………………….…...3 V&VN VZI strategie 2010—2013………………………………………………...……....... 4 Interview Rob Doms……………………………………………………………………….... 6 Verpleegkundige verkenning EPD…………………….…………………………………... 8 SNOMED CT en de Mirador EPD Basisset…………………………...……………….... 11 Project Infuus InZicht ……………………………………………..………………………..15 E-learning ………………………………………………………..…………………………..18 HIMSS 2010………………………………………………………..………………………..19 Agenda …………………………………………………………..…………………………..21 Nieuwsbrief V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 2
VAN HET BESTUUR MISSIE Als afdeling verpleegkundige en zorginformatica hebben we een missie wat ons bestaansrecht rechtvaardigt: namens de verpleegkundigen en verzorgenden een bijdrage leveren aan de informatietechnologie. Veel van onze leden zijn dan ook verpleegkundigen met zorginformatica als aandachtsgebied. Echter we moeten onze positie wel zien in het kader van de multidisciplinaire zorgverlening. De focus ligt dan ook niet alleen bij verpleegkundigen en verzorgenden en staat onze afdeling open voor niet verpleegkundigen. Vanwege het multidisciplinaire karakter zoeken we als afdeling actief de samenwerking op met andere verenigingen en proberen we mee te liften op activiteiten die door hen georganiseerd worden. Het MIC congres en de NVMA EPD dag zijn daar goede voorbeelden van.
SAMENWERKING HEALTH INFORMATICS De afdeling is mede ontstaan n.a.v. een alumnidag van de toen nog Hogere Opleiding Verpleegkundige Informatica opleiding. Sinds een aantal jaren heet de opleiding Health Informatics en bedoeld voor allerlei zorgverleners. Ook hier dus een verschuiving naar de Multi disciplinaire context. De VZI en de opleiding Health Informatics hebben besloten om nauwer te gaan samen werken aangezien we beiden de zelfde doelgroep hebben. De eerste activiteiten worden in deze nieuwsbrief al zichtbaar. De VZI denkt mee over de opzet van een master op het gebied van Health Informatics en een aantal afgestudeerden presenteren in een samenvatting hun eindopdracht voor de opleiding.
Namens de verpleegkundige en verzorgende beroepsgroepen levert de VZI een bijdrage aan de verdere ontwikkeling van informatie technologie ter ondersteuning van patiëntgecentreerde, veilige, efficiënte, effectieve en toegankelijke zorg.
NIEUWSBRIEF 10-2 Nieuwsbrief 10-2 staat voor het grootste gedeelte in het teken van de opleiding Health Informatics. Een interview met één van de coördinatoren van de opleiding en een verslag van het onderzoek dat de opleiding heeft gedaan om een master Health Informatics op te gaan zetten. De plannen zijn concreter dan ooit.
V&VN die daar positief op heeft gereageerd en we hebben afspraken gemaakt voor een vervolg. Een reisverslag van de HIMS 2010 geeft een beeld van de internationale ontwikkelingen op zorginformatica gebied.
Vanwege de zomer periode is de agenda niet zo uitgebreid maar ik vraag aandacht voor de geplande ALV op ma 13 Ook in deze nieuwsbrief samenvattingen van de afgstu- december. Nadere informatie volgt. deerden van de opleiding Health Informatics. Ik hoop dat het publiceren van de eindopdrachten een nieuwe traditie Veel leesplezier. Ulco de Boer gaat worden. Het geeft namelijk een goed beeld over wat Voorzitter VZI en eindredacteur er speelt op het gebied van zorg informatica in Nederland. Naast de onderwerpen rondom Health Informatics ook de publicatie van de strategische doelen van de afdeling. Deze doelen zijn ook gecommuniceerd naar het bestuur van
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 3
V&VN VZI STRATEGIE 2010—2013 - Strategische doelen van de afdelingHet bestuur heeft zich in het afgelopen half jaar beraden over het te volgen strategische beleid van de afdeling voor de komende jaren. Dat heeft geresulteerd in een strategisch plan 2010—2013. Een ambitieus plan waarvan veel onderwerpen al zijn gestart en dat niet kan slagen zonder actieve inbreng van de leden zelf. Ulco de Boer, Voorzitter V&VN VZI
VISIE De visie geeft weer hoe de afdeling zorginformatica ziet: Namens de verpleegkundige en verzorgende beroepsgroepen levert de VZI een bijdrage aan de verdere ontwikkeling van informatie technologie ter ondersteuning van patiëntgecentreerde, veilige, efficiënte, effectieve en toegankelijke zorg.
2. De VZI zorgt dat we binnen de V&VN consensus hebben over een kern dataset voor de Nederlandse verpleegkundige zorg ter ondersteuning van elektronische dossiervoering 3. De VZI zorgt dat de toepassing van informatietechnologie is opgenomen in het competentieprofiel van V&V en er in de diverse curricula van de zorgopleidingen aandacht besteed wordt aan dit thema 4. De VZI heeft de juiste communicatiekanalen opgezet om aanwezig kennis te delen en te ontwikkelen binnen de V&V beroepsgroep 5. De VZI heeft een organisatie opgezet om aanwezige en ontwikkelde kennis te borgen binnen V&VN
MISSIE Vanuit een visie op zorginformatica geeft de missie aan wat de afdeling wil bereiken. De VZI vertegenwoordigt de verpleegkundige en verzorgende beroepsgroepen betreffende de toepassing van ICT binnen de Nederlandse gezondheidszorg in nationale - en internationale organen, opleidingen, verenigingen en UIT TE VOEREN ACTIVITEITEN organisaties. Ad1: De VZI zorgt dat informatietechnologie voor V&V is opgeDe VZI bevordert een optimale inzet van gebruikersvrien- nomen als vast agendapunt bij de VAR c.q. zorginstellindelijke informatietechnologie waarmee het zorgproces gen. Benaderen zorginstellingen en VAR’en. gefaciliteerd wordt. Dit betreft o.a. systemen die gebruikt worden om de communicatie te faciliteren tussen profes- Zorg op afstand ( keep in touch) mede ontwikkelen. sionals onderling (elektronische dossiers) als ook de toepassing van informatietechnologie die de communicatie De VZI vertegenwoordigt de beroepsgroep, soms uit naam tussen verpleegkundige, verzorgenden en de patiënt van V&VN, bij de verschillende overlegorganen: (zorg op afstand) ondersteunt. V&VN Bestuurscommissie ICT, MIC organisatie en BIOZ (Bestuurlijk ICT overleg Zorg van VWS) STRATEGISCHE DOELEN Om de missie vorm te geven zijn er strategische doelen geformuleerd voor de komende jaren om hier gericht aan Ad2: te werken. Samengevat komen deze op het volgende neer: Dit is het belangrijkste thema voor de komende jaren. De VZI gaat een voortrekkersrol spelen op het gebied van 1. De VZI zorgt dat er bewustwording, kennisontwikkeling standaardisatie/interoperabiliteit. Het bestuur zet een acen kennisdeling plaatsvindt betreffende nut en noodtieve lobby op naar externe partijen en V&VN bestuur en zaak van informatietechnologie en de toepassing daarbureau om dit onderwerp breed op de agenda te krijgen. van door verpleegkundigen en verzorgenden
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 4
Het bestuur van VZI stuurt het proces van standaardisering binnen de beroepsgroep (afdelingen) actief aan. Dit gebeurt in eerste instantie door de bijdrage te leveren aan het project e-overdacht in de care waarin het één van de aanbevelingen is om een een kern dataset vast te leggenvoor V&V.
Ad4: Het gaat om het creëren van bewustwording door informatie te verstrekken. Op verschillende manieren wil de VZI de kennis die aanwezig is binnen de afdeling delen of onder de aandacht te brengen. • Nieuwsbrief met inhoudelijke artikelen. • Website onderbrengen bij V&VN en uitbouwen voor misNaast de kern dataset (inhoud) gaat het ook om procesmasie en beleidsdoelen tige aspecten van standaardisatie. We leveren daarom een • Opzetten competentiedatabank. Met als doel vragen te bijdrage aan de totstandkoming van de richtlijn Verpleegkunnen stellen aan leden en te zoeken naar mensen met kundige en Verzorgende Verslaglegging. bepaalde ervaring. • Organisatie van en deelname aan bijeenkomsten De VZI stelt een richtlijn op t.b.v. elektronische dossiers • Themamiddagen voor V&V (pakket van eisen voor systeeminhoud en draai• EPD dagen boek voor implementatie) • Nursing Informatics • Linked in De VZI vertegenwoordigt de verpleegkundige beroepsgroep bij landelijke werkgroepen: Ad5: Landelijke werkgroep EMD plus, Landelijk project informaBenaderen achterban V&VN. Op dit moment heeft V&VN tie-uitwisseling in de care (E- overdracht), de Nen Beleids30000 leden. Hier zijn zeker ook leden te vinden die geïncommissie 303 en de Normcommissie 303 . teresseerd zijn in onze afdeling. De VZI zal activiteiten uit zetten om deze potentiële leden te benaderen. Dit gaan we Ad3: doen door: Het onder de aandacht brengen van specifiek ICT Competenties bij de zorgopleidingen. Hiermee worden bedoeld de • Zoeken naar mogelijkheden om een beleidsmedewerker t.b.v. ICT aan te nemen ( 1 dag per week ) niveaus 3 tm 5 inclusief de Post-HBO opleidingen. • Website De VZI levert input aan de ontwikkelingen van het nieuwe • Goed beheerde documenten eigen afdeling beroepsprofiel ( zowel verpleegkundige als verzorgende ) Workshop/studiemiddag ‘ontwikkelingen in verpleegkundige informatica’ Deze workshops worden georganiseerd in de regio’s en leveren accreditatiepunten op.
• Actief benaderen afdelingen V&VN betreffende ICT • Contact V&VN bureau organiseren • Workshop / ICT inventarisatie kaderleden andere afdelingen. Wat zijn hun ervaringen met ICT en waar lopen zij tegen aan. • Publicaties in V&VN magazine, V&VN nieuws en verenigd V&VN.
2013 VZI STRATEGIE GESLAAGD? Naast het bestuur zetten ook andere leden zich actief in voor de afdeling d.m.v. deelname aan een landelijke werkgroep, het beheren van de website , het geven van bijscholing of het aanleveren van een artikel voor de nieuwsbrief. De opgestelde strategische doellen zijn behoorlijk ambitieus en om deze te bereiken zijn we op zoek naar leden die hieraan een bijdrage willen leveren. Vind je één van de genoemde activiteiten interessant neem dan contact op met onze secretaris: P.Blankers2@kpnplanet.nl. Ook via de VZI linkedin zijn de activiteiten te volgen of is het mogelijk om zelf een discussie op gang te brengen: http://www.linkedin.com/e/vgh/2557980/
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 5
INTERVIEW ROB DOMS - Kerndocent opleiding Health InformaticsAls inleiding op de afstudeeropdrachten van de opleiding Health Informatics maken we eerst kennis met één van de kerndocenten die ons een inkijk geeft in de ontwikkellingen van het onderwijs in Nederland op het gebied van zorginformatica. Rob Doms
Kun je in enkele zinnen je CV beschrijven en aangeven In de landen om ons heen bestaat een dergelijke masterwaar jij je op dit moment mee bezig houdt wat betreft de opleiding overigens al jaren. Na het doen van een vergelijopleiding? kend onderzoek blijkt dat de huidige hogere opleiding health informatics zich qua niveau al kan meten met de betere Mijn CV laat zich lastig in enkele zinnen beschrijven, maar internationale masteropleidingen. er is wel een rode draad te formuleren: ik houd me bezig met projecten op het snijvlak van ICT, onderwijs en zorg. De hogere opleiding verpleegkundige informatica, Hovif, Dat doe ik als ZZP-er in verschillende rollen: als docent, als tegenwoordig Health Informatics bestaat zo’n 15 jaar. Welke ontwikkelingen zie jij op het gebied van verpleegkundige adviseur en als projectleider. informatica? Al enige jaren ben ik als docent betrokken bij de post-hbo opleiding Health Informatics van INHolland en de laatste Ik zie vooral dat het gebruik van informatica in de zorg voltijd ben ik samen met Hans Springer één van de kerndo- wassen begint te worden. Informatica speelt een steeds centen. Dat houdt in dat ik meer modules verzorg en ook grotere rol bij de inrichting van de primaire processen van afstudeeropdrachten begeleid. Dat is erg leuk, omdat ik de zorgorganisaties en deze processen worden steeds daardoor zelf ook een beter beeld heb gekregen van de meer worden gekoppeld, zowel binnen een organisatie als opleiding als geheel en het belang dat de afgestudeerden tussen organisaties. Dat betekent dat de verpleegkundig informaticus een hoger abstractieniveau aan moet kunnen hebben in de zorgsector. (naast het denken in informatiesystemen ook het denken in informatie-architecturen) en ook meer zorginhoudelijke disciplines. De verpleegkundig informaticus moet meer een zorginformaticus worden.
Sinds het begin van dit jaar heeft INHolland concreet de wens uitgesproken om de opleiding nog steviger neer te zetten als een masteropleiding en mij gevraagd dit project te trekken. Hiervoor heb ik onder andere samen met de afdeling VZI een werkveldenquête afgenomen en ben ik nu samen met een team docenten en onderwijskundigen bezig om een nieuw opleidingsplan te schrijven. Daarbij maken we natuurlijk gebruik van de resultaten van het onderzoek, maar ook de recent gepubliceerde aanbevelingen voor onderwijs in Health Informatics van de International Medical Informatics Association (IMIA). Dat concept opleidingsplan zullen we dan vervolgens weer voorleggen aan een werkveldcommissie.
V&VN VZI nummer 2010-2
Dit werd ook bevestigd door de antwoorden op de vraag in de werkveldenquête wat de belangrijkste thema's zijn voor de komende jaren: 50% noemde het EPD (informatievastlegging), 50% noemde ketenzorg en informatie-uitwisseling, 40% noemde nieuwe ontwikkelingen als health 2.0, zorg op afstand, domotica en patiëntenportalen, 30% noemde kwaliteit/meetbaarheid/veiligheid,15% noemde betaalbaarheid/marktwerking/procesoptimalisatie en 15% noemde de regie van de patiënt. Dat zijn allemaal onderwerpen die gaan over het primaire zorgproces en de koppeling van verschillende processen. Gek genoeg noemden maar weinig respondenten een uitermate belangrijke onderliggende voorwaarde voor deze trends: de interoperabiliteit van informatie en informatiesystemen. We hebben het dan over termen als HL7, SnomedCT, Lloinc oftewel de eenheid van taal. In deze nieuwsbrief gaan twee artikelen onder andere over dit onderwerp. Het gaat om de afstudeerprojecten: "Project Verpleegkundige Verkenning EPD" en het "Onderzoek naar eenheid van begrip met Snomed CT en de Mirador EPD basisset".
Pagina 6
Alle verpleegkundigen en verzorgenden krijgen op enigerlei wijze te maken met informatica. Vind je dat er voldoende aandacht besteedt wordt aan informatica binnen de reguliere opleiding?
persoonlijke mening nog onvoldoende. Traditionele opleidingsinstituten zijn geen experts op het gebied van zelfmarketing. Toch zie ik mogelijkheden, bijvoorbeeld in samenwerking met VZI. De opleiding zou wat mij betreft daar moeten zijn waar ook de potentiële belangstelling is, nameNee, op dit moment is dat onvoldoende het geval. Maar ik lijk op de congressen en beurzen op het gebied van zorg ben wel positief over de nabije toekomst. Steeds meer en ICT. Nu wachten we nog teveel op belangstellenden die mensen beseffen dat ICT in de zorg een grotere rol gaat ons zelf weten te vinden. spelen en het dringt langzaam door dat het daarvoor nodig is dat alle zorgverleners over meer ICT basiscompetenties Daarnaast zie ik een enorme potentie in de afstudeerpromoeten beschikken. ICT wordt namelijk een onderdeel van jecten van de studenten. Als ik het werk van deze studende dagelijkse praktijk. Het is niet meer iets dat 'erbij' komt. ten vergelijk met een gemiddelde presentatie van een praktijkproject op bijvoorbeeld een EPD-dag of zorg en ICT dag, Ik merk dat opleidingsinstellingen gaan beseffen dat deze dan komt ik tot de conclusie dat het niveau van de afstuICT-competenties opgenomen moeten worden in de curri- deerprojecten zeker niet onder doet voor het niveau van cula van de verschillende zorgopleidingen. Dat moet dan deze presentaties. De lezers van deze nieuwsbrief kunnen wel zorgvuldig gebeuren. Daarom denk ik dat juist de mas- dat zelf beoordelen: vier artikelen in deze uitgave gaan over teropleiding Health Informatics en de afdeling verpleegkun- vier afstudeerprojecten. Het kan dus interessant zijn om dige en zorginformatica een bijdrage kunnen leveren aan meer te doen met dit werk. Bijvoorbeeld door rondom de het mede vormgeven van de inbedding van deze ICT- diploma-uitreiking een minicongres te organiseren. competenties in de curricula van de verschillende zorgopEr is veel commotie rondom het landelijk EPD. Zie jij daarin leidingen. nog een rol weggelegd voor verpleegkundigen? Wat zijn volgens jou de uitdagingen voor verpleegkundige informatici de komende jaren? Die rol wordt denk ik goed geïllustreerd door de vier artikelen in deze nieuwsbrief over afstudeeronderzoeken van Verpleegkundige informatici moeten hun nieuwe vakgebied studenten van de opleiding Health Informatics. Twee ervan meer zichtbaar maken. Want hoewel 79% van de respon- gaan over het EPD. Het project Verpleegkundige Verkendenten van de werkveldenquête aangaf dat gezien de ont- ning EPD en het onderzoek naar eenheid van begrip met wikkelingen rondom ICT in de zorg het goed zou zijn als Snomed CT en de Mirador EPD basisset. Dit zijn goede meer zorgprofessionals de opleiding Health Informatics voorbeelden die laten zien hoe verpleegkundige informatici zouden volgen, zien we dit niet terug in het aantal aanmel- een brug kunnen slaan tussen zorg en ICT. dingen voor de opleiding. Zorgorganisaties die nog geen kennis hebben gemaakt met verpleegkundige informatici Van welke technische mogelijkheid verwacht jij dat dit in de zijn zich onvoldoende bewust van de meerwaarde om bij zorginformat ica veel gebruikt gaat worden? belangrijke nieuwe ontwikkelingen op het gebied van zorg en ICT gebruik te maken van mensen die een schakelfunc- De belangrijkste focus ligt nu op het inbedden van informatie kunnen vervullen tussen zorg en ICT. Dat geldt voor ma- ticamogelijkheden in de primaire processen en dus minder nagers die deze notie mee zouden moeten wegen in hun op 'een' technologie. Op het vlak van sensoren en domotica personeels- en opleidingenbeleid, maar ook voor verpleeg- zie ik wel ontwikkelingen om meer te doen met zorg op afkundigen die er belang bij hebben meer te weten over hun stand. Het artikel over het project “Infuus InZicht” in deze nieuwsbrief gaat hierover. Mits goed ingericht kan zorg op carrièreperspectieven. afstand zowel een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de zorg in de beleving van de patiënt en aan de betaalbaarheid van de zorg. De balans tussen deze twee belangen “Zorgorganisaties zijn zich nog onvoldoende bewust dient echter zorgvuldig bewaakt te worden. Zorginformatici van de meerwaarde om gebruik te maken van menzijn bij uitstek geschikt om deze balans te bewaken. sen met een schakelfunctie tussen zorg en ICT” Wat zijn de websites die jij beroepsmatig vaak bezoekt? Opvallend in de enquête is dat 92% van de afgestudeerde zorginformatici aan hebben gegeven dat de opleiding een Meestal zoek ik gewoon via de zoekmachine Google naar rol heeft gespeeld bij de uitoefening of verkrijging van de de informatie die ik nodig heb. De sites waar ik deze informatie vind wisselen steeds. Vaak komt dan de site van Nichuidige functie. tiz voor in de zoekresultaten. Op die site zijn veel relevante Hoewel de belangrijkste rol is weggelegd voor de verpleeg- documenten te vinden. kundige informatici zelf, kunnen een afdeling als de VZI en de opleiding Health Informatics dat natuurlijk wel ondersteunen. De VZI doet dat al door onder andere het organiseren van congressen en het actief deelnemen aan netwerken en overlegstructuren. De opleiding doet dit naar mijn V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 7
VERPLEEGKUNDIGE VERKENNING EPD - onderzoek naar de bruikbaarheid van ICF In het Albert Schweitzer ziekenhuis (ASz) loopt op dit moment het project Verpleegkundige Verkenning EPD (project VVE). In het project wordt vooronderzoek gedaan om in de toekomst het EPD voor verpleegkundigen te kunnen ontwikkelen en implementeren. Dit artikel richt zich op het onderzoek naar het classificatiesysteem ICF, als afstudeer opdracht van de opleiding Health informatics. Gerard Geijtenbeek
INLEIDING Doel van dit artikel is een bijdrage te leveren aan de discussie over standaardisatie op verpleegkundig gebied in relatie met een EPD. Helaas is er in Nederland geen consensus op dit gebied. Ook andere ziekenhuizen zullen hierin keuzes moeten maken. Het project VVE in het ASz bestaat uit vier onderzoeken: 1. de verpleegkundig modules van SAP; 2. het classificatiesysteem ICF; 3. het verpleegkundig multidisciplinair proces; 4. klinische paden in relatie tot het EPD. Dit artikel gaat in op de onderzoeksvraag m.b.t. het classifi- De klankbordgroep bestaat uit 8 professionals uit het ziecatiesysteem ICF. kenhuis met een verpleegkundige en paramedische achtergrond. Zij vertegenwoordigen verschillende afdelingen, Vraagstelling van het onderzoek is geformuleerd als: wat is specialisaties, divisies en locaties. de meerwaarde van de verpleegkundige classificatie ICF Omdat de werkgroep bij het vooronderzoek de diepte invoor gebruik in het ASz in het toekomstige EPD voor ver- ging, kon de klankbordgroep volstaan met 2 bijeenkompleegkundigen? Met als subvragen: sten. Doel van de klankbordgroep is een eenduidig advies 1. Is het gebruik van een classificatiesysteem wenselijk te geven aan de opdrachtgever (divisiemanagement). Met voor dossiervoering binnen het verpleegkundig beroep? een brede samenstelling van de klankbordgroep is gepro2. Is het gebruik van ICF in het toekomstige EPD mogelijk? beerd een groot draagvlak in de organisatie te creëren. Eindproduct van het project is een adviesnota, gericht aan 3. Welke investeringen moet het ziekenhuis doen om ICF te gaan gebruiken in het toekomstige EPD en wat levert de opdrachtgever (divisiemanagement). het op? Voor inhoudelijke informatie over ICF: http://www.rivm.nl/who-fic/icf.htm De laatste bijeenkomst van de klankbordgroep is geweest. Het project is nu in de eindfase. (schrijven van de adviesDe onderzoekswerkgroep bestaat uit 3 verpleegkundigen. nota) Een van de deelnemers heeft in 2004 in het ASz een onderzoek uitgevoerd naar de bruikbaarheid van ICF op een ONDERZOEK verpleegafdeling. Deelnemer 2 is een jaar geleden afgestu- Het EPD voor verpleegkundigen en paramedici heeft als deerd op de HBOV en stond geheel blanco t.a.v. ICF. De centraal thema het methodisch werken. Om methodisch te derde persoon ben ikzelf als projectleider. kunnen werken worden verpleegplannen gemaakt. Om de verpleegplannen individueel te kunnen samenstellen met De werkgroep heeft zich verdiept in de essentie van ICF. een EPD is het nodig goed na te denken over de functionaOnder andere de volgende vragen kwamen aan de orde: liteit van het systeem. De verpleegkundige en paramedicus Hoe werkt de ICF? Wat kunnen we ermee? Wat is nodig moeten snel en efficiënt kunnen werken. Daarom is het van om er als ziekenhuis mee te gaan werken? Wat zijn de belang om van ieder specialisme en afdeling de meest voordelen? En de nadelen? voorkomende verpleegplannen te inventariseren en deze als standaard in de computer te zetten. De standaardverBij haar verdieping maakte de werkgroep gebruik van de pleegplannen kunnen vervolgens per patiënt aangepast resultaten van 2 onderzoeken die in 2004 en in 2007 in het worden. Het is wenselijk om voor standaardverpleegplanASz gedaan zijn door studenten van de HBOV. Daarnaast nen een éénduidige taal, of classificatiesysteem te gebruiis er literatuuronderzoek geweest. Ook is er contact ge- ken. weest met deskundigen van het RIVM, LEVV en het UMC. De resultaten van de werkgroep zijn gebruikt als input voor 1 Verwarring kan ook ontstaan wanneer beroepsgroepen de klankbordgroep (KBG). in hun eigen vakjargon praten met anderen die dat jarV&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 8
gon niet kennen. 2 Wanneer mensen samenwerken is het noodzakelijk dat men elkaar begrijpt. Langs elkaar heen werken, fouten maken omdat een opdracht niet duidelijk is, elkaar onvoldoende informeren, kunnen deels voorkomen worden door voor dezelfde soort dingen dezelfde termen te gebruiken. 3 Een classificatiesysteem levert de bouwstenen voor de verpleegkundige anamnese en het verpleegplan. Die bouwstenen zijn op evidence onderzocht en samengesteld. 4 Data die gestructureerd wordt vastgelegd kan herge- 2 Omdat de ICF een classificatie is van het menselijk functioneren, is zij niet exclusief voor de verpleegkundige bruikt worden. B.v. voor kwaliteitszorg, trendanalyse en beroepsgroep. Zij is multidisciplinair bruikbaar, en ook epidemiologisch onderzoek. buiten het ziekenhuis. De KBG ziet het als kwaliteitswinst dat verpleegkundigen en paramedici samenwerken vanuit het verpleegplan. Het verpleegplan wordt daarmee niet meer specifiek verpleegkundig, maar multidisciplinair. Dat geeft meer eenheid in benadering van de patiënt. Disciplines worden gedwongen om hun doelen op elkaar af te stemmen. Consequentie is dat al deze disciplines hierin een gemeenschappelijke taal dienen te spreken.
Het classificatiesysteem ICF is redelijk onbekend bij de verpleegkundige beroepsgroep. Bekender zijn de Nanda, de NIC en de NOC. In de KBG was aanvankelijk scepsis over het onderzoek naar ICF. Waarom weer iets nieuws. Nog geen enkel perifeer ziekenhuis in Nederland werkt ermee. Gaandeweg de discussie werd de klankbordgroep toch enthousiast over de ICF. De 2 voornaamste redenen: 1 ICF gaat niet uit van een verpleegkundige diagnose of interventie, maar neemt de persoon als uitgangspunt. Niet de ziekte staat centraal, maar de beperking die de patiënt door zijn ziekte ondervindt. Dat maakt dat bij eenzelfde aandoening patiënten andere problemen kunnen aangeven. Bijvoorbeeld: een timmerman met een gebroken wijsvinger heeft een ander probleem dan een pianist. Een moeder van 4 kleine kinderen die in het ziekenhuis opgenomen is met een longontsteking heeft een ander probleem dan een alleenstaande. V&VN VZI nummer 2010-2
WAT ZIJN DE VOORDELEN VAN ICF. Het cijfer achter elk item geeft de mate van belangrijkheid aan die de KBG toegekend heeft. 1= minst belangrijk, 5=meest belangrijk. − ICF is het enige classificatiesysteem wat multidisciplinair is. (5) − ICF is het meest complete classificatiesysteem. (5) − ICF is uitgegeven door de WHO en daardoor wereldwijd erkend. (3) − ICF gaat uit van de mens op zichzelf en niet vanuit het denken van een discipline. Wat je over een persoon in een registratie zet doe je dan bij voorkeur in erkende standaarden zodat gegevens voor iedereen dezelfde betekenis hebben in het gehele zorgtraject en hergebruikt kunnen worden. Dus ook in de overdracht van 1e naar 2e lijn en weer terug. (5) − ICF wordt ook door VWS in allerlei beleidsdocumenten gebruikt zoals voor de WMO de AWBZ etc. en alle gemeentes in Nederland gaan ook gebruik maken van de ICF. (Dit wordt voor het ASz pas belangrijk op langere ) termijn.) (4 − ICF is al gemeengoed in de revalidatie. Het is dus niet zo handig om als verpleegkundige een andere terminologie te gebruiken. (= mening van externe deskundige) (Belang van dit punt is afhankelijk van keuzes die in de revalidatiekliniek gemaakt worden) (4/5) − ICF voorziet in een wetenschappelijke grondslag voor het begrijpen en bestuderen van het menselijk functioneren, uitkomsten en determinanten. (5) − ICF schept een gemeenschappelijke taal voor het beschrijven van iemands functioneren met als doel de communicatie tussen beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg en in andere sectoren, als ook met mensen met functioneringsproblemen te verbeteren. (5) − ICF maakt gegevens in de tijd en uit verschillende landen, vakgebieden en sectoren, en met elkaar vergelijkbaar. (3) − ICF voorziet in een systematisch codestelsel voor informatiesystemen in de gezondheidszorg. (opmerking: Dit punt is niet exclusief voor ICF) (4/5) − ICF kan in het ASz ook in de revalidatie en in de psychiatrie gebruikt worden. (5) − ICF-CY - voor kinderen en jeugd - is in oktober 2007 gePagina 9
lanceerd. Het Collaborating Centre werkt aan een Nederlandse vertaling. (5) − ICF sluit aan op de ICD 10. (medische classificatie van ziekten, aandoeningen en letsels). (belang van dit punt komt voor het Asz pas indien medici hiervoor kiezen) (5) − ICF is voor alle onderdelen van de verpleegkundige diagnose (P, E en S) bruikbaar. (5) − ICF is ook bruikbaar voor de verpleegkundige / paramedische anamnese, alsmede voor het formuleren van zorgresultaten. (Punt is later bijgevoegd en niet door de KBG gescoord) − Uit wetenschappelijk onderzoek in 3 academische ziekenhuizen met medewerking van het LCVV is geconcludeerd dat ICF waardevol en relevant is voor de verpleegkunde. (5) − Een onderzoek in Zweden heeft aangetoond dat ICF ook bruikbaar is bij het formuleren van interventies voor de verpleegkunde en de fysiotherapie. (= discussie) (1) −Gegevens die niet geclassificeerd kunnen worden met behulp van de ICF, kunnen de term + code ‘…, anders gespecificeerd’ krijgen. Hierdoor kunnen alle gegevens over het menselijk functioneren in de ICF ondergebracht worden. (5 ) NADELEN ICF 1.Een nadeel van ICF is dat het ervaren wordt als een moeilijk aan te leren classificatiesysteem. Dit nadeel wordt door gebruik van een computersysteem opgeheven. Wel is dit punt belangrijk voor de werkgroepen die de standaard verpleegplannen gaan maken. 2.In verpleegkundige opleidingen in de regio nemen classificatiesystemen geen grote plaats in. ICF komt minimaal aan bod. Er zijn nog geen perifere ziekenhuizen in Nederland die met ICF werken. 3.Zoals voor ieder systeem geldt, is ook ICF niet 100% dekkend. Dit punt wordt ondervangen door de term “anders gespecificeerd” toe te kennen aan de term + code. WAT LEVERT HET VOOR HET ASZ OP OM ICF EN VERPLEEGPLANNEN TE GEBRUIKEN. 1. Een evidence-based dossier waar bovengenoemde voordelen van kracht zijn. 2. Een voorsprong in de concurrentiepositie in Nederland. (Indien ICF formuleringen in databases zijn vastgelegd kunnen andere ziekenhuizen er gebruik van maken)
om meer eenheid en mogelijk meer evidence te krijgen. c.Zorgresultaten (doelstellingen) kunnen zowel met NOC als met ICF geformuleerd worden. Nader onderzoek op dit punt is gewenst. d.Als deze onderzoeken gedaan zijn (onder b en c) maken van een plan van aanpak om per afdeling en per specialisme standaard verpleegplannen op te stellen. De conclusie voor het ASz is het antwoord wat op de vraagstellingen gegeven wordt. Dat is met name verwoord onder de kopjes: “wat levert het op”en ‘wat kost het”. Het project neemt geen beslissing om wel of niet met ICF te gaan werken. Die beslissing moet nog genomen worden. Heeft u belangstelling voor het gehele onderzoek: neem contact op! (ggbeek@gmail.com) BRONVERMELDING. − http://www.rivm.nl/who-fic/icf.htm . − ICF brochure, RIVM. − Verpleegkundige besluitvorming. Het verpleegkundig proces en de rapportage hierover; R.T. Zelm; Pagina 9. − Herziening consensus verpleegkundige verslaglegging, pag 9, 10 en 11. − Beroepsprofiel van de verpeegkundige, Ellen Leistra E.A., Pagina 12 en 20 t/m 31. − Citaten van Goossen en Eurlings& Goverde uit Verpleegkundige classificaties, KAVANAH. − Verpleegkundige classificaties, H v/d Bruggen, pag. 112. − http://www.verpleegkunde.net/GORDON/bestanden/ nic_noc_nanda.pdf − De mogelijkheden en knelpunten van ICF in het verpleegkundig dossier; Dordrecht 2007; Blom e.a. − “Notitie Beheer en achtergronden verpleegkundig dossier ASz; Eerste versie 2006.” − Inhoudsdeskundige van het RIVM. − De mogelijkheden en knelpunten van de ICF in het verpleegkundig dossier; T van Dormolen 2007. − Buitendijk en Den Boer; Verpleegproblemen formuleren met de ICF; 2004. − Medewerker UMC St. Radboud. − Nederlandse vertaling van de ICF; compilatie; Nederlands WHO-FIC Collaborating Centre. − http://nl.wikipedia.org/wiki/Classificatie
AANBEVELINGEN. Het is duidelijk dat ICF goede mogelijkheden biedt voor het formuleren van verpleegproblemen. Verder onderzoek is gewenst voor eventueel gebruik in de volgende onderdelen: a.Maken van een ziekenhuisbrede keuze voor het classificatiesysteem ICF. b.Verpleegkundige anamnese. Overweging: gebruik van de huidige anamnese (Gordon) is goed mogelijk samen met probleemstellingen die in ICF geformuleerd zijn. De huidige anamnese behoeft dan niet wezenlijk aangepast te worden. De KBG adviseert onderzoek te doen naar de voor - en nadelen van een anamnese in ICF bewoordingen. Dit V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 10
SNOMED CT EN DE MIRADOR EPD BASISSET - Een onderzoek naar eenheid van begrip Elk jaar veroorzaakt gebrekkige communicatie tussen zorgverleners vermijdbare doden en gewonden1. Het is van belang dat zorg informatiesystemen zijn gebaseerd op eenheid van taal of beter gezegd eenheid van begrip2. Harm Visser is werkzaam als EPD ontwikkelaar voor het Universitair Medisch Centrum Utrecht bij de directie Informatie Technologie, afdeling ICT Applicaties, team Projecten en Advies. Hij deed voor zijn afstudeeropdracht onderzoek naar de bruikbaarheid van Snomed CT. Harm Visser
ONDERZOEKSVRAGEN 1. Kan de inhoud van de UMC Utrecht Basisset formulieren ‘Voorgeschiedenis en algemeen’ en ‘Medische anamnese’ worden vertaald naar SNOMED CT concepten? 2. Wat zijn de kosten en baten van de klinische referentieterminologie SNOMED CT?
SNOMED CT SNOMED CT staat voor Systematized Nomenclature of Medicine Clinical Terms. SNOMED CT3. Het is een gesystematiseerde noemer van medische begrippen die in informatie systemen verwerkt kunnen worden. Het wordt beschouwd als de meest uitgebreide, meertalige klinische gezondheidszorg terminologie in de wereld.
EPD BASISSET FORMULIEREN Zorgverleners van het UMC Utrecht registreren in het Mirador elektronische patiëntendossier (EPD) van iSOFT. Binnen het EPD bestaat, als standaard onderdeel van ieder specialisme dossier, de Basisset. Deze is ontworpen om (vooral artsen) huisbreed een medisch totaaloverzicht van de patiënt te laten invullen en inzien. Het bevat onderdelen zoals anamnese, labgegevens, verwijsgegevens, medicatie, algemene gegevens en diagnostische gegevens.
Twee keer per jaar brengt de ITHSDO (International Health Terminology Standards Development Organisation) als internationale non-profit beheersorganisatie een aangevulde dataset uit. Men vindt in SNOMED CT onder andere diagnoses, toxinen, specialismen, laboratoriumuitslagen en eenheden.
Voor dit onderzoek zijn de formulieren ‘Voorgeschiedenis en algemeen’ en ‘Medische anamnese’ geselecteerd om SNOMED CT is een instrument dat denkbeelden definieert. hun inhoudelijke relevantie. Figuur 1 toont een fragment Figuur 2 toont de semantische driehoek. Een object kan van de Basisset. worden geprojecteerd in gedachten en uitgesproken in taal.
1. http://www.ihtsdo.org/snomed-ct/ 2. R. Cornet, Medisch Informatie Congres 2009 3. Medisch Contact, 28 september 2007, pag. 1590-1593, nr. 39, Koppenaal et. al.
V&VN VZI nummer 2010-2
4. naïeve betekenisleer van Aristoteles 5. Medisch Contact, 28 september 2007, pag. 1590-1593, nr. 39, Koppenaal et. al.
Pagina 11
SNOMED CT CONCEPTEN5, SYNONIEMEN EN RELATIES Omvat meer dan 380.000 unieke concepten. De begrippen zijn georganiseerd in 19 categorieën zoals: klinische bevindingen, anatomische structuur, procedures en gradaties. Dit maakt het mogelijk dat gedetailleerde klinische gegevens kunnen worden opgenomen en later benaderd of gekoppeld op een meer algemeen niveau. Er zijn meer dan een miljoen beschrijvingen in SNOMED CT, met inbegrip van synoniemen, die kunnen worden gebruikt om te verwijzen naar een concept.
SNOMED CT koppelt en voegt samen door gebruik te maken van 60 relatietypen. Deze typen leggen een relatie tussen de meer dan 380.000 concepten en meer dan een miljoen (synonieme) termen. SNOMED CT kent rond de 1.360.000 relaties. Een botbreuk kent de relaties zoals weergegeven in figuur 5. METHODE Om het onderzoek te kunnen verrichten werden de volgende voorbereidingen getroffen:
• Theoretische verdieping in SNOMED CT • Presentaties (inclusief CliniClue demonstratie) van Prof. Dr. Schonk, Drs. de Groot, Gain, PhD. en Dr. Cornet Nictiz SNOMED CT introductiecursus
SNOMED CT creëert eenheid van begrip doordat het taal (termen) relateert aan gedachten (concepten). Betekenis van concepten worden gegeven als relaties. Ieder concept heeft een voluit gespecificeerde naam (F, figuur 3), een geprefereerde naam (P, figuur 3) en synoniemen of termen (S, figuur 3). Alle begrippen hebben een unieke code en zijn verbonden via een onderlinge relatie zoals figuur 4 toont.
Een vergelijking met coderingstelsels zoals ICD-10, LOINC et cetera heeft in dit onderzoek niet plaatsgevonden. Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van CliniClue (versie 2006.2.0030) en de ClueData dataset (versie 20090731). CliniClue browser heeft een eenvoudige grafische gebruikers interface. Door kleurgebruik en schermopbouw wordt overzicht gecreëerd in de complexe materie. Stap één was de vragen en antwoordmogelijkheden structuur van de twee onderzochte formulieren te exporteren uit het ziekenhuis informatiesysteem (ZIS) naar een Microsoft Excel werkbestand. De export vormt de inhoud van de kolommen ‘Vragen’ en ‘Antw. mogelijkheden’ (figuur 6). De tweede stap was een Nederlands-Engels vertaling van termen. Vervolgens werden de vragen en antwoorden van beide vragenformulieren voorzien van een enkelvoudige
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 12
(precoördinatie) of een meervoudige (postcoördinatie) SNOMED CT concept(en). Daarna volgde een kwaliteitsborging door drs. de Groot. Haar betrokkenheid werd gevraagd in verband met haar ervaring met het relaties leggen tussen CBV codes en SNOMED CT concepten.
vormen van het nieuwe inter-operabele EPD van het UMC Utrecht.
Antwoordconcepten In totaal bevatten beide formulieren bevatten 299 antwoordmogelijkheden die met 467 SNOMED CT concepten werden gedefinieerd. Hiervan waren 334 concepten enkelvoudig (precoördinatie), 131 concepten twee of meer gecombineerde concepten (postcoördinatie). 1 conceptresultaat was dubieus en 1 kon niet worden gecoördineerd.
Baten van SNOMED CT Communicatie tussen zorgverleners kan worden vereenvoudigd doordat: 1. Relevante informatie is consistent, betrouwbaar en volledig te vertegenwoordigen als een integraal onderdeel van het EPD, eenheid van begrip wordt zodoende een feit; 2. SNOMED CT kan beslissingsondersteunende zorg bewerkstelligen; 3. Nauwkeurig en multidisciplinair registratie van patiëntenzorg; 4. Er is mondiale communicatie mogelijk; 5. Een op standaarden gebaseerde gemeenschappelijk referentiepunt voor Informatie die is gekoppeld aan klinische kennis, informatierapportage, data-aggregatie, analyses, uitwisseling, en andere functies; 6. Ontsluiten (mapping) van medische databanken inclusief het EPD; 7. Onderzoek6 toont aan dat het gebruik van terminologie een besparing van 5% op de totale uitgaven kan opleveren.
Kosten SNOMED CT Implementatie van SNOMED CT in het ChipSoft ZIS en EPD is een grote investering doordat: 1.SNOMED CT complex is en daardoor intensief beheer na Vraagconcepten In totaal bevatten beide formulieren 121 vragen die met 163 implementatie en grondige training van werknemers; SNOMED CT concepten werden gedefinieerd. Hiervan wa- 2.SNOMED CT is nog niet beschikbaar in het Nederlands; ren 95 concepten enkelvoudig (precoördinatie), 59 concep- 3.Post-coördineren kan een risico vormen voor het globale doel ‘eenheid van begrip’ en vraagt duidelijkheid, strikte ten twee of meer gecombineerde concepten afspraken en een intensief beheer op landelijk en instel(postcoördinatie). 9 resultaten waren dubieus en 0 konden lingsniveau. niet worden gecoördineerd.
CONCLUSIE VRAAGSTELLING 1 Kan de inhoud van de UMC Utrecht Basisset formulieren ‘Voorgeschiedenis en algemeen’ en ‘Medische anamnese’ worden vertaald naar SNOMED CT concepten?
Ja, coderen van de formulieren is, mede dankzij de kwaliteitsborging, zeer succesvol verlopen. De codeerwerkzaamheden vertaalt zich naar de volgende cijfers: Van het Basisset formulier ‘Voorgeschiedenis en algemeen’ is 100% van de vragen en 100% van de antwoordmogelijkheden vastgelegd met SNOMED CT pre- en/of postcoördinaties. Van het Basisset formulier ‘Medische anamnese’ is 92.24% van de vragen en 99,36% van de antwoordmogelijkheden vastgelegd met SNOMED CT pre- en/of postcoördinaties. AANBEVELINGEN Mocht het UMC Utrecht kiezen voor integratie van de klinische refentieterminologie SNOMED CT in het nieuwe zieCONCLUSIE VRAAGSTELLING 2 Wat zijn de kosten en de baten van de klinische referentie- kenhuis informatie systeem en elektronische patiëntendosterminologie SNOMED CT? sier van ChipSoft, dan zullen de volgende aanbevelingen noodzakelijk zijn om deze keuze te realiseren: Met SNOMED CT kan het UMC Utrecht een grote stap zetten om essentiële gegevens gestructureerd te registreren Kennis en uit te wisselen. Hervorming van de Basisset tot een toe- Meer kennis over SNOMED CT zal moeten worden verkrekomstige minimale dataset in het ChipSoft EZIS en EPD gen binnen de directie Informatie Technologie om deze kan SNOMED CT worden gecodeerd. Dit garandeert een- klinische terminologie te integreren in het ZIS en EPD van heid van begrip. Deze gegevens kunnen daarmee de basis ChipSoft. Dit is mogelijk door: 6. Market Watch 2005, 19 januari 2005, pag. 10-18, Walker et. al.
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 13
• Het volgen van de Nictiz SNOMED CT cursussen en het jaarlijkse congres ‘Eenheid van taal’; • Toekomstige interne en externe SNOMED CT presentaties van ervaringsdeskundigen; • Onder begeleiding opdoen van praktische codeerervaring; • Optuigen van een intern kenniscentrum. Hierbij is het aan te bevelen zorgverleners, medewerkers van de directie Informatie Technologie en externe deskundigen te betrekken. Deze groep kan ook participeren aan instellingsoverstijgende betrokkenheid bij SNOMED CT projecten en bijeenkomsten om consensus, kennis en interoperabiliteit te bevorderen. Integratie Het is raadzaam op korte termijn samenwerking te zoeken met ChipSoft. Zodoende kan er worden georiënteerd op de mogelijkheden van SNOMED CT binnen het ZIS en EPD. Informatie zal in zijn volledige context moeten worden opgeslagen en beschikbaar zijn. Dit geldt voor de SNOMED CT codes van de gerelateerde vragen, antwoordmogelijkheden én de vrije toelichtingen samen.
ResultsPanel.Pubmed_DefaultReportPanel.Pubmed_RVDocSum • http://www.infoway-inforoute.ca/lang-en/about-infoway/ news/news-releases/160-canadas-ehr-initiatives-tobenefit-from-snowmed-ct-terminology-standard • http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14728416? ordinalpos=11&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed _ResultsPanel.Pubmed_DefaultReportPanel.Pubmed_RVDocSum • http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12687738? ordinalpos=12&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed _ResultsPanel.Pubmed_DefaultReportPanel.Pubmed_RVDocSum • http://www.ihtsdo.org/snomed-ct/
Auteur Harm Visser is werkzaam als EPD ontwikkelaar voor het Universitair Medisch Centrum Utrecht bij de directie Informatie Technologie, afdeling ICT Applicaties, team Projecten en Advies.
Kwaliteit Contact Om de kwaliteit van de in dit project gecodeerde formulie- h.visser@umcutrecht.nl ren te waarborgen dienen geselecteerde SNOMED CT concepten door Nictiz en zorgverleners, het liefst zij die ervaring hebben met SNOMED CT, definitief worden geaccordeerd. Huidige stand van zaken Op het moment van schrijven wordt door de Aspectgroep Codering van het projectprogramma ‘vernieuwing Zorg ICT’ beoordeeld of wordt aanbevolen om de klinische terminologie SNOMED CT te integreren in het ChipSoft ZIS en EPD.
BRONNEN Medisch Contact, 28 september 2007, pag. 1590-1593, nr. 39, Koppenaal et. al. Market Watch 2005, 19 januari 2005, pag. 10-18, Walker et. al. • http://library.ahima.org/xpedio/groups/public/documents/ ahima/bok1_026463.hcsp?dDocName=bok1_026463 • http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18376050? ordinalpos=5&itool=EntrezSystem2.PEntrez.Pubmed.Pubmed_
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 14
PROJECT INFUUS INZICHT - Verantwoordingsrapport Het project “Infuus InZicht” is ontstaan om een oplossing te vinden voor het ontbreken van een veilige “dubbelcheck” bij infuustechnologie in de thuissituatie. Deze verantwoordingsrapportage beschrijft de gevolgde stappen in het project en wordt er inzicht gegeven in het ontstaan en het verloop van het project. Het project is tevens een afstudeeropdracht in het kader van de post-HBO opleiding “health and informatics”. Sonja Jutte is coördinator registratie en managementinformatie bij ZorgBrug, een organisatie die transmurale gespecialiseerde verpleegkundige zorg levert aan chronisch zieken. Sonja Jutte
DOEL VAN HET PROJECT • Het ontwikkelen en uittesten van een infuuspompcontrole in de thuissituatie op afstand met behulp van videomonitoring tijdens werkzaamheden gespecialiseerd verpleegkundigen thuiszorgtechnologie van ZorgBrug. • Onderzoeken welke mogelijkheden deze videomonito- specialiseerd verpleegkundigen van ZorgBrug herkennen ring nog meer zou kunnen bieden, op het gebied van deze maatregelen en deze worden grotendeels, binnen de kwaliteit voor de patiënt en tijdswinst voor de verpleeg- huidige mogelijkheden, nageleefd. kundige, als vervanging van een fysiek huisbezoek. • Onderzoeken welke mogelijkheden er zijn naast een Een uitzondering hierop is de aanbevolen dubbelcheck op het berekenen van de inloopsnelheid van de medicatie/ dubbelcheck uitgevoerd door dienstdoende collega’s. vloeistof bij het instellen van de pomp. DE OPDRACHTGEVER Het Project is uitgevoerd in opdracht van Wilma Bijster- Uit het inspectierapport is gebleken dat de meeste fouten bosch, directeur ZorgBrug, in samenwerking met Vier- worden gemaakt bij het berekenen van de inloopsnelheid stroomzorgring en Focus Cura. van de medicatie/vloeistof bij het instellen van de pomp. Dit is een groot risico voor de patiënt. Tijdens hun diensten moeten de gespecialiseerd verpleegkundigen regelmatig infuuspompen aansluiten en instellen. In het ziekenhuis en andere intramurale zorginstellingen is een dubbelcheck op het instellen vanzelfsprekend. Daar is altijd een collega voorhanden. In de thuissituatie is dat niet zo, door de soliDe aanleiding van het project is het verschijnen van het taire manier van werken. Om een dubbelcheck te doen zou inspectierapport “Infuuspompen in de thuissituatie; een dit betekenen dat er een tweede verpleegkundige aanwezig moet zijn, wat praktisch en financieel niet haalbaar goede ontwikkeling maar toepassing moet veiliger”(IGZ blijkt. Inspectie voor de gezondheidszorg, 2009), waarin de resultaten van een onderzoek dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft uitgevoerd in het kader van het toepassen In de huidige situatie worden tussenoplossingen gevonden in bijvoorbeeld telefonisch doorgeven van de instellingen van infuuspompen in de thuiszorg. In het inspectierapport worden de risico’s in kaart gebracht van de pomp aan een dienstdoende collega op een andere en op basis van de resultaten en conclusies zijn in dit rap- locatie. Ook vraagt men soms een onbevoegd iemand mee port maatregelen en aanbevelingen geformuleerd. De ge- te kijken en op die manier een dubbelcheck uit te voeren. DE OMGEVING VAN HET PROJECT Het project heeft betrekking op het team thuiszorgtechnologie (TT) van ZorgBrug. Het TT van ZorgBrug levert als diensten ziekenhuisverplaatste zorg, ziekenhuisopname voorkomende zorg, en palliatieve terminale zorg.
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 15
DE GEVOLGDE WERKWIJZE Nadat samen met het TT een pakket van wensen en eisen is opgesteld is Focus Cura gestart met de ontwikkeling van een prototype videomonitor. Het betreft een mobiele videomonitor gebruiksklaar in een koffer, die in eerste instantie op een vast station, op een andere locatie, af te lezen is. Omdat het TT de voorkeur heeft de dubbelcheck door een collega uit het team te laten doen, bestaat de wens om ook de beelden mobiel te ontvangen op elke willekeurige lokatie.Hiertoe is gekeken of de PDA of de netbook een geschikte ontvanger zou kunnen zijn.
Aan de hand van het pakket van wensen en eisen zijn er verschillende mogelijkheden onderzocht om de dubbelcheck uit te voeren. Uitgangspunt is wel steeds de mobiele videokoffer als opnamestation geweest. Van de mogelijkheden om de beelden te ontvangen zijn de volgende onderzocht: • De Zorglijn van Vierstroomzorgring • Mobiel ontvangen van beelden via PDA • Mobiel ontvangen via Netbook • Beelden ontvangen op vaste monitor op IC of CCU afdeling
Daarnaast zijn ook de mogelijkheden van een vast station onderzocht. Onder andere bij de Zorglijn van Vierstroomzorgring en er zijn oriënterend gesprekken geweest bij de afdelingen CCU en IC van het Groene Hart Ziekenhuis. Na een aantal testen met de mobiele koffer en ontvangst op vast station, zijn er een aantal aanpassingen gedaan, vooral met betrekking tot de gebruiksvriendelijkheid van de camera en is men gestart met de mobiele camera en testen van ontvangst op het netbook. De netbooks, die door de gespecialiseerd verpleegkundigen thuiszorgtechnologie worden gebruikt blijken geschikt om de beelden te ontvangen. Het opslaan en bewaren van de beelden gebeurt direct op het netbook, waarna de gegevens op kantoor in een database opgeslagen en bewaard worden.
PLANNING EN VERVOLG Na afsluiting van het project zal het vervolgtraject bestaan uit: • Overleg met de inspectie van de gezondheidszorg.
In het ziekenhuis en andere intramurale zorginstellingen volstaat na een dubbelcheck een handtekening, dat de dubbelcheck verricht is. Omdat in deze situatie de mogelijkheid bestaat de beelden vast te leggen en te bewaren, is de vraag ontstaan of het opslaan van de gegevens wenselijk is. Vooralsnog worden alle beelden voor onbepaalde tijd bewaard.
V&VN VZI nummer 2010-2
• Op 3 februari 2010 staat een afspraak gepland om aan de inspectie voor te leggen of deze oplossing voldoet aan de gestelde eisen. • Implementeren videomonitoring. Na de projectfase zal het hele team moeten gaan werken met de telemonitoring volgens het ontwikkelde protocol. • Uitwerken andere mogelijkheden voor het ontvangen van de beelden en op die manier de dubbelcheck uit voeren, zoals bijvoorbeeld door CCU en IC van het Groene hart Ziekenhuis. • De financiering van de aanschaf van mobiele videokoffers onderzoeken. • Delen van kennis en ervaring met andere teams in andere regio’s. CONCLUSIE Geconcludeerd mag worden dat de videokoffer samen met de netbooks uitermate geschikt is om de dubbelcheck uit te voeren bij het instellen van infuuspompen in de thuissituatie. Het is levert meer kwaliteit veiligheid voor patiënt en verpleegkundige. In alle technische ontwikkelingen op gebied van telemonitoring, zijn we er met dit project in geslaagd een veilige oplossing daadwerkelijk in de zorg toe te passen. Het mobiel ontvangen van de beelden is voor het TT de meest wenselijke oplossing, omdat direct contact wordt gelegd met een collega, die vaak van de situatie op de hoogte is. Een mogelijk kwetsbaar punt zal de bereikbaarheid zijn. Er zijn gebieden waar de ontvangst van een internetverbinding beperkt is. Het protocol voorziet hierin door in die situatie een collega op te roepen. In de praktijk zal dit
Pagina 16
niet eenvoudig te realiseren zijn. In afgelopen periode hebdere teams van ZorgBrug en Vierstroomzorgring. ben zich geen problemen met de bereikbaarheid voorge- • Er zijn voor patiënten in de thuissituatie verschillende daan. Omdat de mogelijkheid bestaat de beelden vast te toepassingen te bedenken, maar ook voor het coachen leggen en te bewaren, is de vraag ontstaan of het opslaan van collega’s in de thuiszorg zou het mogelijkheden bievan de gegevens wenselijk is. Een vraag die we graag aan den. de inspectie voor willen leggen. • Voor het TT is nu één prototype koffer beschikbaar. Hoewel de verpleegkundigen technisch gezien tevreden zijn over de gebruiksvriendelijkheid, is het wenselijk het volgende model koffer een stuk kleiner en handzamer zal zijn. In alle technische ontwikkelingen op gebied van telemonitoring, zijn we er met dit project in ge- • In overleg met de inspectie voor de gezondheidszorg richtlijnen opstellen voor het opslaan en bewaren van de slaagd een veilige oplossing daadwerkelijk in de beelden.
zorg toe te passen.
AANBEVELINGEN • De mogelijkheid van beelden ontvangen op een CCU of IC-afdeling verdient zeker ook de mogelijkheid van extra onderzoek. Op deze afdeling werken gekwalificeerde verpleegkundigen, die 24 uur per dag beschikbaar zijn.
• De resultaten dit project zullen we na goedkeuring van deze oplossing door de inspectie kunnen gaan delen met verpleegkundige teams in andere regio’s.
• Ook als achterwacht bij het niet bereikbaar of niet beschikbaar zijn van een collega kan dit een oplossing bieden. Het vermindert de kwetsbaarheid door ontvangstproblemen. • Onderzoek van andere mogelijkheden van telemonitoring en het gebruik van de mobiele videokoffer voor an-
NOMINATIE ANNA REYNVAAN PRAKTIJKPRIJS 2010 Het project van Sonja dat beschreven wordt in de samenvatting van haar eindopdracht is genomineerd voor de Anna Reynvaan praktijkprijs 2010, die 20 mei tijdens de Anna Reynvaanlezing werd uitgereikt en het heeft een eervolle vermelding gekregen voor de IGZ zorgveiligprijs (http:// www.igz.nl/actueel/zorgveiligprijs/) op 15 juni jongstleden.
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 17
E-LEARNING - Kopen of zelf ontwikkelen? De adviesnota “E-learning. Wij hebben een scholingsopdracht en willen dat in e-learning, kan dat?” is geschreven als afstudeeropdracht van de opleiding “Health and Informatics” van de Inholland Academy. De adviesnota is geschreven in opdracht van het hoofd van afdeling opleiding en ontwikkeling (O&O) van het Kennemer Gasthuis. Priscilla Verwoert is praktijk opleider bij het Linnaeusinstituut. Priscilla Verwoert
INLEIDING Het Kennemer Gasthuis werkt sinds 2005 met e-learning die zij in samenwerking met andere ziekenhuizen en The Competence Group ontwikkelen. Naast de zelf ontwikkelde modules komen er steeds meer scholingsverzoeken bij de afdeling opleiding en ontwikkeling binnen met het verzoek om zelfstandig een e-learning te maken of om lesmateriaal van andere aanbieders te kopen. Dit riep de vraag op: Hoe kan het KG tot besluitvorming komen m.b.t. de aanschaf en/of ontwikkelen van e-learning, zodanig dat het aansluit bij de wensen van de aanvrager en past bij de doelstellingen van de organisatie?
Om deze vraag te beantwoorden is gesproken met verschillende ervaringsdeskundigen op het terrein van e-learning. Dit waren deskundigen die in ziekenhuizen werken waar al langer gewerkt wordt met e-learning. Daarnaast is er een literatuurstudie gedaan. In de adviesnota staat beschreven wat e-learning is, voor welke vormen van onderwijs het geschikt is. Er wordt beschreven hoe je tot besluitvorming komt om te kopen of het zelf te ontwikkelen en waar je rekening mee moet houden als jezelf gaat ontwikkelen. CONCLUSIE Conclusie van het stuk is dat e-learning een onderdeel is van de organisatie en daarom mee moet worden meegenomen worden in de organisatiedoelen. Zowel het kopen als het zelf ontwikkelen van e-learning heeft voor- en nadelen. Bij elke scholingsaanvraag zullen deze voor- en nadelen tegen elkaar moeten worden afgewogen. Een goede buisniss case speelt daarin een belangrijke rol. Wanneer de instelling besluit om zelf e-learning te gaan ontwikkelen zal er aan een aantal randvoorwaarden moeten worden voldaan. Hierbij is het vooral belangrijk dat men over de nodige deskundige beschikt voor het ontwikkelen van kwalitatief goed e-learningsmateriaal. Hiervoor moet mensen en middelen worden vrijgemaakt. De eindopdracht is te downloaden van de VZI website of op te vragen via: verwoert@KG.NL
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 18
HIMSS 2010 - Een reisverslag Het jaarlijkse congres en de beurs van de Healthcare Information and Management Systems Society (HIMSS) vond plaats in Atlanta, Georgia in de VS, van 1 tm 4 maart. Softwareleverancier PinkRoccade Healthcare had dit jaar, samen met een aantal GGZ bestuurders, een programma voor GGZ deelnemers samengesteld. De aanmelding en reis, tickets, vervoer etc, werd georganiseerd door Convention Company. In totaal maakten zo’n driehonderd Nederlanders, zorgaanbieders, IT’ers en medewerkers van harden softwareleveranciers, de oversteek naar de States. Daaronder waren ongeveer twintig bestuurders en ICT-eindverantwoordelijken van een aantal grote GGZ-organisaties aanwezig. Zelf nam ik deel met een aantal leden van de stuurgroep ICT van GGZ Friesland. Sietze Ketelaar
Op de zondag voorafgaand aan het congres hadden we gelegenheid om de jetlag af te schudden met een paar recreatieve activiteiten. We hebben, na toch nog snel een lezing tijdens het ontbijt, een bezoek gebracht het Martin Luther King Park (Atlanta is Kings geboortestad). Hierna waren we getuige van een Gospeldienst in King’s Ebenezer Baptist Church, 250 Nederlandse ICT’ers in de kerk was een hele belevenis. Vervolgens met z’n allen naar het Sea Aquarium (“Greatest in the World”) en ’s avonds een basketbalwedstrijd van de Atlanta Hawks. Tijdens de wedstrijd natuurlijk een enorme hamburger en een groot glas Budweiser weggewerkt… Maandagochtend dan echt van start. Na een erg vroeg en uitstekend verzorgd ontbijt in The Holland House werden we met een bus van het hotel naar het congrescentrum vervoerd. De HIMSS is een topper op het gebied van ICT in de zorg, er komen zo’n 30.000 bezoekers vanuit de hele wereld samen om kennis te delen en de nieuwste ontwikkelingen te (laten) zien. Typisch Amerikaans groot, ons eigen evenement “Zorg & ICT” past met gemak een keer of tien in de gigantische ruimte van het Georgia World Congress Center.
het nut en noodzaak van 24 x 7 bereikbaarheid voor zorgverleners. Zo gaf hij met een mooi voorbeeld aan hoe hij onderweg op een vliegveld met hete koffie zijn hand verbrandde en stante pede via zijn i-phone een specialist om advies kon vragen. Voor zijn patiënten is Dr. Bria continu bereikbaar en volgens hem levert dat, hoe vreemd dat ook klinkt, voor iedereen veel rust en tijdwinst op. Het aantal stands op de beurs is gigantisch en overweldigend. Door ons drukbezette programma met lezingen en bezoeken op locatie, had ik niet veel tijd om de beurs te bezoeken. Helaas heb ik maar een fractie van het aanbod op de markt kunnen bekijken. Bij een Nederlandse aanbieder heb ik me laten vertellen dat ze een mooi GGZ EPD zouden kunnen bouwen. Inmiddels doet deze firma mee aan de landelijke aanbesteding van GGZ Nederland, dus ik ben benieuwd...
Verder heb ik een presentatie gezien van Microsoft Healthvault. Het Amerikaanse leger heeft hierin een toepassing gebouwd voor zijn personeel dat in het buitenland gestationeerd is. We kregen een voorbeeld van een kapitein van de landmacht in Hamburg. Haar negen-jarig dochtertje werd na een ongeval in het ziekenhuis opgenomen en moeder kon via het dossier in real-time op de hoogte blijven en conHet congres bood een programma met meer dan 300 lezin- tact onderhouden met de behandelende dokter en verpleegkundige. Een mooie indruk van een praktische toegen en presentaties. Wij volgden een speciaal voor ons passing voor een Personal Health Record. door PinkRoccade Healthcare samengesteld GGZ programma met veel aandacht voor E-Health. Daarnaast hadden we een aantal excursies naar presentaties en rondleidingen in verschillende instellingen. In de spaarzame momenten tussendoor probeerde ik dan ook nog een indruk op te doen van de beurs. Het vergde wel enig puzzeltalent om zo een eigen persoonlijke agenda samen te stellen... In de eerste presentatie die ik bijwoonde sprak Dr. Bria over ‘being connected’. Hij vatte de betekenis van het internet voor de gezondheidszorg samen en ging verder in op
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 19
Vervolgens een lezing door Melissa Forinash. Zij vertelde over de moeizame medewerking en weerstand van dokters en verpleegkundigen in het eenduidig en correct gebruik van CPOE, Clinical Physician Order Entry. Ze beschreef het belang van achtereenvolgens informeren, instrueren, motiveren, stimuleren, disciplineren van zorgprofessionals in het gebruik van digitale planning en verslaglegging. En, als er dan nog steeds een dokter met de hakken in het zand stond desnoods executeren…
Wij bezochten in dit algemeen ziekenhuis de eersteklas afdeling, met een bijzonder sjieke éénpersoonskamer met eigen badkamer, keuken en zelfs een logeerkamer voor de familie. Ik heb me laten vertellen over de verpleegkundige methodiek en begreep dat er niet met een PES structuur zoals wij die kennen wordt gewerkt. Van ene Marjory Gordon had onze verpleegkundige rondleider nog nooit gehoord.
Een paar gepeperde uitspraken heb ik genoteerd: “This is what happens, get over it…!” en “I’m gonna show you how to work it, or I’m gonna kill you…” Omdat ze af en toe de rol van haar ‘Nursing Informatics Manager’ aanstipte, vroeg iemand of deze aanwezig was en een vraag zou kunnen beantwoorden. Jammer, deze persoon had ze nu net niet meegenomen naar de HIMSS…
Op woensdag 3 maart had onze Friese delegatie ’s ochtends een vergadering van de Stuurgroep ICT belegd. Hierin hebben we onze visie op en strategie mbt ons informatiebeleid besproken. ’s Middags hebben we ons weer bij de andere GGZ’ers gevoegd in een bezoek aan het Central State Hospital, ‘Georgia's largest facility for persons with mental illness and developmental disabilities’. We hadden ons verheugd op een indrukwekkende demonstratie van e-health in de GGZ, zo was het althans aangekondigd, maar dat bleek een sterk staaltje van ‘windowdressing without a window…” Nu bleek dat staafdiagram van gisteren toch juister dan we dachten.
Als verpleegkundige informaticus was ik natuurlijk zeer gespitst op informatie van en voor deze specifieke doelgroep. Helaas moet ik vaststellen dat me dit niet is meegevallen. Na de lunch in een van de vele restaurants met alle grote wereldkeukens, maar waar ik natuurlijk een hotdog met ‘french fries’ heb uitgeprobeerd, vond ik dan een lezing door een verpleegkundige. Susan Heichert presenteerde een van de zeer spaarzame verpleegkundige onderwerpen die ik in het programma kon vinden. Zij beschreef nut en noodzaak van het EHR, Electronic Health Record, en de sleutelpositie van verpleegkundigen bij het ontwerp, testen, uitrol, instrueren en ondersteunen van verpleegkundigen en dokters. Eén van haar geleerde lessen, begin er niet aan als het topmanagement er niet achter staat, is alleen maar verspilde energie. Verder nog een paar uitspraken: “Adress the fear and educate…! en “Workflow management is a huge challenge for nurses”. Wat Susan pijnlijk aan de kaak stelde is de grote behoefte aan controle. Met name verpleegkundigen zijn behept met OCD en willen alles checken en dubbelchecken. Dat lijkt op het eerste gezicht een goed idee, maar is uiteraard zeer tijdrovend en verhoogt, ongewild maar toch zelf veroorzaakt, de arbeidsdruk. Waartegen we dan met z’n allen weer in opstand komen….
De sfeer en de manier van werken in deze instelling riepen herinneringen op aan de film ‘One flew over the cuckoo’s nest’ en maakten duidelijk dat Amerika op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg echt achterloopt, en al helemaal waar het ICT betreft. ‘A shocking experience’ volgens Dirk de Kruif, een van onze deelnemers. Hij stelde verder voor Zweden te overwegen als een volgend referentiebezoek omdat men daar met behulp van ICT successen boekt op het gebied van met name preventie en voorlichting. De overall conclusie: ‘We hebben natuurlijk nog een hele weg te gaan, maar zo slecht doen we het in Nederland écht niet.’ Ik zou heel veel meer over de HIMSS kunnen vertellen maar moet me in deze nieuwsbrief uiteraard een beetje beperken. Misschien helpen een paar plaatjes om nog visueel een indruk te krijgen: http://share.shutterfly.com/share/received/welcome.sfly? fid=8ca4a587cf118715&sid=0CZsm7Zy3bsWFf Sietze Ketelaar
Het programma van dinsdag 2 maart bestond uit het bijwonen van het congres ‘The Canadian e-Health Experience’ gevolgd door een bezoek aan het gerenommeerde Piedmont Hospital in Atlanta. Bij de inleidende lezing kregen we een grafiek te zien waaruit blijkt de Nederlandse GGZ koploper is in het gebruik van het EPD, in het hierna aflopende staafdiagram stond de USA bijna onderaan. Verbazend, en ik vroeg me nog af of deze bewering wel deugde… V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 20
AGENDA - wat, waar wanneer -
Datum: Wat: Waar: Info:
1 september 2010 Snomed CT introductiecursus NBC Nieuwegein http://www.nictiz.nl
SNOMED CT staat voor Systemized Nomenclature of Medicine, Clinical Terms en is een medisch terminologiestelsel bedoeld voor het eenduidig vastleggen van medische begrippen in elektronische informatiesystemen. Nictiz organiseert een aantal introductiecursussen per jaar. Ook worden er verdiepingsworkshops georganiseerd. Internationaal worden diverse trainingen georganiseerd en ook nationaal zijn er particuliere initiatieven.
Datum: Wat: Waar: Info:
6 september 2010 DCM workshop en masterclass De Stadskamer in Amersfoort results4Care@cs.com
Nu de mogelijkheid om deel te nemen aan een unieke Masterclass en Workshop over Detailed Clinical Models (DCM). Als u aan wilt sluiten op landelijke en internationale ontwikkelingen zonder direct aan een standaard of technologie gebonden te zijn is dit uw kans. DCM specificeren medische vakinhoud en voegen daar wetenschappelijke kennis aan toe. De Masterclass en de Workshop worden georganiseerd door Results4Care in samenwerking met de OIZ en Nictiz. www.detailedclinicalmodels.nl/agenda
Datum: Wat: Waar: Info:
13 december 2010, in de middag Algemene ledenvergadering van de VZI Wordt nog bekend gemaakt info.vzi@venvn.nl
Dit is een eerste aankondiging voor de ALV van V&VN VZI. We willen leden van harte uitnodigen om hierbij aanwezig te zijn. Naast de ALV zal er ook een programma worden georganiseerd. Opgave kan via ons info mailadres. Verdere informatie volgt.
V&VN VZI nummer 2010-2
Pagina 21