CRNOGORSKI LJEKARI DO 1918. GODINE – I DIO
Prvi medicinski koraci Od samog kraja XVIII i početkom XIX vijeka, znači sto i više godina, medicinu je završilo više od sedamdeset studenata sa današnjeg prostora Crne Gore. Tome bi trebalo dodati i nekoliko medicinara. To je vremenski raspon u kojem se prilično pouzdano može pratiti razvoj zdravstvene kulture u Crnoj Gori, naročito u drugoj polovini XIX vijeka. Za taj period, i tu vremensku granicu, kraj 1918. godine, opredijelio sam se iz tri razloga. Prvo, u tom periodu, pogotovo krajem XIX vijeka, u Crnoj Gori se odlučno prelazi sa narodne na onovremenu naučnu i modernu medicinu. Drugo, to je period poslije kojeg sve što se događa, pa i ovoj oblasti, pripada nekom drugom vremenu i drugoj državi, najprije Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, potom Kraljevini Jugoslaviji, a zatim „novoj Jugoslaviji“, prvoj, drugoj, trećoj, kada se po medicinske visokoškolske diplome više nije moralo ići čak u Rusiju, Austriju, Italiju i druge države. To, naravno, niukoliko ne umanjuje zasluge čitave plejade Crnogoraca i Crnogorki koji su medicinu završili poslije 1918, i od kojih je svako ponaosob obogatio razvoj crnogorske zdravstvene službe, pa i jugoslovenske, u cjelini. I treće, Crna Gora je do Ujedinjenja 1918, kada je prestala da postoji kao nezavisna država, već obezbijedila, kroz državnu
46
potporu studentima medicine u inostranstvu, koliki-toliki priliv svojih ljekara, pa period o kojem je riječ nosi izraziti nacionalni pečat. To je, inače, period po mnogo čemu osoben, istorijski zgusnut, razvojno kontinualan i prepoznatljiv i po nekim drugim obilježjima, a ne samo kao prethodni, po skoro neprekidnim ratovima sa Turskom. On je obilježen, između ostalog, sve primjetnijom intelektualizacijom crnogorskog prostora, najprije samoinicijativnom, pojedinačnom i sporadičnom, pa postepeno državno sve osmišljenijom i organizovanijom, planskom i sve bržom, kada se mnogi „izvanjci“, koje su mudri vladari Crne Gore dovodili radi njene „jevropeizacije“, sve uspješnije zamjenjuju domaćim visokoškolcima, posebno ljekarima. U tom periodu, naročito na njegovom početku, ljekari iz Crne Gore pokazali su da Crnogorci mogu podjednako vješto, kao jatagan i pušku, držati i slušalice i skalpel...
NARODNA MEDICINA Praznovjerje Bez obzira na to o kojem je ranijem istorijsko-geografskom periodu Crne Gore riječ – zetskom, nemanjićkom,