govare kakon (13)

Page 1

‫زاوايةكي ناوداري كؤييان (جةوهةر ناميق) يةكةم‬ ‫سةرؤكي ثةرلةماني كوردستان كؤضي دوايي كرد‬ ‫ذمارة ( ‪) 13‬‬ ‫نيساني ‪2011‬‬ ‫خاوةني ئيمتياز‬ ‫رةهبةر سةيد برايم‬ ‫سةرنووسةر‬ ‫َثيش ِرةوي سةيد برايمي‬ ‫جيطري سةرنووسةر‬ ‫َ‬ ‫َليوذة جةالل عةبدولكةريم‬ ‫دةستةي نووسةران‬ ‫هاوذين صليوة عيسا‬ ‫ثةيوةست خؤشناو‬ ‫هيمن ئيلنجاغي‬ ‫َ‬ ‫هونةر سةالم‬ ‫ناونيشاني كةكؤن‪:‬‬ ‫بازا ِري سةرباسكان‪-‬نووسينطةي كةكؤن‬ ‫‪Mobile: 07701929646‬‬ ‫‪kakon.koya@yahoo.co.uk‬‬ ‫‪www.koye.eu‬‬ ‫‪www.koya.se‬‬

‫رؤذى (‪ )22‬ئادارى سالَى‬ ‫(‪ )2011‬بة ِريَز (جةوهةر‬ ‫ناميق س��ال��م) يةكةم‬ ‫سةرؤكى خولى ثةرلةمانى‬ ‫كوردستان و سكرت َيرى‬ ‫ث َيشوى مةكتةبي سياسي‬ ‫(ث‪.‬د‪.‬ك) لةوالَتى سويد‬ ‫بةنةخؤشى ش َيرثةنجةى‬ ‫ج��ط��ةر ك��ؤض��ى دواي��ى‬ ‫ك��رد‪ ،‬دوات��ر تةرمةكةى‬ ‫هةريَمى‬ ‫طةيَندرايةوة‬ ‫كوردستان مةراسيم َيكى شايستةو ث ِربةهاى بؤ ِريَكخرا! لة ِرؤذى (‪ )2011/3/25‬لةطوندى‬ ‫(بةرلووت)ى طةرميان لة ِريَو ِرةسم َيكدا بةخاك سث َيردرا‪ ،‬بة ِريَز جةوهةر ناميق خاوةنى‬ ‫هةلَويَست و سياسةتمةداربوو‪ ،‬بة ِريَزى زاواى شاعيرى ناودارو كةسايةتى كؤية (عوسمان‬ ‫عةونى) بوو‪ ،‬خةسارةت َيك بوو لةبزووتنةوةى كوردايةتى و خاكى كوردستان كةوت!‬ ‫بةبةهةشتى نةمرى شادب َيت!‬

‫ذنيَكي كؤيي (تامان شاكر)‪ ،‬ثيَشةنطى خؤثيَشاندةران‬

‫ريَكخراوةكانى ذنان بةياننامةيةكى ث ِر حةماسةتيان بؤ راى طشتى خةلَكى كوردستان‬ ‫بآلوكردةوة بةناونيشانى (ث َيويستة توندو تيذى دذ بة ذنان بنةب ِربكريَت و ريَطة نةدريَت لة‬ ‫مينبةرى مزطةوتةكانةوة سوكايةتى بةكارى ريَكخراوةيى ذنان بكريَت)! خؤثيشاندان َيكى‬ ‫ذنانةيان ريَكخست بة ث َيشةنطى نوسةرو ضاالكوان و هةلَسوراوى بزوتنةوةى ذنان‬ ‫يا(تامان شاكر) ث ِر بةدةم هاواريان دةكردو حةماسةتيان دةخولقاند! ذنة كؤيى (تامان‬ ‫بى منةت و بة ئاشكراو راشكاوى‬ ‫بى باك و ثاكة‪َ ،‬‬ ‫شاكر) نوسةريَكى ضاك و ضاالك و َ‬ ‫خؤى‬ ‫طؤشةنيطاكانى‬ ‫دةخ��ات��ة روو‪ ،‬ت��ا سةر‬ ‫ئ َيسقان داك��ؤك��ى لة‬ ‫م��اف��ى ذن���ان دةك���ات‪،‬‬ ‫دذى بةرهةلَستكاريان‬ ‫دةوةست َيتةوة!! خاوةن‬ ‫خامةيةكى تيذو بةب ِرشتة‪،‬‬ ‫بى‪ ،‬لة دةنط‬ ‫نموونةى زؤر َ‬ ‫و رةنطى‪ ،‬لة ث َيشةنطى‬ ‫قةشةنطى و ضةلةنطى!!‪.‬‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪1‬‬


‫رةهبةر سةيد برايم‬

‫بةرديَك لةقةآلي دمدم رووخا!‬ ‫ثى نية‪ ،‬كةمرديش هيض‬ ‫مرؤظ كة لةدايك دةب َيت بة رووتى هيضى َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤى ناباتة طؤ ِر‪ ،‬ديارة كفن طيرفانى نية‪ ،‬مرؤظ كة لةدايك‬ ‫َ‬ ‫دةكةنى‪ ،‬بؤية كة مردى وابكةى‬ ‫ثى‬ ‫َ‬ ‫دةب َيت خؤى دةطريا و خةلك َ‬ ‫نى! طيانت‬ ‫بى و ناوت بةباشى به َي َ‬ ‫خةلَك بطرى و بةثةرؤشت َ‬ ‫َ‬ ‫نةنازى بةثارةو سامان و كؤشك و تةالر‬ ‫ئاسوودةبى‪ ،‬با هيض كةس‬ ‫َ‬ ‫هةروةك جؤبارى شاعير دةب َي َ‬ ‫ذى‪:‬‬ ‫زةم���ان���ة ض��ةرخ��ى ط�����ةردوون ض���ؤن دةس������و ِرىَ س��ةي��رى ك���ةن ئ� َي��وة‬ ‫ك��ةض��ةن��د دةورو دوك�����ان ت � َي��ك��ض��وو ب���زرب���وو ض��ةن��د ه���ةزارش��� َي���وة‬ ‫ه�������ةزار س���و َل���ت���ان���ى وةك ع����ي����زةت و ج���اه���وج���ةالل رؤي���ى‬ ‫ك��ةخ��اك��ى ق��ةل��ب��ى ئ���ةم��� ِرؤ ط����ةردةل����وول����ى رووى ك�����ةذو ك�� َي��وة‬ ‫َ‬ ‫ب���ةم���ال و ط��ةن��ج��ى دون���ي���ا ئ����ةى م�����رؤظ ض��ون��ك��ة‬ ‫م���ةن���ازة ق����ةت‬ ‫س���ى ط���ةز ج���اوةك���ةت ث � َي��وة‬ ‫ك���ةم���ردى ل���ةم ه���ةم���وو ض��ش��ت��ة دوو‬ ‫َ‬ ‫تى ت َيكةآلوة‪ ،‬ذيان بة ِراستى‬ ‫ذيان هةنطوينة بةآلم ذةهرى َ‬ ‫تاريكةو عيشق و ئارةزوو روناكى دةكاتةوة‪ ،‬راستييةكيش هةية ذيان‬ ‫بى خؤشةويستى و خةبات و ت َيكؤشان و ضاكةو ثياوةتى شاكارى‬ ‫َ‬ ‫باش ض بةهاو مانايةكى نية‪ ،‬خؤى ذيان خةون َيكة مردن خةويَكى‬ ‫َ‬ ‫بى خةون و جةستة دا ِرزانة‪ ،‬خؤراكى خاكة بؤية نةمرى‬ ‫قوول و َ‬ ‫لةثاش مردنداية نةك لةذيان‪ ،‬ذيان باخ َيكة مرؤظ طولَةكةيةتى‪،‬‬ ‫بي‪ ،‬بةآلم َ‬ ‫َ‬ ‫بى بؤن و طوآلوى نية‪،‬‬ ‫طول هةية َ‬ ‫طول نية ناشيرين َ‬ ‫درةوشانةوةى ذيان لةبيروباوة ِرو ئامانجى ثيرؤزداية‪ ،‬بؤية ت َيكوشانة‬ ‫لةث َيناوى ئامانجدا‪ ،‬طرنطترين و طةورةترين مامؤستا رؤذطارة‪،‬‬ ‫تةمةن دة ِروا ناطة ِريَتةوة‪ ،‬هةروةك ئاوى رووبارة‪ ،‬دةلَ​َين مةرط و‬ ‫طؤ ِر ديارى ئاسمانة بؤ مرؤظ !‬ ‫هةردةبى بطةية‬ ‫بةمةرط‬ ‫طةيشتن‬ ‫بؤ‬ ‫ذيان ريَطةيةكى بازنةيية‬ ‫َ‬ ‫مةرط‪ ،‬ذيان بةرةو دواوة ناطة ِريَتةوة‪ ،‬هةرطيز تةمةن نايةتةوة‬ ‫لةكؤت و كةلةثضةى دويَن َيش نامين َيتةوة‪ ،‬مرؤظى طةشبين‬ ‫سةيرى َ‬ ‫نابينى‪ ،‬بةآلم مرؤظى رةشبين د ِرك‬ ‫طول دةكا‪ ،‬د ِرك‬ ‫َ‬ ‫دةبينى سةيرى َ‬ ‫طول ناكا!! جوانى مرؤظ لةثاكى زمان و شيرينى‬ ‫َ‬ ‫طفتاريةتى‪ ،‬لةئاكارو رةفتاريةتى‪ ،‬نةك لةباآلو روخساريةتى‪ ،‬زمان‬ ‫نى‪،‬‬ ‫نى‪ ،‬ئاشتى و كامةرانى بةديبه َي َ‬ ‫دةتوانى ذيان و مردن بخولَق َي َ‬ ‫َ‬ ‫نى!!‬ ‫زمان طؤشتة بةآلم ئ َيسك دةشك َي َ‬ ‫(دلَشاد محةمةدجةالل) دلَسؤزو خؤشةويست و دةالل‪ ،‬ناسراو‬ ‫بةدلَشاد مامة‪ ،‬ئةو مرؤظة شيرين كةالمة‪ ،‬بةرديَك بوو لةقةآلى‬ ‫دمدم‬ ‫ئةي دمدمي بةردي دةالن‬ ‫جيَطةي خان و خان ئاو دةالن‬ ‫ثةنجةيةك بوو لةخانى لةث زيَرين‪ ،‬ت َيكؤشةريَك بوو ث َيشمةرطةى‬ ‫ديَرين‪ ،‬دلَشاد مامة‪ ،‬ئةو زاتة كارامة‪ ،‬لةسالَى (‪ )1943‬لةطة ِرةكى‬ ‫قةآلت لةشارى كؤية‪ ،‬هاتؤتة ذيان لةو ئاطردانة ث ِر ثشكؤية‪،‬‬ ‫‪2‬‬

‫لةبنةمالَةى غةفوورى‪،‬‬ ‫داطيرساوة شةوق‬ ‫و ن��ورى‪ ،‬لةزيَدى‬ ‫ئ����ةذدادو ب��اوك��ى‪،‬‬ ‫ك��ةوت��ة زي��ق��ةو ب� ِرا‬ ‫ناوكى‪ ،‬خوا كو ِريَكى‬ ‫وايه َينا‪ ،‬دلَشاد بوون‬ ‫و دلَشاديان ناول َينا‬ ‫نؤبةرة بوو (نؤبةرةت‬ ‫بي)‪،‬‬ ‫بي‪ ،‬بةختت ث ِر َ‬ ‫كو ِر َ‬ ‫لةكؤية سةرةتايى و‬ ‫ناوةندى تةواوكرد‪،‬‬ ‫ل��ةض��ةم��ى رةزان َ‬ ‫دلشاد مامةي مام جةاللي‬ ‫سالَى (‪ )1962‬بووة‬ ‫َ‬ ‫ث َيشمةرطةى كورد‪ ،‬كةث َيطةيى و خؤى ناسى‪ ،‬كةوتة بالى مةكتةب‬ ‫سياسى‪ ،‬بةهةرزةكارى هةناوى ث ِرخورثةبوو‪ ،‬خويَنى لةجؤشدان و‬ ‫قولَثةبوو‪ ،‬وةك ث َيشمةرطةيةكى سةركةوتوو‪ ،‬وةك فةرماندةيةكى‬ ‫دةركةوتوو‪ ،‬لةسةنطةرى ث َيشمةرطايةتى بوو‪ ،‬ثشكؤيةكى طةشاوةى‬ ‫بى كؤلَدان‪،‬‬ ‫ئاطردانى كوردايةتى بوو‪ ،‬بةمةردايةتى بةئازايةتى َ‬ ‫لةضةمى رةزان و ماكؤك و شيشار تا هةمةدان‪ ،‬ريَطاى نوورانى‬ ‫بةرنةدا‪ ،‬نةدؤ ِراو قةت نةيكرد سةودا‪ ،‬تابووة بة ِريَوةبةرى ثؤليس‬ ‫لةكؤية‪ ،‬بةريَكوث َيكى كارى بة ِريَوةدةبرد‪ ،‬ياساو ويذدانى بةكاردةه َينا‪،‬‬ ‫تا بةهؤى تةمةن خانةنشينكرا‪ ،‬بةثلةى عةقيدى‪ ،‬كارو ئةركى‬ ‫ديكةى نةكرد ضيدى‪ ،‬تا (‪ )2010/10/22‬بةئ َيجطارى مالَئاوايى‬ ‫كرد‪ ،‬بةكث داطة ِران كؤضى دوايى كرد‪ ،‬بةرديَك لةقةآلى دمدم‬ ‫رووخا‪ ،‬بةمةردى مردو بةمةردى ذيا‬ ‫بةطرياني مَ‬ ‫‪،‬دل راناوةسيتَ‬ ‫هاوارو رؤ ِرؤمة دمدمة‬ ‫َ‬ ‫خةمي َ‬ ‫َ‬ ‫ذاني!‬ ‫لةبةرئةوي‬ ‫ئةوي َ‬ ‫َ‬ ‫لةتؤغياني‬ ‫لةقؤشةني‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئامساني‬ ‫بةري‬ ‫تؤزطرتي‬ ‫َ‬ ‫زةماني‬ ‫بووة رؤذي ئاخر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئاخر بؤية‪ ،‬رؤلةى دلسؤزةكةى كؤية‪:‬‬ ‫طةشتي‬ ‫سوار َيك هاتووة لةبؤ‬ ‫َ‬ ‫بةهةشتي‬ ‫بةوي سوورةتي‬ ‫َ‬ ‫دةثرسي ئةمة ك َيية؟‬ ‫خان‬ ‫َ‬ ‫دةشتي‬ ‫د َلشاد مامة ماهي‬ ‫َ‬ ‫ثشتي‬ ‫لةغةفورية خزمي َ‬ ‫بةهةشتي!‬ ‫بي بضتة‬ ‫َ‬ ‫خوال َيي خؤش َ‬ ‫ثةراو َيز‪:‬‬ ‫هةند َيك لةو بةيتانة لةبةييت قةآلي دمدم وةرطرياوة‪.‬‬


‫لةريَو ِرةسميَكى فراواندا تةرمى فةرماندةو ثارتيزانى دانةبراو‬ ‫ئةردةالن حةسؤ بةخاك سثيَردرا‬ ‫دواى ئةوةى بةهؤى نةخؤشي َيكى كوشندةوة‬ ‫لةوآلتى ئةلمانيا رؤذى‪ 2011/3/4‬طيانى‬ ‫لةدةستدا‪ ،‬ث َيش نيوةرؤى رؤذى ‪3/13‬‬ ‫لةمةراسيم َيكى تايبةتدا كةضةندان هةزاركةس‬ ‫لةكةس و كارو هاوسنطةرومامؤستايانى‬ ‫ئاينى و جةماوةرى سنوورةكة وذمارةيةك‬ ‫لةئةندامانى سةركردايةتى و ئةنجومةنى‬ ‫ناوةندى يةك َيتى نيشتمانى كوردستان و‬ ‫ئةندامانى ثارلةمان و وةزيرةكانى حكومةت‬ ‫و نويَنةرى اليةنة سياسيةكان ئامادةى‬ ‫بوون‪ ،‬تةرمى فةرماندةو ثارتيزانى دانةب ِراو‬ ‫(ئ��ةردةآلن حةسؤ)ى كانيبى لةطؤرستانى‬ ‫شةهيدانى كؤية بةخاك سثيدرا‪ .‬سةرةتا‬ ‫لةدةروازةى بازطةى تؤبزاوا لةاليةن ل َيثرسراو‬ ‫كاديرانى يةك َيتى وجةماورى سنوورى كؤية‬ ‫ث َيشوازى لةكةذاوةى ريَزى تةرمةكةكراو‬ ‫دواتريش لةن َيو ئاثؤريةكى جةماوةريدا‬ ‫بةشةقامةكانى كؤيةدا بؤدوامالَئاوايى‬ ‫َ‬ ‫ناومال خ َيزانةكةى‪ .‬دواتريش‬ ‫طةياندرايةوة‬ ‫بةمة ِراسيمى سةربازى طةياندراية طؤرستانى‬ ‫شةهيدان ولةن َيوفرم َيسك و طريانى خ َيزان‬ ‫و بنةمالَةو هاوسةنطةران و خؤشةويستانيداو‬ ‫لةنزيك ئارامطاى شةهيدانى داستانى‬ ‫قو ِرةبةرازةو شةهيداني ترى شارى كؤية‬ ‫بةجي طةياندنى‬ ‫بةخاك سث َيردرا‪ .‬دواى‬ ‫َ‬ ‫ئةركةئاينيةكانيش‪ ،‬لةواتاريَكدا بةخ َيرهاتنى‬ ‫سةرجةمى ئامادةبووانكراو لةوتارى مةلَبةندى‬ ‫ريَكخستنى ث َيشمةرطةشدا كةلةاليةن‬ ‫َ‬ ‫هةظال مستةفاضاورةش ث َيشكةشكرا باس‬ ‫لةخةباتى شةهيد ئةردةالن و هاوسةرنطةرو‬ ‫هاوخةباتةكانى كرا لةرؤذطارى شؤرشى شاخ‬ ‫و ِرزطاريدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةوتارى هاوبةشى كؤمةلةى ث َيشمةرطة‬ ‫ديرينةكان و مةلَبةندى‪14‬ى ريَكخستنى‬ ‫كؤيةشدا كةلةاليةن هةظال ِرةهبةرى سةيد‬ ‫برايمةوة خويَندرايةوة هةلَويَستة لةسةر‬ ‫ويَستطةكانى ذيان و خةباتى ئةردةآلن حةسؤ‬ ‫كراو وةبير ئامادةبووان ه َينرايةوة كةضؤن‬ ‫لةتةمةنى ‪ 16‬سالَيةوة بؤتة ث َيشمةرطةو ب َيداب ِران‬ ‫خةباتى كردووةو ضةندان ثلةى سةركةوتووانة‬ ‫ب ِريوةو بةش َيك لةوتارةكةي رةهبةر سةيد‬ ‫برايم رايطةياند‪( :‬ئةردةآلن حةسؤ‪ ،‬كو ِريَك‬ ‫بي دةنط و لةسةرخؤ‪ ،‬زمان شيرين‬ ‫بوو َ‬ ‫بوو لةطفتوطؤ‪ ،‬بةه َيمني دةدوا‪ ،‬مةبةستي‬ ‫دةث َيكا‪ ،‬خةلَكي طوندي (كاني بي) ميوان‬ ‫ثةروةرو نان بدةو خانةدان بوو‪ ،‬بة ِرةضةلَةك‬

‫ئةردةآلن حةسؤ‬ ‫بي هةواو‬ ‫ئاغاو ئالي بابان بوو‪ ،‬بةآلم خاكي و َ‬ ‫سادة بوو‪ ،‬بؤ كاري جوام َيرانة ئامادةبوو‪،‬‬ ‫سةري ث َيوةنةبوو بؤ برادةرايةتي‪ ،‬ثابةندبوو‬ ‫بةثرةنسيثي ث َيشمةرطايةتي‪ ،‬بةشانزةسالَي‪،‬‬ ‫بةم َيردمندالَي‪ ،‬بؤتة ث َيشمةرطةي (ي‪.‬ن‪.‬ك)‪،‬‬ ‫بي وةستان‪،‬‬ ‫بي داب�� ِران و َ‬ ‫بةبةردةوامي َ‬ ‫لة ِرؤذاني سةخت ئةنفال ثارتيزان بووة‪،‬‬ ‫لي نةبوو‪،‬‬ ‫ماوةتةوة لةدةشتي كؤية كةئاوةداني َ‬ ‫ويَران بووة‪ ،‬بةخؤ ِراطري‪ ،‬ب ِروا ئاطري‪ ،‬دريَذة‬ ‫بةخةبات و ث َيشمةرطايةتي داوة‪ ،‬يةك ضركة‬ ‫ضيية لةكارواني خةبات دانةب ِراوة‪.‬‬ ‫خاوةني مةدالياي شةرةفي ش��ان ب��ووة‪،‬‬ ‫ث َيشمةرطة ديَرينةكان بؤيان هةية شانازي‬ ‫بةو مةدالياوة بكةن كة لة ِريزةكان (ي‪.‬ن‪.‬ك)دا‬ ‫ماونةتةوة‪ ،‬ضونكة ويَنةي جةنابي مام جةالل‬ ‫و ئارمي (ي‪.‬ن‪.‬ك) لةسةر هةلَكةندراوة‪ ،‬نةك‬ ‫لي هةلَطة ِراونةتةوة‪ ،‬كةئةردةآلني‬ ‫ئةوانةي َ‬ ‫جوانةمةرط‪ ،‬ث َيشمةرطةي ديَرين و بةجةرط‪،‬‬ ‫ثلة بةثلةي ث َيطةيوة‪ ،‬بةثلةي عةميد خانةنشين‬ ‫كراوة‪ ،‬ئةندامي مةلَبةندي ث َيشمةرطة بووة‪،‬‬ ‫لةخةبات و ريَبازي سةوزي يةك َيتي طةيشت‬ ‫بوو‪ ،‬ه َيند دلَسؤزو بة ِريَزو ثاك رةوشت بوو‪،‬‬ ‫بؤية حزبةكةي كة (ي‪.‬ن‪.‬ك)ـة وةفاي هةبوو‬ ‫بؤ رؤلَةكةي خؤي كة كاكة ئةردةآلنة بؤمان‬ ‫و ذياني بةثةرؤش ب��وو‪ ،‬ب��ةآلم ض دةكةي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مةرط و ئةجةل ه َيند نةخؤش بوو‪،‬‬ ‫نةخؤش َيكي كوشندةو ب َيضارة بوو ضارةنةدةكرا‪،‬‬ ‫طةرضي بؤ ئةلَمانيا بردرا‪ ،‬خؤي دةيطوت‪(:‬وةرة‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫مردن ذيان كوشتمي) بةآلم حةيف و داخ و‬ ‫خةسارةت‪ ،‬لة ِرؤذي (‪ )2011/3/4‬لةشاري‬ ‫ليظةركوزن لةئةلَمانيا ضاوةكاني ل َيكنا‪ ،‬بؤ‬ ‫بةهةشتي نةمري بؤ شةهيدان بارطةي ت َيكنا‪.‬‬ ‫ئ َيرة طؤ ِرستاني شةهيدانة‪ ،‬ئةوة طؤ ِرة تازةكةي‬ ‫كاكة ئةردةآلنة‪ ،‬دةبا وةفاداربين بةرامبةر ئةو‬ ‫شةهيدانة‪ ،‬بةلَ​َين بدةين دةستكةوتةكان و‬ ‫ئةزمووني كوردستان‪ ،‬ثةرلةمان و حكومةت‬ ‫بثاريَزين‪ ،‬دةبا ب َيينة سةر م َيزي طفتوطؤ‬ ‫ك َيشةكان ضارةسةر بكةين‪ ،‬با دذة طةندةلَي‬ ‫بي منةت‪ ،‬س��ةروةت و ساماني‬ ‫بوةستين‪َ ،‬‬ ‫خؤمان ئاشكرا بكةين‪ ،‬نةك بوختان و درؤ‬ ‫هةلَبةستين‪ ،‬ئةوة دادطاو تاثؤو ويذداني طةل‪،‬‬ ‫ضيديكة بةقسةو قسةلؤك هةلَنةخةلَةت َيين‪،‬‬ ‫با ضاكسازي و ثاكسازي بكةين‪ ،‬بارودؤخي‬ ‫نائارامي ه َيورو ه َيمن بكةينةوة‪ ،‬هةرطيز‬ ‫دةست بؤ لولةي تفةنط نةبةين‪ ،‬شة ِري‬ ‫براكوذي بةخويَن تاقيكراوةتةوة‪ ،‬باجةكةي‬ ‫قورس و خويَناويية هةر رةنج بةخةساريمان‬ ‫بؤ ماوةتةوة‪ ،‬باكوردستان بةخزمةتطوزاري و‬ ‫بةث ِرؤذة رووناكي بكةينةوةو بي ِرازيَنينةوة‪،‬‬ ‫طياني برايةتي و يةك ريزي و تةبايي و‬ ‫ل َيكطةيشتن بذيَنينةوة‪ ،‬باطياني شةهيدةكان‬ ‫و كةس و شةهيدان ئاسوودة بكةين)‪.‬‬ ‫وتارى بنةمالَةش كةلةاليةن مامؤستا‬ ‫ئسماعيل عةبدولَآلوة خويَندرايةوة سوثاسى‬ ‫ئةو دلَسؤزى و بةدةنطةوة هاتنى سةركردايةتى‬ ‫يةك َيتى و هةموو ئةوانةكرا كةخةمخؤرانة‬ ‫بةدةنط بنةمالَةكةيانةوة هاتوون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةردةالن حةسؤ نةسرةدين لةسالى‪1966‬‬ ‫لةطوندى كانى بى دةشتى كؤية لةدايكبووة‬ ‫ل���ة‪ 1982‬ل��ةس��ةرك��رداي��ةت��ى يةك َيتى‬ ‫بؤتةث َيشمةرطة لةخةباتى شاخدا دووجار‬ ‫برينداربووةو تاثلةى كارط َيرى مةلَبةندى‬ ‫َ‬ ‫يةكسال‬ ‫بريوةو دواى ئةنفالةكانيش ماوةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هاوريَكانيدا لةخوارةوة ماوتةوةو‬ ‫ثاش ِراثةرينيش لةخةباتكردن بةردةوامبووة‬ ‫دوا ثلةى كاط َيرى مةلَبةندى ريَكخستنى‬ ‫ث َيشمةرطةبووةو ث َيش ضوار َ‬ ‫سال دووضارى‬ ‫نةخؤش َيكى كوشندةهات و لةماوةى‬ ‫ِرابردووشدا لةسةر ئةركى يةك َيتى نيشتمانى‬ ‫كوردستان وبةمةبةستى ضارةسةركردن‬ ‫ِرةوانةى والتى ئةلَمانياكرا‪ ،‬بةآلم رؤذى ‪3/4‬‬ ‫هةر بةنةخؤشي طيانى سثاردو ضوار كؤرثةى‬ ‫ضاوطةشى بؤكوردستان و ِريَبازةكةى‬ ‫بةج َيه َيشت‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪3‬‬


‫‪È‬‬ ‫‪ƨȇƚǯ ňƢǯƨdzơȁƨǿ‬‬

‫ئامادةكردني‪ :‬ديدةوان يةعقوب‬

‫زريان زيانيَكى زؤرى بةشاري كؤية طةياند‬

‫سعات‪10:45‬دةقةى شةوى ‪3/9‬زريان َيكي‬ ‫بةه َيزشاري كؤيةى طرتةوةو لةئةنجامدا‬ ‫زيان َيكي زؤري بةه َيلَةكاني كارةباو تةلةفؤن‬ ‫وسةتةاليتي ماآلن ودارى سةرشةقامةكان‬ ‫و ترافيك اليةتةكانى هاتووضؤو ناوضةى‬ ‫ثيشةسازي وهةنديَك ئؤتؤمب َيلي هاووآلتيان‬ ‫طةياند‪ .‬بؤكةمكردنةوةى زيانةكانيش‬ ‫تيمةكاني ثؤليس وثؤليسي هاتووضؤو‬ ‫بةرطري شارستاني وشارةواني دةستيان‬ ‫كردبةالداني ثاشماوةى دارةشكاوةكان‪.‬‬ ‫هيمدادمةجيد سةرؤكى شارةوانى كؤية‬ ‫بةكةكؤنى راطةياند ب��ةس��ةدان دارى‬

‫يوكاليثتؤس كةتةمةنيان دةطاتة ضل َ‬ ‫سال‬ ‫شكاون و هةنديَكيان لة ِرةطةوة دةرهاتوون‬ ‫و بةهؤيةشةو ثةكى هاتووضؤ لةزؤريَك‬ ‫لةشةقامةكان و ج��ادةى كؤية‪-‬هةول َير‬ ‫كةوتبوو‪ ،‬بةآلم زؤر ب��ةزووى تيمةكانى‬ ‫شارةوانى شةقامةكانيان كردةوةو لةهةولَى‬ ‫دوورخستنةوةى دارةشكاوةكاندان‪ .‬هةر‬ ‫بةهؤى ئةوزريانةوة زيان َيكى زؤر بةكةرتى‬ ‫كارةبا طةيشت‪ ،‬كارزان سادق ل َيثرسراوى‬ ‫فةرمانطةى دابةشكردنى كارةباى كؤية‬ ‫طوتى لةكؤى دة فيدةرى كارةبا تةنيا يةك‬ ‫فيدةر كاردةكات و نؤفيدةرى لةكار كةوتووةو‬

‫دةي��ان ستوونى كارةباش ت َيكشكاون و‬ ‫تةلَةكانيان ثض ِراوةو تيمةكانيش بةدةروام‬ ‫لةهةولَى ضاكركردنةوةدان‪ .‬لةاليةكيتريش‬ ‫هةربةهؤى ئةوزريانةوة ناوضةى ثيشةسازى‬ ‫كؤية زيان َيكى زؤرى ث َيطةيشتووة وةستا‬ ‫مسةدةق سالح لةل َيذنةى ثيشةوةرانى‬ ‫كؤية دةرب���ارةى زيانةكانى ناوضةى‬ ‫ثيشةسازى كؤية طوتى ضةندان جةمةلؤن‬ ‫ف ِريون و ديوارةكان دارووخ��اوون و زيان‬ ‫بةئؤتؤمب َيلةكان طةيشتووةو تةواوى ناضةى‬ ‫ثيشةسازيش كارةباى ل َيب ِراوة‪ .‬هةر بةهؤى‬ ‫ئةوزريانةوةذمارةيةك لةترافيك اليتةكانيش‬ ‫شكان و ئةندازةى هاتووضؤ سةرطةرمى‬ ‫ضاككرنةوةيانن‪ .‬سةرضاوةيةكيش لةبةشى‬ ‫كةشناسى بةريَوةبةرايةتى كشتوكالَى كؤية‬ ‫ث َييراطةياندين زريانةكة تةرزةو باران و‬ ‫ِرةشةبايةكى بةه َيزبووةو ماوةى دةيان سالَة‬ ‫بؤيةكةمينجارة زريان َيكى لةو ش َيوةيةدا‬ ‫شارى كؤية بطريَتةوة كةتةنيا ث َينج دةقيقةى‬ ‫خايةندو ئةطةر زياترى بخايةندابايةوة‪ ،‬ياخود‬ ‫كاتةكةى رؤذبواية زيانةكانى زياتردةبوو‪.‬‬

‫نةورؤزى ئةمسا َ‬ ‫ل هونةرمةندة ِرةسةنةكانى كؤيةى‬ ‫لةبنارى هةيبةسولَتان كؤكردةوة‬ ‫لةيةك َيك لةتايبةنديةكانى ئاهةنطى نةورؤزى‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال لةكؤية كة ئ َيوارةى ِرؤذى‪3/20‬‬ ‫لةسةيرانطاى هةيبةسولتانى بةسةرثةرشتى‬ ‫قايمقامى كؤية بةريَوةضوو و بوو بةهؤى‬ ‫دلَخؤشى ئامادةبووان و دووبارة طويَبيست‬

‫‪4‬‬

‫بوونةوةو طوتنةوةى ضةندان ئاوازوو طؤرانى‬ ‫ِرةسةن‪ ،‬بانطه َيشتكردنى ضةندان هونةرمةندى‬ ‫كؤيى بوو لةاليةن تيثى مؤسيقاى باواجى‬ ‫كؤية كةلة ثةنجاكان و شةست و حةفتاو‬ ‫هةشتاكانى سةدةى ِرابردوو خزمةتى زؤرى‬

‫هونةرى طؤرانى كورديانكردووةو زؤربةيان‬ ‫ماوةى دةيان سالَةكؤيةيان بةج َيه َيشتووة‬ ‫لةوانة مامؤستا باكوورى دامةزريَنةرى تيثى‬ ‫مؤسيقاى باواجى كؤية‪ ،‬سةالح مةحةمةد‪،‬‬ ‫زاهيرمةندان‪ ،‬ئيسماعيل عةبدولَآل‪ ،‬ئيبراهيم‬ ‫سابير‪ ،‬ئةحةمةدهاشم‪،‬سادق هةريرى‪،‬‬ ‫ئةوةجطة لةوةى كةضةندان هونةرمةندى‬ ‫طةنجيتروةكو(كريم عبدالحميد‪ ،‬كؤذيان اكرةم‪،‬‬ ‫ذيا ثشتيوان) كةبةشداريان لةئاهةنطةكةداكرد‪.‬‬ ‫ئةوةى تايبةتمةندى بةئاهةنطةكةبةخشى‬ ‫ئةوبوو ئةوهونةرمةندة ديَرين و ِرةسةنانةى‬ ‫كؤية لةميانى س��روودو طؤرانيةكانياندا‬ ‫ئامادةبووانيان ط َيرايةوة بؤهونةرى طؤرانى‬ ‫و مؤسيقاى رةسةن و ديمةن َيكى جوانيان‬ ‫بةخشية ئاهةنطى نةتةوةيى نةورؤز‪.‬‬


‫بةشيَوةيةكى بةر فراوان يادى ‪8‬ى مارس كرايةوة‬ ‫ئةوطرينطيدان‬ ‫ل��ةض��وارض�� َي��وةى‬ ‫وك��اروض��االك��ي��ان��ةى ل����ةرؤذي ‪8‬ي‬ ‫م����ارس رؤذي ج��ي��ه��ان��ي ذن���ان‬ ‫لةشارووشارؤضكةكاني كوردستان ئةنجام‬ ‫دةدريَ��ن لةشاري كؤية ضةندضاالك َيك‬ ‫بةريَوةضوون‪ .‬لةوضوارض َيوةيةدا ئ َيوارةى‬ ‫رؤذي‪3/7‬يةك َيتي ذناني ديموكراتي‬ ‫تايبةتي‬ ‫مةراسيم َيكي‬ ‫كوردستان‬ ‫ريَكخست ولةمةراسيمةكةدا ضةند وتةيةك‬ ‫ث َيشكةشكران وئاماذةبةوةكرا كةم َيذووي‬ ‫ذن��ي ك��ورد م َيذوويةكي ثرلةخةبات‬ ‫ت َيكؤشينة ولةئ َيستاشداذنان رؤلَي خؤيان‬ ‫لةث َيشخستنى كؤمةلَدا دةبينن‪.‬‬ ‫لةبةش َيكي ت��ري ي��ادةك��ةدا لةاليةن‬ ‫كؤرسي كضانةوة ضةندسروودوطؤرانيةك‬ ‫ث� َي��ش��ك��ةش��ى ئ��ام��ادةب��ووان��ك��ران‪.‬‬ ‫لةضاالك َيكيتريشدا كةسةر لةبةيانى رؤذى‬ ‫‪8‬ى مارس بةريَوةضوو‪ 7 ،‬ريَكخراوى‬ ‫ذنان و ئافرةتان بةهاوبةشى لةهؤلَى‬ ‫نةجيبةخانى جةليزدة ث َيشانطايةكى‬ ‫كةلةثوريانكردةوة ك��ةس��ةدان ثارضة‬

‫لةكارى رستن و ضنينى ذنان و خشل و‬ ‫مؤرو مةرجان و هؤكارةكانى جوانكارى‬ ‫ذنانى ناوضة جياجياكانى كوردستانيان‬ ‫نمايشكردبوو‪ ،‬ث َيشانطاكة لةاليةن ضاثووك‬ ‫سةيدعومةر قايمقامى كؤية كرايةوة‬ ‫بةشةكانى بةسةركرانةوة‪ .‬دواتريش‬ ‫ريَو ِرةسم َيكى تايبةت بةث َيشوازيكردن‬ ‫لةميوانان ريَكخرا كةل َيثرسراوان و‬ ‫هاووآلتيان بةدريَذايى رؤذى ‪8‬ى مارس‬ ‫بةمةبةستى طةياندنى ثيرؤزبايى سةردانى‬ ‫هؤلَى نةجيبةخانيانكرد وضيمةن رةفيق‬ ‫ل َيثرسراوى لقى كؤيةى يةك َيتى ذنانى‬

‫لةثيَشانطايةكي‬ ‫شيَوةكاريدا ‪25‬‬ ‫قوتابخانة بةشداريان‬ ‫كردبوو‬

‫ث َيش نيوةرؤي رؤذي‪2/21‬لةهؤلَي بةريَوةبةرايةتى‬ ‫ضاالكي قوتابخانةكان بةئامادةبووني قايمقامي‬ ‫كؤيةو بةريَوبةري ثةروةردةوذمارةيةك مامؤستاو‬ ‫سةرثةرشتيارانى هونةرى ثيشانطاي ساآلنةى‬ ‫بؤقوتابخانةبنةرةتيةكاني شارى كؤيةى كردةوةو‬ ‫بةشة جيا جياكانى ث َيشانطاكة بةسةركردةوة‪.‬‬ ‫لةوث َيشانطا ساآلنةيةدا ‪ 25‬خويَندنطاى بنةرةتى‬ ‫ناوشارى كؤية بةشداريان ت َيداكردبوو زياتر‬ ‫لةدووسةد كارى قوتابيان لةنيطاروطلَكارى و كارى‬ ‫دةستى و ئيشى داروضنين نمايشكرابوون‪ .‬مامؤستا‬ ‫سةرداركاكةخان يةك َيك لةسةرثةرشتياريارانى‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال طرنطى زؤر‬ ‫ث َيشانطاكة طوتى هةولَدراوة‬ ‫بةوهونةرى قوتابيان بدريَت و لة ِرووى ريَذةى‬ ‫كارةكان و ضؤنيةتى بةرةوث َيشضوونى ئيشى‬ ‫هونةركاريانةى قوتابيان و سوثاسى ثةروةردةى‬ ‫كؤيةشى ك��رد ك��ةه��اوك��ارى سةرخستنى‬ ‫ث َيشانطاكةيان كردووة‪.‬‬

‫كوردستان بةكةكؤنى راطةياندبريارة‬ ‫لة ِرؤذانى داهاتوودا ضاالكيةكان بةردامبن‬ ‫و طوتيشى بؤفراوانبوونى ضاالكيةكان‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال‬ ‫و كؤدةنطى ذنان لةوبؤنةيةدا‪.‬‬ ‫بؤبةريَوةبردنى ضاالكيةكانى‪8‬ى مارس‬ ‫لةشارى كؤية تؤ ِرى هاوبةشى لةهةريةك‬ ‫لةيةك َيتى ذنانى كوردستان‪ ،‬يةك َيتى‬ ‫ئافرةتانى كوردستان‪ ،‬كؤمةلَةى ئافرةتانى‬ ‫كوردستان‪ ،‬خؤشكانى كؤمةلى ئيسالمى‪،‬‬ ‫خوشكانى يةكطرتووى ئيسالمى‪ ،‬يةك َيتى‬ ‫ذنانى ديمؤكراتى كوردستان و يةك َيتى‬ ‫ذنانى ديمؤكرات ث َيكهات‪.‬‬

‫ثيَشانطاى دةست وثةنجةى بةهرةى‬ ‫ساوايانى كؤية كرايةوة‬ ‫بؤكردنةوةى دةرطايةك بؤخستنة ِرووى هونةرى زادةى دةست و ثةنجةى‬ ‫ساوايانى شارى كؤية‪ ،‬بةسةرثةرشتى بةريَوةبةرايةتى ضاالكى قوتابخانةكانى‬ ‫ثةروةردةى كؤية ث َيشانطاى ساآلنةى باخضةكانى ساوايانى كؤيةي كردةوة‪.‬‬ ‫ث َيشانطاكة رؤذى ‪3/3‬لةبةريَوةبةرايةتى ضاالكى قوتابخانةكان لةاليةن ضاثوك‬ ‫سةيدعومةر قايمقامى كؤية كرايةوة كة‪11‬باخضةى ساوايان لةكؤية بةشداريان‬ ‫ت َيداكردبوو زياتر لةدووسةدكارى دةستى ساويان لةطلَكارى و نيطارو نووسين‬ ‫و ِرةنطكردن نيشان درابوون‪.‬‬

‫بةذةنينى مؤسيقا داواى هيَوركردنةوةى‬ ‫بارودؤخى كوردستان دةكةن‬ ‫رؤذبةرؤذ دةنطى ئةوضين و تويَذودةزطاو دامةزرانة لةزياد بووندايةو كةداواى‬ ‫ه َيوركردنةوةى ئالؤزييةكانى كوردستانى و ثاراستنى دةستكةوتةكان دةكةن‪،‬‬ ‫لةوضوار ض َيوةيةشدا مامؤستايان و خويَندكارانى ثةيمانطاى هونةرةجوانةكانى‬ ‫شةهيدجةغفةر لةكؤية رؤذى ‪ 2/26‬لة ناو ثةيمانطادا كؤبوونةوةو بةدةم ذةنينى‬ ‫ئام َيرةكانى مؤسيقاوة طوزراشتيان لةداواى ئاشتيانةكرد‪ ،‬بؤهةريَمى كوردستان‬ ‫و بةئاوازوو و مؤسيقاكانيان داوايان لةهةموو ئةوكةسانةكرد كةبةشدارى لة‬ ‫خؤثشاندانةكاندةكةن‪ ،‬كةبةش َيوةى ه َيمن و لةسةرخؤ داواكاريةكانيان بطةيَنن‬ ‫و داواشيان لةلةاليةنةثةيوةندارةكان كرد كة بةدةم داواى جةماوةرةوة بضن‪.‬‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪5‬‬


‫مامؤستايةك سيستةمى نةرويجى لة قوتابخانةى نةورؤزى بنة ِرةتى‬ ‫خؤى كوشت ل��ةس��ةرةت��اى س��الَ��ى(‪)2010‬‬ ‫ئ������ َي������وارةى رؤذى‬ ‫‪2/23‬مامؤستايةكى دانيشتوى‬ ‫طةرةكى بايزئاغاى شارى كؤية‬ ‫خؤى كوشت‪ .‬نةقيب كاروان‬ ‫ئةفسةرى‬ ‫مةجيدميرخان‬ ‫بنكةى ثؤليسى كؤية بةكةكؤنى‬ ‫ِراطةياند ئةومامؤستاية ناوى‬ ‫ريَ��ك��ةوت حةمةشةريفةو‬ ‫مامؤستاى زمانى ئينطليزى‬ ‫ب����ووة ل��ةخ��ويَ��ن��دن��ط��اى‬ ‫ئةختةرو لةمالَةكةى خؤيدا‬ ‫بةطووللةيةكى دةمانجةى‬ ‫جؤرى توركى خؤى كوشتووةو‬ ‫يةك طوللةكةى بةرسةرى‬ ‫بةجي‬ ‫خؤييةوة ناوةو دةست‬ ‫َ‬ ‫طيانى دةرض��ووة‪ .‬طوتيشى‬ ‫ه��ؤك��ارى خؤكوشتنةكةى‬ ‫دي��ارن��ي��ةو ه��ةر ئ��ةوةن��دة‬ ‫دةزان� َ‬ ‫����ري‪ ،‬ض��ةن��درؤذيَ��ك‬ ‫لةمةوبةر خوازب َينى كض َيكى‬ ‫كردووةو ب ِرياربووة بؤ ِرؤذى‬ ‫‪ 2/24‬ثرؤسةى مارة برينةكة‬ ‫بةريَوةبض َيت‪.‬‬

‫قوتابخانةى نةورؤزى بنة ِرةتى‬ ‫هةنطاويَكى نويَى نا ب��ةرةو‬ ‫ثةي ِرةوكردنى سيستةمى نرويجى‬ ‫بةدريَذكردنى كاتى خويَندن‬ ‫تاكو(‪)1:30‬ثاش نيوة ِرؤ‪ ،‬قوتابيان‬ ‫خواردنى نيوة ِرؤ لةقوتابخانة‬ ‫دةخؤن كة لةقوتابخانة دروست‬ ‫دةكريَت‪ ،‬بةم جؤرة مامؤستايان‬ ‫وقوتابيان كات َيكى زياتريان‬ ‫دةب َيت بؤخويَندن و ضاالكى تر‬ ‫ئاستى هؤشيارى و ت َيطةيشتنيان‬ ‫ب���ةرزدةك���ات���ةوة بةهةمان‬ ‫ثةرؤشى بؤث َيشخستنى ئاستى‬ ‫خويَندةوارى و ث��ةروةردةى‬ ‫قوتابيان بة ِريَطةى مؤديَرن و‬ ‫بةسودوةرطرتن‬ ‫ف َيركردنيان‬ ‫ل��ةث��ةرت��وك��ى ج���ؤراوج���ؤر‪.‬‬ ‫قوتابخانةى‬ ‫مامؤستايانى‬ ‫َ‬ ‫ن��ةورؤزى بنة ِرةتى هةلسان‬ ‫بةدامةزراندنى ثة ِرتوكخانةيَكى‬ ‫خنجيالنة بؤقوتابيان لةناو‬ ‫قوتابيان‬ ‫قوتابخانةكةيان‪،‬‬ ‫دةتوانن ئةوثة ِرتوكانة بخوازنةوة‬ ‫ب��ؤم��الَ��ةوة ب��ؤض��ةن��درؤذيَ��ك‬ ‫سةرة ِراى تواناى بةكارهينانى‬

‫‪È‬‬ ‫‪ȅǁƨǻȂǿ Ȇdzơȁƨǿ‬‬

‫بةسةرثةرشتى‬ ‫لةقوتابخانة‬ ‫مامؤستا(ضيا ئازاد) كة ِريَنمايى‬ ‫قوتابيان دةك��ات لةضؤنيةتى‬ ‫سودوةرطرتن لةو بابةتانةى‬ ‫دي��خ��ويَ��ن��ن��ةوة‪ ،‬بةتايبةتى‬ ‫بؤنووسينى بآلوكراوةى قوتابخانة‬ ‫كةف َيرى ضؤنيةتى نووسينيان‬ ‫دةكات‪ ،‬سةرةتا باوكى قوتابيةك‬ ‫بة ِريَز مامؤستا(كيفى عبداللة)‬ ‫دةس��ت ث َيشخةرى ك��ردوة‬ ‫بةبةخشينى زياتر ل��ة(‪)40‬‬ ‫بؤثة ِرتوكخانةكة‬ ‫ث��ةرت��وك‬ ‫ه���ةروةه���ا ض��ةن��دب��اوك و‬ ‫مامؤستايةك بةشداريان كردووة‬ ‫بةضةندثة ِرتوك و طؤظارى‬ ‫لةئاخافتن َيكدا‬ ‫ثةروةردةيى‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بة ِريَوبةرى قوتابخانةى‬

‫فيَستظالَى هةوليَر‬ ‫بة بةشدارى قةزاو ناحيةكانى سنوورى ثاريَزطاى هةول َير (كؤية و م َيرطةسؤر و دةشتى‬ ‫هةل َير و شةقآلوة و مةخموور و خةبات و سؤران و ِرةواندز و ضؤمان) ِرؤذى شةممة ِريَكةوتى‬ ‫(‪ )2011/3/12‬كاتذم َير (‪ )10‬سةرلةبةيانى ف َيستظالَى هةول َير دةستى بةكارةكانى كرد كة‬ ‫بةسةرثةرشتى ثاريَزطاى هةول َير و بةهاوكارى سةنديكاى هونةرمةندا ِريَكخرابوو كة ضةندين‬ ‫تيث و طروثى بيانى و ناوخؤ تيايدا بةشدار بوون ‪ ،‬لةوانة (طروثى لوبنانى ‪ ،‬طروثى يؤنانى‬ ‫‪،‬طروثى فؤلكلؤرى كرواتى ‪ ،‬طروثى فؤلكلؤرى فة ِرةنسى ‪،‬طروثى هونةرى ميللييةكانى ديار‬ ‫بةكر ‪ ،‬هونةرة ميلليةكانى هةول َير ‪،‬هونةرة ميلليةكانى توركمان‪ ،‬طروثى هونةرة ميلليةكانى‬ ‫كةرنةظالى قةزاو‬ ‫ِرؤذهةآلت ) كة هةريةكة بة ضةند ضاالكيةكى جوان بةشداريانكرد ‪ ،‬ثاشان‬ ‫َ‬ ‫ناحيةكانى ثاريَزطاى هةول َير كة لةناو ثاركى شانةدةر هةر ناوضةو شويَن َيكى ديارى كراوى بؤ‬ ‫دانرابوو بؤ نمايشكردنى كارةكانى ‪ ،‬كؤيةش بةضةند ضاالكيةكى و كاريَك بةشدار بوو كة ج َيطاى‬ ‫ِرةزامةندى ئةو كةسانةبوو كة سةردانيان دةكرد ئةوشويَنانةى كةبةشدارى ضاالكيةكانيانكردبوو‬ ‫هةريةكة لة(بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى كؤيةو فةرمانطةى كارطةى مافورى كؤية و‬ ‫فةرمانطةى شويَنةوارى كؤية و سةنتةرى ضاالكى طةنجانى كؤية و يةكيةتى ذنانى كؤية و‬ ‫طروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذ هةآلت ) ماوةتةوة بلَ​َيين ف َيستظالَةكة تاوةكو ئ َيوارة بةردةوام بوو‪.‬‬ ‫‪6‬‬

‫نةورؤز ِروونى كردةوة بؤمان‬ ‫و ط��ووت��ى‪ :‬قوتابخانةى‬ ‫لةسةرسيستةمى‬ ‫ن���ةورؤز‬ ‫نةرويجى دامةزراوة بةيارمةتى‬ ‫ِريَكخراوى(كؤمةك) كةضةندين‬ ‫خولةكى ثةروةردةيى دةكةنةوة‬ ‫بؤمامؤستايان ك��ة طشتى‬ ‫بؤسةرجةمى‬ ‫خؤبةخشن‬ ‫ك���وردس���ت���ان ئ��ةم��ان��ي��ش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل وةزارةت��ى‬ ‫هاوكارن‬ ‫ث����ةروةردة‪ ،‬ئةوسيستةمة‬ ‫نرويجية س��ةرك��ةوت��وب��ووة‬ ‫لةقوتابخانةكةيان و ِرةنطى‬ ‫داوةت���ةوة ل��ةب��ةرزى نمرةى‬ ‫تاقيكردنةوةكان و خ َيرايى‬ ‫وةرطرتنى زانيارى و ثةرؤشي‬ ‫قوتابيان بؤقوتابخانةكيان‪.‬‬

‫ئا‪ِ :‬رةوةز مولود‬

‫ثيَشةنطايةكى طرافيك‬ ‫لة ِرؤذى خؤشةويستى‬ ‫بةئامادةبونى قائمقامى شارى كؤية و سةرؤكى زانكؤى كؤية و‬ ‫دام و دةزطا حكومى و خويَنطاران و جةماوةريَكى زؤر ِرؤذى‬ ‫(‪ )2011/2/14‬كاتذم َير (‪)10‬ى سةرلةبةيانى لة هؤلَى كؤليجى‬ ‫َ‬ ‫الو(الدى تؤفيق) يةكةم‬ ‫ئةندازيارى زانكؤى كؤية هونةرمةندى‬ ‫ث َيشةنطاى تايبةتى خؤى كردةوة لة ِرؤذى خؤشةويستى‪ ،‬سةرةتا‬ ‫ث َيشةنطاكة لةاليةند (د‪.‬خدر معصوم ) سةرؤكى زانكؤى كؤية‬ ‫كرايةوة‪ ،‬لةدةسث َيكى كارةكانى ذمارةيةكى زؤرى كةسايةتيةكانى‬ ‫شارى كؤيةى نمايشكردبوو كة ج َيكاى ِرةزامةندى ئامادةبووان‬ ‫َ‬ ‫(الدى تؤفيق) دةرض��ووى ثةيمانطاى‬ ‫بوو ‪ ،‬هونةرمةند‬ ‫هونةرةجوانةكانى شةهيد جةعفةرة لةكؤية‪ ،‬ث َيشةنطاكة‬ ‫تاكو ئ َيوةرة بةردةوام بوو بةناوى كةكؤنةوة دةست خؤشى لة‬ ‫هونةرمةند دةكةين و هيوادارين بةردةوام ب َيت لة كارةكانى‪.‬‬


‫تيثى مؤسيقاى باواجى كؤيةو ضةند ضاالكيةك‬ ‫*رؤذى شةممة ِريَكةوتى ‪2011/1/15‬‬ ‫تيثى مؤسيقاى باواجى كؤية بةشدارى َ‬ ‫سال‬ ‫يادى كؤمارى كوردستانى كرد كة لةهؤلَى‬ ‫ئؤسكار لةكؤية لةاليةن حزبى ديموكراتى‬ ‫ئ َيران ِريَكخرابوو‪ ،‬دواى خويَندنةوةى‬ ‫ضةند وتةيةك و ضةند ثارضة هؤنراوةيةك‬ ‫و ثيشاندانى فيلم َيكى ديكؤم َينتى‬ ‫لةسةر كؤمارى كوردستان ضاالكيةكانى‬ ‫تيثى مؤسيقاى باواجى كؤية دةستى‬ ‫ث َيكرد بةبةشدارى هونةرمةندى دةنط‬ ‫خؤش (اللؤ ِرةنجدةر) ضةند سروديَك و‬ ‫طؤرانيةطيان ث َيشكةش بةئامادةبوان كرد‪،‬‬ ‫ذةنيارانى تيثى مؤسيقاى باواجى هةريةكة‬ ‫هةذارمحمةدعلى‪،‬‬ ‫لة(سةردارئةحمةد‪،‬‬ ‫سةنطارعبدالخالق‪ ،‬رةس��ةن فتح اللة‪،‬‬ ‫ئةميرئةحمةد‪ ،‬ئارةزوئيسماعيل‪ ،‬ل َيزان‬ ‫ق��ادر‪ ،‬هةذيرهةذار‪ ،‬رةوةزم��ول��ود‪،‬ف��ازل‬ ‫سل َيمان‪ ،‬سؤران حةويَز‪ ،‬سةفين سةباح‪،‬‬ ‫هاوسةرمحمةد)‬ ‫ئةحمةدسةرهةنط‪،‬‬ ‫بةشدار بوون‪ .‬شايانى باسة يادةكة نزيكةى‬ ‫‪ 4‬كاتذم َيريَكى خاياند ‪.‬‬

‫ِروونكردنةوة‬ ‫ويَ��راى دةس��ت خؤشيم بؤتةواوى ستافى‬ ‫طؤظارةكةتان‪ ،‬لةذمارة(‪)12‬ى شوباتى ‪2011‬‬ ‫طؤظارى كةكؤن ل��ةالث��ة ِرة(‪ )37‬بابةت َيك‬ ‫لةاليةن بة ِريَزيَك نووسراوة بةناوى(هيواى‬ ‫حةالق) ناونيشانى بابةتةكة بةناوى(لةم وآلتةى‬ ‫ئ َيمة بيرؤكةو ث ِرؤذة دةبةن و بةناوى خؤيانى‬ ‫دةكةن)بالَوكراوةتةوة‪ ،‬لةسةر كردنةوةى هؤلَى‬ ‫قوتابخانةى كؤيةى يةكةم بةناوى يةكةم ث َيطةى‬ ‫ف َيربوونى بة ِريَز مام جةالل‪ ،‬لةشوي َين َيك دةلَ َى‬ ‫بة ِريَوةبةرى ثةروةردةو ئاشتى خان خؤيان‬ ‫كرد بةخاوةنى ئةم بيرؤكةية‪ ،‬بةث َيويستم‬ ‫زانى ئةم ِروونكردنةوةية بدةم هةرضةندة من‬ ‫هاوكارى ماددى و مةعنةويانم كردووة‪ ،‬بةآلم‬ ‫من وةكو خؤم بةبيرؤكةى خؤمم نةزانيوة تاكو‬ ‫بيكةم بةبيرؤكةى خؤم‪ ،‬لةشويَن َيكى تر دةلَ َى‬ ‫بة ِريَوةبةرى ثةروةردة قسةى كردووة طوايا من‬ ‫قسةم كردووة ئةم بيرؤكةيةم كردووة بةهى‬ ‫خؤم‪ ،‬من بةهيض ش َيوةيةك لةمةراسيمى‬ ‫كردنةوةى ئةم هؤلَة قسةم نةكردووة وةئةم‬ ‫بيرؤكةية بة هى خؤم نازانم و دةست خؤشيش‬ ‫لةخاوةنى ِراستةقينةى ئةم بيرؤكةيةدةكةم‪.‬‬ ‫ِرةنج حةمةد قادر‬

‫*‪ CD‬شلةوخانان‪ :‬واب ِريارة بةم زوانة ‪CD‬‬ ‫يةكى تازةى تيثى مؤسيقاى باواجى كؤية بآلو‬ ‫بكريَتةوة‪ ،‬بةناوى (شلةوخانان) كة لةهةشت‬ ‫تراك ث َيك هاتووة‪ ،‬كارى تؤماركردنى‬ ‫لةستؤديؤى تيثى مؤسيقاى باواجى كؤية‬ ‫بؤكراوة لةضةند طؤرانيةكى فؤلكلؤر و‬ ‫ئاوازى تازة ث َيك هاتوةو كارى ئامادةكردنى‬ ‫مؤسيقاو تؤماركردنى لةاليةن هونةرمةند‬ ‫سى لةطؤرانيةكان‬ ‫(ل َيزان قادر) بؤكراوة‪َ ،‬‬ ‫كؤرس دةيلَ َيت‪ ،‬كةوا لةاليةن هونةرمةند‬ ‫(مح َيدين ِرةزا)وة كارى كليثى بؤئةنجام‬

‫دراوةو ئ َيستا لةقؤناغى مؤنتاذ دايةو واب ِريارة‬ ‫بؤجةذنى نةورؤزبآلوبكريَتةوة‪ ،‬طؤرانيةكانى‬ ‫تر هةريةكة لةهونةرمةند(ئيبراهيم سابيرو‬ ‫هؤشمةند زاهيرو ثؤآلئيسماعيل و الويَن‬ ‫عبدالقادر و ِريَكان) دةيلَ َين‪ ،‬ئ َيمةش بةناوى‬ ‫كةكؤنة وة دةست خؤشى لةتيثى مؤسيقاى‬ ‫باواجى كؤية دةكةين و هيوادارين ‪CD‬‬ ‫شلةوخانان سةركةوتن َيكى بةرضاو بة‬ ‫دةست به َين َيت و ضاوة ِريَى كارى باشتر‬ ‫و بةث َيزتر لة تيثى مؤسيقاى باواجى كؤية‬ ‫دةكةين‪.‬‬

‫بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى مناآلنى كؤيةو‬ ‫ضةند ضاالكيةك‬ ‫ِرؤذى ضوارشةممة ِريَكةوتى (‪)2011/2/9‬‬ ‫بة ئامادة بوونى بة ِريَز قائمقامى كؤية‬ ‫و دام��و دةزط��ا حكومى و حيزبى و‬ ‫مامؤستايان و قوتابيان بة ِريَوةبةرايةتى‬ ‫ِرؤشنبيرى مناآلنى كؤية كاتذم َير(‪)3‬‬ ‫ئ َيوارة لةهؤلَى سةنتةرى طةنجانى‬ ‫كؤية ضةندضاالكيةكيان ث َيشكةشكرد‪،‬‬ ‫كةث َيكهاتبوو لةضةند ثارضة هؤنراوةيةك‬ ‫و ض��ةن��د شانؤطةريةكى م��ن��اآلن‪،‬‬ ‫هؤنراوةكان‪-1( :‬هؤنراوةى‪:‬ثاك و خاويَنى‪،‬‬ ‫نوسينى‪:‬كازم كؤيى‪،‬خويَندنةوةى قوتابى‪:‬‬ ‫ِريَذنةحةكيم ‪-2.‬هؤنراوةى‪ :‬طولَزارى‬ ‫نيطار‪ ،‬نوسين و خويَندنةوةى قوتابى‪:‬‬ ‫نورسامان‪-3 ،‬هؤنراوةى‪:‬ثاك و خاويَنى‬ ‫ذينطة‪ ،‬نوسينى‪:‬كازم كؤيى‪ ،‬خويَندنةوةى‬ ‫قوتابى ‪ :‬ضرا محةمةد)‪.‬‬ ‫ثاشان ئةم شانؤ طةريانة نمايشكران‪:‬‬ ‫( ‪-1‬ش��ان��ؤط��ةرى‪:‬ث��اك و خاويَنى‬ ‫م���رؤظ ‪ .‬نووسين و ئ��ام��ادةك��ردن‬ ‫و دةره�� َي��ن��ان‪ :‬م‪.‬رةون��دج��ةم��ال‪،‬‬ ‫‪-2‬شانؤطةرى‪:‬ث َينووسة ِرةنطاو ِرةنطةكةم‪.‬‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫ئامادةكردنى‪:‬هةنسك‬ ‫و‬ ‫نووسين‬ ‫جةمال ‪.‬دةره َينانى‪ :‬م‪.‬رةون��د جةمال‪،‬‬ ‫‪-3‬شانؤطةرى‪ :‬بةيةكةم دةرض��ووم‪.‬‬ ‫نووسين و ئامادةكردن و دةره َينان‪:‬‬ ‫م‪.‬رةوند جةمال‪-4 ،‬شانؤطةرى‪:‬ثاك و‬ ‫خاويَنى ذينطة‪ ،‬نووسين و ئامادةكردن و‬ ‫دةره َينان‪:‬م‪.‬رةوند جةمال )‪ .‬ئةم قوتابيانة‬ ‫بةشداريان ك��رد لةشانؤطةريةكان‬ ‫(ريَذين‪ ،‬سؤما‪ ،‬ثةريَشان‪ ،‬رازاو‪ ،‬سةيران‪،‬‬ ‫س��ةدا‪ ،‬ذينؤ‪ ،‬نيشان‪ ،‬رةويَ���ن‪ ،‬ضرا‪،‬‬ ‫ظارين‪ ،‬هةلَويَست‪ ،‬شكار‪ ،‬سةبا‪ ،‬نور‪،‬‬ ‫مةتين‪ ،‬محةمةد) ‪ ،‬كارة هونةريةكان‬ ‫‪ :‬ديكؤر‪:‬حاجى فازل و ئاكؤرةئوف و‬ ‫رةوةندجةمال‪ ،‬رووناكى‪:‬رةوةندجةمال‪،‬‬ ‫مؤسيقا‪:‬حاجى فازل‪ ،‬جل و بةرط‪ :‬رةوةند‬ ‫جةمال‪،‬ثؤستةر و ديزاين‪:‬محةمةدرةفيق‪...‬‬ ‫شايانى باسة هةريةكة لةقوتابيانى ئةم‬ ‫قوتابيانة بةشدارى ئةم ضاالكيانةيان‬ ‫كردبوو(خويَندنطاى ذين‪ ،‬خويَندنطاى‬ ‫مهاباد‪،‬خويَندنطاى شيرين‪ ،‬خويَندنطاى‬ ‫دلَدار)‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪7‬‬


‫ذيانى داوةرى دكتؤرهيمداد مجيد على مةرزانى‬ ‫ديعايةيان بؤ دةكردم و دةيانطوت‪ :‬بةبةر دةم دادطا ب ِرؤى‬ ‫ذوورى‬ ‫دة ِرؤذ دةضية‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئا‪:‬هيمن ئيلنجاخى‬ ‫بةشى دووةم‬ ‫لةدواى دةرضوونم لةزانكؤو تةواوكردنى‬ ‫كؤل َيذى ياسا لةزانكؤى صالح الدين‬ ‫سى مانط كارى ثاريَزةرايةتيم كرد‬ ‫بؤماوةى َ‬ ‫لةشارى هةول َير‪.‬‬ ‫ل��ة‪ 1993/10/10‬لةبة ِريَوةبةرايةتى‬ ‫ئاسايشى هةول َير دامةزرام وةك كةس َيكى‬ ‫ياسايى بة ِرتبةى( مالزم االول) لةئاسايش‬ ‫مامةوة تا ثلةكةم طةيشتة رائد‪ ،‬ئةوكاتة‬ ‫من لةئاسايش ك��ارم دةك��رد حكومةتى‬ ‫هاوبةش هةبوو زؤربةى ئةفسةرانى ئاسايش‬ ‫خويَندةوار ب��وون و دةرض��ووى زانكؤو‬ ‫ثةيمانطاوئامادةييةثيشةييةكان بوون و‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئاستى ِرؤشنبيريان بةرز بوو بةآلم‬ ‫ئةوةشدا خةلَكى خراثى ت َيدابوو وةك‬ ‫َ‬ ‫نابى)ماوةى ث َينض‬ ‫بى‬ ‫ضةقةل َ‬ ‫دةلَ​َين(ضةم َ‬ ‫َ‬ ‫سال لةم دةزطاية مامةوة وةك خؤم حةزم‬ ‫بةو دةزطاية نةدةكرد بةآلم لةبةر ئةوةى‬ ‫مووضةى مانطانةى باش بوو ناضار بووم لةم‬ ‫دةزطاية بم َينمةوة‪.‬‬ ‫بةآلم هةر كارى ياسايم دةكردو لةبةشى‬ ‫ل َيكؤلَينةوة كارم دةك��ردو نويَنةرايةتى‬ ‫ئاسايشم دةكرد لةبةردةم دادطا ئةطةر‬ ‫داوايةك هةبواية‪ ،‬لةسالَى ‪ 1996‬لةكؤل َيذى‬ ‫سةربازى قةآلضؤالن وةرطيرام ب ِروانامةى‬ ‫دبلؤمم وةرطرت لةبوارى زانستى سةربازى‪.‬‬ ‫وة لةدواى ِرووداوةكانى سالَى‪ِ 1996‬رووم‬ ‫لى و زةلَ َى ب ِريارمدا‬ ‫كردة كؤيةو ئينجا بؤك َي َ‬ ‫سةفةر بكةم بؤدةرةوةى وآلت كةوتمة ِر َى‬ ‫ةزايةتى ثة ِريمةوة طونديَكى‬ ‫كاتى لة ِر‬ ‫َ‬ ‫بةآلم َ‬ ‫توركيا يةك َيتى طةيشتةوة كؤية ب ِريارمدا‬ ‫بطة ِريَمةوة لةبةرئةوةى من تاقانة بووم‬ ‫باوكم و دوو خوشكم و خ َيزانم و يةك‬ ‫منالَم ج َيه َيشتبوو بؤسةرثةرشتى كردنيان‬ ‫َ‬ ‫دووسال لةئاسايشى‬ ‫و طة ِرامةوةو ماوةى‬ ‫هةول َير لةكؤية دةوامم كرد وةك ل َيثرسراوى‬ ‫هؤبةى ئيدارةو ل َيثرسراوى هؤبةى ياسا‪.‬‬ ‫لة‪ 1998/2/12‬طوازرامةوة بؤوةزيفةى‬ ‫مةدةنى و بةج َيطرى داواك��ارى طشتى‬ ‫‪8‬‬

‫‪ - 1984‬د‪.‬هيمداد مةجيد‬ ‫دامةزرام لة ِرؤذى ‪ 1998/4/13‬سويَندى‬ ‫ياسايم خوارد لةبةردةم بة ِريَز وةزيرى داد‬ ‫(عبدالرحمن ن��ةورةس)وة تةنسيب كرام‬ ‫لةكؤيةو دةسةآلتى دادوةرى ل َيكؤلَينةوةم‬ ‫ث َيدرا لةبةرئةوةى ئةوكات لةهةموو ئيدارةى‬ ‫سل َيمانى بةهةموو قةزاو ناحييةكان تةنيا(‪)15‬‬ ‫حاكم هةبوو كة زؤركةم بوو تةنيا جارى‬ ‫سى يان ضوار‬ ‫واهةبوو يةك حاكم سةردانى َ‬ ‫دادطاى دةكرد لةهةفتةيةكدا واتا هةفتةى‬ ‫يةك ِرؤذ دةوام دةكرا لةدادطاى قةزاو‬ ‫ناحييةكان وة ئةو كاتى من بووم بةدادوةرى‬ ‫ل َيكؤلَينةوة لةكؤية ذمارةيةكى زؤر ئاوارةى‬ ‫هةول َيرو س��ؤران و بادينان وكةركوك‬ ‫لةسنوورى ثاريَزطاى هةول َيربوون لةكؤية‬ ‫ضونكة سنوورى ئةوثاريَزطايةى هةول َير‬ ‫لةكؤية بةش َيكى ضؤمان و طةآللَةو سؤران‬ ‫و ِرةوان��دزو حةريروخةاليفان وشةقآلوةو‬ ‫هيران و ديَطةلةو تةق تةق لةسةر بوو‪ ،‬جطة‬ ‫لةزؤرى ذمارةيةكى ئاوارةى شوان لةتةق‬ ‫تةق و نزيكةى ث َينض هةزار ث َيشمةرطة‬ ‫لةسنوورى ئةو ثاريَزطاية هةبوو لةبةر ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيدارةى هةول َيرو‬ ‫خةتى تةماس بوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كةركوك ئةوكات بؤبةرطرى كردن‬ ‫بى ضةك و هاوآلتيان ناضاربووم‬ ‫لةخةلَكى َ‬

‫دةس��ت توند بكةم لةتةوقيف كردنى‬ ‫تؤمةتباران و بؤية ِرووبة ِرووى ضةندين‬ ‫دعايةو ث ِروثاطةندةبوومةوة لةوانة(دةيان‬ ‫�ى دة ِرؤذ‬ ‫طوت بلَ َى حاكم مةرحةبا دةلَ� َ‬ ‫َ‬ ‫ذوورى)و(زؤرج��ار دةيان طؤت حاكم‬ ‫ب ِرؤ‬ ‫تةوقيف لةجياتى حاكم تةحقيق)(جاريَك‬ ‫لة ِرؤذنامةى سيخورمة لةسةريان نووسيم‬ ‫حاكمى كؤية طوللةو زللةبةيةك مادةى‬ ‫قانوونى حوكم دةدا)يان دةيانطوت (بةبةر‬ ‫َ‬ ‫ذوورى)‪.‬‬ ‫دةم دادطا ب ِرؤى دة ِرؤذ دةضية‬ ‫ديارة من هةموو ئةو قسانة بةمةدح‬ ‫دةزانم ضونكة من توند بووم بؤبةرطرى‬ ‫ك��ردن لةخةلَك و ضةسثاندنى ياساو‬ ‫بةرقةراركردنى عةدالةت لةسنوورى كؤيةو‬ ‫دةوروبةرى وة لةكاتى دةست بةكاربوونم‬ ‫وةك دادوةر بينيم بيناييةى دادطا بةرةو‬ ‫ِرووخان دةض َيت و بؤية هةولَ​َيكى زؤرم دا‬ ‫بؤئةوةى بتوانم بينايةكة نؤذةن بكةمةوة‬ ‫بؤية لة ِريَطاى بة ِريَز وةزي��رى دادةوة‬ ‫ث � ِرؤذةي��ةك��ى( ‪ )47000‬ضل و حةوت‬ ‫هةزار دينارم بةرزكردةوة بؤسةرؤكايةتى‬ ‫حكومةتى هةريَمى كوردستان كة ئةوكات‬ ‫بة ِريَز كاك كؤسرةت سةرؤكى حكومةت بوو‬ ‫موافةقةتى كرد كةبيناكة نؤذةن بكريَتةوة‬ ‫بةم ب ِرة ثارةية بؤبينايةى دادطاى كؤيةمان‬ ‫نؤذةن كردةوة كة ئةوكات حكومةت لةسةر‬ ‫طومرط دةذيا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ب��ةآلم لةسالى‪2001‬جاريَكى تر‬ ‫داوام لةجةنابى مام جةالل كرد كةبيناكة‬ ‫بةتةواوى نؤذةن بكريَتةوة ديارة بة ِريَزيان‬ ‫وةك هةميشة ثشتيوانى ياسابوون ب ِرياريدا‬ ‫بةنؤذةن كردنةوةى دادطاكةمان ئيتر ئةم‬ ‫بينايةى كة لةسالَى ‪ 1957‬دروست كراية‬ ‫بؤيةكجارةكى لة ِرووخان ِرزطار بوو‪.‬‬ ‫ ِرؤذيَ��ك بة ِريَز دكتؤر بةرهةم احمد‬‫صالح ئةوكات سةرؤكى حكومةت بوو‬ ‫سةردانى ثاريَزطاى هةول َيرى كرد لةكؤية‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سةرجةم دام و دةزطاكان كؤبؤوة‬ ‫منيش داواى دروستكردنى بينايةى‬ ‫دادطاى كؤيةم ل َيكرد لة ِريَطةى ثاريَزطاى‬ ‫هةول َير بكرمستةفا ئةويش موافةقةتى كردو‬ ‫بينايةى ئ َيستاى دادطاى كؤيةو حةوت‬


‫خانووى بؤدروست كردين‪.‬‬ ‫بةآلم ئةوةى ج َيطاى سةرنج و ت َيروانينة‬‫ئةوة بنكةى طرتن و طواستنةوةى لةذيَر‬ ‫زةمين َيك بوو لةذيَربينايةى ثاريَزطاى هةول َير‬ ‫لةكؤيةبوو وةيةك َيك لةوانةى من تةوقيفم‬ ‫كردبوو لة ِرؤذنامةى هاوآلتى شت َيكى لةسةر‬ ‫من نووسيبوو كةوا من ئةوكةسةم بيست‬ ‫ِرؤذ لةذيَر زةمين َيك بةند كردبوو وةكات َيك‬ ‫بة ِريَز دكتؤر بةرهةم ئةوةى بينى ل َيى‬ ‫ثرسيم ئةمة ِراستة وتم بةلَ َى لةبةر ئةوةى‬ ‫بنكةى طرتن و طواستنةوةى كؤية بينايان‬ ‫نيية بؤية جةنابيان ب ِرياريان دا بةدروست‬ ‫كردنى بينايةى ئ َيستاى بنكةى طرتن و‬ ‫طواستنةوةى كؤية‪.‬‬ ‫سالَى ‪ 2004‬داوام لةوةزيرى داد كرد‬‫كةو ا دادطا بكاتةوة لةشارى تةقتةق و‬ ‫بة ِريَزيان ِرةزامةندبوون لةسةر ئةم داوايةو‬ ‫لةكاتى كردنةوةش داوام كرد كة دائيرةى‬ ‫تاثؤ بكاتةوة‪ ،‬بؤية ِرةزامةندى نيشان دا‬ ‫سةرئةويش‪.‬‬ ‫وة ِرؤذيَ��ك داوام لةبة ِريَز مامؤستا‬‫كاكةخان كرد كة ئةوكات بة ِريَوةبةرى‬ ‫ناحيةى تةقتةق بوو َ‬ ‫هةول بدات بؤكردنةوةى‬ ‫ثى باش‬ ‫بانكى تةقتةق وة بة ِريَزيان زرؤيان َ‬ ‫بوو وةضةند سةفةريَكى كرد بؤوةزارةتى‬ ‫دارايى و ئابوورى تا موافةقةى ه َينايةوة‪.‬‬ ‫وةبؤيةكةم جار من داوام كرد لةئاراس‬‫حةويَزى و مامؤستا محمدمستةفا كةوا‬ ‫نووسراويَك لةئةنجومةنى شارةوانى كؤية‬ ‫ئا ِراستةى هةموو سةركردةو ل َيثرسراوة‬ ‫كؤيةكان بكةن بؤكردنةوةى زانكؤ لةكؤية‬ ‫خوا َ‬ ‫قبول ناكات ئةوانيش كةوتنة خؤ بةآلم‬ ‫وابزانم دكتؤر باوةدين نووسينةكةى نووسى‬ ‫بؤسةركردةكان و ل َيثرسراوانى كؤية بةآلم‬ ‫ئاراس و مامؤستا محمد مستةفا كةوتنة‬ ‫خؤ بؤبةدواداضؤنى وةمن هةولَى زؤرمدا‬ ‫بؤكردنةوةى ئةم زانكؤية خؤشبةختانة‬ ‫شةرةفى دامةزراندنى زانكؤى كؤية بةر‬ ‫بة ِريَز مام جةالل كةوت‪.‬‬ ‫من تةنيا لةبوارى دادطا خزمةتم بةكؤية‬‫نةكردووة بةلَكو ماوةى (‪َ )10‬‬ ‫سال وانة ب َيذ‬ ‫بووم لةثةيمانطاى تةكنيكى كؤية كة ِرؤذيَك‬ ‫من و كاك ئاراس عبدالخالق لةسالَى ‪2000‬‬ ‫سةردانى ثةيمانطاى تةكنيكى كؤيةمان‬ ‫كردو داوام لةبة ِريَز مامؤستا ِرؤستم عزةت‬ ‫كرد كة بةشى كارط َي ِرى ياسا بكاتةوة‬ ‫بةجى ب ِرياريدا بةكردنةوةى‬ ‫بة ِريَزيان دةست َ‬ ‫ئةم بةشة بةمةرج َيك من مامؤستاى‬ ‫بؤدابين بكةم لةدادطاى كؤيةوة ماوةى‬

‫دةسال لةبةشى كارط َي ِرى ياساو شةش َ‬ ‫َ‬ ‫سال‬ ‫َ‬ ‫لةكؤل َيذى شةريعةو شةشة سال لةكؤل َيذى‬ ‫ياساى زانكؤى كؤية خزمةتم كرد‪.‬‬ ‫وة لةسالَى ‪ 2003‬ث��اش ئ��ةوةى‬‫ب ِروانامةى ماستةرم بةدةست ه َينا دامةزراوم‬ ‫بةدادوةر وة لةماوةى سيانزة َ‬ ‫سال كارى‬ ‫دادوةري��م هةولَم داوة ياسا بضةسث َينم‬ ‫و عةدالةت بةرقةرار بكةم و ك َيشةكان‬ ‫ضارةسةر بكةم بةث َيى ياسا وة ئةوةى من‬ ‫ت َيبينيم كردووة خةلَكى كؤية خةلَك َيكى‬ ‫سادةو ساكارو دلَساف و ب َيطةردو ب َيك َيشةن‬ ‫زوو ت َيكةلَى خةلَك دةبن و دلَى خؤيان‬ ‫بؤخةلَك دةكةنةوة وة ِراست طؤ و دلَثاكن‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هاوكارو هاو ِريَكانيان‪ .‬وةلةذيانى‬ ‫دادوةريمدا ئةوةى زؤركارى ت َيكردم ئةوةبوو‬

‫كات َيك شاعيرونووسةرو ِرووناكبيرى شارى‬ ‫كؤيةمحمدى حاجى على خؤى كوشت‬ ‫وةلةكاتى ضونم بؤشويَنى ِروداو دوكانةكةى‬ ‫كةسعاتضى بوو‪ ،‬مةستة ِرةيةكى دارم دؤزيةوة‬ ‫كةوةسيةت نامةى خؤى لةسةر نوسيبوو‬ ‫داواى لةخ َيزان و مندالَةكانى كردبوو كةوا‬ ‫اعتماد بكةنة سةرخؤيان و ثشت بةخؤيان‬ ‫ببةستن وةديَرة شيعريَكى نوسيبوو كةقةت‬ ‫لةبيرم ناض َيتةوة كةبريتيبوو لة‪(:‬بةجاح َيلى‬ ‫و بةثيرى‪-‬هزا هوة مةصيرى) بةآلم زؤر‬ ‫ِرووداوى جؤراوجؤرو سةرسو ِره َينةرو سةرنج‬ ‫َ‬ ‫ئةم(‪)13‬سال‬ ‫راك َيشم بينيوة لةماوةى‬ ‫دادوةريم لةشارى كؤية بةآلم لةبةر ثاراستنى‬ ‫نه َينيةكان ضونكة ثةيوةنديان بةكةسايةتى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫باسبكرى؟!‬ ‫ناكرى‬ ‫خةلَكةوة هةية‬

‫‪-1979‬هةوليرَ ‪ /‬د‪.‬هيمداد و باوكي‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪9‬‬


‫ديوانى شيَخ ئةنوةربةرزنجى شاعير‬ ‫ئةى الوى وةتةن هةستة دةمى هةو َلو خةباتة‬ ‫ب��ؤ ش����ؤ ِرش و ئ����ازادى س���ةرو م��ا َل��ة خ��ةالَت��ة‬ ‫سةرهة َلب ِرة زوو هةستة لة خةو كاتى نةجاتة‬ ‫ه��ةر شؤ ِرشة هةركؤششة دةس��ت��ورى حةياتة‬ ‫دوذم��ن لة خةفةت ه َيزى حةقيقةت كشوماتة‬ ‫م��ةي��دان��ى م��ة دةب����ارىَ ك��ةض��ى ب � َي��دةس��ةالَت��ة‬ ‫دةست كةوتنى ئ��ازادى بة هؤى ِرشتنى خو َينة‬ ‫�ى بوةش َينة‬ ‫ه َيرش ب��ةرة س��ةردوذم��ن و دةس��ت� َ‬

‫د‪.‬كمال معروف‬

‫بنةمالَةى بةرزنجى لة شارى كؤية ِرؤلَ​َيكى‬ ‫بةرضاويان ط َي ِراوة لة ض لة ِرووى بالَوكردنةوةو‬ ‫ثةرةث َيدانى ِريَطاى قادرى لةم شارةدا لة‬ ‫اليةك‪،‬لة اليةكى ترةوة خزمةت َيكى زؤرى‬ ‫شيعرو ئةدةبيان كردووة‪،‬ضةند شاعيريَكى‬ ‫ل َيهاتوو بة توانيان ت َيدا هةلَكةوتووة‪،‬كة‬ ‫ِرؤلَ��ى طرينطيان لة ب��ووارى ئ��ةدةب و‬ ‫هونةرى مةقامات بينيوة كة مايةى‬ ‫خؤشحالَى و ج َيطاى شانازيية‪،‬ش َيخ ئةنوةر‬ ‫كة كو ِرى شاعيرى غةزةل خوانى بة تواناى‬ ‫حوس َينيية‪،‬ناويَكى درةوشاوةية لة شيعرى‬ ‫كالسيكى كورديدا‪،‬شاع َيريَكى نيشتمان‬ ‫ث��ةروةرو ش َيخ َيكى خواناس و بير تيذ‬ ‫بووة‪،‬شيعرة كالَسيكييةكانى ث ِرن لة هونةرى‬ ‫ِرةوانب َيذى و وردةكارى و هةست ناسكى و‬ ‫دلَسؤزى طةل و نيشتمان لة شيعرةكانى‬ ‫بة ِروونى دةبينريَن‪،‬شيعرةنيشتمانييةكانى‬ ‫لة هةست و دةرون َيكى ثاك و ب َيطةردةوة‬ ‫نيشتمان‬ ‫هةلَقوالَون‪،‬خؤشةويستى‬ ‫هةويَن و سةرمةشقى بةش َيكى زؤرى‬ ‫شيعرةكانيةتى‪،‬لة شيعرةكانيدا هانى الوان‬ ‫دةدات‪،‬كةخؤيان بة زانست و زانيارى ضةكدار‬ ‫بكةن‪،‬بضنةمةيدانى خةبات و ت َيكؤشان‬ ‫و تاكو والَتةكةيان لة ضنط داطيركةران‬ ‫ببى و بةرةو سةربةستى هةنطاو‬ ‫ِرزط��ار َ‬ ‫َ‬ ‫بهاوى بطاتة ِريَزى والَتانى ث َيشكةوتوو‪،‬بؤية‬ ‫زؤر بةتوندى هةستى نا ِرةزايى خؤى لة‬ ‫هةمبةر داطيركةرانى كوردستان خستؤتة‬ ‫ِروو‪:‬‬ ‫‪10‬‬

‫نةورؤز جةذن َيكى ِراستةقينةى نةتةوةى‬ ‫كوردو طةالنى ئاريية‪،‬نةورؤز يادى ئةو ِرؤذانة‬ ‫دةكاتةوة كة لةسةر ضيا سةركةشةكانى‬ ‫كوردستان مةشخةلَى ئاطر جؤش دةدرا‪،‬كة‬ ‫َ‬ ‫سؤل و‬ ‫نيشانةى بةسةر ضوونى سةرماو‬ ‫هاتنى وةرزى بةهارى ث ِر لة َ‬ ‫طول و ن َيرطزو‬ ‫سونبول لة ِرةمزى ئازادى و سةرفرازى و‬ ‫لة ناوبردنى ستةمكارى كوردستانة‪،‬موذدةى‬ ‫نويَبوونةوةو يةكةم ِرؤذى سالَى تازة‬ ‫دةطةيةنى‬ ‫َ‬ ‫بى ئةى ميللةتى كورد ِرؤذى ئازاديت هةالَت‬ ‫موذدة َ‬ ‫شادمانى و بةختيارى كةوتة ن َيو ش��ارو والَت‬ ‫وةرزى زستان ت َيثة ِرى ِرؤى نةما سةرماو َ‬ ‫سؤل‬ ‫َ‬ ‫دةهؤل‬ ‫ل َيدراتةث َلى طوشادى و مؤسيقاو زو ِرن��او‬ ‫ش َيخ مةحمودى نةمر لة بيستةكاندا‬ ‫ج���ا ِرى س��ةرب��ةخ��ؤي��ى دا‪،‬ل���ة ث َيناو‬ ‫كوردستان َيكى ئازاد وسةربةخؤ جةنطاو‬ ‫بةالَم ئينطليزةكان كةوتنة كةمكردنةوةى‬ ‫دةسةالتى لة اليةك‪،‬لة اليةكى تر هةولَيان‬ ‫دا بؤ لةناوبردنى ش َيخ مةحموديش بةرامبةر‬ ‫بةم كارة نا ِرةوايةى ئينطليزةكان‪،‬دريَغى‬ ‫نةكرد لة دذايةتى كردنى ئينطليزةكان و‬ ‫ثوضةلَكردنةوةى ثيالنةكةيان‪،‬بؤية شاعير‬ ‫دةلَ َى ‪-:‬‬ ‫كة َ‬ ‫طولضووطو َلشةنىزةردبوودرةختيشهة َلوةرىثةلكى‬ ‫ضريكةى بولبول و قومرى و هوزارى سةرض َالنت برد‬ ‫َ‬ ‫لةطةلكوردان‬ ‫فةلةك ِرووتوةرطة ِرانلوتفتنةبووجارىَ‬ ‫نةوةى كاك ئةحمةدى ش َيخ و مةليكى خانةدانت برد‬ ‫لة سالَى ‪ 1958‬خةلَكى شؤ ِرشط َي ِرى‬ ‫ع َيراق بة كوردو عةرةب و كةمةنةتنةوةييةكان‬ ‫ِراثة ِرين‪،‬توانيان تةخت و تاراجى ِرذيَمى‬ ‫ثاشايةتى طؤ ِربةطؤ ِريَك بشك َينن و‬ ‫ئ��االَى سةربةستى هةلَبكةن و مرؤظى‬

‫ع َيراق لة دةست زولَم و ضةوساندنةوة‬ ‫ِرزطار بكةن‪،‬بةمةش خةون و ئاواتةكانى‬ ‫ضةوساوةكانى كوردستان بة جوتيارو ثالَةو‬ ‫كريَكارةوةو هاتةدى و كورد وةك نةتةوةى‬ ‫دووةم لة عي ِراق حيسابى بؤ كرا‪،‬لةم ِرووةوة‬ ‫شاعير دةلَ َى‪-:‬‬ ‫ِرؤذى ئ����ازادى والَت وس���ةردةم���ى ِرزط��اري��ي��ة‬ ‫ك��ات��ى م��ةرط��ى خائينان ول��ةش��ك��رى ب َيكارية‬ ‫ج��ةذن��ى ئ����ازادى ك��ر َي��ك��ارو ه����ةذارو ِرةن��ج��ب��ةر‬ ‫جةذنى شادى و سةرفرازي ميللةتى ت َيكؤشةرة‬ ‫شاعير بةرةو ِرياليزمى ِرةخنة طرانة‬ ‫دةنى وةكو دةنط َيكى دل َير نا ِرةوايى‬ ‫هةنطاو َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫خؤى لةبةرامبةر كلؤلى و دواكةوتنى‬ ‫كؤمةالَيةتى دةخاتة ِروو‪،‬دذى كؤنةثةرستان‬ ‫َ‬ ‫ثى لةسةر خويَنى ئةم‬ ‫دةوةستى‪،‬كة‬ ‫دةوال َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ميللةتة دةذين و خ َيرو ب َيرى بةتاالن دةبةن‬ ‫بؤية شاعير هانى الوان دةدات كة ِراثةرن‬ ‫و زؤردارى ِريشةك َيش بكةن و تاكو والَت‬ ‫بى‬ ‫ئازادو سةربةست َ‬ ‫تاكةى لةخةوى غةفلةت و ب َيهؤشى دةنا َلى‬ ‫ت��ةن��ه��اي��ة ط��ةل��ت دةرب������ةدةرة م� َ‬ ‫��ال و منا َلى‬ ‫يةخسيرى لة ذ َيربارى زو َل��م و حةزرةتى والى‬ ‫ب � َي��ن��ان و ث��ةر َي��ش��ان��ى ب��ةط��ي��رف��ان��ى ب��ةت��ا َل��ى‬ ‫ت��اس��اوى ل��ةب��ةرج��ةورى ب��ةط و شاهو مةعالى‬ ‫بةبى سةروةت وما َلى‬ ‫بى ه َيزو َ‬ ‫بى سةنعةت و َ‬ ‫َ‬ ‫دةستكةوتنى ئ���ازادى بةهؤى ِرشتنى خو َينة‬ ‫ش � َي��خ ئ��ةن��وةر وةك شاعيريَكى‬ ‫عاشق‪،‬عاشقى جوانى كف و كؤلَى هةلَضووى‬ ‫دلَى خستؤتة ِروو‪،‬لة شيعرةكانى ئةطةر‬ ‫ياربى‪،‬ئةوا لةديويَكى‬ ‫بة ِروالَةت خؤشةويستى َ‬ ‫ترةوة‪،‬عةشق َيكى طةورةى ئيالهى دةبينريَن‬ ‫‪،‬عةشق َيكى دةرويَشانةى قادرى لة دةروونى‬ ‫دا كلَثةى طرتووة‪،‬شيعرةكانى ث ِرلةهةست و‬ ‫نةستى سؤفيانة شاعير طرفتارة بة عيشقى‬ ‫ئيالهيةوة ‪،‬بؤية دةلَ َى‪-:‬‬ ‫دووب���ارة ئ��ةوا ه��ات��ةوة بةزمى ش��ةوى ئةفراح‬ ‫س��اق��ى دةوةرة ث � ِرك��ة ل��ةب��ؤم ث��ي��ا َل��ةو ئ��ةق��دام‬ ‫داي��م لةسةفةر داي��ة د َل��م ه��ةروةك��و سةيياح‬ ‫روح هةستة لة راحى تؤ لة ن َيوعالةمى ئةرواح‬ ‫وةكو شاعيريَكى كالسيكى باسى زولف‬


‫و خةت و َ‬ ‫خال و باالَى سنةوبةر عةرعةرى‬ ‫َ‬ ‫باردةكات و دةلى‪:‬‬ ‫طرفتارى دةم��ت نرخى ب��ةب��ازا ِرى عةجةم دا‬ ‫دووض��اوى ِرةش��ت ت َيرى لة ئةربابى قة َلةم دا‬ ‫ِروخسارى طو َلت شةوقى بةسةيرانى د َلم دا‬ ‫طو َلنارى ِروخت ِرةشكى بة طو َلزارى ئيرةم دا‬ ‫دوو تاقى برؤت صعنى لة ميحرابى حةرةم دا‬ ‫ث ِرؤسةى ئةنفال ث ِرؤسةيةكى نةطريس‬ ‫بوو‪،‬زؤرترين ذيانى مرؤيى و ئابوورى‬ ‫كؤمةالَيةتى و ِرؤشنبيرى بة ميللةتى كورد‬ ‫طةياند‪،‬كة زياتر لة سةدو هةشتاو دوو‬ ‫هةزار كو ِرى ق ِركردوو لة سةرخاكى خؤى‬ ‫س ِريةوة‪،‬تاوان َيكة لة م َيذووى مرؤظايةتى دا‬ ‫بى ويَنةبوو‪،‬كة سوتاندنى ِرةزو باغ و ويَران‬ ‫َ‬ ‫كردنى ث َينض هةزار طوندى كوردستانى‬ ‫طرتةوة‪،‬‬ ‫ئ����ةم����ة ك�������ةى دي����ن����ة ك�������ةى ذي���ن���ة‬ ‫ه����ةت����اك����ةى س�����وك�����و ِري���س���واب���ي���ن‬ ‫ب�����ةدةس�����ت داط�����ي�����رك�����ةرى زؤردار‬ ‫ل������ة ت�����ةع�����زي�����ب و س��������زا داب����ي����ن‬ ‫شة ِرى كوردانى كردة كورد ق ِران ئةنفالى ناول َينا‬ ‫بى شو َينا‬ ‫بة زيندوويى لة ضا َليان لة طؤ ِرستانى َ‬ ‫مةالى طةورة زانايةكى ئاينى مةزن و‬ ‫شاعيريَكى كؤمةالَتى و سياسى بوو‪ِ ،‬رؤلَى‬ ‫بةرضاوى بينى لة ورياكردنةوةى طةلةكةى‬ ‫و هانى الوانى داوة كة ِريَطاى خةبات و‬ ‫ت َيكؤشان بطرنة بةر تاكو لةتاريكى ونةزانى‬ ‫و نةريتى دواكةوتوويى دةربازبين‪،‬ش َيخ‬ ‫ئةنوةر شاعير لة كؤضى دوايى مةالى‬ ‫طةورة دا شيوةنى بؤ دةكاو دةلَ َى ‪-:‬‬

‫سستةر مريةم‪،‬‬ ‫نيو سةدة خزمةتكردن‬ ‫هيواى عةبدة تةها‬

‫زؤرن ئةو كةسانةى كة سةردةمان َيك لة فةرمانطةكان كارمةند و فةرمانبةرى حكومةت‬ ‫بوون و ه َيندة بة ريَك و ث َيكى ئةركةكانيان جآبةجآ دةكردو كارةكانيان ئةنجام‬ ‫ببى بة فةرمانبةريَك و‬ ‫دةدا خةلَكى هةر حةزى دةكرد رؤذيَك لةرؤذان وةك ئةوان َ‬ ‫خزمةتى خةلَك بكات‪ ،‬خؤشةويست بوون هيواى خةلَك بوون و ئةوخزمةتطوزاريةى‬ ‫كةث َيشكةشيان دةكرد شياوى دةست خؤشى و سوثاس بوو‪ ،‬ئةومووضةى وةريان‬ ‫َ‬ ‫حةآلل بوو‪ ،‬لةو كةسانة كةميان ماون و ئةوةى ماويشة بةهؤى‬ ‫دةطرت سةددةرسةد‬ ‫َ‬ ‫ضوونة تةمةنةوة يان خانة نشين كردنةوة شاردراونةتةوة و رؤليان نةماوة‪ ،‬يةك َيك‬ ‫لةو كةسايةتيية دلَسؤزانة كة خزمةت َيكى نيو سةدةيى ث َيشكةش بة خةلَكى شارى‬ ‫كؤية كردووة و هةموو كات َيك لة ئامادةباشى دابووة ض لة شةوانى زستانى بة بةفر و‬ ‫باو و باران ض لة هاوينى طةرم‪ ،‬هيض كات َيك كةسى نائوم َيد نةكردووة و بة هاناى‬ ‫هةموو خةلَكةوة ضووة‪ ،‬هةر كات َيك كة بةدةردةكةوت ئيتر ئوم َيديَك و ئارامييةك و‬ ‫دلَنيابوونةك ثةيدا دةبوو كة كارةكة بة ئاسانى ئةنجام دةدريَت‪ ،‬ئةوةندةى لة تواناى‬ ‫دابا نةيدةه َيشت كةس تووشى سةفةرى شاران بب َيت‪ ،‬ضةندةها(نةوة) لةسةر دةستى‬ ‫ئةو دايكة(ناوك)يان ب ِراوة كة بة دةيان سةركردة و ثزيشك و ئةندازيار و مامؤستاى‬ ‫لى ث َيطةيشتووة‪ ،‬ئةم خزمةتطوزارة ئةم دايكة خاتوو( مريةم يوسف)ة ناسراو بة(سستةر‬ ‫َ‬ ‫مريةم ) كةسالَى(‪)1936‬ز لةشارؤضكةى(عةنكاوة)هاتؤتة دنياوةو خويَندنى سةرةتايى‬ ‫َ‬ ‫لةوى تةواودةكات‪ ،‬ثاشان لةخول َيكى ثةرستارى يةك سالَى بةشدارى دةكات و‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دادةمةزرى‪ ،‬هةر لةكؤية لةريَكةوتى(‪)1962/6/3‬‬ ‫بؤيةكةم جار لةسالى(‪ )1953‬لةكؤية‬ ‫َ‬ ‫دةنى و دةب َيت بةكؤيى و‬ ‫لةطةل مامؤستا(اسحاق طورطيس) ذيانى هاوسةرى ث َيكةوة َ‬ ‫دةبى لة خزمةت كردن تا بةروارى‪2002/5/18‬‬ ‫دةب َيتة دايكى(‪)5‬كو ِرو(‪)2‬كض‪ ،‬بةردةوام َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بطيرى و‬ ‫لى‬ ‫خانةنشين‬ ‫دةكرى‪ ،‬حةقى خؤيةتى ئةوكةسايةتيية خزمةتطوزارة ريزى َ‬ ‫لى بدريَتةوةو خةآلت َ‬ ‫بكرى‪ ،‬ضونكة رؤذيَك لة رؤذان تاكة ثةرستار بوو لة‬ ‫ئاوريَكى َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫نةخؤشخانةى كؤية و نزيكةى ثةنجا سال خزمةت َيكى زؤرى ث َيشكةش بةخةلكى‬ ‫كؤيةو دةوروبةرى كرد‪ ،‬هيوادارم لةش ساغ و تةمةن دريَذ ب َيت‪.‬‬

‫دةري��ا ب��وو لة ناوبةحرى عيلم زؤرى دةزان��ى‬ ‫وش��ي��اروو خ���ةب���ةردارو س��ةع��ى ب��ب��وة زمانى‬ ‫ئةست َيرةيةكى طةش بوو ِرةوى ك��ردو ك��وذاوة‬ ‫روح���ى ج��ةل��ي��زادة ض���ووة ئ��ةب��ع��ادى س��ةم��اوة‬ ‫ش َيخ ئةنوةر بةرزنجى كو ِرى شاعيرى‬ ‫ن��اودار حوسنيية سالَى ‪ 1919‬هاتؤتة‬ ‫دونياوة‪،‬قؤناغى سةرةتايى و ناوةندى لة‬ ‫كؤية تةواو كردووة‪،‬دوناوةندى لة هةول َير‬ ‫خويَندووة‪،‬سالَى ‪ 1958‬بؤ فةرمانبةر لة‬ ‫شارةوانى هةول َير سالَى (‪ )2006‬كؤضى‬ ‫دوايى كردووة‪،‬ش َيخ سةربةست ى شاعير‬ ‫ديوانى ش َيخ ئةنوةر بةرزنجى ئامادةكردووة‬ ‫و سالَى ‪ 2009‬بة ضاثى طةياندووة‪.‬‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪11‬‬


‫شارى كؤيةو طة ِرةكى طةشتيارى‬

‫سةهين موفتى‬

‫هةر لةديرؤكةوة كوردستانيان دانيان‬ ‫بةرؤأل و طرنطى و ثايةى شارى(كؤية)‬ ‫دا دان���اوة‪ ،‬ض ل���ة ِرووى سروشتة‬ ‫قةشةنط ئام َيزةكةى كة ديمةن َيكى‬ ‫جوانبةخشة بةطةشت و ط��وزار‪،‬‬ ‫يا ل��ةرووى دي��رؤك و هةلَكةوتةى‬ ‫شويَنى جوطرافييةوة‪ ،‬بةدةر لةوانةش‬ ‫كؤييةكان لةسةردةمى فةرمان ِرةوايى‬ ‫رذيَمة يةك لةدوايةكةكانى ئ َيراقيش‬ ‫قبولَى ضةوساندنةوةو ذيَردةستى و‬ ‫ب َيه َيزكردنى طةلةكةيان نةبووة‪ ،‬هةر بؤية‬ ‫دةبينين لةسةرجةم شؤرش و قؤناغة‬ ‫جياجياكانى بزووتنةوةى رزطاريخوازى‬ ‫ك��وردى‪ ،‬ديسان كؤييةكان ثشكى‬ ‫ش َيريان بةردةكةوآ و رؤلَى كاريطةرو‬ ‫سةرةكيان ديوة لةبةرةو ث َيشةوة بردنى‬ ‫بزاظى رزطاريخوازى كوردستان و ناو‬ ‫بردنى شارةكة بةشارى( شةهيدان)‬ ‫طةواهى ئ��ةو راستيانةن‪ .‬ة دواى‬ ‫راثةرينة شكؤدارةكةى بةهارى نةوةدو‬ ‫يةك و طةيشتن بة قؤناغى ئ َيستاى‬ ‫فةرمان ِرةوايى هةريَمى كوردستان ‪...‬‬ ‫شارى كؤيةش وةكو هةر شاريَك و‬ ‫دةظةريَكى ديكةى هةريَم ب َيبةش‬ ‫نةبووة لةئاوةدانكردنةوةو بونيادنانةوةى‬ ‫ذيَرخانى ئابوورى و كةرتة جياجياكانى‬ ‫لي لةهةمان ساتةوةختدا‬ ‫ديكةش‪َ ،‬‬ ‫ب َيبةشيش ن��ةب��ووة لةنةبوونى‬ ‫خزمةتطوزارى و كةموكو ِرييةكانى ديكة‬ ‫‪12‬‬

‫‪.‬لةطةأل بةرفراوانبوون و طةورةبوونى‬ ‫دةظةرةكانى هةريَمى كوردستان ‪..‬‬ ‫شارةكةى شةهيدانيش رؤذ لةدواى‬ ‫رؤذ بةرفراوانبوونى زيَدةتر بةخؤيةوة‬ ‫دةبينآ و روونتر بوترآ‪ ،‬سنوورة‬ ‫جوطرافييةكةى ب��ةرةو طةورةتر‬ ‫‪.‬يةكي لةم طة ِرةكة‬ ‫هةنطاو دةن��آ‬ ‫َ‬ ‫تازانةى كة لةم شارةدا درووستكراوة‬ ‫‪.‬بةندة‬ ‫طةرةكى(طةشتيارى)ية‬ ‫لةنووسينى ئةم وتارةدا هةوأل دةدةم كةم‬ ‫وكو ِرييةكانى و نةبوونى خزمةتطوزاريية‬ ‫سةرةتاييةكانى ئةم طةرةكة بخةمة‬ ‫بةرديدةى خويَنةرى ( كةكؤن ) و‬ ‫اليةنى بةرثرس‪ ،‬بؤ ئةوةى النى كةم‬ ‫نةبي تؤزقالَ​َيك بة نيطةرانى و‬ ‫هيض‬ ‫َ‬ ‫جي نشينانى ( طةشتيارى‬ ‫خةمةكانى‬ ‫َ‬ ‫) ئاشنا بن‪ .‬طةرةكى طةشتيارى ماوةى‬ ‫(‪ )3‬سالةدرووستبووة و ث َيكهاتووة‬ ‫لة(‪ )161‬سةدو شةت يةكةى نيشتة‬ ‫ج َيبوون و زياتر ل��ة(‪ )100‬يةكةى‪،‬‬ ‫خانةوادةى تيا نيشتةج َيية ‪.‬دانيشتوانى‬ ‫ئ��ةم طةرةكة بريتين ل��ة( دكتؤرو‬ ‫مامؤستاو ف َيرخوازانى ) زانكؤو‪ ،‬بةطشتى‬ ‫خةلَكان َيكى رؤشنبير‪ ،‬س��ةرةراى‬ ‫خةلَكان َيك كة بؤ فةرهامةكردنى‬ ‫ئازادى و هاتنة ئاراى رؤذيَكى وةكو‬ ‫ئةم ِرؤ ذوورة ئينفيرادييةكانى زيندانى‬ ‫رذيَمى لةناوضوو نةماوة سةرى ثيا‬ ‫نةكردبآ‪ ،‬نمونةش وةستا ( مشير )‬ ‫ى فيتةرة كة يةك َيكة لةدانيشتوانى‬ ‫طةرةكةكةو لةذيَر ئةشكةنجةى‬ ‫فاشييةكانى ئةوساى بةعس ضاوةكانى‬ ‫بونةتة قوربانى ‪.‬كةضى بة ب َيخزمةتترين‬ ‫طةرةكى شار ديَتة هةذمار كردن‪ ،‬يةكآ‬ ‫لةخزمةتطوزاريية هةرة سةرةتاييةكانى‬ ‫بي‬ ‫كة ( ئاو ) ة ‪ ...‬ئةم طةرةكة ل َيى َ‬ ‫بةشة‪ ،‬ئاوى طةشتيارى سةرضاوةكةى‬ ‫بيريَكة كة تايبةتة بة طةرةكةكة‪،‬‬ ‫بزاني‬ ‫مةطةر بة تةنها ئاهورا مةزدا‬ ‫َ‬ ‫ئةم ئاوة لةضةند توخم و ث َيكهاتةى )‬ ‫كيمياوى( ث َيكهاتووة ‪.‬مةردووم كاتآ‬ ‫سةرو رووخسارى يةك َيك لةدانيشتوانى‬ ‫بديني‪ ،‬يةكسةر‬ ‫طةرةكى طةشتيارى‬ ‫َ‬ ‫رووتانةوةى ( قذ ) !! و ثةلةى ث َيستى‬ ‫دةم و روومةتى ج َينشينةكة بةدى‬

‫دةكات‪ ،‬ضوون ئاوةكة نةك بةتةنها بؤ‬ ‫خواردنةوة بةلَكة بؤ خؤششتنيش بةكار‬ ‫نايةت ‪.‬هةر بؤية رؤذانة بة بةردةوامى‬ ‫دانيشتوان خةريكى ك ِرينى ئاوى (‬ ‫كانزايين ) بؤ خواردنةوةو خةريكى‬ ‫تةذى كردنى(جليكان)ة(‪ )20‬بيست‬ ‫لتريةكانن لةبةردةم ئاطر كوذيَنةوةى‬ ‫ش���ارداو دوات��ر طواستنةوةيان بؤ‬ ‫طةرةكةكة بةمةبةستى بةكارهاتنى بؤ‬ ‫ض َيشت ل َينان و مالَدارى كردن ‪...‬بوونى‬ ‫ثاشماوةى زبأل و خاشاك يةك َيكة‬ ‫لةدياردة ناشرينةكان كة دانيشتوانى‬ ‫ه��ةر شويَن َيك و ناوضةي َيك ث َيى‬ ‫هةراسان دةبن‪ ،‬طةرةكى طةشتيارى‬ ‫بةهؤى ئةوةى دوورة لة( سةنتةر ) ى‬ ‫شار !!! ديارة برادةرانى شارةوانى ( درةنط‬ ‫درةنط ) تةشريفى خزمةتطوزارييان‬ ‫دةكةويَتة رآ‪ ،‬بةذيَر ثاشماوةى زبأل‬ ‫و خاشاكةوة كةوتووة‪ ،‬بةر لةضةند‬ ‫هةيظ َيك جةنابى ( قايمةقام ) خؤى و‬ ‫هاوةآلنى سةردانى طةشتياريان كردبوو‬ ‫و ديمةنى ئةو زبأل و ثاشماوةيان‬ ‫بةضاوى خؤيان دينيبو‪ ،‬لةبرى ئةوةى‬ ‫خةمخؤرانة دةست و برد بكاو ئةمر بة‬ ‫شارةوانى بفةرموآ بؤ ثاككردنةوةى !!‬ ‫كةضى بة دانيشتوانةكةى راطةياندبوو‬ ‫ئةو ضاالكيية زؤرى دةويَ��ت و ئ َيمة‬ ‫ث َيداويستى تايبةتى وةك ( شؤفةأل و‬ ‫طل َيدةرمان ) نيية‪ ،‬بؤية ئةوة كات َيكى‬ ‫زؤرى دةوآ ! جيا لةنةبوونى ئةم ضةند‬ ‫يةكة خزمةتطوزاريية‪ ،‬نةبوونى ثارك َيكى‬ ‫بضووكى كات بةسةر بردن و نةبوونى‬ ‫بنكةيةكى تةندرووستى و قيرتاو‬ ‫نةكردنى شةقامةكانى و‪ ،‬نةبوونى ه َيلَى‬ ‫( ثاس ) بؤطواستنةوةى دانيشتوانى‬ ‫لةن َيوان طةرةكةكةو سةنتةرى شاردا‪،‬‬ ‫نيشانةى فةرامؤشكردنى طةرةكى‬ ‫طةشتيارى و دانيشتوانةكةين لةاليةن‬ ‫بةرثرسة ئيدارييةكانى شارداو ئةو كةم‬ ‫و كو ِرييانة طةواهى دةدةن كة بةرثرسى‬ ‫يةكةى ئيدارى شار بة بايةخةوة لةناو و‬ ‫طرنطى طةرةكةكة ناروانآ‪ .‬بؤية التان‬ ‫نةبي طةر طةرةكى طةشتيارى‬ ‫سةير َ‬ ‫بي ‪ .....‬طةرةك َيكى ميللى‬ ‫ى‬ ‫ئةوة حالَ َ‬ ‫شار ئاخرى خ َير!!!!!‬


‫كؤيى و خؤيى بؤ قازانجى شارةكة‬ ‫دةم َيكة ه��ةظ��اآلن و هاو ِريَبازةكانم‬ ‫بةقةلَةمةكانيان لةسةر كؤية دةنووسن خؤشم‬ ‫هةر لةدةست ث َيكى ئةم طؤظارة نووسيم و‬ ‫داوام كرد لةبةر ثرسان(قائيمقام‪،‬شارةوانى‪....‬‬ ‫هتد) كة ثةلةبكةن لةدانانى ماستةر ثالنى‬ ‫ئةم شارة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ت��ؤزى الثة ِرةكانى ِراب��ردوو‬ ‫ئةطةر‬ ‫لةم َيذووى ث ِر سةروةرى كؤية هةلَبدةينةوة‬ ‫دةبينين كةث َيطةو ناووناوبانطى ئةم شارة‬ ‫ضةندة ب��ةه��ادارة لة ِرووى(خويَندن و‬ ‫زانيارى‪ ،‬هونةرو ئةدةب‪ ،‬سياسةت و جوانى‬ ‫َ‬ ‫دةمةوى لةم‬ ‫شارو شاردارى)‪ .‬ئةوةى من‬ ‫نووسينةم لة سةرى بووةستم و طرينطى‬ ‫لي ى ووردببمةوة‪،‬قسةيةكى‬ ‫ث َيبدةم و َ‬ ‫َ‬ ‫كؤنى كؤييان و خةلكى ترى غةيرى‬ ‫كؤيةية‪ ،‬ئةويش(كؤيايةتى و خؤيايةتى‬ ‫) ياخوود بلَ َين(كؤيى و خؤيى) ئةم‬ ‫قسةيةو ئةم طوتةية لةزؤربةى كاتةكان‬ ‫و كاتى خؤى كةبةهةركؤييةكيان ووتوة‪،‬‬ ‫مةبةست ل َيى ضاكةو يةكتر خؤشويستن و‬ ‫لةيةكتر بوردن و يارمةتى دانى يةكتر بووة‬ ‫هةنديَك جارى كةم و جارجارةش ئةطةر‬ ‫بيان وستباية بة بةرثرس َيكى كؤيى ياخود‬ ‫كاربةدةست َيكى كؤيى بلَ َين تؤ ئةم كارةت‬ ‫يان ئةم مافةت بة من ن��ةداوة ياخوود‬ ‫بؤمنت نةكردوو بؤيةك َيكى ترى خةلَكى‬ ‫شارةكةت كرد ئةوة ض لة ناو كؤية ياخوود‬ ‫لة دةرةوةى كؤية وةك طلةيي و ِرةخنةو‬ ‫ل َي ِرازى نةبون َيك بةكار دةهات‪.‬واتا كؤيى‬ ‫وا مةشهوورن كة يارمةتى يةكتر دةدةن‬ ‫دةبى‬ ‫و يةكتريان خؤش دةويَ��ت ئةمة‬ ‫َ‬ ‫بنةمايةكى هةبووب َيت و هةر بة ِراستى لة‬ ‫زةمان و ز ِرووف��ى ِراب��ردوو ئةمة سوود و‬ ‫طةياندبى‬ ‫كةلَك َيكى بة خةلَكى ئةم شارة‬ ‫َ‬ ‫جا ض لة دةرةوةى كؤية يةكتريان بينيب َيت‬ ‫ياخوود هةر لة ناوكؤيةش وا هةلَسوكةوتيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل يةك كردب َيت‪،‬وة ئةطةر يةك َيكى‬ ‫كردبى‬ ‫غةيرى كؤييش خزمةتى شارةكةى‬ ‫َ‬ ‫ِريَزى ل َيطيراوة‪.‬‬ ‫بةآلم من لة ماوةى حكوم ِرانى كوردى‬ ‫هةست دةكةم خةلَكى ئةم شارة وةك‬ ‫ج��اران (متكاتف)نةبن ِرادةى يةكتر‬ ‫خؤشويستن و شارةكة خؤشويستن لةو‬ ‫ئاستة نةب َيت كة دةبواية بب َيت ‪.‬باشة‬ ‫من هةرضةندة بيردةكةمةوةو ت َيدةفكرم‬ ‫َ‬ ‫دةكرى شاريَك كة مالَةكانى مةكؤى بيرى‬

‫دا ِرشتنى فكرى خةبات و بةرنامةى شؤ ِرش‬ ‫بووبن دةكريَت شاريَك ئةم ث َيشمةرطةو‬ ‫ِريَكخستن و قارةمانانةى هةبووب َيت‬ ‫ِرؤلَى بةرةنطاربوونةوةى داطيركةران و‬ ‫جى ى‬ ‫ستةمكارانى لةم ئاستة ب��ةرزةو َ‬ ‫دةبى كة خؤمان‬ ‫شانازيية بووب َيت (بؤ‬ ‫َ‬ ‫حاكم بين كة خؤمان قائيمقام بين لة‬ ‫سايةى حكومةتى كوردى و كاربةدةستانى‬ ‫خؤمان ) ئةم كؤيى و خؤييةى كة جاران‬ ‫ثى ى دةناسراينةوة ئ َيستا لة ئارا دانةماب َيت‬ ‫َ‬ ‫بؤ ئةوةى خزمةتى شارةكةى ث َيبكةين‬ ‫لةم ش��ارةو لة كؤآلنةكان ماوة نةدةين‬ ‫َ‬ ‫هةول بدات كةلةثانى شةقام َيك‬ ‫كةس‬ ‫كاتى‬ ‫كةم بكاتةوة وةك ئةوةى كة كراوة َ‬ ‫كارمةندى ِروو ث َيوى و ئةندازيارى شارةوانى‬ ‫بى‬ ‫لى َ‬ ‫شى ضاومان َ‬ ‫قايش فوتةكةى ِرادةك َي َ‬ ‫ئةطةر بؤخؤشمان زيادى ث َيوا جوانى شارو‬ ‫شةقامةكةى ت َيك دةدا بلَ َين كاكؤ بووةستة‬ ‫َ‬ ‫بتةوى‬ ‫نةوةك لة ذيَر ناوى كؤيى و خؤيى‬ ‫ضةند مةتر ضوارطؤشةيةكم زياد بؤ بث َيوىَ‬ ‫ثي ت َيك بدةى‪،‬كات َيك‬ ‫و جوانى ئةم كؤآلنةم َ‬ ‫َ‬ ‫دةمانةويَت ئاو ِرابك َيشين بؤ مالةوة قياسى‬ ‫بؤريةكة لة ‪ 2/1‬ئينج بطؤ ِرين بؤ ‪ 4/3‬ئينج و‬ ‫لة جياتى لةسةر بؤ ِريةكة لة ذيَرةوةى كون‬ ‫بكةين و بة كارمةندى فةرمانطةى ئاوبلَ َين‬ ‫لة هةمووومالَ​َيكى شارةكة سثليتةكان لة‬ ‫ثشتى سعات ِرابك َيشين و داوا لة فةرمانطةى‬ ‫كارةبا بكةين و كاكة كؤيى و خؤيى بؤ من‬ ‫قةيناكة توخوا دةنط مةكة‪.‬‬ ‫هةولَبدةين لة فةرمانطة دابمةزريَن‬ ‫و معاشى مفت وةربطرين ب��ةآلم داوا‬ ‫لة بة ِريَوةبةر بكةين كة ماوةمان بدات‬ ‫كاسبيةكةى خؤمان بكةين ضونكة خةلَكى‬ ‫يةك شارين با ئاطامان لة يةكتر ب َيت ‪.‬‬ ‫كة ئةندازيار بووين لة شارةوانى لة سةرةتا‬ ‫بة دابةشكردنى ئةرزةكانى طة ِرةك َيك (جذر‬ ‫وسطى ) بةناحةق فراوان و ناريَك دابن َيين‬ ‫و دواتر لة ثشتى ثارضة زةوييةكان و لة‬ ‫ِروكنةكان بزانين بؤ ئةم و ئةو لةخزم و‬ ‫ناسياوو خؤييةكان نايثض ِريَنين ث َييان نالَ​َيين‬ ‫ئةمانة بؤ خؤتان ضونكة بة هةلَة لة خةريتة‬ ‫وا دابةشكراوة وة ث َيوراوة ‪.‬كات َيك لة دائيرة‬ ‫دةبينة ليذنةى ك ِرين الى دوكانداريَكى‬ ‫ثي ى بلَ​َين كة‬ ‫خؤيى وةصلةكان نةكةين و َ‬ ‫ئةم ثارةية ثارةى حكومةتةو هةنديَك زيادمان‬ ‫بؤ بنووسة خؤ ئ َيمة خؤيينة‪.‬نةضين داوا لة‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫ث‪ .‬ى‪.‬د‪ .‬ولى محمود حمد‬ ‫مامؤستا لة ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية‬ ‫قائيمقام و شارةوانى بكةين كة فآلنة ثارضة‬ ‫بدةنى بة كارى‬ ‫زةويى و فآلنة شويَنمان‬ ‫َ‬ ‫دةه َينين بؤ ث� ِرؤذةى خزمةت طوزارى و‬ ‫خزمةتى خةلَك و شارةكة كةضى دواتر بة‬ ‫ناوى خؤمانةيى و كؤيى و خؤيى ئةرزةكة‬ ‫بكةين بة ث ِرؤذةى تر كة تةنها بؤ قازانجى‬ ‫شةخسى بةكارب َيت و بير لةوة نةكةينةوة‬ ‫كة لةكةس َ‬ ‫قبول نةكةين قيرى شةقام َيك‬ ‫كةنى (باشترين كارى شارةوانى بؤ‬ ‫هةلَ َ‬ ‫ضةندين سالَة كؤكردنةوةى خاشاكى‬ ‫شارةكةيةو البردنيةتى لةبةردةم مالَةكان‬ ‫بةآلم بةداخةوةم كة هاوكارى خةلَك بؤ‬ ‫ثاك ِراطرتنى كؤآلنةكان وةك ث َيويست نية)‪.‬‬ ‫ئاخر دةثرسم كوا ئوت َيل َيكى باش لةم شارة‬ ‫بؤ ميوانان ‪.‬كوا ثاركةكانى كة دةبوواية هةب َيت‬ ‫‪.‬ئةطةر زانكؤو ثةيمانطاكةى ل َيالبةين توخوا‬ ‫دةتوانين بةنةوةى َ‬ ‫نوى ى دواى ِراثة ِرين‬ ‫بلَ​َيين هيض كةم و كو ِريمان نيةو نةبووة لة‬ ‫خزمةت طوزارى بةداخةوةم دةبوواية كؤيي‬ ‫و خؤييةكةى ساآلنى ِرابردوو كة ئةم شارةى‬ ‫ثى دةناسرايةوة لة كوردستان لة قازانجى‬ ‫َ‬ ‫ث � ِرؤذةى باش جوانكارى و ف��راوان بوونى‬ ‫شارةكةو خزمةت طوزاريةكانى شايستةى‬ ‫خؤى بةكاربه َينين نةك كة بةداخةوةم بة‬ ‫ث َيضةوانةكةى سةير نية توخوا؟! (ئةطةروانية‬ ‫ث َيم بلَ​َين)‪.‬تكادةكةم داوادةك��ةم بائيتر‬ ‫وةرضةرخ َيين ذي��ان نةوةستاوة و هةتا‬ ‫ئ َيرةنية بةلَكو دةتوانين وابكةين ل َيرةوة‬ ‫نى و‬ ‫دةست ث َيبكات ضونكة كؤية دةه َي َ‬ ‫دةتوانى كؤيى و خؤيى بؤ خ َيرى شارةكةو‬ ‫َ‬ ‫هةموومان بةكاربه َينين‪ ،‬وةختة بلَ​َيم حةق‬ ‫واية دادطايةكى وةك ئ��ةوةى حةماغاى‬ ‫طةورة دابنريَتةوة لة كؤية بةآلم تةنها بؤ‬ ‫دادطايى بةرثرسانى كةمتةر خةمى ئةم‬ ‫شارة لة خزمةت كردنى لةهةر ثلةو ثايةك‬ ‫و بةرثرسياريتيةك بووبن و هةبن‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪13‬‬


‫هاوذين صليوة‬ ‫كؤسانى يةك َيكة لةوياريية فؤلكلؤري ية‬ ‫َ‬ ‫كؤنانةى كةتائ َيستاش ماوةتةوة‪ ،‬هيض كةس‬ ‫لةثياوة بةساالَضوةكانيش نازانن و لةباب و‬ ‫باثيرانيشيان نةبيستووة كةكةى؟ ئةم ياري‬ ‫كى بيروَكةى ئةم يارييةى‬ ‫ية ثةيدابووةو َ‬ ‫كؤسانى لةزؤربةى يارييةكانى‬ ‫داناوة‪ ،‬يارى‬ ‫َ‬ ‫تر ض َيذ بةخشترة ضونكة جطة لةوكةسانةى‬ ‫يارييةكة دةك��ةن كةسانى دةوروبةريش‬ ‫ض َيذى ل َيوةردةطرن‪ ،‬يارى يةكى زؤرخؤشة‬ ‫لةتةواوى جيهان ئةم جؤرة يارية ناكريَت‬ ‫تايبةتة بةمةسيحي يةكانى طوندى هةرمؤتة‪،‬‬ ‫بةتايبةتى ل��ةوةرزى هاوينان ئةم يارية‬ ‫لةسى بةش ث َيكهاتووة‪-:‬‬ ‫دةكريَت‪ ،‬يارييةكةش َ‬ ‫(‪-1‬تةختة‪-2 ،‬سوار‪-3 ،‬ضار) هةولَدةدةين‬ ‫يةكةيةكة ِروونيان بكةينةوة‪-:‬‬ ‫يةكةم (تةختة) لةزةمانى كؤن بةم ش َيوةية‬ ‫دروس��ت دةك��را‪ ،‬لةبن س َيبةرى دارزةت��ون‬ ‫وناو ِرةزان يان لةهةرشويَن َيكى تر كؤسثةيةكيان‬ ‫بةقو ِريَكى ث ِركاوجوان ش َيلَدراو دروست دةكرد‬ ‫كةش َيوةى لةخشت َيكى ب ِراوة دةضوو دريَذيةكةى‬ ‫(‪)30-25‬سم وثانييةكةى(‪)10-8‬سم دةبوو‬ ‫خشتةكة لةسةردريَذى بةئةندازةى ضاودةكرا‬ ‫بةدووبةش هةربةشةى دوازدةجووت كونيان‬ ‫بةضيلكة داريَك تيادةكرد وازيان ل َيدةه َينا‬ ‫هةتا وشك دةبووةوة دواتر بيست و ضوار ضيلكة‬ ‫داريان دةه َينا هةرضيلكة دارةش لةش َيوةى‬ ‫نيوة قةلَةم َيكى ِرةساس دةضوو‪ ،‬دوازدة ضيلكة‬ ‫داريان ثاك دةكرايةوة ِرةنطى سثى دةنواند‪،‬‬ ‫بةالَم دوازدة ضيلكة دارةكةى تريان بةتويَكلَةوة‬ ‫دةه َيشتةوة تاوةكو لةيةكدى جودا بكريَنةوة‪،‬‬ ‫بةهةريةك لةم ضيلكة داران��ةش دةوت��را‬ ‫سوار‪ )12( ،‬ضيلكة داريان دةخستة اليةكى‬ ‫كؤسثة كونكراوةكة دةخريَتةئةو كونانةى‬ ‫دةكةونةبةشى دةرةوةى واتادواى ضةقاندنى‬ ‫دوازدة سوارةكة بةش َيوةيةكى ِريز بةند (‪)12‬‬ ‫كونى تر بةتةكيانةوة دةمايةوة‪ ،‬بؤاليةكةى‬ ‫تريش لةم دوازدة جووت كونة اليةكيان‬ ‫َ‬ ‫وةردةطيرى الى دةرةوة دوازدة ضيلكة دارةكة‬ ‫دةضةق َينن بةم ش َيوةية دةردةض َيت‪ ،‬لةسةر‬ ‫تاتة قوو ِرةكة ضوار ِريزة كون هةية هةر ِريزةى‬ ‫(‪)12‬خانة يان كونى لةسةرة هةر اليةى‬ ‫(‪ )12‬سوارى تيا دادةن َيين واتة (‪)24‬خانة‬ ‫بوَسوارةكان و(‪ )24‬خانةبةبةتالَى دةم َين َيتةوة‪،‬‬ ‫بةالَم ئ َيستا ثارضة لةوحةيةك بةو ئةندازةيةى‬ ‫ووتمان يان بضوكتر ئامادة دةكريَت كونةكانيش‬ ‫بةهةمان ش َيوة بةد ِريَل كون دةكريَت‪ .‬بةواتا‬ ‫(‪)12‬سوارى ِرةش بوَاليةكيان دةب َيت (‪)12‬‬ ‫سوارى سثيةكةش بؤاليةكةى تر بةم ش َيوةية‬ ‫‪14‬‬

‫كؤســـانى‬ ‫يـــارى‬ ‫َ‬ ‫واتا لةسةر ثارضة تةختةي خانةخانة كراو‬ ‫دةتوانريَت ياريةكة وةكو هةموو ياريةكاني تر‬ ‫بطوازريَتةوة بؤ هةموو شويَن َيك‪،‬‬ ‫وة جطة لة تةختةو س��وار بةش َيكي‬ ‫سي يةمي ياريةكةث َيى‬ ‫ترمان هةية بةشي َ‬ ‫دةلَين(ضار) ضؤنيةتي دروست كردني ضار‬ ‫دوو دار دةهينريَت دريذيةكةيان(‪)24-20‬سم‬ ‫ب َيت ئةستوريشيان بةقةد دةسكي خاكةناس َيك‬ ‫يان كةمتر ب َيت لةناوة ِراستةوة لةسةر ش َيوةي‬ ‫دريذي هةريةك لةدارةكان دةقلَيش َينريَن‬ ‫و دةيان كةن بةدوولةت‪ ،‬هةر لةتةش دوو‬ ‫ديوي هةية ديوي (تةخت) و ديوي (كةوانة)‬ ‫ديوي تةخت يان (زط) ديويَكي ِراست و‬ ‫سثيية ديوي كةوانةيي يان (ثشت)كةوانةيةو‬ ‫تويَكلَي دارةكةي ث َيوة ماوة مةيلةو ِرةشة‪.‬‬ ‫‪..‬ئةمة ضوَنيةتي دروست كردني كةلوثةلى‬ ‫ياريةكةبوو‪.‬‬ ‫ض َونيةتي ياري كردن‪-:‬‬ ‫دواى داناني (تةختة)و دامةزراندني (سوار)‬ ‫ةكان و (ضار)ةكان كةسةكان ئةبن بة دوو‬ ‫سى كةس‬ ‫طروث هةراليةك يةك كةس تا َ‬ ‫سى‬ ‫يان‬ ‫دةبن‪ ،‬واتة يةك بةيةك دوو بةدوو‬ ‫َ‬ ‫بةسي دةتوانن زياتريش ياريةكة بكةن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سي يةكةي تريش‬ ‫سى كةس لةوبةر َ‬ ‫بوَنموونة َ‬ ‫لةمبةر‪ ،‬كةس َيك لةطروثى يةكةم دةب َيت‬ ‫بةوةستاو لةتةنيشت تةختة كون كراوةكة‬ ‫دادةنيش َيت شريكةكانيشي لةتةكيةوة‬ ‫دادةنيشن و طروثةكةي تريش بةهةمان ش َيوة‬ ‫واتا دانشتنةكة ش َيوةي سفرةي نان خواردن‬ ‫وةردةطريت‪ ،‬ئةو كةسةي ئوَستاية لة طروثي‬ ‫يةكةم وة ئةو كةسةي كة ئوَستاية لة طروثى‬ ‫دووةم يةك لةم دارانة(ضارانة) وةردةطريَت‬ ‫و بةئةندازةي يةك مةتر بةرزي دةكاتةوة‬ ‫تةقلَةيةكي ث َيل َيدةدات و ف ِريَي دةدات ئةطةر‬ ‫كةوتة سةرثشت واتا الي تويكلَةكةي لةسةر‬ ‫ِرووي زةوي ب َيت و ِرووة تةختةكةي بة ِرووتةوة‬ ‫ب ِروان َيت ئةوة طةمةكة دةكةويَتة دةست ئةم‬ ‫طروثة‪ ،‬طروثةكةي تريش هةمان شت دةكات‬ ‫ئةطةر هةر بةم ش َيوةية دةرضوو دووبارةي‬ ‫دةكةنةوة واتا هةرطروثة هةمان كردار دةكةن‬ ‫تا يةك َيكيان دةكةويَتة سةرثشت و ِرووة‬ ‫سثيةكةي بةديار دةكةويَت واتا لةش َيوةي‬ ‫راني واية بوَئةوةى بزاني طةمةكة‬ ‫خةت و ش َي َ‬ ‫دةكةويَتة دةست كام لةم طروثانة‪ ،‬دواى ئةوةي‬ ‫كةوتة دةست يةك لةم طروثانة ئاخير كةس‬ ‫لةطروثةكة دةست دةكات بةياري كردن دواتر‬ ‫ئةوةي تةنيشتي ئاخيرةكةي وةستا ل َيدةدات‬ ‫بةالَم ب َو طروثةكةي تر لةدواى ئةوةي ئوَستاي‬ ‫طروثى يةكةم ل َييدا يةكسةر ئوَستاى طروثى‬ ‫دووةم وةريدةطريَت واتا ث َيضةوانة دةب َيتةوة‪.‬‬

‫ضؤنيةتي ياريكردنيش ضوار ثةلة دارةكة‬ ‫وةردةطرين هةردوو ثارضةيةكيان ث َيكةوة‬ ‫بةدةست َيك دةطيريَت و دوو ثارضةكةى‬ ‫ثةليكاني‬ ‫تريش بةدةستةكةى تر‪ ،‬لةش َيوةى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لى‬ ‫لةمانةى‬ ‫كدةدرى يةك‬ ‫لةشويَنى خؤي ل َي‬ ‫َ‬ ‫ت‪(-:‬كؤس)‪(-‬دوو)‪(-‬سى)‪(-‬ضوار)‪-‬‬ ‫دةردةض َي‬ ‫َ‬ ‫(شةش)‪..‬واتا يةك لةوث َينج شتةى ئاماذةمان‬ ‫ث َيكرد دةردةض َيت‪.‬‬ ‫كؤس‪-:‬لةئةنجامى ل َيكدانى هةرضوار‬ ‫سي لةدارةكان كةوتنة‬ ‫ثارضةدارةكان ئةطةر َ‬ ‫سةر زط واتاكةوتنة سةر ديوة تةختةكة‬ ‫يةك َيكيشيان كةوتة سةرديوة كةوانةيةكة‬ ‫وات��ادي��وى دةرةوةى كة تويَكلَى ث َيوةية‬ ‫ئةوادةب َيت بةكؤس‪.‬‬ ‫دوو‪-:‬ئةطةر دوولةضارةكان ياخوت بلَ َيين‬ ‫لةشةثكةدارةكان كةوتنة سةرثشت دووةكةى‬ ‫تريش كةوتنة سةر زط ئةوا ث َيى دةلَ​َين‬ ‫دوو‪ ،‬واتا دوو داريان ش َيوةيةك وةردةطرن‬ ‫دووةكةى تريش ش َيوةيةك‪.‬‬ ‫سى‪-:‬ئةوةيةلةم ضوار ثةلةدارة سيانيان‬ ‫َ‬ ‫كةوتبنة سةرثشت وات��ا ِرووةتةختةكة‬ ‫بة ِرووتةوةبوو وةيةك َيكيان كةوتةسةر زط‬ ‫وات���ة ِرووة كةوانيةكة ياخوت بلَين ِرووة‬ ‫تويَكلَدارةكة بة ِرووتةوةبوو ئةواث َيى دةلَ​َين‬ ‫سى‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ضوار‪ -:‬ئةوةيةضارةكان ياخوت ثةلةدارةكان‬ ‫بكةونةسةرثشت واتا هةضوار ِرووة سثى و‬ ‫تةختاييةكة بة ِرووتةوة ب ِروان َيت ث َيى دةلَ​َيين‬ ‫ضار(ضوار)‪.‬‬ ‫ش��ةش‪ -:‬ئةوةيةهةرضوار ثةلةدارةكة‬ ‫بكةونةسةرزط واتا ِرووة كةوانةيةكة ياخوود‬ ‫بلَ َيين ِرووة تويَكلَةكة بة ِرووتةوةب َيت‪.‬‬ ‫طروثى يةكةم هةريةك لةكةسةكان‬ ‫ثةلةدارةكان ل َيكدةدةن تاسرةيان تةواودةب َيت‬ ‫ئينجا طرووثةكةى تر دةست دةكات بةل َيدانى‬ ‫دارةك��ان‪ ،‬بةالَم مةرج َيك هةية هةركةسة‬ ‫ض لةطروثى يةكةم يان دووةم ب َيت دةب َيت‬ ‫سي‪،‬‬ ‫كؤس َيك به َين َيت دةنا هةرضةندة (دوو‪َ ،‬‬ ‫ضوار‪ ،‬شةش) به َين َيت بؤى حيساب ناكريَت‬ ‫ئةوكةسةى كؤسى ه َيناب َيت ث َييدةلَ​َين( زا)‬ ‫ئةوةى كؤس نةه َين َيت ث َييدةلَ​َين(قسرة)‬ ‫هةركؤسةو يةك لةضيلكةدارةكان (سوارةكان)‬ ‫ئازاد دةكات واتا بةمانايةكى تر ئةودارةى‬ ‫سةرةتا بةكؤس نةجوالَب َيت ناتوانريَت دةستى‬ ‫ل َيبدريَت واتا بؤئازادكردنى هةر(‪ )12‬سوارةكان‬ ‫دةب َيت ئةم طرووثة(‪)12‬كؤسى ه َيناب َيت‪،‬‬ ‫بةم ش َيوةية بةهاتنى كؤس و ذمارةكانى تر‬ ‫َ‬ ‫َنةدةرى بة(‪)12‬‬ ‫سواريَك يان ضةند سواريَك دي‬ ‫خانةكةى تةنيشست خؤى دادة ِرواوت و بة(‪)12‬‬ ‫كونى ديوى طرووثةكةى تر هةنطاو بةهةنطاو‬


‫دادة ِروات و تادةطاتة ِريزى خانةكانى ئةوبةرو‬ ‫بةث َيى هاتنى ذمارةكان دةتوان َيت ئةوسوارانة‬ ‫بكوذيَت كةهاتوونةتةسةر ِريَى‪ ،‬سوارةكانيان‬ ‫دةكوذيَت ئةطةر ث َي ِرانةطةيشت طرووثةكةى تر‬ ‫دةيكوذن وةئةطةردةرفةتى بؤهات دةض َيتةن َيو‬ ‫شارى طرووثةكةى ترخؤى قايم دةكات و‬ ‫بةرلةبةر دةست دةكات بةسوار كوشتن‪ ،‬بةم‬ ‫ش َيوةيةسوارسوار دةكوذيَت تاتةواواليةكيان‬ ‫نى واليةكةى تر ضةند‬ ‫هيض س��وارى نام َي َ‬ ‫نى‬ ‫سواريَك يان تةنانةت تاقةسواريَكيشيان بم َي َ‬ ‫براوةن و برديتيانةوة‪.‬‬ ‫لةم ياريية ضةند جؤر َيك قسر كردن هةية‪-:‬‬ ‫(ي��ةك��ةم)‪ -:‬ئةطةر كةس َيك تاكؤتايى‬ ‫بي ئةو سوارانةى كة‬ ‫يارييةكةكؤسى نةه َينا َ‬ ‫بةكؤس دةجولَ​َينةوة هةر هةمووى بكوذريَت‬ ‫َ‬ ‫سةرلةنوي (كؤس) به َين َيت دةنا هةر ض‬ ‫دةبى‬ ‫َ‬ ‫ذمارةيةكى تر به َينن بؤيان حساب ناكريَت‪.‬‬ ‫(دووةم)‪ -:‬ئةكة طروث َيك هةمووى كؤسى‬ ‫ه َيناب َيت وةئةو سوارانةى بةكؤس جوالبنةتةوة‬ ‫َ‬ ‫سةرلةنوي‬ ‫هةر هةمووى بكوذريَت دةب َيت‬ ‫كؤس به َيننةوة دةنا هةرض ذمارةيةيةكى تر‬ ‫به َينن بؤيان حساب ناكريَت ‪.‬‬ ‫(س َيهةم)‪-:‬ئةطةر ئةوسوارةى ضووة شارى‬ ‫طرووثةكةى تر ئةوانيش هةموو سوارةكانى‬ ‫عاسي دةبن‬ ‫خؤيان ه َينادةر ئةوسوارانة هةموو‬ ‫َ‬ ‫و دةضةقن ناتوانن ب َينةدةر ناتوانين بةكاريان‬ ‫به َينين حةس ِردةبن‪ ،‬تةنها دةتوانين لةو كاتة‬ ‫بةكاريان به َينين كةهيض سواريَكى ترمان‬ ‫بةدةستةوةنةب َيت واتا وةك يةدةط بؤكاتى‬ ‫ث َيويست بةكارديَنن‪ ،‬لةوكاتةش ث َيويستة‬ ‫كؤس به َينن بؤدةركردنى يةك سوار واتا ل َيرة‬ ‫يةك لةشريكةكان كؤس به َين َيت بةسةنةك‬ ‫تةواوى شريكةكان ل َيرةبةث َيضةوانةى سةرةتاى‬ ‫يارييةكةية واتا بؤت هةية تةنهايةك سوار‬ ‫دةربه َينيت‪ ،‬كةضى ئةكةر لةشارى خؤت بيت‬ ‫بةئارةزووى خؤت دةتوانيت (سوار) دةربه َينيت‪،‬‬ ‫ت َيبينييةكى تر ئةطةر لةشارةكةى خؤت بيت‬ ‫دةب َيت هةموويان كؤس به َينن واتا ئةوةى‬ ‫كؤسى نةه َينا خالَةكانى بؤحساب ناكريَت بةالَم‬ ‫لةمةيان يةك كؤس بةسة كةسوارةكة هاتةدةر‬ ‫خالَةكانى هةموو طرووثةكة حيساب دةكريَت‪.‬‬ ‫دووم�� َي��ردة‪ -:‬ئةوةية سواريَكى خؤت‬ ‫لةسواريَكى خؤتى دةدةيت دةب َيت بةدووسوار‬ ‫واتا لةيةك ضيلكةدارو يةك( سوار) كؤدةب َيتةوة‬ ‫لةوكاتةش تةلَة داريَكى جياواز دادةن َييت تاكو‬ ‫بناسريَتةوة سوارةكةش لةش َيوةى دولكةى‬ ‫دارالستيك َيكى بضوك دةب َيت‪ ،‬واتةلةسةرةوةى‬ ‫دوولكى ل َيدةب َيتةوة بؤئةوى لةناوسوارةكان‬ ‫بناسريَتةوة كةئةم سوارة دووم َيردةية‪.‬‬ ‫سى سوارى هةمان طروث‬ ‫سي م َيردة‪َ -:‬‬ ‫َ‬ ‫ل َيكدةدريَن‪.‬‬ ‫ضوار م َيردة‪ -:‬بةهةمان ش َيوة ضوار سوارى‬ ‫هةمان طرووث ل َيكدةدريَن‪ ،‬ث َينج م َيردةو‬ ‫شةش م َيردة‪....‬هتدبةهةمان ش َيوة‪.‬‬ ‫سودةكانى كردنى (سوار) بةدووم َيردةو‬ ‫سى م َيردة‪..‬هتد ئةوةية تاكو بةيةك كة ِرةت‬ ‫َ‬ ‫ياسى سوار كةئاويَتةى سواريَك‬ ‫دووس��وار‬ ‫َ‬ ‫بووين بةيةك كة ِرةت ب ِروَن بؤئةوةى زوو‬ ‫بطةنة شارى طرووثةكةى ترووسوارةكانيان‬

‫َ‬ ‫وةئةطةربمانةوى فة ِرع َيكى‬ ‫بكوذيَت‬ ‫سى م َيردة‬ ‫ل َيبكةينةوة واتةبؤنموونة ئةطةر َ‬ ‫بوو بيكةينة دووم َيردة يان بيكةينةوة بةيةك‬ ‫ئةوادةبى(كؤس)‬ ‫م َيردة واتة هةلَى وةش َينينةوة‬ ‫َ‬ ‫به َينين‪ ،‬بةهاتنى (كؤس)دةتوانين سواريَك (‬ ‫كةسى م َيردةية‬ ‫تةلَةداريَك) لةث َيش ئةوسوارةى‬ ‫َ‬ ‫سي م َيردةكة دةب َيت بةدووم َيردة‬ ‫بضةق َينين َ‬ ‫بةهاتنى يةك كؤسى تر ديسان سواريَكى تر‬ ‫لةث َيش سوارة دووم َيردةكة دةضةق َينين‪ ،‬بةم‬ ‫سى م َيردةكةش‬ ‫تةسى سوارو َ‬ ‫ش َيوةية دةب َي َ‬ ‫سي‬ ‫هةلَدةوةش َيتةوة‪ ،‬زؤرجار دووم َيردة يان َ‬ ‫م َيردة ‪...‬هتد دةكةويَتةحالةت َيكى خةتةرةوة‬ ‫لةاليةن طرووثةكةى تر ه َيرشى بؤدةبريَت و‬ ‫سى‬ ‫سي م َيردةش واتا َ‬ ‫دةكوذريَت بةكوذرانى َ‬ ‫سوار لةم طرووثة كوذرا‪ ،‬كةواتةئةطةر هةل و‬ ‫سيى‬ ‫دةرفةت لةبارنةبوو باش نيية دووم َيردةو َ‬ ‫مَيردة بكريَت ضونكة ئةم ياريية وةكوشة ِريَك‬ ‫واية لةن َيوان دووه َيز ث َيويستى بةفةنو تةكتيكات‬ ‫هةية‪.‬‬ ‫ش َيت بوونى سوارو هؤكارةكانى‪-:‬‬ ‫بةبى مةبةست)‬ ‫يةكةم‪ (-:‬ش َيت بوونى سوار َ‬ ‫ئةطةرسوارى طروث َيكيان طةيشتةشارى‬ ‫طرووثةكةى تر هيض سواريَكى ترنةبوو‬

‫بيجولَ​َيننةوة بةهؤى نةبوونى(كؤس) سوارةكانى‬ ‫تر كؤت و بةندكرابوون ئةوائةم سوارة ش َيت‬ ‫دةب َيت واتا هةر ذمارةيةك ب َيت دةب َيت تةنها‬ ‫هةر بةم سوارة بجولَ​َيتةوة ئةطةر نةكوذريَت‬ ‫لةاليةن طرووثةكةى تر دووبارة دةض َيتةوة‬ ‫ناوشارو دةستدةكات بةكوشتن يان دةتوان َيت‬ ‫ب َيتةوة اليةكةى خؤى بةو دوازدة خانةيةدووبارة‬ ‫بخوول َيتةوةو بض َيتةوةاليةكةى تر‪.‬‬ ‫دووةم‪(-:‬ش َيتبوونى سواربةمةبةست)‬ ‫ل َيرة ئةم طرووثة خؤى ئةم سوارة ش َيت‬ ‫دةكات ضونكة حيساب دةكات كةئةم سوارة‬ ‫سواريَكى زؤر لةطرووثةكةى تر دةكوذيَت‬ ‫يان هةمووئةوسوارانة دةكوذيَت كةبة(كؤس)‬ ‫جوالَونةتةوة كةهةمووى كوشتن ئةوان قسر‬ ‫دةبى دووبارةكؤس به َينن دةنا ناتوانن‬ ‫دةبن َ‬ ‫دةست بدةنةطواستنةوةى هيض سواريَك‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئاقل كردنى سوارى ش َيت‪-:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةطةربمانةوى سوارةش َيتةكة ئاقل ب َيتةوة‬ ‫دةب َيت كؤسى تر به َينين و ئةوسوارةى‬ ‫كةش َيت بووة لةن َيوان شارى طرووثةكةى تر‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫ضةند سواريَكى ثة ِراندووة دةب َيت سواريَكى‬ ‫تر بن َيريت تابض َيت ئةم سوارانة بكوذيَت‬ ‫كةثشتى سوارةكةى تؤى طرتووة‪ ،‬بةكوذرانى‬ ‫ئةم سوارانةو نةمانى مةترسى لةسةر سوارة‬ ‫َ‬ ‫ئةوائاقل دةب َيتةوة‪،‬وةك ئاماذةمان‬ ‫ش َيتةكة‬ ‫ث َيكرد بةل َيكدانى(ضارةكان‪-‬شةثكةدارةكان)‬ ‫سى‪ ،‬ضوار‪،‬‬ ‫ئةمانةى ل َيث َيكديَت( كؤس ‪ ،‬دوو‪َ ،‬‬ ‫شةش)‪.‬‬ ‫سوودةكانى كؤس‪-:‬‬ ‫‪-1‬بةهاتنى كؤس يةك خانة سوارةكة‬ ‫دة ِروات‪-2 ،‬هةمووسواريَك لةكؤت وبةند ِرزطار‬ ‫دةكات‪ِ -3 .‬ريَطا بةيارييةكةدةدات لةدواى‬ ‫ه َينانى كؤس ذمارةكانى ترى بؤحيساب بكريَت‪،‬‬ ‫سى م َيردة هةبوو‬ ‫‪-4‬ئةطةر دووم َيردة يان َ‬ ‫سي ‪،‬‬ ‫بةكؤس دةكريَنةوة بةسوار‪،‬ئةوانى تر( دوو‪َ ،‬‬ ‫ضوار‪ ،‬شةش) هةريةكةيان ئةوةندةخانةيةدةب ِرن‬ ‫سي‬ ‫سي تةنها َ‬ ‫واتا دووتةنها دووخانة دةب ِريَت َ‬ ‫خانةدةب ِريَت‪...‬هتد‪،.‬ئةوكةسةى كةضارةكانى‬ ‫ل َيكداو يةك لةمانةى ه َينا (كؤس)(ضوار) (‬ ‫شةش) دووبارةل َيدةداتةوة‪ ،‬بؤجارى دووةميش‬ ‫هةريةك لةمانةى ئاماذةمان ث َيكرد هات‬ ‫سي ب��ارة دةب َيتةوة بةم ش َيوةية‬ ‫ديسان َ‬ ‫هةتا ك��ؤس وض��وارو ش��ةش ب َيت هةمان‬ ‫كةس دةتوان َيت هةرل َيبداتةوة‪ ،‬بةالَم ئةطةر‬ ‫(سي) واتا‬ ‫هةريةك لةمانةى ه َينابوو (دوو) َ‬ ‫ئةطةر (دوو)ى ه َينا دووخانةكةى بؤ حيساب‬ ‫َ‬ ‫دةكري سواريَك دووخانة دةض َيتةث َيشةوة‬ ‫سي‬ ‫وة ئةطةر‬ ‫(س��ي) ى ه َينا سواريَك َ‬ ‫َ‬ ‫خانةدةض َيتةث َيشةوة بةالَم لةحالَةتى ه َينانى‬ ‫(سي) ناتوان َيت هةمان كةس دووبارة‬ ‫(دوو) و َ‬ ‫ل َيبداتةوة دةب َيت بيداتةكةسى تةنيشت خؤى‪،‬‬ ‫وةهةمووئةم ذمارانة ث َيويستن ضونكة جارى‬ ‫يةكى‬ ‫وةها هةية هةريةك لةطرووثةكان‬ ‫َ‬ ‫يةك سواريان ماوة دةكةونة ِراوةنانى يةكتر‬ ‫جارى وا هةيةث َيويستت بة(دوو) هةيةضونكة‬ ‫سوارةكةى طرووثةكةى تر دووخانة لةسوارى‬ ‫طرووثى يةكةم دوورت��رة‪ ،‬بةه َينانى (دوو)‬ ‫سوارةكة دةض َيتةشويَن سوارى طرووثةكةى‬ ‫تر‪ ،‬ف ِريَى دةدةيت و سوارى تؤ شويَنى سوارى‬ ‫طرووثةكةى تردةطريَتةوة ياريةكةدةبةيتةوة‪،‬‬ ‫يان جارى واهةية يةك خانة لةسوارةكةى‬ ‫تؤدةبى (كؤس) به َينى بةم ش َيوةية‬ ‫توَدوورة‬ ‫َ‬ ‫هةمووذمارةكان سووديان هةية‪ ،‬بةالَم كاتى‬ ‫دةستث َيكردنى يارييةكة (كؤس) زؤر طرنطة‬ ‫ضونكة كليلى كردنةوةى يارييةكةية‪( ،‬ك َوَس)‬ ‫و(شةش) لةهةموويان باشتر يارييةكة بةرةو‬ ‫ث َيش دةبات (كؤس) بؤئازاد كردنى سوارةكان‬ ‫‪(،‬شةش)يش بؤبةرةوث َيش بردنى سوارةكان‬ ‫زؤر خ َيراية‪،‬ئةمةضووةتة ناو فؤلكلؤريشةوة‬ ‫كةدةلَ​َين ئةطةر ئةوشتةم بؤسةركةوتباية(كؤس‬ ‫وشةش) بوو واتا ئةم (كؤس و شةشة) لةم‬ ‫يارييةوة هاتووة‪ ،‬هةربؤنموونة عةزيزى مةالي‬ ‫ِرةش لة ِرؤمانى بؤرةى قةثالن دا بةكارى‬ ‫ه َيناوة‪ ،‬لةكؤتايى دةلَ​َيين ث َيويستة طرنطى‬ ‫بةم يارية بدريَت و لةسنورى هةرمؤتة بض َيتة‬ ‫دةرةوةو لةشارةكانى تريش بكريَت‪ ،‬بؤئةمةش‬ ‫ث َيويستى بةكردنةوةى خول هةية‪ ،‬ضونكة ئةم‬ ‫ياريية زؤرخؤشة زؤر لةدوَمينةو ئةزنيف ويارى‬ ‫يةكانى تر ض َيذ بةخشترة‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪15‬‬


‫شارى كؤية‬

‫هةقى ثاريَزطاو ئيدارةى سةر بةخ َوية‬

‫خةلَكى كؤية بةطشتى داواى ثاريَزطاو يان ض‬ ‫َ‬ ‫دةوى‪ ،‬كؤية‬ ‫نةبى ئيدارةيةكى سةربةخؤيان‬ ‫َ‬ ‫شاريَكى كؤن و م َيذوويية‪ ،‬كؤنترين قةزاية‬ ‫لةكوردستان‪ ،‬ئةمين زةكى بةط لةكت َيبة‬ ‫م َيذوويةكةى لةبارةى وآلتى كؤيةوة دةلَ َى‪:‬‬ ‫ميللةتى طؤتى لةسةر رؤخ و دةوروبةرى‬ ‫زيَ��ى كؤية دادةنيشتن لةدوايدا بةه َيز‬ ‫ب��وون بآلوبوونةوةو روويانكردة خ��واروو‬ ‫تاكو وآلتى سؤمةرو ئاكاديان داطيركردو‬ ‫بوونة حكومةت َيكى بةه َيز لةشارى نيثور‪-‬‬ ‫بابل لةبةلَطةنامةى م َيذوويى دؤزراوةتةوة‬ ‫ئةوة دةردةخةن كة (‪ )21‬مةليكى طؤتى‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةوى)‬ ‫(لةناوضةى كؤيةوة كشابوونة‬ ‫لةماوةى (‪ )125‬سالَدا حوكم ِرانيان كردووة‬ ‫َ‬ ‫دةردةكةوى لةسةدةى (‪23‬ث‪.‬ز) دةوريَكى‬ ‫م َيذوويى كاريطةرى نواندووة‪.‬‬ ‫ثادشاى طؤتى‪ ،‬شارى (كؤثه) شاريَكى طؤتى‬ ‫بوو ئةو ثادشاية بةشةهريارى (كؤثه) ناسراوة‬ ‫واتا شارى كؤية! كؤية ث َيش ئيسالم ناووبانطى‬ ‫هةبووة‪ ،‬وةختى خؤى كؤية ميرنشين َيكى‬ ‫سةربةخؤ بووة‪ ،‬خ َيرة ئ َيستا بة ِرةوايى نابينين‬ ‫بي‪ ،‬دوا بةدواى‬ ‫ثاريَزطاو ئيدارةى سةربةخؤ َ‬ ‫بوونى‪ :‬راثةرين و طةرميان و هةلَةبجةو‬ ‫زاخؤو سؤران بوونة ئيدارةى سةربةخؤ‪،‬‬ ‫خةلَكى كؤية دوو بةياننامةيان بآلوكردةوةو‬ ‫كةمث َيكيان دروستكرد بةناوى (كةمثينى‬

‫ق��ةزاى كؤية‪ ،‬بوونى كؤية بةيةكةيةكى‬ ‫كاريطةرى سةربةخؤ) لة (‪)2011/2/14‬‬ ‫كةمثينى خؤيان ِراطةياندووة‪ ،‬ث َيداطيرى‬ ‫دةك��ةن بةبوونى كؤية بةئيدارةيةكى‬ ‫سةربةخؤ‪ ،‬بةياننامةيةكى ديكةى (كؤمةلَةى‬ ‫ك��ارى ديموكراتى‪-‬كؤميتةى تةنفيزى‬ ‫لةكؤية) ضةند خالَ​َيك دةخةنة ِروو‪:‬‬ ‫‪-1‬ث َيويستة شارى كؤيةش وةك هةريةك‬ ‫لةوسى ئيدارةيةى سةربةخؤيان ث َيدراوة‬ ‫َ‬ ‫وةك ئيدارةى سةربةخؤ ِرابطةيةندريَت وة‬ ‫ئاسةوارى دوو ئيدارةى تيا نةه َيلَدريَت‪.‬‬ ‫‪-2‬شارؤضكةى تةقتةق بكريَت بةقةزاو‬ ‫بةلَ​َينى لةم َيذينةى دةس��ةآلت بؤ بةقةزا‬ ‫بةجى بكريَت‪.‬‬ ‫ج َي َ‬ ‫‪-3‬هةولَبدريَت وةك هةر ناوضةيةكى ترى‬ ‫عيراق سياسةتى ثترؤ دؤالر لةسنوورى‬ ‫بةجى بكريَت‪.‬‬ ‫كؤيةو دةوروبةرى ج َي َ‬ ‫‪-4‬ئ��ةو ث��رؤذان��ةى ل���ة ِرووى كشتوكالَى‬ ‫لةناوضةكانى هةول َيرو سل َيمانى و دهؤكى‬ ‫طرتؤتةوة‪ ،‬وةك ذوورى ثالستيكى و‬ ‫كارطةى كشتوكالَى ستراتيذى و كارطةى‬ ‫ث َيستةو لةقتونان و ثرؤذةى بةخ َيوكردنى‬ ‫َ‬ ‫ئاذةل‪ ،‬سنورى كؤيةش بطريَتةوةو ئاو ِريَكى‬ ‫بةثةلة لةخةلَكى زولَم ل َيكراوى الديَكان‬ ‫بدريَتةوة‪.‬‬ ‫‪-5‬ئ��او ِردان��ةوةو ضارةسةركردنى خراثى‬

‫ِريَطاوبان و تون َيلى هةيبة سولَتان و ئاوو‬ ‫كارةباو دروستكردنى ثارك لةناو شارو‬ ‫ناحيةكان‪.‬‬ ‫‪-6‬ث َيكه َينانى ليذنة بؤ ل َيثرسينةوة لةبةر‬ ‫ثرسانى كةمتةرخةم لةئاست ث��رؤذة‬ ‫تةواونةكراوةكانى وةك شكسته َينان بة‬ ‫(ثاركى هةواوان‪-‬ويَرانكردنى ثاركى هاموون‪-‬‬ ‫ريَطاى هةرمؤتةو ِريَطاى دووسايدى دةم‬ ‫ِرةزان‪-‬تةواونةبونى ئاوى بؤطد كؤية لةوادةى‬ ‫خؤى و تون َيلَى هةيبة سولَتان‪-‬تةواونةكردنى‬ ‫ث���رؤذةى جوانكارى س��ةرض��اوةى ئاوى‬ ‫حةمامؤك وشكبوونى سةرضاوةى حةمامؤك‬ ‫و تةواونةكردنى جادةى دووسايدى سةد‬ ‫مةترى ضواردةورى كؤيةو ونبونى ياريطاى‬ ‫ن َيو دةولَةتى كؤية)‬ ‫‪-7‬بةج َيطةياندنى بةلَ​َينى دروستكردنى خانوو‬ ‫بؤ كةسوكارى ئةنفالكراوان و مؤنؤم َينتى‬ ‫ئةنفال لةدةشتى كؤية كةئةمانة بةلَ​َينى‬ ‫بةجى نةكراوة‪.‬‬ ‫حكومةت بووة بؤ كؤية ج َي َ‬ ‫ئاماذة بةوة دةك��ةن طةر كؤية نةكريَتة‬ ‫ئيدارةيةكى سةربةخؤ ثةنا بؤ بةر خؤثيشاندان‬ ‫و مانطرتن دةبةن‪.‬‬ ‫داوا لةسةرؤكايةتى هةريَم و حكومةتى‬ ‫هةريَمى كوردستان دةكةين هةقى كؤية‬ ‫بدةن‪ ،‬فةرامؤشى نةكةن‪ ،‬بكريَت بةثاريَزطا‬ ‫يان ئيدارةيةكى سةربةخؤ‪.‬‬

‫د‪.‬نةزةند بةطى خانى طوآلوى شيعرى‬ ‫ثرذاندة بةهارى فيَستيظالَى فةرةنسا!‬ ‫ذنة شاعيرى ن��اودارو ن��ازدارى‬ ‫كؤيى (د‪.‬نةزةند بةطى خانى)‬ ‫بؤ ج��ارى دووةم بةشداريكرد‬ ‫لةف َيستيظالَى بةهارى شاعيرانى‬ ‫فةرةنسا‪ ،‬كة لةماوةى (‪)21- 8‬‬ ‫ي ئادارى سالَى ‪ 2011‬سازكرابوو‪،‬‬ ‫كةسيانزةمين سالَى ف َيستيظالَى‬ ‫بةهارى شاعيرانى فةرةنسا بوو‪،‬‬ ‫د‪.‬نةزةند بةطى خانى بةزمانى‬ ‫كوردى و فةرةنسى شيعرى ت َيدا‬ ‫خويَندؤتةوة ئةوة دووةمين سالَة‬ ‫‪16‬‬

‫شيعرى كوردى لة ِريَطاى د‪.‬نةزةند‬ ‫بةطى خانى‪-‬يةوة دةخويَندريَتةوة‬ ‫لةناو ئةو ف َيستيظالَة بةناوبانطةدا‪،‬‬ ‫ج َيى شانازيية بؤ كضة كورديَكى‬ ‫وا روناكبير كةدةنطى شيعر‬ ‫دةطةيةنى بةف َيستيظالَى فةرةنسا‬ ‫َ‬ ‫�ى)و‬ ‫�‬ ‫�اش‬ ‫�‬ ‫(س‬ ‫لةشارؤضكةى‬ ‫كة‬ ‫َ‬ ‫مؤزةخانةى (بةلزاك) بةزمانى‬ ‫كوردى و فةرةنسى بارانى شيعرى‬ ‫داباراند لةف َيستيظالَى بةهارى‬ ‫شاعيرانى فةرةنسا!! ثيرؤزة‪.‬‬


‫زستان هةوار‬ ‫قؤناغيَك لةتايبةتمةندى ِرةوةندةكانى كوردستان‬ ‫َ‬ ‫ديدةوان يةعقوب‬ ‫تائ َيستا زؤر ل��ةب��ارةى ذيانى تايبةتى‬ ‫ِرةوةن��دةك��ان طوتراوةو نووسراوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫زؤرترين باس و بابةتةكان سةبارةت بةذيانة‬ ‫تايبةتيةكةى ِرةوةندةكان لةوةرزةكانى بةهارو‬ ‫سي وةرزةدا‬ ‫هاوين و ثايزدابووة‪ ،‬ضونكة لةو َ‬ ‫َ‬ ‫رةشمال وهةنديَجاريش‬ ‫ِرةوةندةكان لةن َي ِو‬ ‫لةذيَر كةثر ذي��ان بةسةردةبةن‪ ،‬بةآلم‬ ‫زؤركةم دةربارةى دريَذترين قؤناغى ذيانى‬ ‫يةك هةوارى ِرةوةندةكان باسكراوة‪ ،‬ئةويش‬ ‫هةوار زستانة‪ ،‬هؤكارةكةشى ئةوةية زستان‬ ‫ه��ةوارى ِرةوةندةكان لةسةر ثاوانةكانةو‬ ‫هؤبةكان ل َيك دادةب ِريَن و هةر خ َيزان َيك‬ ‫دةض َيتة سةرهةوارى خؤى و ثاوانى خؤى‬ ‫و زؤربةى شويَنى زستان هةواريش الضةث‬ ‫و نةديوة‪ .‬بةآلم لةهةوارى وةرزةكانى تر‬ ‫ِرةوةندةكان بةش َيوةى هؤبة كؤدةبنةوةو‬ ‫َ‬ ‫ةشمال هةلَدةدةن و‬ ‫لةشويَنة دلَرف َينةكان ِر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل جوانى سروشتى ناوضة جياجياكانى‬ ‫كوردستان ت َي َ‬ ‫كةل دةبن و بةدواى لةوة ِرطاو‬ ‫طؤركي دةكةن‪.‬‬ ‫ئاودا ج َي‬ ‫َ‬ ‫كؤتان طةرمكردن‬ ‫لةزمانى ِرةوةندةكانى سنورى ثاريَزطاى‬ ‫هةول َيرو سنورى ق��ةزاى كؤية كات َيكى‬ ‫َ‬ ‫دةطوتري(كؤتان‬ ‫كار كردن هةية ث َيى‬ ‫طةرمكردن‪ ،‬وةك بةختيارسةردار لةزستان‬ ‫هةوارى دؤلَة بةكفر ث َيى طوتين‪ ،‬كؤتان‬ ‫طةرمكردن وات��اى ئةوةية ث َيش ئةوةى‬ ‫مة ِروماآلت لةكويَستانةكانةوة بطاتةوة سةر‬ ‫زستان هةوار‪ ،‬دةب َيت ماوةى ضةندهةفتةيةك‬ ‫ذنان و ثياوانى ِرةوةند كاربكةن بؤئةوةى‬ ‫ث َيويستى ئةوهةوارة دابينبكةن‪ ،‬كةخؤى‬ ‫َ‬ ‫ةشمال و دروستكردنى تةثرةو‬ ‫لةهةلَدانى ِر‬ ‫َ‬ ‫ئاذةل و كؤكردنةوةى‬ ‫كؤزو ناندين و هؤلَى‬ ‫دارى سوتاندن و ئامادةكردنى ئاليك‬ ‫دةبين َيتةوة‪.‬‬ ‫تةثرة‪ ،‬ياخود كؤخ‪-‬زنج ثامشاوةى‬ ‫خانووبةرةى كؤنى كؤضةرى‬ ‫يةك َيك لةكارةكانى ِرةوةن��دةك��ان‬ ‫لةوةرزى زستان دروستكردنى تةثرة ية‪،‬‬ ‫حاجى مةنتك ل��ةوب��ارةوة طوتى تةثرة‬ ‫يةك َيك بووة ل هؤكارةكانى نيشتةج َيبوون‬ ‫لةكوردستاندا‪ ،‬بةآلم ماوةى ضةندسالَ​َيكة‬

‫تةنيا لةن َيو هةنديَك هؤبةى ِرةوةندةوكان‬ ‫لةزستان هةوار و لةهةنديَك طوندةكان‬ ‫تةثرة دروستدةكريَت‪ ،‬دروستكردنى تةثرةش‬ ‫لةشووشةزلكةو قاميش و شوو دةب َيت و‬ ‫ث َيوانةى طةروةبووبضكى ث َيى دةطوتريَت‪،‬‬ ‫سي بؤ ث َينج سالَةو‬ ‫قوبةو تةمةنى تةثرة َ‬ ‫دةبي تةثرةى نويَى بخريَتةسةر‪.‬‬ ‫لةوةبةدوا َ‬ ‫ذنةماندووةكانى ِرةوةندةكان و‬ ‫دةست ِرةنطينيان‬ ‫كردنبي‪ ،‬ئةوةية‬ ‫ئةوةى مايةى قسةلةسةر‬ ‫َ‬ ‫زؤرب��ةى ئيش و كارةكانى ئةوهةوارةى‬ ‫ِرةوةندةكان لةئةستؤى ذنانداية(رةيحان‬ ‫ئةحمةد)طوتى ئ َيمة لةوهةوارة دا(ثوش)‬ ‫بؤ(تةثرة)دةه َينين و(جيخ )لة(قاميشى‬ ‫باريك )ولة(موو)دروستدةكةين و(كؤز)‬ ‫ل��ة(ط��ةآلوش��ك��ى ِرووةك) ب��ؤ ب َيضوو‬ ‫دروستدةكةين و( ناندين)و(كايةن)و‬ ‫َ‬ ‫ةشمال)و هةموو‬ ‫دروستكردنى(تةختةى ِر‬ ‫ارةكانى ِرستن و ضنين لةئةستؤى ذنانداية‪.‬‬ ‫هةوار َيك تايبةتر لةهةوارةكانى تر‬ ‫خاتوو(ضيمةن ئةحمةد)يش ث َيى‬ ‫واب��وو ه��ةوارى زستان لةذيانى ئةواندا‬ ‫زؤرتايبةتةو كات َيكى سةختى وةرزة‬ ‫ساردةكانةو هةرلةو هةوارةدا ب َيضوو لةدايك‬ ‫دةبي‪ ،‬بؤية لةوهةوارةدا ئةركى ئ َيمة زؤر‬ ‫َ‬ ‫طرانترة لةهةموو هةوارةكانى ترى وةرزى‬ ‫دةبي‬ ‫بةهاروهاوين وثايزو ل��ةوه��ةوارةدا‬ ‫َ‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫هةمووان كار بؤكؤتان طةرمكردن بكةن‬ ‫دةبي زؤر هيالكبن و ضونكة‬ ‫وبةتايبةتى ذنان َ‬ ‫دةبي هةر لةث َيكه َينانى خانووى تايبةتى‬ ‫ذن َ‬ ‫َ‬ ‫مال و دامةزراندنى(هةرزارة)و(سنط)كوتان‬ ‫و(رستؤك) دروستكردن و مذاندنى ب َيضوو‬ ‫ذنان بةشداربن‪ ،‬ئةوةشى ِروونكردوة ضونكة‬ ‫ئةوهةوارة كاتى بةرهةمة شيرةمةنى نيية‪،‬‬ ‫بؤية ذنان لةوهةوارةدا زياتريش كارى ِرستن‬ ‫و ضنين دةكةن لةهةموو بوارةكاندا‪.‬‬ ‫هةوار َيكى سنووردار‬ ‫هةوارزستان لةلةوة ِرطادا سنوورى‬ ‫تايبةتى خؤى هةية‪ ،‬ضونكة هةر كةس‬ ‫�ي لةثاوانةكانى‬ ‫ثاوانى خؤى هةيةو دةب� َ‬ ‫خؤى بةرادةى ثاوان ئاذةلَ‬ ‫َني‪،‬‬ ‫ي‬ ‫بلةوةر‬ ‫ةكانى‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ل��ةوة ِران��دن��ى ئاذةلَيش ل��ةث��اوان ث َيى‬ ‫َ‬ ‫دةطوتري(دانطة) و ئةوةش كةخوراوة ثاش‬ ‫ثاوانى ث َيدةطوتريَت‪.‬‬ ‫لةو هةوارةش داواكارى هةية‬ ‫ِرةوةن��دةك��ان لةهةوارزستان دةضنة‬ ‫دؤلَةسةختةكانى سةرثاوانان‪ ،‬ديارة ئةو‬ ‫هةوارانةش لةكؤندا بةوآلخ هاتووضؤيان‬ ‫ب��ؤك��راوة‪ ،‬ب��ةآلم لةئ َيستادا هاتووضؤى‬ ‫ِروةندةكانيش بةئؤتؤمب َيلة‪ ،‬هةربؤية ئةوانيش‬ ‫لةوهةوارةدا دووضارى ك َيشةى خراثى ِريَطا‬ ‫دةبنةوة‪ ،‬بؤية داوا لةاليةنة ثةيوةندارةكان‬ ‫دةكةن ِريَطاكانيان بؤضاك بكريَت‪ ،‬بؤئةوةى‬ ‫بتوانن هاتوضؤى ث َيدابكةن‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪17‬‬


‫سةنتةرى ليَكؤلَينةوةو ثةخشى كؤية‬ ‫دةيان كتيَبى بةنرخي ضاثكردوة‬

‫سةنتةرى ل َيكؤلَينةوةو ثةخشى كؤية‬ ‫كةلةبةروارى ‪ 2007/4/17‬بةذمارة ‪4816/604‬‬ ‫مؤلَةتى وةرطرتووةو دامةزراوة‪ ،‬لةم ماوةيةدا‬ ‫َ‬ ‫ظيستيظال و سميناري تايبةتى‬ ‫ضةندين‬ ‫ئةنجامداوةو هةروةها ضةندين كت َيبى بةنرخى‬ ‫ضاثو بآلوكردؤتةوة‪ ،‬لةسةر ضؤنيةتى كاركردنى‬ ‫ئةم سةنتةرةو بة ِريَوةضوونى كارةكانيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بةرثرسى ئةم سةنتةرة ش َيخ سةالح‬ ‫ش َيخ شةرةف ضاوث َيكةوتن َيكمان ئةنجامدا‬ ‫ئةميش بةم ش َيوةية وةآلمى داينةوة‪.‬‬ ‫ث‪:‬ئايا ئةم سةنتةرة بؤضى دام��ةزرا؟‬ ‫فكرةكةتان لةضيةوة بؤهات؟‬ ‫و‪:‬ل��ة ِراس��ت��ي��دا فكرةى ئ��ةم سةنتةرة‬ ‫لةدووشتى سةرةكيةوة هات‪ ،‬يةكةميان‬ ‫شارى كؤية طةنجينةيةكى كةلتورى هةية‬ ‫بزردةبى‪ ،‬دووةميشيان‬ ‫دةفةوتى و‬ ‫خةريكة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كات َيك من لةئيدارةى حكومةتدا كارم دةكرد‬ ‫كؤنفراس َيكمان كرد كة بؤئاوةدانكردنةوةى‬ ‫بةبى‬ ‫كؤية بةرنامة دابن َيين‪ ،‬سةيرمان كرد َ‬ ‫بةبى بوونى زانيارى‬ ‫دراسةت و تويَذينةوة‪َ ،‬‬ ‫و مةعلومات لةسةر اليةنةكانى ِريَطاوبان‪،‬‬ ‫ئاوو ئ��اوة ِرؤ هةموو اليةنةكانى ترى ذيان‬ ‫ناتوانى بةرنامةيةكى زانستى دابن َيت‪،‬‬ ‫كةس‬ ‫َ‬ ‫هةستيشمان كرد كةلةشارةكانى تر جؤرةها‬ ‫سةنتةرو شتى لةم بابةتانة هةية بةآلم لةكؤية‬ ‫ئةمة نيية‪ ،‬بؤية ثاش ئ��ةوةى كةخؤمان‬ ‫خانةنشين كرد هةلَساين بةكردنةوةى ئةم‬ ‫سةنتةرةو مؤلَةتمان وةرطرت و ج َيطامان‬ ‫بؤئامادةكرد زياتر ثشتمان بةخؤمان بةست‬ ‫و ئةم سةنتةرةمان دامةزراند‪ ،‬سةنتةرةكة‬ ‫ل َيكؤلَينةوةودراسةتة بؤثةخش و بآلوكردنةوةى‬ ‫كؤية‪ ،‬ديارة ئةم سةنتةرة بةدوو قاض دة ِرواو‬ ‫دووشتى سةرةكيمان هةية ديارة لةثالَيشيان‬ ‫شتى تريش دةكةين‪ ،‬يةكةميان‪:‬ئةوةية‬ ‫كةهةموو ئةوشتانةى كةتوراسى كؤيةية‪،‬‬ ‫نوسةرةكانى‪ ،‬م َيذووى كؤية‪ ،‬شاعيرةكانى‬ ‫كؤية‪ ،‬ثةندوقسةى كؤية كةبةردةستمان‬ ‫كةوتن ضاثيان دةكةين و بآلويان دةكةينةوةو‬ ‫ِرزطاريان دةكةين لةفةوتاندن ِريَطايةكمان‬ ‫ب ِريوة بةآلم ديارة زؤر ماوة‪.‬‬ ‫هةبى‬ ‫ك‬ ‫ي‬ ‫هةردراسةت‬ ‫دووةميان‪:‬ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةسةر مةنتيقةى كؤية بةتايبةتى ئةوانةى‬ ‫خويَندكارةكانى زانكؤى كؤية دةيكةن‬ ‫كةئ َيستا تةوجيهات َيكى باشيان هةية‬ ‫لةزانكؤى كؤية‪ ،‬بؤنمونة ماستةريَك يان‬ ‫دكتؤرايةك دةخويَنن لةسةر ديمؤطرافياى‬ ‫‪18‬‬

‫شيَخ سةالح شيَخ شةرةف‬ ‫كؤية يان جوطرافياو ئةرزوئاو يان لةسةر‬ ‫ِريَطاوبانى كؤية‪ ،‬يان لةسةر كةش وهةواى‬ ‫كؤية ئةمانة يةك بةيةك بؤيان ضاثدةكةين‬ ‫وردةوردة ئاخيرى دةب َيتة سةرضاوةيةكى‬ ‫دةتوانى بةرنامةى‬ ‫باش‪ ،‬هةروةها حكومةتيش‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةثال ئةمانةشةوة كتاب َيكى‬ ‫لةسةردابنى‬ ‫َ‬ ‫ب��اش ي��ان هةرشت َيكى ب��اش لةسةرهةر‬ ‫ث َيكهاتةيةكى كؤية بةموسلَمان و مةسيحى‬ ‫و جولةكةكانيشةوة‪ ،‬مةسةلةن ئةطةر‬ ‫هةبى بؤيان ضاثدةكةين‪ ،‬بؤنمونة‬ ‫شت َيكيان‬ ‫َ‬ ‫ئ َيستا كتاب َيكمان ضاثكردوة لةسةر ذيانى‬ ‫جولةكةكان لةكؤية كةضووينة بؤئيسرائيل‪،‬‬ ‫ئةطةر برا مةسيحيةكانيش شت َيكى لةم‬ ‫بابةتةيان هةبوو بؤيان ضاثدةكةين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫فيستيظال‬ ‫ث‪:‬جطة لةضاثكردنى كتاب ئ َيوة‬ ‫و كؤريش دةكةن جطةلةمة ئ َيوة تةنها كار‬ ‫لةكؤية دةكةن يان ئةطةر دةستان ث َي ِرابطا‬ ‫لةشويَنى تريش كاردةكةن؟‬ ‫و‪:‬ئةطةر باآلدةست بين ث َيمانخؤشة‬ ‫لةهةموو كوردستان كاربكةين‪ ،‬كوردستان‬ ‫هةمووى يةكة‪ ،‬ئ َيمة وامان دانةناوة تةنها‬ ‫بى‬ ‫لةضوارض َيوةى كؤية يان بلَ​َين قةزاى كؤية َ‬ ‫بةتةنها‪ ،‬بةآلم ديارة شويَنةكانى تر كةسيان‬ ‫هةية سةنتةريان هةية‪ ،‬بةآلم ديارة شارةكةى‬ ‫ئ َيمة دةبينين كةس خةريكى نيية بؤية ئ َيمة‬ ‫ب ِريارمانداوة تةركيز بخةينة سةر ئ َيرة واتة‬ ‫رةبى و جاروبار شتى‬ ‫جةختمان لةسةرئ َي َ‬

‫تريش دةكةين برادةريَك لةسل َيمانى يان‬ ‫كو ِريَك كتاب َيكى باوكى ه َيناوة‪،‬كو ِرةمةاليةك‪،‬‬ ‫شاعيريَك‪ ،‬بؤمانكردووة‪ ،‬بؤنمونة ئ َيستا مامؤستا‬ ‫ئاكؤ لةزانكؤى كؤية كتاب َيكى زؤرباشى هةبوو‬ ‫لةسةر تيجارةت ومالية لةسةردةمى(‪-10‬‬ ‫‪)13‬ى ميالدى بؤمان ضاثكردووة‪ ،‬ديارة‬ ‫ئ َيمة هةولَمانداوة كات َيك لةئيدارةش بووين‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زانكؤ‬ ‫لةطةل بنكةى ئةدةبى طةالويَذ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ضةندين فيستيظالمان كردية‪ ،‬فيستيظال َيكمان‬ ‫كرد بؤحاجى قادرى كؤيى بة ِراستى نمونةيى‬ ‫بوو بةقةناعةتى هةموو مامؤستا طةورةكان‬ ‫تائ َيستاش فيستيظالَى واى بؤنةكراوة‪ ،‬دواتر‬ ‫فيستيظالَ​َيكمان كرد بؤئةختةر هةرضةندة‬ ‫من بةشة ل َيكؤلَينةوةكةى خؤم كةث َيشكةشم‬ ‫كردبوو ضاثم كرد فيستيظالَ​َيكمان بؤتؤفيق‬ ‫وردى كرد مقاالتةكانمان هةموو لةكتاب َيكدا‬ ‫ضاثكرد‪ ،‬لةمةزارطةى دلَداريش بةشداريمان‬ ‫ت َيداكردو فيستيظالَيشمان بؤكرد‪ ،‬لةفيستيظالَى‬ ‫م��ةالى ط��ةورةش ئ َيمة مشتةرك بووين‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال‬ ‫لةطةل زانكؤ‪ ،‬بةرنامةشمان هةية‬ ‫ضةند ديداريَك ئةنجام بدةين‪ ،‬لةسةر خاليد‬ ‫دل َيرو زةكى هةنارى ضةندانى تر‪ ،‬هةروةها‬ ‫َ‬ ‫هةندى شتى خافرى كؤية يةك َيك لةو‬ ‫لةسةر‬ ‫خةجى ديارة‬ ‫كةلَة ذنانةى كؤية بؤنمونة داية‬ ‫َ‬ ‫شت َيكى طةورةية ئ َيستا بؤتة مةزاريَك لةكؤية‬ ‫بةتةماين ديداروديراسةت َيكى لةسةر بكةين‪.‬‬ ‫ث‪:‬ل��ة ِرووى ئيدارى و هونةرييةوة ئةم‬ ‫سةنتةرة ضؤنةو كارمةندةكانى ك َين؟‬ ‫و‪:‬ئ َيمة كؤمةلَ​َيكين ديارة هةنديَكيان‬ ‫لةمامؤستاكانى زانكؤن وةكو مامؤستا لوقمان‬ ‫و سةالم و ِرؤستةم و جوان نورى و هةروةها‬ ‫خؤم و ش َيخ تالب و مامؤستا مودريكيش‬ ‫هةروةكو فةخرى ئةندامة لةالمان هةروةها‬ ‫سى كارمةندمان هةية كاك ِرةوةزو سةرهةدو‬ ‫َ‬ ‫كو ِريَكى ترة لةبرادةرانى ديموكرات و‬ ‫مامؤستايةكى ئينطليزيش هةية هاوينان‬ ‫ئيشى دةك��ات‪ ،‬دي��ارة بةشى‬ ‫ديَتة المان‬ ‫َ‬ ‫بةبى‬ ‫زؤرمان ئ َيمة خؤبةخش كاردةكةين َ‬ ‫بةرامبةر تةنها ئةوانةى كةبةردةوام كاردةكةن‬ ‫بةتايبةتى تايث َيستةكان موضةيةكى كةميان‬ ‫هةية‪ ،‬ئ َيمة دووشتمان باشة لةسةنتةرةكةمان‬ ‫كةتوانيمان ئيشى باشى ث َيبكةين‪ ،‬يةكةميان‬ ‫ئةوةية خؤمان موضة وةرناطرين هيضمان‬ ‫هةم مامؤستاكانى زانكؤ هةم خؤشم ئةوةى‬ ‫تر ئةطةر ئيش َيك بكات ب ِريَك موكافةئةى‬ ‫سى ضوار موضةية دةدةين‬ ‫دةدةينى‪ ،‬ئةو َ‬ ‫َ‬


‫َ‬ ‫لةطةل كريَى خانوو كارةباو ئينتةرن َيت و‬ ‫نزيكةى مليؤن و نيويَكمان هةية ئ َيمة وةكو‬ ‫َ‬ ‫هةندى سةنتةر نين كةلة‪%70‬بودجةكةمان‬ ‫بؤموضةب َيت هى ئ َيمة نيوةى كةمتر‬ ‫بؤموضةية‪ ،‬ئةوةى تر بؤكتابة‪ ،‬بؤية سالَى‬ ‫ثار توانيمان زياترلة‪ 20‬كتاب ضاث بكةين‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال ‪10-8‬كتابمان بةدةستةوةية ضونكة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بودجةكة وةستابوو تا سالي َ‬ ‫نوي هةلبةتة‬ ‫هةموو لةسةرخؤمان بووة‪.‬‬ ‫كى‬ ‫ث‪:‬ئ � َي��وة بودجةتان هةية؟ ئايا َ‬ ‫يارمةتيتان دةدات؟‬ ‫و‪:‬ئ َيمة بودجةيةكمان هةية لةحكومةت‪،‬‬ ‫جاريَكيش كة ئةووةسائيل و شتانةمان ك ِرى‬ ‫جةنابى مام جةالل يارمةتيةكى بضوكى‬ ‫داين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دةكرى‬ ‫ث‪:‬لةم سةنتةرةى ئ َيوة ضؤن دةوام‬ ‫ِرؤذانة بةردةوام دةكريَتةوة؟‬ ‫و‪:‬تايث َيستةكان بةدوو ستاف دةوام دةكةن‬ ‫بةش َيكيان بةيانيان بةشةكةى تريشيان‬ ‫ئ َيواران و بةردةستةكةشمان تةنها ئ َيواران‬ ‫دةوام دةكات ضونكة بةيانيان دةوامى ترى‬ ‫هةية‪ ،‬ش َيخ تالبيش وةكو مدير ئيدارة بةردةوام‬ ‫ل َيرةية لةدائيرة خانةنشين كراوة‪ ،‬مامؤستاكانى‬ ‫زانكؤش جارجار ديَن‪ ،‬خةلَكانى ِرؤشنبيرو‬ ‫خويَندةواريش بةردةوام ديَن مامؤستاكان‬ ‫و ئةوانةى ثةيوةنديان بةكتابةكانةوة هةية‬ ‫بةدواداضونيان بؤدةكةن‪.‬‬ ‫ث‪:‬ب��ةرب��ةس��ت��ةك��ان��ت��ان ض��ي��ن؟ يان‬ ‫َطربى‬ ‫ك َيشةوطرفتةكانتان ضين كة ِري َ‬ ‫لةكاركردنى ئ َيوة؟‬ ‫و‪:‬ئ َيمة بةربةستمان نيية؟ دي��ارة‬ ‫كوردستان وآلت َيكى ئازادة ضى دةكةى ضى‬ ‫ضاثدةكةى؟ بةآلم ئةوةى كةك َيشةمان ب َيت‬ ‫دةوةستى خاو‬ ‫ئةوةية كات َيك كةبودجةكةمان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةبينةوةو دةستمان دةبةسترى و كارمان‬ ‫َ‬ ‫بدةنى‬ ‫ناكرى‪ ،‬بةآلم ئةطةر بودجةكةمان‬ ‫ثي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةرضةندة زؤريش نيية بةآلم بةث َيى بودجةكة‬ ‫حةرةكةيةك دةكةين‪ ،‬ك َيشةيةكى تر ئةوةية‬ ‫هةبى يان‬ ‫كةلةكؤية ضاثخانة نيية‪ ،‬كاريَكت َ‬ ‫دةبى بضى بؤهةول َير يان سل َيمانى‪ ،‬ئينجا‬ ‫َ‬ ‫دةبى بضى و ب َييت و ب ِرؤو وةرةو ئةوانة‪ ،‬سةرةتا‬ ‫َ‬ ‫بةتةمابووين ثرؤذةى ضاثخانةيةك دابن َين‬ ‫ئيمكانيةتى ماديمان نةبوو بؤية ث َيمان نةكراو‬ ‫سةركةوتوو نةبوين لةم ثرؤذةية‪ ،‬لةبةر ئةوة‬ ‫ئ َيستا ضاثةكانمان لةهةول َير دةكةين‪ ،‬دورةو‬ ‫ناخؤشةو ب ِرؤو وةرةو ئينجا ك َيشةت بؤدروست‬ ‫دةبى و نةقس و تةسيحات و ئةوجؤرةشتانة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةمة يةك َيكة لةك َيشةكانمان هةروةها ئةطةر‬ ‫ئيمكانيةتمان باشتربا خةلَك َيكمان دانابا‬ ‫بضووبان طة ِرابان لةمزطةوتةكان الى خةلَك‬ ‫شتيان كؤكردباوةو دةستنوس َيك‪ ،‬كتاب َيك‪،‬‬

‫هةبى كةبآلونةكراب َيتةوة بؤئ َيمة‬ ‫شت َيك‬ ‫َ‬ ‫ثةيدايان كردباو ضاثمانكردبا‪.‬‬ ‫هةبى كةئةرشيف َيك‬ ‫ث‪:‬ئةطةر خةلَك َيك‬ ‫َ‬ ‫دةستنوس َيكى الب َيت‪ ،‬ئ َيوة ئامادةن بؤيان‬ ‫ضاثبكةن؟ وة ئ َيوة داواك��اري��ت��ان ضيية‬ ‫بؤئةوانة؟‬ ‫و‪:‬ئةوانةى كةدةستنوسيان الشك ببةين‬ ‫ثةيوةنديان ث َيوة دةكةين بؤنمونة جوابم‬ ‫بؤكو ِرةكانى مامؤستا تاهيرحةويَزى نارد ئةطةر‬ ‫البى دةربارةى كتابى م َيذوويى‬ ‫هةرشت َيكيان َ‬ ‫كؤية بآلونةكراب َيتةوة ئةوة ئ َيمة ئامادةين‬ ‫بؤيان ضاثبكةين و بآلوى بكةينةوة‪ ،‬هةروةها‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كو ِرةكانى مامؤستا محمدطؤمةشينى‬ ‫دانيشتوم ث َيم طوتوون ئةطةر هةرشت َيكى‬ ‫البى بؤيان ضاثدةكةم بةتايبةتى ئةوةى‬ ‫باوكيان َ‬ ‫لةسةر طوندةكان‪ ،‬لةسةرةتا ئيستنساخيان‬ ‫دةكةين دوايى تايثيان دةكةين و دةيانخةينة‬ ‫سةر سيدى و دواتر ضاثيان دةكةين‪ ،‬وة هةر‬ ‫هةبى كةثةيوةندى بةكؤيةوة‬ ‫كةس َيكى تر‬ ‫َ‬ ‫بى ئةوا ئامادةين بؤيان ضاثبكةين وة لةهةر‬ ‫َ‬ ‫هةبى ئامادةين‬ ‫شويَن َيكى تر كتاب َيكى باش‬ ‫َ‬ ‫ضاثى بكةين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ث‪:‬ئ َيوة داوادةك��ةن ئةوجؤرة خةلكانة‬ ‫ب َينةث َيش؟‬ ‫َ‬ ‫و‪:‬ئ َيمة داوادةكةين ئةوخةلكانةى كةهةر‬ ‫البى دةربارةى‬ ‫دةستنوس َيك يان كتاب َيكيان َ‬ ‫كؤية‪ ،‬بؤنمونة كتابةكانى وردى ئ َيمة زياتر‬ ‫لة(‪)20‬كتابمان الية‪ ،‬بةآلم زياتر لة(‪)20‬‬ ‫كتابى تر ماية بةدةستمان بطات كةهةموويان‬ ‫لةش َيوةى ناميلكةدان‪ ،‬ئةطةر هةموويمان‬ ‫بةدةست بطات دووبارة ضاثيان دةكةينةوة‪،‬‬ ‫مةمنونيان دةبين طةر بةدةستمان بطةيَنن‪،‬‬ ‫سى كتابى هةية‪،‬‬ ‫مامؤستا زةكى هةنارى َ‬ ‫ئ��ةوةى ك��اوةى ئاسنطةرمان هةية‪ ،‬بةآلم‬ ‫تةرجةمةكةى سةعدى بةدةستمان نةكةوتووة‪،‬‬ ‫هةروةها هةر شت َيك كةثةيوةندى بةزةكى‬ ‫هةبى‬ ‫هةبى لةوانةية نوسينى تريشى َ‬ ‫هةنارى َ‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال دةست بةمةشروعى زةكى‬ ‫خةريكين‬ ‫َ‬ ‫هةنارى بكةين بؤكتابةكان‪ ،‬هةوليش دةدةين‬ ‫ديداريَك بؤخاليددل َير بكةين وة كتابةكانى‬ ‫بؤضاثبكةينةوة‪ ،‬داوام��ان لةكةريم شارةزا‬ ‫هةبى لةسةر كؤية‬ ‫كردووة ئةطةر كتاب َيكى‬ ‫َ‬ ‫خؤى حةزبكات بؤى ضاثبكةين‪.‬‬ ‫ث‪:‬ئ َيستا ئينتةرن َيت دونياى بضوكردؤتةوة‬ ‫ئ َيوة هيض سايت َيكى ئينتةرن َيتان هةية‬ ‫كةبةرهةمةكانى خؤتانى لةسةر بآلوبكةنةوة‪،‬‬ ‫يان نةتانكردؤتة بةرنامة؟‬ ‫و‪:‬سايتى ئينتةرن َيتمان نيية‪ ،‬بةآلم شت‬ ‫لةئينتةرن َيت وةردةطرين‪ ،‬سايت بة ِراستى‬ ‫َ‬ ‫دةوى هةرضةندة من‬ ‫خةلَكى موتةفةريغى‬ ‫زؤر شارةزايم نيية بةآلم دةب َيت بةردةوام‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫تةختيةى بكةى هةرضةندة لةبةرنامةمان‬ ‫داهةيةو يةك َيكة لةثرؤذةكانمان كةيةك َيك‬ ‫ئامادةبكةين بؤ ئةمة‪.‬‬ ‫ث‪ :‬بةرنامةتان ضيية لةداهاتوو؟‬ ‫و‪:‬بةرنامةمان واية كةخةلَك َيك ئامادةبكةين‬ ‫بؤكؤكردنةوةى زانيارى بةتايبةتى ئامارى كؤية‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زانكؤى‬ ‫لةطةل دائيرةى ئامار‪ ،‬هةروةها‬ ‫كؤية هةرضةندة ثةيوةنديةكى فةرديمان‬ ‫هةية‪ ،‬بةآلم كتاب َيكمان كردية كةنويَنةرمان‬ ‫تربى و زياتر‬ ‫هةبى و ثةيوةنديةكة توندو تؤلَ َ‬ ‫َ‬ ‫هاوكاربين و سود لةزانياريةكانيان وةربطرين‪،‬‬ ‫هةروةها بةرنامةمان بوو كةموفةكةرةيةك‬ ‫بكةين هةرضةندة سالَى ثاريش كردمان بةآلم‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال شتى زياترمان كردو سةرجةم ِرووداو‬ ‫كارةساتةكانى كؤيةى ت َيدا كؤكراوةتةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كةهةندى خةلَك‬ ‫لةبةرنامةماندا هةية‬ ‫ِرابسث َيرين بؤئةوةى شتمان بؤكؤبكاتةوة‬ ‫هةروةها لةبةرامبةر ئةوة بةخشيش َيكيان‬ ‫بكةين‪ ،‬هةروةها زانيارى كؤدةكةينةوة لةسةر‬ ‫َ‬ ‫هةندى‬ ‫ث َيكهاتةكانى كؤية مةسيحيةكان‪،‬‬ ‫عةشايةرو بنةمالَةكانى كؤية بةتايبةتى‬ ‫لى ِراسث َيرين‬ ‫بنةمالَةكان خةلَك َيكيان َ‬ ‫كةم َيذوو توراسى بنةمالَةى خؤيان بؤمان‬ ‫بن َيرن‪ ،‬لةهةر بنةمالَةيةك خويَندةواريَك هةية‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ثيرةكانى خؤيان دةربارةى‬ ‫بؤئةوةى‬ ‫بنةمالَةكةيان زانياريمان بؤكؤبكاتةوة بؤئةوةى‬ ‫كتاب َيك ئامادةبكةين لةسةر بنةمالَةكانى‬ ‫كؤية‪ ،‬هةروةها ثرؤذةيةكى ترمان هةية‬ ‫َ‬ ‫كةلةطةل‬ ‫كةئةنسكلؤثيديايةك بؤكؤية بكةين‬ ‫جةنابى حاكم ث َيش ِرةو باسمانكردوة‪ ،‬هةروةها‬ ‫َ‬ ‫كةهةندى سةردان بكةين‬ ‫لةثرؤذةماندا هةية‬ ‫بؤشارة ديَرينةكانى كوردستان وةكو كفرى و‬ ‫ِرةواندوزو هةروةها ذيانةوةى ِرابيتةى كؤيةو‬ ‫كةركوك لة ِريَطةى بنكةى ئةدةبى و ئةديب‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةم شارانة‬ ‫و نوسةرانةوة ثةيوةندى‬ ‫دروست بكةين‪ ،‬هةروةها ئةطةر ئيمكانيةتمان‬ ‫هةبى طؤظارى(كؤسار) ببوذيَنينةوة دائيمى‬ ‫َ‬ ‫بى‪.‬‬ ‫ياخود وةرزى َ‬ ‫ث‪:‬دوا وتةت ضيية؟‬ ‫َ‬ ‫بى كةئ َيمة لةمةدا‬ ‫و‪:‬دةمةوى ئةوة تأكيد َ‬ ‫هيض غةرةزيَكمان نيية هيض تيجارةتيكمان‬ ‫نيية وةئ َيمة كات َيك كتاب َيك بؤنوسةريَك‬ ‫بيدةينى‬ ‫ضاثدةكةين بة ِراستى ثارةمان نيية‬ ‫َ‬ ‫ديارة لةبةرئةوةية كةمحدودة ئيمكانيةتةكةمان‬ ‫دةدةينى‬ ‫بةآلم نيوةى يان س َييةكى كتابةكانى‬ ‫َ‬ ‫بيفرؤشى و سوديَكى ث َيبطات‬ ‫بؤئةوةى بؤخؤى‬ ‫َ‬ ‫ضونكة ئةمة حةقى ماندوبوونى خؤيةتى‬ ‫ئةطةر خةلَكيش يارمةتيمان بدات سوثاسيان‬ ‫دةكةين و ناويان دةبةين لةج َيطاى خؤيدا‪،‬‬ ‫ئوم َيدةوارين لةداهاتوو ضاالكى زياتر بكةين‬ ‫بةهيمةتى هةموو اليةك‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪19‬‬


‫بازا ِرو بازرطانى و كاروان و كاروانضيان و‬ ‫سةردةمى!!‬ ‫خانةكانى كؤيةى‬ ‫َ‬

‫َ‬ ‫حوسينى حاجى قادر‬ ‫بةشى يةكةم‬ ‫بةهؤى ئةوشويَنة جواطرافيايةى كةكؤية‬ ‫هةيةتى لةكؤنةوة بوويتة مةلَبةندى‬ ‫بازرطانى بؤناوضةكانى (هةول َيرو كةركوك‬ ‫و موصل و بةغداو حةلةب) هةروةها‬ ‫َ‬ ‫بؤهةندى لةشارةكانى باكورى كوردستان‪،‬‬ ‫لةاليةكى ديش ِريَطةى ثةيوةندى بووة‬ ‫بؤطوندةكانى ن��اوض��ةى خؤشناوةتى‬ ‫تادةطاتة ِرةواندوزوبالَةكايةتى و بؤالى‬ ‫ِرانيةوقةآلدزةوناودةشت و سةردةشت و‬ ‫سنةو سابآلغ و شارةكانى ترى كوردستانى‬ ‫ِرؤذهةآلت‪ِ .‬رةوةندةكانيش كةهاتوضؤى‬ ‫كويَستان و طةرميانيان دةكردلةكاتى‬ ‫ث َيويست هاتوونةتةكؤية‪ ،‬ضونكة كؤية‬ ‫مةلَبةندى ثيشةسازى دةستكرد بوو‬ ‫وةكو(ئاسنطةرى ودارتاشى و خمخانةضى‬ ‫و زيَ ِرنطرى و لباتضى و خةنجةرضى و‬ ‫بةرطدروو ضةخماضى و جؤآلى و ثة ِرةكةرو‬ ‫دةباخضى و ثينةدؤزو ث َيآلودروويى‬ ‫كؤييانة(سؤل و ك��ارةك)ه��ةروةه��ا‬ ‫شةربةوكوثةوطؤزة دروستكردن‪ )..‬ث َيش‬ ‫كردنةوةى ِريَطاى(هةول َير‪-‬رايات= ِريَطاى‬ ‫هاملَتؤن) ِرؤذانة ن��زي��ك��ةى(‪)200‬وآلخ‬ ‫لةكؤيةوة دةرض��وون يان بؤى هاتوون‬ ‫َ‬ ‫لةوى‬ ‫شتومةكى بازرطانيان بؤه َيناوة يان‬ ‫طواستوويانةتةوة‪ .‬كاتى خؤى توتنى‬ ‫ِرانيةوخؤشناوةتى و ثشتدةرو ِرةوان��دوز‬ ‫بؤبازرطانةكانى كؤية دةض َيندرا‪ .‬لةكؤيةش‬ ‫بة ِريَطاى تةقتةق بةكةلَةك بةهؤى زيَى‬ ‫‪20‬‬

‫طضكة دةن َيردراية َ‬ ‫ثردى و تكريت و سامةراو‬ ‫َ‬ ‫هةندى جاريش يةكسةر بة ِريَطاى‬ ‫بةغدا‪،‬‬ ‫ك��اروان بؤكةركوك و تكريت و سامةرا‬ ‫دةض��وو‪ ،‬لةويَش كةدةطة ِرانةوة(شةدةو‬ ‫قوماش و شةكرو ضاوو قةسث و خورماو‬ ‫َ‬ ‫خوى و قاميشة جغارةو شتى تريان دةه َينا‪،‬‬ ‫زؤرجار بازرطانة عةرةبةكان لةتكريتةوة‬ ‫بةحوشتر ب��اري��ان دةه َيناية كؤية‪،‬‬ ‫لةوانيش(سةيدعلى و اسماعيل يةحياى‬ ‫براى تايةريةحياى سةرؤك وةزيرانى حزبى‬ ‫بةعس بوو سالَى‪ .)1967‬دةلَ​َين كاتى خؤى‬ ‫لةشكرى ئينطليز تكريتى داطيركردووة‪،‬‬ ‫مام يةحياى باوكى اسماعيل و تايةر‬ ‫لةكؤية ميوانى حاجى عومةرى حاجى‬ ‫احمد بووة‪ .‬اسماعيل يةحيا دؤست َيكى‬ ‫زؤر بةوةفاى حاجى عومةر بووة‪ ،‬بازرطانى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كردووة‪،‬حاجى عومةر زؤرجار‬ ‫توتنى‬ ‫‪،‬بؤيةكاتى كاكةى‬ ‫داوةتى‬ ‫توتنى بةقةرز‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ك��و ِرى حاجى عومةرو ضةندخزم َيكى‬ ‫لةاليةن بةعسيةكانةوة دةطيريَن حاجى‬ ‫عومةر دةض َيتة الى اسماعيل يةحياو‬ ‫ئةويش ئاطادارى تايةريةحيا دةكات و‬ ‫كو ِرةكةى و خزمةكان بةردةدات‪ ،‬هةروةها‬ ‫كاتى(حةليمةخانى) خ َيزانى حاجى عومةر‬ ‫َ‬ ‫كؤضى دوايى دةك��ات‪ ،‬اسماعيل يةحيا‬ ‫ديَتة كؤيةو بةشدارى ثرسةكةى دةكات‪،‬‬ ‫ديسان كةحاجى عومةريش كؤضى دوايى‬ ‫دةكات اسماعيل يةحيا ديَتةوة كؤية بؤ‬ ‫بةشداريكردنى ثرسةكة‪ .‬كةعةرةبةكان‬ ‫دةهاتن بارى حوشترةكانيان بةزؤرى‬ ‫لةكةونة خانةكةى مةيدانى خ��وارى‬ ‫دادةط��رن ودةبوواية حوشترةكان(يخ)‬ ‫بكريَن تابارةكة دادةطيرا يان باردةكرا‪.‬‬ ‫زؤرجار حوشترةكانيان دةبردة سةرطردى‬ ‫قشلَةوطؤ ِرستانى كةكؤن بؤلةوة ِراندن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل قوتابيانى ناوةندى كؤية‬ ‫ضةندجار‬ ‫س��اآلن��ى(‪ )1950-1949‬ضويمة اليان‬ ‫بةيةك عانة سوارى حوشتر دةبووين هةتا‬ ‫دام َينى طردى كةكؤنيان دةبردين و دةيان‬ ‫ه َيناينةوة نزيك قشلَة‪ ،‬ئةوشتومةكانةى‬ ‫كةعةرةبةكان دةيان ه َينا هةنديَكى لةكؤية‬ ‫ساغ دةبؤوة هةنديَكى بؤ ِرانيةو خؤشناوةتى‬ ‫دةن َيردران‪ .‬ئةوهةموو شتومةكة بازرطانيةو‬ ‫ه َينان و بردنيان ث َيويستى بة بازرطانى‬

‫دةولَةمةندو شارةزا هةبوو‪ .‬هةروةها دةبوواية‬ ‫لةن َيو شارةكة شويَنى حةوانةى ئةوكةسانة‬ ‫بكريَتةوة كةخؤيان و وآلخةكانيان دةهاتنة‬ ‫ناوشار ل َيرةدا ناوى بازرطانة ناودارةكانى‬ ‫كؤية دةنووسم و دوايش ناوى خانةكان و‬ ‫كاروانضيةكان‪-:‬‬

‫حاجى بةكراغاى حةو َيزى‬ ‫بةناوبانطترين ب��ازرط��ان��ى كؤيةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل شارةكانى‬ ‫كوردستان بووة بازرطانى‬ ‫كوردستانى ِرؤذهةآلت و هةول َير وكةركوك‬ ‫و موصل و بةغدادو حةلةبى كردووة ‪،‬توتن‬ ‫و مازى و خورى هةنطوين و ثةلكة هةنارو‬ ‫ئةسثيندار و ث َيستةى بؤ ئةو شارانة ناردووة‪،‬‬ ‫بة ِرادةيةك مؤر و ئيمزاى حاجى بةكراغا لة‬ ‫ئةوروثاش ج َيطاى باوةر بووة‪.‬‬ ‫حاجى ئةسعةدئاغاى حةو َيزى‬ ‫ك��اروان��ض��ى ه���ةب���ووة شويَنى‬ ‫حةوانةوةى(‪ )20‬ئ َيسترى لةتةويَلَةكانى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫اليةكى ديوةخانةكةى هةبووة‬ ‫شويَنى تايبةت بؤ ميوانةكان جطة لة‬ ‫ديوةخانةكةى بازرطان َيكى دةولَةمةند‬ ‫بووة‪.‬‬ ‫ئةميناغاى ئةختةر‬ ‫بازرطان َيكى ناودارى كؤية بوو‪،‬كاروانضى‬ ‫تايبةتى خؤى هةبووة سةرة ِراى ئةوةش‬ ‫ديوةخانةكةى شويَنى شاعيران و ئةديبانى‬ ‫سةردةمى خؤى بوو‪ ،‬ئ َيستاش ثاش ماوةى‬ ‫قةسرةكةى هةر ماوة‪.‬‬ ‫مةمحوودئاغاى غةفوورى‬ ‫بازرطان َيكى ط���ةورةى كؤية بوو‪،‬‬ ‫بؤبرةودان بةبازرطانى خانى طةورةى‬ ‫دروست كرد لةنهؤمى خوارةوة طؤرةثان َيكى‬ ‫طةورة هةبوو لةهةر ضوار اليةوة ضةند‬ ‫ذوور دروست كرابوون وةك تةويَلَة بؤ‬ ‫وراغى كارونضيةكان‪،‬نهؤمى سةروةش كة‬ ‫سى الوة بةقادرمة سةردةكةوتن‬ ‫لة دوو َ‬ ‫ضةند ذورى حةسانةوةى يان ذوورى‬ ‫كؤطاى بازرطانةكانى كؤية بوو‪،‬ئ َيستاش‬ ‫ثاشماوةكةى وةك ئاسةواريَكى جوان‬ ‫ماوةتةوة‪،‬دةلَ​َين بةنيازن نؤذةنى بكةنةوة ‪.‬‬


‫حةماغاى طةورة‬ ‫ل��ةدواي��ى كؤضى دواي��ى باوكى بوو‬ ‫بةسةرداريَكى طةورةى كؤيةو ناوبانطى‬ ‫لةهةموو كوردستان دةركردبوو ‪،‬هةتا كؤضى‬ ‫دوايى لةمانطى ئابى‪ 1920‬هةر قايمقامى‬ ‫كاتى كة تةقيةدين‬ ‫كؤية بوو‪ .‬دةلَ​َين‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ثاشاى والى عوسمانى ديَتة كؤية سالى‬ ‫َ‬ ‫هةندى قةرزى باج‬ ‫‪ 1277‬كؤضى‪،‬داواى‬ ‫َ‬ ‫دةفةرموى‬ ‫لةحةماغا دةكات ئةويش ئةمر‬ ‫ثي ى دةلَ َى كاتى خؤى‬ ‫بيدةنى ‪::‬ثاشان َ‬ ‫َ‬ ‫مةحمووداغاى باوكت خانى ط��ةورةى‬ ‫بةبةردى شوورةى كؤية دروست كردووة‬ ‫دةبى تؤلَةى ئةويش بدةيت ‪....‬حةماغاش‬ ‫َ‬ ‫بدةنى‪ .‬حةماغا بازرطان َيكى‬ ‫ئةويشى‬ ‫دةلى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫زؤر طةورة و دةولَةمةندبوو‪،‬معامةلةى َ‬ ‫ئاذةل‬ ‫و ِرةشةوآلغيشى دةكرد‪،‬بةردةوام م َيطةلة‬ ‫مة ِرو بزن و طاوطام َيشى لة طوندةكانى‬ ‫كؤيةو بيتويَن هةبوو‪ .‬بازرطانةكانى موصل‬ ‫دةهاتنة ديوةخانةكةى ميوانى دةبوون‬ ‫(طةلى سةرطوشتةى خؤش‬ ‫ل َييان دةك ِرى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةبابةتةوة هةية)هةروةها دةغل و دان َيكى‬ ‫زؤريشى هةبوو لةطرانييةكة يارمةتى دةرى‬ ‫هةذاران بوو‪ .‬يةك َيك لةضةرضيةكانى(مام‬ ‫حوس َينى ئةحمةدى ب َيخودى)ثاثيرى من‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫بازرطانة ناودارةكانى كؤية‪:‬‬ ‫(حاجى كاكةمين‪ ،‬عةوآلغا‪ ،‬حاجى‬ ‫ئةسعةد‪ ،‬مةالحةويَز‪ ،‬حاجى مةجيد‪،‬‬ ‫حاجى جالل‪ ،‬حاجى قادرى سةلمةى‪،‬‬ ‫خواجة ف��ةرةج‪ ،‬سالح مؤشكة‪ ،‬مورتخا‪،‬‬ ‫موحةممةدتةيب حاجى تاهيرى حاجى‬ ‫بةكراغا(ضوويتةبةغداد بازرطان َيكى ناوداربوو‬ ‫كارطةى جطةرةشى هةبوو)‪ .‬حاجى ئامينة‬ ‫ذن َيكى بازرطانى دةولَةمةند بوو‪ .‬حةمةدةمين‬ ‫حاجى لضؤ بازرطان َيكى دةولَةمةندبوو‪،‬‬ ‫يةكةم كةس بوو ئؤتؤمب َيلى ه َيناكؤية‪،‬‬ ‫لةبازرطانى توتن زؤر زةرةرمةندبوو‪ .‬كاكةى‬ ‫حاجى مةحموود‪،‬حةمةدى حةمة ِرةق‪،‬‬ ‫تايةرضةلةبى‪،‬حوس َينى مةالئةحمةد‪،‬حاجى‬ ‫ميرزاعةبدولَآل‪،‬ميرزاحةمةدةمين‪،‬حاجى‬ ‫سةعيدحاجى ئةحمةد‪،‬حاجى عبدولَآلى‬ ‫خةنجةرضى‪،‬حاجى عةلى بيخود‪،‬حاجى‬ ‫كةريمى حاجى عةلى‪،‬كاك ئةسوةد‪(،‬حاجى‬ ‫حةمةدةمين ثارةى دةطؤ ِريةوة ضووة حةج‬ ‫و نةطة ِرايةوة)حاجى فةتحولَآلى مام‬ ‫عةلى‪،‬وةستا حوس َينى نةجار‪،‬عوسمانى‬ ‫حاجى‬ ‫عةونى‪،‬هةروةها(عةبدولقادرى‬ ‫ئةورةحمان ناسراو بةقادر سة ِراف)ضونكة‬

‫ض��ووة موسل و بازرطان َيكى ن��اودارى‬ ‫َ‬ ‫ئةودةمةبوو َ‬ ‫لةطةل حاجى‬ ‫لةوى ثةيوةندى‬ ‫قادرى باوكم زؤربةه َيز بوو‪ ،‬جاريَكيان‬ ‫لةكؤية فةتاح قالةى ثة ِرة كاكة ِرةشى عةدة‬ ‫قةوان وكاك تةمرومام ِرةشيد لة(كانى‬ ‫شاخ)باواجى بةريَكةوت ن َيرة ثلَنط َيك‬ ‫سى ِراوك��ةر دةكةونة‬ ‫دةكوذنو‬ ‫كاتى َ‬ ‫َ‬ ‫نزيك(كانى شاخ)دةبينن تاذى و توولةكان‬ ‫نايةنة دوويان و هةر(حةثةحةثيانة)و بؤن‬ ‫دةكةن ئةوانيش ل َييان نزيك دةبنةوةو‬ ‫تولةوتاذيةكان بؤالى كونةشاخ َيك دةضن‬ ‫و بؤن دةك��ةن‪ ،‬دواي��ى دووتولة دةضنة‬ ‫ناوكونةكةو ثاش كةم َيك بةحةثةحةث‬ ‫و نووزةنووز ديَنة دةرةوة‪ ،‬ئينجا دووانى‬ ‫دى دةضنة ناوكونةكةو ثاش كةم َيك بة‬ ‫دةرةوة‪،‬هةرسى‬ ‫نووزةنووز بريندارى ديَنة‬ ‫َ‬ ‫ِراوكةر دةزانن كة طيانلةبةريَك لةناوكونة‬ ‫شاخةكةيةو دةلَ​َين لةوانةية سيخور ب َيت‬ ‫تولةوتاذيةكان دوور دةخةنةوة هةرس َيكيان‬ ‫تةكبير دةكةن هةريةكةيان لةبةرامبةرى‬ ‫لةسى الوة بؤى‬ ‫كونة شاخةكةو لةنزيكى‬ ‫َ‬ ‫دادةنيشن و ثاريَز وةردةطرن‪ ،‬تاماوةيةك‬ ‫ضاوةنوا ِرى ئينجا طيانلةبةريَك لةكونةكة‬ ‫ديَتة دةرو خؤى ل َيك دةكش َيتةوة يةقةد‬ ‫َنى لةوطردةى‬ ‫مةترو نيويَك دةب َيت و ئةنة ِري َ‬ ‫بةرامبةرى كونةكة دةنط دةداتةوة ئةوانيش‬ ‫ه َيما بؤيةكترى دةكةن و بةيةكجار تةقة‬ ‫لةتفةنطةكانيان ديَتة دةرو ن َيرة ثلَينط َيك‬ ‫دةكةوتة سةرزةوى‪ ،‬ماوةيةك ضاوة ِروان‬ ‫دةبن لةشويَنى خؤى جولَة ناكات ئينجا‬ ‫سةطةكانى ت َيبةردةدةن و دةضنة سةرى‬ ‫ماوةيةك بةحةثةحةث دةورةى دةدةن‬ ‫بةآلم جولَةى نايةو دياردةكةويَت كةمردووة‪،‬‬ ‫ئةوانيش ديَنةسةرى كةدةبينن ن َيرة‬ ‫ثلَنط َيكة ومردووة‪ ،‬بةهةر َ‬ ‫حال دةيطةيةننةوة‬ ‫كؤيةو ئاطادارى حاجى قادرى سةلمةى‬ ‫دةكةن و ئةوانيش ث َييان دةلَ َى كةورى‬ ‫مةكةن و طؤشت و ناوزط و ئيسقانةكةى‬ ‫لةسةريةوة دةرب َينن‪،‬ئينجا ل َيتان دةك ِرم‪،‬‬ ‫ئةوانيش كارةكة زؤر بةجوانى ئةنجام‬ ‫َ‬ ‫خوى‬ ‫دةدةن و ناوةوةى بةخؤلَةم َيش و‬ ‫سواغ دةدةن‪ ،‬باوكم لةطةلَيان ِريَكةوت(‬ ‫‪ )7,500‬دينار‪،‬حةوت دينارونيو ل َييانى‬ ‫ك ِرى كةدةيكردة مانطانةى ثؤليس َيكى ئةو‬ ‫كات دوايى بؤيان ه َيناية مالَةوة لةهيوانى‬ ‫ذوورى س��ةرةوة هةلَيان واس��ى‪ِ ،‬رؤذان��ة‬ ‫باوكم دةرمان َيكى تؤزى سثى ث َيوة دةكردو‬ ‫مووةكةى بةشانة دادةه َينا تاكو م َيروستان‬ ‫ئةسثى نزيك نةبنةوة‪ ،‬ثاشماوةيةك‬ ‫و‬ ‫َ‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫كةبةتةواوى نزيك ووشك بؤوة‪ ،‬خالَة س َيوة‬ ‫هات و ث َيستةكةى ث ِركرد لةثةمؤو بةداريَكى‬ ‫سةرخ ِر لةزارى ثلَنطةكةوة دةيثةستى تاكو‬ ‫واى ل َيكرد لةسةر هةر ضوارثةل وةك‬ ‫ثلَينط َيى بة ِراستى ِرادةوةستا‪ ،‬ثاشان ثارضة‬ ‫جانفازيَكى طةورةى ه َيناو ت َيى وةرث َيضاو‬ ‫لةضةند اليةك دروومانى كردو لةسةرشانى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل باوكم برديانة طةراجى‬ ‫خؤى داناو‬ ‫مام تةيب و نارديانة موسل بؤالى قادر‬ ‫سةراف‪ ،‬ئةويش ماوةيةك لةدوكانةكةى‬ ‫خؤى داينابوو ِرؤذانة دؤست و برادةرةكان‬ ‫و خةلَك دةهاتن سةيريان دةكرد‪ ،‬ثاشان‬ ‫نارديانة حةلةب‪ِ ،‬ر َ‬ ‫ؤذى دواي��ى ناردنى‬ ‫َ‬ ‫بؤموسل(عةتاوةلَآلى)ثؤستةضى‬ ‫ثلَينطةكة‬ ‫هاتة دوكانى باوكم جانتا ِرةشةكةى كردةوةو‬ ‫وةرةقةيةكى داية باوكم و وتى خالَة حاجى‬ ‫ئةو بةرقيةت لةموسلَةوة بؤهاتووة ت َيبينى‬ ‫وةرةقةكةم وةرطرت بةعةرةبى نووسرابوو‬ ‫(كويسنجق‪:‬الحاج قادرأحمد‪..‬شكرا لهديتك‬ ‫السمينة) واتا كؤية‪:‬حاجى قادراحمد سوثاس‬ ‫بؤديارية بةنرخةكةت‪ .‬موسل‪-‬قادر سةراف‪.‬‬ ‫عةتا وةلَآلشى(‪ )50‬فلسى بةخششى خؤى‬ ‫وةرطرت‪.‬‬ ‫ب َيجطة لةبازرطانةكان ضةند قاضاخضيةكى‬ ‫توتن لةكؤية هةبوون بةكاروان توتنيان‬ ‫دةبردة(تكريت و سامةراوبةغدا)جاريَكيان‬ ‫لةسالَةكانى ‪(1954 -1953‬مةالزاهيرى‬ ‫َ‬ ‫مةالعةبدولرةحمان)لةطةل حاجى ِرةزاى‬ ‫مام عومةر لةناوضةى(جبل حمرين)‬ ‫كةوتنة بةرثةالمارى ثؤليسة عةرةبةكانى‬ ‫طومرط لةئةنجامدا دووثؤليس كوذران‬ ‫و لةوانيش دووك���ةس برينداربوون‬ ‫كة(مينة شاورى و تةهاى مام حةمةى‬ ‫ب َيتواتة بوون)مةالزاهير هةآلت و خؤى‬ ‫دةربازكردو ضووة طوندى(خدران)ثاشان‬ ‫خؤى تةسليم كردو دادطايى كراو بيست‬ ‫سالَيان بؤدةركردو لةحةثسخانةدا مايةوة‬ ‫تاكو شؤ ِرشى‪14‬تةمووزى‪ 1958‬ل َيبووردنى‬ ‫طشتى بؤدةرضوو طة ِرايةوة كؤية‪ .‬حاجى‬ ‫كةمى برينداربوو هاتةوة كؤية‬ ‫ِرةزاش‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طرتيان لةطةل سمكؤى خالةمستؤى‬ ‫ب َيتواتةيى ب��ةآلم حاجى ِرةزا دانى‬ ‫بةهيض دانةناو بؤماوةيةك طيراو دوايى‬ ‫بةربوو‪،‬بةآلم سمكؤ حوكمدرا‪ .‬هةروةها‬ ‫عةبدولرةحمانة ِرووتة=مامة ِرووتةش كارى‬ ‫قاضاخضيةتى تووتنى دةكردو تادةطةيشتة‬ ‫شارةكانى(عانةو ِراوة) لةثاريَزطاى ِروومادى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫خالَةعبدجاسميش دؤستايةتى‬ ‫قاضاخضيةكانى كؤيةوتكريت هةبوو‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪21‬‬


‫ويَنةي ديَريني كؤية‬

‫طؤ ِرةثانى سانةوى كؤية‪،‬جةذنى ن��ةورؤز‪،1956/3/19 ،‬لةراستةوة بؤضةث‪:‬ريزى ث َيشةوة‪:‬صبحى‬ ‫ي��ةع��ق��وب(ق��امي��ق��ام)‪،‬م�لام��ةع��س��وم‪ ،‬زاب���ت ت��ةج��ن��ي��د(م��وس�لآوى)‪ ،‬م��دي��رش��ورت��ةى كؤية‪،‬‬ ‫سةيدحوسني‪،‬مئمورخمزن احن��ص��ار‪،‬ئ��ةوان��ةى كةلةثشتةوةن و دةناسر َينةوة‪:‬رئيس رةفيق‬ ‫جكمة ِرةق‪( ،‬مديرئيعاشة)‪ ،‬مةالفتاحى كارةباى‪ ،‬امحدى محةمةالى‪ ،‬محيدكريم مامؤكةمةالى‬ ‫تايةرجةلةبى‪،‬جباركةركوكى(كاتبى احنصار)‪ ،‬عبدرمحان هةنارى‪،‬عسمانى مام يةحياى‪ ،‬دكتؤرخاليد‪،‬‬ ‫عبدةتةها‪ ،‬حممدشوان‪ ،‬مةولودفةتاح‪ ،‬خوازة ابرةها(ئةرشيفى كةريم سةليم)‪.‬‬

‫‪1959‬ب��ةردةم ناوضةى ثارتى دميوكراتى كوردستان‪،‬دانيشتوةكان‪:‬لةراستةوة ئةوانةى دةناسر َينةوة‬ ‫‪:‬جعفرامساعيل‪،‬مسعودمحةسعيد‪ ،‬وةهاب مام رةزا‪،‬كيفى محةسةعيد‪،‬رؤستةم كاكاغا‪،‬خارةكةماىل‬ ‫كارةبا‪،‬عبدالرزاق امحدخيل‪،‬جميدامني فق َى تةها‪،‬قبادحسن‪ ،‬وةستاوةكان‪:‬عومسان عباس‪،‬كمال توفيق‬ ‫جلبى‪،‬وةستاعبدةشاكر‪،‬سالح رةفيق زيندرو‪،‬مهدى لتيف اغا‪،‬عبدالرمحان حاجى قةآليى‪،‬زاهريسعدى‬ ‫اغا‪،‬سالح محةسعيد‪،‬نورى على امني‪ ،‬وشيارمةعروف‪ ،‬جالل عبداللة‪،‬انوةرعمر‪ ،‬واحيدعلى كضكة‪،‬‬ ‫دالوةرعبداجمليد‪ ،‬واحيدسعيد‪،‬مام قادرحسن‪ ،‬تؤفيق مةالكريم‪،‬جميدامحدخيل‪ ،‬جميدمةالسادق‪ ،‬عومسان‬ ‫خةيات‪،‬على حةو َيز‪،‬مجال حسني‪ ،‬واحيدمحدامني كبابضى‪ ،‬كريم عياس‪ ،‬زاهريعبدالرزاق‪،‬مةالكاكةى‬ ‫ثة ِرةضى‪،‬فتاح مام ِرةزا‪،‬شيرَ كؤعمرعبداللة‪،‬كريم سليم(ئةرشيفى دالوةرعبداجمليدجةىل زادة)‬ ‫‪22‬‬


‫ئاهةنط َيك لةسالىَ شةستةكان‪،‬لةضةثةوة‪:‬مةالزاهريمةلسادق‪،‬مةالعةىل حاجى‬ ‫تؤفيق‪،‬مةالانوةرمحدامني‪ ،‬ئةوانةى ثشتةوة كةدةناسر َينةوة‪ :‬مامؤستاغريب مستةفا‪ ،‬حنااتوان‪،‬‬ ‫وةستازاهريحداد‪ ،‬عمرحاجى حممود‪ ،‬مامؤستاش َيخ رةزا‪،‬عبدالرمحن ش َيتة‪،‬مةالفتاح مةالعزت جةىل‬ ‫زادة‪ ،‬قادرحاجى امحد‪،‬سعدى اغا‪،‬مامؤستاجميدسابري(ئةرشيفى دالوةرعبداجمليدجةىل زادة)‪.‬‬

‫قؤنطري سةرشاخان‪ 1956/2/7 .‬لة راستةوةو‪ :‬مةغديدي حاجي حَ‬ ‫سال قةساب‪ ،‬مسكؤ مةغديد‪،‬‬ ‫حوس َيين حاجي قادر‪ ،‬سةالح ساح َيبقران(ئةرشيفى حوسينى حاجى قادر)‪.‬‬ ‫ذمارة ‪13‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪23‬‬


‫كؤيةو نةورؤز‬ ‫جةواد حةمةد بةط‬ ‫نةورؤز‪ :‬سروشتة‪ ،‬ئةفسانةية‪ ،‬خةباتة‪ .‬سروشتة‪،‬‬ ‫سروشت خؤى َ‬ ‫نوى و دة ِرازيَن َيتةوةو بةرطى‬ ‫تازة لةبةر دةكات‪ ،‬مذدةى نةمانى سةختى‬ ‫و س��ةرم��ادةدات و بةهار ئ��االَى ِرةنطينى‬ ‫َ‬ ‫عةودال دةلَ​َيت‪:‬‬ ‫هةلَدةكات‪ ،‬ئةوةتا سامى‬ ‫ِرؤذى تازةية‪،‬ئةوا هات بةهار‬ ‫دادةثؤشى‪،‬شةنطةبى و ضنار‬ ‫خؤى‬ ‫َ‬ ‫كانى ذياوة‪،‬شنةشنى با‬ ‫خونضةى ثشكوتن لةجؤطةو جؤبار‬ ‫ئةفسانةية‪:‬دوومار لة سةر شانى زوحاك‬ ‫شين دةبن و بؤثاراستن و بةردةوام بوونى‬ ‫ذيانى زوحاك هةر ِرؤذةى ضةند الويَك‬ ‫سةردةب ِرن و خويَن و م َيشكيان دةرخواردى‬ ‫مارةكان دةكةن‪ .‬خةبات و ِراثة ِرينة‪ :‬هةويَنى‬ ‫بةرخودانة‪،‬هؤكارة‪،‬ثالَنةرة ضونكة‪:‬‬ ‫يادى ِرؤذ َيكة كاوةى قارةمان‬ ‫قةالَسةختةكةى زوحاكى ِرمان‬ ‫لةذيَر ِرؤشنايى و طرينطى ئةم ث َيناسانةى‬ ‫سةرةوةدا‪ ،‬شارى كؤية هةرلة ديَرزةمانةوة‬ ‫ن���ةورؤز و ي��ادةك��ةى بوونةتة ويَ��ردى‬ ‫سةرزووبانيةوة ‪،‬لةبةرايى سيةكاندا لة كات َيكدا‬ ‫فةتواى حةرامكردنى نةورؤز و ئاطر كردنةوة‬ ‫درا بوو‪ ،‬هةرلةهةمانكاتدا لةسالَى(‪)1932‬‬ ‫زاناى طةورةى كؤية (مامؤستا مةالمحمدى‬ ‫شاعير) ناسراو ب��ة(دالوةر) هؤنراوةبة سةر‬ ‫ن��ةورؤزدا دةهؤن َيتةوةو بةوهؤيةوة لةكؤية‬ ‫شاربةدةر دةكريَت و ماوةى سالَونيويَك لةم‬ ‫شارة دوور دةخريَتةوة‪ ،‬كةم شاعيرو نووسةرى‬ ‫كؤية هةنة كةاليةن بؤنةورؤز نةكردب َيت و‬ ‫شيعرو نووسينيان بؤنةنوسيب َيت‪ .‬شاعيرى‬ ‫طةورةو شؤ ِرشط َي ِرى كورد(مامؤستادلزار )‬ ‫يةكةم شيعرى بةناوو بؤنةى نةورؤز بووة‬ ‫كةلةسالَى(‪)1944‬دايناوة‪:‬‬ ‫مذدة بةرن بؤ دولبةر‪،‬نةورؤز واطة ِرايةوة‬ ‫بايى نةسيمى شادى هات‪،‬دةشت و دةر ِرازايةوة‬ ‫َ‬ ‫دةر‪،‬بةطول و سوسن و لةيل و ثة ِر‬ ‫ِرازايةوة دةشت و‬ ‫مذدة بةرن بؤ دولبةر‪،‬نةورؤز واطةرايةوة‬ ‫طة ِرايةوة بة جوانى‪،‬ضةند ب َلى َى بتوانى‬ ‫َ‬ ‫يةزدانى‪،‬عةقل و حةيران مايةوة‬ ‫بة ئايةتى‬ ‫‪24‬‬

‫ئةم ئةفراندنانةى دالوةرودل���زار ضاوى‬ ‫الوانى كؤيةيان كردةوة‪ ،‬شاعيرو ِروناكبيرو‬ ‫سياسةتمةدارانى كؤية ه��ةر لةبةرايى‬ ‫ضلةكانةوةو ث َيشتريش بةش َيوازى هةمةجؤرة‬ ‫يادى جةذنى نةورؤزيان كردؤتةوة‪( ،‬مام‬ ‫سابيرى ئةحمةد لةيلةى) ب��اغ��ةوان و‬ ‫ئاشةوان هةرلةبةرايى سيةكانةوة كةالَش و‬ ‫كالَووجةمانييةكةى سةرى َ‬ ‫نوي دةكردةوةو‬ ‫دةط���ؤ ِرى و كةالنطوضكى سثى لةسةر‬ ‫قؤلَةكانى شؤ ِردةكردةوةو بةبةستةوطؤرانى‬ ‫لةكؤيةوة بةرةو باغ و ئاشةكةى لةحةمامؤك‬ ‫دة ِرؤيشت‪ ،‬ئيتر كةخةلَكةكة بةم ش َيوازةيان‬ ‫بةديى دةكرد‪ ،‬دةيان ووت ‪:‬ئيتر ئةوة نةورؤزةو‬ ‫يةكةمين ِرؤذى بةهارة لةبةرايى ضلةكانةوة‬ ‫ئةوكاتانةى كةحيزبى هيوا تاكة حيزبى‬ ‫سةرمةيدانى كوردستان بوو لةنةورؤزاندا‬ ‫الوانى كؤيةى لةتاتؤكان كؤدةكردةوة‪ ،‬ئةم‬ ‫ِرؤذةيان بةخؤشى و كامة ِرانى بةدةم ض ِرينى‬ ‫ثةركى و‬ ‫طؤرانى س��روودةوة‪ ،‬بةسةماوهةلَ َ‬ ‫نمايش كردنى شانؤوة‪ ،‬بةخويَندنةوةى ووتارو‬ ‫ثةخشان و شيعرةوة بةسةردةبرد‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫ميرى لةم كاتانةو دواي ئةم كاتانةدا دةكؤشا‬ ‫كةبةهؤى ناوى(جةذنى دارودرةخت)ةوة ناوى‬ ‫وةلى لةم َ‬ ‫هةول‬ ‫نةورؤز داثؤش َيت و بس ِريَتةوة َ‬ ‫و كؤششانةيدا هةرةسى ه َيناو سةركةوتنى‬ ‫بةدةست نةه َينا‪ ،‬ناوى نةورؤز بةشكؤدارى و‬ ‫طةشاوةيى و زيندوويى مايةوة‪.‬‬ ‫لةنةورؤزى(‪)1945‬دا‪ ،‬حيزبى هيوا ئ َيستا‬ ‫لةطؤ ِرةثانةكة نةس ِرابؤوة‪ ،‬بةهاوكارى كؤمةلَةى‬ ‫دةن��ط كةت َيكؤشةر(عوسمان خؤشناو)‬ ‫سةرثةرشتى دةك��رد ئاهةنطى نةورؤزيان‬ ‫لةئؤمةرخوضان‪-‬شاخى مشكة‪ ،‬لةط َيلَطةى‬ ‫بةطى خانى‪ ،‬يان باخضةى حةمةصديق‬ ‫سازدا‪ ،‬ليذنةى ئاهةنط بؤيةكةمجار ب ِريارى‬ ‫ئاطركردنةوةيان دا‪ ،‬داوايان لةم كةسانة كرد‬ ‫كةبةشداردةبن هةريةكةيان ب ِركة داريَك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤيان به َينن‪ ،‬لةميانى بةشداربوواندا‬ ‫الويَكى باالَبةرزى سوروسثى‪ ،‬شكى لةسةرى‬ ‫ث َيضابوو‪،‬الويَكى ضاالك و ث ِرجولَةبوو‪ ،‬ئةركى‬ ‫دار كؤكردنةوةى ك��ردة ئةستؤى خؤى‬ ‫هةستا بةكؤكردنةوةى لقوضلَى دارةب ِراوةكان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئ��ةم��دارو لقانةى ك��ة ِرووب��ارى‬ ‫و‬ ‫حةمامؤك و كوران كة ِرايدابوون و لةطةلَ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ضةند هاوريَيةكى‬ ‫خؤيان ه َينابوويان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سةرجةميان كؤدةكردةوةو قةالتيان كردن‪،‬‬ ‫بؤبةيانى نةورؤز شووشةنةوت َيكى ه َيناو ئاطرى‬

‫دا‪ ،‬تا درةنطان َيكى شةو ئاطر نيلةى دةكردو بؤ‬ ‫كةشكةالَنى ئاسمان بةرز دةبؤوة‪،‬ئةم الوة ئازاو‬ ‫ضاالكة (عبدالواحيد حمةصديق)بوو‪ ،‬كةدةكاتة‬ ‫عبدالواحيد)سةرنووسةرى‬ ‫باوكى(ئازاد‬ ‫طؤظارى ِرامانى ئيم ِرؤ‪ ،‬ئيتر ل��ةدواى ئةم‬ ‫ديَروكةدا خةلَكى كؤية لةنةورؤزاندا ئاطريان‬ ‫دةركردةوةو لةدةورى كؤدةبوونةوةو ئاهةنطيان‬ ‫دةط َي ِراو شانؤطةرى تايبةت بةنةورؤزيان‬ ‫نمايش دةكرد‪،‬كات َيك ميرى ترسى لةئاطر‬ ‫كردنةوة ل َينيشت قةدةغةى كردو ِريَطرى‬ ‫ل َيدةكرد‪،‬بؤية خةلَكةكة بةنه َينى دةضوونة‬ ‫حةمة خالَدان و كؤثكى سالَحاغاو باواجى‬ ‫بة بار داريان دةبردو كة تاريك دادةهات‬ ‫ئاطرى ن��ةورؤزي��ان دادةطيرساند‪،‬نةرؤز‬ ‫جةذن َيكى ميللى كوردة‪،‬هةويَنى ئاشتى و‬ ‫تةبايية‪ ،‬لةسالَى(‪)1947‬كةوتةذيَر كؤنت ِرؤلَى‬ ‫حيزبايةتييةوة‪ ،‬هةرضةندة نةورؤزى سالَى‬ ‫(‪ )1947‬بة تةبايى لة ن َيوانى ثارتى و شيوعى‪،‬لة‬ ‫تاتوكان بة طويَرةى بةرنامةيةكى دا ِريَذراو‬ ‫سازدرا و مخابن نةورؤزى سالَى(‪ )1948‬ثارتى‬ ‫و شيوعى بةجودا سازياندا‪ِ ،‬رؤذى يةكةم‬ ‫شوعيةكان لةتاتوكان سازياندا بؤ ِرؤذى دووةم‬ ‫ثارتى لةهةمان شويَندا سازى دايةوة‪ ،‬ئيتر تا‬ ‫شؤ ِرشى(‪)14‬ى تةموزى(‪ )1958‬هةربةتةبايى‬ ‫سازدةدرا‪.‬مةخابن ‪،‬هةمديسان ن��ةورؤزى‬ ‫س��الَ��ى(‪ )1959‬بة جيا لةن َيوانى ئةم دوو‬ ‫وةلى لةسالَةكانى دواي‬ ‫حيزبةدا سازدرايةوة‪َ ،‬‬ ‫ئةم بةروارةوة بةتةبايى سازدةدرايةوة‪ ،‬نةورؤز‬ ‫جةذنى تاك و تويَذو ضينةكانى كوردة‪ ،‬هةويَن‬ ‫و هؤكارى ئاشتى و تةبايية‪ ،‬خوازيارم نةورؤزى‬ ‫لي ثيرؤزب َيت و بب َيتة مايةى ئاشتى‬ ‫ئةمسالَمان َ‬ ‫و تةبايى و ئاوةدانى‪ ،‬هةروةها بب َيتة س ِرينةوةى‬ ‫ِرك و كينةو دةمارطيرى‪ ،‬وة بب َيتة ثاراستن و‬ ‫ثةرةث َيدانى دةست كةوتةكانى ِراثة ِرين‪.‬‬


‫يةكيَتى شؤ ِرشطيَ ِرانى كوردستان لةناو سةنطةرى شار بوون‬ ‫اكرم عبدالواحد مستةفا‬ ‫بةشى ضوارةم‬ ‫خؤشةويستى خاك و خةلَكى كوردستان‬ ‫جةمسةر و دورشمى ت َيكؤشانى طشت‬ ‫ئةندامانى ِريَ��ك��خ��راوى نه َينى يةك َيتى‬ ‫شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستان بوو لةشارى كؤية‪،‬‬ ‫لة ِرؤذانى سةختى خةباتى طةلى كورد بؤ‬ ‫ئازادى‪ .‬ئةو ئازاديةى بة نرخى سةدةها خويَنى‬ ‫الوانى شارى كؤيةى ستاندرا‪ ،‬جؤش وط ِرى‬ ‫ئةو خؤشةويستية بةهاى سةرو مالَى نةه َيشت‬ ‫بوو و تاكو ئيمرؤ لةئةندامانى ِرةنط دةداتةوة‪،‬‬ ‫بة ثاراستنى ئةو دةستكةوتانةى هينايانة دى‬ ‫لةناو ريزةكانى يةك َيتى نيشتمانى كوردستان‬ ‫كة لةم َيذودا نية وةكو يةك َيتى نيشتمانى‬ ‫ثى هةلَدةضنريَت‬ ‫كوردستان تاكو تةنطةى َ‬ ‫َ‬ ‫زياتر ثتةو تر دةب َيت َ‬ ‫وقول تر ِريشة لةناو دلى‬

‫شةهيدعزيزسعيدقادر‬

‫صالح نادر كريم‬

‫خةلَك دادةكوت َيت‪ ،‬تاكو بةربةرةكانى بكريَت‬ ‫لى دةثشكويت‪،‬‬ ‫ضرؤى طةش تر و جوان ترى َ‬ ‫ضونكة ب��او ِرةك��ان��ى ِراس��ث��اردةى ط��ةل و‬ ‫كؤمةلَطاى كوردة‪ِ .‬ريكخراوى نه َينى يةك َيتى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ث َيشمةرطة‬ ‫شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستان‬ ‫نةبةردةكانى شاخ بناغةى دةستكةوتووةكانى‬ ‫ئيم ِرؤيان دانا‪ ،‬ه َي َل و ِريَبازى ت َيكؤشانى‬ ‫ئيم ِرؤيان دا ِرشت‪ ،‬ئازادى لة طشت بوارةكانى‬ ‫ذيان‪ ،‬ضاكسازى بؤ ث َيشكةوتن‪ ،‬سةروةرى‬ ‫ياسا‪،‬مافى مرؤظــ و ضةندةها َ‬ ‫خال و ثرةنسيبى‬ ‫ت َيكؤشانى تر‪ .‬شؤ ِرشط َي ِران لة شارى كؤية‬ ‫ِرؤلةيَكى كاريطةرى ديت لة ناو جةماوةرى‬ ‫َ‬ ‫هةوال و ِريَنمايةكانى‬ ‫شارى كؤية بة طةياندنى‬ ‫َ‬ ‫سةركردة بة دانيشتوان و طةياندنى هةوالى‬ ‫ناو شار و ثالنةكانى ِرذيَمى بةعسى فاشست‬ ‫بة ث َيشمةرطةى شاخ‪ ،‬بة تايبةتى جم و‬

‫جؤلة سةربازيةكان وئيستخباراتيةكانى لة‬ ‫ناو شار‪ ،‬يان ثةيداكردن و طةياندنى ضةند‬ ‫ث َيداويستى وةكو دةرزى و دةرمان بؤ شاخ‪ ،‬كة‬ ‫ضاوديَريَكى تايبةتى بؤ دانرابوو‪ .‬ثاش ئةنجام‬ ‫دانى فةرمان َيك يان كاريَك بؤخؤمان سةرسام‬ ‫جى بةج َيى بكةين !!!‬ ‫بووين ضؤن توانيمان َ‬ ‫بةدلَنيايى لةخؤشةويستى كوردو كوردستانة‪.‬‬ ‫طيان بةخش كردنى ئةندامانى ِريَكخراوى‬ ‫نه َينى شؤ ِرشط َي ِران بؤ ئافةرين و ثاداش نةبوو‪،‬‬ ‫لة خؤشةويستى بوو‪ ،‬بؤية هةر ت َيكدان و‬ ‫خراثةكاري َيك و ئاذاوةيةك وناياسايةك َ‬ ‫دل و‬ ‫طيانمان دةخاتة ئازار و ناخؤشى دةكات بةآلم‬ ‫ورةى كوردايةتيمان بةرز دةكاتةوة بؤ ثاراستنى‬ ‫دةستكةوتةكانمان‪ ،‬ئةو دةستكةوتانةى‬ ‫ضةندةها شؤ ِرشط َي ِر لةث َيناوى لة س َيدارةدرا‪،‬‬ ‫ضةندها ئةشكةنجةدران بةكارةبا وكورسى‬ ‫ددان هةلَك َيشان و ك َي َ‬ ‫بل‪ ...‬ضةند كةس تاكو‬ ‫بى سةرو شويَنن سةرة ِراى شةهيدان و‬ ‫ئيم ِرؤ َ‬

‫عبدالرزاق امحد صاحل وشيار جميد مستةفا‬

‫ئةنفال‪ ،‬دينطةكانى بازارى شارى كؤية شايةدن‬ ‫نرخى دةستكةوتةكانمان ضى بووة وضةند‬ ‫بووة؟ داواكارى مافة‪ ،‬ئازادى مافة‪ ،‬ضاكسازى‬ ‫ويةكسانى ودةرب ِرينى بيرو ِرا وث َيشخستنى‬ ‫كؤمةلَطا ونةه َيشتنى طةندةلَى لةثرةنسيبةكانى‬ ‫يةك َيتى نيشتمانى كوردستانة كة هةميشة‬ ‫كارى بؤ كردووة و بووتة سيستةم و ِريَ ِرةوى بؤية‬ ‫َ‬ ‫لةنوى بوونةوة وث َيشكةوتنة‪ .‬ئةمةش‬ ‫هةميشة‬ ‫ناوو ويَنةى ضةند ئةندام َيكى ِريَكخراوى نه َينى‬ ‫يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِرانى كوردستان لةكؤية‪ ،‬لةناو‬ ‫ِريزةكانى يةك َيتى نيشتمانى كوردستان كاريان‬ ‫دةكرد كة دةستة بة دةستة بآلوى دةكةينةوة‪:‬‬ ‫*شةهيدعزيزسعيدقادر‪ :‬لةدايك بووى‬ ‫س��الَ��ى(‪ ،)1966‬لةذيَر ئةشكةنجةى خويَن‬ ‫ِريَذةكانى ئيستخباراتى هةول َير‪ ،‬لةباوةشى‬ ‫حةميدى خةيات طيانى ثاكى سثارد‪ ،‬كة‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫لةهةمان ذور بةندكرابوون‪ .‬دةستكةوتةكانى‬ ‫ئيمرؤى طةلةكةمانى بة خوين ك � ِرى‪،‬‬ ‫زةردةخةنةى منداآلنى بة طيانى خؤى ك ِرى‪.‬‬ ‫*دل��ش��اد عبدالرحمن تةها‪ :‬لةدايك‬ ‫بووى سالَى(‪ ،)1951‬هةر لةرؤذى يةكةمى‬ ‫دامةزراندنى شؤ ِرشط َي ِران لةناو ريزةكانى‬ ‫لةخةبات كؤلَى نةداوة‪ ،‬ضةند جاريَك طيرا‬ ‫لةاليةن رذيَمى بةعس بةآلم سةرى بةرزى‬ ‫كةض نةكرد بؤ دوذمنان‪.‬‬ ‫صالح‪:‬‬ ‫احمد‬ ‫*‪:‬مامؤستاعبدالرزاق‬ ‫ناسراو بة(عبالرزاق احمد خ َيل)‪ ،‬لةدايك‬ ‫بووى(‪ ،)1944‬ضةند جاريَك بانط ه َيذكراوة‬ ‫وطيراوة لة منزومةى بةعس‪ ،‬ئةو ت َيكؤشةرة‬ ‫لى ئاشكرادةب َيت لة‬ ‫وةرطرتنى دةرزى طزازى َ‬ ‫نةخؤشخانةى كؤية‪ ،‬كةبؤ ث َيشمةرطةى شاخى‬ ‫دةنارد‪ ،‬ناضار ضةقويَك لةقاضى خؤى دةدات‬ ‫وخؤى زامداردةكات‪ ،‬وآلمى ئةوةبووة ‪ :‬ئةم‬ ‫دةرزيانة بؤ خؤم بووة‪ ،‬كةوتوم ‪.‬‬

‫ابراهيم حسني امحد‬

‫َدلشاد عةبدول ِرةمحان تةها‬

‫*صالح نادر كريم‪ :‬لةدايك بووى (‪،)1954‬‬ ‫لة سالَى (‪ )1982‬دريَذةى بة خةباتى دا لةناو‬ ‫ريزةكان يةك َيتى شؤ ِرشط َيرانى كوردستان‪،‬‬ ‫ضةند جاريَك طيرا وئةشكةنجةى نامرؤظانةدرا‬ ‫لةاليةن بةعس‪.‬‬ ‫*اب��راه��ي��م حسين اح��م��د‪ :‬ل��ةداي��ك‬ ‫ب����ووى(‪،)1956‬ل����ةس����الَ����ى (‪)1982‬‬ ‫هاتة ن��او ري��زى يةك َيتى شؤ ِرشط َي ِران‪،‬‬ ‫ول��ةب��ةروارى(‪ )1986/11/24‬لةاليةن رذيَمى‬ ‫بةعس طيرا و ثاش ئةشكةنجةيَكى زؤر ئازادكرا‬ ‫بةهؤى ئيعتراف نةكردنى‪.‬‬ ‫*وشيار مجيد مستةفا‪ :‬ناسراو بة(وشيار‬ ‫دهؤكى)‪ ،‬لةدايك بووى (‪ ،)1951‬دريَذةى بة‬ ‫خةباتى كوردايةتى دا لةناو ريزةكانى يةك َيتى‬ ‫نيشتمانى كوردستان‪ ،‬لةناو ريَكخراوى نه َينى‬ ‫شؤ ِرشط َي ِران‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪25‬‬


‫مامؤستا بالَدار ‪...‬و‪ ...‬طةورةى فيَرخوازانى‬ ‫كورد(‪)1998-1920‬‬

‫ماف ثةروةر‬ ‫ئاراس عبدالخالق عبدالحميد‬ ‫كات َيك ضاو بةشاكارى ئةم ثياوة بليمةتةيةدا‬ ‫دةخش َينين‪ ،‬يةكسةر بؤت ِروون ئةب َيتةوة‬ ‫ك��ةض مرؤظ َيكى م��ةزن و ط��ةورة بووة‬ ‫لةف َيركدن و ث��ةروةردةى واتةكانى ذيان‬ ‫و ِرؤشنكردنةوةى م َيشكى ف َيرخوازان‪.‬‬ ‫بةلَ َى! مامؤستابالَدار شؤرةسوارى مةيدانى‬ ‫مةعريفةو زانست ثةروةر بووة تةنانةت سةدان‬ ‫نةوةى كوردى ف َيرى يةكةم وانةى ذيان و‬ ‫كى هةية لة يةكةم‬ ‫زانست كردووة‪ ،‬بةلَ َى‪َ ،‬‬ ‫وانةى ئةم زاتة طةورةيةوة خولياى عةشقى‬ ‫ف َيركردن و عةشقى زانين نةبوو ب َيت‪ ،‬ئةوةتا‬ ‫وانةكانى(دارا دوودارى دى)و(ئ��ةوة دؤى‬ ‫دادةية وا دوو ِرؤذة ِرذاوة)و(م َيوذى ِرةزى‬ ‫زؤراب)‪...‬ه��ت��د‪ .‬ئةمانة طشتيان هةويَنى‬ ‫تؤكمةى ضةسثاوى عةقلَى هةموو عاشق‬ ‫زانست َيك بووة‪،‬كةدوايى ف َيرخوازى كوردى‬ ‫ل َيى دةرضووةو بووةتة سيمبول َيك لةبواريَك‬ ‫لةبوارةكانى ذياندا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةطرى‬ ‫مامؤستابالَدار زؤرل��ةوة هةل‬ ‫لةنووسينى وتاريَكدا باسى بكريَت‪ ،‬واتة‬ ‫شايستةى نووسينى نامةى زانستي ية‬ ‫َ‬ ‫بنوسرى ضونكة بةرٍاستى ئةومامؤستا‬ ‫لةسةرى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةطرى كةلةنووسينى‬ ‫زاناية زياتر لةوة هةل‬ ‫وتاريَكى وادا كة بةسةردةكريَتةوة‪ ،‬طةورةو‬ ‫بليمةتى ئةم مامؤستا ثاية ب��ةرزة‪ .‬ناوى‬ ‫تةواوى(ابراهيم أمين محمد بالَدار)ة‬ ‫‪26‬‬

‫لةسالَى(‪ )1920‬لةشارى سل َيمانى لةدايك‬ ‫بووة لةخ َيزان َيكى طةورةو بة ِريَزى ئةم شارة‬ ‫دلَطيرة‪ ،‬خ َيزانةكةيان ث َيكهاتبوو لةضوار‬ ‫براو خوشك َيك بةناوةكانى(ابراهيم‪،‬نورى‪،‬‬ ‫جةمال‪،‬صالح‪،‬ئةختةر) باوكيان بةثيشةى‬ ‫بازرطانيةوة خةريك دةب َيت لةمابةينى‬ ‫سل َيمانى و بةغداد كاردةكات‪ ،‬دايكى ئةم زاتة‬ ‫ناوى(ميناخان)بووة كة شؤرةذن َيكى طةورةو‬ ‫بةحورمةت بووة لةشارى سايَمانى بةهؤى‬ ‫سةرقالَى باوكيان بةثيشةى بازرطانيةوة‪،‬‬ ‫ماوةيةك خ َيزانةكةيان طيرساونةتةوة‬ ‫لةشارى بةغداد‪ ،‬بؤية دةبينين مامؤستابالَدار‬ ‫قؤناغةكانى خويَندنى سةرةتايى و ناوةندى و‬ ‫دواناوةندى لةبةغداد تةواو دةكات لة (ثانوية‬ ‫املركزية)بةسةركةوتوويى لةسالَى‪،1939‬‬ ‫دواي���ش ل��ةس��الَ��ى‪ 1940‬ل��ة (خ��ان��ةى‬ ‫مامؤستايانى سةرةتايى) (داراملعلمني‬ ‫سى َ‬ ‫َ‬ ‫سال‬ ‫األبتدائية)‬ ‫وةردةطيرى و ثاش َ‬ ‫َ‬ ‫خويَندن واتة لةسالى ‪ 1943‬دةردةض َيت و‬ ‫دةب َيتة مامؤستاى سةرةتايى‪.‬‬ ‫بؤيةكةمين جار بةمامؤستا دادةمةزريَت‬ ‫لةثاريَزطاى‬ ‫لةطوندى(قامضوغة)‬ ‫سل َيمانى دوايش ِراذةكةى طواستراوةتةوة‬ ‫تةويَلَةو‬ ‫بؤقوتابخانةكانى(هةلَةبجةو‬ ‫ض��وارق��و ِرن��ةوج��اس��ةن��ة)ه��ةرم��اوةي��ةك‬ ‫لةشويَن َيكدا‪ .‬لةسالَى ‪ِ 1951‬راذةك��ةى‬ ‫طواستراوةتةوة بؤقوتابخانةى يةكةمى‬ ‫هةول َير(مدرسة أربيل االولى) لةثاريَزطاى‬ ‫ه��ةول� َي��ر‪،‬ث��اش سالَيك وات��ة لةسالَى‬ ‫‪ 1952‬طواستراوةتةوة بؤشارى بةغدادو‬ ‫ب��وة بة(ت َيبينةر)(مالحظ) لة(ديوانى‬ ‫وةزارةتى ثةروةردة) لةبةشى بابةتةكان و‬ ‫ثةرتوكةكان(المناهج والكتب)‪.‬‬ ‫دوايش لة ِريَطاى زةمالةيةكى خويَندن‬ ‫دةن َيردريَتة دةرةوةى وآلت بؤتةواوكردنى‬ ‫خويَندنى ب��اآل‪ ،‬بؤية ل��ةس��الَ��ى‪1961‬‬ ‫ب�� ِروان��ام��ةى ماجستةر وةردةط��ريَ��ت‬ ‫لةزانستى ثةروةردة(التربية) لةزانكؤى‬ ‫سان فرين سيكؤ لةوياليةتى كاليفؤرنيا‬ ‫لةووآلتة يةكطرتووةكانى ئةمريكا‪ .‬سالَى‬ ‫‪ 1963‬دةطة ِريَتةوة ع َيراق و دادةمةزريَت‬ ‫بةسةرؤكى ت َيبينةرةكان(رئيس املالحظني)‬ ‫لةبة ِريَوةبةرايةتى بابةتةكان و ثةرتوكةكان‬ ‫وةزارةت��ى ث��ةروةردة لةبةغدا‪ ،‬هةروةها‬

‫ماوةيةكيش بوةتة مامؤستا لةثةيمانطاى‬ ‫هونةرة جوانةكان‪ .‬س��الَ��ى‪1966-1965‬‬ ‫دةب َيتة دةرضووى كؤل َيذى بازرطانى(كلية‬ ‫التجارة) بةشى ئابوورى(االقتصاد) لةدةوامى‬ ‫ئ� َي��واران وات��ا خؤى بةهؤى بليمةتى و‬ ‫ف َيرخوازى ئةشق ثةرستييةوة توانيويةتى‬ ‫ئةم ب ِروانامةية بةدةست ب َين َيت‪ ،‬سالَى‪1966‬‬ ‫دةب َيتة تويَذةرةوةى زانستى(باحث علمى)‬ ‫بؤبابةتةكانى ثةرتوكةكان‪ ،‬سالَى‪1967‬‬ ‫دةب َيتة بة ِريَوةبةرى طشتى هؤكارةكانى‬ ‫ف َيركردن‪ .‬س��الَ��ى‪ 1969‬بؤتة ش��ارةزاى‬ ‫ثةروةردةيى(خبيرتربوى) لةوآلتى سعودية‬ ‫لةشارى(رياض)ى ثايتةخت‪ .‬سالَى ‪1977‬‬ ‫بؤتة مامؤستا لةزانكؤى سل َيمانى دوايش‬ ‫بؤسالَى‪ِ 1980‬راذةك��ةى طواستراوةتةوة‬ ‫بؤزانكؤى صالحدين لةهةول َير سالَى‪1992‬‬ ‫بؤتة مامؤستاى ياريدةدةر (استاذ مساعد)‬ ‫لةكؤل َيذى ث����ةروةردةى اب��ن الرشيد‬ ‫لةبةغدا‪ .‬دوايى ثلةى مامؤستاى ث َيدراوة‬ ‫لةكؤل َيذى ث��ةروةردة زانكؤى بةغداد بؤ‬ ‫وانة طوتنةوةى بابةتى (زمانى كوردى‬ ‫و بابةتة ث��ةروةردةي��ي��ةك��ان) هةروةها‬ ‫لةهةمان كاتيشدا سةرثةرشتى دةيان‬ ‫نامةى ماستةرو تويَذينةوة زانستييةكانى‬ ‫ك��ردوة بؤ خويَندكارانى خويَندنى باآل‪.‬‬ ‫ِرؤذى‪ 1998/7/16‬لةمالَةكةى خؤى لةشارى‬ ‫بةغدا بةهؤى نةخؤشى دلَةوة كؤضى دواى‬ ‫كردو لةسةر ِراسثاردةى خؤى تةرمةكةى‬ ‫لةطردى سةيوان لةشارى سل َيمانى بةخاك‬ ‫دةسث َي َ‬ ‫ردرى‪ ،‬بؤهةتا هةتايى ئةم زانا ناودارة‬ ‫بةهةمان ش َيوةى ذيان‪ ،‬خ َيزانى ث َيكةوة‬ ‫ناوةو لةشارةكةى كؤية كضى كاك (عمر‬ ‫جالل حةويَزى) خواستوة كةناوى(ئافتاب)ة‬ ‫مامؤستاى زمانى عةرةبييةو ئ َيستا لةشارى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةردوو كو ِر و‬ ‫لةندةن دائةنيش َيت‬ ‫كضةكةى كورةكانى بةناوى (د‪.‬جوام َير)‬ ‫كةثسثؤ ِرة لةنةشتةرطةرى ئ َيسقان و‬ ‫شكان خاوةنى ب ِروا نامةى ماستةرة(الطب‬ ‫الرياضى) لةبةريتانيا‪ .‬كو ِرى دووةمى ناوى‬ ‫(جوان ِرؤ)ية ئةندازيارى ئةندازةى كؤمثيتةرة‬ ‫لةبةريتانيا لةزانكؤى(سيتى) هندسة‬ ‫كومثيوتر‪ .‬كضةكةشى ن��اوى(ن��ازدار)ة‬ ‫ماستةرى زانستى كارط َي ِرى و ئابوورى هةية‬ ‫لةزانكؤى(همرسمش)و لةهةمان زانكؤش‬


‫وانة دةلَ​َيتةوة‪ ،‬هةروةها هةلَطرى ب ِروانامةى‬ ‫بةكالؤريؤسة لةزمانى ئينطليزى‪ .‬هةروةها‬ ‫ئةب َيت ئةمةش ئاماذة ث َيبدةين كةمامؤستاى‬ ‫طةورةى ف َيرخوازان(ئيبراهيم بالَدار)طشت‬ ‫براو خوشكةكةشى لةذياندا نةماون و ئ َيستا‬ ‫تةنها نةوةكانيان لةسل َيمانى و دةرةوةى‬ ‫ع َيراق ماون‪ ،‬براطةورةكةى كة ناوى‬ ‫نورى بوو(د‪.‬نورى ئةمين محمد‬ ‫بالَدار) هةلَطرى ب ِروانامةى ماستةرو‬ ‫و دكتؤراية لةزانكؤكانى ئةمةريكاو‬ ‫بةريتانيا لةبوارى كشتوكالَدا‪ ،‬ئةوةتا‬ ‫ثاش ِريَكةتنةكةى ‪11‬ى ئازارى‬ ‫‪ 1970‬دةطة ِريَتةوة سل َيمانى و‬ ‫َ‬ ‫كشتوكال‬ ‫دةب َيتة ِراطرى كؤل َيجى‬ ‫لةزانكؤى سل ًَيمانى(بةكرةجؤ) ‪،‬‬ ‫لةسالَى‪ 2010‬لةلةندةن فةرمانى‬ ‫نى و‬ ‫يةزدانى طةورة بةج َيدةه َي َ‬ ‫هةرلةويَش دةن َيذريَت‪.‬؟ مامؤستاى‬ ‫ط��ةورةى ف َيرخوازان ئيبراهيم‬ ‫بالَدار ب َيجطة لةوةى كةناسراوة‬ ‫بةدانةرى خويَندنةوةى خةلدونى‬ ‫بؤف َيرخوازانى سةرةتايى‪ ،‬لةهةمان‬ ‫كاتيش كؤمةلَ​َيك كتابى نايابى‬ ‫هةية(داندراوى زانستى) كةمؤركى‬ ‫ئةم زات��ة طةورةيةيى ث َيوةيةو‬ ‫تايبةتة ب��ةب��وارى ف َيركردن و‬ ‫ثةروةردةوة‪،‬ئةمةش ناوى كؤمةلَ​َيك‬ ‫لةم بةرهةمانةيةتى‪.:‬‬ ‫‪-1‬كتابى ئةلف باى كوردى َ‬ ‫نوى‬ ‫بؤثؤلةكانى سةرةتايى‪.‬‬ ‫‪-2‬كتابى ئةلف بايى كوردى ئيرباهيم َ‬ ‫بالدار‬ ‫بؤطةوران‪.‬‬ ‫َ‬ ‫نوى‬ ‫‪-3‬كتابى ذم� َي��ري��ارى‬ ‫َ‬ ‫‪-9‬كتاب االستعداد للقراءة والكتابة(كيف‬ ‫لةطةل ِريَبةريَك‬ ‫بؤثؤلةكانى سةرةتايى‬ ‫نهيا الطفل للبدء بالقراءة والكتابية‪ ،‬بغداد‪،‬‬ ‫بؤمامؤستايان‪.‬‬ ‫‪-4‬كتابى خ��ان��ووب��ةرةى قوتابخانة ‪.1983‬‬ ‫‪-10‬ل � َي��ك��ؤلَ��ي��ن��ةوةي��ةك بةزمانى‬ ‫سةرةتاييةكان وةصفى ش َيوازى بينايةكان‪.‬‬ ‫‪-5‬ت���ويَ���ذي���ن���ةوةي���ةك ت��اي��ب��ةت عةرةبى(كيف ن���درس الشعر لالطفال)‬ ‫خويَندنى لةطؤظارى (المعلم الجديد) ذمارة(‪)3‬ى‬ ‫ثرؤطرامى‬ ‫بةك َيشةكانى‬ ‫كوردى كةلةطؤظارى(التربية والمعريفة)‬ ‫بآلوكراوةتةوة لةذمارة(‪)6‬ى سالَى ‪.1973‬‬ ‫‪-6‬تويَذينةوةيةك لةسةر دروستكردنى‬ ‫ثؤزش‪:‬‬ ‫سةنتةريَك بؤهؤكارةكانى ف َيركردن‬ ‫كةلةطؤظارى(االنسانيات) بآلوكراوةتةوة‬ ‫لةذمارةى(‪)12‬ى شوباتى‪ 2011‬طؤظارةكةمان‪،‬هةندىَ لةهة َلةى ضاث كردن ِروويداوة‪ ،‬داواكارم كةداواى‬ ‫لةزانكؤى سل َيمانى و سةالحةدين ذمارة(‪)1‬‬ ‫ل َيبوردن لةسةرجةم خو َينةرانى بة ِر َيزى طؤظارةكةمان دةكةم كة ئةم هة َلة هةبووة‪ .‬وتارةكةى‬ ‫سى يةم ‪.1977‬‬ ‫لةمجلةى َ‬ ‫ذمارةى ث َيشووم بةناوى(عمرجةالل حةو َيزى) كةلةالثةرة ‪ 28،29‬دا هاتووة ‪،‬بةآلم لةد َي ِرى ذمارة(‪)34‬‬ ‫ل��ةس��ةر‬ ‫��ةك‬ ‫�‬ ‫��ةوةي‬ ‫�‬ ‫��ن‬ ‫�‬ ‫��ذي‬ ‫‪-7‬ت���ويَ�‬ ‫ى ستوونى يةكةم لةالثةرة(‪ )29‬بابةت َيكى ت َيداية بةناوى(حسبتك ساهرا فتمت)‪،‬بةآلم بةداخةوة‬ ‫ث�� َي��داوي��س��ت��ي��ةك��ان��ى ث��رؤط��رام��ى‬ ‫بة هة َلةضاثكراوة نووسراوة(حسبتك ساهرا فخت) تكاية وةك ش َيوةى يةكةمجار ِراست بكر َيتةوة‬ ‫ف َيركردنى منداآلن لةع َيراق زانكؤى‬ ‫كةئاماذةمان ث َيداوة‪.‬‬ ‫ذمارة(‪)2‬‬

‫سل َيمانى‪،‬طؤظارى(االنسانيات)‬ ‫لةمجلةى(‪)3‬ى سالَى‪.1980‬‬ ‫‪-8‬تويَذينةوةيةك لةسةر ئيمالكردنى‬ ‫ك��وردى بةزمانى كوردى‪،‬مجلةى(‪)9‬‬ ‫لةكؤ ِرى زانيارى كورد‪،‬بةغداد(‪)1982‬‬ ‫دةستةى كوردى‪.‬‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫سالَى‪.1985‬‬ ‫َ‬ ‫‪-11‬ل � َي��ك��ؤل��ي��ن��ةوةي��ةك بةزمانى‬ ‫ع��ةرةب��ى(االب��داع)داه � َي��ن��ان‪،‬ط��ؤظ��ارى‬ ‫َ‬ ‫ن����وى‪،‬ذم����ارة(‪)109‬ى‬ ‫ِرؤش��ن��ب��ي��رى‬ ‫سالَى‪.1986‬‬ ‫‪-12‬ل َيكؤلَينةوةيةك لة(املصطلح واللغة)‬ ‫(دةستةواذةوزمان)‪،‬لةطؤظارى‬ ‫ِرؤشنبيرى ن� َ‬ ‫�وى‪،‬ذم��ارة(‪)112‬ى‬ ‫سالَى‪ 1986‬بآلوكراوةتةوة‪.‬‬ ‫‪-13‬ل�� َي��ك��ؤلَ��ي��ن��ةوةي��ةك‬ ‫بةناونيشانى(كيف نسرد القصص‬ ‫لالطفال)ضؤن ضيرؤك بؤمندالَةكان‬ ‫طؤظارى(المعلم‬ ‫دةط َي ِريتةوة‪،‬‬ ‫ال��ج��دي��د)ل��ةب��ةش��ى ض���وارةم‬ ‫يةكةم‬ ‫لةمجلةدى(‪،)43‬كانونى‬ ‫سالَى‪ 1986‬بآلوكراوةتةوة‪.‬‬ ‫‪-14‬ل�� َي��ك��ؤلَ��ي��ن��ةوةي��ةك‬ ‫ل��ةذيَ��رن��اوى(ال��ق��راءة لالستمثاع‬ ‫والتذوق والتقدير) طؤظارى (المعلم‬ ‫الجديد)‪ ،‬ذمارةى مجلد (‪)45‬ى‬ ‫سالَى‪.1988‬‬ ‫َ‬ ‫‪-15‬ل َيكؤلينةوةيةك لة ذيَر‬ ‫ناوى(القراءة يف املرحلة االبتدائية)‬ ‫الجديد)ى‬ ‫لةطؤظارى(المعلم‬ ‫سالَى‪ 1988‬بآلوكراوةتةوة‪.‬‬ ‫‪-16‬ل َيكؤلَينةوةيةك لة ذيَر‬ ‫ناوى(فن الترجمة) (هونةرى‬ ‫ِرؤشنبيرى‬ ‫وةرط َي ِران)طؤظارى‬ ‫َ‬ ‫نوى‪ ،‬ذمارة (‪)121‬ى سالَى‪.1989‬‬ ‫َ‬ ‫‪-17‬ل�� َي��ك��ؤل��ي��ن��ةوةي��ةك‬ ‫بةناونيشانى (عالمات الترقيم في‬ ‫الكتابة)طؤظارى كؤرى زانيارى‬ ‫ك��ورد‪،‬م��ج��ل��دى(‪)20‬ى سالَى‬ ‫‪.1989‬‬ ‫ئةمة ب َيجطة لةوةش كةسةرثةرشتى‬ ‫ضةندين نامةى ماستةرو دكتؤراى كردووة‬ ‫بةشدارى دةيان كؤ ِروكؤبونةوةى كردووة لة‬ ‫دةرةوةةو ناوةوةى ع َيراق لةبوارى ف َيركردن‬ ‫و ثةروةردةكردندا‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪27‬‬


‫ستار مستةفا بابان*‬

‫لةمةنفاوة تا دكتؤرا‬

‫ث��ةرى صالح حةميدموفتى‪ ،‬لةقؤناغى‬ ‫ضوارةمى بةشى ك��وردى زانكؤى بةغدا‬ ‫خويَندكاربوو‪ ،‬كات َيك فةرمانى طرتنى خؤي‬ ‫ودايك وباوك وخوشك و براى بةفيتى‬ ‫َ‬ ‫بةكرى طيراوانى ئةوكات لةاليةن بةعسةوة‬ ‫َ‬ ‫بؤدةركراو لةطةل(‪)170‬خ َيزانى ديكة‪،‬‬ ‫كةكو ِرةكانيان طورزى جةرطب ِريان لةبةعس‬ ‫دةدا‪ ،‬نةفى كران بؤبيابانى خوارووى عيراق‪.‬‬ ‫لةمانطى تةمووزى‪ 1982‬ئةم خ َيزانة‬ ‫ك��وردث��ةروةران��ة بةل َيبوردن َيكى طشتى‬ ‫ئازادكران و طة ِرانةوة‪ ،‬ثةريخانيش ريَطاي‬ ‫ث َيدرا تاقيكردنةوةكانى قؤناغى ضوارةمى‬ ‫لةخولى دووةم ئةنجامبداو بةثلةى زؤرباشة‬ ‫بةكالؤريؤس لةزمان وئةدةبى كورديدا‬ ‫ني‪.‬‬ ‫بةدةست ب َي َ‬ ‫مامؤستاى كوردثةروةر خوال َيخؤشبوو‬ ‫د‪.‬ئيحسان فوئاد بةلَ​َينى بةكؤمةلَ​َيك‬ ‫خويَندكار دابوو‪ ،‬تاكو بيانن َي َ‬ ‫رى بؤهؤلةندا‬ ‫ب��ؤدريَ��ذةدان بةخويَندن وتةواوكردنى‬ ‫ماستةرودكتؤرا‪ ،‬لةوخويَندكارة ثالَ​َيوراوانةى‬ ‫ئةوكات(ثةرى صالح حميد و خةرامان‬ ‫محمدجةالل)بوون‪ ،‬بةالَم لةبةر شة ِرى‬ ‫عيراق وئ َيران ئةم ث ِرؤذةية ت َيكضوو‪.‬‬ ‫ثةريخان هةر لةيةكةم دامةزراندنييةوة‬ ‫بةمامؤستا بةبةردةوامى هةولَى بؤوةرطيران‬ ‫لةخويَندنى باالَ داوةو نةيتوانيوة ئةم ئاواتةى‬ ‫َ‬ ‫ثشتطوى بخات‪ ،‬بةالَم هةرجارةى بةهؤى‬

‫شت َيكةوة ب َيبةش دةك��را‪ ،‬لةسةردةمى‬ ‫بةعس دةيانوت (اشقاء املخربني) مافى ئةو‬ ‫خويَندنةيان نيية‪ ،‬لةثاش ِراثة ِرينيش‪،‬‬ ‫بةهؤى شة ِرى ناوخؤ و بةشكردنى كوردستان‬ ‫بؤ دوو ئيدارة ديسان ئةودةرفةتةى ث َينةدرا‪.‬‬ ‫ثاش شازدة َ‬ ‫سال ضاوة ِروانى ئيدى لةزانكؤ‬ ‫ئازيزةكةى كؤية خويَندنى باالَ كرايةوة‪،‬‬ ‫سالَى‪ 2006‬ب ِروانامةى ماستةرى لةئةدةبى‬ ‫كوردى بةدةسته َينا ول���ة(‪)2011/2/17‬‬ ‫ب ِروانامةى دكتؤراى لةفةلسةفةى ئةدةبى‬ ‫نويَى كورديدا لةزانكؤي سةالحةددين‬ ‫وةرطرت‪ .‬ئةندامانى ليذنةى طفتوطؤكردن‬ ‫لةم بة ِريَزانةى خوارةوة ث َيكهاتبوون‪:‬‬ ‫ثرؤفيسؤر د‪.‬عيزةدين مستةفارةسول‬ ‫(سةرؤكى ل َيذنة)‪ ،‬ثرؤفيسؤر د‪.‬ئيبراهيم‬ ‫ئةحمةدحسين شوان(ئةندام)‪ ،‬ث‪.‬ى‪.‬د‪.‬عادل‬ ‫مةجيدطةرميانى (ئةندام)‪ ،‬ث‪.‬ى‪.‬د‪.‬نةجم‬ ‫خاليدئةلَوةنى (ئةندام)‪ ،‬ث‪.‬ى‪.‬د‪.‬فوئادرةشيد‬ ‫محةمةد(ئةندام)‪ :،‬ث‪.‬ى‪.‬د‪.‬عةبدولَالَ ئاطرين‬ ‫(ئةندام و سةرثةرشتيار)‪.‬‬ ‫طفتوطؤكة م��اوةى ث َينج كاتذم َيرى‬

‫‪ 1982‬بياباني سةماوة‬ ‫مامؤستا طةالو َيذ‪ ،‬د‪.‬خؤشي‪ ،‬ثةري موفيت‬ ‫خاياند‪ ،‬لةئةنجامدا نامةكة بةثلةى‬ ‫زؤرب��اش وةرطيرا‪ ,‬وة سةرؤكى ل َيذنةكة‬ ‫ثرؤفيسؤر د‪.‬عيزةدين ث َيشنيارى ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫شكةشبكرى بةطيانى ثاكى‬ ‫كرد نامةكة ث َي‬ ‫((شةهيدشةهريار))‪.‬‬ ‫َ‬ ‫*خويندكارى دكتؤرا لةزانكؤي كؤية‬

‫ماردين جةوهةر ماستةري بة ثلةي ناياب وةرطرت‬ ‫خويَندكار ماردين جةوهةر لة تؤذينةوةيةكي‬ ‫مةيدانيدا‪ ،‬كة ماستةرنامةكةي بووة بةناوي‬ ‫ثةيوةندى طشتيى لة زانكؤ حكومييةكانى‬ ‫هةريَمى كوردستاندا‪-‬ع َيراق لة رؤذي ‪17‬‬

‫‪28‬‬

‫شوباتي ‪ 2011‬دا لة زانكؤي سل َيماني‬ ‫طفتوطؤي لةسةر كراو لة ئةنجاميشدا ثلةي‬ ‫نايابي بةدةست ه َينا‪ .‬شاياني طوتنة ليذنةي‬ ‫دانوستةكة ث َيك هاتبوو لة ‪ :‬د‪ .‬عبدالمحسن‬

‫الشافعي زانكؤ بةغدا ئةندام سةرؤك‪ ،‬د‪.‬‬ ‫سعد عبدالصاحب‪ ،‬زانكؤي بةغدا ئةندام‪،‬‬ ‫د‪ .‬سابير مستةفا زانكؤي سل َيماني‪ ،‬ئةندام‬ ‫و د‪ .‬علي الشمري زانكؤي بةغدا ئةندام و‬ ‫سةرثةرشتيار‪.‬‬ ‫شاياني طوتنة ماردين جةوهةر ئةسعةد‬ ‫لة ‪ 1982/4/4‬لة شارى هةول َير لة دايك بووة‪.‬‬ ‫قؤناغةكانى خويَندنى سةرةتايىء ناوةندنى‬ ‫لةشارى هةول َيرء ئامادةيى لةشارؤضكةى‬ ‫َ‬ ‫قةآلدزىء سل َيمانى تةواوكردووة‪ .‬سالَى ‪2005‬‬ ‫ب ِروانامةى بكالؤريؤسى لةبةشى ِراطةياندنى‬ ‫كؤل َيذى زانستةكؤمةآليةتييةكانى زانكؤى‬ ‫سل َيمانى بةدةست ه َيناوة‪ .‬لةسالَى ‪2005‬‬ ‫بةهاوكارى هاو ِريَكانى ِرؤلَى لةكردنةوةى‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى ِراطةياندنى زانكؤى كؤية‬ ‫هةبووةء هةروةها كارى ِرؤذنامةوانى لة‬ ‫ِرؤذنامةكانى (ث َيطةء ئاسؤ) كردووة‪ً.‬‬


‫لة ئةرشيفى تيثى شانؤى كؤية (‪)6‬‬ ‫شانؤيى قةل و ِرووتة‬ ‫ئا‪:‬كةيفى ئةحمةد‬ ‫ل���ة ِرؤذان���ى‪ 1994/2/9-7‬تــيــثــى‬ ‫شــانــؤى كــؤيـــة شانؤطةرى(قةل و‬ ‫ِرووتة)ى ث َيشكةش كرد‪،‬نوسينى‪ :‬تةلعت‬ ‫سامان‪ ،‬دةره َينانى‪ :‬فةرةيدون حمدامين‪.‬‬ ‫ب��ة ِريَ��وةب��ةرى ب��ةره��ةم‪ :‬كةيفى احمد‪،‬‬ ‫بة ِريَوةبةرى هونةرى‪ :‬فةرةيدون حمدامين‪،‬‬ ‫ِروناكى‪:‬دةوةندفوئاد‪ ،‬دانانى مؤسيقاوئاواز‪:‬‬ ‫جةبار عزيز‪ ،‬جآ بةجآكردنى مؤسيقا‪:‬‬ ‫كارؤخ مالحسن‪،‬مكياج‪:‬ئاراززين الدين‪،‬‬ ‫ث ِروثاطندة‪ :‬تةلةفزيؤنى طةلى كوردستان‬ ‫كةنالَى كؤية‪ ،‬ويَنةكان‪ :‬ئةسوةدخةتات‪،‬‬ ‫ديكؤر‪:‬ئةيوب حمد‪،‬بةختيارحمدعلى‪ .‬ئةم‬ ‫شانؤطةريية لةنوندنى كؤمةلَ​َيك هونةرمةند‬ ‫ئةنجامدرا بةم ش َيوةية‪:‬‬ ‫(فةرةيدون حمدامين‪-‬رووتة‪ ،‬كةيفى‬ ‫احمد‪-‬مام ديَوانة وويَ��ذةر‪ ،‬ئ��اراز زين‬ ‫الدين‪ ،‬ئةيوب حمد‪ ،‬بةختيارحمدعلى‪،‬‬ ‫دةوةندجمال‪ ،‬محى الدين ِرةزا‪ ،‬طؤران‬ ‫ئازاد‪ ،‬دةرياجمال‪ ،‬تةهاسل َيمان‪ ،‬حويَزخدر‪،‬‬ ‫كارؤخ مالحسن‪ ،‬زانكؤتاهر‪ ،‬هاوكارصمد‪،‬‬ ‫ناوزةنط صمد)‪ .‬ئةم شانؤطةريية لةاليةن‬ ‫نووسةرى بة ناوبانطى شانؤيى مامؤستا(‬ ‫تةلَعةت سامان )لةكؤتايى حةفتاكانى‬ ‫سةدةى ِراب��ردوو نوسراوة‪ .‬بؤيةكةم جار‬ ‫لة ِرؤذانى‪1978/11/7-3‬لةاليةن(كؤمةلَى‬ ‫هونةروويَذةى كوردى) لةشارى هةول َير‬ ‫ث َيشكةشكراوة‪ ،‬كارى دةره َينانيش هةر‬ ‫لةاليةن نووسةرةوة كرابوو‪ .‬لةطؤظارى‬ ‫كارونى ذمارة(‪)7 ،6‬ى‪ 1993‬بآلوكراوةتةوة‪.‬‬ ‫لةسالَى ‪ 2010‬لةاليةن طؤظارى شانؤى‬ ‫تيثى شانؤى ساالر وةك كت َيب ضاثكراوة‬ ‫و بآلو ك��راوةت��ةوة‪ .‬ن��اوةرؤك��ى دةقةكة‬ ‫باس لة مةهزةلةى هةلبذاردن دةكات‬ ‫لةو سةردةمة و لةن َيو ئةو كؤمةلَطايةدا‪،‬‬ ‫كة طةل خاوةنى بير و ِراى خؤى نيية‬ ‫هيض حساب َيك بؤ ئيرادةى ئةو خةلَكة‬ ‫ناكرآ بؤ ئةوةى متمانة بةنويَنةرى خؤى‬ ‫بدات‪ ،‬هةلَبذاردنى ثاشاى وآلت لة ِريَى‬ ‫قةلة ِرةشكةوةية‪ ،‬هةموو خةلَكى دةضنة‬ ‫دةرةوةى شار و لة دةشت َيك كؤدةبنةوة‬ ‫قةلة ِرةشكةيةك هةلَدةدةن بؤ ئاسمان‪.‬‬

‫جا ئةو قةلة ِرةشكةية لةسةركآ نيشتةوة‬ ‫ئةوا ئةوكةسة بةخت ياوةرى بووة و دةب َيتة‬ ‫ثاشاو دةسةآلت دارى وآلت ‪ .‬لةو ِرؤذةشدا‬ ‫كابرايةكى سوالَكةرو هةذار كة لة برسان‬ ‫لة تاو ئازارى سكى دةنالَ​َينآ‪ ،‬لةو كاتةدا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بةطزادةيةك دةب َيتة دةمةقالَةيان‬ ‫و بةطزادةكة بةطرتى دةدات و دةى داتة‬ ‫دةست جةندرمة بةآلم زؤر لة مام ديَوانة‬ ‫دةثا ِريَتةوة تا لة ئةنجامدا بةرتيليان‬ ‫ث َيدةدات و ئازادى دةكات ئةويش دةض َيت‬ ‫بؤ طؤ ِرةثان دةيةوآ بةختى خؤى تاقى‬ ‫بكاتةوة بؤ ئةم مةبةستةش دوو بارة داوا لة‬ ‫مام ديَونةدةكات كة بؤى لةخوا بثا ِريَتةوة‬ ‫و دوعاى بؤبكات بةلَكو سةركةوتوو ب َيت‪،‬‬ ‫بةلَ​َينيشى ث� َي��دةدات كة لة خزمةتى‬ ‫هةذاراندا دةب َيت و هةموو توانايةكى خؤى‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫لآَ‬

‫دةخاتة طة ِر بؤ خزمةتى طشتى و ناية‬ ‫غةدر لة كةس بكرآ و كةس َيك لةم وآلتةدا‬ ‫برسى ب َيت ‪ ،‬هةرطيزاو هةرطيز خؤى لةبير‬ ‫ناكات‪ .‬بةم ش َيوةية لة ئةنجامدا قةلة ِرةشكة‬ ‫لةسةرى دةنيش َيتةوة و دةب َيتة ثاشاى وآلت‪،‬‬ ‫بةآلم هةر زوو بةلَ​َينةكانى خؤى لةبير ضؤوة‬ ‫و هةرضى خرابةيةكى ثاشا زالَمةكةى‬ ‫ث َيشووش نةى كرد بوو ئةو كردى‪ .‬وآلتى‬ ‫كرد بة ويَرانة و دؤزةخ َيك‪.‬كاتآ مام ديَوانة‬ ‫دآ بؤ الى و داواى ل َيدةكات كة كردارةكانى‬ ‫باش بكات‪ ،‬بةآلم ئةو هةرخؤى ل َيى نةناس‬ ‫دةك��ات و بةكابرايةكى خةلةفاوى ناو‬ ‫دةبات‪ ،‬تالة ئةنجاما كارة خراثةكانى خؤى‬ ‫سةرى دةخؤن و لةناو دةضآ‪ .‬ئةم نمايشة‬ ‫سةركةوتن َيكى باشى لة كؤية بة دةست‬ ‫ه َينا و بووة ج َيطاى ِرةزامةندى بينةران‪. .‬‬

‫ئازاري ‪2011‬‬ ‫نيساني‬

‫‪29‬‬


‫يادى خونضةيةكى هةلَوةريوو‬ ‫كةيفى ئةحمةد‬ ‫حاجى دةلَ َي‪( :‬مةرط و ذين ميسلى س َيبةر و‬ ‫تاوة‪-‬ئةوى باقى بم َينآ هةر ناوة)‪.‬‬ ‫هةر لةسةرةتاى دةستث َيكردنى ذيانى‬ ‫مرؤظايةتى لةسةر ِرووى ئةم طةردونةدا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةول و تةقةالدابووة بؤ ئةوةى‬ ‫هةميشة لة‬ ‫خزمةت بة خاك و نيشتمان و طةلةكةى‬ ‫بكات‪ .‬ب َيطومان ئةو خزمةتكردنةش هةمووى بة‬ ‫يةكش َيوة و ش َيواز و ئاراستةيةكدا نة بووة‪ .‬بةلَكو‬ ‫هةريةكة و لة ئاستى خؤى و بوارى خؤى‪ ،‬بة‬ ‫ث َيى تواناى خؤى بةو خزمةتة هةلَساوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫تواناكان ضوون يةك نين و جؤراو جؤرن‪،‬‬ ‫ئافةرين بؤ ئةوانةى كة نةخش ديَنن و شويَن‬ ‫ثةنجةى خؤيان لةو خزمةتكردنة بةج َيديَلَن‪،‬‬ ‫كات بةفي ِرؤ نادةن و هةموو تواناو هةولَ​َيكيان‬ ‫دةخةنة طة ِر بؤ ئ��ةوةى لةو تةمةنةى كة‬ ‫خوا ث َيى بةخشيون سوود وةردةطرن‪ ،‬هةل‬ ‫لةدةست ن��ادةن‪ ،‬ضونكة كةس نازانآ كة‬ ‫تةمةنى ضةندة و ضةندة دةذي َيت‪ ،‬بؤ ئةوةى‬ ‫لآَ‬ ‫ب جارآ زووة و تةمةن زؤرى بةبةرةوةماوة‪،‬‬ ‫ئةم ِرؤ نا سبةى دةست بةو خزمةت و ئةركانة‬ ‫دةكةم‪ ،‬كة لةو ذيانةدا دةكةويَتة ئةستؤى‪،‬‬ ‫لةبةرئةوةى زؤرمان لة داه َينةران و ناوداران‬ ‫و ئةديب و نووسةران و هونةرمةندانى دنيا‬ ‫بينى‪ ،‬كة لة تةمةن َيكى كورتدا كؤضيان كرد‪.‬‬ ‫تةمةنيان َ‬ ‫طول ئاسا بوو‪ ،‬بةآلم طةورةترين‬ ‫خزمةتيشيان لة بوارةكةى خؤيان ئةنجامداوة‪.‬‬ ‫ناوةكانيان ديار و درةوشاوةن لة م َيذووى دنياو‬ ‫نةتةوةكةيان‪ .‬هةنديَكى تر هةن كة بةبآ‬ ‫دةنطى خزمةت دةكةن و لة شويَنى خؤيان‬ ‫وةك مؤم دةسوت َين و دةتويَنةوة‪ ،‬بةآلم ئةو ناو‬ ‫و ناوبانطةيان لةسةر ئاستة باآلو بةرفراوانةكةدا‬

‫‪30‬‬

‫نيية‪ .‬بؤ ئةم دياردةيةش هؤكارى زؤر هةية‪،‬‬ ‫بؤ نموونة لةوانةية خؤى واى حةزكردب َيت‬ ‫بينيبى‪،‬‬ ‫و خؤشى وض َيذى لةم جؤرةكارةدا‬ ‫َ‬ ‫نةكردبى‪ ،‬يان ئةو‬ ‫ثةلةقاذةى ناو و ناوبانطى‬ ‫َ‬ ‫ذينطةية و ناوضةيةى كة ت َييدا ذياوة بوو ب َيتة‬ ‫هؤكاريَك‪ ،‬ضونكة ئةو ذينطةية و ناوضةية‬ ‫خؤى لة خؤيدا ناديار و ثشتطويَخراو بووة‪ ،‬يان‬ ‫ِراطةياندنةكانن‪ ،‬كة كةمتر بايةخيان ث َيداوة‬ ‫و بةخةلَكيان نةناساندوة و حةقى خؤيان‬ ‫نةداوةتآ‪ .‬بؤية لةو ناوضةية زياتر هيض خةلَكى‬ ‫تر نةى ناسيوة‪ .‬هةر لةم ِروانطةيةوة دةمةوآ‬ ‫َ‬ ‫هونةرمةندى بكةم و‬ ‫هةلَويَستة لة ئاستى‬ ‫ئةطةر بة دوو سآ ديَ ِريش بآ ل َيى بدويَم‪.‬‬ ‫كة لة تةمةن َيكى الوى و جوانيدا بة ج َيى‬ ‫ه َيشتين‪ ،‬مةرط بوارى ث َينةدا زياتر بةردةوام‬ ‫بى لة خزمةتكردن‪ .‬لة هةمان كاتدا كةل َين َيكى‬ ‫َ‬ ‫طةورةى خستة بوارى هونةرى طؤرانى لة‬ ‫ناوضةكةى خؤى‪ ،‬ضونكة يةك َيك بوو لة دةنطة‬ ‫خؤش و ِرةسةنةكان‪ .‬بةرهةمةكانى شايةدى ئةم‬ ‫وتةيةن‪ .‬ئةو هونةرمةندةش ( ئامانج غةريب)ى‬ ‫جوانةمةرطة‪ ،‬كة لة تةمةنى (‪) 33‬سالَيدا بة‬ ‫كارةساتى ئؤتؤمؤب َيل لة ِريَطاى ن َيوان كةركوك‬ ‫و تةق تةق طيانى لة دةستدا‪ .‬كاكة ئامانجى‬ ‫جوانةمةرط هونةرمةنديَكى طؤرانيب َيذى‬ ‫دةنطخؤش بوو‪ ،‬ئةندامى تيثى مؤسيقاى‬ ‫تةق تةق بوو‪ ،‬سالَى ‪ 1991‬دةستى بة كارى‬ ‫هةونةرى كردووة و هاتؤتة ناو بوارى هونةرةوة‪،‬‬ ‫لة طشت بؤنة و يادة نيشتمانى و نةتةوةييةكان‬ ‫و ئاهةنط و بةرنامةكانى شارةكةى و تيثةكةى‬ ‫بةشداري كردووة ‪ .‬خاوةنى ( ‪ ) 13‬بةرهةمى‬ ‫تؤماركراوة‪ ،‬ئةم ذمارةيةش بؤ بارى دارايى‬ ‫تيثةكةى دةطة ِريَتةوة كة تاكو ئ َيستاش‬ ‫لةاليةن حكومةتةوة بودجةيان بؤ ديارى‬

‫ئامانج غةريب‪-‬ى جوانةمةرط‬ ‫نةكراوة‪ ،‬ئةطينا هةم ئةو و هةم تيثةكةش‬ ‫خاوةنى بةرهةمى طةل َيك زياتر دةبوون‪ .‬لة‬ ‫هةردوو ظيستظالَى ( خةآلتى سةيد برايم) كة‬ ‫لةاليةن بنكةى ئةدةبى و روناكبيرى طةالويَذ‬ ‫لقى كؤية ساز كرابوو بةشداريكردووة‪ ،‬هةردوو‬ ‫جارةكة خةآلتى باشترين طؤرانب َيذى بةدةست‬ ‫ه َيناوة‪ .‬هةروةها لة ظيستظالَى ِرؤذى هونةر‬ ‫لة كؤية سالَى ‪ 2001‬كة لةاليةن يةك َيتى‬ ‫هونةرمةندانى كوردستان ليذنةى كؤية ساز‬ ‫كرا بوو بةشداريكردووة‪ .‬لةو بةرنامانةى كة‬ ‫تيثى مؤسيقاى تةق تةق بؤ تةلةفزيؤنةكانى‬ ‫( كوردستان‪ T.V‬و تيشك‪ T.V‬و كؤية‪)T.V‬‬ ‫ئامادةى كرد بوو بة شداريكردووة‪ِ .‬رؤذى‬ ‫‪ 2011/2/1‬لةاليةن تيثى مؤسيقى تةق تةق‬ ‫بة هاوكارى بة ِريَوةبةرايةتى ناحيةى تةق تةق‬ ‫و بة ئامادة بوونى كةس و كارى هونةرمةندى‬ ‫ج��وان��ةم��ةرط و اليةنة سياسييةكان و‬ ‫هونةرمةندان و ِرؤشنبيران و ِريَكخراوة‬ ‫مةدةنييةكانى تةق تةق و كؤية ضلةى‬ ‫ماتةمينييان بؤ ساز كرد لة هؤلَى ( شةهيد‬ ‫عةبدول ِرةزاق )‪ .‬تيايدا ضةند وتار و شيعر و‬ ‫الواندنةوة و بروسكةى كةس و اليةنةكان‬ ‫خويَندرايةوة‪ .‬هةروةها لة ِريَى داتاشؤوة كارة‬ ‫هونةرييةكانى هونةرمةندى جوانةمةرط‬ ‫نمايشكران‪ .‬تيثى مؤسيقاى تةق تةقيش‬ ‫ضةند ثارضة مؤسيقا و الواندنةوةيةكيان‬ ‫ث َيشكةش كرد‪ .‬هونةرمةند خ َيزاندار بووة و لة‬ ‫ثاشخؤى دوو كضى بؤ وآلتةكةى ج َيه َيشتووة‬ ‫بة ناوةكانى( ثةيظين و ثةريا )‪ .‬هةزاران سآلو‬ ‫لةطيانى ثاك و ثةثوولة ئاسات‪ ،‬ج َيطات‬ ‫بةهةشتى نةمرى ب َيت‪ ،‬خوا سةبوورى كةس و‬ ‫كار و هونةرمةندان و هاو ِريَيانت بدات‪.‬‬


‫يادةوةرييةك‬ ‫لةطةأل مامؤستا شةفيق سابير‬ ‫مارف كؤيي‬ ‫سالَي ‪ 1951‬قوتابي ب��ووم لةثؤلي‬ ‫يةكةمي ن��اوةن��دي كؤية‪ .‬ئةوكاتة‬ ‫هةريةك قوتابخانةي ناوةندي هةبوو‪،‬‬ ‫كة لةشويَني ئ َيستاي نةخؤشخانةي‬ ‫شةهيد د‪.‬خاليدة‪ .‬طؤ ِرةثانةكةشي‬ ‫هةر بة( ساحةي متوةسيتة) ناسرابوو‪.‬‬ ‫بة ِريَوةبةريش مامؤستا شةفيق سابير‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫بةتةمةن ئةوكاتة ضواردةساآلن بووم‪.‬‬ ‫زؤرب��ةي خزم و كةس وكارم دؤست‬ ‫و ئةندام و اليةنطري حزبي شيوعي‬ ‫بوون‪ .‬هةرئةوكاتةش حزبي شيوعي‬ ‫بآلوكراوةيةكي نه َيني بةناوي (القاعدة)‬ ‫بآلودةكردةوة‪ ،‬كةزؤر بةريَك وث َيكي‬ ‫دةطةيشتة كؤية و لةويَش بةسةر دؤست‬ ‫و اليةنطراني حزب دابةش دةكرا‪.‬‬ ‫جاريَكيان روناكبيروةري ناسراوي‬ ‫ك���ورد م��ح��ةم��ةدت��ؤف��ي��ق وردي‪،‬‬ ‫كةئةندام َيكي ضاالكي حزبي شيوعي‬ ‫بوو داواي ل َيكردم‪ ،‬كةبآلوكراوةي(‬ ‫القاعدة) بطةينمة دةست بةريَوةبةري‬ ‫قوتابخانةكةمان مامؤستا شةفيق‬ ‫سابير‪ .‬بؤية هةمووجارآ كاتآ (القاعدة)‬ ‫دةردةضوو دةطةيشتة كؤية دانةيةكيان‬ ‫دةدام��آ بيدةم بةمامؤستاي بةريَزو‬ ‫ل َيوةشاوةي ناوبراو‪ .‬تازة ذمارةيةكي‬ ‫نوآي( القاعدة) دةرضووبوو دانةكةي‬ ‫مامؤستام لةناو كت َيب و دةفتةري‬ ‫قوتابخانة داناو شاردةوةو بةرةو ئةوآ‬ ‫بةريَكةوتم‪ ،‬كةطةيشتمة بةردةرطاي‬ ‫ذووري مامؤستا شةفيق‪ ،‬ضةندين جار‬ ‫لةدةرطام دا‪ ،‬بةآلم هيض وةآلم َيك نةبوو‪،‬‬ ‫بؤية منيش ثالَ​َيكم بةدةرطايةكةوة‬ ‫ناو ضوومة ذوورةوة‪ .‬كةسم نةدي‬ ‫بةخ َيرايي بةرةو م َيزي بة ِريَوةبةر ضووم‬ ‫و يةكآ لةضكمةجةكانم ك��ردةوةو‬ ‫ب�لآوك��راوةي( القاعدة)م لةناودانا‪.‬‬ ‫ضةكمةجةم داخستةوةو ذوورةكةي‬ ‫ب��ةريَ��وةب��ةرم بةج َيه َيشت و ب��ةرةو‬ ‫ذووري ثؤلةكةي خؤم‪ .‬دواي ماوةيةك‬ ‫فةراشي قوتابخانةكةمان خوال َيخؤشبوو‬ ‫محةمةدئةمين ع��ةوآل ثةستةك‬

‫مارف حةمشني كؤيي‬ ‫لةدةرطاي ذووري ثؤلةكةي ئ َيمةي داو‬ ‫بةمامؤستاى طوت‪ ،‬كةوا بة ِريَوةبةر داواي‬ ‫مةعروف محةمةدئةمين دةكا‪ .‬دواي‬ ‫ئةوةي مامؤستاكةمان ريَطاي دام لةطةأل‬ ‫فةراشةكة بةرةو الي بة ِريَوةبةر لةريَطا‬ ‫بيرم دةك��ردةوة‪ ،‬بةآلم زوو طةيشتمة‬ ‫ئةوقةناعةتةي‪ ،‬كةوا بةزمي( القاعدة)ية‪.‬‬ ‫هةرواش دةرضوو‪ .‬كاتآ ضوومة ذووري‬ ‫بة ِريَوةبةر سيماي توو ِرةبووني ث َيوة ديار‬ ‫بوو‪ ،‬بؤية بة توو ِرةبوونةوة رووي ثرسياري‬

‫ت َيكردم‪ :‬ئةوة ضيية كردووتة؟ ضؤن‬ ‫شتي وا دةكةي؟ ئةي ئةطةر لةوساتةدا‬ ‫موفةتيش هاتباو منيش لةذوورةكةم‬ ‫نةبووماية بآلوكراوةكةي بديتبا‪ ،‬يان‬ ‫مامؤستايةك ئاطاي ل َيبوايةن ئةوكاتة‬ ‫ضيم بةسةردةهات؟ ئةوة قبوأل ناكرآ‬ ‫و بؤية جاريَكي دي نابآ رؤذنامة بؤمن‬ ‫به َينآية مةكتةب‪ .‬بةشةرمةوة طوتم‪:‬‬ ‫بةسةر ضاو‪.‬دوايي بةردةوام بوو طوتي‪:‬‬ ‫دةبآ رةخنة لةخؤت بطري! منيش‬ ‫ئةوكاتةو لةو تةمةنةدا نةمدةزاني رةخنة‬ ‫ضيية؟‬ ‫دواي ئةوةي كةدةوامي قوتابخانةمان‬ ‫تةواو بوو‪ ،‬يةكسةر ضوومة الي مامؤستا‬ ‫محةمةدتؤفيق وردي‪ ،‬بةسةرهاتةكةم‬ ‫هةمووي بؤط َي ِرايةوة‪ ،‬ئةويش لةوةآلمدا‬ ‫طوتي‪ :‬لةمةودوا ث َيويست ناكا تؤ( القاعدة)‬ ‫بؤمامؤستا شةفيق ببةي‪ ،‬خؤمان ضارةي‬ ‫ئةومةسةلةية دةكةين‪ .‬مامؤستاي‬ ‫خوال َيخؤشبوو‪ ،‬ثةروةردةكاروروناكبيري‬ ‫سةردةمي خؤي شةفيق سابير خاوةني‬ ‫هةلَويَست و بيروبؤضووني كوردايةتي و‬ ‫ضينايةتي خؤي بوو‪ ،‬رؤل َيكي كاريطةري‬ ‫هةبوو بؤثةروةردةكردني خويَندكاران‬ ‫لةهةموو روويةكةوة‪ .‬هةر بةم بؤنةيةوة‬ ‫هةزاران سآلو لةطياني ثاكي‪.‬‬

‫‪ 1948/11/11‬خو َيندكاران و مامؤستاياني ثؤلي دووةمي ناوةنديي لة ناوةندي كؤيسنجق‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪31‬‬


‫طةشتي كةبابضي و قةسابةكاني كؤية‬ ‫بؤ بةنداوي دووكان سالَي ‪1957‬‬

‫هؤشيار محةمةد ئةمين كؤيي‬ ‫لةديَر زةمانةوة شاري كؤية خاوةني بازاريَكي‬ ‫طةورة و ضةند خان َيك و دوو قةيسةري‬ ‫طةورة بووة‪,‬ئةو بازارة دووكان و كاسبكاريَكي‬ ‫جياجياي زؤري لةخؤطرتبوو‪,‬يةك َيك لةو‬ ‫تويَذانة كةبابضيةكان بوون كة زؤربةيان‬ ‫دووكانةكانيان لة مةيداني س� َ‬ ‫�ةري بوو‪,‬‬ ‫م َيذووي دامةزراندنيان بةو ش َيوةية ثؤلين‬ ‫دةكةين‪ :‬وةستا سالَحي(باثيرم)‪ ،‬حاجي‬ ‫عبداهلل(جامعة)‪ ،‬وةستا حةمةدةمين (باوكم)‪،‬‬ ‫وةستا رةسول‪ ،‬وةستا سمايل ديَوة‪ ،‬وةستا‬ ‫ق��ادر‪ ،‬وةستا كاويَس‪ ،‬هةر كةبابضيةك‬ ‫كوريَك يا زياتر لةطةلَيدا كاري دةكرد‪ ,‬دواتر‬ ‫شويَني باوكيان طرتةوة‪ ,‬قةسابةكانيش لةناو‬ ‫بازاري كؤية دابةشببوون وةكو‪ :‬حاجي سالَحة‬ ‫سورةي قةساب‪ ،‬سةرة خؤرة و كورةكاني‬ ‫سابير و خدر‪ ،‬حةمة جةمباراش و كورةكاني‪،‬‬ ‫مةغديدي قةساب و عةزيزي كو ِري‪ ،‬سالَحي‬ ‫قةساب(ريخةلَؤك) ‪،‬نادري قةساب ‪ ...‬ئةم‬ ‫دوو تويَذة ثةيوةنديةكي ثتةويان بةيةكةوة‬ ‫هةبوو ضونكة بةرذةوةنديان هاوبةش بوو‬ ‫‪ ,‬لةبةر ئةوة زؤر جار داوةت��ي يةكتريان‬ ‫دةكرد و جةذنان سةرداني يةكتريان دةكرد‬ ‫و سةيرانيشيان هةر بةيةكةوة بوو ‪ ,‬دوو‬ ‫تويَذي تر هةبوون كة ثةيوةنديان لةطةل‬ ‫كةبابضيةكان هةبوو بةلاَ م بة ثلةي دووةم‬ ‫دةهاتن ثاشي قةسابةكان ئةوانيش نانةواكان‬ ‫بوون كة هةر كةبابضيةي الي نانةوايةك ناني‬ ‫بؤ دةهات ئةوانيش ‪ :‬وةستا ِرةفيق و شةفيق‬ ‫‪32‬‬

‫و سةالمي نانةوا بوون كةناني مادةيان هةبوو‬ ‫بؤ كةباب خ��واردن شياو بوو‪ ,‬تويَذةكةي‬ ‫تر ضايةضيةكان بة تايبةتي ئةوانةي‬ ‫ضايخانةكانيان لة تةنيشت كةبابخانةكان بوو‬ ‫و بذيَوي ذيانيان تا ِرادةيةك بةو كةبابخانانةوة‬ ‫بةند ب��وو‪ ,‬ئةوانيش‪ :‬وةستا سابير(كؤر)‬ ‫‪،‬قادر بزن ‪،‬سمايل بزن ‪،‬حةمةدةمين بؤرة‬ ‫‪،‬حةمةدةمين عةباس ‪ ،‬فةتحة كورد ‪...‬‬ ‫سالَي ‪ 1957‬دةم َيك بوو ريَطاي هةيبةت‬ ‫سولَتان تةواو ببوو‪ ,‬تةق و هؤ ِري بةردوو شاخ‬ ‫شكاندن و دةنطي تةقينةوةي با ِروود كث‬ ‫ببوو كة ماوةيةك بوو كؤييةكان لةو دةنطانة‬ ‫و لة دةنطي ئام َيرةكاني كون كردني شاخ‬ ‫و تةقاندنةوةي راهاتبوون و فةرامؤشيشيان‬ ‫ثي دةهات بة ئاواتي ئةوةي كة دةروازةيةك‬ ‫َ‬ ‫لة شارةكةيان بؤ دةشتي بيتويَن و ِرانية و‬ ‫ناوضةي مةرطة و ثشدةر و شاري سل َيماني‬ ‫بكريَتةوة ‪ ,‬كريَكاريَكي زؤري كؤيي لةو ريَطاية‬ ‫بةرامبةر ضةند درهةم َيك كاريان دةكرد ‪,‬‬ ‫هةنديَكيان قوتابي بوون لة ثشووي هاوين‬ ‫كاريان دةكرد وةكو ‪ :‬عةبدولواح َيد و خاليدي‬ ‫كاتي كة ِريَطاكة لة كؤية دووركةوتةوة‬ ‫برام ‪َ ,‬‬ ‫كؤمةلَة كريَكاريَكي كؤيي كة خاليدي برام‬ ‫َ‬ ‫بةكري‬ ‫يةك َيكيان بوو هةريةكة و كةريَكي‬ ‫مانطي بة (يةك دينار ) بؤ ئةوةي‬ ‫طرتبوو‬ ‫َ‬ ‫زوو بطةنة كارةكانيان و ئ َيوارة بطة ِريَنةوة ‪,‬‬ ‫هامووشؤي خةلَكيش بؤ ئةو دةظةرة هةر‬ ‫بة والخ بوو‪ .‬كة ريَطاكةش تةواو بوو تةنها‬ ‫بؤ ج َيبي الندرؤظةر شياو بوو ‪ ,‬هامووشؤ بؤ‬ ‫سل َيماني بة ريَطاي كةركوك بوو ‪ ,‬دةشتي‬ ‫بيتوينيش بة ثيترين زةوي كشتوكالَي‬ ‫ناوضةكة بوو ‪ ,‬سالاَ نة بة سةدان كريَكار لة‬ ‫كؤية و هةول َير و ناوضةكاني تري كوردستان‬ ‫بؤ كةسابةت و كاركردن لة ك َيلطةكاني برنج‬ ‫و كونجي و طولَة بة ِرؤذة و توتن و نيسك‬ ‫َ‬ ‫هةندي‬ ‫و نؤك و ماش ‪...‬كاريان دةكرد ‪.‬‬ ‫بنةمالَةي كؤيي لةو سةردةمةوة لة شاري‬ ‫نيشتةجي ببوون ‪ ,‬كوردستانيش بةو‬ ‫ِرانية‬ ‫َ‬ ‫بةرهةمانة دةبووذايةوة و بؤ شاري كؤيةش‬ ‫داهاتي بازرطاني باشي هةبوو ‪ ,‬دوو كو ِرة‬ ‫ثلكم لةو دةشتة كاريان دةكرد‪( :‬حاجي‬ ‫ِرةزاي وةستا عوسمان) هةموو جار بة ئةسث‬ ‫دةضووة مالَي كاك(ئةحمةدي كانيماراني)‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوان بازرطاني بةو بةرووبوومانة‬

‫دةكرد و بؤ كؤية و بةغدا و موسلَي دةنارد‪,‬‬ ‫كاك( ئيحساني) براي لة طوندي(كفرةدؤر)‬ ‫طولَةبة ِرؤذةي دةك ِري و بؤ بةغداي دةنارد‪,‬‬ ‫شةوان لة مالَي ثلكة( ِرةعبةم) بةدةم خواردني‬ ‫طولَة بة ِرؤذة و تؤ طندؤرةي برذاو هةر باسي‬ ‫دةشتي بيتويَن بوو‪ ,‬سةير لةوة دابوو كة‬ ‫بةنداوي دووكان و ِريَطاي هةيبةت سولَتان‬ ‫هةردوو ث ِرؤذة لة سالَي ‪ 1953‬كةوتنة بواري‬ ‫بةجي كردن‪ ,‬سالَي ‪ 1957‬هةردوو ثرؤذة‬ ‫ج َي َ‬ ‫لاَ‬ ‫تةواو ببوو بة م دةشتي بيتويَن ه َيشتا بة‬ ‫تةواوي ذيَرئاو نةكةوتبوو ‪ ,‬لةكؤية خةلَكةكة‬ ‫زؤر بة بايةخةوة باسيان دةكرد ‪ ,‬ئةوةي‬ ‫سةرداني ئةو ثرؤذةي كردبا ئةوا كةس َيكي‬ ‫بةبةخت بوو ضونكة هةروةك باسمانكرد‬ ‫هامووشؤي سل َيماني بةو ِريَطاية نةبوو و‬ ‫دةبواية ئؤتؤمب َيلي تايبةت بة َ‬ ‫كري بطري‪.‬‬ ‫قوتابخانةي قادريةي كو ِران كة ئةويش لة‬ ‫سالَي ‪ 1953‬بؤ يةكةم جار دةرطاي بة ِرووي‬ ‫خويَندكاران كرايةوة كة خؤم يةك َيك بووم لةو‬ ‫قوتابيانة و خانووي حاجي جةالليان لة نزيك‬ ‫مزطةوتي مةال ئةسعةدي بة َ‬ ‫كري طرتبوو‬ ‫‪ .‬هةفتةيةك ث َيش جةذني قوربان ِرؤذيَك‬ ‫دواي نيوة ِرؤ بةخؤم و بة جانتا ثة ِرؤيةكةي‬ ‫ملم بةرةو َ‬ ‫مال طة ِرامةوة ‪ ,‬كة ِرؤذانة دةبواية‬ ‫َ‬ ‫بة كؤلاَ نةكةي نزيك مالي مةالي طةورة و‬ ‫حيسام ئةلديني مةاليان و قةيسةري كؤن‬ ‫و ضايخانةي مام تةها و دووكاني قادر بةط‬ ‫و ِرةسولَي كةبابضي تا دووكاني باوكم كة‬ ‫بةرامبةر دووكاني حاجي ِرةسول و فايقي مام‬ ‫سالَح بوو طوزةربكةم و دواتر بؤ مالَةوةمان كة‬ ‫لةسةر فولكةي حاجي قادري ئ َيستا بوو ‪ ,‬ئةو‬ ‫ِرؤذة زؤربةي كةبابضي و قةسابةكاني كؤية‬ ‫لة دووكاني باوكم دانيشتبوون ثالنيان دادةنا‬ ‫بؤ طةشت َيك كة لة ِرؤذي دووةمي جةذني‬ ‫قوربان بؤ بةنداوي دووكان ئةنجامي بدةن‪,‬‬ ‫لةبةر ئةوةي باوكم قسةخؤش و نوكتةضي و‬ ‫ئةدةب دؤست و شاعير و هونةرمةند و دةنط‬ ‫خؤشي كؤية بوو بؤية ثرس و ِرايان ث َيدةكرد ‪,‬‬ ‫لة قسةكانيان زؤر جار ناوي دةشتي بيتوينيان‬ ‫دووب��ارة دةك��ردةوة‪.‬ئ��ةو ِرؤذة ب��ةرةو َ‬ ‫مال‬ ‫طة ِرامةوة هةموو ئاواتم ئةوة بوو كة لَةطةلَيان‬ ‫بضم و َريَطاي هةيبةت سولَتان و دةشتي‬ ‫بيتويَن و بةنداوي دووكان ببينم‪ ,‬لة مالَةوة‬ ‫ئةم شتانةم هةمووي بؤ دايكم ط َيرايةوة ‪,‬كة‬


‫باسي دةشتي بيتويَنم كرد دايكم فرم َيسكي‬ ‫لة ضاوةكاني هاتة خوار و منيش زؤر دلَتةنط‬ ‫بووم و دواتر طووتي ‪ ،:‬كاكت ( مام ِرةسول )‬ ‫كاتي لةسةر سياسةت لة كؤل َيذي ئةندازياري‬ ‫َ‬ ‫بةغدا لة ضلةكان دةركراو لة دادطا (‪َ )7‬‬ ‫سال‬ ‫حوكمي بةسةردا سةثا و دواي ئازادكردني‬ ‫ب َيكار بوو و بةناضاري بة طريَبةست بوو بة‬ ‫مامؤستاي سةرةتايي لة طوندي ( سةرخمة‬ ‫) لة دةشتي بيتويَن و لةويَش وازي نةه َينا و‬ ‫كؤبوونةوةي بة جوتياران دةكرد و لةويَش‬ ‫دةستطيركرا و بؤ ماوةي (‪َ )3‬‬ ‫سال بةندكرا‬ ‫س��ةري ئ َيمةشي لة ق��و ِر نا ‪,‬كض َيكيشم‬ ‫بةهؤي ئةو كة لةناو النك ج َيمه َيشتبوو‬ ‫بؤ سؤراغي ئةو تا سةراي كؤن ضووبووم تا‬ ‫طةرامةوة خنكا بوو ‪ ,‬ئةو يادةوةريانة بووة‬ ‫هؤكاريَك كة ِرؤذانة داوا لة باوكم بكةم كة‬ ‫لةو طةشتة بةشداربم و خؤشبةختانة ئةويش‬ ‫ِرازي بوو ‪.‬بةيانيةكةي زوو لة دووةم ِرؤذي‬ ‫جةذني قوربان دوو ئؤتؤمبيلي الندرؤظةري‬ ‫ستةيشن لة شةقامي نزيك مزطةوتي‬ ‫طةورة وةستابوون ‪ ,‬من و باوكم و عبدوالَي‬ ‫كةبابضي برام بةرةو ئةو شويَنة ِرؤيشتين‬ ‫ث َيش ئ َيمة ِرةسولَي كةبابضي و سمايل‬ ‫ديَوة و سةرةخؤ ِرةي قةساب و كو ِرةكةي‬ ‫شويَني خؤيان لةناو ئؤتؤمبيليك طرتبوو و‬ ‫دواتر ئةوانيتريش هاتن كة بةداخةوة ناوي‬ ‫هةموويانم لة بيرنةماوة ‪,‬ئينجا كةوتينة َ‬ ‫ري و‬ ‫تا طةيشتينة ضايخانةيةكي كاني وةتمان هةر‬ ‫بة قسةي خؤش و نوكتة و جن َيودان بةيةكتر‬ ‫بة ِريَيان كرد‪ ,‬زؤر جار باوكميان تو ِرة دةكرد‬ ‫كاتي كة ناني‬ ‫بؤ ئةوةي جن َيويان ث َيبدات‪َ ,‬‬ ‫بةيانيمان لة ضايخانةكة دةخوارد ضايةضيةكة‬ ‫باسي هةوالَ​َيكي ناخؤشي كرد و طوتي‪ :‬لة‬ ‫ثة ِرينةوةي ثردة كاتيةكة وريا بن ضونكة ث َي َ‬ ‫ري‬ ‫ج َيب َيكي ه َيلي ِرانية بة نةفةرةوة كةوتووتة ناو‬ ‫َ‬ ‫زي و هةموويان خنكاون‪.‬ئةو ثردة كاتية لة‬ ‫خوارووي بةنداوةكة دروستكرابوو بةم ش َيوةية‬ ‫‪ :‬دوو طوريسي سيمي كانزايي ئةستوور‬ ‫لةوبةري َ‬ ‫زي لة بةرزاييةك بةسترابوو ‪ ,‬لةو‬ ‫بةرةشةوة لة ناو زةوي ضةق َيندرابوو لةسةر‬ ‫هةردوو طوريسةكة بة تةختةداري ئةستوور‬ ‫بةسترابوو و ل َيوارةكانيشي بة طوريسي‬ ‫ئاسايي ِرايةركرابوو ‪ ,‬ثردةكة بةرز و ترسناك‬ ‫بوو ئةطةر شوف َير هةلَةيةكي بضوكي بكردبا‬ ‫يان ئؤتؤمب َيل تووشي شكست َيكي هونةري‬ ‫بوبا ئةوا زؤر بة ئاساني دةكةوتة ناو َ‬ ‫زي‬ ‫كة ئةو سةردةمة ئاو زؤر زياتر بوو لة‬ ‫ئ َيستا ‪ ,‬ثردةكةش تةنها بؤ يةك ئؤتؤمب َيل‬ ‫دروستكرابوو ‪ ,‬هةردوو الندرؤظةر لةبةري الي‬

‫خؤمان وةستان و نةفةرةكان دابةزين و بة‬ ‫نةبي‬ ‫ثيادة بؤ ئةو بةر ثة ِرينةوة تةنها باوكم َ‬ ‫كة طووتي‪ :‬لةسةر ئةو ثردة سةرم دةسو ِر َي‬ ‫و ناتوانم بثة ِرمةوة ‪ ,‬بةلاَ م ئةوان ِرازي نةبوون‬ ‫ثاش مشتوم ِريَكي زؤر جةمةدانيةكيان ه َينا‬ ‫و هةردوو ضاوي باوكميان بةستةوة و بة دوو‬ ‫كةس ثيليان طرت و منيش لة دواوةيان‪,‬‬ ‫بةو ش َيوةية باوكميان ث��ةران��دةوة‪ ,‬دواتر‬ ‫دةستمان كرد بة طة ِران لةناو ث ِرؤذةكة‪,‬‬ ‫سةرداني ئةو تون َيلةمان كرد كة بؤ طؤ ِريني‬ ‫ِريَ ِرةوي ئاوةكة دروستكرابوو ‪ ,‬سةيري ئةو‬ ‫ئام َير و ماشينانةمان كرد كة تةق و هؤ ِري‬ ‫ئةو ناوةي ث ِركردبوو و بؤ يةكةمجاريش بوو‬

‫بةسةرساميةوة سةيري دةك��ردن و دواتر‬ ‫ثرسي‪ :‬ئ َيوة ضي كارةن ؟ ئةوانيش طوتيان‪:‬‬ ‫كةبابضيةكاني شاري كؤيةين‪.‬دواي نيوة ِرؤ‬ ‫لةناو م َيرط َيك دانيشتين و دةستيان كرد بة‬ ‫طؤراني‪ :‬باوكم ضةند مةقام َيك و بةستةيةكي‬ ‫ضري‪ ,‬سةرة خؤرة ضةند طؤرانيةكي ِرةسةني‬ ‫كؤيةي ض ِري و ئةوانيتريش كؤرس بوون‪,‬‬ ‫هةر لةو كاتةدا ئؤتؤمب َيل َيكي كؤمثانياكة‬ ‫ضةند ئةندازياريَكي بياني ت َيدابوو بةالمانةوة‬ ‫طوزةريان كردوو و وةستان و ديمةنةكةيان‬ ‫ال جوان بوو و ضةند ويَنةيةكيان طرتين‪.‬‬ ‫بؤ ئ َيوارة بة ِريَكةوتين و شةو طةيشتينةوة‬ ‫شارةكةي حاجي‪ ,‬تا ضةند ِرؤذيَكيش دواي‬

‫ضاومان ث َيبكةويَت ‪,‬سةيري بةنداوةكةمان‬ ‫كرد كة بةرةو تةواو بوون دةضوو‪ .‬بؤ نيوة ِرؤ‬ ‫بة دواي ض َيشتخانةيةك ط��ة ِراي��ن ئةو‬ ‫سةردةمةش (دووكان) وةك طونديَك وابوو‬ ‫دواتر كةبابخانةيةكي بضوكمان دؤزيةوة و‬ ‫نزيكةي ‪ 20‬كةس لةو كةبابخانةية دانيشتين‬ ‫‪ ,‬كومةلَةكة برسي ببون و وةستايةكةش لة‬ ‫كارةكةي تازة و سست بوو‪ ,‬بؤية كةبابضيةكان‬ ‫ئؤقرةيان نةما و هةلَسان شيشةكانيان لة‬ ‫دةست كابرا وةرطرت و هةموو كةبابةكانيان‬ ‫شيش كردوو برذاندنيان‪ ,‬كابراي تازة وةستاش‬

‫ئةو طةشتة خةلَكةكة ثرسياري ئةو بةنداوةيان‬ ‫لة قةساب و كةبابضيةكان دةكرد‪.‬بةنداوي‬ ‫دووكان هةرضةندة سوودي هةبوو بةلاَ م ‪260‬‬ ‫كيلؤمةتر ضوارطؤشة و ‪ 1,300,000‬دؤنم‬ ‫زةوي كشتوكالَي بةثيتي ذيَر ئاوخست ئةمة‬ ‫جطة لة دةيان طوند و شويَنةواري ديَرين‬ ‫و شاري كؤيةش داهات َيكي باشي دارايي‬ ‫لةدةست دا‪ ,‬ئةم بةنداوة لة اليةن كؤمثانياي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫(دؤميز)ي فةرةنسي بة هاوبةش‬ ‫ضةند كؤمثانيايةكي بياني ئةنجاميان داو‬ ‫ئاوي دةرياضةكةش ‪ 6,8‬مليار مةتر س َيجاية‪.‬‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪33‬‬


‫طؤران بابايى‪ ،‬ئةوهونةرمةندةى‬ ‫هةلًَ‬ ‫ثةركى جؤراوجؤرةكانى‬ ‫َ‬ ‫كوردستان لةروحيا جولَة دةكات‬ ‫رِةوةز مولود‬ ‫هةلَثة ِرك َيى كوردى يةك َيكة لةدياردة كؤن و‬ ‫لةم َيذينانةى كةفةلسةفةيةكى َ‬ ‫قوول و واتايةكى‬ ‫ث ِر ذيانى قارةمانيةتى و بةرخودانى نةتةوةى‬ ‫كوردة‪ ،‬لةم ضةند سالَةى دوايى ضةندةها طروث‬ ‫لةشاشةى تيظيةكان ولةكليثى طؤرانى ب َيذان‬ ‫بةدياركةوتن‪ ،‬يةك َيك لةو طروثانة طروثى‬ ‫هةلَثةرك َيى( ِرؤذ هةالَت)ة لةسةردان َيكى كاكة‬ ‫طؤران بؤبة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى‬ ‫كؤية دواى طفتوطؤ كردن لةسةر ئةنجام دانى‬ ‫ثةركى لةشارى كؤية‪ ،‬ئةم ضةند‬ ‫ف َيستظالَ​َيكى هةلَ َ‬ ‫ثرسيارةمان ئاراستةى كرد‪:‬‬ ‫ث‪:‬طؤران بابايى ك َيية؟‬ ‫و‪:‬م��ن ط��ؤران بابايى بةرثرسى طروثى‬ ‫هةلَثةرك َيى ِرؤذهةآلتم‪ ،‬لة‪1986/3/18‬لةناوضةى‬ ‫هةورامانى كوردستانى ِرؤذه��ةآلت لةدايك‬ ‫بووم‪ ،‬ئ َيستاش لةكؤية دادةنيشم و هةر لةشارة‬ ‫جوانةكةى حاجى ق��ادرى كؤيى لةبوارى‬ ‫ثةركى خزمةت بةطةل و نيشتمانةكةم‬ ‫هةلَ َ‬ ‫َ‬ ‫ثةركى ِرةسةنةكانى ناوضة‬ ‫دةك��ةم‪ ،‬هةل َ‬ ‫بةبى جياوازى لةفةوتان‬ ‫جياوازةكانى كوردستان َ‬ ‫ِرزطاردةكةين و لةكةنالَةكان كليثيان دةكةين و‬ ‫بآلويان دةكةينةوة‪.‬‬ ‫ثةركى‬ ‫ث‪:‬تاوةكو ئ َيستا لةضةند طروثى هةلَ َ‬ ‫بةشداربووى و سةرةتاى كاركردنت ضؤن بوو؟‬ ‫و‪:‬سةرةتاى دةستث َيكم لةثؤلى دووةمى‬ ‫ناوةندى بوو لةقوتابخانةى(هةرمؤتةى ت َيكةآلو)‬ ‫ساآلنة ف َيستيظالَى وةرزشى ضاالكى قوتابخانةكان‬ ‫دةكرا ئ َيمة ضةند قوتابيةكى كو ِروكض ث َيكةوة‬ ‫كروث َيكى هةلَثة ِرك َيمان دروستكردو بةشداريمان‬ ‫كرد لةف َيستيظالَةكة لةياريطاى وةرزشى كؤية‬ ‫كةساآلنة دةكريَت‪ ،‬دواى بةشداربوونمان‬ ‫لةو فيستظالَةو دةست خؤشى و ث َيشوازى‬ ‫ئامادةبووان بوو بةهؤى ئةوةى كة بيربكةينةوة‬ ‫لةوةى كروثةكة هةلَنةوةش َينينةوةو بةردةوام‬ ‫بين و بةه َيزترى بكةين‪ ،‬ثاشان(يةكيةتى الوان)‬ ‫هاوكارى كردين و بووين بةطروثى هةلَثةرك َيى‬ ‫َ‬ ‫ماوةى(‪)3‬سال بةردةوام بووين‪ ،‬ثاشان‬ ‫الوان‬ ‫بيرمان لةوةكردةوة كةبةسةربةخؤ كاربكةين و‬ ‫طروثى هةلَثةرك َيى( ِرؤذهةآلت)مان دامةزراند‬ ‫تاوةك و ئ َيستا بةردةوامم و هةرضةندة زؤر‬ ‫طروثى تر داوايان ل َيكردووم كاريان بؤ بكةم‬ ‫بةآلم من هةر لةطروثةكةى خؤم كاردةكةم و‬ ‫بةج َيى ناه َيلم‪.‬‬ ‫ث‪:‬بةآلم ئ َيمة بيستومانة تؤ دامةزريَنةرى زؤر‬ ‫طروث بوويت؟‬ ‫‪34‬‬

‫و‪:‬بةلَ َى تاوةك و ئ َيستا لةوانةية بطاتة(‪)15‬‬ ‫طروث كةداممةزراندب َيت و هاوكاريم كردبن‪،‬‬ ‫وةك طروثى هةلَثةرك َيى كوردستان و ضةندين‬ ‫طروثى هةلَثةرك َيى منداآلن كةلةضةند سةنتةرو‬ ‫شويَنى تايبةت بةمنداآلن داممةزراندون لةوانة‬ ‫طروثى هةلَثةرك َيى(ثةثولة‪ ،‬هةنار‪ ،‬هةتاو‪،‬‬ ‫كوردستان‪ ،‬موكريان‪ ،‬الوانى ِرؤذهةآلت‪.)...‬ئةم‬ ‫طروثانة هةنديَكيان بةردةوام دةبوون ثاشان‬ ‫الوازدةبوون‪ ،‬بةخؤشحالَيةوة طروثى هةلَثةرك َيى‬ ‫كوردستان كةزياتر ئاطام ل َييان بوو زؤرباش و‬ ‫َ‬ ‫ؤفيشنال بوون طةيشتنة ئةو ِرادةية كةلة‬ ‫ث ِر‬ ‫َ‬ ‫ف َيستيظالةكان بةشدارى بكةن شان بةشانى‬ ‫طروثى هةلَثة ِرك َيى ِرؤذهةآلت‪ ،‬توانيان ناويَكى‬ ‫باش و جمهوريَكى باش بؤخؤيان كؤبكةنةوة‬ ‫َ‬ ‫هةندي لةئةندامانى طروثى‬ ‫هةرئ َيستاش‬ ‫َ‬ ‫ِرؤذهةآلت ئةندامى ث َيشووى طروثى هةلثةرك َيى‬ ‫كوردستانن‪ ،‬بةداخةوة طروثى هةلَثةرك َيى‬ ‫كوردستان نةماو هةموو ئةندامة باشةكانى‬ ‫لةطروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذهةآلت كارى هونةرى‬ ‫دةكةن‪.‬‬ ‫ث‪:‬لةهةموو كاريَك كؤمةلَ​َيك ِريَطرى ديَتة‬ ‫ثةركي دا‬ ‫ث َيش ئةو ِريَطريانة ضين كةلة هةلَ َ‬ ‫هاتؤتة ث َيشتان؟‬ ‫و‪ِ :‬راستة هةركةس َيك لةهةر بواريَك كاربكات‬ ‫طيروطرفتى دةب َيت‪ ،‬طرنط ئةوةية كة بةسةرياندا‬ ‫ثةركي‬ ‫زالَب َيت ب َيطومان ك َيشةى طروثى هةلَ َ‬ ‫دةبى هةموو ئةندامان بةحةزةوة‬ ‫زؤرزؤرة ضونكة َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئيش بكةن كارى بةكؤمةل ِراى زؤر جياوازى‬ ‫دةبى ئةو ِراية جياوازانة هةموو بكةيت‬ ‫ت َيداية َ‬ ‫بةيةك تاوةكو هةنطاويَك بن َييت بؤ ئيشكردن‬ ‫ئ َيمة زؤرجار توشى ك َيشة بووين وةك(نةبوونى‬ ‫جلوبةرط و شويَنى ث ِرؤظة كردن و ئام َيرى‬ ‫دةنط و ك َيشةى ئيزنى كضةكان لةاليةن دايك‬ ‫و باوكيانةوة بةتايبةتى ئةو كاتانةى لةشويَن َيك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوانةشدا بوونى دةرس و‬ ‫بماباينةوة‬ ‫خويَندن و ئيمتحان كارةكانى ئ َيمةى الواز‬ ‫دةكرد ضونكة هةموويان خويَندكاربوون شت َيك‬ ‫كةواى كرد طروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذهةآلت‬ ‫لةسالَى(‪)2001‬وة تاوةكو ئ َيستا بةردةوام ب َيت‬ ‫دلَسؤزى ئةندامان و دايك و باوكيان بووة ثشت‬ ‫و ثةنايان بوون كارة جوانةكةيان واى كردوة‬ ‫كةخةلَكى هاندةر و هاوكارمان بن‪.‬‬ ‫ث‪:‬ئ َيوة بيرتان لةوة نةكردؤتةوة ساآلنة‬ ‫ف َيستيظالَ​َيكى طةورة لةبوارى هةلَثةرك َيى ناوضة‬ ‫جياجياكانى كوردستان ِريَك بخةن؟‬ ‫و‪:‬بةلَ َى ئ َيمة ضةندجاريَك هةولَمان بؤداوة‬ ‫بةآلم بةداغةوة نةمان توانيوة هةر لةوماوةية‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى‬

‫كؤية بةرنامةيةكى باشمان دان��اوة بؤئةوةى‬ ‫فيستظالَك َيكى قةشةنط ِريَك بخةين ضاوة ِريَى‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى طشتى ِرؤشنبيرى و هونةرى‬ ‫هةول َير دةكةين كة بوجةى فيستظالَةكة دابين‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ث‪:‬طروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذهةآلت طروث َيكى‬ ‫دي��ارة طةر بكريَت باس َيكى ئةو طروثة و‬ ‫ئةندامةكانيمان بؤبكةيت؟‬ ‫و‪:‬ئةو طروثة لةماوةى دامةزراندنيةوة تاوةكو‬ ‫ئ َيستا توانيويةتى ج َيطةى خؤى لةدلَى هةموو‬ ‫هونةرمةندان و هونةردؤستان دا بكاتةوة‬ ‫ئةندامانى ئةم طروثة بةكو ِروكضةوة خويَندكارن‬ ‫و لةكاتى ثشوةكاندا لةدةورى يةك كؤدةبينةوة‬ ‫بؤكاركردن و ث ِرؤظة كردن ئةندامانى ئةم طروثة‬ ‫هةموويان الون و لة تةمةنى(‪ )25-18‬سالَن و‬ ‫تواناوفكرى َ‬ ‫نوى و باشيان هةية بؤ بةرةوث َيش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ضةند‬ ‫بردنى هونةرةكةيان ئ َيمة ث َيكةوة‬ ‫هاو ِرى ترمان طروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذهةآلتمان‬ ‫دامةزراند‪ ،‬بيرؤكةى دامةزراندنيشى ئ َيمة َ‬ ‫لةمال‬ ‫دانيشتبووين كليث َيكى كوردى جوان و ِرةسةنمان‬ ‫لةتةلةفزيؤن بينى زؤرجوان و ث ِر لةحةماس بوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هاو ِريَيان كةوتينة طفتوطؤو‬ ‫ثاشان‬ ‫َ‬ ‫طةيشتينة ئةوةى كةطروث َيكى هةلثةرك َيى‬ ‫دابمةزريَنين بؤخزمةت كردنى فؤلكلؤرى‬ ‫ثةركى جوان و كؤنةكان‬ ‫ِرةسةنى كوردى و هةلَ َ‬ ‫َ‬ ‫لةفةوتان ِرزط��ار بكةين‪ ،‬هةنطاومان هةلناو‬ ‫دةست بةكاربووين زؤركةس هاوكاريان كردين‬ ‫و دةستيان كرتين ئةوةبوو ن��ةورؤزى(‪)2001‬‬ ‫طروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذهةآلتمان بةفةرمى‬ ‫دامةزراندو يةكةم بةرنامةمان لةتةلةفزيؤنى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل طروثى‬ ‫كوردستان تيظى ث َيشكةشكرد‬ ‫هةلَثةرك َيى شةوى يةلَدا‪( ،‬فةردينى)جوانةمةرط‬ ‫هةولَى زؤرى دا بؤبةرزكردنةوةو ناساندنى‬ ‫هةلَثةرك َيى ناوضة جياجياكانى كوردستان‬ ‫َ‬ ‫سةرلةنوى بووذاندنةوةو زيندوكردنةوةى‬ ‫و‬ ‫هةلَثةرك َيى ِرةسةنى كوردى وةهانى ضةند‬ ‫طروث و اليةنى دا بؤهاتنة ث َيشةوةى كضان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كو ِرةكان بؤئةوى ب َينة‬ ‫بةبى جياوازى‬ ‫َ‬ ‫ثةركي لةوماوةى كاركردنةماندا‬ ‫ناوكؤ ِرى هةلَ َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل جوانةمةرط(فةردين) زياتر‬ ‫توانيمان‬ ‫لة(‪)127‬بةرنامةى جؤراوجؤر بؤتةلةفزيؤني و‬ ‫كليث بكةين وةبؤ هةموو بؤنة نةتةوةيةكان شتى‬ ‫تازةو جوانمان ث َيشكةش دةكرد‪.‬‬ ‫ث‪:‬ئ َيوة ماوةيةكى زؤرة لةكؤية دادةنيشن‬


‫بةآلم تاوةكو ئ َيستا نةتان توانيوة طروث َيكى‬ ‫ثةركى لةكؤية دروست بكةن؟‬ ‫هةلَ َ‬ ‫و‪:‬ئ َيمة لةكؤية تاوةكو ئ َيستا زياتر لة(‪)8‬‬ ‫طروثمان دروستكردوة بةآلم تةنها طروثى‬ ‫هةلَثةرك َيى(ئازادى) توانيويةتى بم َين َيتةوة‬ ‫بةآلم طروثةكانى تر(‪)10-4‬مانط توانيويانة‬ ‫بةردةوام بن و دواتر هةلَوةشاونةوة‪ ،‬من ئ َيستاش‬ ‫لةهةولَدام و هةموو سالَ​َيك لةسةنتةرى طةنجانى‬ ‫كؤية لةثشووى هاوينةدا دةورة بؤهةلَثةرك َيى‬ ‫كوردى دةكةمةوةو ضةندةها طةنجى كو ِر و‬ ‫كض بةشدار دةبن و ف َيرى هةلَثةرك َيى كوردى‬ ‫دةبن دةورةك��ةش تاوةكو ئ َيستا بةردةوامةو‬ ‫لةتوانامدابى‬ ‫خزمةت بةطةنجان دةكةم و ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫ف َيريان دةكةم زؤريشيان طةيشتونةتة ئاست َيكى‬ ‫زؤرباش‪.‬‬ ‫ث‪:‬ئ َيوة لةوضةند سالَةى ِرابردوو لةضةندين‬ ‫ط��رووث��ى جيا جيا دةرك��ةوت��ن ه��ؤى ضى‬ ‫ية هةمووتان لةطروث َيكى بةه َيزوباش‬ ‫كؤنةدةبوونةوة؟‬ ‫و‪ِ :‬راستة وةكو ث َيشتر ئاماذةم بةوةكرد ثاش‬ ‫مردنى هاو ِريَى جوانةمةرط(فةردين سادقى)‬ ‫ماوةيةك طروثةكة كةوتة ناوحالَ​َيكى خراث‬ ‫َ‬ ‫هةندى‬ ‫و الوازى زؤرى بةخؤيةوة ديت و‬ ‫لةئةندامان ئةو حةزو توانايانةيان كةمبؤوة و‬ ‫لةطروثةكة داب ِران وةكو هةموتان دةزانن كارى‬ ‫طروثى زووزوو طؤ ِرانكارى بةسةرياديَت و‬ ‫ئةندامان وازدةه َينن بةهؤكارى جياوازجياواز‬ ‫وةك هاوسةرطيرى و خويَندن لةزانكؤكانى‬ ‫شارةكانى ت��رى كوردستان ك��ةوا دةك��ات‬ ‫دةبى ب��ةردةوام‬ ‫مةجاليان كةم ب َيتةوة بؤية َ‬ ‫ئةندامى باش ئامادةبكةيت تاوةكو ئةو بؤشايانة‬ ‫ث ِربكاتةوة‪ ،‬ياخود كةسان َيك جيادةبنةوة بؤخؤيان‬ ‫َ‬ ‫هةول دةدةن‪،‬‬ ‫طروث َيك دروست دةكةن و‬ ‫لة ِراستيدا طروث َيكى يةطكرتوو هةب َيت زؤرباشة‬ ‫بةآلم لةاليةكى ترةوة بوونى ضةندطروث َيكى ئةوا‬ ‫دةب َيتة هؤى ئةوةى ِركابةرى لةن َيوان طروثةكان‬ ‫دروس��ت ب َيت و هةريةكةو دةيةويَت كارى‬

‫جوانتر ث َيشكةش بكات و طروثةكةى بةرةو‬ ‫ث َيش بةريَت‪ ،‬لةطةل ئةمانةشدا من ضةندين‬ ‫َ‬ ‫لةطةل طروثةكان دانيشتنمان‬ ‫جار هةولَم داوةو‬ ‫كردوةو باسمان لةوة كردووة كة يةك طروثى‬ ‫بةه َيز دروستبكةين بةآلم بةداخةوة تاوةك و‬ ‫ئ َيستا نةطةيشتوينة هيض ئةنجام َيك‪.‬‬ ‫ثةركي لةكوردستان ضؤن‬ ‫ث‪:‬ئاستى هةلَ َ‬ ‫دةبينيت؟‬ ‫و‪:‬لة ِراستيدا ئ َيستا لةساآلنى ِرابردوو باشترى‬ ‫دةبينم بةهؤى بوونى سةنتةرو ِريَكخراوةكان‬ ‫َ‬ ‫هةول دةدةن بؤدروستكردنى‬ ‫كةهةموويان‬ ‫َ‬ ‫ثةركى وةزؤر سةنتةر دةناسم‬ ‫هةل‬ ‫طروثى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طروثى باشيان هةيةو لةف َيستيظالةكان بةشدارى‬ ‫ثةركي‬ ‫دةكةن‪ ،‬ئةمةش واى كردوة كةئاستى هةلَ َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةمةشدا‬ ‫بةرةو بةرزبوونةوة بةريَت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةنديَك هؤكار هةية كةئاستى هةلثةرك َيى‬ ‫كوردى الوازكردووة بؤنمونة نةبوونى مامؤستاى‬ ‫ثةركى‬ ‫شارةزاو ل َيهاتوو ضونكة كةسمان نية لةهةلَ َ‬ ‫بةش َيوازيَكى ئةكاديمى‪ ،‬هةرضةندة من ئ َيستا‬ ‫ثةركي‬ ‫سةرقالَى ضاثكردنى كت َيب َيكم بةناوى( هةلَ َ‬ ‫وةك نةريةت َيكى ك��وردةوارى) كةتييدا باسى‬ ‫ثةركى ِرةسةنةكان دةكةم و جولةوش َيواز‬ ‫هةلَ َ‬ ‫كةهةمووى بةويَنةوة ديارى كراوة لةطةلَ‬ ‫زانيارى زؤرباش و بةكةلَك لةسةر هةلَثةرك َيى‬ ‫كوردى هةموو ناوضة جياجياكانى كوردستان‪.‬‬ ‫ثةركى بةس لةبؤنة‬ ‫ث‪:‬هةست ناكةيت هةلَ َ‬ ‫ويادةكان دةبينريَت‪ ،‬بة ِراى تؤ ث َيويست بةوة‬ ‫ناكات وةك ضؤن تيثة مؤسيقيةكان كاردةكةن‬ ‫ئ َيوةش وةك هونةريَكى سةربةخؤ كاربكةن؟‬ ‫و‪:‬لة ِراستيدا زؤر هةستمان بةوةكردوة تةنها‬ ‫لةبؤنةو ئاهةنطةكاندا طروثة هةلَثةرك َيكان‬ ‫ضاالكيان زؤردةب َيت ئةمةش ئاساية ضونكة‬ ‫ثةركى بةش َيوةى حةز‬ ‫هةتائ َيستاش هةلَ َ‬ ‫َ‬ ‫ثةركى‬ ‫دةبينريَت نةك بةوش َيوةى كةهةل َ‬ ‫بةش َيكة لةكةلتورى نةتةوةى ك��ورد‪ ،‬ئ َيمة‬ ‫ئ َيستا سةنتةرمان هةية ِرؤذانة ث ِرؤظة دةكةين‬ ‫و خؤمان بؤف َيستظالَةكان حازردةكةين وة ئ َيمة‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫وةك طروثى هةلَثةرك َيى ِرؤذه��ةآلت سةر‬ ‫بةخؤين و سةر بةهيض اليةنةكى سياسى و‬ ‫حزبى نين و سةربةخؤى خؤمان ثاراستووةو‬ ‫دةشى ثاريَزين كارى ئ َيمة تةنها خزمةت كردنة‬ ‫بةفؤلكلؤروكةلتورو هونةرى كوردى‪.‬‬ ‫ث‪:‬ب��ة ِراى تؤ ث َيويست بةوةناكات وةك‬ ‫ضؤن تيث و سةنتةرةكان بة ِريَوةبةرايةتيةكيان‬ ‫هةية‪ ،‬وةزارةت��ى ِرؤشنبيرى و الوان ئ َيوة‬ ‫لةبة ِريَوةبةرايةتيةك كؤبكاتةوة؟‬ ‫و‪:‬ئةطةر بكريَت بة ِراى من كاريَكى زؤر باشة‬ ‫دةبى وة لةزؤر‬ ‫ضونكة مةجالى كاركردن باشتر َ‬ ‫ك َيشةو كةموكو ِرى ِرزطارمان دةب َيت ئ َيمة وةك‬ ‫طروثى ِرؤذهةآلت مؤلَةتى ِرةسمى كاركردنمان‬ ‫هةية‪ ،‬شت َيكيتر ئةطةر بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى‬ ‫و هونةر الى خؤى كؤمان بكاتةوة طروثةكة‬ ‫نى بةآلم ئ َيمة ضوارض َيوةى‬ ‫زياتر ثةرةدةست َي َ‬ ‫كاركردنمان جياوازة من حةزدةكةم ضؤن هةول َير‬ ‫وسل َيمانى بة ِريَوةبةرايةتى هونةرة ميلليةكانيان‬ ‫ثةركى ميلليةكانى‬ ‫هةية لةكؤيةش بكريَتةوةو هةلَ َ‬ ‫ثةركى ِرةسةنةكان َ‬ ‫نوى‬ ‫تيدا نمايش بكريَت هةلَ َ‬ ‫بكريَنةوةو فةرهةنط و كةلتورى ناوضةكة لةخؤ‬ ‫َ‬ ‫هةول دةدةين كةلةكؤيةش‬ ‫بطريَت وةئ َيمة‬ ‫تيثى هونةرة ميلليةكانى كؤية بكةينةوة‪.‬‬ ‫ث‪:‬ساآلنة لةدةرةوةى كوردستان ضةندين‬ ‫ثةركى ِريَك دةخريَت‪ ،‬تاوةكو‬ ‫ف َيستظالَى هةلَ َ‬ ‫ئ َيستا بةشدارى ئةم جؤرة ف َيستظاآلنةتان‬ ‫كردووة؟ طةر بةشدارنةبوون هؤكةى ضى ية؟‬ ‫و‪:‬بةداغةوة نةمانتوانيوة ضونكة هةنديَك‬ ‫لةئةندامةكان ك َيشةى ثاسثؤرتيان هةية ضونكة‬ ‫ئةندامةكان كوردى ِرؤذهةآلتن نةبوونى هةويةو‬ ‫جنسية بؤدروستكردنى ثاساثؤ ِرت هؤكار بووةو‬ ‫بؤتة تةنطذة كة دووجار نةمان توانيوة بؤوآلتانى‬ ‫دةرةوة ب ِرؤين ئ َيمة بانطه َيشت كراوين‪ ،‬مةطةر‬ ‫وةزارةتى ِرؤشنبيرى و الوان هاوكاريمان بكات‬ ‫تاكو بتوانين بةشداربيين و هةلَثةرك َيى كوردى‬ ‫زياتر بة ووآلتانى دةرةوة بناس َينين و فةرهةنطى‬ ‫كوردى بةرةو ث َيشةوةبةرين‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪35‬‬


‫زاناوكوردثةروةرى طةل و نيشتمان‬ ‫مامؤستا مةالعلى حاجى تؤفيق‬

‫َ‬ ‫بنةمالةى مةالعلى حاجى توفيق‬ ‫ئا‪:‬‬

‫مةالعلى كورى حاجى تؤفيق كورى‬ ‫مةالحةويَزى ئؤمةرى بةكرية‪ .‬لةسالَى‬ ‫‪ 1908‬ز لةطةرةكى بايزاغا لةشارى‬ ‫كؤية لةدايك بووة‪ .‬دايكى ناوى(فاتمة‬ ‫حمدامين)بووة‪ .‬لةتةمةنى حةوت(‪)7‬‬ ‫سالَيدا ضؤتة بةر خويَندنى ئاينى و‬ ‫شةمامى‪.‬‬ ‫لةسوختةخانةى مةال حبيبى‬ ‫َ‬ ‫ل���ةس���الَ���ى(‪)1921-1920‬دا ضؤتة‬ ‫بةرخويَندن لة قوتابخانةى سةرةتايى‬ ‫دةولَةت كة بؤ يةكةم جار كراوةتةوة‬ ‫لةشار‪ ،‬بةآلم لةبةر ئةوةى باوكى حةزى‬ ‫نةكردووة لةو قوتابخانةية بةردةوام‬ ‫بي دةرى ه َيناوةو بردويةتييةوة‬ ‫َ‬ ‫بةرخويًندنى ئاينى لةحوجرة‪ ،‬الى ئةو‬ ‫مامؤستا بة ِريَزانة خويَندويةتى(مامؤستا‬ ‫مةال بهاء الدين القاضي‪ ،‬مامؤستا‬ ‫مةال محمد جةلى زادة‪ ،‬مةال فتح اهلل‬ ‫ى ديَى هةرتةل‪ ،‬مةالعبداهلل لةديَى‬ ‫سكتان‪ ،‬مةالعزيز لةهيران‪ ،‬مةالصادق‬ ‫�ى لةكؤية)‪.‬‬ ‫ئةحمةد داي��ة خ��ةج� َ‬ ‫لةسالَى ‪ 1948‬دةب َيتة مةالى طوندى‬ ‫َ‬ ‫بؤماوةى(‪)5‬سال‪ .‬لةسالَى‬ ‫نازةنين‬ ‫‪ 1953‬دةط��ة ِريَ��ت��ةوة ديَ��ى خؤيان‬ ‫لةديَى ميرسةيد بةهؤى كارةستات َيك‬ ‫كةلةبنةمالَةكةيان ِروويداوة‪ .‬لةسالَى‬ ‫‪1956‬دةب � َي��ت��ة ئيمام لةمزطةوتى‬ ‫ط��ةورةى كؤية‪ .‬ل��ةدواى شؤرشى‬ ‫‪14‬ى طةالويَذى سالَى ‪ 1958‬بووة‬ ‫بةسةرؤكى ل َيذنةى ئاشتى( انصارسالم)‬ ‫بؤضارةسةركردنى ك َيشةكانى ثارتى و‬ ‫شوعى لةشارى كؤية‪ .‬لةسالَى ‪1961‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫كةشؤرشى ئةيلول هةلَطيرسا‬ ‫كؤمةلَ​َيك م��ةالى ك��ورد ث��ةروةرو‬ ‫شؤرشط َير كةذمارةيان(‪)10‬كةس بوون‪.‬‬ ‫لةاليةن ِرذيَمةوةدةست طيركرابوو‬ ‫خرانة بةندينخانة ضونكة ِرازى نةبوو‬ ‫َمى(قاسم)لى بدةن‬ ‫بروسكة بؤ ِرذي‬ ‫َ‬ ‫لةدذى شؤرشى ئةيلول لةبةندينخانةى‬ ‫‪36‬‬

‫كؤية دواى ضةند ِرؤذيَك طواسترانةوة‬ ‫بؤبةنديخانةى ه��ةول� َي��رو ئةوجا‬ ‫بؤبةنديخانةى(فظيلية) لةبةغدا‪ ،‬دواى‬ ‫ضةند مانط َيك ئ��ازادك��ران كةئةم‬ ‫بة ِريَزانة بوون‪( .‬مةال مةعصوم هةورامى‪،‬‬ ‫مةالعةلى حاجى تؤفيق‪ ،‬مةالزاهير‪،‬‬ ‫مةالصادق‪ ،‬ش َيخ حسام الدين تالَةبانى‪،‬‬ ‫مةالصدراالدين مةالصالَح ئةفةندى‪،‬‬ ‫مةال فةتح اللة شوانى‪ ،‬مةالحةمةامين‪،‬‬ ‫مةالمستةفاعاصى‪ ،‬مةالئةنوةر جةلى‬ ‫زادة)‪ .‬لة‪8‬ى شوباتى سالَى ‪1963‬‬ ‫بةعسيةكان و قةومييةكان هاتنة سةر‬ ‫كارو كودة تايان بةسةر ِرذيَمى(قاسم)دا‬ ‫كردو ضةند مانط َيك طفتوطؤ بؤيةكةم‬ ‫جار لةبةينى شؤ ِرشى كوردو ِرذيَمى‬ ‫بةعس كةتازة هاتبوونة سةركار دروست‬ ‫بووو لةدواى ئةوماوة كورتة ِرذيَمى‬ ‫بةعس طفتوطؤيان ت َيكداو كةوتنة‬ ‫هةلَطيرسانى شة ِر لةدذى شؤ ِرشى‬ ‫كوردو كؤمةآلنى خةلَكى كوردستان‪.‬‬ ‫شارى كؤيةش شلَةذاو نا ئارمييةكى‬ ‫خراثى بةخؤوة دى وةكو شارةكانى تر‬ ‫و ناوضةكانيتر‪ِ .‬رذيَى بةعس كةوتنة‬ ‫ئازاردانى دانيشتوانى خةلَكى شارى‬ ‫كؤية لةو ِرؤذة ِرةشةدا(مةالعلى)‬ ‫َ‬ ‫لةطةل (حاجى نجم تاهر ضةلةبى و‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سيد وةلى) بةردةوام لةخزمةتى‬ ‫خةلَكى شاربوون دةض��وون بؤالى‬ ‫ل َيثرسراوانى ِرذيَ��م بؤئةوةى ئازارى‬ ‫خةلَكى شار نةدةن‪ ،‬بةآلم ذمارةيةكى‬ ‫زؤر لةخةلَكى شار كوذران و لةدينطةى‬ ‫شار كؤمةلَ​َيكيان لةس َيدارةدان و طوللة‬ ‫بارانيان كردن‪ .‬لةسالَى(‪)1966 –1956‬‬ ‫ج َيطرى وتارخويَنةوةى ِرؤذانى هةينى‬ ‫ب��ووة لةمزطةوتى ط��ةورةى كؤية‪.‬‬ ‫لةسالَى‪1966‬بووة بة( ختيب ) واتة وتار‬ ‫خويَن لةمزطةوتى طةوورةى كؤية و‬ ‫عنوانى وةزيفى دةب َيتة( ئيمام و مدرس‬ ‫وختيب)‪ .‬لةسالَى‪ 1970‬دواى‪11‬ى‬ ‫ئ��ازار ب��ووة بةيةكةم بة ِريَوةبةرى‬

‫معهدى ئيسالمى كة لةكؤية بؤيةكةم‬ ‫جار بةش َيوةيةكى ِرةسمى كراوةتةوة‪.‬‬ ‫لةسالَى ‪1974‬ثةيوةندى بةشؤرش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كؤمةلَ​َيك مةال و‬ ‫ك��ردووة‬ ‫فةقى بارةطاى ناوضةى ئاينى كؤيةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل(‬ ‫لةديَى سكتان كردؤتةوةو‬ ‫م��ةال حمددأمين ضؤمحيدرى و‬ ‫و‬ ‫شارست َينى‬ ‫مةالعبدالرحمان‬ ‫مةال حسن هةرتةلى و مةالعسمان‬ ‫شيواشؤكى)‪ ،‬دواتر بارةطان طواستؤتةوة‬ ‫بؤ ديَى ئةنديَك لةنزيك ب َيتواتةو‬ ‫ئةوجا دووب��ارة ط��ة ِران��ةوةى بارةطا‬ ‫بؤديَىسكتان هةر هةمان َ‬ ‫سال ‪1974‬‬ ‫دةبي و دواى‬ ‫مالَى لةديَى ميرسةيد‬ ‫َ‬ ‫تؤثبارانكردنى َ‬ ‫دى يةكة دةضن بؤديَى(‬ ‫َ‬ ‫لةوى ِرذيَم ه َيرشى‬ ‫طرتك جةلى)‬ ‫كردة سةر ديَيةكةو دةستطيركرا دواى‬ ‫ماوةيةك خزمانى كة ث َيشمةرطةبوون‬ ‫بةهيممةتى حاجى سةليم حاجى‬ ‫حمدامين و حاجى ئةحمد حاجيةمين‬ ‫توانيان بةشةو ِرزطارى بكةن و بةرةو‬ ‫ناوضةى ئازادكراو طةيشت و دووبارة‬ ‫بارةطاى ناوضةى يةك َيتى زانايانى ئاينى‬ ‫ناوضةى كؤيةى لةديَى( زينؤى ش َيخى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كت َيبخانةكةى‬ ‫)داناو هاتن و‬ ‫َ‬ ‫لةوى ج َيطير‬ ‫ضوون بؤشارى مةهابادو‬ ‫بوون و لةوشويَنانةى ث َيشوو كةبارةطاى‬ ‫ل َيوو ناوضةى ئاينى ل َيبوو كت َيبخانةكةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بوو‪.‬‬ ‫هةر‬ ‫لةشارى مهاباد دؤستايةتى لةطةلَ‬ ‫ش َيخ عزالدين حسين‬ ‫مامؤستا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ثةيداكردووة هةروةها لةطةل كؤمةل َيك‬ ‫مامؤستايانى ئاينى ئ� َ‬ ‫�ةوى‪ .‬لةدواى‬ ‫شكستى شؤرشى سالَى ‪1975‬طة ِرايةوة‬ ‫بؤكؤية شويَنى ث َيشووى لةمزطةوتى‬ ‫ط��ةورةى كؤية نةمابوو‪ ،‬مةالصالح‬ ‫عةسكةرى لةخوارووى ع َيراق بوو‬ ‫َ‬ ‫بؤئةوى بؤية شاغر لةتةكيةى‬ ‫طواستراوة‬ ‫تالَةبانى هةبوو لةتةكية تةنسيب كراو‬ ‫دواى يةك مانط خانةنشين كرا‬


‫بةهؤى تةمةنيةوة‪ .‬لةسالَى ‪1977‬‬ ‫طة ِراوةتةوة وةزيفةو بووةبةئيمام و‬ ‫خةتيب لةمزطةوتى طةورةى شارى‬ ‫ِرٍةواندوز و بؤماوةى(‪َ )5‬‬ ‫سال وةكو نةفى‬ ‫كراويَك ضونكة شويَنى شاغرهةبوو‬ ‫لةمزطةوتةكانى كؤية و داواى كرد‬ ‫لة لةوةزارةتى ئةوقافى ِرذيَمى بةغدا‬ ‫كةيةك لةو مزطةوتة شاغرانةى ث َيبدةن‬ ‫َنى و تةنها‬ ‫و واز لة عينوانةكانى ترى دي َ‬ ‫َ‬ ‫قبول دةكا ‪ ،‬بةآلم سةرؤكى‬ ‫ئيمامةتى‬ ‫َ‬ ‫ديوانى ئةوقاف قبولى نةكردو ث َيى‬ ‫طوت بؤ تؤ دووشويَن هةية يان رمادى‬ ‫يان ِرةوان��دوز وةهانى زؤرى دابوو‬ ‫َ‬ ‫قبول بكاو خانووى ث َيداو‬ ‫كة( رمادى‬ ‫َ‬ ‫هاوكارى دةكا بةآلم قبوولى نةكردبوو‬ ‫بضي بؤ( رمادى ) بؤية رواندزى بةناضارى‬ ‫َ‬ ‫هةلَبذاردو لةويَدا خزمةتى كردووةو‬ ‫ج َيطاى لةناو خةلَكى ِرةوان��دز بةرزو‬ ‫بة ِريَز بووةو خؤشةويست بووة اليان و‬ ‫بةهاناى خةلَكهاتووة بؤ ِرزطاركردنيان‬ ‫َ‬ ‫لةوى دا‪.‬‬ ‫لة شاآلوى د ِرندانيةتى ِرذيَم‬ ‫لةسالَى‪ 1982‬نةشتةرطةرى بؤ هةردوو‬ ‫ضاوى كراوة لة نةخؤشخانةى كؤمارى‬ ‫هةول َيربةهؤى بارى تةندروستى خؤى‬ ‫خانةنشين كردو هاتةوة شارى كؤية‬ ‫كةزيَدى باب و باثيرانى بوو‪ .‬كةسايةتى‬ ‫مةالعلى حاجى تؤفيق ه��ةردةم‬ ‫لةخزمةتى كؤمةآلنى خةلَك دابووة‪.‬‬ ‫دذى زؤردارى و ضةوسانةوةو خورافات‬ ‫بووة‪ ،‬دةست ثاك وِاست طؤ و خواناس‬ ‫بى ويَنةبووة‪.‬‬ ‫و َ‬ ‫َ‬ ‫قوول بووة لةشارةزاى شةريعةت و‬ ‫مةزهةبةكان‪ ،‬ئةوةندةى بلَ َيى ث َيشكةوتو‬ ‫خوازبووةو دذى كؤنةثةرستى و نةزانين‬ ‫بووة‪ .‬مةجليس و قؤناغى خؤش و ثاراو‬ ‫بووة ‪ ..‬بةكةلَكى زؤركةسان هاتووة‬ ‫كةزانيب َيتى غةدريان ل َيكراوة ياخود‬ ‫طيراون ياخود لةسةرةمةرط و نةمان‬ ‫بوين ض لةاليةن دةسةآلتدارانى شار‬ ‫ياخود شؤرش هةروةها ِريَزى ئةوةندة‬ ‫زؤرب��ووة ك��ةداواى بةردانى خةلَكى‬ ‫كردبى بؤيان بةرداوة‪ ،‬زؤر دذى شة ِرى‬ ‫َ‬ ‫براكوذى بووة‪ .‬شارةزايى باشى هةبووة‬ ‫لة شعرى شاعيران وةكو ( حاجى قادرى‬ ‫كؤيى‪ ،‬مةالى طةورة‪ ،‬نالَى‪،‬كوردى‪،‬‬

‫مامؤستا مةال عةلي حاجي تؤفيق‬ ‫مةحوى تاهيربةطى جاف‪ ،‬ئةحمةد‬ ‫موختار جاف‪ ،‬ش َيخ ِرةزاى تالَةبانى)‬ ‫هةروةها زمانى فارسى باش زانيوة‬ ‫شعرى شاعيرانى وةك سةعدى شيرازى‬ ‫(بؤستان و طولستان) و خةيامى زانيوة‪.‬‬ ‫لة رؤذى ‪ 1985 /3 /1‬كؤضى دوايى‬ ‫كردووة لة طؤرستانى دةرويَش خدر‬ ‫بة خاك سث َيردراوة خ��واى طةورة‬ ‫بةبةهةشتى شاد بكات‪ .‬لةدواى خؤى ‪4‬‬ ‫كو ِرو ‪ 3‬كضى لةدوا بةج َيماوة ‪ .‬بةناوى‬ ‫( ازاد‪ ،‬دلشاد‪ ،‬عيماد‪ِ ،‬رزطار‪ ،‬طولَةنام‪،‬‬ ‫زوهرة‪ ،‬دالرام)‪.‬‬ ‫مامؤستا مةالعلى حاجى تؤفيق‬ ‫دةستى شعر نووسينى هةبووة‪ ،‬بةآلم‬ ‫ب��ةدداخ��ةوة شعرةكانى فةوتاون و‬ ‫ئةمةش نموونةيةكة لةشعرةكانى‬ ‫كةكاتى لة ِرةواندوز بووة لةغوربةتى‬ ‫َ‬ ‫نوسيويةتى‪.‬‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫و َي���ن���ةى خ���ؤم دةط�����رم ل��ةب��ؤ ك��ةس��ان��م‬ ‫ت���اب���ك���ةن ي������ادى ِرؤذى ن��ةم��ان��م‬ ‫ِراس����ت����ة ك���ةو َي���ن���ة ي�����ادى ك��ةس � َي��ك��ة‬ ‫ك���ةه���ةب���ووو ِرؤي���ى ل���ةن���او ق��ةوم � َي��ك��ة‬ ‫�ى‬ ‫ئ��ةم��م��ا ئ��ةوك��ةس��ةى ك���ةس���ودى ب��وب� َ‬ ‫�ى‬ ‫ل��ةدون��ي��اي ف��ان��ى ض��اك��ةى زؤر ب��ووب� َ‬ ‫م��ة َل�� َي��ن ئ��ةوك��ةس��ة رؤي����ى و م����ردووة‬ ‫ض��ون��ك��ة ل���ةن���او ط����ةل ن����اوى زي���ن���دووة‬ ‫بنةمالَةكةيان ل��ةب��ةروارى‪/9/13‬‬ ‫‪ 2007‬كت َيبخانةكةى خوال َيخؤشبوو‬ ‫مةالعلى حاجى تؤفيق يان ث َيشكةش‬ ‫بةكت َيبخانةى زانكؤى كؤيةكردوو‬ ‫زانكؤى كؤيةش سوثاس و ث َيزانينى‬ ‫زؤرى بؤبنةمالَةكةيان كرد‪ .‬ذمارةى‬ ‫كت َيبةكانى كة لةكت َيبخانةى مةالعلى‬ ‫حاجى توفيق داهةبوو ‪ 127‬كت َيب بوو‬ ‫كةث َيشكةش بةزانكؤى كؤيةكرا‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪37‬‬


‫زانيم كؤيى ية‬ ‫(‪)1‬‬

‫كؤسار كؤيي‬ ‫بةهارى ‪2011‬‬

‫لةسةر ضنار بةريَكةوت‬ ‫نازداريَكم ضاوث َيكةوت‬ ‫َ‬ ‫نازدارى شيك وريَكثؤش‬ ‫ض‬ ‫عةينةن حؤرى و كضة كافرؤش‬ ‫بة ثؤشاكى كوردى و ناياب‬ ‫بةطؤبةرةو دوطمة ودؤراب‬ ‫بةكرمؤكةو ضؤضة وسةرتاس‬ ‫مةستى كردم سةرسام وكاس‬ ‫من بةقاتى ديمؤقراتى‬ ‫بةدةستورى خؤ والَتى‬ ‫ئةو بةكراسى نةخش و نيطار‬ ‫شلكو تةنك ثوولةكة دار‬ ‫بةضارؤطة و سةلَتةى بةسيم‬ ‫زانيم كؤيى ية يةكسةر ناسيم‬ ‫بةناز رؤيى بة ثياسة‬ ‫بووبةيادطار ث ِرهةناسة‬ ‫(‪)2‬‬ ‫لةسل َيمانى بةريَكةوت‬ ‫َ‬ ‫بةرطوى كةوت‬ ‫ه َيشووةك وشةم‬ ‫بة ناسكى كض َيك دةدوا‬ ‫دةيطووت َ‬ ‫بةرى وتووبةشقى خوا‬ ‫هةرهؤثةكم لةخؤم زانى‬ ‫ه َيند خةنى بووم ت َيم دةروانى‬ ‫زانيم كؤيى يةلة طفتو طؤ‬ ‫بةئةدى كوو‪ ،‬بةالكةو لؤ‬ ‫هةردةرلةعاس بةثرس و باس‬ ‫ناسيمةوة خؤى كرد نةناس‬ ‫دةزانى‬ ‫نةبى كوو‬ ‫َ‬ ‫كؤيى َ‬ ‫نا‪ŚƏ‬نى‬ ‫بةوش َيوازة ‪ ،‬قةت‬ ‫َ‬ ‫طفت شيرين وشة شةكر‬ ‫بةتام و خؤش ث ِر لة مةكر‬ ‫بةناز ناوى بووين بةئاشنا‬ ‫كؤيايةتى كرد يةكجار واشنا‬ ‫‪38‬‬

‫(‪)1‬ضؤضةوطؤبةرةودوطمةودؤالب و كرمؤكةوسةرتاس‪:‬ثارضةزيَر‬ ‫يان زيوةكة ذنان بةخؤيانةوة دةكرد‪.‬‬ ‫(‪ )2‬سةلَتةى بةسيم و قاتى ديموقراتى ‪:‬جلكوبةرطن تايبةتمةندن‬ ‫بةكؤية‪.‬‬ ‫(‪ )3‬ناطانى‪ :‬لةكؤية بةكارديَت لة جياتى ناتوانى‪.‬‬ ‫(‪ )4‬ئةدى كوو الكةوة ودةرلةعاس و تووبةشقى خوا و هؤثةكم‬ ‫لةخؤم زانى ئةمانة لةكؤية وةك زاراوة بةكاردةه َينريَن‪.‬‬


‫خويَندنةوةيةك بؤ شانؤي تاواني ئةسثةكة‬ ‫ئاهةرمؤتةيى‬ ‫شانؤي ت��اوان��ي ئةسثةكة ‪ ،‬شانؤطةري‬ ‫يةكي مناالَنةو لةاليةن ئةحمد ئيسماعيل‬ ‫نوسراوةوئامادةكردن و دةره َيناني لةاليةن (‬ ‫َ‬ ‫شةمال زاهير ) لة ِريَكةوتي ‪2011/1/11-10‬‬ ‫َ‬ ‫كات ذم َير ‪ 2:30‬ئ َيوارة لة هؤلي سةنتةري‬ ‫طةنجاني كؤية نمايش كرا ‪ ،‬شانؤطةريةكي بة‬ ‫ث َيزبوو كؤمةلَ​َيك هونةردوةر تيايدا بةشداربوون‬ ‫لة وانة بة ِريَوةبةري بةرهةم ( كةيفي ئةحمد‬ ‫) بة ِريَوةبةري شانؤ ( فةرةيدون حمدأمين )‬ ‫‪ ،‬بة ِريَوةبةري هونةري ( عبدالخالق صالح )‬ ‫‪ ،‬ياريدةدةري دةره َينةر (سةردار ئةكرةم ) ‪،‬‬ ‫ديكؤر ‪ :‬سةردار ئةكرةم ‪ ،‬دل َير فوئاد ‪ ،‬جبرائيل‬ ‫عةلي ‪ ،‬مؤسيقا ‪ :‬كةيفي ئةحمد ‪ ،‬مكياذ ‪:‬‬ ‫َ‬ ‫شةمال زاهير ‪،‬‬ ‫سةردار ئةكرةم ‪ ،‬جلوبةرط ‪:‬‬ ‫ثؤستةر و ديزاين ‪ :‬شياو سرتيث ‪ ،‬ويَنةطرتن‬ ‫‪ :‬هاوكار حمد ‪ ،‬ثرؤطرام ‪ :‬سؤران ئةحمد ‪،‬‬ ‫بةرجةستةكردني كارةكتةرةكانيش لة اليةن‬ ‫‪:‬‬ ‫َ‬ ‫شةمال زاهير ‪ ،‬سةردار‬ ‫( فةرمان خاليد ‪،‬‬ ‫ئةكرةم ‪ ،‬فةرةيدون حمدأمين ) بوو ‪ ،‬لةم‬ ‫شانؤطةري ية ذمارةيةكي زؤر منداالَني‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةندي مامؤستا و‬ ‫لةطةل‬ ‫قوتابخانةكان‬ ‫شةيداياني شانؤ ئامادةبوون ‪ ،‬بيطومان شانؤي‬ ‫منداالَن طرينطي و سوودي زؤري هةية بؤ‬ ‫منداالَن ‪ ،‬ئاسؤي بيركردنةوةيان فراوان دةكات‬ ‫و دةرس و ثةندي ل َيوةردةطرن ‪ ،‬سةرة ِراي‬ ‫ئةمانةش زؤر دلَخؤش و شاطةشكة دةبن ‪ ،‬ئةم‬ ‫شانؤطةريةش زؤر ض َيذ بةخش بوو لة زماني‬ ‫ئاذةالَنةوة طفتوطؤكان دةطران ئةكتةرةكانيش‬ ‫َ‬ ‫مندال لة بووني خؤي حةز بة‬ ‫كارامة بوون ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئاذةل دةكات ‪ ،‬هةميشة ئةو حيكايةتانةي‬ ‫َ‬ ‫ئاذةل و ثةلةوةري ت َيداب َيت ‪،‬‬ ‫ث َيخؤشة كة‬ ‫لة هةمان كاتيش حةزيَكي زؤري هةية بؤ‬ ‫ِرةنطةكان ئةم شانؤطةري ية باط ِراونديَكي‬ ‫جواني هةبوو كة ش َيوةي غابات و جةنطةلَي‬ ‫وةرطرتبوو لةو دارو درةختةو طوالَنةي‬ ‫باط ِراوةندةكةيان ِرازاندبووةوة ئةكتةرةكانيش‬ ‫هةريةك ئةو ثؤشاكةي لةبةريان كردبوو‬ ‫ش َيوةو ِرةنطي هةريةك لة ئاذةلَةكاني نيشان‬ ‫دةدا و هةرجؤرة جلك َيكيش ِرةنطي زةقوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل حةزي منداالَن ئةم‬ ‫تؤخي هةبوو ‪،‬كة‬ ‫جؤرة ِرةنطانة دةطونج َيت ‪ .‬ئةم شانؤطةري‬ ‫ية ثةندوو ئامؤذطاري ت َيدابوو بؤ منداالَن بؤ‬ ‫ئةوةي لة ذياني خؤيان هاو ِريَيةتي كةساني‬ ‫خراث نةكةن و لة ذيانيشيان هةميشة ِراستطؤ‬

‫و بةخشندة بن و يارمةتي كةساني تر بدةن‬ ‫لة كاتي ل َيقةومان‪.‬طفتوطؤكان لة ن َيوان ورض‬ ‫و ِريَوي و ئةسث و مامزي شاخ دار بوو ‪ ،‬كة‬ ‫ِريَوي دةيويست لة خشتةيان ببات ‪ ،‬ديارة لة‬ ‫ن َيو ئةدةبياتي زؤربةي نةتةوةكان ِريَوي بووةتة‬ ‫ِرةمزي ف َيلَبازي و تةلَةكةبازي بة مانايةكي‬ ‫خواستراويش ِريَوي ِرةمزيشة بؤ مرؤظي خراث‬ ‫بي بةلَ​َين ‪.‬هةولَي ِريَوي ئةوة بوو كة ورضةكة‬ ‫و َ‬ ‫َ‬ ‫ني بة ف َيري هةنطوين ضةند‬ ‫هةلَخةلةت َي َ‬ ‫جاريَك ئةوة دووبارة بكاتةوة تاوةكو ِرؤذيَك‬ ‫ئةسثةكة نووستبوو ورض برسي بوو ِريَوي‬ ‫ووتي‪ :‬بؤ ئةسثةكة نةخؤين دواي دادطايي‬ ‫كردني ئةسثةكة بة بيانوي ئةوةي ئةسثةكة‬ ‫بة مندالَي نةمامة داريَكي شكاندووة كةواتة‬ ‫َ‬ ‫بخوري هةرضةندة بزنة ك َيوي شاخ دار‬ ‫دةبي‬ ‫بة ئةسثةكةي وتبوو ِريَوي ج َيي سيقة نية ‪،‬‬ ‫سي جار بحيلَ​َينة‬ ‫ئةطةر شت َيكت ل َيبقةوم َيت َ‬ ‫من دةطةم كاتي قسةي بزنة ك َيوي بة بير‬ ‫هاتةوة دةستي كرد بة حيالَندن تاوةكو بزنة‬ ‫ك َيوي بة هاناي ب َيت و نةيةلَت ِريَوي و ورض‬ ‫بيخؤن ‪ ،‬هةرضةندة ئةكتةرةكة ل َيرة بة هةلَة‬ ‫داضوو‪ ،‬ضونكة كاتي كةوتة مةترسي يةوة‬ ‫ني كةضي ث َينج شةش‬ ‫سي جار بحيلَ​َي َ‬ ‫دةبواية َ‬ ‫جار حيالَندي ‪ ،‬بزنة ك َيوي ثةيدابوو نةيه َيشت‬ ‫ئةسثةكة بخوريَت دواتر سويَنديان بة شةرةف‬ ‫و نامووس خوارد كة ثاسةواني دارستان بن بة‬ ‫كاتي ‪.‬‬ ‫ش َيوةيةكي ِراستةقينة بؤ هةموو َ‬ ‫ئةوةي ج َيي دلَخؤشي بوو هؤلَةكة ث ِرث ِر‬ ‫بوو لة قاقاي منداالَن دواي تةواو بووني‬ ‫شانؤطةري يةكة مناالَن ب��ةدةم ِريَطاوة‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫شتةكانيان دةطوتةوةو ئةو مناالَنةي سواري‬ ‫ثاسيش بوو بوون لة خؤشيان شاطةشكة بوو‬ ‫بوون ‪.‬ث َيشنيارمان ئةوةية كة طرنطي زياتر‬ ‫بة شانؤي مناالَن َ‬ ‫بدري هةرضةندة ئةم ِرؤ لة‬ ‫كةنالَةكاني تةلةفزيؤن ئةفالم كارتؤن و شانؤي‬ ‫مناالَن زؤرة ‪ ،‬بةالَم ض َيذةكةي ناطاتة ئةوةي‬ ‫كة مندالَةكة خؤي ئامادةي شانؤ طةريةكة‬ ‫ب َيت ‪ ،‬هيوادارين وةزارةتي ثةروةردة طرنطي‬ ‫بة شانؤي ط��ة ِرؤك بدات ‪ ،‬بيكاتة نةريت‬ ‫حةفتةي جاريَك يان دوو حةفتة جاريَك ضةند‬ ‫ئةكتةريَكي كارامة ئةم شانؤية لة طؤرةثاني‬ ‫باخضةي ساوايان و قؤناغي سةرةتايي بطةن ‪،‬‬ ‫ياخود َ‬ ‫هةول بدةن قوتابيةكان ب َيننة شانؤكان‬ ‫‪،‬ضونكة شانؤ ث َيويستى بةزؤرشت هةية لةوانة‬ ‫مؤسيقا‪،‬باك ِراوند‪ِ ،‬روناكى ‪...‬هتد‪ ،‬ئةم بابةتةنة‬ ‫َ‬ ‫مندال ف َيري ِراست طؤيي و‬ ‫هةلَبذيَرن كة‬ ‫َ‬ ‫بةخشندةيي ببن و والتةكةي خؤي خؤش‬ ‫َ‬ ‫مندال لةو قؤناغة دةتوانريَت‬ ‫بويَت‪،‬ضونكة‬ ‫لةسةر بنةمايةكي ثتةو ثةروةردة بكريَت و ئةو‬ ‫شانؤطةري يانةش لة ن َيو زةيني دةم َين َيتةوة‬ ‫و لة بيري ناض َيت و زانيارى يةكى زؤريشى‬ ‫ل َيوةردةطريَت ئةوةندةي تريش دلَى بة‬ ‫خويَندنطاو خويَندن خؤش دةب َيت‪ ،‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫منال تووشي ب َيزاري‬ ‫خويَندني ب��ةردةوام‬ ‫دةك��ات ‪ ،‬ب��ةالَم ب��ةداخ��ةوة الي ئ َيمة لة‬ ‫خويَندنطاكان تاكو ئيستا طرينطيةكي وا بة‬ ‫هونةرو وةرزش نةدراوة ‪ ،‬تا ئةو كاتةي وانةي‬ ‫هونةر مؤسيقا و ويَنة وةرزش ‪....‬هتد نةب َيتة‬ ‫مةنهةج و كت َيب نةخوي َ‬ ‫َندري والَتةكةشمان‬ ‫ث َيش ناكةويَت‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪39‬‬


‫ثالر بةويَنةوة‬

‫فؤتؤ‪ :‬كاوة عةبدولَآل‬

‫قوربان ورياى ئةم ضاآلنةبة(تةقتةق)؟؟؟‬ ‫لةجياتى ثاس حاوية وةستاوة فةرموو‬ ‫سةركةوة (تةقتةق)؟ضاآلنةبة(تةقتةق)؟‬

‫شؤستةكامنان‬ ‫حالَيان باش نية ك َى‬ ‫بةهانايانةوة َ‬ ‫دى؟؟؟‬ ‫ك َى ل َيثرسينةوة دةكات ئةم كاشيانة‬ ‫بةرطةى هيض ناطرن؟؟؟‬

‫باشرتين داه َينان‬ ‫بؤبةستانةوةى‬ ‫عامودى كارةبا؟!‬

‫ذمارةيةكى جوانة زؤررر؟؟!!!‬ ‫‪40‬‬

‫بةرؤخسةتى شارةوانى لةوةرى‬ ‫خؤشة؟؟؟‬

‫َ‬ ‫دةكةوى‬ ‫ك َى فرياى باغى ثشوى ئ َيواران‬ ‫بؤتة كؤفةك َيكى زؤر طةورة؟!!‬


‫بنةمالَةكانى كؤية (خؤشناو)‬ ‫ئازاد مةالعلى‬ ‫بةشى َثينجةم‬ ‫‪-34‬بنةمالَةى حارساغاى حمدامين‬ ‫ئاغاى سةردؤلَى‪:‬‬ ‫ئةم بنةمالَةية لةنةوةى (ئاردؤك)ن‪ ،‬ئاردؤك‬ ‫خةلَكى ناوضةى وةردةو ناوةندى ئ َيرانة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خدراغاى ئامؤزاى هاتونةتة‬ ‫حارساغا‬ ‫ديَى زي َ‬ ‫َ��وى‪ ،‬حارساغا هاتؤتة س��ةردؤرى‬ ‫و ِرةزو باغى ل َيداناوة‪ ،‬خزمانيان لةكؤيةو‬ ‫ضوارقو ِرنةو ِرانيةو هةول َيرو ئؤردوطاى‬ ‫َ‬ ‫وةرى وسةروضاوة هةن‪.‬‬ ‫شكارتةو ضيوةو‬ ‫كو ِرةكانى حارساغاحمدامين ئاغا (ابابكر‪،‬‬ ‫حمدامين‪،‬مستةفا‪،‬احمد)‪ .‬عوسمان بةط‬ ‫سى براى هةبووة (حاجى‬ ‫كو ِرى حمدامين بووة َ‬ ‫عةآل‪ ،‬حاجى حسين‪ ،‬حاجى برايم) نةوةكانيان‬ ‫لةهةول َيرو ِرانيةو ضيوةو ضوارقو ِرنةن‪ .‬ئةبابةكر‬ ‫حارساغا كو ِرةكانى (حمد‪ ،‬احمد‪،‬حسين‪،‬‬ ‫سعيد‪ ،‬تؤفيق‪ِ ،‬رةفيق‪ ،‬ن��ادر)‪ .‬كضةكانى‬ ‫(فاتمة‪،‬هةمين‪،‬خةجيج‪،‬ئامينة)‪ .‬حمدئةبابةكر‬ ‫كو ِرةكانى (ح��ةويَ��ز‪ ،‬مخلص‪ ،‬مسعود)‪،‬‬ ‫كضةكانى (فةيمة‪،‬شوكرية‪،‬عةزيمة‪،‬مةدينة)‪.‬‬ ‫احمدئةبابةكر لةسالَى‪ 1940‬ز هاتؤتة كؤية‪.‬‬ ‫احمدئةبابةكر(م‪.‬زرار‪،‬م‪.‬دلزار)‪،‬‬ ‫كو ِرةكانى‬ ‫كضةكانى(خةجيج‪،‬ذيان‪،‬بةيان‪،‬جهان)‪.‬‬ ‫حس َين ئةبابةكر كو ِرةكانى (حةسةن‬ ‫‪،‬فةرهاد‪،‬فرياد)‪ .‬كضةكانى حس َين ئةبابة‬ ‫كر(هدلة‪،‬سميرة‪،‬منيرة‪،‬خانزاد‪،‬رحمةت)‪.‬‬ ‫سعيدئةبابكر لةهةول َيرة كو ِرةكانى(زاهير‪،‬ل‬ ‫ةتيف‪،‬دةرباز‪ِ ،‬ر يَباز)‪.‬كضةكةى(بةهيةخان)‪.‬‬ ‫دادةنيشى‪،‬‬ ‫تؤفيق ئةبابةكر لةديَى ضيوة‬ ‫َ‬ ‫كو ِرةكانى تؤفيق ئةبابةكر(اسماعيل‪ ،‬ئةبابةكر‬ ‫‪،‬حارس‪،‬ئازاد‪،‬يونس‪،‬يوسف‪،‬سل َيمان)‪،‬كضةكان‬ ‫ى (زيَرين‪،‬نةخشين‪ ،‬مهاباد)‪ِ .‬رةفيق ئةبابةكر‬ ‫َ‬ ‫دادةنيشى‪ ،‬كو ِرةكانى ِرةفيق‬ ‫وةرى‬ ‫لةديَى‬ ‫َ‬ ‫ئةبابةكر(باتن‪،‬زاهير‪،‬وةلى‪ ،‬عةلى‪ ،‬عمر)‪،‬‬ ‫كضةكانى(سنور‪ ،‬غوربةت‪ ،‬ضنور)‪ .‬نادرئةبابةكر‬ ‫دادةنيشى‪ ،‬كو ِرةكانى‬ ‫لةناحيةى سةروضاوة‬ ‫َ‬ ‫نادرئةبابةكر(جنطى‪ ،‬محمد‪ ،‬كؤسرةت)‪،‬‬ ‫كضةكانى(بةهار ‪،‬نةزيرة‪ِ ،‬رةحمةت‪،‬زةيتون)‪.‬‬ ‫ما مؤ ستا ز ر ا ر ا حمد ئة با بة كر ( ‪ )1 1‬سا َل‬ ‫بة ِريوةبةرى قوتابخانةى قةنديل و باواجى‬ ‫بووة لةكؤية‪ ،‬ئ َيستا بة ِريَوةبةرى خؤيةتى‬ ‫و ميالكى بة ِريَوةبةرايةتى ث��ةروةردةى‬ ‫كؤيةية‪ .‬م‪.‬زراراحمد كو ِرةكةى(محمد)‪،‬‬

‫كضة كا نى ( نا ز بين ‪ ،‬سيثا ن ‪ ،‬سا ر ينا ) ‪.‬‬ ‫دل��زاراح��م��دئ��ةب��اب��ةك��رل��ة ه��ةن��دةران��ة‬ ‫كضةكةى(الرا)‪.‬‬ ‫‪-35‬بنةمالَةى جعفر (عةبدولَآل)‬ ‫ابراهيم سةردؤرى‪:‬‬ ‫ئةوبنةمالَةية لةديَى سةردؤر هاتونةتة‬ ‫كؤيةلةسالَى‪ 1975‬ز وةلةهةول َير و ديَى‬ ‫سكتان ه��ةن‪ .‬جةعفةرعبدولَآلابراهيم‬ ‫براكانى(خدر‪،‬انور‪،‬مجيد)‪ .‬خدر عبدولَآل‬ ‫ابراهيم كو ِرةكانى(اسماعيل ‪،‬محمد)‪،‬كض‬ ‫َ‬ ‫ةكانى(خانزاد‪،‬شيرين‪،‬كةذال‪،‬شيراز)‪ .‬انور‬ ‫عبدولَآل ابراهيم كو ِرةكانى(خؤشناو‪،‬سامان)‪،‬‬ ‫كضةكانى(شنؤ‪ .)...‬مجيدعبدولَآلابراهيم كو ِر‬ ‫ةكانى(ثةيوةست‪،‬مةبةست)‪،‬كضةكانى(زةيتو‬ ‫ن‪،‬طةردوون‪،‬دةرون)‪.‬‬ ‫‪-36‬بنةمالَةى حاجى‬ ‫عبدالقادر سةردؤرى‪:‬‬ ‫ئةوبنةمالَةية لة ديَى سةردؤر هاتونةتة‬ ‫كؤية‪ .‬حاجى غةنى عبدالقادر براكانى(عب‬ ‫دالرحمن‪،‬انور‪،‬عبدالوهاب‪،‬أحمد)‪.‬خوشكى‬ ‫حاجى غةنى( ِرةعنا عبدالقادر)‪ .‬حاجى غةنى‬ ‫عبدالقادر كو ِرةكة(محمد)‪ ،‬كضةكانى(بةفري‬ ‫ن‪،‬نةسرين‪،‬هةورين‪،‬خةجيج)‪ .‬محمدحاجى‬ ‫غةنى كو ِرةكانى(ئوم َيد‪،‬باوة ِر‪،‬دةرباز)‪ ،‬كضة‬ ‫كانى( ِريَناس‪ِ ،‬ريَسا‪،‬نةوا‪،‬سةنا)‪ .‬عبدالرحمن‬ ‫عبدالقادر كو ِرةكانى كة لةضوارقو ِرنةن(قادر‬ ‫‪،‬عبدولَآل‪ ،‬صديق)‪،‬كضةكانى عبدالرحمن‬ ‫(هةيبةت‪،‬نةزيفة‪،‬عائيشة)‪ .‬أنور عبدالقادر‬ ‫كو ِرةكةى(عمر)لةهةول َيرة‪ .‬عمرأنورعبدالقادر‬ ‫كو ِرةكانى(ئارام‪ ،‬ئاكام‪ ،‬عبدولَآل)‪،‬كضةكانى‬ ‫عبدالوةهاب‬ ‫ئاوات‪،‬ئاسيا)‪.‬‬ ‫(مهندسة‬ ‫عبدلقادر كو ِرةكةى (محمد‪-‬ي‪.‬ثزيشكى)‪،‬‬ ‫كضةكانى عبدالوةهاب (م‪.‬زولفة‪ ،‬م‪.‬ئارةزوو‪،‬م‪.‬‬ ‫تريفة)‪ .‬احمدعبدالقادر كو ِرةكانى(م‪.‬‬ ‫كة يفى ( سة يد ) هو نة ر مة ند ‪ ،‬م ‪ .‬ا مير ‪ ،‬م ‪.‬‬ ‫ش َيروان‪،‬م‪.‬سؤران‪،‬شةوقى‪-‬كارمةندى تى‬ ‫ظى كؤية‪،‬طؤران)‪ ،‬كضةكةى(كافيةخان)‬ ‫اح��م��دع��ب��دال��ق��ادر‬ ‫مامؤستاكةيفى‬ ‫كضة كا نى ( شة يما ‪ ،‬شة يد ا ‪ ،‬شا د ى ‪ ،‬شا نؤ ) ‪.‬‬ ‫هةناس سؤران احمد‪،‬هةسار سؤران احمد‪.‬‬ ‫غةنى‬

‫‪-37‬بنةمالَةى مامةسوور‪:‬‬ ‫ئةو بنةمالَةية لةديَى سينطؤ ِرةى بنارى‬ ‫ضياى قةنديل لةسةر سنوورى ئ َيران‪-‬ع َيراق‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫هاتوونةتة ديَى كونةفلوسةوجةلى ئةوجا‬ ‫بؤديَى سناوةو لةسالَى‪1977‬هاتوونةتة ديَى‬ ‫جةلى و ئةوجا لةسالَى‪ 1985‬هاتوونةتةكؤية‪،‬‬ ‫ئةوبنةمالَةية ِرةزو باغيان لةديَى كونةفلوسة‬ ‫هةية‪ ،‬باثيرةطةورةيان ناوى ِر َ‬ ‫ةسول بووة‬ ‫ث َييان وتووة مامةسوور‪.‬‬ ‫مامةسووركو ِر ةكانى(تةها‪،‬مةالعةول‬ ‫آ)‪ ،‬تةهاى مامةسوور لةسةفةربةلك‬ ‫عةيشى‬ ‫بزربووة‪ ،‬دووكضى هةبووة بةناوى‬ ‫َ‬ ‫و ئةويتريان ناوى نةزانراوة هةردووكيان‬ ‫كؤضيان ك���ردووةو مندالَيان نةبووة‪.‬‬ ‫مةالعةوآلمامةسوور كو ِرةكانى( ِرةسول‪،‬ئةحم‬ ‫ةد‪،‬حةمةد‪،‬حةمةدةمين)‪،‬مةآلعةوآل كض َيكى‬ ‫عةيشى‪ِ .‬ر َ‬ ‫ةسول مةالعةوآل‬ ‫هةبووة بةناوى‬ ‫َ‬ ‫كو ِريَكى هةبووة بةناوى تةها وةكض َيكى‬ ‫هةبووة بةناوى خةديجة‪ .‬تةها ِر َ‬ ‫ةسول‬ ‫مةالعةوآل كو ِرةكانى(محةمةد‪،‬خؤشةوى)‬ ‫ئةحمةدمةالعةوآل منالَى نةبووة لةزةمانى‬ ‫جندرمةى عوسمانى لةجياتى كويَخوا‬ ‫ئةحمةديَك بةهةلَة لةس َيدارة دراوة‪.‬‬ ‫مةالعةوآلكو ِرةكانى(ئةحم‬ ‫حةمةدةمين‬ ‫ةد(ئةحمةدشاخى)‪،‬حةمةد‪،‬عةبدول ِر ةحم‬ ‫ان‪،‬ب��راي��م)‪ ،‬كضةكانى حةمةدةمين مةال‬ ‫كو ِرةكانى‬ ‫عةوآل(حةليم‪،‬فاتم‪،‬خةجيج)‬ ‫ا حمد شا خى ( تة ها ‪ ،‬م ‪ .‬محمة د ‪ ،‬م ‪ .‬معتصم‬ ‫ناسراوبةثةيوةست خؤشناو كةلةدةستةى‬ ‫‪،‬عةيشى‬ ‫نووسةرانى كةكؤنة‪.‬كضةكانى(طولَ َى‬ ‫َ‬ ‫‪،‬فةخرية‪،‬بةدرية‪،‬سةبرية‪،‬درةخت)‪.‬‬ ‫حةمةدحةمةدةمين مةالعةوآللةهةول َيرن‬ ‫كو ِر ة كا نى ( ه َيمن ‪ ،‬هيو ا ‪ ،‬هة ر يَم ‪ ،‬ئا ز ا د ى )‬ ‫كضةكانى (كوردة‪ ،‬نةجيبة‪ ،‬شيرين‪ ،‬هيرؤ)‪.‬‬ ‫عةبدول ِرةحمان حةمةدةمين كض َيكى هةية‬ ‫بةناوى(ئامينة)‪ .‬برايم حةمةدئةمين كو ِرة‬ ‫كةى(أسماعيل)‪،‬كضةكةى(فةهمية) برايم‬ ‫حةمةدةمين لةشة ِرى ئ َيران‪-‬ع َيراق بزر بووة‪.‬‬ ‫ئةحمةدشاخى بؤية بةناوى شاخى ناوبراوة‬ ‫كةهاتونةتة ديَى كونةفلوسةخانووى تةهاى‬ ‫شاخيان ك ِريوةو هةروةها خانووةكة لةسةر‬ ‫شاخ بووة بةسةرئاوايى دا ِروانيويةتى و‬ ‫شويَنيان بةرز بووة لةشاخ‪.‬‬ ‫‪-38‬بنةمالَةى كويَخوا عةوآلى‬ ‫نازةنين‪:‬‬ ‫ئةوبنةمالَةية ل��ة ديَ��ى (نازةنين)‬ ‫هاتونةتة كؤيةو لةنازةنين و هةول َيريش‬ ‫ه��ةن‪ .‬ك َيخوا ع��ةوآل كو ِرةكانى(حاجى‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪41‬‬


‫حةويَز‪،‬حاجى صالح‪،‬حاجى احمد‪،‬حاجى‬ ‫باقى)‪ .‬كضةكانى ك َيخواعةوآل(ئامينة‪،‬طولَ َى‬ ‫‪،‬زةكية‪،‬ثيرؤز‪،‬حةليم‪،‬لةعلى)‪ .‬كو ِرةكانى حاجى‬ ‫حةويَز ك َيخوا عةوآل(محمد‪،‬فوئاد(سةرتاش))‪،‬‬ ‫ابى‪،‬عةيشى‪،‬فةها‬ ‫كضةكانى حاجى حةويَز( ِر‬ ‫َ‬ ‫و‪،‬حةمدية)‪ .‬محمدحاجى حةويَز لةنازةنين‬ ‫دادةنيشى‪ ،‬كو ِرةكانى محمدحاجى حةويَز(م‪.‬‬ ‫َ‬ ‫نةسروآل‪،‬قاسم‪،‬جاسم‪،‬كارزان)‪،‬كضةكانى(قةد‬ ‫رى‪،‬سةدرى)‪ .‬فوئادحاجى حةويَز كو ِرةكانى‬ ‫(ئاكام‪،‬ئاران‪،‬ئاكار‪،‬ئاالن)‪ .‬حاجى صالح ك َيخوا‬ ‫عةوآل كو ِرةكانى(كاكةجوان‪،‬لةشكر(ئةفسةر)‪،‬‬ ‫مةرطة‪،‬محمد‪،‬بةكر‪،‬شةمسةدين‪،‬عزةدين‪،‬سة‬ ‫يفةدين)‪،‬كضةكانى(فةخرى‪،‬حوسنى‪،‬حورية‬ ‫ت)‪ .‬حاجى احمد ك َيخوا عةوآل كو ِرةكانى(م‪.‬‬ ‫خليل‪،‬خاليد‪،‬جليل‪،‬هيوا‪،‬سامان‪ِ ،‬ريوان‪ِ ،‬رةش‬ ‫ة)‪ ،‬كضةكانى(خومار‪،‬باغة‪،‬هةتاو)‪ .‬حاجى‬ ‫باقى ك َيخواعةوآل كو ِرةكانى(د‪.‬عومةر‪،‬شوان‪،‬م‪.‬‬ ‫ِرةزاق‪،‬ئةمير)‪ ،‬كضةكانى(خ َيرية‪،‬ئاواز)‪.‬‬ ‫‪-39‬بنةمالَةى ِرةسو َ‬ ‫ل حةسةن‬ ‫ل ناسراو بة ِرةسو َ‬ ‫ِرةسو َ‬ ‫ل خؤشناو‪:‬‬ ‫َ‬ ‫لةتيرةى(ميرمامةلى)ى‬ ‫ئةوبنةمالةية‬ ‫َ‬ ‫خؤشناوانن لةسكتان هاتونةتة كؤية‪ِ .‬رةسولَ‬ ‫خؤشناو براكانى(حس َين‪ ،‬حمد‪ ،‬حمدامين)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ةس��ول خؤشناو(مريةم)بووة‪.‬‬ ‫خوشكى ِر‬ ‫ِر َ‬ ‫ةسول خؤشناو كو ِرةكانى(د‪.‬ئةكرةم‪،‬بةهرام‬ ‫‪،‬بةهمةن‪،‬حةسةن)‪،‬كضةكانى(ناجية‪،‬كافية‪،‬‬ ‫ئةسمةهان‪،‬ثةروين‪،‬نةرمين)‪ .‬دكتؤرئةكرةم‬ ‫ِر َ‬ ‫ةسول خؤشناو ناسراوة بةئةكرةم خامؤش‬ ‫مامؤستاية لةزانكؤى كؤية لةكؤل َيجى‬ ‫زانستة كؤمةآليةتيةكان و شاعيرو ئةديب و‬ ‫هونةرمةندة‪ .‬د‪.‬ئةكرةم كو ِرةكةى ناوى( ِريَطا)‬ ‫ية‪ ،‬كضةكةى د‪.‬ئةكرةم ناوى(خةندان)‪.‬‬ ‫بةهرام ِر َ‬ ‫ةسول خؤشناو كو ِرةكانى(كاروان‬ ‫‪،‬خؤشناو)‪،‬كضةكانى (م‪.‬تامان‪،‬كويَستان‪،‬م‪.‬‬ ‫داستان‪،‬ثةيمان‪،‬م‪.‬ثةيام)‪ ،‬بةهرام ِر َ‬ ‫ةسول‬ ‫خؤشناو لةشة ِرى ضياي هةيبةت سولَتان‬ ‫لةدذى بةعسيان شةهيد بوو لة ِراثة ِرينى‬ ‫سالَى‪ 1991‬ز‪ .‬حس َين حةسةن ِر َ‬ ‫ةسول ك‬ ‫ورةكانى(حةسةن‪،‬عبدولَآل‪،‬اسماعيل‪،‬ابراهي‬ ‫م)‪،‬كضةكةى(هةمينةخان)‪.‬حمدحةسةن‬ ‫ةسول كورةكانى(جالل‪،‬جمال‪،‬عمر‪ِ ،‬ر َ‬ ‫ِر َ‬ ‫ةسول)‬ ‫‪ .‬حمدامين ِر َ‬ ‫ةسول كورةكانى(جةبار‪،‬كمال)‪،‬‬ ‫كضةكانى حمدامين حةسةن(مريةم‪،‬ضنار‪،‬دي‬ ‫مةن‪،‬ه َيرؤ‪،‬ضيمةن)‪.‬‬ ‫‪-40‬بنةمالَةى احمدمستةفا ناسراو‬ ‫بةاحمدخؤشناو‪:‬‬ ‫لةديَى(نواوة)هاتونةتة‬ ‫ئةوبنةمالَةية‬ ‫‪42‬‬

‫كؤية‪ .‬احمدمستةفاخؤشناو كو ِرةكان‬ ‫ى ( بة كر ‪ ،‬عو سما ن ‪ ،‬جال ل ‪ ،‬جما ل ( شة ه‬ ‫كضةكانى(خ َيرية‪،‬خةرمان‪،‬بةيا‬ ‫ي��د))‪،‬‬ ‫بةكراحمدخؤشناو‬ ‫ن‪،‬نيزال‪،‬نةسرين)‪.‬‬ ‫كو ِرةكةى(دلشاد)كؤضى كردووة‪،‬كضةكةى‬ ‫عوسمان‬ ‫بةكراحمدخؤشناو(دلَطةش)‪.‬‬ ‫احمدخؤشناو كورةكانى(سةركةوت‪،‬بةشدار)‪،‬‬ ‫كضةكةى(وةفا خان )فةرمانبةرة لة زانكؤ‪ .‬جمال‬ ‫احمدخؤشناو كورةكانى(هيوا‪،‬خؤشناو‪،‬شاآلو)‪،‬‬ ‫كضةكةى جمال خؤشناو(كالَ َى خان)‪ .‬جالل‬ ‫احمدخؤشناو كو ِرةكانى(عةلى‪،‬احمد‪،‬ئاراس)‪.‬‬ ‫س����ةرك����ةوت ع��وس��م��ان خ��ؤش��ن��او‬ ‫ك��ورةك��ةى(س��ارؤس)‪،‬ك��ض��ةك��ةى(س��ؤز‬ ‫خ����ان)‪ .‬ب��ةش��دارع��وس��م��ان خؤشناو‬ ‫َ‬ ‫هيواجةمال خؤشناو‬ ‫كو ِرةكةى(باهؤزة)‪.‬‬ ‫كو ِرةكانى(هةرمام‪،‬هاموون)‪.‬‬ ‫‪-41‬ب��ن��ةم��الَ��ةى ح��ةم��ةدى‬ ‫حةمة ِرةق‪:‬‬ ‫َى(وةرتى) لةبنارى‬ ‫ئةوبنةمالَةية لةدي‬ ‫َ‬ ‫ضيايى كارؤخ هاتونةتة م َيكؤكاو لةبنارى‬ ‫ضياى سةفين و ديَى(م َيكؤكاو)يان‬ ‫ئاوةدانكردؤتةوة ئةوجا هاتوون بؤكؤية‪،‬خزميان‬ ‫َى(بيرؤكةوسوسى)‪ ،‬باثيرة‬ ‫هةية لةدي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طةورةى ئةوبنةمالةية ناوى( ِرةشيد) بووة‬ ‫ناسراوبووةبة( ِرةشك) (مزطةوتي رةشة‬ ‫بةناوي ئةم رةشيدة كراوةتةوة)كو ِرةكةى‬ ‫بةناوى (حاجى عوسمان) كورى عوسمانى‬ ‫بةناوى(احمد ِرةق)ث َييان وتووة (حمة ِرةق)‪.‬‬ ‫حمة ِرةق كو ِرةكانى(نةجيم‪،‬حمد)‪ .‬كضةكةى‬ ‫(فاتم)‪ .‬نةجيم حمة ِرةق كو ِرةكانى(سةعي‬ ‫د‪ِ ،‬رةشيد‪،‬صالح‪،‬حمدامين)‪ ،‬نةجيم كضى‬ ‫نةبووة‪ .‬حمداحمد ِرةق كو ِريَكى هةبووة‬ ‫بةناوى(سمايل)لة تةمةنى(‪)25‬سالَى كؤضى‬ ‫كردووة‪ .‬كضةكانى حمداحمد ِرةق(حاجى‬ ‫ئامينة‪،‬حاجى زةكية‪،‬كافية‪،‬خةجاو‪،‬زيَنةب)‪.‬‬ ‫سعيدنةجيم حةمة ِرةق كو ِرةكانى(مةجيد‬ ‫طورط‪،‬حةميد‪،‬م‪.‬واحيد‪،‬زرار لةهةندةرانة)‪،‬‬ ‫ك��ض��ةك��ان��ى(خ��ان��ة‪،‬ث��ي��رؤز‪،‬ن��اج��ي��ة‪،‬م‪.‬‬ ‫ن��اي��ل��ة)‪ِ .‬رةش��ي��دن��ةج��ي��م ح��م��ة ِرةق‬ ‫ك��و ِرةك��ان��ى(د‪.‬ئ��ةك��رةم(ه��ةن��دةران)‪،‬د‪.‬‬ ‫ا بر ا هيم ( هة ند ة ر ا ن ) ‪ ،‬هيد ا ية ت ‪ ،‬د ‪ .‬فيصل‬ ‫مهندس معمارى(ئةمريكا)‪،‬ئارام(هةندةران)‬ ‫)‪ .‬كضةكانى ِرةشيدنةجيم(بةهية‪،‬فةهاو‪،‬‬ ‫حةمدية‪،‬نةزاهةت‪،‬اليةقة‪،‬عالية(مدير عام‬ ‫وةزارةتى ئةوقاف)‪،‬ئاوات(هةندةران)‪ .‬صالح‬ ‫نةجيم حةمة ِرةق كو ِرةكةى(فتاح) بةطةنجى‬ ‫مردووة بةكارةساتى سةيارة‪ .‬كضةكانى صالح‬ ‫نةجيم(عةيشى ‪،‬فةخرى‪،‬هةمين‪،‬خونضة‪،‬س‬ ‫َ‬

‫ةبرى‪،‬شوكرى‪،‬حةليم‪،‬بةدرى)‪ .‬حمدامين‬ ‫نةجيم حمة ِرةق بةكارةساتى سةيارة كؤضى‬ ‫كردووة‪ ،‬كو ِركانى حمدامين نةجيم حمة‬ ‫رةق(مصلح‪،‬دةشتى(ث‪.‬م‪.‬ديَرين)‪،‬دذوار(ش‬ ‫ةهيد)‪،‬شوان)‪،‬كضةكانى(نةزيف‪،‬عةفيف)‪.‬‬ ‫كو ِرةكانى مةجيدسةعيد ناسراو بةمةجيدطو‬ ‫رط(كؤسرةت‪،‬سةفين‪،‬ب َيستون‪،‬سيروان)‪،‬كض‬ ‫ةكانى مةجيدطورط(م‪.‬ثةيمان‪،‬ضنار‪،‬نةمام)‪.‬‬ ‫حةميدسةعيدنةجيم كو ِرةكانى(كاوة‪،‬كاروان‬ ‫‪،‬كام ِران)‪،‬كضةكانى(م‪.‬شةه َين‪،‬م‪ِ .‬رةوشةن‪،‬م‪.‬‬ ‫شنؤ‪،‬م‪.‬شيالن)‪ .‬مامؤستاواحيدسةعيدنةجيم‬ ‫ك��و ِرةك��ان��ى(ه��ةلَ��ؤ‪،‬دةري��ا)‪ .‬كضةكانى(م‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ةكانى(بةل‬ ‫ه َيرؤ‪،‬هةتاو)‪ .‬زرارسةعيدنةجيم كو ِر‬ ‫يَن‪،‬بلَند‪،‬باوة ِر)‪ .‬كضةكةى زرارسةعيد(لةنجة)‪.‬‬ ‫ِرةشيدنةجيم كو ِرةكةى(ئةكرةم)‪ .‬ئةكرةم‬ ‫ِرةشيدنةجيم ضواركضى هةية لةهةندةرانن‪.‬‬ ‫ابراهيم ِرةشيدنةجيم كضةكةى(م‪.‬جوان)‪.‬‬ ‫كو ِرةكانى ابراهيم ِرةشيد(طاوان‪،‬محمود)‪.‬‬ ‫كو ِرةكانى هيدايةت ِرةشيدنةجيم(د‪.‬‬ ‫احمد‪،‬محمد(شةهيدى تيرؤر لةبةغداد)‪،‬م‪.‬‬ ‫حس َين زانكؤ‪،‬حةسةن‪،‬حاجى يةحيا‪،‬يوسف‪،‬م‪.‬‬ ‫مستةفا(هةندةران)‪،‬هةمزة‪،‬عةلى)‪،‬كضةكا‬ ‫مصلح‬ ‫نى(دنيا‪،‬مريةم‪،‬د‪.‬ميديا(مهندسة)‪.‬‬ ‫حمدامين كورةكانى (هةذار‪،‬بةختيار)‪.‬‬ ‫كضةكةى(م‪.‬شةونم)‪ .‬دةشتى حمدامين‬ ‫نةجم كو ِرةكانى(ئاراس ‪،‬مراس)‪ .‬كضةكانى‬ ‫دةشتى حمدامين (ئاريا‪ ،‬باآل‪ ،‬ئاآل‪،‬ثالَة (خ‬ ‫ةندة)‪،‬باور‪،‬سايةخو يَندكارى(ثزيشكى))‪.‬‬ ‫شوان حمدامين كو ِرةكانى(سةثان‪،‬سؤران‪،‬‬ ‫بة ِريَز)‪،‬كضةكةى شوان حمدامين (ثةريَز)‪.‬‬ ‫مالَ َى سمايل عارةبى دةبنةوة يةك بنةمالَة‬ ‫لةطةلَيان‪ .‬سمايل ع��ارةب براى سةليم‬ ‫عارةب بووة‪ ،‬سمايل عارةب منالَى نةبووة‪.‬‬ ‫سةليم عارةب كو ِرةكانى(عبدولَآل‪،‬فةرهاد‪،‬ج‬ ‫ةمال)‪ .‬ئةوبنةمالَةى حةمةدى حةمة ِرةقى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بنةمالَةى‬ ‫ثةيوةندى باشيان‬ ‫بةطةكانى دةرطةلَةى الى ِرةواندوز هةية‪.‬‬ ‫‪-42‬ب���ن���ةم���الَ���ةى ق���ادر‬ ‫ِرةشيدقادر ِرةشيد‪:‬‬ ‫ئةو بنةمالَةية لةديَى(ك َيشكة)ى بنارى‬ ‫ضياى سةفين هاتونةتة كؤية‪ .‬قادر ِرةشيدقادر‬ ‫كو ِر ة كا نى ( ِر ة شيد ‪ ،‬و ا حيد ‪ ،‬جال ل ‪ ،‬بة كر )‬ ‫‪ .‬كضةكانى قادر ِرةشيدقادر(عاسمة‪،‬ثيرؤز)‪.‬‬ ‫ِرةشيدقادر ِرةشيد كو ِرةكانى(م‪.‬عبدولَآل‪،‬دالوة‬ ‫ر‪،‬ئاكؤ‪،‬ئاسؤ)‪،‬كضةكانى(ناجية‪-‬ي‪.‬ثزيشكى‪،‬م‪.‬‬ ‫نةجيبة‪ِ ،‬رةوشةن‪-‬ي‪.‬ثزيشكى)‪ .‬كو ِرةكانى ع‬ ‫بدولَآل ِرةشيد(بةه َيز‪،‬باهؤز‪،‬بةهرؤز)‪ .‬دالوةر‬ ‫ِرةشيدقادركو ِركانى(احمد‪،‬دانةر‪،‬داهات)‪،‬ك‬


‫ضةكةى(ئةرين)‪ .‬ئاكؤ ِرةشيدكو ِرةكانى(خ‬ ‫ؤشناو‪ِ ،‬روار)‪ .‬واح َيد ِرةشيدكو ِرةكانى(عدنا‬ ‫ن‪،‬ئةرسةالن‪،‬عرفان‪،‬زانا‪،‬ئةذين)‪،‬كضةكانى‬ ‫(ثةخشان‪،‬شيالن)‪ .‬بةكرقادر ِرةشيدخاوةن‬ ‫دي��ار‬ ‫بةناوى(ضايخانةى‬ ‫ضايخانةية‬ ‫َ‬ ‫بةكر)‪،‬لةشار لةشةقامى تةكيةى تالةبانى‪.‬‬ ‫كو ِرةكانى بةكر قادر(ديار‪،‬هؤشةنط)‪،‬‬ ‫بةكرقادر(ثةيمان‪،‬خةرمان‪،‬م‪.‬‬ ‫كضةكانى‬ ‫ِرؤذان‪،‬ئاظان‪،‬ئيظان)‪ .‬دياربةكر قادر كو ِرةكةى‬ ‫(ديَبةرديار)‪،‬كضةكةى(ديَراو)‪.‬‬ ‫‪-43‬بنةمالَةى ثةستةك سؤر(خدر‬ ‫مستةفا قادر)‪:‬‬ ‫خدرمستةفاقادر(ثةستةك سؤر) براكانى‬ ‫(مجيد‪،‬حويَز)‪،‬خوشكةكانى(عيسمةت‪،‬هةيبة‬ ‫ت)‪ .‬خدرمستةفاقادركو ِرةكانى(جمال(دارتا‬ ‫َ‬ ‫كضةكانى(قةدرى‪،‬طول‬ ‫ش)‪،‬م‪.‬كمال‪،‬م‪.‬فرياد)‪،‬‬ ‫خاتر‪،‬ئافتاو‪،‬طولَناز‪،‬بةهار)‪ .‬جمال خدرمستةفا‬ ‫كو ِرةكانى(د‪.‬ئامانج‪،‬م‪.‬طؤران‪،‬ئاراس‪،‬ئارام‪،‬م‪.‬‬ ‫ئارةزوو‪،‬دةرباز)‪ .‬مامؤستاكمال خدرمستةفا‬ ‫كو ِرةكانى(هانا‪ -‬مهندس‪،‬د‪.‬هةريَم)‪ .‬كضةكانى‬ ‫مامؤستاكمال(د‪.‬سانا‪،‬م‪.‬سيابؤ‪،‬د‪.‬سةهةند‪،‬د‪.‬‬ ‫ساية‪،‬سةناريا(خويَندكارى ثزيشكى)‪،‬سؤما)‪.‬‬ ‫كو ِرةكانى(بة‬ ‫مامؤستافريادخدرمستةفا‬ ‫تين‪،‬ب َيوار)‪،‬كضةكانى(بةفرةميرى‪،‬ث َيرز)‪.‬‬ ‫مجيدمستةفاقادركو ِر ةكةى(حميد)ناسراو‬ ‫بةحميدى يامامز وة هةم ث َييدةلَ​َين(حميدى‬ ‫ثةستةك س��ؤر)‪ .‬حميدمجيدمستةفا‬ ‫خوشك َيكى هةبووة بةناوى(فةخرى)‪،‬‬ ‫كو ِرةكانى حميدمجيدمستةفا(م‪.‬نياز‪،‬نةبةز)‪،‬‬ ‫كضةكانى(م‪.‬خةرمان‪،‬م‪.‬خاوةر‪،‬م‪.‬ئاشتى)‪.‬‬ ‫نيازحميدمجيد دوكانى ث َيداويستييةكانى‬ ‫ناومالَى هةية لةشةقامى حاجى قادر بةرامبةر‬ ‫قرتاسييةى ئاريَز‪ .‬حويَز مستةفا قادر لةسالَى‬ ‫‪1948‬ز لةفةلةستين شةهيد بووة‪ .‬كو ِرةكانى‬ ‫حو يَزمستةفا(ئيبراهيم‪،‬ئيسماعيل‪،‬صباح‪،‬‬ ‫صآلح)هةموويان بة كارةسات ِرؤيشتيين‬ ‫يةك ل��ةدواى يةك‪ .‬بنةمالِةى ثةستةك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بنةمالَةى ث َيشوو يةكن‪(.‬خدر‬ ‫سؤر‬ ‫مستةفا قادر ِرةشيد و قادر ِرشيدقادر ِرةشيد)‬ ‫ئامؤزان‪ .‬ئةوبنةمالَةيةش وةكو ئةوةى ث َيشوتر‬ ‫لةديَى(ك َيشكة)ى بنارى ضياى سةفين‬ ‫هاتونةتة كؤية‪،‬خدرمستةفاثةستةك سؤر‬ ‫زستانان ضالَةبةفرى دةكرد لةضياى باواجى‪.‬‬ ‫‪-44‬ب���ن���ةم���الَ���ةى ح��اج��ى‬ ‫معروفةكة ِر‪:‬‬ ‫ئةو بنةمالَةية لةديَى سةروضاوةى‬ ‫خؤشناوان هاتونةتةكؤية‪،‬حاجى معروفةكة ِرة‬

‫تةنها لة طرانى طةورة دةرضوةو كةسوكارى‬ ‫لةطرانى طةورة م��ردوون‪ .‬حاجى معروف‬ ‫كو ِرةكانى(سابير‪ ،‬مستةفا)‪،‬كضةكانى حاجى‬ ‫سابيرمعروف‬ ‫معروف(فاتيمة‪،‬عةيشى)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كو ِرةكةى(حاجى) لةئ َيرانة‪ .‬مستةفا معروف‬ ‫كو ِرةكانى(كيفى‪،‬د‪.‬كمال‪،‬جمال‪،)،‬كضةكانى‬ ‫كيفى‬ ‫مستةفامعروف(بةهيية‪،‬ناجية)‪.‬‬ ‫كو ِرةكانى(م‪.‬ه َيمن‪،‬م‪.‬‬ ‫مستةفامعروف‬ ‫هيوا‪،‬هةوراز)‪،‬كضةكانى كيفى(م‪.‬هةتاو‪،‬م‪.‬‬ ‫هةوار)‪ .‬د‪.‬كمال مستةفامعروف مامؤستاى‬ ‫زانكؤية نوسةروئةديبة –ديوانى م‪.‬سامى‬ ‫ع��ودالَ��ى بةضاث طةياندووة‪،‬ضةندين‬ ‫بةرهةمى ئةدةبى و ِرؤشنبيرى هةية كة‬ ‫بةكتاب دةري��ك��ردوون‪ .‬د‪.‬كمال مستةفا‬ ‫ك��و ِرةك��ان��ى(زان��ك��ؤن‪،‬زام��وا)‪،‬ك��ض��ةك��ةى‬ ‫(ش َيناخان)‪.‬‬ ‫‪ -45‬بنةمالَةى قازية فةندى‬ ‫بيَتواتة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ئةو بنةمالةية لة تيرةى كا ِرةشةى‬ ‫خؤشناوانن‪ ،‬لةب َيتواتةوة ضونةتة بيتويَن‬ ‫ئةوجا هاتوون بؤكؤية‪،‬مةالقادر ب َيتواتة‬ ‫ناسراوة بةقازية فةندى‪ .‬مةالقادرب َيتواتة ك‬ ‫و ِر ةكانى(مةالخدر‪،‬عةزيز)‪،‬كضةكانى(ف‬ ‫اتم‪،‬حةليم)‪ .‬مةالخدرمةالقادر دوكانى‬ ‫عةتارى هةبوو لةدةركى خانى طةورةى‬ ‫كؤية ناسرابوو بةمةالخدرى دةرك��ى‬ ‫خانى طةورة‪،‬لةسالَى‪1960‬ز ضؤتةحةج‪.‬‬ ‫مةالخدركو ِر ةكانى(هاشم‪،‬ئاسةف‪،‬د‪.‬محم‬ ‫د‪،‬قادربةشدار‪،‬محسين‪،‬تةحسين)‪،‬كضةك‬ ‫انى مةالخدر(شكرية‪،‬خاتوون‪،‬ماهية‪،‬وةه‬ ‫بية‪،‬حةمدية)‪ .‬هاشم و ئاسةف مةالخدر‬ ‫ه��ةر بةم َيردمندالَى كؤضيانكردووة‪.‬‬ ‫دكتؤرمحمدمةالخدر مامؤستاى بةشى‬ ‫ياساية لةزانكؤى كؤية وةهةم مامؤستاية‬ ‫لةثةيمانطاى تةكنيكى كؤية‪ ،‬دكتؤرمح‬ ‫مدكو ِر ةكانى(هؤزاك‪،‬ثاساك)‪،‬كضةكةى‬ ‫(ئؤذةنخان)‪ .‬قادربةشداركضةكانى(ئاران‬ ‫‪،‬مةستان)‪ ،‬قادربةشدار شاعيرو ئةديب‬ ‫و نووسةرة دووديوانى شيعرى بةضاث‬ ‫كراوى هةيةو(‪ )19‬سالَة وةكو وةرط َي ِرو‬ ‫ب َيذةرو نووسةر لةكةنالَى تةلةفزيؤنى‬ ‫كؤيةى طةلى كوردستان دةست بةكارةو‬ ‫بةردةوامة لةخزمةت كردن و وةكو ِريَبةرى‬ ‫ئاهةنطةكانى بؤنة تايبةتى و نةتةوةييةكانى‬ ‫كؤيةو ضةندين كؤ ِرى ئةدةبى و ِرؤشنبيرى‬ ‫و ماتةمينى شةهيدان ناسراوةو بةسةدان‬ ‫كؤ ِرى ط َيراوةو لةزؤربةى بؤنةكانى كؤية‬ ‫شيعروثةخشانيشى نووسيوة‪ .‬محسين‬

‫ذمارة ‪13‬‬

‫مةالخدر ئةفسةرة بةثلةى نةقيب و‬ ‫بة ِريَوةبةرى بنكةى ثؤليسى هاتوضؤى‬ ‫ِرانيةيةو مالَى لة ِرانيةية‪ .‬محسين مةالخدر‬ ‫كو ِر ةكانى(باهؤز‪،‬شاهؤز)‪،‬كضةكانى(ش‬ ‫ن��ي��ان‪ .)...‬خاتوون و حةمدية مةالخدر‬ ‫بةطةنجى كؤضيان ك��ردووة ‪ ،‬عةزيز‬ ‫مةالقادر كو ِرةكانى(عبدالرحمن‪،‬سل َيمان‬ ‫)‪،‬كضةكةى(كاميلة)‪.‬‬ ‫‪-46‬ب��ن��ةم��الَ��ةى م��ام عزيز‬ ‫قادرعةزيزسةردؤرى‪.‬‬ ‫ئةوبنةمالَةية لةديَى سةردؤر هاتونةتة‬ ‫كؤية‪ .‬كو ِرةكانى مام عةزيزقادر(محى‬ ‫مام‬ ‫الدين)‪،‬كضةكانى‬ ‫الدين‪،‬نجم‬ ‫عةزيز(زةكية‪،‬فةيرؤز‪،‬نةجيبة)‪.‬مامعةزيز‬ ‫يةك براى هةبووة بةناوى حةويَزقادر‬ ‫عةزيزخوشكةكانى(عةيشى‪،‬حةليمة)‪.‬‬ ‫مام‬ ‫َ‬ ‫محى الدين عةزيز كو ِرةكانى(سيرو‬ ‫ا ن ‪ ،‬كا ر و ا ن ‪ ،‬ك َيو ا ن ) ‪ ،‬كضة كا نى ( نة ما م‬ ‫‪،‬هيران‪،‬ضنار)‪ .‬سيروان محى الدين‬ ‫كضةكانى(ساريا‪،‬شيوةن)‪ .‬كاروان محى‬ ‫الدين كو ِرةكةى(زريان)‪،‬كضةكةى(زةوين)‪.‬‬ ‫نجم الدين عةزيزقادر كو ِرةكانى( ِرابةر‪،‬سةن‬ ‫طةر)‪،‬كضةكةى(بنار)‪.‬‬ ‫‪-47‬ب��ن��ةم��الَ��ةى بةكر تةها‬ ‫ئةبابةكر طردطؤرانى‪:‬‬ ‫ئ��ةوب��ن��ةم��الَ��ةي��ة ل��ةديَ��ى هيزؤث‬ ‫ضونةتة ديَ��ى قاقا وة بةطردطؤرانى‬ ‫ن����اس����راون‪ .‬ب��ةك��رت��ةه��ائ��ةب��اب��ةك��ر‬ ‫ب���راك���ةى ح��ةم��ةدت��ةه��ائ��ةب��اب��ةك��ر‪،‬‬ ‫�ى)ي��ة‪.‬‬ ‫خ��وش��ك��ى ب��ةك��رت��ةه��ا(ع��ةي��ش� َ‬ ‫(ص�لاح‪،‬‬ ‫بةكرتةهائةبابةكركو ِرةكانى‬ ‫صباح‪ ،‬مةعصوم‪ ،‬تةحسين)‪ ،‬كضةكانى‬ ‫بةكر(حةليمة‪ ،‬بةيان‪ِ ،‬روون��اك)‪ .‬صةالح‬ ‫بةكرتةهاكو ِرةكانى(م‪.‬ه َيمن‪،‬هونةر‪،‬طؤران‪،‬د‬ ‫اماو)‪،‬كضةكانى صةالح(م‪.‬هةوار‪،‬بذار)‪ .‬صةباح‬ ‫بةكرتةها كو ِرةكانى(شاآلو‪،‬شاهؤ‪،‬روشدى‬ ‫)‪،‬كضةكانى صةباح(بنار‪ِ ،‬رؤشنا‪،‬بانة‪،‬ماريا)‪.‬‬ ‫بةكرتةهاكو ِرةكانى‬ ‫مامؤستامةعصوم‬ ‫( ز ا نيا ر ‪ ،‬ز انكؤ ‪ ،‬د ياكؤ ) ‪ ،‬كضة كة ى ( ئة ر ين‬ ‫خ��ان)‪ .‬تةحسين بةكرتةها كو ِرةكةى‬ ‫(باوة ِر)‪ ،‬كضةكانى تةحسين (ذينؤ‪ ،‬دنيا‪،‬‬ ‫تةمةن)‪ .‬حةمةدتةها ئةبابةكر كو ِرةكانى‬ ‫(تةها‪،‬وةستائوم َيد‪ ،‬هيمداد‪ ،‬ئةندام)‪،‬‬ ‫حةمةدتةها(مةهاباد‪،‬بةناز‪،‬شةهي‬ ‫كضةكانى‬ ‫َ‬ ‫ن‪،‬شيالن‪،‬ثةريَز)‪ .‬تةهاحمدتةها كو ِرةكانى‬ ‫(كارمةند‪ ،‬ثةيوةند‪ ،‬محمد)‪ ،‬كضةكانى‬ ‫تةهاحمد (دلَبةند‪،‬ديَكان)‪.‬‬

‫نيساني ‪2011‬‬

‫‪43‬‬


‫بةزمي مام مؤتك‬ ‫مام مؤتك وةك دةزانن لة سةردةمي خؤي قسة زان‬ ‫و راويَذكارو بة تةطبير بوو‪ ،‬هيضي لـآ عاسآ نةدةبوو‪،‬‬ ‫دةبا بزانين مام مؤتكي (كاك) ضؤن وةآلمي خةم و‬ ‫نيطةرانيةكانمان دةداتةوة‪ .‬ئةم طؤشةية تايبةتة بة‬ ‫ثرسيارةكانتان بؤمان بنووسن‪ ،‬تا مام مؤتك بة قسة‬ ‫نةستةق و وةآلمة عةنتيكةكاني شةرعمان بؤ بكا‪.‬‬ ‫*مام مؤتك هةوالَ​َيكم بيستووة‪ ،‬نيطةراني كردووم‪،‬‬ ‫كؤيي طوتةني (دري توند كردييم)‪ ،‬قوربانة مام مؤتك‬ ‫لآَ‬ ‫خةبةريَكي راستم بدةيآ‪ ،‬ئةتو ب ي راست بآ تون َيلةكةي‬ ‫هةيبة سولَتان ئةو سالَيش جآبةجآ ناكرآ؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬هةر زوو لة ضةند ذمارةيةك ث َيش ئ َيستا‬ ‫هاوارم لـآ هةستا و طوتم‪ :‬مامي خؤت ئةو تون َيلة‬ ‫بةضاوي خؤي نابينآ‪ .‬قةلةندةر خؤمان ئةوجارةش‬ ‫ف َيلَيان ل َيكردين‪ ،‬سةرباري ئةو هةموو وةعد و وعودة‪،‬‬ ‫طواية ديزاينةكةي زؤر ث َيشكةوتوو تر و طرنط ترة لة‬ ‫هي كؤنةكة‪ .‬بة حساب دريَذترةو لة شويَن َيكي طونجاو‬ ‫تر دةكرآ‪ ،‬دةيان طوت لة باتي يةك كون جؤت كون‬ ‫دةكرآ و ه َيلي خ َيراي ث َيدا ت َيدةثة ِرآ‪ .‬خوا سةالمةتت‬ ‫بكا جا ِريان دةدا و هاواريان دةكرد ب ِري ثارةكةي ئةوةندة‬ ‫زؤرة تون َيلةكة لة تون َيلي ئةورثا دةضآ و زؤر جياوازة لة‬ ‫تونيلي ئةزمر‪ .‬منةتي دنياشيان لةسةر كردين‪ ،‬كةضي‬ ‫لة ثرؤذةي ياساي بودجةي ئةمسالَي ‪ 2011‬دا نيية‪.‬‬ ‫* مام مؤتك دةلَين لة بةشي ناوخؤي كوراني ثةيمانطاي‬ ‫تةكنيكي كؤية‪ ،‬خويَندكاريَك خؤي كردؤتة مةال و‬ ‫رؤذي ث َينج جار بانط دةداو ث َيش نويَذيش دةكا‪.‬‬ ‫مام مؤتك‪ :‬ئةرآ وةلَآل وا دةزان��آ مزطةوتة‪ .‬كاتآ‬ ‫هةندآ خويَندكار نارازاي بوون بؤتة هةرا‪ ،‬دوايي بؤ‬ ‫شكات ضوون بؤ الي راطر‪ ،‬ئةويش خوا كاري راست‬ ‫ب َينآ فةتواي داوة‪ ،‬كة جائيزة لة بةشي ناوخؤيي بانط‬ ‫بدرآ!‬ ‫* مام مؤتك بيستم‪ ،‬كةوا ذن و م َيرديَك خةريكة‬ ‫جيا دةبنةوة‪ ،‬لةسةر ئةوةي اليةك لة طة ِرةكةكةيان‬ ‫و بةردةمي مالَةكةيان خزمةتطوزاري بؤ تةواو نةكراوة‪،‬‬ ‫لآَ‬ ‫تؤ دة ي ضي؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬هةرضةند ناحةقيان ناطرم‪ ،‬نازانم ذنةكة‬ ‫داواي دةكا‪ ،‬يان ثياوةكةي‪ ،‬بةآلم خوا عةليمة ئةوة‬ ‫راست بآ و بب َيتة نةريت و مؤديل بةردةمي دادطاي‬ ‫باري كةس َيتي جمةي دآ‪ .‬ريَذةي جيابوونةوةش زؤر‬ ‫سةر دةكا‪ .‬ماأل بؤخؤي نةبوو ئةوةشي ب َيتة سةر!!‬ ‫* ئةرآ خؤ ه َيشتا هةندآ فةرمانبةر بة ئؤتؤمبيلي ميري‬ ‫دواي دةوام هةر لة سةر شةقامةكان ديَن و دةضن و‬ ‫جاري واش هةية بؤ سةيرانيش ثآي دةضن‪.‬‬ ‫مام مؤتك‪ :‬قةيدي ضيية لةمةودوا بةهارةو وادةي‬ ‫سةيرانة‪ ،‬ب��رادةر حكومةت بة ئؤتؤمبيلةوة لة‬ ‫خزمةتداية!‬ ‫‪44‬‬

‫نورةدين ئاودةل‬

‫لة طةَل طزينطى تاوا‬

‫لة شةبةقى بةيان دا‬

‫دةضم بؤ ضنينةوةى‬ ‫َ‬ ‫سال َى َثيش وةخت‬ ‫هةموو‬ ‫دةضم دانة دانةى شين‬ ‫ةثيش هةموو َدلدارَى‬ ‫ل َ‬ ‫شيعرى ناسك ِرةوان‬ ‫وةك‬ ‫ةونمى ثاراوى ِروون‬ ‫ش‬ ‫تاَل تاَل لةباغى شةمة‬ ‫ةسةر طردةكةى ِرؤمى‬

‫ل‬ ‫بؤ ناخى ثةيطى حاجى‬

‫َ‬ ‫ضلة بنةوشةى ساوا‬ ‫هَ‬ ‫ةلدةكةوَى بةخت‬ ‫بؤم‬ ‫وةى جوانى و ئةوين‬ ‫هةآل‬ ‫لة من دةب َى بة جوان‬ ‫ةتاوى ساردى شةوان‬

‫ش‬

‫اثاى دةشتى هاموون‬

‫سةر‬ ‫لة‬

‫ِرةزى ئؤمةر خوضان‬

‫بة ديار دةراوو ضؤمى‬

‫َبيدار بكا باواجى‬

‫ةوشةى طةشي بةهارى‬

‫ضةثكة وةن‬

‫رانى كةكؤن بةديارى‬

‫بؤ نووسة‬

‫ئةم ويَنةية لةسالَى ‪ 1978‬لةياريطاى ئامادةى كؤيةى كو ِران‬ ‫طيراوة ث َيش يارى ن َيوان هةلَبذاردةى كؤية لة ثالَةوانيةنى يانةو‬ ‫مةلَبةندة وةرزشيةكانى كؤية كةياريةكة بة ‪ 2‬ط َيم بةرامبةر‬ ‫بةهيض لةسودى كؤية كؤتايى هات‪ .‬ئةم تيثة لةو ياريكةرانة‬ ‫ث َيكهاتبوو‪.‬‬ ‫وةستاوةكان لة ِراستةوة بؤضةث‪-1:‬هؤشيار عبدالرحمان‬ ‫محمد‪-2،‬بارزان عمر رةشيد‪-3،‬نةوزاد كريم وةهاب‪-4 ،‬دلَدار‬ ‫َ‬ ‫‪-5‬الدى ابراهيم فتح اللة‪-6،‬ث َيش ِرةومجيدسابر‪،‬‬ ‫عبدالرحمان تةها‪،‬‬ ‫دانيشتوةكان‪-1:‬دارا عبدالوهاب‪-2،‬كام ِران فاتح‪-3،‬شوان‬ ‫خالد‪-4،‬ث َيش ِرةو احمد مام يحى‪-5،‬دارا كمال حمدمال‪-6،‬كاروان‬ ‫عبدالواحيد(خوال َيخؤشبوو)‪.‬‬ ‫لةئةرشيفى‪ :‬د‪.‬هؤشيار عبدالرحمان محمد‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.