govare kakon ( 8 )

Page 1

‫خاوةني ئيمتيازي كةكؤن بة ئةندامي‬ ‫سةركردايةتي يةكيَتي هةلَبذيَردرا‬ ‫ذمارة ( ‪) 8‬‬ ‫تةمموزي ‪2010‬‬ ‫خاوةني ئيمتياز‬ ‫رةهبةر سةيد برايم‬ ‫سةرنووسةر‬ ‫َثيش ِرةوي سةيد برايمي‬ ‫جيطري سةرنووسةر‬ ‫َ‬ ‫َليوذة جةالل عةبدولكةريم‬ ‫دةستةي نووسةران‬ ‫قاسم محةمةد مستةفا‬ ‫هاوذين صليوة عيسا‬ ‫ثةيوةست خؤشناو‬ ‫هيمن ئيلنجاغي‬ ‫َ‬

‫‪Mobile: 07501145013‬‬ ‫‪kakon.koya@yahoo.co.uk‬‬ ‫‪www.koye.eu‬‬

‫رةهبةري سةيد برايم‪ ،‬كة خاوةني ئيمتيازي‬ ‫طؤظاري ( كةكؤن)ة لة كؤنطرةي س َييةمي‬ ‫يةك َيتي نيشتماني‪ ،‬كة لة ‪ 2010/6/1‬ئةنجام‬ ‫درا بة ئةندامي سةركردايةتي يةك َيتي‬ ‫هةلَبذيَردرا‪ .‬كاك رةهبةر لة سالَي ‪1957‬‬ ‫لة كؤية لة دايك ب��ووة‪ ،‬بةكاليؤريسي لة‬ ‫بواري راطةياند لة زانكؤي سل َيماني تةواو‬ ‫كردووة‪ .‬لة سالَي ‪1979‬بؤتة ث َيشمةرطة‪.‬‬ ‫لة ث َيشمةرطةوة دةستي بة خةباتي ضةكدار‬ ‫كردووة‪ ،‬دواتر بؤتة ئةندام ناوضة و بةرثرسي‬ ‫ناوضة و ج َيطري تيثي ‪93‬ي كؤية لة ‪1984‬‬ ‫دووايش سةرتيثي هةمان تيث و تيثي ‪25‬ي‬ ‫خالَخاآلن‪ .‬لة ث َيشمةرطايةتيدا ‪ 4‬جار بريندار‬ ‫بووة و لة زؤربةي شة ِرةكاني دةشتي كؤيةو‬ ‫خالَخاآلن و دؤلَي شاورآ و خؤشناوةتي و‬ ‫قةنديل بةشداري كردووة‪ ،‬هةروةها شة ِري‬ ‫دذي ه َيزةكاني بةعس لة هةلَمةتي بةدناوي‬ ‫ئةنفالةكان لة ‪ ،1988‬كة بة شة ِري مةكؤكة‬ ‫ناسراوة كردووة‪.‬‬ ‫جطة لة كاري ث َِيشمةرطايةتي نووسةرو‬ ‫رؤذنامةنووسة‪ ،‬جيا لة وتارو طؤشة‪ ،‬ث َينج‬ ‫كت َيبي ضاثكراوي هةية‪ .‬كت َيب َيكي ديكةي‬ ‫لة ذيَر ضاثداية‪ ،‬كة لة سةر كةسايةتي و‬ ‫ناسراوةكاني كؤيةية‪ .‬ئ َيستا سةرؤكي دةزطاي‬ ‫ث َيشمةرطة ديَرينةكانة‪ .‬بة ناوي سةرنووسةر‬ ‫و دةستةي نووسةراني ثيرؤزبايي طةرمي‬ ‫ل َيدةكةين هيواي سةركةوتني زيَتري بؤ‬ ‫دةخوازين‪.‬‬

‫رةهبةر سةيد برايم‪ 2010/3/13 ،‬خ ِري رَنيزةنط‬

‫ثيرؤزبايى‬

‫بةناوى طؤظارى كةكؤن و ستافى نوسةرانى كةكؤن ث ِر بة َ‬ ‫دل ثيرؤزبايةكى طةرم ئا ِراستةى‬ ‫هاوكارمان و ئةندامى دةستةى نوسةرانى طؤظارةكةمان(ه َيمن ئيلنجاغى)دةكةين بةبؤنةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خاتوو(كويَستان محمد) ذيان َيكى ث ِرشادى و‬ ‫ضونة ناو ثرؤسةى هاوسةر طيريةوة‬ ‫بةختةوةرى بؤئةو دووبة ِريَزة دةخوازين و ثيرؤزيان ب َيت‪.‬‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪1‬‬


‫رةهبةر سةيد برايم‬

‫عةزؤلة‬ ‫محةمةد عةلى قادر ناسراو بة عةزؤلة خؤى‬ ‫لة سالَى ‪ 1937‬لة شارى كؤية لة دايك‬ ‫بووة‪ ،‬بةآلم بة طويَرةى بارى كةس َيتى‬ ‫‪ 1939‬نوسراوة‪ .‬نازناوى (عةزؤلة) لة‬ ‫عةجوولةوة هاتووة ضونكة بة مندالَى زؤر‬ ‫السارو سةرة رؤ بووة ئةو عةجوولة طؤ ِرانى‬ ‫بةسةرداهاتووة بؤتة (عةزؤلة) هةرضةندة‬ ‫َ‬ ‫هةندى لة برادةرانى بؤ بةزم و خؤشى‬ ‫دةيانطووت لة (عةزازيل)ةوة ناوى عةزؤلة‬ ‫هاتووة مةبةستيان (شةيتان )بوو‪ ،‬كةس‬ ‫نةيدةزانى ناوى (محةمةد عةلى قادر)‬ ‫ة وايان دةزانى ناوى (عةزيزة) ضونكة‬ ‫بة مامة عةزةو مام عةزيزيشيان ناويان‬ ‫دةه َينا!!‬ ‫عةزؤلة لة سةرةتاى شؤ ِرشى ئةيلوولةوة‬ ‫بةشدار بووة‪ ،‬كارى تةتةرى كردووة‪ ،‬زؤر‬ ‫طورج و َ‬ ‫طؤل و لة رؤيشتن خ َيرا بووة‪ ،‬بة‬ ‫زوويى نامةى ه َيناو بردووة‪ ،‬عةزؤلة هةر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مام جةالل و بالَى م‪ .‬س‪ .‬بووة‪ ،‬لة‬ ‫زةمانى جةالليةت لة سل َيمانى بووة لةطةلَ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫هةنطينى‬ ‫حةمةى حاجى تايةر‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بلةى سةعة كة ِر ه َيندةيان بةزم و رةزم‬ ‫و فةرتةنة قةوماندووة‪ ،‬بؤية سل َيمانيةكان‬ ‫طووتويانة‪ ،‬بؤ سل َيمانى كةمى سةر سةرى‬ ‫ل َيية؟ تا لة كؤية وة سةر سةرى وةك‬ ‫عةزؤلةمان بؤ دةن َيرن!! لةسةر ك َيشةو‬ ‫فةرتةنة لة بةكرةجؤ زيندانى بووة‪،‬‬ ‫بةرثرس َيكى باآل وتارى داوة طووتوويةتى‪:‬‬ ‫دذم��ن ش َيرة بةفرينةية‪ ،‬هةر تيشك‬ ‫و هةتاوى خةبات ل َيى بدا دةتويَتةوة‪،‬‬ ‫عةزؤلةش لة بةرثةنجةرةى بةنديخانةكة‬ ‫طويَى لة قسةكانى بووة‪ ،‬يةك بة خؤى‬ ‫هاوارى كردوة درؤية ب ِروا مةكةن!!‬ ‫عةزؤلة هةميشة لة نزيك ل َيثرسراوةكان‬ ‫بووة‪ ،‬بؤية ش َيوازى م َيزو دانيشتن شارةزا‬ ‫بوو‪ ،‬خؤى هؤشيارو خويَندةوارو قسة‬ ‫زان و هةميشة دةيخويَندةوة‪ ،‬طويَى‬ ‫لة هةوالَةكان رادةط��رت! دةروةستى‬ ‫هةموو قسةو ثةالريَك دةهات‪ ،‬دةم و‬ ‫دةست بةرثةرضى دةداي��ةوة‪ ،‬ثةالرى‬ ‫واى رادةوةشاند لة نيشانةى دةدا‪ ،‬زؤر‬ ‫بة زانيارى و سةرنج بوو‪ ،‬ثةالرو قسةى‬ ‫خؤش و سةيرى هةبوو‪ ،‬هةر طيروطرفت‬ ‫و ك َيشةيةك هةبواية‪ ،‬دةيطووت‪ :‬هةزار‬ ‫‪2‬‬

‫بى الم واية باى ديَت‪ ،‬لة شؤ ِرشى‬ ‫رةشةباى َ‬ ‫ئةيلوول بةكر ئاغاى حةويَزى ئامير ه َيزى‬ ‫وةختى مةال‬ ‫خؤشناوةتى بووة لة هيران‪،‬‬ ‫َ‬ ‫مستةفاى بارزانى ضؤتة خؤشناوةتى‪،‬‬ ‫لةبارودؤخى ناوضةكةى كؤلَيوةتةوة‬ ‫لى ثرسراوةكانى ك��ردووة‪،‬‬ ‫ثرسيارى َ‬ ‫رةفتاريان ضؤنة ض دةكةن! عةزؤلة ضووة‬ ‫يةك طونية سةرة مريشكى لة خزمةت‬ ‫مةال مستةفا هةلَ ِرشتووة‪ ،‬طووتويةتى‬ ‫جةنابى بارزانى ئةوة ئيشةكانى بةكر ئاغاية‬ ‫لةناوضةكةدا‪ ،‬بؤية مةال مستةفا بةكراغاى‬ ‫حةويَزي لة ئامير ه َيزى اليبردووة‪،‬‬ ‫عةزؤلة لة شؤ ِرشى َ‬ ‫نوي دواى راثة ِرينيش‬ ‫لى دةكردين‬ ‫هةمان هة ِرةشةو طو ِرةشةى َ‬ ‫دةيطووت‪ :‬وةلَآلهى بةدةردى بةكراغاتان‬ ‫بةبى‬ ‫دةبةم لةالى مام جةالل‪ ،‬عةزؤلة َ‬ ‫بى سيفةت دةناسرا‪ ،‬خؤى دةيطووت‬ ‫بارو َ‬ ‫بى سيفةت دةرناضم‪ ،‬هةموو‬ ‫بى بارو َ‬ ‫ضؤن َ‬ ‫خةلَك ضاكةو ثياوةتى لةطةلَم كردووة‬ ‫ئى ضاكةو ثياوةتى ئةو‬ ‫يارمةتيان داوم‪َ ،‬‬ ‫بى‬ ‫هةر‬ ‫بؤية‬ ‫َتةوة‬ ‫ي‬ ‫نادر‬ ‫بى‬ ‫َ‬ ‫هةموو خةلَكةم َ‬ ‫بى سيفةت دةردةضم!!‬ ‫بارو َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ديطؤلَة‪،‬‬ ‫عةزؤلة جةاللى بوو‬ ‫خؤى ديطؤلَة ناوى سةالح نادر كارةباضى‬ ‫بوو بةآلم مام عومةر دةبابةو شةهيد عةلى‬ ‫عةسكةرى ناويان ل َينا بوو ديطؤلة‪ ،‬بضكؤلة‬ ‫بوو‪ ،‬عةزؤلةو ديطؤلَة لة جةاللية ديارو‬ ‫بةرضاوةكانى كؤية بوون‪ ،‬ثاش بةيانى‬ ‫يانزدةى ئازارى سالَى ‪ 1970‬مةالييةكان‬ ‫هانى منداآلنيان دةدا لة كؤية هاواريان‬ ‫دةكرد‪:‬‬ ‫ث���� َي����ش����رةوى ك�������ورد ع����ةزؤل����ةي����ة‬ ‫س�������ةرؤك�������م�������ان دي����ط����ؤل����ةي����ة‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫دةرط�����اى م��زط��ةوت��ى ط�����ةورة ب��ةري��ن��ة‬ ‫ض����اوى ع���ةزؤل���ة ع��ةي��ن��ةن دورب��ي��ن��ة‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫س�����ي�����ن�����ى ن������ي������ة ف�����اف�����ؤن�����ة‬ ‫ع���������ةزؤل���������ة ض�������������اوى م����ؤن����ة‬ ‫عةزؤلة هةموو ذيانى مةى خواردنةوة‬ ‫و ث��ةالرو سياسةت و طةمةو طالَتة و‬ ‫ث َيشمةرطايةتى بووة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لة شؤ ِرشى نويَى طةلةكةمان‬ ‫عةزؤلة بةيةك رؤذ بووينة ث َيشمةرطة‬

‫لة ‪ 1979/7/3‬بة ريَطاى ريَكخستن لة‬ ‫ضنارؤك بة ِريَكةوتين بؤ طوندى خةندةكة‬ ‫لةويَش بؤ(توذةلَة)ى بنارى مامةندة‪،‬‬ ‫يةكةم كةس يةكةم ديدار مام جةالل‪-‬‬ ‫مان بينى و بةيانى باشى ل َيكردين و بة‬ ‫عةزؤلةى طووت دوو سكرت َير لةناو يةك َيتى‬ ‫دةبي ب ِرؤي‪.‬‬ ‫نابى‬ ‫َ‬ ‫نيشتمانى كوردستان َ‬ ‫عةزؤلة طووتى ‪ :‬فيتنةى حةوت دةولَةتان‬ ‫َ‬ ‫ناكرى‪ ،‬هةندةك ثارةم‬ ‫سكرت َيري بةمن‬ ‫بدةية دة ِرؤم بؤ ئ َيران!! كرديانة قسةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫خؤش و ث َيكةنين ‪ .‬يادطاريان‬ ‫يةك هةبوو بةآلم عةزؤلة لةرادة بةدةر‬ ‫مام جةاللى خؤش دةويست!!‬ ‫عةزؤلة كةوتة مهابادو لةالى (ئيسماعيل‬ ‫قادر) سمة شةل طيرسايةوة‪َ ،‬‬ ‫لةوى سةد‬ ‫بةزم و رةزميان نايةوة‪ ،‬دواى كةوتة ن َير‬ ‫زةنط و دؤلَة رةقة! سالَى ‪ 1982‬لة طوندى‬ ‫(ثلَينطان) عةزؤلة سةر خؤش بوو‪ ،‬شةو‬ ‫عةزؤلة ئ َيشكطر بوو لةث ِر بةو شةوة ث‪.‬م‬ ‫(فةيزولَآلى عةباسى قةساب) ثةيدا بوو‪،‬‬ ‫عةزؤلةش فوول سةر خؤش بوو دةنطى‬ ‫شى هةر‬ ‫داو طووتى‪( :‬ك َيى زةالم وةرة ث َي َ‬ ‫ئى تةطبير‪ ،‬وةرة‬ ‫بجولَ​َييةوة دةتكوذم) َ‬ ‫َ‬ ‫شى و بجولَ​َييةوة دةتكوذم‪ ،‬فةيزولآل‬ ‫ث َي َ‬ ‫ثى‬ ‫قةناعةتى‬ ‫لةسةرخؤ‬ ‫خؤشة‬ ‫سةر‬ ‫زانى‬ ‫َ‬ ‫ه َينابوو ض نةقةوما بوو!!‬ ‫لة دؤلَة رةقة هةموو دةياناسى و ضةند‬ ‫بةزمى نابؤوة َ‬ ‫لةوى ‪ ،‬جاريَك عةزؤلة ثارةى‬ ‫لى دةب ِر َى بؤ خواردنةوة‪ ،‬لة ئاكؤيةتى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندال ث َيش ئةوةى بةسةر‬ ‫نةريت َيك هةية‬ ‫َ‬ ‫بكةوى دةست و قاضى دةبةستنةوة‬ ‫ث َييان‬ ‫لةبةردةم ئاغا( سوار اغاى عةباساغاى ئاكؤ)‬ ‫سةرؤك عةشيرةتى ئاكؤ بوو سواراغاش‬ ‫َنى و‬ ‫بة ضةقؤيةك ثةتةكة دةثض ِري َ‬ ‫نةختى ثارة دةداو مندالَةكة بةسةرث َييان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةكةوى!! ئةوجا عةزؤلة بةوتةمةنةو بةو‬ ‫قؤريةى خؤى دةست و قاضى دةبةستنةوة‬ ‫لةسةر ريَى سواراغاى عةباساغاى ئاكؤ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةندى ئاغاو‬ ‫لةطةل‬ ‫دةبينى و‬ ‫سواراغاش‬ ‫َ‬ ‫ثياو ماقوولَى لةطةلَدا بووة‪ ،‬دةستوقاضى‬ ‫دةكةنةوة ت َير ث َيدةكةنن ثارةيةكى باش‬ ‫َ‬ ‫وةردةط��رى‪ ،‬جاريَكى ديكة عةزؤلة بؤ‬ ‫خواردنةوة (نةبى خدر مراد)دةن َي َ‬ ‫رى‬ ‫بؤ رانية نةبى مالَى لةسةركةثكان بوو‬


‫دةيخواردةوة‪ ،‬عةزؤلة هةر ضاوة ِروان بوو‬ ‫نةبى خدر مراد هةر نةهاتةوة‪ ،‬هةرضؤن َيك‬ ‫نةختى خواردنةوة ثةيدا‬ ‫ب َيت‪ ،‬عةزؤلة‬ ‫َ‬ ‫كردبوو خواردبوويةوة بؤية دةيطووت‪:‬‬ ‫ن�������ةب�������ى خ��������������دري م�����������رادى‬ ‫ه�������ةس�������ة ط�������اع�������د ب�����ل�����ن�����ادى‬ ‫عةزؤلة قؤ ِر بوو بؤ ضارةسةرى و‬ ‫نةشتةرطةرى ه َيندةى ثارةى وةرطرت‬ ‫بوو‪ ،‬ضارةشى نةدةكرد ثارةكةى دةكردة‬ ‫خواردنةوة‪ ،‬بؤية ث َييان دةطووت بةقةد‬ ‫قورسايى طوونت ث��ارةت وةرطرتووة‪،‬‬ ‫طوونى عةزؤلة زؤر طران كةوت بوو‬ ‫لةسةر شؤ ِرش‪.‬‬ ‫عةزؤلة دوو ناوى لة من نابوو (كؤسار)‬ ‫ضونكة دةيطووت لة باواجى بةرزترى‪،‬‬ ‫باواجى مةبةستى (رةفيق حاجى مةال)‬ ‫بووكة ث َيكةوة ث َيشمةرطة بوين دةزطاى‬ ‫كاروبارى ث َيشمةرطة ديَرينةكان كارمان‬ ‫دةكرد! دةيطووت كؤسار بةسةر باواجى‬ ‫وانى هةم ضياي باواجي!!‬ ‫دة ِر َ‬ ‫ناوةكةى ديكةى(ش َيخ بابؤ) بوو ‪،‬‬ ‫ئةو ناوةش لةوةوة هاتبوو مالَم لة كؤية‬ ‫بوو ئ َيوارةيةكى عةزؤلة سةر خؤش بوو‬ ‫ثى طووتبووم و‬ ‫بوو‪ ،‬هةندةى قسةى َ‬ ‫سةر كؤنةى كردبووم منيش زانيمةوة بؤ‬ ‫بةيانى هاتة الم طووتى هةندةك ثارةم‬

‫حمةمةد عةىل قادر ناسراو بة عةزؤلة ‪ 2008‬حةمامؤك‬ ‫بدةية (سةد دينار) دةخؤمةوة لةالى‬ ‫هةرمؤتة يان لةكن مةرب َين قةديشة جا‬ ‫َ‬ ‫لةوى زؤر جاران دةيخواردةوة‪ ،‬بة ِريَكةوت‬ ‫كو ِرةكةشم مؤتةو ضثس و ضوكل َيت و‬ ‫ك َيكى بةدةستةوة بوو دةيخوارد‪ ،‬منيش‬ ‫ثى نية‪ ،‬ثارةكةى هةندةك‬ ‫طووتم ثارةم َ‬ ‫كةم ك��ردةوة هةر طووتم ث َيم نية واز‬ ‫به َينة‪ ،‬دوايى عةزؤلة طووتى ئةى بؤ؟بؤ‬

‫سى سةد دينار‬ ‫ش َيخ بابؤ ث َيتة ئةوة بايى َ‬ ‫ثى‬ ‫شت دةخوا بؤ؟ بؤمن سةد دينارت َ‬ ‫نية‪ .‬منيش ث َيكةنيم ثارةم ث َيدا ئيتر لةو‬ ‫ثى دةطوتم منيش‬ ‫دةمةوة ش َيخ بابؤى َ‬ ‫لة نوسين هةردوو ناو(كؤسار و ش َيخ بابؤ)‬ ‫بةكار دةه َينم!!‬ ‫عةزؤلة لة ‪ 2009/1/1‬كؤضى دوايى‬ ‫بى‪.‬‬ ‫كرد! خوا ل َيى خؤش َ‬

‫بى ئامادةبوونى وةزيرة كؤيةكةى‬ ‫زانكؤى كؤية َ‬ ‫خويَندنى باآل ئاهةنطى دةرضووانى طيَ ِرا‬ ‫كةكؤن‪ِ :‬رؤذى ث َينجشةمة بةروارى ‪ 2010/7/1‬لةياريطاى وةرزشى‬ ‫كؤية سعات(‪)7‬ى ئ َيوارة‪ ،‬بةئامادةبوونى خويَندكارة دةرضووةكان و‬ ‫كةسوكارى خويَندكارةكان و ضةند بةرثرس َيكى حيزبى و حكومى‪،‬‬ ‫زانكؤيى كؤية ئاهةنطى ث َينجةمين خولى دةرضووانى ط َي ِرا‪ ،‬لةم‬ ‫ئاهةنطةدا كة(‪ )591‬خويَندكار كةدةرضووى خولى يةكةم بوون بؤسالَى‬ ‫خويَندنى(‪)2010-2009‬لةقؤناغى كؤتايى ب ِروانامةى دةرضوونيان‬ ‫لةزانكؤى كؤية ث َيدرا‪ ،‬كةلةكؤى ( ‪ )974‬خويَندكار كةبةشدارى‬ ‫تاقيكردنةوةكانيان كردبوو‪ ،‬كةذمارةى خويَندكارة دةرضووةكانى‬ ‫زانكؤى كؤية بةث َيى كؤليذو بةشةكان بةم ش َيوةيةية‪* -:‬كؤليذى‬ ‫زمان‪-‬كؤية‪:‬بةشى كوردى(‪)30‬خويَندكار‪ ،‬بةشى عةرةبى(‪)14‬‬ ‫خويَندكار‪ ،‬بةشى توركى(‪)6‬خويَندكار‪ ،‬بةشى فةرةنسى(‪)5‬‬ ‫خويَندكار‪ ،‬بةشى وةرط َي ِرانى ئينطليزى(‪)12‬خويَندكار‪ ،‬بةشى‬ ‫زمانى ئينطليزى(‪)18‬خويَندكار‪* .‬كؤليذى زانستةكؤمةآليةتييةكان‪:‬‬ ‫بةشى م َيذوو(‪)35‬خويَندكار‪ ،‬بةشى جوطرافيا(‪)29‬خويَندكار‪،‬‬ ‫بةشى ثةروةردةودةرونزانى‪ِ -‬ريَنمايى(‪)11‬خويَندكار‪ ،‬بةشى‬ ‫ثةروةردةودةروونزانى‪-‬ثةروةردة(‪)17‬خويَندكار‪ ،‬بةشى خويَندنى‬ ‫ئايينى(شةريعة)(‪)10‬خويَندكار‪* .‬كؤليذى ياسا‪:‬بةشى ياساى‬ ‫بةيانيان(‪)22‬خويَندكار‪ ،‬بةشى ياساى ئ َيواران(‪)16‬خويَندكار‪.‬‬ ‫*كؤليذى ئةندازيارى‪:‬بةشى تةالرسازى(‪)22‬خويَندكار‪ ،‬بةشى‬ ‫نةوت(‪)29‬خويَندكار‪ ،‬بةشى جيؤتةكنيك(‪)12‬خويَندكار‪ ،‬بةشى‬ ‫كؤمثيوتةر(‪)18‬خويَنكار‪ ،‬بةشى ث ِرؤطرامسازى(‪)5‬خويَندكار‪ ،‬بةشى‬

‫سيستةمى كؤمثيوتةر(‪)22‬خويَنكار‪ ،‬بةشى كيمياوى(‪)7‬خويَندكار‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كشتوكال‪:‬بةشى ئام َيرة‬ ‫بةشى شارستانى(‪)10‬خويَندكار‪* .‬كؤليذى‬ ‫كشتوكالَيةكان(‪)15‬خويَندكار‪ ،‬بةشى دارستان(‪)27‬خويَندكار‪.‬‬ ‫*كؤليذى زانست‪ :‬بةشى بايؤلؤجى(‪)20‬خويَندكار‪ ،‬بةشى فيزيا(‪)7‬‬ ‫خويَندكار‪ ،‬بةشى كيميا(‪)19‬خويَندكار‪ ،‬بةشى ماتماتيك(‪)13‬‬ ‫خويَندكار‪* .‬كؤليذى ثةروةردةى وةرزشى(‪)28‬خويَندكار‪ .‬كؤليذى‬ ‫زانستة مرؤظايةتيةكان‪ِ -‬رانية‪ :‬بةشى م َيذوو(‪)37‬خويَندكار‪ ،‬بةشى‬ ‫جوطرافيا(‪)42‬خويَندكار‪ ،‬بةشى فةلسةفة(‪)32‬خويَندكار‪ .‬كؤليذى‬ ‫زمان‪-‬قةآلدزة‪ :‬بةشى كوردى(‪)30‬خويَندكار‪ ،‬بةشى عةرةبى(‪)23‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئةمسال‬ ‫بطوترى ئاهةنطى دةرضوونى‬ ‫خويَندكار‪ .‬ث َيويستة‬ ‫سالَةكانى ث َيشوو جياوازى هةبوو‪ ،‬كةمترين بةرثرسى حكومى‬ ‫وحيزبى بةشداريان كرد بةتايبةتى بةرثرسة باآلكانى وةكو‬ ‫سةرؤكى وةزي��ران و وةزيرةكان و تةنانةت وةزيرى خويَندنى‬ ‫باآلش ئامادةنةبوو‪ ،‬تاكة وةزيرى ئامادةبووى ئةم ئاهةنطة وةزيرى‬ ‫تةندروستى بوو‪ ،‬هةروةها جياوازيةكى تر ئةوةبوو كةساآلنى ث َيشوو‬ ‫زؤرباسى دامةزراندن دةكراو بةلَ​َين بةخويَندكارة دةرضووةكان‬ ‫َ‬ ‫ئةمسال لةبارةى دامةزراندنةوة هيض‬ ‫دةردرا بؤدامةزراندنيان‪ ،‬كةضى‬ ‫بةلَ​َين َيك نةدرا‪ ،‬طؤظارى كةكؤن طةرمترين ثيرؤزبايى ئاراستةى‬ ‫خويَندكارة دةرضووةكان‪.‬‬ ‫َتيبينى‪َ :‬‬ ‫بةشيك لةم زانياريانة لةرَِيبةرى دةرضووان‬ ‫وةرطيراوة‪.‬‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪3‬‬


‫‪È‬‬ ‫‪ƨȇƚǯ ňƢǯƨdzơȁƨǿ‬‬ ‫دواى مانطيَك كار كردن كيَشة بؤ كنةو ثشكنينى سات و قةالَ دروستبوو‬ ‫ديَ��دةوان‪ :‬دواى ئةوةى لة ماوةى يةك‬ ‫مانطى كار كردندا تيمةكانى كنةو‬ ‫ثشكنينى شويَنةوار ناسى زانكؤكانى‬ ‫(اليدنى هؤلةندى و اليثزيكى ئةلمانى و‬ ‫سةالحةدين و بةريَوة بةرايةتى طشتى‬ ‫شويَنةوارى كوردستان توانيان تا ئاست َيكى‬ ‫باش دةستكةوتى زانيارى م َيذوويى‬ ‫و شويَنةوارى لةقةالى سات طوندى‬ ‫سات وقةالى سةر بةناحيةى تةقتةق و‬ ‫قةزاى كؤية وةدةست به َينن و ضةندان‬ ‫ثارضةى شويَنةواى لة بةردة نووس و‬ ‫طلكارى طؤرى مردووةكان و طؤزةكارى‬ ‫بدؤزنةوة ‪ ،‬لة رؤذى ‪ 5/ 25‬ةوة بةهؤى‬

‫سةر هةلدانى ك َيشةيةكةوة لة اليةن‬ ‫ليثرسراويَكى وةزارةت��ى رؤشنبيرى و‬ ‫دانيشتووانى طوندةكة كارةكانى تيمةكان‬ ‫وةست َينراوة لة بةدوا داضوونى كةنالَى‬ ‫كوردسات يشدادةركةوت دانيشتووانى‬ ‫طوندةكة لةطةل ئةوةى داواى قةرةبوو‬ ‫دةكةن ‪ ،‬ئؤ بالى وةستانى كارةكانيش بؤ‬ ‫ئةو ل َيثرسراوة دةط َيرنةوة كة لةو رؤذةدا‬ ‫تةقي‬ ‫سةردانى تيمةكانى كردووة و دةمة َ‬ ‫لة ن َيوانيان دروستبووة ‪.‬‬ ‫هةرضةند ويستمان ئةندامانى تيمةكانى‬ ‫كنةو ثشكنينش ل َيدوانى خؤيان هةب َيت لة‬ ‫بارةى وةستانى كارةكانيان ‪ ،‬بةالَم ئامادة‬

‫بة بؤنةى رؤذى جيهانى‬

‫ضاالكيةكاني نووسينطةى‬

‫منداالن ديارى تايبةت‬

‫هةروةزي كؤية‬

‫دراية ‪ 25‬مندالَى‬ ‫تايبةتمةندى كؤية‬ ‫بة بؤنةى رؤذى جيهانى منداالنةوة و بؤدلَخؤشيدان بة‬ ‫مندالَة تايبةتمةندةكانى كؤية ‪،‬ث َيش نيوة رؤى رؤذى ‪6/1‬‬ ‫لة سةنتةرى ريَنمايى دةروونى و ثةروةردةى منداالنى‬ ‫كؤية بة ئامادةبوونى يارديدة دةرى سةرؤكى زانكؤى كؤية‬ ‫و راطرانى كؤل َيذةكانى زانكؤى كؤية و بةريَوةبةرى كار‬ ‫و كارو بارى كؤمةاليةتى كؤية لة مةراسيم َيكى تايبةتدا‬ ‫ديارى بةخشراية ‪ 25‬مندالَى خاوةن ث َيداويستى تايبةت‬ ‫‪.‬‬ ‫د‪ .‬مةحةمةد ناسر ل َيثرسراوى سةنتةرى ريَنمايى دةروونى‬ ‫و ثةروةردةيى منداالنى كؤية ث َيى راطةياندين ئةو ‪25‬‬ ‫ثي بةخشين دةست نيشانكراوون‬ ‫مندالةى بؤ ديارى َ‬ ‫هةموويان خاوةنى ث َيداويستى تايبةتن و لةو منداالنةن‬ ‫كة رؤذان��ة بؤ ضارةسةرى نةخؤشيةكانيان لة بارى‬ ‫دةروونى و جةستةيى هاتووضؤى سةنتةرةكة دةكةن و‬ ‫سوودى زؤريشيان لة راه َينان و مةشقةكانى مامؤستيانى‬ ‫دةروونزانى سةنتةرةكة وةر طرتووة ‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫نةبوون هيض ل َيدوان َيك بدةن ‪.‬‬ ‫كاكةخان نةسرةدين بةريَوة بةرى ناحيةى‬ ‫تةقتةق ئةوةى ثشتراستكردوة كة تا رؤذى‬ ‫‪ 5/ 25‬كارةكانى تيمةكة زؤر بةباشى‬ ‫بةريَوةضووة ‪ ،‬بةالَم لةو رؤذةوة ك َيشة‬ ‫ئاستةنط دروستبووة و طوتيشى لةطةل‬ ‫قايمقامى كؤيةو ثاريَزطاى هةول َيرو زانكؤى‬ ‫سةالحةدين و وةزارةت��ى رؤشنبيرى لة‬ ‫هةولى ضارةسةركردنى طرفتةكاندان ‪،‬‬ ‫بؤئةوةى كنةو ثشكنينةكان بةردةوامبن و‬ ‫ئةنجامى زياتريش بةدةست ب َيت و ئةطةر لة‬ ‫ئةنجامى كارةكانيش دانيشتووانى طوندةكة‬ ‫زيانيان ل َيكةوت قةرةبوو بيكريَنةوة‪.‬‬

‫ثشتيوان كاكل‪ :‬نووسينطةي هةرةوةزي كؤية بؤ كاري خ َيرخوازي‬ ‫لةماوةي شةش مانطي ئةمسالَدا ئةو كارة خ َيرخوازانةيان ئةنجام داوة‪:‬‬ ‫كؤمةككردنيدارايي بؤ ‪ 82‬خ َيزاني هةذار‪ -2 .‬دابينكردني‬ ‫‪ -1‬‬ ‫يارمةتي مانطانة بؤ ‪ 38‬خويَندكاري هةذار‪ ،‬بة ب ِري ‪ 75‬هةزاربؤ هةر يةكةيان‬ ‫لة زانكؤثةيمانطاكان و قوتابخانةكان‪ .‬ئةم يارمةتية لةاليةن خ َيرخواز‬ ‫عةلي شوكرةوة دابينكراوة‪ -3.‬نةشتةطةري بؤ ‪ 17‬مندالَيهةتيو و هةذار‪،‬‬ ‫كة لة اليةن د‪ .‬سةروةر قورباني ئةنجامدراوة‪ -4 .‬دابةشكردني خؤراك‬ ‫و طؤشت بؤ ‪ 68‬مالَة هةذارو دةست كورت‪.‬لة اليةن ئةم خ َيرخوازانةي‬ ‫خوارةوة‪ :‬ئازاد كةريم وةهاب‪ ،‬مامؤستا دلَشاد عةلي‪ ،‬مامؤستا كةيفي‬ ‫حاجي ئةمين‪ ،‬كاوة تؤفيق سالَح‪ ،‬مةيوان جةمال سةدر‪ -5 .‬ك ِريني جل‬ ‫و بةرط بؤ ‪ 12‬خ َيزاني هةذار و دةست كورت‪ -6 .‬دابةشكردني ضةندين‬ ‫ئام َيري كارةبايي و كةلةثةلي ناوماأل‪ -7 .‬ناردنة دةرةوةي نةخؤش َيك بؤ‬ ‫تاران‪ -8 .‬دابينكردني نةوت بؤ ‪ 21‬خ َيزان‪ -8 .‬ب ِرينةوةي يارمةتي ‪8‬‬ ‫خ َيزاني بآ دةرامةت‪ – 10.‬دابينكردني ‪ 2.500.000‬دينار بؤ نةخؤش َيك‬ ‫بةمةبةستي ضارةسةركردني نةخؤشييةكةي‪.‬‬ ‫شاياني باسة ستافي نووسينطةي هةرةوةزي كؤية بؤ كارخ َيرخوازي‬ ‫بريين لة ‪:‬‬ ‫د‪ .‬دةوةن جةمال حةويَزي‪ ،‬د‪ .‬سةروةر قورباني‪ ،‬ثشتيوان كاكل‪ ،‬مامؤستا‬ ‫دلَشاد عةلي‪ ،‬مامؤستا نةورؤز محةمةد عةلي و حاكم ث َيش ِرةوي سةيد‬ ‫برايمي‪ .‬ئةوانةو ئةنداماني ديكة مانطانة هاوكاري دارايي ئةو نووسينطةية‬ ‫دةكةن‪.‬‬


‫هةلَمةتيَكى خويَن بةخشين لةكؤية‬

‫رؤذنامةنووساني‬

‫بةريَوةضوو‬

‫بة بؤنةى رؤذى تاالسيماى جيهانيةوة‪،‬‬ ‫بنكةى تاالسيماى كؤية بةهاوكارى‬ ‫نةخؤشخانةى طشتى شةهيد دكتؤر خاليد‬ ‫لة كؤية هةلمةت َيكى خويَن بةخشينى بؤ‬ ‫نةخؤشةكانى تاالسيما ريَكخست ‪.‬‬ ‫لةهةلمةتةكةداكة بةريَزان قايمقامى‬ ‫كؤية و بةريَوة بةرى طشتى تةندروستى‬ ‫كؤيةو ب��ةريَ��وة ب��ةرة نةخؤشخانةى‬ ‫طشتى شةهيد دكتؤرخاليد و نويَنةرى‬ ‫مةلبةندى ‪14‬ى ريَكخستنى كؤية‬ ‫ئامادةيى بوون ‪ ،‬كارمةندانى تةندروستى‬ ‫و ئةندامانى ريَكخستنى يةك َيتى و‬ ‫ثؤليس و بةندكراوةكانى بنكةى طرتن و‬

‫طواستنةوةى كؤية و ضين و تويَذةكان‬ ‫بةشداريانكردو دةي��ان بوتل خويَن بؤ‬ ‫نةخؤشةكانى تاالسيما كؤكرايةوة و‬ ‫هةر لةمان رؤذيشدا برى ‪ 150‬هةزار‬ ‫دينار وةك موضةى مانطانةى حكومةتى‬ ‫هةريَم بةسةر نةخؤشةكانى تاالسيما‬ ‫لة سنوورى كؤية دابةشكرا و لة هةمان‬ ‫كاتيشدا بنكةى تاالسيماى كؤيةلة‬ ‫ريَ��ى قايمقام و بةريَوة ب��ةرى طشتى‬ ‫تةندروستى كؤية داواكاريَكيان ئاراستةى‬ ‫وةزارةتى تةندروستى كرد بؤ تايبةتكردنى‬ ‫بنكةيةكى تةندروستى بؤ ضارةسةر‬ ‫بةردةوامى نةخؤشةكانى تاالسيما‪.‬‬

‫ليَذنةيةكى تايبةت بؤ ثاراستنى‬ ‫دارستانء لةوةرطاكان‬

‫بةث َيى ن��ووس��راوى ذم��ارة ‪ 3907‬ى‬ ‫ثاريَزطاى هةول َير كة ئاراستةى قةزاى‬ ‫كؤيةى كردووة بؤ ث َيكه َينانى ل َيذنةيةكى‬ ‫هاوبةش بؤ ثاراستنى دارس��ت��ان و‬ ‫لةوةرطاكان‪ ،‬قايمقاميةتى قةزاى‬ ‫كؤيةلة رؤذى ‪ 5/25‬ةوة ل َيذنةيةكى‬ ‫هاوبةشى دروستكردووة كة ث َيكهاتووة‬ ‫لة نويَنةرى بةريَوة بةرايةتى كشت و‬ ‫َ‬ ‫كال ‪ ،‬بةريَوة بةرايةتى طةشت و طوزار‬ ‫‪ ،‬بةريَوة بةرايةتى ثؤليسى دارستان‬ ‫‪ ،‬فةرمانطةى بةرطرى شارستانى و‬ ‫قايمقاميةتى كؤية‪.‬‬

‫قايمقامى كؤية بة كوردستانى نويَى‬ ‫راطةياند بةهؤى ئةوةى ئةمسال طذو‬ ‫طيا زؤرب��وة ‪ ،‬ثوش و ثةالشيش زؤرة‬ ‫‪ ،‬بؤية مةترسى ئاطركةتنةوة زؤرة و‬ ‫رةنطة هةركات َيكيش ئاطر بكةويَتةوة ‪،‬‬ ‫بة ئاسانى كؤنترؤل نةكريَت ‪ ،‬بؤية ئ َيمة‬ ‫لةسةر ث َيشنيارو داواكارى ثاريَزطاى‬ ‫هةول َير ئةو ل َيذنةيةمان دروستكردووة و‬ ‫ئةكى ل َيذنةكةشمان هؤشيارى طشتى و‬ ‫بؤ ثاراستنى ذينطةيةو زوو فريا كةوتنى‬ ‫كوذاندنةوةى ئاكرةكانةو ل َيكرلينةوةشة‬ ‫لة هؤكارى ئاطر كةوتنةوةكان ‪.‬‬

‫نارةزايى دةربرين بؤ لةسيَدارةدانى‬ ‫ثيَنج كوردى رؤذ هةالتى كوردستان‬

‫بة مةبةستى ئيدانة كردن و نارةزايى‬ ‫دةربرين سةبارةت بة لةس َيدارةدانى ‪5‬‬ ‫زيندانى سياسى لة زيندانى ئةوينى تاران‬ ‫كة لةضةند رؤذى رابردوودا حكومةكةيان‬ ‫بةسةردا ج َيبةج َيكرا كة ضواريان كوردى‬ ‫رؤذهةالتى كوردستان بوون ‪ ،‬ثاش نيوة‬ ‫رؤى رؤذى ‪ 5/ 12‬ذمارةيةك لة مامؤستاو‬ ‫خويَندكارانى زانكؤو رووناكبيران لة‬

‫ثاركى حاجى قادر لة كؤية كؤبوونةوةو‬ ‫ضةندان دروش��م و الفيتةو ويَنةى‬ ‫لةسيدارةدراوةكانيان بةرزكردةوة و داوا‬ ‫كاريشبوون لة ريَكخراوة ن َيودةولةتيةكان‬ ‫و ريَكخراوةكانى مافى مرؤظ هةولبدةن‬ ‫بؤ ئةوةى ضيتر هاووالتيانى كورد بة‬ ‫تؤمةتى ضاالكى سياسى زيندانى نةكريَن‬ ‫و لةس َيدارة نةدريَن ‪.‬‬

‫كؤية ضلةي‬ ‫ماتةميني شةهيد‬ ‫سةردةشت‬ ‫ئةنجامدةدةن‬ ‫كةكؤن ‪ :‬رؤذنامةنووساني كؤية بة بؤنةي‬ ‫ضلةي شةهيدكردني رؤذنامةنووس‬ ‫سةردةشت عوسمان لة ئ َيوارةي رؤذي‬ ‫‪ 2010/6/13‬لة باخضةي سةيد برايم بة‬ ‫ئامادةبووني رؤذنامةنووساني كؤية و ثؤل َيك‬ ‫لة خويَندكاراني زانكؤي كؤية راوةستان َيكي‬ ‫وتارخويَندنةوة بة ِريَوة ضوو‪ .‬دواي وةستاني‬ ‫ضةند سات َيك بؤ طياني ثاكي شةهيد‬ ‫سةردةشت و شةهيداني رؤذنامةنووس‪،‬‬ ‫ضل مؤميان داطيرساندو كؤثلة شيعريَكي‬ ‫شيؤكؤ ب َيكةس خويَندرايةوة‪ .‬ئةوجا‬ ‫ث َيش ِرةوي سةيد برايمي لة جياتي‬ ‫رؤذنامةنووساني كؤية وتاريَكي خويَندةوة‪،‬‬ ‫كة دواي لة حكومةت كرد ثةلة بكرآ‬ ‫ودةستنيشانكردني‬ ‫ل َيكولَينةوة‬ ‫بؤ‬ ‫بكوذان و دادطاييكردنيان‪ .‬سووربووني‬ ‫رؤذنامةنووساني كؤيةشي راطةياند‪ ،‬كة‬ ‫بةردةوام دةبن لة ضاالكي‪ ،‬تا ئاشكراكردني‬ ‫تاوانباران‪ .‬دوايي بةناوي خويَندكاران‬ ‫وتاريَك ث َيشكةشكرا‪ ،‬كة نارةزايي خؤيان‬ ‫دةرب ِري لة سستي ليذنةي ل َيكؤلّينةوة‪،‬‬ ‫لةمةر دؤس َيي سةردةشت عوسمان‪،‬‬ ‫هةروةها وتاري بنةمالَةي شةهيد لة اليةن‬ ‫رؤذنامة نووس ئاري سابير خويَندرايةوة‪.‬‬ ‫هةر لة مياني كؤ ِرةكةدا ضةندين بروسكةي‬ ‫ماتةمين خ��ويَ��ن��دراي��ةوةو ذينامةي‬ ‫شةهيديش باس كرا‪.‬‬ ‫شاياني باسة ئةوة ث َينجةمين ضاالكي‬ ‫رؤذنامةنووساني كؤية دواي شةهيدكردني‬ ‫سةردةشت‪ ،‬كة بة بةياننامةيةكي نا ِرةزايي‬ ‫دةستي ث َيكرد‪ ،‬دوايي بة كؤكردنةوةي‬ ‫ئيمزاو وتارخويَندنةوةو سازكردني كؤ ِريَكي‬ ‫تايبةت لة هؤلَي نةجيبةخان‪.‬‬ ‫دةبآ ئةوةش بطوترآ كؤ ِري ماتةميني‬ ‫لة اليةن كضة رؤذنامةنووس ذي��ارةوة‬ ‫بة ِريَوة ضوو‪.‬‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪5‬‬


‫وةزيرى ذينطةى عيَراق‬

‫‪ 12‬باخضةى ساوانى ثةروةردة ى كؤيةى خةالتكرد‬ ‫رؤذى ‪ 5/9‬نةرمين عوسمان وةزيرى‬ ‫ذينطةى ع َيراق سةردانى بةريَوة‬ ‫بةرايةتى ثةروةردةى كؤيةى كرد و‬ ‫دواى كؤبوونةوةيةكى لةطةل بةريَوة‬

‫بةرو سةرثةرشتيارانى ثةروةردةيى‪،‬‬ ‫لة هؤلى باخضةى ساوايانى كؤية‬ ‫تايبةتى‬ ‫‪،‬لةمةراسيم َيكداديارى‬ ‫ب��ةس��ةر ‪ 12‬باخضةى ساويانى‬

‫سنوورى ثةروةردةى كؤية دابةشكرد‪،‬‬ ‫ث َيكهاتووبوون‬ ‫لة‬ ‫دياريةكانيش‬ ‫لة ث َيداويستى خويَندنطا و يارى‬ ‫منداآلن‪.‬‬

‫ليستي مردووةكاني كؤية لة ‪ 2009/12/26‬تا ‪2010/5/6‬‬ ‫ز‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪36‬‬

‫‪6‬‬

‫ناوي تةواو‬ ‫شؤخان عوسمان مستةفا‬ ‫مامز حوسيَن ئةحمةد‬ ‫بةسآ محةمةد نةجم‬ ‫نةورؤز جةليل كةريم‬ ‫ئاواز ئيسماعيل زؤراب‬ ‫ئافتاو ئةحمةد محةمةد‬ ‫زةينةب حةمةسديق‬ ‫‪......‬مةولود كةريم‬ ‫قةدرية مةعروف حةمةد‬ ‫نازدار ئيبراهيم ئيسماعيل‬ ‫كابان ئةحمةد سليَمان‬ ‫حةبيب ئيبراهيم فةتاح‬ ‫ئايشة محةمةد سالَح‬ ‫ئاظان ئةمير فويزولَآل‬ ‫حةسيبة عةباس‬ ‫محةمةد ئةحمةد عةزيز‬ ‫بةهيية سةعيد عةبدولآل‬ ‫ئةسوةد جةمال كةريم‬ ‫حةمةدةمين قادر عةبدولَآل‬ ‫ناسكة عوسمان رةسول‬ ‫مةريةم عةلي قادر‬ ‫نازخان شةريف مةولود‬ ‫ئايشآ سمايل حةمةدةمين‬ ‫حةبيبة حةمةدةمين‬ ‫ستار عارف ئةحمةد‬ ‫ئامينة كةريم ئةحمةد‬ ‫حةويَز قادر عةزيز‬ ‫ئةحمةد عةلي مستةفا‬ ‫جةالل محةمةد سالَح‬ ‫بةهار حةمةدةمين‬ ‫سةليم حةمةدةمين‬ ‫مروةت حاجي سليَمان‬ ‫عوسمان قادر عةبدولَآل‬ ‫نةجيبة قادر حةمةد‬ ‫ئةحمةد تؤفيق ئةحمةد‬ ‫هةمين جةالل ئةسعةد‬

‫تةمةن‬ ‫‪1984‬‬ ‫‪1932‬‬ ‫‪1952‬‬ ‫‪1985‬‬ ‫‪1954‬‬ ‫‪1935‬‬ ‫‪1927‬‬ ‫‪1937‬‬ ‫‪1946‬‬ ‫‪1968‬‬ ‫‪1953‬‬ ‫‪1935‬‬ ‫‪1927‬‬ ‫‪1970‬‬ ‫‪1937‬‬ ‫؟‬ ‫‪1919‬‬ ‫‪1965‬‬ ‫‪1936‬‬ ‫‪1974‬‬ ‫‪1956‬‬ ‫‪1937‬‬ ‫‪1933‬‬ ‫‪1924‬‬ ‫‪1924‬‬ ‫‪1932‬‬ ‫‪1940‬‬ ‫‪1934‬‬ ‫‪1933‬‬ ‫‪1955‬‬ ‫‪1937‬‬ ‫‪1919‬‬ ‫‪1939‬‬ ‫‪1940‬‬ ‫‪1918‬‬ ‫‪1925‬‬

‫ثيشة‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫فةرمانبةر‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ثاسةوان‬ ‫مامؤستا‬ ‫ذنيماأل‬ ‫فةرمانبةر‬ ‫خانةنشين‬ ‫َ‬ ‫ذنيمال‬ ‫ذنيماأل‬ ‫كاسب‬ ‫ذنيماأل‬ ‫بةلَيَندةر‬ ‫كاسب‬ ‫ذنيماأل‬ ‫فةراش‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫ذنيماأل‬ ‫كاسب‬ ‫؟‬ ‫كاسب‬ ‫مامؤستا‬ ‫خانةنشين‬ ‫ذنيماأل‬ ‫خانةنشين‬ ‫ذنيماأل‬ ‫كاسب‬ ‫ذنيماأل‬

‫رؤذي مردن‬ ‫‪2009/12/26‬‬ ‫‪2009/12/29‬‬ ‫‪1010/1/11‬‬ ‫‪2010/1/20‬‬ ‫‪2010/1/27‬‬ ‫‪2010/2/1‬‬ ‫‪2010/1/6‬‬ ‫‪2010/1/6‬‬ ‫‪2010/1/10‬‬ ‫‪2010/10/5‬‬ ‫‪2010/12/11‬‬ ‫‪2010/1/16‬‬ ‫‪2010/1/26‬‬ ‫‪2010/1/27‬‬ ‫‪2010/1/27‬‬ ‫‪2010/1/29‬‬ ‫‪2010/1/31‬‬ ‫‪2010/2/6‬‬ ‫‪2010/2/10‬‬ ‫‪2010/2/10‬‬ ‫‪2010/2/12‬‬ ‫‪2010/2/17‬‬ ‫‪2010/2/17‬‬ ‫‪2010/2/20‬‬ ‫‪2010/3/5‬‬ ‫‪2010/3/11‬‬ ‫‪2010/3/11‬‬ ‫‪2010/3/13‬‬ ‫‪2010/3/19‬‬ ‫‪2010/3/22‬‬ ‫‪2010/4/6‬‬ ‫‪2010/4/15‬‬ ‫‪2010/4/15‬‬ ‫‪1010/4/18‬‬ ‫‪2010/4/20‬‬ ‫‪2010/5/6‬‬

‫هؤي مردن‬ ‫كوذران‬ ‫ثيري‬ ‫نةخؤشي‬ ‫منداأل بةسةرضوون‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫ثيري‬ ‫رووداوي ئؤتؤمبيل‬ ‫نةخؤشي‬ ‫ثيري‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي دأل‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫نةخؤشي‬ ‫ثيري‬ ‫ثيري‬


‫زؤربةمان حةزمان‬ ‫لةذيانيَكى موزةييةفة؟!!‬

‫هةر لةمنالَيةوة حةزم كردووة بة ووردى لةهةلَسوكةوتى خةلَكى دةوروبةرم ب ِروانم و ت َيي‬ ‫بطةم‪ ،‬ئينجا هةر لةمنالَةكانى هاوتةمةنم لةخزم و كةس و برادةرو هاوثؤل و ميوانةكانمان‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬من زؤر لةمةجليسى ثياوى بةتةمةن دادةنيشتم و حةزم بةئاخاوتن و سةربردةو‬ ‫قسةوباسةكانيان بوو زؤرجار تقليدم دةكردنةوة ئينجا بةقسة ياخود بةهةلَسوكةوت‬ ‫َ‬ ‫*‬ ‫و ِرةفتار ث َيم خؤش دةبوو ضةندة دةتوانم بةزوبانى شيرين لةطةل دةوروبةرةكةم ث‪ .‬ى‪.‬د‪ .‬ولى محمود حمد‬ ‫هةلَسوكةوت بكةم سوثاس بؤخوا تا ِرادةيةكى باش سةركةوتووبووم لةتةرجةمةى ئةو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةظال و دؤست و‬ ‫لةطةل‬ ‫لةطةل دةوروبةر ض‬ ‫لي ف َيربونانةيان لةذيانى خؤم ض‬ ‫السايى و َ‬ ‫َ‬ ‫دةمةوى سةرنجتى بؤ ِرابك َيشم خويَنةرى بة ِريَز بةش َيكى زؤرى تاكةكانى‬ ‫نزيكةكانم هةتاوةكو بؤذيانى وةزيفى و مامؤستايةتيشم ئةوةى‬ ‫ئةم كؤمةلَطاية بانطةوازو (ئيدعاى)ى شت َيك دةكات و هةلَسوكةوتيشى شت َيكى ترة ئينجا نازانم خووة كةلتوورة يان دوو ِرووييةو‬ ‫لةزاتيةوةيةتى نموونة زؤر زؤرن با هةنديَكيان به َينمةوة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خويَندكارةكانى باسى ِراستى و ثاكى و حةق و عةدالةت دةكات كةضى كةكار ديَتةسةر نمرةى مندالَةكةى خؤى‬ ‫مامؤستايةك‬ ‫َ‬ ‫فةرق و جياوازى دةكات لةطةل منداآلنى تر وة ياخود تةكليف لةمامؤستايةكى ترى ِرةفيقى دةكات كةنمرةى زيادو باشى بؤدابن َيت‬ ‫َ‬ ‫حةآلل‬ ‫(واتا يةكسةر ئةوةى بةسيفاتى باش ناوى دةبردو ث َيى باش بوو ث َيضةوانةكةى خراث و ناثةسند بوو هةلَسوكةوتى كردو ث َيشى‬ ‫بوو نةك عةيب و نا ِراستى)‪ .‬زؤرجار بينيومانةو بيستومانة لةبابةتى ئةوةى كةكةس َيكى ئةم كوردستانة لةباسكردنى كةيسى تاوان َيك‬ ‫بى تاوان ياخود بةندكراويَك ضؤن ئازاد بكريَت و سزانةدريَت‬ ‫يا بابةت َيكى دادطايى بةنا ِرةوا باسى ئةوةى كردووة تاوانباريَك بكريَتة َ‬ ‫بةبى تاوان‬ ‫لةسةركاريَكى ناياسى‪ ،‬بةآلم هةر ئةوكةسة كةخؤى ئةطاتة هةمان مةوقف هةمان الدان لةياسا خؤى هةولَى ئةوة دةدات َ‬ ‫دةزانى بةرامبةرى كراوة‪ .‬ياخود هةنديَك جار‬ ‫ئةذماربكريَت هةتاوةكو دةطاتة ئةو ِرادةيةى ئةطةر تاوانباركراو ئةوة بةغةدرو تاوانى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةدوى و دةكا بةالَم باسى ئةوة دةكات ِرقى لة دوو ِروويى و درؤزنانةو بةخوو و سيفةت َيكى‬ ‫كةس َيك كةم واية ِراستى بلَ َى هةردةم نا ِراستى‬ ‫َ‬ ‫خراثى دةداتة قةلَةم‪ ،‬زؤرجار بةرثرسانى ئةم والتةى ئ َيمة باسى ئةوة دةكةن كة ِرقيان لة دوو شتة وة ناب َيت هيض بةرثرس َيك ئةم دوو‬ ‫شتةى ال خؤشةويست ب َيت ئةويش ثارةوثول كؤكردنةوة و نزيك كةوتنةوة لةئافرةتة وة بة دوودةردى كوشندةى دادةن َين كةبةش َيك لة‬ ‫بةرثرسانى ئةم هةريَمةى طرتؤتةوةو ئةو كةسةى وا ئيدعاى ئةوة دةكا كة ِرقى ل َييانة و توخنيان ناكةويَت يةك َيك لةعةيبةكانى ئةوةية‬ ‫ثى يان ئيدارةناكات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫من خؤم شاه َيدى ئةوةم لةزؤر دانيشتن و كؤ ِرو كؤبونةوة باسى ئةوة بووة كةهةر مرؤظ َيك دةب َيت ضةند دلَسؤزب َيت بؤ ووالَت و‬ ‫نيشتمانةكةى و ناب َيت دةستدريَذى بكاتة سةر َ‬ ‫مال و مولَكى طشتى (ئاو‪ ،‬كارةبا‪ ،‬شةقام‪...‬هتد) كةضى (‪)%95‬ى خةلَكى ئةم شارةى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دادةنى‬ ‫نى و بةكاريَكى ئاسايى و حةالليشى‬ ‫َ‬ ‫من تةجاوزى كردؤتة سةر كارةباو لةثشتى سعاتةكةوة سثليت و طيزةرةكةى دادةطيرس َي َ‬ ‫سةدان َ‬ ‫كاتى ئاوى ِراك َيشاوة بة وةستاى بؤ ِرى كونكةرةكةى ووتووة خ َيرى دةطات سةرة ِراى ثياوةتيش با ئاوةكةى ئةو لة ِرووى‬ ‫مال َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ذيَرةوةى بؤ ِريةكةوة بؤى ب َيت بةلكو باشترين ئاوى بؤ بض َيت و جياوازيةكى هةب َيت لةطةل دراوس َيكانى‪ ،‬كة ديَينة سةر باسى واسيتةو‬ ‫واسيتةكارى بؤ ئيش و كارةكانى خةلَك لةدام و دةزطاكانى دةولَةتى هةرضى من بينيومةو ناسيومة بةكاريَكى خراث و بةكرداريَكى‬ ‫ق َيزةون و زةرةرمةندانةى داوةتة قةلَةم بةآلم دواتر خؤى طة ِراوة لةسةدان دةرطاى داوة بةلَكو واسيتةيةك ثةيدا بكات كاريَك لةوانةية‬ ‫خؤيشى زؤر بة (مستحق) نةزان َيت بؤى‪ ،‬بةآلم بةلَكو بؤ ئةو بكريَت و مةيسةرب َيت هةر لةبيرى ضؤتةوة كة ئةو ضةندة باسى ئةوةى‬ ‫كردووة كة دذى ئةم كارةية‪.‬‬ ‫ئةم ضةندين نموونةيةو دةيانى تريش دةتوانين بخةينة بةرديدةتان و بةبيرتانى به َينينةوة دلَنيام خؤشتان ضةندين نموونةى ترى‬ ‫هاوش َيوةتان لةبةر ضاوةو ئ َيستا لةكاتى خويَندنةوةى ئةم بابةتة ديَتةوة ث َيش ضاوتان‪ ،‬طةلؤ؟ دةثرسم ئةم هةموو ذيانة (موزةيةفة) بؤضى‬ ‫ئةم هةموو ئيدعا كردنة بؤضى ئايا ئةمانة ياسا دةب َيت بنب ِريان كات موئةسةساتى دةولَةتى ثةروةردةوخويَندن‪ ،‬ثؤليس و ئاسايش ضةندين‬ ‫سالَى ترى حوكمرانى حيزبةكانى حاكم و ئؤثؤزسيؤن‪ ،‬ئايين دذيان بوةست َيتةوة ئةوةندة دةزانم ئةوة دوو ِروويية خزمةتى نيشتمان و‬ ‫مرؤظايةتى ناكات دياردةى خراثى كؤمةلَطاكةمانن با هةموومان بةيةكةوة كاربكةين بؤ دةربازبوونمان لة ذيانى (موزةييةفة)‪.‬‬ ‫*رِاطرى ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية‪.‬‬ ‫سوثاسنامة‬ ‫ثى داين بؤ ئةوةى ببين بة ئةندامى‬ ‫بةناوى خؤمانةوة سوثاسى هةموو ئةو هةظاالَنة دةكةم كة لةس َييةمين كؤنطرةى (ى‪.‬ن‪.‬ك)دةنطيان َ‬ ‫َ‬ ‫ئةنجومةنى ناوةندى يةك َيتى ‪ ،‬وة ثيرؤزباى لةسةرجةم ئةندامانى َ‬ ‫نوى ى ئةنجومةنى سةركردايةتى و هةظاالنى ئةنجومةند دةكةين‪ ،‬وة‬ ‫َ‬ ‫ثى دراوة هيوادارم كة هةموومان بةيةكةوة بتوانين ئةم(‪)3‬سالة بةسةركةوتووى بة ِر َى‬ ‫خؤم بة بةختةوةر دةزانم كةمتمانةى هةظاالَنمان َ‬ ‫بكةين وة يةك َيتى وةك جاران ب َيتةوة ناو كايةى سياسى و حوكمرانى و خؤشةويستى جةماوةرةكةى بؤ بطة ِريَتةوة‪ ،‬سوثاسى هةموو‬ ‫َ‬ ‫هةظال و ناسياو كاديرو ئةندامانة دةكةم كةلةضةند ِرؤذى ِرابردوو دواى ِراطةياندنى ئةنجامةكانى كؤنطرة بةنامةو تةلةفؤن بةسةريان‬ ‫ئةو‬ ‫لى كردووين‪.‬‬ ‫ثيرؤزباييان‬ ‫و‬ ‫كردووينةوة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ِريَزى براتان‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪7‬‬


‫ديداري تايبةت لةطةأل‬ ‫خالَة شيَخ جةنطي تالَةباني‬

‫شيَخ جةنطى‬ ‫بةشي ضوارةم‬ ‫دواي ئةوةي طوتم خؤم قوتار دةكةم‪،‬‬ ‫هاتينة طوندي ( كونةطورط)‪ .‬حاجي‬ ‫ئةحمةدي ك َيخوا خورشيدي كونة‬ ‫طورط‪ ،‬ئةو كاتة حةجي نةكردبوو‪ ،‬هاتة‬ ‫الم و شلَةذا بوو‪ ،‬ثرسي ‪ :‬ئةوة ضىية؟‬ ‫هةروا ل َيت دةطة ِريَن لةو دةشتة ‪250‬‬ ‫كةسي ديش هاتوون بؤ قزلَو بة دواتدا‬ ‫دةطة ِريَن‪ .‬ئةوة ضيية خؤ تؤ خولة‬ ‫‪8‬‬

‫ثيزة نيية؟ وةآلمم دايةوة و طوتم ‪ :‬نا‬ ‫وةلَآل خولةثيزة نيم ئةوة هاتووم و بآ‬ ‫ضةكم‪ ،‬بةس ئةوةندة هةية توو ِرة بووم‬ ‫لةم وةزعة بة تايبةتي لة قسةي ئةو‬ ‫مندالَة‪ ،‬كة تانةم ت َيدةطرآ‪ .‬لة راستيدا‬ ‫كاتآ ث َيم طوتم خؤم لة دةستان قوتار‬ ‫دةكةم‪ ،‬يان دةكوذريَم بريارٍيَكي جدي‬ ‫بوو‪ ،‬بؤية بيرم كردةوة ريَطاي دةرباز‬ ‫بوون بدؤزمةوة‪ .‬بةآلم لةو بيركردنةوة‬ ‫دابووم سآ قةالبة بة ريَطايةكي خؤآلوي‬

‫دادةهاتن كردبوويانة تةث و تؤز‪ .‬بؤم هات‬ ‫و طوتم‪ :‬ئةو خويَريية ضي ل َيهات ئةوة‬ ‫سوثا هات من بآ ضةكم ئةو ضةكدارة‬ ‫نامةردة بزانم دةست دةكاتةوة‪ .‬هةر كة‬ ‫وام طوت جةماعةتي ث َيشمةرطة هةموو‬ ‫ثةرتوبآلوةيان ل َيكردوو كةس بة كةس‬ ‫نةما‪ .‬دووسةد ضةكدار هةر يةكةي بة‬ ‫ريَطايةك راي كرد‪..‬منيش كة سواري‬ ‫ماينةكةم بووم بة فرسةتم زاني ز تاوم‬ ‫داو وةك بؤي دةرضووم ‪ .‬ماينةكة وا‬ ‫نةبوو كة لةالي ئةوان وةسفم كردبوو‪،‬‬ ‫بةلكو بالَدار بوو‪.‬‬ ‫من لةو بيركردنةوة داب��ووم‪ ،‬كة‬ ‫خؤم قوتار كةم لة دةستيان سآ‬ ‫قةالبة بة ريَطايةكي خؤآلوي دادةهاتن‬ ‫كردبوويانة تةث و تؤز‪ .‬بؤم هات و‬ ‫طوتم‪ :‬ئةو خويَريية ضي ل َيهات ئةوة‬ ‫سوثا هات من بآ ضةكم ئةو ضةكدارة‬ ‫نامةردة بزانم دةست دةكاتةوة‪ .‬هةر كة‬ ‫وام طوت جةماعةتي ث َيشمةرطة هةموو‬ ‫ثةرتوبآلوةيان ل َيكردوو كةس بة كةس‬ ‫نةما‪ .‬دووسةد ضةكدار هةر يةكةي بة‬ ‫ريَطايةك راي كرد!‬ ‫رؤيشتم و دووركةوتمةوة ئةوجا‬ ‫جةماعةت بة خةبةر هاتن و دايانطرتم‬ ‫بة تفةنطان و تةقةيةكي زؤري��ان‬ ‫ل َيكردم‪ ،‬بةآلم من تازة دةرضوو بووم‪.‬‬ ‫ب��ةرةو تةقتةق رؤيشتم نزيك بوو‬ ‫لةو ج َيطايةي لـآي بووم‪ .‬رؤذ نيو‬ ‫سعات َيكي مابوو‪ .‬ل��ةوآوة بةدةم زآ‬ ‫بةرةو قزلَو طة ِرامةوة‪ .‬لة ريَطا تووشي‬ ‫مةفرةزةيةكي زؤر هاتم‪ ،‬وةك حاجي‬ ‫ئةحمةد باسي كردبوو‪ .‬لـ َييان ثرسيم‪:‬‬ ‫كاكة بؤ وا شلَةذاوي؟ منيش طوتم‪:‬‬ ‫مندالَ​َيكمان نةخؤشة لة تةقتةق لةسةر‬ ‫مردنة دةضم دايكي دةه َينم ‪.‬نةيان‬ ‫ناسيم لةوانيش دةرباز بووم ‪ .‬ضوومة‬ ‫قزلَو‪ .‬دةرطايةكمان هةبوو لة مالَةكة‬ ‫لي‬ ‫لة الي كانيةكةوة بوو مالَةوة ئاويان َ‬ ‫دةه َينا لةوآ بةرةو دةرطايةكة رؤيشتم‪.‬‬ ‫بينيم قةرةبالَغةو دةنطةدةنط دآ و‬


‫لؤكس داطيرساوة‪ .‬وام زاني خةلَكي‬ ‫طوندةكة هاتوون بؤ الي ماأل و مندالَم‪،‬‬ ‫كةضي ث َييان طوتم‪ :‬ئةوة ‪ 200‬كةسي‬ ‫ديكةش هاتوون لة تؤ دةطة ِريَن‪ .‬طوتم‬ ‫مادام واية ئةو تفةنطةماوة بؤم به َينن‪ .‬بة‬ ‫رةمةزانيش بلَ َين ئةو بةلةمةي هةمان‬ ‫بوو بيباتة شويَن َيكي دي‪ ،‬بةتانييةكيشم‬ ‫بدةنآ بة ماينةكةي دا بدةم‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئارةقةيةكي زؤري كردبوو‪ .‬بةمجؤرة‬ ‫لة ئاوي ساردي زآ بدةم لةشي رةق‬ ‫دةبآو ثةكي دةكةوآ‪ .‬ئيدي ثة ِريمةوة‬ ‫( طوثتةثة ) لةوبةري زآية‪ .‬ئةو بةر لة‬ ‫ضةكداري ئةوان ضؤل بوو ضةكداري‬ ‫ئةواني لـآ نةبوو‪ .‬شةويَك لةوآ مامةوة‪.‬‬ ‫بؤ بةياني بةريَطاي ضةمي رةزان ضوومة‬ ‫بازيان‪ .‬لةوآ ضوومة دآيةك دةليليشم‬ ‫لةطةلَم هات‪.‬‬ ‫من ضوومة ضياي و ماينةكةم‬ ‫حةشارداو كو ِريَكي طؤثتةشم لةطةلَدا‬ ‫بوو ناوي رةحمان بوو‪ ،‬ث َيم طوت بة‬ ‫نةريمان بلَ َي‪ ،‬با ب َيت‪ .‬نةريمان دؤستي‬ ‫مامةي بوو( مةبةستي مام جةاللة)‪.‬‬ ‫بةياني زوو ب��وو نةريمان كةهات‬ ‫خةريكي راوك��ردن بوو‪ ،‬تةفةنط َيكي‬ ‫تةقاندبوو دوو كةوي كوشتبوو بة‬ ‫دةستيةوة بوون‪ .‬لـآي ثرسيم‪ :‬هاتي؟‬ ‫منيش وةآلمم دايةوة‪ .‬دوايي ئاطاداري‬ ‫كردم‪ ،‬كة ث َيرآ زؤريان ل َيداوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫ب َيسوود بووة‪ ،‬تفةنطةشي لة دةرزي ئةو‬ ‫شاخة شاردؤتةوة وا لة بن ئةو دارةية‪ .‬تؤ‬ ‫ل َيرةبة من دةضمةوة مالَ َي نان و ضات‬ ‫بؤ دةه َينم ‪ .‬ماينةكةشت زينةكةي‬ ‫ل َيدةمةوةو كورتان َيكي لةسةر ثشتي‬ ‫دادةن َيم‪ ،‬با كةس نةزانآ هةر وابزانن‬ ‫مايني بارة‪ .‬تا ئ َيوارآ ل َيرة دةبين و‬ ‫لةطةلَتدا ديَم دواي بة ِريَت دةكةم‪.‬‬ ‫ئ َيوارة بةريَكةوتين و طوندةكاني نيشان‬ ‫دةدةم ‪ ،‬ديطوت ئةوة طوندي كاني‬ ‫هةنجيرةي بازيانة‪ ،‬ئةوة طةورة دآية‬ ‫و ئةوة فآلن طوندة‪ .‬من ئةوة ناوةم‬ ‫نةديبوو‪ ،‬نةشارةزا بووم‪ .‬دواي ضووينة‬ ‫خوار طوندي تؤكمةي‪ .‬لةوآ ضووينة‬ ‫طونديَك‪ ،‬نةريمان طوتي سةري ئةو‬ ‫ووآلغانة بطرة‪ ،‬من دةضم سؤراغي‬ ‫ناو طوندةكة دةك��ةم‪ ،.‬كة هاتةوة‬ ‫ثآي راطةيانم سةالمةتة و عةبدولَآل‬ ‫ماوةتي بة خؤي لقةكةيةوة‪ ،‬كة ‪30‬‬ ‫ث َيشمةرطةن ث َيوةندي بة جةماعةتي‬

‫خؤتانةوة كردووة‪ ،‬ئيتر ترست لةسةر‬ ‫نةماوة‪ .‬لةوآ دةضينة مالَي حاجي‬ ‫شةريف‪ ،‬كة ثورزامة تةسليمي ئةوانت‬ ‫دةكةم و من دةطة ِريَمةوة‪ .‬ئةو كاتة‬ ‫ه َيشتا رؤذ هةلَنةهاتبوو‪ .‬كةضووينة‬ ‫مالَةكة ثياوةكة لةوآ نةبوو‪ ،‬نةريمان‬ ‫لةطةأل ذنةكة فسك و هؤريَكيان كرد‬ ‫و طوتي‪ :‬حاجي شةريف لة ماأل نيية‪،‬‬ ‫كة هاتةوة ثآي بلَ َي ئةوة فآلن كةسة‪.‬‬ ‫كابرا ضوويتة ئاشي ئاوآ ز باراش‬ ‫دةه َين َيتةوة‪.‬‬ ‫منيش تفةنط َيكم لة دةستةو‬ ‫دةمانضةيةك لة قةدو دووربين َيكيشم بة‬ ‫ملدا شؤ ِركردؤتةوة‪ ،‬هةروةها تفةنط َيكي‬ ‫زياديشم لةشانة‪ ،‬لةطةأل ماين َيكي باش‪.‬‬ ‫دنيا هات روناك ب َيتةوة‪ ،‬بةآلم ه َيشتا رؤذ‬ ‫هةلَنةهاتبوو‪ ،‬كابرا هاتةوةو بةخ َيرهاتني‬ ‫كردم و طوتي ماندووي نةخت َيك بخةوة‪.‬‬ ‫منيش طوتم خةوم نايآ‪ ،‬بةآلم لة‬ ‫راستيدا دوو رؤذ بوو نةخةوتبووم‪ .‬نان‬ ‫و ضايان ئامادة كرد‪ ،‬طوتم زةحمةت‬ ‫نةبآ‪ ،‬بةلكو مستة جؤيةكيش بدةنة‬ ‫ماينةكةم‪ .‬دواي نانخواردن رؤذهةآلت‬ ‫حاجي شةريف طوتي‪ :‬ضيت دةوآ؟‬ ‫منيش وةآلم��م داي��ةوة‪ :‬تة ِرةمار لة‬ ‫كوآية؟ ث َيكةني طوتي ت��ؤش لة‬ ‫نةخؤشةكاني؟ طوتم بةلَ َي‪ .‬لة تة ِرةمار‬ ‫بارةطاي جةماعةتي خؤماني ل َيبوو‪.‬‬ ‫طوتي تة ِرةمار لةو الية‪ ،‬ئ َيستا لةطةلَت‬ ‫ديَم‪ .‬بة تةنيشت مزطةوتي دآيىكة‬ ‫دا رؤيشتين‪ ،‬لقةكةي عةبدولَآل ماوةتي‬ ‫لةسةر باني مزطةوتةكة بوو‪ ،‬لة ذيَر‬ ‫س َيبةري دار توويةك دانيشبوون‪،‬‬ ‫سةالمم ل َيكردن و ل َييان ثرسيم‪ :‬كاكة‬ ‫بؤ كوآ دةضي؟ منيش طوتم‪ :‬باثيرة‬ ‫من ضةكفرؤشم‪ ،‬لةو ناوضةيةش شة ِرو‬ ‫ئاذاوة هةية ضةك دةفرؤشم‪ .‬طوتيان‪:‬‬ ‫وةلَآلهي بةضةكفرؤش ناضي‪ .‬منيش‬ ‫طوتم‪ :‬ئآ خؤ دزيش نيم‪ ،‬دواي حاجي‬ ‫شةريفيش ثآي راطةياندن‪ ،‬كة دز نيم‬ ‫و طوتيان خوا حافيزت بآ‪ .‬رؤيشتين‬ ‫نزيكي تة ِرةمار بووينةوة‪ ،‬حاجي طوتي‪:‬‬ ‫ئةوة تة ِرمارة‪ .‬تةرةمارسآ طوند بوو ‪:‬‬ ‫تة ِرةماري سةعةي جووتة‪ ،‬سةعةي‬ ‫ناكة و تة ِرةماري ك َيخوا نةسرةدين‪.‬‬ ‫ئاطاداريشي كردم‪ ،‬كة بضمة تة ِرةماري‬ ‫ناوةند سةعةي ضووتة‪ .‬ئيتر ضوومة‬ ‫ئةوآ و ث َيوةنديم ث َيوةكردن و بووم بة‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫دةرويَشيان‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ئةوة سالَي ضةند بوو؟‬ ‫ش َيخ جةنطي‪ :‬سالَي ‪ *1968‬بوو‪.‬‬

‫ماويةتي‬

‫* بة طويَرةي قسةي خالَة ش َيخ‬ ‫جةنطي‪ ،‬كة لة ئةلقةي راب��ردوودا‬ ‫ئاماذةي ث َيدا ئةو كاتةي هاتبوون‬ ‫بيطرن باسي ئةوة دةكا‪ ،‬كة عبدالرحمان‬ ‫ب��ةزاز سةرؤكي وةزي��ران��ي ئةوساي‬ ‫ع َيراق بةياننامةيةكي دةركردووة‪ ،‬كة‬

‫شيَخ جةنطى‬ ‫بة بةياننامةي بةزاز ناسراوة لة سالَي‬ ‫‪ 1966‬بوو‪ ،‬بؤية دةبآ وةآلمي ثرسياري‬ ‫كةكؤن‪ ،‬كة سالَي ضةند بووةو طيراوة‬ ‫و دواي خؤي قوتار كردووة‪ ،‬ئةوة دةلَ َي‬ ‫‪ ،1968‬بةآلم بةطويَرةي زانياريةكاني‬ ‫سةرةوة دةبآ ‪ 1966‬بآ‪.‬‬ ‫لة ئةلقةي داه��ات��ووداو لة بةشي‬ ‫ث َينجةم رووي ثرسيارةكانمان لة خالَة‬ ‫ش َيخ جةنطي دةكةينةوةو دةطة ِريَينةوة‬ ‫ساآلني ث َيشوو تر‪ ،‬بؤ ئةوةي بارودؤخي‬ ‫كؤمةآليةتي ئةو كاتةي كؤية ضاكتر‬ ‫بزانين‪.‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪9‬‬


‫كةلَة ناسراواني شاري كؤية‬ ‫شاعيرو ضاالكواني مافي مرؤظ و ذنان‬ ‫نةزةند بةطى خانى‬

‫نةزةند بةطي خاني‬ ‫نةزةند بةطى خانى هةم شاعيرو هةم‬ ‫ئافرةت َيكى ديارى بوارةكانى مافى مرؤظ‪،‬‬ ‫بةتايبةت لةبوراى مافى ذنان ئةسثى خؤى‬ ‫تاوداوةو ئ َيستا ئةو لةسةر ئاستى جيهانى‬ ‫ئاماذةى بؤدةكري َيت ئةو خاتون َيكى كؤيةيةو‬ ‫سنورى وآلتانى ب ِريوةو وةك مرؤظدؤست َيك‬ ‫ناوى بةدونيا تةى كردوة ‪ ..‬خاوةنى ث َينج‬ ‫ديوانى شيعرية و ضةندين ل َيكؤل َينةوةو‬ ‫تويَذينةوةى لةسةر مافى مرؤظ و مافى‬ ‫ذنان ث َيشكةش كردوةو دةيان سمينارو‬ ‫كؤرى لةم بوارانةدا ث َيشكةشكردوة و‬ ‫خاوةنى ب ِروانامةى دكتؤرايةو ضةندين‬ ‫ئاست و ثلةى زانستى ب� ِري��وة ‪...‬ئ��ةو‬ ‫لةطفتوطؤيةكدا باسى ذيانى خؤي دةكات‬ ‫لةبوارة جياجياكان و شويَنة جياجياكان‬ ‫بةخؤشحالَيةوة لةم طفتتوطؤيةدا وةرامى‬ ‫ثرسيارةكانى طؤظارى كةكؤنى دايةوة‪..‬‬ ‫كةكؤن‪/‬خؤت بناس َينة؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬ن��اوم نةزةند‬ ‫حةمةسديق عبداللةبةطى خانية‪ ،‬كة‬ ‫بةطى خانى لةسةدةى نؤزدةوة لةتاثؤى‬ ‫كؤية تؤمار كراوة‪ .‬لة سالَى ‪ 1964‬لةشارى‬ ‫كؤية لةدايك بووم سةرةتايى و ناوةندى‬ ‫ودواناوةنديم لةكؤية خويَندوة هةروةها‬ ‫زمان و ئةدةبياتى ئينطليزيم لةزانكؤى‬ ‫موسل تةواوكردوة لةسالَى ‪ 1987‬ضومةتة‬ ‫مةنفاو سةرةتا لةدانيمارك و دواتر ضوومة‬ ‫‪10‬‬

‫فةرةنساو َ‬ ‫لةوى زمانى فةرةنسيم خويَندوةو‬ ‫َ‬ ‫دواتر لةخويَندنى باآلسالى ‪ 1997‬دكتؤرام‬ ‫لةزانكؤى سؤربؤن تةواوكرد‪ ،‬دواتر لةبةريتانيا‬ ‫نيشتةج َيبووم‪ ،‬لةزؤر بواردا كارم كردووةة‪،‬‬ ‫وةكو لةمةلَبةندى رؤشنبيرى كوردى و لة‬ ‫(بى بى سى ) ئ َيستا لةزانكؤيةكى بةريتانى‬ ‫وةكو ل َيكؤلةرى باآل كاردةكةم‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬كةلةكؤية بووى خويَندن ضؤن‬ ‫بوو؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬من بةشةوقةوة‬ ‫دةضوومة قوتابخانة زةوقةكى تايبةتم‬ ‫لةقوتابخانة وةردةطرت لةبيرمة كة قوبادى‬ ‫برام بردمية الى ست طوليزارى ناومى‬ ‫تؤماركرد‪ ،‬بةحوكمى ئةوةى ئ َيمة ِرةزوو‬ ‫باخمان هةبوو ِرةزووباخى مشكة ئةمة‬ ‫سةرضاوةى ذيانى ئ َيمة بوو‪ ،‬كةباوكم مرد‬ ‫دايكم سةرثةرشتى ئةم باخةى دةكرد‬ ‫هاوينان دةضووين ل� َ‬ ‫جى‬ ‫�ةوى نيشتة َ‬ ‫دةبووين دةرامةتى ساآلنةى خؤمان دابين‬ ‫دةكرد‪ ،‬زستانان دةهاتينةوة شار بؤئةوةى‬ ‫بضينة قوتابخانة‪ ،‬ضوونة باخضةو طة ِرانةوة‬ ‫بؤشارو ئةمانة ض َيذى تايبةتيان بةمن دةدا‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬دةتوانى باسى ئةوكاريطةريةمان‬ ‫بؤبكةى؟ هةروةهاهاتووضوونى هاوينانى‬ ‫باخضةو زستانانيش خويَندنى شار ئةمانة‬ ‫ضؤن لةهزرى تؤدا تؤماركراون ؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬دووشت كاريطةرى‬

‫لةسةرمن كرد يةكةم شت دايكم ضونكة‬ ‫َ‬ ‫ضوارسال بوو‪ ،‬كة باوكم مرد‬ ‫من تةمةنم‬ ‫ئيدى كة ضاوم كردةوة سةيرم كرد ذن َيك‬ ‫سةردارى خ َيزانةو مالَ​َيك بة ِريَوة دةبات‬ ‫ئةمة ذن لة هزرى من بةرز ِراطرت ئ َيستاش‬ ‫هةربةو ِروانينة كاردةكةم هةرئةمةش واى‬ ‫شى و‬ ‫لةمن كرد‪ ،‬وةكو مرؤظ َيك ب َيمة ث َي َ‬ ‫قسةبكةم و وةكو مرؤظ َيك بخويَنم و ب َيمة‬ ‫طؤ‪ ،‬من تةجاوزى ئةمانةم كرد ئةمةش‬ ‫بةكاريطةرى دايكم بوو‪.‬‬ ‫ك��ةك��ؤن‪ :‬داي��ك��ت ل���ةم ِرووةوة‬ ‫كاريطةربوو؟‬ ‫َ‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬دايكم تابل َيى ذن َيكى‬ ‫ميهرةبان و نةرمونيان بوو هةرضةندة‬ ‫ذن َيكى نةخويَندةواربوو بةآلم زؤر باوة ِرى‬ ‫بةل َيبوردةيى و بةخشندةيى هةبوو ِروحانى‬ ‫بوو نا ِراستةو خؤ ئةمنى بةرةو ئةوة برد‬ ‫كة ئ َيستا منى لةسةر طيرساوةتةوة‪،‬‬ ‫ئةو طةشت و هاتوضوونةى ن َيوان شارو‬ ‫ِرةزوباخى مشكةى ئةمنى ئازادكرد من‬ ‫لةدةرةوة ئازادبووم بةردةوام ِرامدةكردو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بةسةر درةختةكان دةكةوتم‬ ‫سروشت دةذيام لةبيرمة ئةوانةى مة ِرو‬ ‫ماآلتيان هةبوو ضةند بةرخ َيكيان دةدا‬ ‫بةئ َيمةو ئ َيمةش بؤيانمان بةخ َيودةكرد‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوبةرخانة لةناو روبار مةلةوانيم‬ ‫دةكرد دةيانم شوشت خةنةم لةثشتيان‬ ‫دةدا لةبةر هةتاو وشكم دةب��ووةوة‪ .‬ئةمة‬ ‫ئ��ازادى بةمن دةبةخشى سةيرم كرد‬ ‫كضانى ناوشار بةم ش َيوةية ئازاديان نيية‪،‬‬ ‫كة من لةناو ِرةزوباخ و لةدةرةوة ئازادم‪ ،‬زؤر‬ ‫تام و ض َيذم لةم ش َيوة ذيانة وةردةطرت‪.‬‬ ‫كة ب َيطومان ئةمة‪ ،‬وةك قوتابخانةيةك بوو‬ ‫بؤم‪.‬‬ ‫ك��ةك��ؤن‪ :‬زستانان كةدةهاتيتةوة‬ ‫بؤخويَندن و هاوينان كاركردن لةباخضة‬ ‫بيرت لةوة نةدةكردةوة كة هةرخةريكى‬ ‫باخدارى بى ضؤن دةتوانى دريَذة بةخويَندن‬ ‫بدةى؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬بةث َيضةوانةوة‬ ‫ئةوذيانةى ناو سروشت و شارةزايى لةذيانى‬ ‫ِرووةك و كات َيك تؤ نةمام َيك دةض َينى‬ ‫دواتر طةشةدةكات و بةرهةم َيك دةب َيت‬ ‫ئةمة زيرةكيةكى زيهنى بةتؤ دةبةخش َيت‪.‬‬ ‫من بةقوتابيةكى زيرةك ناسرابووم ست‬ ‫طوليزار زؤر شانازى بةمن دةك��رد ئةو‬


‫كاتة كةلةقوتابخانةى سةرةتايى بووم‬ ‫لةدةرسى سروود مامؤستا زاهير دةهات‬ ‫عودى بؤل َيدةداين ئةمة بؤمندالَ​َيك‪ ،‬كة‬ ‫لةقؤناغى سةرةتايى داية زؤرطرينط بوو‬ ‫بةحوكمى ئةوةى خةلَكى شارى كؤية بووم‬ ‫تيثى باواجى زؤركاريطةربوو خويَندنيش‬ ‫لةئاست َيكى تربوو‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬لةضاالكيةكانى قوتابخانة‬ ‫بةشداريت دةكرد؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬لةئامادةكردنى‬ ‫نةشرةكان بةشداريم دةك��رد زياتر‬ ‫سةرثةرشتيم دةك��رد مامؤستا داواى‬ ‫لةقوتابيةكان دةك��رد كةنةشرةيةك‬ ‫ئامادةدةكةين‪ ،‬قوتابيةكانيش شتةكانيان‬ ‫دةه َينا منيش كؤمدةكردةوةو دةمبردة‬ ‫الى كاك دالوةرى ثلكم ئةو ديزاين‬ ‫و نةخشةكانى دةك��رد لةسةر فايل َيك‬ ‫ئامادةمان دةكرد زياتر نةشرة ئامادةكردن‬ ‫دواى نيوةى ساآلن دةبوو‪ ،‬هةروةها لةئينشا‬ ‫زؤر زيرةك بووم جاريَكيان ست نيطارى‬ ‫خوشكى شةهريارى ئينشايةكى منى‬ ‫لةثؤلدا بؤقوتابيةكان خويَندةوة ضونكة زؤر‬ ‫ث َيى جوان بوو دياريةكيشى ث َيبةخشم‪.‬‬ ‫ك��ةك��ؤن‪ :‬يةكةم نوسينت بؤكةى‬ ‫دةطة ِريَتةوة؟ ضى واى ل َيكردى بنووسى؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬بؤتةمةنى ضواردة‬ ‫ثانزة سالَى‪ ،‬دةمخويَندةوة خويَندنةوة‬ ‫كاريطةرى هةبوو‪ ،‬وةكؤمةلَطاى ئ َيمة‬ ‫كؤمةلَطايةكى داخراوة لةسةرمةسةلةى‬ ‫شى‪ ،‬كات َيك كةطةيشتمة‬ ‫ذنان نةضؤتة ث َي َ‬ ‫ناوةندى هاوينان نةدةضووينة سةر باخضةى‬ ‫باخةكةمان نةما‪ ،‬ئةوكاتيش ذنان لةبةردةرطا‬ ‫كةنةدةضووية مةكتةب‬ ‫دادةنيشتن‬ ‫مةحكوم دةبووى‪ ،‬كة لة مالَةوة بن‪ ،‬منيش‬ ‫نةمدةتوانى لةبةردةرطا دانيشم هةر لة‬ ‫ذوورةوة بووم هاوين بوو طةرم بووبةردةوام‬ ‫بى‬ ‫تو ِرةبووم دلطرانيةك داى دةطرتم زؤر َ‬ ‫تاقةت بووم يةكةم نووسينم هاتة بةرهةم‪،‬‬ ‫ئةم نووسينةوم وةك بةلةم َيك بوو هةستم‬ ‫كرد منى برد بؤدونياى ئازادى ئةوكاتة كة‬ ‫دةم خويَندةوة‪ .‬كتابى م َيذووى ئةدةبى‬ ‫كوردى عالئدين سجاديم دةخويَندةوة‬ ‫ئةم خويَندنةوةيةش كاريطةربوو‪ ،‬ئةو‬ ‫كتابانةى دةمخويَندةوة وةرم دةطرت‬ ‫لةكت َيبخانةى يان لةمالَى خاليدسةردؤرى‬ ‫كت َيبخانةيةكيان هةبوو دراوس َيمان بوون‬ ‫لى وةردةطرتن ئاواز هاو ِريَم بوو‬ ‫كتابم َ‬ ‫دةضوومة مالَيان كتابم وةردةطرت نازانم‬ ‫ئةوان ك َييان دةيخويَندةوة‪ ،‬دواتر كةقوبادى‬ ‫برام كتابةكانى ماركسى دةه َيناوة ئةوانيشم‬ ‫دةخويَندةوة‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ئةو نووسينةت ماوة كةيةكةم‬ ‫جارنوسيت؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬بةداخةوة شتةكانى‬ ‫ئ َيرةم هةمووى فةوتا دابووم بةيةك َيك‬

‫بيانثاريَزيَت لةدواى ئةنفال خستبووية ذيَر‬ ‫َ‬ ‫طل تياضوون و هةموونوسينةكانم فةوتان‪،‬‬ ‫يةكةم نووسينم نوس َين َيكى ِرؤمانسيانةى‬ ‫زؤر سادةبوو ئاماذةبوو لةنةبوونى ئازادى‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬يةكةم جار كةى دةركةوتى‬ ‫لةسةرشانؤ؟‬ ‫ن��ةزةن��د بةطيخاني‪ :‬كات َيك ثؤلى‬ ‫ث َينجى ئامادةييى بووم لةضاالكيةكى‬ ‫قوتابخانة دةركةوتم لة ئامادةيي كؤية‬ ‫دةستم كرد بةشيعر خويَندنةوة دواتر‬ ‫زؤر ك َيشةم بؤ دروست بوو‪ ،‬ضونكة من‬ ‫نةتةوةثةرستانة دةمنوسى بؤئةوكاتة‬ ‫بؤمن زؤر حةساس بوو‪ ،‬ست نيطار بؤى‬ ‫باسكردم كةدواتر بةعسيةكان هاتوون‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مندا بكةن‪،‬‬ ‫بؤئةوةى تةحقيق‬ ‫بةآلم مامؤستاكان ثاريَزطاريان ل َيكردبووم‪،‬‬ ‫لةساآلنى ‪ 1981،1982‬زؤر ساويلكانة‬ ‫لةمناسةبةيةكى طشتى دةركةوتم طةنج‬ ‫بووم خويَن طةرم بووم‪ ،‬هةروةها ل َيرةدا‬ ‫ث َيويستة باسى ئةوةبكةم كةلة ثؤلى ث َينج‪،‬‬ ‫كة زانستى و ئةدةبى ل َيك جيادةكريَنةوة‬ ‫من ضومة ئةدةبى ست فةوزيةكمان هةبوو‬ ‫كيمياى ث َيدةطوتين دةيطوت زيرةكترين‬ ‫تةلةبةم ضوويتة ئةدةبى‪ ،‬ئةوسالَة خويَندكارة‬ ‫كو ِرةكان كةضوونة ئةدةبى ذمارةيان ث َينج‬ ‫بوو ثؤلى تايبةتيان بؤنةكردنةوة ه َينايانن‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئ َيمة ت َيكةلَيان كردن بؤية ثؤلى‬ ‫َ‬ ‫ث َينج وشةش ئ َيمة ت َيكةلبووين بةآلم‬ ‫بةداخةوة هةر لة ثؤل بةيةكةوةبووين كة‬ ‫فرسة دادةهات ئةوان دةضوونة دةرةوةو‬ ‫لةئ َيمة جيادةبوونةوة مةجالى دانيشتن و‬ ‫قسةكردنمان نةبوو‪ ،‬جياكردنةوةكة هةر‬ ‫هةبوو هةرضةندة هاوكالسيش بووين‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ئةوكاتة لةدةرةوةى قوتابخانة‬ ‫وةكو شاعيريَك داوةتكراوى يان بةشداريت‬ ‫كردوة؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬نةخ َير‪،‬هةرطيز‪ ،‬قةد‬ ‫من وةك ذن َيك وةك شاعيريَك داوةت‬ ‫نةكراوم‪،‬بةداخةوة!‬ ‫َ‬ ‫لةوى‬ ‫كةكؤن‪ :‬كات َيك ضوويتة زانكؤ‪،‬‬ ‫ضيت كردوة؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬ث َيويسة باسى‬ ‫ئةوةبكةم من بةر ل��ةوةى بضمة زانكؤ‬ ‫كات َيك ثؤلى شةشى ئامادةيى بووم‬ ‫خؤنيشاندان َيك كرا لة سالَى ‪1982‬‬ ‫من طيرام حةوت كض بووين باش بوو‬ ‫نةطوازراينةوة بؤشويَن َيكى تر يان شاريَكى‬ ‫تر هة رلة كؤية ماينةوة خوا هةلَ‬ ‫َ‬ ‫ناطرى‬ ‫قاسماغاش دةورى هةبوو لةئازادكردنى‬ ‫سي ضواريَكيان مةسيحى‬ ‫ئ َيمة‪ ،‬لةو كضانة َ‬ ‫بوون‪ ،‬سانيةى وةستا كةريمى بوو كض َيكى‬ ‫تربوو هى شةوط َي ِرى ن��اوى ثةخشان‬ ‫كانةبى بوو‪ ،‬لةخؤنيشاندانةكة هةموومان‬ ‫طيران بةحةربةخةت َيكيان بةن َيوضاوانمان‬ ‫داه َينا‪،‬ئ َيمة ئةو كاتى خويَن طةرم بووين‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫خويَندنيان كردبووة عةرةبى ئةمة يةك َيك‬ ‫بوو لةهؤكارةكان هةروةها سةركوتكردن و‬ ‫نةبوونى ئازاديش هؤكاربوون‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ضؤن خؤنيشاندانةكةتان كرد‬ ‫خؤتان بؤئامادةكردبوو؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬خؤنيشاندانةكة‬ ‫ئةوكاتةبوو كة لة سةرانسةرى كوردستان‬ ‫خؤنيشاندان دةستى ث َيكردبوو جموجؤلَةكة‬ ‫كةوتبوة ناوقوتابخانةكانى ئامادةيى كة لة‬ ‫كؤيةش خؤنيشاندانةكة كرا خؤرسكانة‬ ‫ئامادةبووين و ضووينة سةرجادةو لةالى‬ ‫فولكة حاجى قادر طيرام‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬لةقوتابخانةوة تافولكةضوون‬ ‫بةخؤنيشاندان؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬ئةو ِرؤذةى كة‬ ‫بةتةمابووم بضمة خؤنيشاندانةكة نةضوو‬ ‫بوومة قوتابخانة لةمالَةوة ضوومة فولكة‬ ‫مالَمان لةطة ِرةكى بايزاغا بوو‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ضةند طيران؟ ئازاردان هةبوو؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬ضةند هةفتةيةك‬ ‫طيراين ئازاردانيش هةبوو زياتر بةشةقازيلة‬ ‫ل َييان دةدان وة حةربةيةكيشيان‬ ‫بةن َيوضاوانمان داه َينابوو‪ ،‬ئةوةى طرينط‬ ‫بوونةطوازراينةوة بؤشاريَكى تر‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ئةوكاتة تةنزيمى بوون؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬بةلَ َى تةنزيمى بووين‪،‬‬ ‫ئ َيمة سةربازى ونين‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬دواتر كةضوويتة زانكؤ‪ ،‬ك َيشةت‬ ‫بؤدروست نةبوو؟‬ ‫نةزةند بةطيخاني‪ :‬كات َيك لةموسل‬ ‫لةزانكؤ بووم خؤنيشاندان كرا بةشداريم‬ ‫كرد ب��ةردةوام فشارم لةسةر بوو ئازادنة‬ ‫بووم‪ ،‬بةآلم لةزانكؤ دونيايةكى تر بؤمن‬ ‫ِرةخسا ف َيرى عةرةبى و ئينطليزى بووم‬ ‫هةنديَك مامؤستاى باشمان هةبوو‬ ‫لةبةريتانياو فة ِرةنساوة هاتبوون فةزاى‬ ‫زانكؤ منى طةياندة ئاست َيكى ترى‬ ‫رؤشنبيرى كؤمةل َيك برادةرى كةركوكى‬ ‫و سل َيمانى و شارةكاني ترم هةبوو زياتر‬ ‫لة ِرووى ِرؤشنبيريةوة هؤشيار بوومةوة‪،‬‬ ‫هةروةها زؤر نائوم َيدبووم لةموفاوةزاتى‬ ‫سالَى ‪1984‬ى ن َيوان شؤ ِرش و حوكمةت‬ ‫لةوكاتةوة من ضاالكى سياسيم وةستا ئةو‬ ‫كات دةم طوت ئ َيمة خؤمان بةخت دةكةين‬ ‫و ذيانى خؤمان دةخةينة مةترسيةوة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫وةثرسيشمان ث َينةكراوة ضؤن‬ ‫حوكمةت دانيشتون و موفاوةزات دةكةن‪،‬‬ ‫دةمانطوت ضؤن ئةمةدةب َيت؟ ئةو كاتة ئ َيمة‬ ‫طروث َيك بووين ئاوا بيرمان دةك��ردةوة‪،‬‬ ‫ئةم طروثة زؤر بةيةكةوة مناقةشةمان‬ ‫دةكرد بيرو ِراى سياسيمان ئالَوطؤ ِردةكردو‬ ‫كتابمان لةيةكتر وةدةطرت‪.‬‬ ‫ماويةتي‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪11‬‬


‫سةيرانةكةي هةرمؤتة‬ ‫َ‬ ‫حوسين حاجي قادر ‪ -‬ئاري‬ ‫سالَي ‪ 1952‬ثؤلي س َييةمي ناوةندي بووم‬ ‫لة كؤية‪ .‬بة ِريَوةبةري قوتابخانةكةمان‬ ‫مامؤستا ( شةفيق سابير) بوو يادي‬ ‫بةخ َير‪ .‬ئةو قوتابيانةي لة ثؤلةكةش‬ ‫بوون ئةوانة بوون‪ ( :‬جوس َيني حاجي‬ ‫قادال‪ ،‬سمكؤ مةغديد‪ ،‬تؤفيق ئةحمةد‪،‬‬ ‫جةالل حةمةد قادر‪ ،‬جةودةت محةمةد‪،‬‬ ‫عةبدولكةريم سةدرةدين‪ ،‬عةبدولرةزاق‬ ‫بيمار‪ ،‬عةبدولرةزاق تاهير ضةلةبي‪ ،‬سمكؤ‬ ‫محةمةد‪ ،‬فاروق محةمةد‪ ،‬عومةر خدر‪،‬‬ ‫عةبدولَآل كةريم‪ ،‬جةمال قادر ياسين‪،‬‬ ‫جةمال تاهير‪ ،‬سةالح حةمة سةعيد‪،‬‬ ‫سةالح يةعدي‪ ،‬بةكر سةعدي‪ ،‬فوئاد زةكي‬ ‫هةناري‪ ،‬جةواد شةفيق‪ ،‬عةبدولخالق‬ ‫عةلي‪ ،‬خاليد دل َير‪ ،‬كةمال سديق‪ ،‬عومةر‬ ‫حةمةد رةسول‪ ،‬سديق سادق‪ ،‬محةمةد‬ ‫سادق‪ ،‬حةسةن حةمةد بةط و عةمان‬ ‫حةننا‪ .‬هةروةها دوو قوتابي بةتةمةن‬ ‫طةورة‪ ،‬كة (‪ )6-5‬ساآلنلة ئ َيمة طةورةتر‬ ‫بوون‪ .‬قوتابخانةيان بةج َيه َيشتبوو دواي‬ ‫طة ِرابوونةوة ئةوانيش ( عةبدولرةزاق باقي‬ ‫و حيسامةدين تةيب ناسراو بة شةعب)‬ ‫بوون‪ .‬لة ناو قوتابيةكان كاك حيسامةدين‬ ‫مان بة برا طةورة دانابوو‪ (..‬طةرانةوةكةي‬ ‫حيسامةدين س���ةرة ِراي خويَندنةكة‬ ‫مةبةستي راستكردنةوةي تاي تةرازووي‬ ‫قوتابياني اليةنطيري سةر بة ثارتي ت َيدا‬ ‫بوو‪ ،‬ضونكة ئةو كاتة تاي تةرازووكة‬ ‫بة الي قوتابياني ( يةك َيتي قوتابياني‬ ‫طشتي) سةر بة ضةثةكاندا السةنط بوو‪.‬‬ ‫يةك َيتي قوتابياني كوردستانيش سالَي‬ ‫‪ 1952‬دامةزرا‪.‬‬ ‫دواي نيوة ِرؤي رؤذيَكي س َيشةمة(‬ ‫ئةو كات خويَندن دوو دةوام بوو) ضةند‬ ‫قوتابيةكي ثؤلي س َييةم كةوتينة طفتوطؤ‬ ‫بؤ ئةوةي رؤذي ضوارشةممة سةيران َيك‬ ‫بؤ هةرمؤتة س��از بكةين‪ .‬ئ��ةوة بوو‬ ‫ب ِريارمان دا لةسةر دا‪ .‬لةو كاتةش كاك‬ ‫حيسامةدين طةيشتة قوتابخانةو ثرس‬ ‫و راي ث َيكرا‪ ،‬ئةويش بيرؤكةكةي ثةسند‬ ‫كردو ضووينة ث َيش دةرطاي ثؤلةكة و بة‬ ‫يةكجار هاوارمان كرد‪ :‬سبةينآ سةيران‬ ‫لة هةرمؤتة‪ .‬ئينجا قوتابياني ثؤلي يةكةم‬ ‫و دووةميش هاتنة دةرةوةو هةموو بة‬ ‫‪12‬‬

‫يةكجار هاوارمان كرد‪ :‬سبةينآ سةيرانة‬ ‫لة هةرمؤتة‪ .‬مامؤستا شةفيق سابيري‬ ‫بة ِريَوةبةر لة ذوورةكةي خؤي هاتة دةرةوةو‬ ‫داواي ضةند قوتابيةكي كرد‪ ،‬كة بضينة‬ ‫ئيدارة‪ .‬ئةوانيش ضوون و مةبةستةكةيان‬ ‫ت َيطةياند‪ ،‬ئةويش طوتي‪ :‬باشة سةيرانة‪،‬‬ ‫بةآلم ث َيويستة سبةينآ زوو رةزامةندي‬ ‫(موديري مةعاريف) لة هةول َيرةوة‬ ‫وةربطرين‪ .‬قوتابيةكان ئةو قسةيان بيست‬ ‫و دووبارة هاواريان كردةوة‪ :‬سةيرانة لة‬ ‫هةرمؤتة‪ .‬ئينجاقوتابيةكان بوونة تاقم تاقم‬ ‫و دةستكرا بة ثارة كؤكردنةوة بؤ ك ِريني‬ ‫خواردن و شتوومةكي ث َيويست‪ .‬تاقمةكةي‬ ‫ئ َيمة بريارماندا( ياثراخ و خورماو روون‬ ‫و ئةستووكة بةروون) دروست بكةين و‬ ‫طوتيان دةبآ خواردنةكة لة مالَي (حوس َين‬ ‫قادر) داية( ئةلفية) بؤمان دروست بكات‪.‬‬ ‫ئةوةبوو ضوومةوة مالَ َي و دايكم ئامادةيي‬ ‫خؤي نيشانداو لةطةأل دوو قوتابي ضووينة‬ ‫بازار ( كةرةستةي ياثراغ و ضةند كيلؤ‬ ‫خورما و طؤشت و برنج و روونمان ك ِري‬ ‫و ه َينامانةوة مالَ َي و دايكم طوتي دةبآ‬ ‫بضيت ئاطاداري ضةند كض َيكي مالَة‬ ‫جيرانةكةمان بكةيت‪ ،‬بؤ ئةوةي ب َين‬ ‫خورماكة ضاك بكةن و يارمةتيم بدةن‪.‬‬ ‫ئةوانيش هاتن و بؤ شةوآ مةنجةلَ​َيكي‬ ‫طةورة ثاثراغث َيضرايةوةو تةشت َيك خورما‬ ‫و رووني سةر بةه َيلكة ئامادة كرا‪ .‬دواي‬ ‫مةال بانطداني بةيانيش ئاطردراية بةر‬ ‫مةنجةلَة ثاثراغ و كوآل‪.‬‬ ‫ئينجا ض��ووم��ة دوك��ان��ي وةستا‬ ‫موستةفاي نانةوا هةندآ ئةستووكة‬ ‫بةروونم ه َينا‪ ..‬زؤري ث َينةضوو قوتابيةك‬ ‫ئ َيستريَكي ه َينا ث َيش دةرطاكةمان‬ ‫ت َي ِريَكي بةسةردا شؤ ِرببؤوة ‪ ،‬سةماوةريَك‬ ‫و شتوومةكي ث َيويستمان خستة ناوي‬ ‫و سواري ئ َيسترةكة بووم و مةنجةلَة‬ ‫ياثراغمان لةبةردةم دانام و ل َيخورة بةرةو‬ ‫طردي (مام جةرديس)‪ ،‬كة بةرامبةر‬ ‫قوتابخانةكةمان بوو (ئ َيستا شويَنةكةي‬ ‫باغضةي طشتىية)‪ .‬كة ضووين ذمارةيةكي‬ ‫زؤري قوتابيان شتوومةكةكانيان لةسةر‬ ‫طردةكة و دةورو ثشتيطردةكة دانابوو ‪.‬‬ ‫زؤري ث َينةضووهةموو قوتابيةكان ئامادة‬ ‫بوون و ضاوةنوا ِري مامؤستاي بة ِريَوةبةرمان‬ ‫دةكرد‪ ،‬كة لة دايةري ( ثؤست بطة ِريَتةوةو‬

‫بزانين بة تةلةفؤن قسةي لةطةأل مودير‬ ‫مةعاريفي هةول َير كردووةو ضي ث َيطوتووة‪.‬‬ ‫ثاش ماوةي َيك مامؤستا شةفيق هاتةوةو‬ ‫ضووة ذوورةك��ةي خؤي و دواي هاتة‬ ‫دةرةوةو قوتابيةكان لـيآي نزيك‬ ‫بوونةوة‪ ،‬ئةويش لةسةرةخؤ طوتي‪ :‬قوتابية‬ ‫خؤشةويستةكان بة داخةوة ث َيتان دةلَ​َيم‪،‬‬ ‫كة موديري مةعاريف رةزامةندي نةبوو لة‬ ‫سةر سةيرانةكةي ئةم ِرؤ‪ ،‬ضونكة ث َيويستة‬ ‫ضةند رؤذ ث َيشةكي بة كيتابي رةسمي‬ ‫ئاطادارمان بكةن‪ ،‬بؤية داواتان ل َيدةكةم‬ ‫ئ َيستا هةمووتان شتوومةكةكانتان‬ ‫هةلَبطرن و ب ِرؤنة طؤ ِرةثاني قوتابخانةكة‪،‬‬ ‫يان لة ذوورةكان سةيراني خؤتان بكةن‪.‬‬ ‫بةآلم قوتابيةكان هةموومان بة يةكجار‬ ‫هاوارمان كرد‪ :‬سةيرانة‪ ،‬سةيرانة‪ ،‬سةيران‬ ‫لة هةرمؤتةية) مامؤستا شةفيق لةطةأل‬ ‫مامؤستاكان ضوونة ذوورةوةو لة دةرةوةش‬ ‫هاوار هاوار بوو ( سةيرانة‪ ،‬سةيران لة‬ ‫هةرمؤتةية)‪ .‬قوتابيةكان كؤبونةوةو‬ ‫ب ِرياردرا‪ ،‬كة ب ِرؤينة هةرمؤتة‪ ،‬بةآلم ث َيش‬ ‫رؤيشتن كاك حيسام بة دةنط َيكي بةرز‬ ‫طوتي‪ :‬مامؤستا شةفيق و مامؤستايان ئ َيمة‬ ‫ب ِريارمان دا‪ ،‬كة سةيرانةكة لة هةرمؤتة‬ ‫بكةين و ئ َيستا وا دة ِرؤين‪ ،‬ئ َيوةش كةيفي‬ ‫خؤتانة‪ .‬مامؤستاكان ضوونة ذوورآ و‬ ‫ثاشماوةيةك هاتنة دةرةوةو مامؤستا‬ ‫شةفيق طوتي‪ :‬مة ِرؤن ئ َيمةش لةطةلَتان‬ ‫ديَين‪ .‬ئينجا بوو بة ضةثلَةل َيدان و هاوار‬ ‫سةيران لة هةرمؤتة‪.‬‬ ‫مامؤستاكان ث َيشكةوتن‪ ،‬كة ئةوانة‬ ‫ب��وون‪ ( :‬شةفيق سابيري بة ِريَوةبةر‪/‬‬


‫مامؤستايان خةليل حاجي نةجم‪،‬‬ ‫ج��ةم��ال غ��ةف��وور‪ ،‬عةبدول ِرةحمان‬ ‫مح َيدين‪ ،‬عةبدول ِرةحمان سةيد عةلي‪،‬‬ ‫فةتحولَآل عةبدولَآل‪ ،‬عةبدول ِرةحمان‬ ‫ئةمين‪ ،‬عةبدولوةهاب دةباس و ضةند‬ ‫مامؤستايةكي ديش)‪ .‬قوتابيةكان كةوتينة‬ ‫دوايان‪ ،‬منيش سواري ئ َيسترةكة بووم و‬ ‫مةنجةلَي ياثراغم لةبةردةمي خؤم دانا‪.‬‬ ‫سيةرةتا طةيشتينة س َيتاقان‪ ،‬ثاشدان‬ ‫بةرةو ريَطاي سةلكي كافري‪ ،‬بةآلم كةم‬ ‫قوتابي هةبوو بةردي ث َيدابدات‪ ،‬ضونكة‬ ‫زؤربةيان دةيانطوت‪ ،‬ئةوة شويَني باب و‬ ‫باثيرانة‪ ،‬كة بةرطريان لة شارةكة كردووة‪.‬‬ ‫كة لةوآ رةت بووين قوتابي ذيكةلَة و‬ ‫قسةخؤش و حيكايةتخوان و دةنطخؤش‬ ‫(كاكة عةبدولَالي سؤفي كةريم) بة‬ ‫دةنطة خؤشةكةي دةستي ث َيكرد‬ ‫(شيرنآ لةيالنآ لةيالني شيرنآ بابضينة‬ ‫سةيرانى) هةموو قوتابيةكان بة يةكجار‬ ‫بؤيان دةط َي ِرايةوة‪.‬‬ ‫لة كاتي ضوونة خوار بة نش َيويَك‬ ‫ئ َيسترةكةي من كةوتة لؤقةو مةنجةلَة‬ ‫ياثراغ السةنط ب��وو‪ ،‬هةندآ لة ئاوة‬ ‫طةرمةكةي بةسةر القم دا رذا ‪ ،‬بةآلم‬ ‫هةرضونآ بوو خؤم و دوو برادةر نةمان‬ ‫ه َيشت مةنجةلَة ياثراغ بكةويَت و‬ ‫قوتابيةك هات سةري ئ َيسترةكةي راك َيشا‬ ‫تا بة سةالمةتي طةيشتينة هةرمؤتة‪...‬‬ ‫قوتابيةكان هةر تاقمةي لة ذيَر دار‬ ‫زةيتوون هةنارةكان لة قةراغ رووبارةكة‬ ‫دابةش بوون ( ئةو كاتي ئاويَكي زؤر لة‬ ‫تؤثزاواوة بةرةو رووباري هةرمؤتة دةهاتة‬ ‫خ��وارآ)‪ .‬لة ضةند الوة ئاطر كرايةوةو‬ ‫سةماوةر جؤش درا و رايةخ راخرا‪.‬‬ ‫ثاشماوةيَيك كؤ ِري شايي طؤراني و‬ ‫ياري س َيبازي تةندوورة سورآ و طوريس‬ ‫ك َيشةكي و هةندآ ياري دي دةست‬ ‫ث َيكرا‪ .‬ث َيش نيوة ِرؤ ضةند قوتابيةك‬ ‫سةرداني كةنيسةي هةرمؤتةمان كردو‬ ‫لة اليةن مامة قةشة ث َيشوازيمان ل َيكرا‪.‬‬ ‫كاتي نيوة ِرؤ هات و لة ضةند اليَيك‬ ‫سفرة راخرا و مةنجةلَةكان بة تاألكران‬ ‫و مامؤستاكانيش دةع��وةت ك��ران و‬ ‫بة قسةي خؤش دةي��ان دواندين‪ .‬ضا‬ ‫خورايةوةو ديسان سةفي شايي ش َيخاني‬ ‫و سآثآي لة ضةند الوة ريَكخرا‪ ،‬تا دواي‬ ‫عةسر ‪ .‬ئينجا فيكةي خؤ ئامادةكردن‬ ‫بؤ طة ِرانةوة ل َيدراو قوتابيةكان كةوتنة‬ ‫خؤ كؤكردنةوة‪ .‬مامؤستاكان ث َيشكةوتن‬

‫هةرمؤتة ‪ 1952/4/16‬لة ضةثةوة بؤ راست‪ :‬راوةستاوةكان ئةوانةي دةناسر َينةوة ‪ :‬عةبدولرةزاق‬ ‫َ‬ ‫فةحتولآل‪ ،‬ئيسحاق جةرجيس‪ ،‬سادق مةعروف‪،‬‬ ‫بيمار‪ ،‬مسكؤ مةغديد‪ ،‬عةوبدولرةمحان رةسول‪ ،‬فاتيح‬ ‫َ‬ ‫نَ‬ ‫حوسي حاجي قادر‬ ‫دلشاد تؤفيق‪ ،‬دوا كةسي راوةستاوةكان لة ضةثةوة‬

‫هةرمؤتة‪ 1952 /4/16 :‬لة ضةثةوة بؤ راست‪ :‬راوةستاوةكان ‪ :‬عةبدولرةزاق بيمار‪ ،‬مسكؤ مةغديد‪،‬‬ ‫جةالل حةمةد‪َ ،‬‬ ‫دلشاد تؤفيق‬ ‫نَ‬ ‫حوسي حاجي قادر‪ ،‬فاتيح‬ ‫دانيشتووةكان‪ :‬ئيسحاق جةرجيش‪ ،‬عةبدولرةمحان رةسول‪،‬‬ ‫َ‬ ‫فةحتولآل‪.‬‬ ‫و ئ َيمةش لة دوايان‪ .‬ديسان كاكة عةبة‬ ‫دةستي ث َيكردةوةو ئةو جارةيان ( شيرنآ‬ ‫لةيالنآ هاتينةوة لة سةيرانآ) لةطةأل‬ ‫ضةند طؤرانيةكي خؤش‪ .‬تا طةيشتينةوة‬ ‫بةردةطاي قوتابخانةكةمان و لةوآ‬ ‫بآلوةمان ل َيكرد و هةر كؤمةلَةو بةرةو‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫مالَي خؤيان‪ .‬ئةو رؤذةش رؤذيَكي زؤر‬ ‫خؤش بوو لة ذياني قوتابيةكان‪.‬‬ ‫ويَنةكان لة ئةرشيفي مامؤستا‬ ‫حوس َيني حاجي قادرة نووسةري ئةم‬ ‫بابةتة‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪13‬‬


‫تابلؤي شةهيداني(‪30-7‬ي‪)1963/7/‬و ضةند ثيَشنياريَك‬

‫فازيل شةورِؤ ‪-‬كؤية‪-‬‬ ‫بةعس‪ :‬طةلةطورطة خويَرييةكةي‬ ‫تكريت‪ ،‬ويستي ‪ 1963/ 7/ 7‬بكاتة ِرؤذي‬ ‫مةرطةسات وكؤض كةوتن و خةفةكردني‬ ‫روح��ي داطيرساوي ن��ةوةي شاريَك‪،‬‬ ‫كة بةدريَذايي م َيذوو‪ ،‬لة خولقاندني‬ ‫هةموو راثةرين َيكدا‪ ،‬هةر خؤرثةرست‬ ‫وطيان لةسةردةست وث َيش قافلَةضي‬ ‫ب��ووة ئةو بةعسيية ضةنط بةخويَنة‬ ‫ب َيدةرث َييانة‪ ،‬ه َيندة طةلحؤ بوون لة‬ ‫طةمذةيي وناحةرامزاييدا‪ ،‬واياندةزاني‬ ‫بة تيرةبارانكردني ئةهلي كةسةبةو‬ ‫جوت َيارو ذني دووطيانة‪ ،‬شارةكةي‬ ‫كؤ‪ ،‬جوجولَةترس َين و زراوضوو دةكةن‬ ‫‪.‬نةياندةزاني يان خؤيان وانيشاندةدا كة‬ ‫نازانن‪ ،‬هةر خ ِرةبةردو كةرثووض َيكي ئةم‬ ‫شارة كةللة سةري ثلَينط َيكةو لق وثؤثي‬ ‫هةر دار هةنارو دارزةيتون و شةكرةباوييكي‬ ‫َ‬ ‫خةزال و خاتووزين َيكة‪.‬‬ ‫قذو ثرضي‬ ‫ئةو بةعسيية شةيتان ِرةفتارانة‪،‬‬ ‫بةمةش نةوةستان‪ ،‬نامةردانة لة رؤذي ‪30‬‬ ‫‪ 1963 / 7 /‬رةقي زةردةباوي هةزارسالَةي‬ ‫َ‬ ‫منال وثيروكةنةفتي‬ ‫خؤيان‪ ،‬بةسةر‬ ‫ستةم دي��دةو خ َيرلةخؤنةديوي ئةم‬ ‫ش��ارة ئاطرت َيبةربووة دا ب��اران��د‪ .‬ئةو‬ ‫حةياضووانة نةياندةزاني ترؤثك وكةثكة‬ ‫شاخي هةيبةسولَتان وباواجي‪ ،‬ه َيالنةو‬ ‫ج َينةزةرطةي بازو هةلؤيانن‪ ،‬هةر ب َيضوة‬ ‫بازو هةلَؤية‪ِ ،‬رةووشار ف ِرةف ِري بالَيانةو لة‬ ‫َ‬ ‫طةل ساييةي روحي (حاجي)دا‪ ،‬طزنط و‬ ‫مةردايةتي وبزةي دوا ِرؤذ‪ ،‬بةسةر خةلَكي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ضةثةل‬ ‫شارودي دا دةبةشنةوة‪ .‬ئاي كة‬ ‫وطةمذةو دةسترةش بوون ئةو بةعسيية‬ ‫‪14‬‬

‫ضاوشؤ ِرانة!!!‬ ‫شار نةترسا‪ ،‬شةقام نةطريا‪ ،‬مزطةوت‬ ‫ك ِرنوشي نةبرد‪( ،‬منيرةكاني جةليزادة)‬ ‫مات نة بوون‪ .‬بةرةبةياني ‪،1964 / 7 / 7‬‬ ‫ث َيش مةالبانط دانان‪ ،‬كوروبراوئاموزاكاني‬ ‫سولةيماني محةمةدي قاوةضي وحةننا‬ ‫يوسف توماو رةفيق ئةحمةد مستةفاو‬ ‫سةرديوارةكاني‬ ‫هةظالَةكانيان‪.....‬‬ ‫ك��ؤن��ةس��ةراي كؤية ‪ -‬ك��ة ئ َيستاكة‬ ‫بالَةخانةودوكانن لة ن َيوان مةيداني‬ ‫فولكةي حاجي قادرو تةكيةيي تالَةباني‬ ‫ ِرةش داثؤشي بة ضةند الفيتةيَكي ث ِر‬‫لة حةرفي نوورو ئاطر‪ .‬الفيتةيَكيان لة‬ ‫سةري نووسرابوو ‪( :‬شةهيداني ‪30-7‬ي‬ ‫‪ 1963 / 7/‬نةمرن وتؤلَةس َينةرةون‪.‬‬ ‫بؤ َ‬ ‫كؤي دةضن ! )‪.‬ئةو رؤذة‪ ،‬بة عسيية‬ ‫ترسنؤكةكان‪ ،‬سعات نؤي بةياني بة‬ ‫دةبابةيَكةوة بةرةو فولكةي حاجي قادر‬ ‫هاتن و بة دةستي لةرزؤكةوة الفيتةكانيان‬ ‫بي هيض كاردانةوةيَك سةريان‬ ‫ل َيكردوةو َ‬ ‫شؤ ِركردو هةآلتن‪.‬‬ ‫ئةو سةردةمة شار‪ ،‬بؤ م َيذوو سروودي‬ ‫دوا رؤذي دةطووتةوة‪ :‬لة بةرةبةباني رؤذي‬ ‫‪ - 1965 / 7 /7‬سالَة رؤذي نةمران‪-‬‬ ‫ضةند خؤبةختكةريَك‪ ،‬الفيتةيَكي زؤر‬ ‫طةورةيان بة ِرايةلَةي تةلي كارةباي ن َيوان‬ ‫دةرطاي سةراي كؤن وديواري سةرةوةي‬ ‫دوكانةكةي حةمةدي عةوآل جةيدي‪ -‬كة‬ ‫دةكاتة سةر ضراي ترةفيكةكةي ئ َيستا‪-‬‬ ‫هةلَواسي بوو‪.‬‬ ‫خةلَك وخواي شارةكة بؤ سةيركردني‬ ‫ئةم الفيتةية خر كؤببوونةوة ببوونةوة‪.‬‬ ‫ك��ةس نةيدةزاني ضلؤن دةستييان‬ ‫طةيشتؤتة ئةم ِرايةلَة بةرزوبلَندةو ضؤن‬ ‫ئةم كارةيان ئةنجام داوة‪ .‬ئةو رؤذة كةس‬ ‫سةرلي‬ ‫نةبي‪ ،‬وايان‬ ‫َ‬ ‫بةحالَي بةعسييةكان َ‬ ‫ش َيواو ب��وو‪ ،‬هةرضةندي دةي��ان كردو‬ ‫دةيان برد‪ ،‬نةياندةزاني ضؤن ئةم الفيتة‬ ‫داطرنة خوارةوة‪ ،‬تا تةلةكةي كارةبايان نة‬ ‫ثض ِراند هيضيان بؤ نةكرا‪ .‬حةرفةكاني ئةم‬ ‫الفيتةية بة رةنط َيكي سووري ئةرخةواني‬ ‫نووسي ب��ووي‪( :‬شةهيداني ‪30-7‬ي‪/‬‬

‫‪ 1963/7‬بة خويَني سوور ئازادي بةدةست‬ ‫دةه َينن‪–).‬بؤ م َيذوو دةيط َيرمةوة بؤ‬ ‫خؤم َ‬ ‫لي بوو‬ ‫لةوي راوةستا بووم و طؤيَم َ‬ ‫ثؤليس َيك دةيطووت ‪ :‬ئةم الفيتةية‌‌‌ فيعلي‬ ‫شوعييةكانة‪-‬‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫*‬ ‫ئيمرؤ كة ‪ 2009/11/21‬ي��ة‪ ،‬بؤ‬ ‫شكؤمةندي و نةمري ئةم دوو ثؤلة‬ ‫شةهيدةي رؤذان��ي ‪ 1963/7/7‬وة ‪30‬‬ ‫‪1963/7/‬ي شاري كؤية‪ ،‬كاريَكي هونةري‬ ‫ئةنجام دراوة‪ ،‬كة بريتيية لة تابلؤيَةكي‬ ‫مة ِرمةر بؤ هةر شةهيديَك‪ ،،‬ويَنةو زانياري‬ ‫ئةوي لة سةر تؤمار كراوة ‪ .‬ئةم بةردة‬ ‫مة ِرمة ِرانةش لة بةشي هةرةسةرةوةي‬ ‫ئةو دينطةضةمةتؤيَانة ضةسث َيندراون كة‬ ‫لي بةسترابؤونةوة طوللةباران‬ ‫شةهيدةكاني َ‬ ‫كران لة شةقامي حاجي قادري كؤيي‪.‬‬ ‫بيرؤكةي ئةم كارةيش لة سالَي ‪ 1992‬لة‬ ‫اليةن كاك قادر بةشدار‪-‬تويَذةرو وةرط َير‬ ‫لة تةلةظزيؤني طةلي كوردستان كةنالَي‬ ‫كؤية‪،‬ئاماذةي ث َيكراوةو لة سالَي ‪2009‬‬ ‫خاتوو كوردوعومةر‪ -‬قائمقامي كؤية‪-‬‬ ‫ج َيبةجي كردوة‪.‬‬ ‫‌هةرضةندة ئ��اوردان��ةوةك��ة دةبوايا‬ ‫زؤرزووت����ر ئةنجام ب��دراب��وواي��ة‪ ،‬من‬ ‫دةستخؤشييان ل َيدةكةم و بة مةبةستي‬ ‫تؤكمةكردن و جوانكاريَكي سةردةمانةي‬ ‫ئةم كارة هو‌نةرية‪ ،‬وا( حةوت) ث َيشنياري‬ ‫خؤم دةخةمة بةر ضاوي بةرثرسياراني‬ ‫شارةكةم‪.‬‬ ‫يةكةم‪ :‬تابلؤيَك بةزماني كوردي و‬ ‫عةرةبي وئينطليزي بة ديواري سةرسةري‬ ‫شةهيدةكان هةلَبواسريَت‪ ،‬ت َيدا ئاماذة‬ ‫بي تاوانانة‬ ‫بكريَت ( ل َيرةدا ئةم سيظلة َ‬ ‫بةبي دادطايي كردن بة ثشت َيني خؤيان‬ ‫َ‬ ‫بةسترانةوةوطوللةباران كران)‪ .‬ئةم جؤرة‬ ‫زانياريية ثويَستة‪ ،‬نة كؤ تةماشاضي َيكي‬ ‫بي ئاطا‪ ،‬وا ت َيبطات كة ئةمانة كةسان َيكي‬ ‫َ‬ ‫ث َيشمةرطة بووين و لة شةروث َيكداداني‬ ‫شاخدا شةهيد كراون‪( .‬قةبارةي تابلؤكة لة‬ ‫دةووري ‪ 50‬سمنتيمةتر بة‌‪ 3‬مةترب َيت‪).‬‬ ‫دووةم‪ :‬ل��ة س��ةرس��ةري هةر‬


‫شةهيديَك ئ��اآلي��ةك��ي كوردستان‬ ‫بضةق َيندريَت‪ (.‬لوولة بؤري َيةكي يةك‬ ‫ئينجي ‪ 50‬سمنتيمةتري لةن َيو دينطةطة‬ ‫بة طؤشةي ‪ 45‬ثلة دةضةق َيندريَت و داري‬ ‫تي دةئاخنريَت‪ .‬كة ئاآلكة كؤن‬ ‫ئاآلكةي َ‬ ‫بوو يان د ِرا ئاآليةكي نؤ دادةندريَت‪).‬‬ ‫َ‬ ‫سييةم‪ :‬لة بةر ذيَرث َيي هةر دينطةيَك‬ ‫ئينجانةيَكي َ‬ ‫طؤل (قةبارة مام ناوةندي )‬ ‫لةسةر بةرديَكي مة ِرمة ِر دادةنريَت وطولَي‬ ‫سووري ت َيدا دةرويَندريَت ورؤذانة‪َ ،‬‬ ‫سال‬ ‫دوانزةي مانط‪ ،‬ئةم ئينجانةطوآلنة خزمةت‬ ‫دةكريَن و ئاودةدريَن‪( .‬بةرثرسان‪،‬كةساني‬ ‫شياو بؤ ئةم كارة دادةن َين‪).‬‬ ‫ضوارةم‪ :‬سايني –واتة عالمةي‪(-‬‬ ‫وةستاني ئوتؤمبيل قةدةغةية ) لة الي‬ ‫راست وضةثي شوستةي ئةم كؤمةلَة‬ ‫دةبي وةستاني‬ ‫شةهيدة دةضةق َيندريَت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ك بة دريذايي رؤذ لة‬ ‫هةموو ئؤتؤمبيل َي ‌‌‬ ‫ب��ةردةم ئةم نةزةرطةية قةدةغة ب َيت‪.‬‬ ‫(فةرمانطةي ثؤليسي هاتووضوو ئةم كارة‬ ‫ئةنجام دةدا‪).‬‬ ‫َ‬ ‫َثينجةم‪ :‬سةبةتةي خؤل وخشاكي‬ ‫جوان و ناياب لةم شويَنة بة طويَرةي‬ ‫ث َيويست دادندريَت‪ .‬ثاك وخاويَني بي‬ ‫نابي فةرامؤش‬ ‫ح��ةدي ئةم ج َيطةية َ‬ ‫بكريَت‪ .‬خؤ مة ِرمةروشتايطةر كردني‬ ‫ئةم بةشة شؤستةية‪ ،‬كاريَكي شارستانيه‪.‬‬ ‫بؤية كردني بلؤكي شوستةكةو ديواري‬ ‫ئةو ريَزة دوكانانة بة رةنط َيكي شياو ئةو‬ ‫نابي بة هيض ش َيوةيَك‬ ‫ناوة دلَطيردةكا‪َ .‬‬ ‫دةبي بة رةنطي‬ ‫دينطةكان بؤية بكريَن‪َ ،‬‬ ‫سروشتي خؤيان بمين َينةوة‪.‬تابلؤي‬ ‫دوكانةكانيش جوانترة يةك ش َيوازو‬ ‫قةبارةو يةك ش َيوة فؤنتي نوسين ب َيت‪.‬‬

‫ش��ةش��ةم‪ :‬بةباشي دةزان���م‪ ،‬كة‬ ‫بةريَوةبةرايةتي ثةروةردةي كؤية ثةيظ َيك‬ ‫دةربارةي ئةم شةهيدانةو كارةساتةكة‌‬ ‫بةسةر قوتابخانةكاندا دابةش بكات وهاني‬ ‫ماموستايان‪ -‬بة تايبةتي ماموستاياني‬ ‫َ‬ ‫طةل‬ ‫قؤتابخانة بنةرةتيةكان‪ -‬بدات لة‬ ‫خويَندكارةكانيان سالَ َي جاريَك سةرداني‬ ‫ئةم مةزارة بكةن‪( .‬خويَنكارةكان لة سةر‬ ‫شؤستة‪ ،‬لة تةنيشت شةهيدةكانةوة‬ ‫بي شةرم‬ ‫ِرادةوستن و ماموستاكةشيان‪َ ،‬‬ ‫دةوةستي وباباتةكةيان بؤ‬ ‫بةرامباريان‬ ‫َ‬ ‫راظة دةكات‪.).‬‬ ‫ح��ةوت��ةم‪ :‬ط��ةر لة رؤذطاريَكي‬ ‫داه��ات��وودا‪ ،‬ئةم شةقامة ت َيكدرا يان‬ ‫دةبي يةكة يةكة ئةم‬ ‫فراوان كرا‪ ،‬ئةو‬ ‫َ‬ ‫دينطة ضةمةنتؤيانةي شةهيدةكانيان لي‬ ‫بةسترابوونةوة‪ ،‬زانستانة‪ِ ،‬رايانطويَزنةوة‬ ‫بؤشياو ترين ج َيطا لة شةقامةكةي حاجي‬ ‫بةبي ئةوةي به َيلن بشك َين‬ ‫قادر كؤيي َ‬ ‫يان بريندار بن‪ ،‬ئةمةيش بةسةرثةرشتي‬ ‫كردني دةستةيَك لة كةساني دلَسؤزو‬ ‫شارةزاو هونةرمةندو هةر وةها كةسوكاري‬ ‫دةبي لة كؤية‪.‬‬ ‫شةهيدةكان‬ ‫َ‬ ‫َتيبيني‪ :‬كة ئةم ث َيشنياريانةي من‬ ‫بي طومان‪ ،‬ئةم‬ ‫بةجي دةك��ري‪َ ،‬‬ ‫ج َي َ‬ ‫موحةجةرة ئاسنينةي كة ئ َيستاكة لةث َيش‬ ‫دةمي شوستةكة هةية ال دةضي‪.‬‬ ‫دوا وشةم‪ :‬لة بةرثرسة دلَسؤزةكاني‬ ‫شارةكةم ِرادةبينم‪ ،‬كة دةستةونةزةر‬ ‫بؤ شةهيدةكانيان لة خزمةتا بوةستن و‬ ‫بؤ بةرز ِراطرتني ناوونيشاني ئةوان‪ ،‬خوا‬ ‫ياوةربي‪ ،‬دريَخي نةكةن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫تاهير‬ ‫((ل��ة رؤذي ‪،1963/7/7‬‬ ‫شةكرضي ئاميرليواي ‪14‬ي سوثاي عيراق‪،‬‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫شةش هاوآلتي سظيلي خةلَكي شاري‬ ‫كؤيةي طوللةباران كرد‪ .‬شةهيدةكان‪:‬‬ ‫سوليمان محةمةد ق��اوةض��ي‪ ،‬حةننا‬ ‫يوسف تؤما‪ ،‬حةمةدةمين ئةحمةد ئاغا‪،‬‬ ‫يوسف حنا عبدولكةريم‪ ،‬شةفيق حةمةد‬ ‫ئؤمةر وة محةمةد عةبدولوةهاب حويَزي‬ ‫بوون‪ .‬شةكرضي جةالد‪ ،‬دواي ‪ 23‬رؤذي‬ ‫لة هةمان مانط‪ ،‬ث َينض هاوآلتي تري‬ ‫تيرةباران كرد‪ .‬ئةم شةهيدانةش‪ :‬رةحيم‬ ‫كويَخا عةلي‪ ،‬رةفيق ئةحمةد مستةفا‪،‬‬ ‫حوس َين شةريف ئيبراهيم و براكةي‬ ‫حةسةن شةريف ئيبراهيم وكو ِرةكةي مام‬ ‫حةسةن كة ناوي عومةر حةسةن شةريف‬ ‫بوو‪)).‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪15‬‬


‫كؤية شاري سةركردة‬ ‫َثي ِشرةوي سةيد برايمي‬ ‫لة كؤتايي سييةكاني سةدةي ث َيشووةوة‬ ‫كؤمةلَ​َيك روناكبيري ئةو سةردةمةي‬ ‫كؤية هاتنة مةيداني خةبات و ت َيكؤشاني‬ ‫سياسي‪ ،‬بةمةش كؤية بةرهةم َيكي ديكةي‬ ‫دا كوردايةتي و كوردةواري و ذياني سياسي‪.‬‬ ‫ضونكة ث َيشتر لة بواري ئةدةب و هونةر‬ ‫هةميشة لة ث َيشةوة بووة‪ .‬ئةو كؤمةلَة طةنجة‪،‬‬ ‫كة زؤربةي زؤريان طةر هةموويان نةلَ​َيم يان‬ ‫خويَندكاري زانكؤ بوون‪ ،‬يان دةرضووي زنكؤ‬ ‫و ثةيمانطا باآلكان بوون‪ .‬بؤ ئةو كاتةش ئةو‬ ‫ئاستة خويَندةوارية خةسلَةتي رؤشنبيري‬ ‫طةورةي دةبةخشي‪ .‬زؤربةي ئةوانة بة تين‬ ‫و طو ِريَكةوة سةرقالَي سياسةت و كوردايةتي‬ ‫بوون‪ ،‬كة سةرنجي‪ ،‬نةك هةركوردي باشوور‪،‬‬ ‫بةلكو ضارضةكاني ديكةشي راك َيشا‪ ،‬بة‬ ‫تايبةتي كوردةكاني ئ َيران‪ .‬ث َيشةنطي ئةوانة‬ ‫يونس رةئوف بوو شاعيري شؤرشط َي ِري‬ ‫كوردستان و خاوةني سروودي نيشتماني‬ ‫كوردستان( ئةي رةقيب)‪.‬‬ ‫دلَ��دار سةركردةيةكي دي��اري ئةو‬ ‫سةركردانة بووة‪ ،‬كة كومةلَةي داركةريان‪ ،‬كة‬ ‫دوايي بووة بة حزبي هيوا‪ .‬لة مبارةيةوةنوري‬ ‫شاويش لة بيرةوةريةكاني دةنووسآ‪ :‬ئةو‬ ‫يةك َيك بووة لة دامةزريَنةراني كؤمةلَةي‬ ‫داركةر لةطةأل يونس رةئوف دلَدار‪ -‬خةلَكي‬ ‫كؤية بوو‪ ،‬هةروةها هةنديَكي ديكةش لة‬ ‫سالَي ‪ .1938‬هةروةها دةنووسآ‪ :‬لة مانطي‬ ‫نيساني ‪ 1939‬داكؤبةنةوةيةكي فراوان كرا‪،‬‬ ‫كة ئةنداماني لة كةركوك و بةغداو كؤية‬ ‫و سل َيماني هاتبوون لة هؤت َيلي كةركوك‪.‬‬ ‫شاياني طوتنة دلَداري شاعيرو سيتسةتمةدار‬ ‫خاوةني ث َيشنيازي ناوي ( دارك��ةر) ة بؤ‬ ‫ريَكخراوةكة‪ ،‬وةك موسا عةبدولسةمةد‪ ،‬لة‬ ‫بيرةوةكاني دةط َيريَتةوة‪ ،‬خؤشي دةستةي‬ ‫دامةزريَنةر بووة‪ .‬نابآ ئةوةشمان لة بير بضآ‪،‬‬ ‫كة محةمةد حةويَز ناسراوة بة ( حةمة‬ ‫رةش)ي كؤية يةك َيك بووة لة سةركردةكاني‬ ‫ئةوساي ئةو كؤمةلَةية‪ .‬ئةو كؤمةلَةية بووة بة‬ ‫حزبي هيوا هةمان ئةو سةركردانةي كؤية‬ ‫رؤلَي طرنطيان ت َيدا هةبووة‪ .‬هةرضةند رةفيق‬ ‫حيلمي‪ ،‬كة بةتةمةن لة هةمووان طةورةتر‬ ‫بوو كرا بة سةرؤك‪ ،‬بةآلم لة بةر ئةوةي‬ ‫بيركردنةوةي راسترةوانةو حةزي زؤري لة‬ ‫دةسةآلت دةكرد‪ ،‬قسة هةية دلَدار بووب َيتة‬ ‫‪16‬‬

‫سةرؤكي ئةو حزبة‪.‬‬ ‫كاتآ حزبي شؤ ِرش لة ‪ 1944‬دروست‬ ‫بوو‪ ،‬كة لة راستيدا بةش َيكي كوردستاني‬ ‫حزبي شيوعي عيراقي بوو‪ ،‬بةآلم كوردةكان‬ ‫سةربةخؤيانة كاري حزبي خؤيان دةكرد‪.‬‬ ‫لة ناو سةركردةكاني دا عةلي عةبدولاَ و‬ ‫عةبدولكةريم تؤفيق و سةمةد محةمةد ناسراو‬ ‫بة سةمةد مةنجةأل خةلَكي كؤية بوون‪.‬‬

‫بوون ( كاكة زياد ج َيطري دووةمي بارزاني‪،‬‬ ‫عةلي عةبدولَآل‪ ،‬حةمةدةمين مةعروف‪،‬‬ ‫عةبدولكةريم تؤفيق و مستةفا خؤشناو‬ ‫يةدةطةكةش هةر كؤيي بوو ت َيكؤشةر‬ ‫سةمةد مةنجةأل بوو‪ ،‬كةواتة سةركردةكاني‬ ‫ثارتي لة ‪ %40‬كؤيي بوون‪ .‬دواي ئةوةي‬ ‫مةكتةبي سياسي هةلَبذيَردرا لة ث َينج‬ ‫ئةندامي مةكتةبي سياسي دوويان كؤيي‬

‫َ‬ ‫دلدار‬

‫عةبدولكةريم تؤفيق بابان‬

‫َ‬ ‫عةبدولآل‬ ‫عةلي‬

‫د‪ .‬خاليد سةعيد‬

‫كاتآ ثارتيش دامةزرا (‪16‬ئابي ‪)1946‬‬ ‫لة يةكطرتني ضةندين ريَكخراو و هةنديَكي‬ ‫حزبي شؤ ِرش و زؤربةي حزبي رزطاري و‬ ‫ضةندين كةسايةتي كورد يةكةم كؤبونةوةي‬ ‫دامةزراندني لة مالَي سةعيد فةهيمي كؤيي‬ ‫بوو لة بةغدا‪ .‬دواي ئةوةي ليذنةي ناوةندي‬ ‫حزب هةلَبذيَردرا‪ ،‬كة ‪ 15‬ئةندام و يةك‬ ‫يةدةط‪ .‬لةو ‪ 15‬سةركردة ث َينجيان كؤيي‬

‫بوون ( عةلي عةبدولَآل و عةبدولكةريم‬ ‫تؤفيق)‪ ،‬كة ئةويش هةر دةكاتة لة ‪.%40‬‬ ‫دواي ئ��ةوةي ثارتي طةشةي كرد‪،‬‬ ‫كؤيةكان زيَتر هؤكاري طةشةكردنةكةي‬ ‫بوون‪ .‬بة هاتني مام جةالل و عومةر دةبابة‬ ‫ريَذةو ذمارةي سةركردة كؤيةكان زيادي‬ ‫كرد‪ .‬جطة لةو سةركردانة بة دةيان كاديري‬ ‫ث َيشكةوتوو‪ ،‬سةدان كاديري ناسراو و ت َيكؤشةر‬


‫و ئةندامي ضاالك ئؤرطانةكاني ثارتيان‬ ‫هةلَشاخاند‪ ،‬كة ناوةكانيان ئةوةندة زؤرن لةم‬ ‫ووتارة كورتةدا بةداخةوة بةداواي ل َيبوردنةوة‬ ‫‪ ،‬ناكرآ ناوي هةموويان بنووسين‪.‬‬ ‫مةال عةوال ( مةال ماتؤر) لة بيرةوةركاني‬ ‫لآَ‬ ‫خؤيدا لة ثةنجاكان دةط َيريَتةوةو دة‬ ‫هةرضةند لقي ثارتي ديمةكراتي كوردستان‬ ‫لة هةول َير بوو‪ ،‬بةآلم لةبةر ئةوةي زؤربةي‬ ‫بةرثرس و ئةنداماني لق و ئةنداماني مةكتةبي‬ ‫سياسي خةلَكي كؤية بوون‪ ،‬بؤية بؤ هةموو‬ ‫كاريَك هةر سةرداني كؤيةمان دةكرد‪.‬‬

‫ئةحمةد‪ ،‬كة تا ئ َيستاش لة كؤية نيشتةجآية‬ ‫و بة ِرةضةلَةك خةلَكي هةول َيرة ئةندامي‬ ‫مةكتةبي حشع و سكرت َيري حوبي شيوعي‬ ‫كوردستان بووة‪ .‬هةروةها ئةبو سيرواني‬ ‫شةقآلوةيي‪.‬‬ ‫لة ‪ ،1964‬كاتآ جيابوونةوة كةوتة ناو‬ ‫ثارتي‪ ،‬بالَي مةكتةبي سياسي كؤييان زؤر‬ ‫بوو‪ ( :‬مام جةالل‪ ،‬عومةر دةبابة‪ ،‬خاليد دل َير‪،‬‬ ‫كةمال مح َيدين‪ ،‬حةمةي حاجي تايةر)‪ .‬لة‬ ‫دامةزراندني يةك َيتي نيشتماني كوردستانيش‬ ‫‪ 1975‬دةستةي دامةزريَنةران دوويان كؤيي‬

‫خدر مةعسوم‪ .‬لة ‪ 1985‬كاك كؤسرةت‬ ‫و مامؤستا ضةتؤ‪ ،‬ش َي َ‬ ‫ردل حةويَزي‪ .‬لة‬ ‫كؤنطرةي س َيهةميشدا رةهبةري سةيد برايم‬ ‫و نةرمين عوسمان‪ ،‬شاآلو كؤسرةت هاتنة‬ ‫ريَزي سةركردةكاني كورد‪.‬‬ ‫ويَ ِراي ثيرؤزباييمان لـ َييان ‪ ،‬شانازييان‬ ‫ث َيوة دةكةين و داواي سةركةوتنيان‬ ‫بؤ دةخ��وازي��ن‪ ،‬ب��ةآلم ه��ةم بةبيريان‬ ‫دةه َينينةوة‪ ،‬لة هةمان كاتيشدا ئاطاداريان‬ ‫دةكةينةوة‪ ،‬كة لةمةودوا بة ثةرؤش بن و بة‬ ‫هاناي شارةكةيانةوة ب َين‪ ،‬ضونكة غةدريَكي‬

‫مام جةالل‬

‫َ‬ ‫رةسول‬ ‫كؤسرةت‬

‫كاكة زياد‬

‫َ‬ ‫رةسول‬ ‫فاتح‬

‫د‪ .‬فوئاد مةعصوم‬

‫عومةر دةبابة‬

‫لة ناو حزبي شيوعي ع َيراقيش‪ ،‬ث َيشتر‬ ‫لة ( حزبي تةحرور) كؤمؤنيستة كؤييةكان‬ ‫حةشريان دةكرد بة جةماوةرو سةركردةوة‪،‬‬ ‫ناكرآ ئاماذة بة فاتيح رةسول ( ئةندامي‬ ‫ليذنةي مةركةزي حشع) نةكةين‪ ،‬طةر‬ ‫لآَ‬ ‫ثةندة كوردييةكةش ث َي ِرةو بكةين‪ ،‬كة دة ‪:‬‬ ‫لآَ‬ ‫خةلَكي كوآي؟ دة ه َيشتا ذنم نةه َيناوة؟‬ ‫كةواتة ت َيكؤشةري طةورة مامؤستا كةريم‬

‫بوون‪( :‬مام جةالل‪ ،‬د‪ .‬فوئاد مةعسوم‪ ،‬دواي‬ ‫بزووتنةوةي سؤسياليستي كوردستان‬ ‫لة ‪ 1976‬دامةزرا شةهيدان عومةر دةبابة و‬ ‫د‪ .‬خاليد سةعيد سةركردةي بوون‪ .‬هةر لة‬ ‫‪ 1979‬جطة لة مام جةالل و د‪ .‬فوئاد و عومةر‬ ‫دةبابة سةركردة كؤييةكان زيادي كرد‪ ،‬وةك‬ ‫( مامؤستا عةلي حةويَز‪ ،‬مامؤستا نازم‪ ،‬عةلي‬ ‫ش َيخ حةمة سالَح‪ ،‬د‪ .‬ث َيشةوا تالَةباني‪ ، ،‬د‪.‬‬

‫طةورةية شاريَكي وةك كؤية خاوةني ئةو‬ ‫هةموو سةكردة بآ‪ ،‬كةضي لة شار نةضآ‪.‬‬ ‫ئةرك َيكي كؤييانةو خؤيانةي خؤيانة ‪ ،‬وةك‬ ‫سةركردةي شارةكاني دي بؤ شارةكةي‬ ‫خؤيان كار دةكةن‪ ،‬ئةوهاش ئاو ِري جيدي‬ ‫لة كؤية بدةنةوة‪ .‬هةر نكؤلَي كردن َيك لة‬ ‫كؤياتي خؤيان ‪ ،‬لة قسةوقسةلَؤكي كؤيان‪،‬‬ ‫كة ضةند بةناوبانطة!!‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪17‬‬


‫سةيرة لة كؤية‬ ‫هةرطيز بة خؤرايي َ‬ ‫َ‬ ‫ثةنديكة لة كؤية تايبةتمةندي خؤي هةية‪ ،‬وا‬ ‫نالَين سةيرة لة كؤية‪ ،‬ئةوة‬ ‫َثيدةضآ خوومان َثيوة طرتبآ‪ ،‬ئالوودةي بووين‪ .‬يةكةمين لةو سةيرو سةمةرةيةدا لة هةموو‬ ‫كوردستاندا‪ .‬نةكةسيش بةري دةطرآ‪ ،‬نة كةسيش سزاي َثيوة وةردةطرآ و حساب و كيتابي‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا دةكرآ‪ .‬دة ئةطةر وانيية‪َ ،‬‬ ‫بخوينةوة بزانة ضي روو دةدا لة كؤية؟!!‬ ‫َريطا دةطرآ َ‬ ‫جنيوش دةدا‬ ‫كو ِريَكي عةبدولَآل سور ناويَك‪ ،‬لة‬ ‫ناوةندي شةقامي ناو بازار ئؤتؤمبيلةكةي‬ ‫رادةطرآ‪ ،‬بةمةش قةيران َيكي هاتوضؤ‬ ‫دروست دةبآ‪ ،‬كاتآ ئةفسةريَكي هاتؤضؤ‬ ‫داواي ل َيدةكا ريَطا ضؤل بكا‪ ،‬كابرا بة‬ ‫بيانووي ئةوةي نةخؤشي ثآية‪ .‬ديارة‬ ‫نةخؤشخانة لةناو بازارة!! داوا رةوايةكةي‬ ‫ثؤليس ج َيبةجآ ناكا‪ ،‬ئةويش ذمارةكةي‬ ‫دةطرآ و ثسولةيةكي سةرث َيضكاري بؤ‬ ‫دةنووسآ‪ ،‬ئيدي ئةوة دةب َيتة دةمةقالَي و‬ ‫كابرا جن َيو بة ئةفسةرةكةو هاتؤضؤ دةدا‪،‬‬ ‫بة دةيان ئؤتؤمبيليش ضاوة ِروانة شةقام‬ ‫ضؤل بآ‪ .‬مةسةلةكة طةيشتؤتة دادطا‬ ‫ضونكة ئةفسةري هاتؤضؤ داواي لةسةر‬ ‫كابرا تؤمار كردووة‪ .‬بةو هيوايةي كةس‬ ‫شةفاعةتي بؤ نةكاو سولَح نةكرآ‪ .‬با‬ ‫دادطا برياري خؤي لةسةر بدا!‬ ‫َ‬ ‫شاياني طوتنة وةك دةل َين كاك‬ ‫عةبدولَآل كوريَكي الي د‪ .‬بةرهةمةو‬ ‫يةك َيكي ديكةشي الي حاكم قادرة‪،‬‬ ‫كةواتة ساح َيب قودرةت و قووةتة!!‬ ‫َ‬ ‫هةولير‬ ‫ئؤتؤمبيلي ذمارة ‪92497‬‬ ‫وا دةزانآ كؤية لةندةنة‬ ‫ه َيشتا رؤذ بة تةواوي ئاوا نةببوو‪،‬‬ ‫دنيا روناك بوو‪ ،‬لة سةر دوو سايدي‬ ‫هةرمؤتة‪ ،‬ئؤتؤمبيلي ذمارة ‪92497‬‬ ‫هةول َير بة ث َيضةوانةي سايدةكة هةر‬ ‫ضواريةكةي ث َيكردبوو‪ ،‬زوو زووش فول‬ ‫لآَ‬ ‫اليتي لـآ دا‪ ،‬وةك ب ي خؤم لـآ الدةن‬ ‫خةتةرم‪ .‬كاكم وادةزانآ لة بةريتانياية‬ ‫بة ضةث ل َيخورآ‪ .‬سةيرةكة لةوةداية‪،‬‬ ‫طةر ب َيت و ناوبراو ئةو سةرث َيضيةي‬ ‫نةكردباو خةلَكي تووشي رووداويَ��ك‬ ‫نةكردبا خؤشي لة مةترسي نةداباو‬ ‫لةسةر سايدي ئاسايي خؤي رؤيشتبا‪،‬‬ ‫‪18‬‬

‫هةر ضةند دلؤث َيك بةنزيني زيَتر سةرف‬ ‫دةكرد‪ .‬طةر ثؤليسي هاتؤضؤ لةو ناوة‬ ‫نةبآ‪ ،‬ب��رادةر هةندآ خةلَكيش ئةو‬ ‫كارةيان ال ثةسند نيية‪ ،‬وةك هةواأل بؤ‬ ‫كةكؤني دةن َيرن‪ .‬دةبا بزانين ثؤليسي‬ ‫هاتوضؤ ضي دةكا؟‬ ‫تؤ َبلىي وابآ؟‬ ‫لة طة ِرةكي كةكؤن ئاو بؤ دوو ماأل‬ ‫رانةك َيشرابوو‪ ،‬رؤذانة بة تانكةر ئاويان‬ ‫بؤ دةهات و ثةكيان نةدةكةوت‪ .‬مافي‬ ‫خؤيانة و ئةوة سةير نيية‪ ،‬سةيرةكة لةوة‬ ‫داية‪ ،‬وةك خةلَكي طة ِرةكي كةكؤن‬ ‫دةلَ​َين‪ ،‬رؤذيَ��ك بةلَ​َيندةريَك هات و‬ ‫كريَكارو مةكينةي كاريان ث َيويستيان‬ ‫ثآ بوو ناوي خوايان ل َيه َيناو دةست بة‬ ‫ضالَكردن كرد و ئاو ئاوة ِرؤيان ت َيكداو‬ ‫طواية بؤريةكي طةورةتر ئاو بة طوزةرة‬ ‫ت َيثةر دةبآ و ئاويان باشتر دةبآ‪ .‬ئ َيمةش‬ ‫دلَخؤش بووين‪ .‬ضال تةواو بوو‪ ،‬بؤرةيةكي‬ ‫شةش ئينجي‪ ،‬طةر زيَتر نةبآ راياك َيشا تا‬ ‫طةيشتة بةردةم مالَي كاكي ئةندازيار و‬ ‫لةوآ تةواو بوو‪ .‬كريَكار و وةستا رؤيشتن‪.‬‬ ‫نة ضالَةكانيان ثر كردةوة‪ ،‬نة ئاوةرؤيان‬ ‫ضاككردةوة‪ ،‬لة هةمووي خراثتريش‪،‬‬ ‫ئاوي نويَيان بؤ نةبةستن‪ ،‬كؤنةكةيان بؤ‬ ‫خؤيان بةستةوة‪ .‬هةرضةند داوايان كرد‪،‬‬ ‫هيض نةبآ ضالَةكة ث ِر بكةنةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫ب َيسوود بوو‪ .‬كابراي بةلَ​َيندةر دةيفةرموو‪:‬‬ ‫ئةسلَةن ئةو راك َيشانة لة بةرنامةدا‬ ‫نةبووة‪ ،‬بة تايبةت كراوة‪ .‬بؤ ئةم مةبةستة‬ ‫ث َيوةنديمان بة بةريَوةبةري ئاوي كؤية‬ ‫كاك ئةمير كرد‪ ،‬لة وةآلمدا طوتي‪ :‬هيض‬ ‫ئاويَك بة تايبةت رانةك َيشراوة‪ ،‬بةلكو‬ ‫ئةوةمان كردووة بؤ كاري دوا رؤذ‪ ،‬بة‬ ‫تايبةتي بؤ دواي تةواوبووني ثرؤذةي‬ ‫ئاوي بؤطد‪.‬‬

‫خوا َ‬ ‫هةلينةطرآ ‪ 117‬داري بايي‬ ‫شةش مليؤن نيو دينار ووشك‬ ‫بوون‬ ‫دوورط��ة ناوةراستةكةي شةقامي‬ ‫دوو سايدي هةرمؤتة بة حساب شويَني‬ ‫ضاندني دارة‪ ،‬جطة ل��ةوةي بنةكةي‬ ‫كؤنكريتة زارك��ي كونةكةشي زؤر‬ ‫بضووكة‪ .‬دةتواندرا ث َيش ضيمةنتؤكردني‬ ‫ئةو شويَنانة ضيمةنتؤ نةكرآ و طةورةتر‬ ‫بآ‪ .‬سةرباري ئةوةش بة حساب و كتابي‬ ‫شارةواني سيستةمي دلَؤثةيان بةكار‬ ‫ه َيناوة بؤ ئاوداني دارةكان‪ ،‬بةآلم داماوانة‬ ‫هةرضةن حةوزيَكيان بؤ ئةم مةبةستة‬ ‫دروست كردووة بؤ ئةوةي ئةو سيستةمي‬ ‫دلَؤثينة كاري خؤي بكا‪ ،‬كةضي داماوانة‬ ‫تاقيان نةكردؤتةوة كار دةكا يان نا‪.‬‬ ‫بةتةماي خوا ل َيطة ِراون‪ ،‬بةآلم سةد‬ ‫مخابن كار ناكا‪ .‬مةسرةفةكة كرا‪ ،‬بةآلم‬ ‫ب َيئةوةي كةلَكي ل َيوةربطيرآ‪ .‬دواي‬ ‫ئةوةي دارةكانيان ضاند‪ ،‬كة هةريةكةيان‬ ‫‪ 55‬هةزاري ت َيضووة‪ ،‬هةنديَكي ووشك‬ ‫بووة‪ ،‬ئةطةري ئةوةش هةية ئةواني ديش‬ ‫ووشك بن‪ .‬زؤر نيية ‪ 85‬دار ووشك‬ ‫بووة!! ضونكة زاركي شويَنةكان ئةوةندة‬ ‫بضووكة بة ثةرداخة ئاويَك ث ِر دةبآ‪،‬‬ ‫دوايي برادةرينة بؤ قايمي و تؤكمةيي‬ ‫بنةكةي بةردو ضيمةنتؤ ك��راوة! دةي‬ ‫مةالش غةلَةت دةك��ا!!! لةوةش سةير‬ ‫تر دواي ضاندني دارةكان خةلَكان َيكي‬ ‫نةفس نزم هةشت و نؤ داريان دزي!!!‬ ‫بؤ ئاطاداري شارةواني كؤية لة شةقامي‬ ‫دوو سايدي بةرةو زانكؤ ‪ 32‬دار ووشك‬ ‫بوون‪ ،‬خةلَك دةلَ​َين ت َير ئاويان ناكةن!!‬ ‫كؤي وشكبووني دارةكاني هةردوو سايد‬ ‫‪ 117‬دارة‪ ،‬نرخةكةشي دةكاتة نزيكةي‬ ‫شةش مليؤن و نيو دينار‪ .‬وةي لة‬ ‫ثاشاطةردانييةي!!‬


‫يةكةم كؤيي لة رووسيا‬ ‫د‪ .‬سةيد ئةحمةد حاجي سةيد سةعيدي بةرزنجي‬ ‫لة ناوةراستي ثةنجاكاندا مام جةالل بة‬ ‫كاريَكي ريَكخراوةيي و بةشداريكردن لة‬ ‫فيتيظالَي الواني جيهاني سةرداني سؤظيةتي‬ ‫ك��ردووة‪ ،‬بةآلم سةردانةكة كورت بووة‪،‬‬ ‫ئامانج َيكي سياسي بةدواوة بووة‪ .‬طةر ئةو‬ ‫يةكةمين كةسي كؤية ثآي داناب َيتة خاكي‬ ‫روسيا‪ ،‬ئةوة ب َيطومان سةيد ئةحمةدي سةيد‬ ‫سةعيدي بةرزنجي يةكةم كؤيي بووة‪ ،‬كة‬ ‫ماوةيةكي دوورودريَذ بؤ نزيكةي دةساأل لة‬ ‫كؤتايي ‪ 1959‬تا كؤتايي ‪ 1968‬بةمةبةستي‬ ‫خويَندن ضؤتة رووسياي ئ َيستا و يةك َيتي‬ ‫سؤظيةتي جاران‪.‬‬ ‫َ‬ ‫سةيد ئةحمةد بةرزنجي لة سالي ‪1938‬‬ ‫لة طة ِرةكي بايزاغاي كؤية لة دايك بووة‪.‬‬ ‫جومك بووة لةطةأل خوشك َيكي بةناوي‬ ‫( خةجاوة) ‪ .‬دايكيان كة ناوي فاتيمة‬ ‫بووة‪ ،‬بةسةريانةوة كؤضي دوايي كردووة‪.‬‬ ‫خوشكةكةي لة الي خزماني ذوذشكةى‬ ‫بناري كؤسرةت و ئةويش لة كؤية لةالي‬ ‫دايةن بةخ َيو كراون‪ .‬دووايش لةالي ز ِر دايك‪.‬‬ ‫ديارة نةبووني سؤزي دايك كاريطةري لة‬ ‫سةر كةسايةتي و رةوتي ذياني كردووة‪ ،‬تا ئةو‬ ‫رادةيةي زوو هةست بة ث َيويستي بة ثشت‬ ‫بةستن بة تواناكاني خؤي بكاو بةطة ِريان‬ ‫به َينآ‪ ،‬لة هةمان كاتيشدا نةخشةي دوا‬ ‫رؤذ بةدةستي خؤي و لة ريَطاي كاركردن‬ ‫بك َيشآ و دابين بكا‪ .‬برادةرةكاني تةمةني‬ ‫خؤي باسي دوو خةسلَةتي باشي سةيد‬ ‫ئةحمةد دةكةن‪ .‬يةكةميان‪ :‬ثشوو دريَذي‬ ‫و ه َيمني و ئارامييةكةي‪ .‬دووةميان‪ :‬ثشت‬ ‫بةستن بة تواناو كارامةيي خؤي‪.‬‬ ‫لة سالَي ‪ 1945‬ضؤتة خويَندن و خويَندني‬ ‫سةرةتايي لة ‪ 1951‬تةواو كردووة‪ ،‬دواييش‬ ‫ناوةندي و ئامادةيي‪ .‬كاتآ لة ئامادةيي‬ ‫ب��ووة‪ ،‬حانوتي قوتابخانةي وةرطرتووةو‬ ‫خويَندنيشي لة بير نةكردووة‪ .‬دواي ئامادةيي‬ ‫ضؤتة خزمةتي سةربازي تةواوي كردوة‪.‬‬ ‫لة ناوةراستي ثةنجاكانةوة بؤتة اليةنطرو‬ ‫دواييش ئةندامي حزبي شيوعي‪ .‬ضونكة‬ ‫لة تافي الويَتي دا كاري كردووةو خؤي بة‬ ‫خ َيو كردووة‪ ،‬هةستي بة خةم و ملمالنآي‬ ‫ضينايةتي كردووة‪ ،‬بة تايبةتي لةو سةردةمي‬ ‫كؤية ناوةنديَكي دي��اري بيري ضةث و‬ ‫كؤمؤنيزم بووة‪ ،‬بة تايبةتي تريش طة ِرةكي‬

‫د‪ .‬سةيد ئةمحةد بةرزجني‬ ‫بايزاغا‪ ،‬كة بة طة ِرةكي مؤسكؤ وةسف دةكرا‪.‬‬ ‫ئةوةي ل َيرةدا سةيرة كاكي ( سةيد برايم)‬ ‫لةو كاتانةدا كاديريَكي بةرضاوي ثارتي بووةو‬ ‫ئةندامي ليذنةي ناوضةي كؤية بووة‪ ،‬ثارتيش‬ ‫بيرو هةلَويَستةكاني نةتةوةيي بوون‪.‬‬ ‫سةيدة ئةحمةد دواي سةربازي هةوأل‬ ‫دةدا لة دةرةوة بخويَنآ‪ ،‬دواي ‪ 14‬تةموز‬ ‫بارةكة زيَتر دةرةخسآ‪ ،‬بة تايبةتي لة‬ ‫وآلتاني سؤسياليست‪ .‬هةرضةند ئةو شيوعي‬ ‫بوو‪ ،‬بةآلم زةمالةيةكي خويَندن بة ثارة دابين‬ ‫دةكا و لة ثايزي ‪ 1959‬دةض َيتة زانكؤي‬ ‫هاوكاري لة شاري لينينطراد ( بيتةرسبؤرط)‬

‫َنى‪ .‬لةويَش‬ ‫لة كؤل َيذي ثزيشكي دةخوي َ‬ ‫لة كاتي خويَندني زانكؤ دا لة ريَكخراوي‬ ‫يةك َيتي طشتي قوتابياني ع َيراق‪ ،‬كة سةر‬ ‫بة شيوعيةكان بوو‪ ،‬هةروةها لة كؤمةلَةي‬ ‫خويَندكاراني كوردستان لة دةرةوةي وآلت‬ ‫بةشداري ضاالكيةكان دةكات‪.‬‬ ‫لة ‪ 1969‬ديَتةوة ع َيراق و وةك ثزيشك‬ ‫لة موسل دادةمةزرآ‪ ،‬بةآلم زؤري ث َيناضآ‬ ‫دةض َيتة دةرةوة‪ .‬هؤيةكةي بة كاكي طوتبوو‪،‬‬ ‫كة ضيتر لةطةأل بةعسيةكان هةلَناكاو‬ ‫ضاوة ِرآي دوارؤذي خراثتري ل َيدةكردن‪.‬‬ ‫سةرةتا دةض َيتة فة ِرةنسا دواي سعودية و‬ ‫جةزائير‪ ،‬لة كؤتايشدا لة لوبنان نيشتةجآ‬ ‫دةبآ‪.‬‬ ‫لة كاتي دامةزراندني يةك َيتي خوا‬ ‫ل َيخؤشبوو د‪ .‬كةمال خؤشناو داواي ل َيدةكا‬ ‫بب َيتة يةك َيتي‪ ،‬ئةويش يةكسةر دةلَ َي‪ :‬ك َين‬ ‫سةركردةكاني؟ كاتآ بؤي باس دةكا‪ ،‬كة مام‬ ‫جةالل و عومةر دةبابةو د‪ .‬فوئاد مةعسوم و‬ ‫�ي ئةو‬ ‫ئةواني دي‪ .‬بة خؤشحالَييةوة دةلَ� َ‬ ‫ريَكخراوةو شؤ ِرشةكةي سةردةكةوآ‪،‬‬ ‫ضونكة سةركردةي ل َيهاتوون و قسةي‬ ‫خؤشمان زؤريشيان كؤيين‪ .‬وةك د‪ .‬كةمال‬ ‫دةيطوت هاوكاري و يارمةتيشي داون‪.‬‬ ‫بةداخةوة لة ‪ 1986‬لة بةيروت دةكوذرآ‬ ‫لة الي��ةن ريَكخراويَكي فةلةستيني‪،‬‬ ‫ضونكة د‪.‬سةيد ئةحمةد وةك ثزيشك‬ ‫لة نةخؤشخانةكاني ريَكخراوي (فةتح)ي‬ ‫فةلةستيني كاري دةكرد‪.‬‬

‫َ‬ ‫كشتوكال‬ ‫‪ 1960‬بةغدا ‪ -‬د‪.‬سةيد ئةمحةد و د‪.‬كةمال خؤشناو ‪ -‬كؤليَذي‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪19‬‬


‫لة بيرةوةريةكانى خواليَخؤشبوو‬ ‫مامؤستا عبدولمةجيد شيَخ نورةدين جةلى زادة‬ ‫بةشى ضوارةم‬ ‫سالَى ‪ 1925‬عبدالرحمان سعيد كة قوتابى كؤليجى‬ ‫حقوق بوو لةبةغدا مامؤستا (على شةوقى) دؤستى‬ ‫ِراسثاردبوو كةشيعرةكانى حاجى قادرى كؤيى‬ ‫بؤكؤبكاتةوةو تاكو ضاثيان بكات (مامؤستا علي)يش‬ ‫بؤئةم مةبةستة ضوةالى (وةهاب ئاغاى جةميل‬ ‫ئاغاى حةويَزى) كةئةديب َيكى شارةزابوو لةزمانى‬ ‫كوردى و فارسيدا ‪ ،‬هةروةها ضوةالى (سمايل‬ ‫ئاغاى مةال ئةحمةد ئاغاى حةويَزى) ئةويش‬ ‫ئةديب َيكى شارةزاو زانابوو لةكوردى و فارسيدا ‪ ،‬ئةو‬ ‫دووزاتة زؤر لةشيعرةكاني حاجى قادريان لةبةربوو‬ ‫هةروةها هةريةكةيان مةكتةبةيةكى ضاكيان‬ ‫هةبوو مامؤستا على هةمووى ل َيوةرطرتن و‬ ‫نوسينيةوة هةروةها مامؤستا على شةوقى ضوةالى‬ ‫مامؤستا (مةال ئةسعةد أمين) كةلةمامؤستا‬ ‫بةتةمةن و كؤنةكانى كؤية بوو لةث َيشدا سولَتةى‬ ‫َ‬ ‫دووسال كرا بةمامؤستاى‬ ‫هةبوو لةدوايدا بؤماوةى‬ ‫مةكتةب ‪ ،‬ئينجا خؤى خانةنشين كرد ‪ .‬مامؤستا‬ ‫مةال ئةسعةد دةست َيكى باالَى هةبو لة زمانى‬ ‫كوردى و فارسيدا كت َيبخانةيةكى باشيشى هةبوو‬ ‫زؤريشى هةبوو زؤر حةزيشى لةضابوو مامؤستا‬ ‫لةطةلَى ِريَككةوتب و هةرشيعريَكى بؤبخويَن َيتةوة‬ ‫بداتى بةم جؤرة مامؤستا على مامؤستا‬ ‫ضايةكى َ‬ ‫َ‬ ‫لةمال يان لةمةكتةب دادةناو‬ ‫مةال ئةسعةدى‬ ‫ب��ةردةوام ضاى بؤت َيةكردوو ئةويش شيعرى‬ ‫دووسي‬ ‫بؤدةخويَندةوة تابينوس َيتةوة ‪ .‬لةماوةى‬ ‫َ‬ ‫مانطدا مامؤستا على شةوقى ذمارةيةكى ؤرى‬ ‫لةشيعرةكانى حاجى قادرى كؤيى كؤكردةوةو‬ ‫ناردى بؤ ( عبدالرحمان سعيد ) لةبةغداد ‪ ،‬ئةويش‬ ‫لة بةغداد بةناوى كؤمةلَ​َيك شعرى حاجى قادرى‬ ‫كؤيى ديوانةكةى بةضا طةياند و بةكوردساندا‬ ‫بالَوى كردةوة‪ .‬باوكم» ش َيخ نورالدين « كةوانةى‬ ‫ثي ئةوتين ‪ ،‬هةلَةكانى‬ ‫خويَندنةوةوى كوردى َ‬ ‫ديوانةكةى بؤ ِراست دةكردينةوةو ماناكانى بؤ‬ ‫ل َيكدةداينةوة ‪ .‬بة ِراستى ئةم ديوانة كاريطةريةكى‬ ‫طةورةى هةبوو لةبةه َيزكردنى طيانى كوردايةتى‬ ‫و بالَوكردنةوةى بيرى نةتةوايةتيدا ‪ .‬سالَى‬ ‫‪ 1926‬مامؤستا « عةبدولخاليق ئةحمةد قوتب‬ ‫« كةلةبنةمالَةيةكى ناسراوى كةركوك بوو ‪ ،‬بوو‬ ‫بةمامؤستا لةكؤيةو تاسالَى ‪ 1928‬مايةوة بة ِراستى‬ ‫مامؤستايةكى زانست ثةروةر و كةم ويَنةبوو وةزؤر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لةطةل قوتابيان دةدا و خؤى‬ ‫هةولَى‬ ‫وانةكان ماندوو دةكرد بؤية هةردةرس َيكى وتبوايةوة‬ ‫ت َييدا سةركةوتو دةبوو ثاشنيوة ِروانى بةهاران‬ ‫لةطةلَمان دةهاتة (شاخة ثيسكة) موراجةعةى‬ ‫وانةكانى ث َيدةكردينةوة من خؤم هةروةها هةموو‬ ‫قوتابيةكانى تر زؤر سودمان لةو مامؤستاية بينى‬ ‫و ئةو ئينطليزيةى ئةو ث َيى دةطوتين ئ َيستاش‬ ‫لةبيرم ماوة هةروةها لةقؤناغى ناوةنديم خولةكانى‬ ‫ث��ةروةردةدا زؤر سودم ل َيوةردةطرتن لةسالَى‬ ‫‪ 1925‬مامؤستا ( ِرةمزى ِرةحيم ) بؤجارى دووةم‬

‫‪20‬‬

‫م‪ .‬مةجيد شيَخ نوري‬ ‫بؤكؤي طويَزرايةوة ‪ ..‬مامؤستايةكى سةركةوت‬ ‫و شاعيريَكى بةتوانابوو شيعرةكانى لةسةر‬ ‫روداوةكانى كوردستانى باكورو ئيعدام كردنى شيخ‬ ‫سة عيدو شيخ قادرو دكتور فوادو ها وة لةكانى‬ ‫زور كاريطةربوو لة طوَظارةكانى ئة و روَذانةدا بلاَ‬ ‫وكرانة وة ‪.‬سالَى ‪ 1925‬ماموَستا (مستةفا شوقى)‬ ‫طوَظاريَكى بة ناوى (ثةيذة) لة بةغداد دةرضواند‬ ‫‪.‬لةم طوَظارةدا زوَر شيعرى نةتة وايةتي و كورد‬ ‫ثةروةريو نيشتيمان ثة روةران��ة بآلودةكرانةوة‬ ‫كةزؤر كاريطةريان لةسةر قوتابيانى كؤية هةبوو‬ ‫لةوانة قةسيدة بةناوبانطةكةى (مةالحةسةن قازيى‬ ‫هةلَةبجة) ئةى كوردى ستةم ديدةى مةزلومى‬ ‫سياضار وةى ميللةتى مةعصومةى بةدبةختى‬ ‫طرفتار تاكةى لةخةوان ئيوة خةلَكى هةموو‬ ‫هؤشيار خؤتان دةكةنة مةزحةكةى مةحرةم و‬ ‫دةبى هةرمةست بن و خةلقى هةموو‬ ‫ئةغيار تاكةى َ‬ ‫ب َيدار عالةم هةموو مةشغولى تةالس و دةست و‬ ‫بردة هةر ميللةتة بؤخؤى خةريكى زةرد و خوردة‬ ‫هةركةس لةبؤخؤى حاكمى خؤية و وةكو مةردة‬ ‫مةحرومى هةموو حةق و حقوك َيك ميللةتى كوردة‬ ‫ماتةم زةدةو سوك و ثةريَشان و طرفتار بةس‬ ‫تالبى تةالن و يةكخستنى يةك بن بةزمائيلى‬ ‫فةوتانى يةك و كوشتنى يةك بن مةشغولى‬ ‫برايى يةك و ِريَكخستنى يةك بن تا جوملةى‬ ‫ِرةها بن لةدةستى دوذمنى خونخوار هةروةها‬ ‫ضند قةسيدةيةكى شاعيرى كورد ث��ةروةرى‬ ‫كةركوكى ((مةال عبدولخالقى ئةسيرى)) ت َيدا بوو‪:‬‬ ‫بى ئةطةر مردم وةرة سةرقةبرةكةم قالة‬ ‫وةسييةت َ‬ ‫بلَ َى ئاواتةكةت ث َيك هات هةلَسة ب َيرةدةر خالة ‪.‬‬ ‫بة ِراستى ئةم شيعرانة جؤش َيكى طةرميان خستبوة‬ ‫نا دلَى قوتابيانى كؤيةوة ‪.‬‬ ‫لةوقوتابيانةى كةلةناوماندا ديار بوو ((مستةفا‬ ‫عبدالكريم)) بوو كة دوايى ناوى خؤى طؤرى‬ ‫بؤ (مستةفا خؤشناو) كاتى خؤى باوكى مستةفا‬ ‫ثى بةخ َيو نةكرابوو بةمندالى‬ ‫لةبةرئةوةى َ‬ ‫ه َينابوية كؤيةو لةبةردةركاى مزكةوتى كةورة‬

‫فرئدرابوو كةريم اغ��اى حاجى واح َيدأغاى‬ ‫حةويَزى) بةويَدادة ِروات و زطى ث َيدةسوت َيو هةلَى‬ ‫دةطريَتةوةو دةيبات مالَى خؤى وةكو كو ِرةكةى‬ ‫خؤى (بةكر) بةخ َيوى دةكات بة ِراستى بؤهيض‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكر أغاى كورى فةرقى نةدةكرد‬ ‫شت َيك‬ ‫دايكى بةكر أغاش بةيةكضاو سةيرى هةردووكيانى‬ ‫دةكرد هةروةها كةريم ئاغا هةردووكيانى ث َيكةوة‬ ‫ناردة مةكتةب من و بكر أغا و مستةفا خؤشناو و‬ ‫رةفيقى تاير ضةلةبى نافيعى مةال سةبوع و عمرى‬ ‫مةال رةفعةت و عبداهلل رشيد و بكرى حاجى‬ ‫محمدأمين و حةسةن سعيد سالَى (‪)1928 -27‬‬ ‫ث َيكةوة ثؤلى شةشمان تةواو كرد يادطارى لةوكاتة‬ ‫لةبيرم ماوة مامؤستاى م َيذوومان لةوكاتة ناوى‬ ‫(مةال حةويَز صالح قوض أغا) بوو زؤر بةجوانى بابةتى‬ ‫كاتى هاتة سةرباسى( ناثليؤن‬ ‫م َيذووى ث َيدةوتين َ‬ ‫ثؤناثارت) شؤرشى فة ِرةنسا هةموومان ِروومان لة‬ ‫مستةفا خؤشناوكرد و وتمان انشااهلل دةبية ناثليؤ‬ ‫لةبير مة جاريَكيان نمايش َيكى شانؤيمان نواند‬ ‫مستةفا خؤشناو قةسيدةكةى مةال حةسةنى‬ ‫قازى هةلةبجةيى خويَندةوةو بةخويَندنةوةو‬ ‫حةماس َيكى واى دا بةقوتابيان لةكؤتاييةكةى دا‬ ‫َ‬ ‫بةضةثل ِريَزان و هةموو هاوارمان دةكرد (‬ ‫بوو‬ ‫ناثليؤن ) ئيتر لةو ِرؤذةوة هةر ث َيمان دةوت ناثليؤن‬ ‫خؤشى كةيفى ث َيدةهات يادطارى ئةو ِرؤذانةم‬ ‫لةبير ماون يادطارييةكانى ِرؤذانى جةذن بوو ثاش‬ ‫نويَذى جةذن هةموو ئامادةبوانى نويَذ لةمةال و‬ ‫ش َيخ و كاسث كاران و بازرطانان و خةلكى شارى‬ ‫كؤية لةخزمةتى مةالى طةورة دةضوونة سةراى‬ ‫حكومةت بؤسةردانى جةميل أغاى قايم قام و‬ ‫دواى هةركةسة طة ِرايةوة مالى خؤي مةال طةور‬ ‫ِرؤذى يةكةمى جةذن لةمالَى خؤى دادةنيشت‬ ‫و خةلَك دةستة بةدةستة دةهاتنة سةردانى‬ ‫هةروةها برايانى مةسيحى و جووى كؤيةش‬ ‫بةقةشة و مالومةوة دةهاتنة الى بؤثيرؤزباى كردن‬ ‫مةالى طةورةش زؤر ِريَزى ل َيدةنان و لةسةرةوةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫مةجليسى دادةن��ان و قسةى خؤشى‬ ‫دةكردن شايانى باسة سالَى ‪ 1924‬جةنابى مةال‬ ‫محمد ئةفةندى جةلى زادة بوبةنويَنةرى كؤية‬ ‫لةئةنجومةنى دامةزريَنةرانى ع َيراق ( المجليس‬ ‫التأسيسي) ش َيخ نورالدينى براى ج َيطةى طرتةوةو‬ ‫بو بة وةكيلى قازى ثاش شةش مانط جاريَكى‬ ‫تر طة ِرايةوة شويَنى خؤى لةم ماوةيةدا ش َيخ نور‬ ‫الدين دووسةعات لةقوتابخانةى كؤية دةرسى‬ ‫دةوتةوة ئةمجا دةضووة سةراى حكومةت ئةركى‬ ‫قازيةتى بةج َيدةه َينا دواى تةواو بوونى دةوامى‬ ‫دادطا لةعةسراندا دةرسى بةموستةعيدةكانى‬ ‫مزطةوتى طةورة دةوتةوة هةروةها ِرؤذانى هةينى‬ ‫ث َيش نويَذى دةكرد و لةمانطى ِرةمةزاندا وةعزي‬ ‫دادةدا جةنبى مةالى طةورة لةو ماوةى نويَنةربوو‬ ‫لةئةنجومةنى دامةزريَنةران هةروةك تؤمارةكانى‬ ‫ئةنجومةنيش ثيشانى دةدةن زؤر بةجدى داواى‬ ‫مافى طةلى كوردى دةكرد‬


‫طولَة شيعر لة طولَدانى كؤية‬ ‫كؤسار كؤيى‬

‫َ‬ ‫(شةمال سائيب)‬

‫َ‬ ‫(شةمال جةالل ئةحمةد) ناسراو‬ ‫هونةرمةندى مةزن و نةمر‬ ‫َ‬ ‫(شةمال سائيب) لة سالَى ‪ 1931‬لةشارى سل َيمانى لةدايك‬ ‫بة‬

‫بووة‪ ،‬لةسالَى ‪ 1946‬ضؤتة ئامؤذطةى هونةرة جوانةكان و‬ ‫سالَى ‪ 1956-1955‬كؤل َيجى ئةدةبياتى تةواو كردووة ‪ ،‬دوايى‬ ‫ضؤتة ئةمريكا لة زانستطةى (ئينديانا) ماجست َيرى وةرطرتووة‬ ‫َ‬ ‫(شةمال‬ ‫لةئةدةبيات و م َيذوو مؤسيقا هونةرمةندى طةورة‬ ‫سائيب) داه َينةرو ِريز ثة ِرو ث َيشكةوتوو بوو‪ ،‬لةسالَى ‪ 1948‬لة‬

‫طؤظارى ذمارة (‪ )12‬طةالويَذ يةكةم نووسينى بآلوكردؤتةوة‬ ‫بةناوى (مؤسيقا)‪ ،‬سالَى ‪ 1948‬يةكةم طؤرانى طووتوة‪( ،‬موذدة‬

‫َ‬ ‫شةمال سلئيب‬

‫بى َ‬ ‫سال طة ِرايةوة) طؤرانيةكانى ديارو لة طويَى بيستةران‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةيلى‪ ،‬ئازيز بةهارة‪،‬‬ ‫(هةرى‬ ‫دةزرنط َينةوة هةروةك طؤرانى‬ ‫َ‬

‫كؤرس‪ :‬بؤتؤية‬

‫بؤ هاتى بؤ بؤ‪ ،‬هاوار سةد هاوار‪ ،‬وةرة وةرة توخوا وةرة‪ ،‬هيوا‬ ‫(خؤزطة دنيام هةبواية) ث َيم بلَى و ث َيت ئةلَ​َيم‪ ،‬زول َيخا بوو‬

‫كؤرس‪ :‬بؤتؤية‬

‫سفةت حوورى‪ ،‬دةمةكةت ب َينةو دةستت البة‪ ،‬بؤ منت َ‬ ‫ناوى‪،‬‬ ‫طيانة‪ ،‬لةذيَر ئاسمانى شينا‪ ،‬شوانة هؤ شوانة‪ ،‬جوانين ئ َيمة‬ ‫جوانين‪ ،‬بولبول مذدة بةهارة‪ ،‬لةيارةوة‪ ،‬سةراب‪ ،‬بارزانى‪ ،‬ئ َيمةى‬ ‫ئاشتيخواز‪ ،‬بابة هةستة‪ ،‬ئ َيمة ِرؤلَةى‪ ،‬سةربازين‪ ،‬ئةو رؤذةى‪،‬‬

‫سرودى زانكؤى سل َيمانى‪ ،‬ئةو هونةرمةندة ِروناكبيرو كةساسة‬ ‫لة ِرؤذى ‪ 1986/11/18‬كؤضى دوايى كردووة‪،‬لة طؤ ِرستانى‬ ‫سةيواني شارى سل َيمانى بةخاك سث َيردراوة‪ ،‬دوو كو ِري لة‬ ‫ثاش بةج َيماوة (ذيمؤ) و (تيشكؤ)‪ ،‬ئةو هونةرمةندة مةزن و‬

‫نةمرة‪ ،‬نووسةرو ئاوازدانةرو شيعرى دا ِرشتووة‪ ،‬شيعريَكى لةسةر‬ ‫نازدارانى كؤية هةية بةناوى (بؤ تؤية َ‬ ‫دل) لة شيعرو ئاوازو وتنى‬ ‫خؤيةتى ئةوةش دةقةكةيةتى‪:‬‬ ‫بؤتؤية َ‬ ‫دل‬

‫طؤرانيبيَذ‪ :‬ضاوةكةشم‬ ‫بى تؤ ثيشةم ِرؤ ِرؤية‬ ‫طؤرانيبيَذ‪َ :‬‬ ‫يار َيكم هةية وةكو مانطى تابانة‬

‫بيبينى ضونكة د َلم ثةر َيشانة‬ ‫حةز ناكةم كةس‬ ‫َ‬ ‫هاوار‬ ‫كؤرس‪ :‬ضةندة جوانة‬

‫طؤرانيبيَذ‪ :‬بووكى‪....‬‬ ‫كؤرس‪ :‬كوردوستانة‬

‫طؤرانيبيَذ‪ :‬يار َيكم هةية جوانة وةكو ئةست َيرةى ئاسمانة‬ ‫بيبينى ضونكة د َلم ثةر َيشانة‬ ‫حةز ناكةم كةس‬ ‫َ‬ ‫هاوار‬ ‫كؤرس‪ :‬ضةندة جوانة‬

‫طؤرانيبيَذ‪ :‬بووكى‬

‫كؤرس‪ :‬كوردوستانة‬

‫كؤرس‪ :‬بؤتؤية َ‬ ‫دل بؤتؤية‬

‫كيذؤ َلةى شارى كؤية‬

‫طؤرانيبيَذ‪ :‬ما َلةكةشم‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪21‬‬


‫ويَنة ديَرينةكانى كؤية‬

‫لة ئةرشيفي ( دانا عةبدولمةجيد)‬

‫باخضةي ساواياني كؤية ‪ ،1955‬ريزي‬ ‫يةكةم‪ :‬رَ‬ ‫شيوان فةحتي مةعروف‪،‬‬ ‫ئةمحةد حةمةدةمني ئاغا غةفوري‪،‬‬ ‫دانا عةبدوملةجيد‪ ،‬سواراغا‪ ،‬ئاشيت‬ ‫عةزيز‪ .‬ريزي دووةم‪ :‬نةناسراو‪،‬‬ ‫نةناسراو‪ ،‬بةيان جةالل عيزةت‪،‬‬ ‫نةناسراو‪ ،‬نةناسراو‪ ،‬نةناسراو ‪،‬‬ ‫عةدنان ئيسماعيل حاجي سابري‪ .‬ريزي‬ ‫س َييةم‪ :‬سةيفةدينحةمة سةعيد‪،‬‬ ‫كامةران مةولود‪ ،‬نةناسراو‪ ،‬نةناسراو‪،‬‬ ‫ئاراز حةبيب‪ ،‬نةناسراو‪ ،‬نةناسراو‪.‬‬ ‫ريزي ضوارةم‪ :‬سةرباغ حةمة سةعيد‪،‬‬ ‫نةناسراو‪ ،‬نةناسراو‪ ،‬نةناسراو ريزي‬ ‫ث َينجةم هةموويان نةناسراون‪.‬‬

‫ر َيطاي هةيبة سولَتان ‪ 1954/9/10‬ضياي هةيبةسولَتان‬ ‫نامق عةبدولرةمحان يةكةم لة ضةث‪ ،‬مسكؤ مةغديد س َييةم لة ضةثةوة‪ ،‬جةالل حةمةد بةط‪ ،‬حاجي براي كاك عةزيز لة‬ ‫ناوةراست‪ .‬ئةو و َينةية لةطةأل كر َيكاراني ضاككردني ر َيطاي هةيبةسولَتان طرياوة‪.‬‬

‫لة ئةرشيفي (مامؤستا َ‬ ‫حوسيني حاجي قادر)‬

‫‪22‬‬


‫نةورؤزي ‪ 1973‬مامؤستا سةردار‪ / ،‬مامؤستا زاهري‪ ،‬وريا ئةمحةد‪ ،‬مندالَةكة نةناسراوة‪ ،‬ئازاد قادر‪ ،‬روقيا عةبدولَآل (طؤراني‬ ‫ب َيذ)‪ ،‬مةال ئةنوةر‪ ،‬عةبدولَآل ئيسماعيل‪ ،‬ئاشيت ئيسماعيل و حمةمةدي مسايالغاي‬

‫َ‬ ‫فةتحولآل)‬ ‫( لة ئةرشيفي ئازاد‬

‫مةال قادر بةيتوشي‪ ،‬عةزيز ئاغا حةو َيزي‪ ،‬عبدالوهاب حاجي جةمال‪ ،‬حمسن ئاغا حةو َيزي ‪1969/8/15‬‬

‫َ‬ ‫فةتحولآل)‬ ‫(لة ئةرشيفي ئازاد‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪23‬‬


‫ئةطةر لة ِرؤذى ِرؤذنامةنووسى كورديدا‬ ‫لةكؤية بؤم بلواباية‪....‬؟!‬ ‫جةواد حةمةد بةط َ‬ ‫سالح‬ ‫لة ِرؤذى‪ 2010/4/20‬لةهؤلَى سةرؤكايةتى‬ ‫زانكؤى كؤية‪ ،‬سةنديكاى ِرؤذنامةنووسانى‬ ‫كو ردستان بةهاوكارى بةشى كوردى‬ ‫كؤليذى زمانى زانكؤى كؤية‪ ،‬سميناريَكى‬ ‫تايبةتيان بةبؤنةى ِرؤذى ِرؤذنامةنووسى‬ ‫س���ازدرا‪ ،‬كةتيايداضةندين بابةتو‬ ‫تويَذينةوةى زانستى خويَندرانةوة‪ ،‬هةر‬ ‫لةمييانى سمينارةكةشدا خةآلت بةسةر‬ ‫ذمارةيةكى بةرضاو لة ِرؤذنامةنووس و‬ ‫بةناو ِرؤذنامةنووسان دابةشكرا‪ ،‬من ل َيرةدا‬ ‫لةمةندة زياتر نالَ​َيم‪ ،‬ضونكة ئامادةبوان‬ ‫بةكى‬ ‫بةئاشكرا دةركيان ث َيدةكرد‬ ‫َ‬ ‫ِرةوايةو بةك َيش نا ِرةواية‪ ،‬تاكار طةيشتة‬ ‫يةكى لةدةستنيشانكراوةكان‬ ‫ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بؤ وةرطرتنى خةالت‪ ،‬بة ِريَزو خاوةن‬ ‫هةلَويَست(كامة َران محمود مةولود)‬ ‫نا ِرةزاى دةرب ِريَت و خةآلتةكة ِرةتبكاتةوة‪.‬‬ ‫ويَ ِراوى ئةمانةش ئةم كارة بووة هؤى‬ ‫فةرامؤشكردنى كؤمةلَ َى ِرؤذنامةنووسى‬ ‫ديَرين و خاوةن ئةزموون لةزيندو ومردوو‬ ‫بةش َيوازيَك نةك هةر خةآلت نةكران‬ ‫هةر سةرزارةكيش ناويان نةهاتة ناوناوان‪.‬‬ ‫منيش لةئاستى خؤمدا وةك تاك َيكى‬ ‫ئامادةبوو و بانط َيشكراو‪ ،‬باكطراوةنديَكم‬ ‫ب��ؤ ِراب��ردوو ك��ردووة‪ ،‬ئاه َيكى ساردم‬ ‫هةلَك َيشا بؤ ِريَبوارانى ماندوو شةكةتى‬ ‫بوارى ِرؤذنامةنووسى و خزمةت طوزارانى‬ ‫كؤيى و ض ئةوانةى لةدةرةوة خزمةتيان‬ ‫ث َيطةياندووة‪ ،‬هةروةها بؤ شةهيدانى‬ ‫بوارى قةلَةم و ِرؤذنامة لةئاستيان شؤكو‬ ‫شةرمةزارى دايطرتم‪ .‬مخابن! ثسثؤرو‬ ‫ضاوساغ و ِريشسثيانى ِرؤذنامةنووسى‬ ‫ناوشارةكةمان هةترى ضاويان لةس َيبةرى‬ ‫لى ضيبكةم‪،‬‬ ‫باآليان طوزةرى نةكردبوو‪َ ،‬‬ ‫ئةطةر تؤزقالَ​َيك دةسةآلتم هةبواية بوارى‬ ‫فةرامؤشكردنى ئةم زاتانةم نةدةداو خؤلَة‬ ‫م َيشم نةدةكردة سةر ِرابردووى طةشى‬ ‫شارةكةمان و كوردستان‪ ،‬خؤ ئةطةر‬ ‫نةشمتوانيباية ديارييان ث َيشكةش بكةم‪،‬‬ ‫ناويانم ئةه َيناية كايةوةو يادةوةريم‬ ‫دةكردن و ِرةحمةتى خواشم بؤ شةهيدو‬ ‫مردووةكان ِرةوان��ة دةك��رد‪ ،‬بة ِريَزان‪،‬‬ ‫‪24‬‬

‫سةروةران‪ِ ،‬رؤذنامةنووسة ديَرينةكان‪،‬‬ ‫داه َينةران‪ ،‬فةرامؤشكراوان‪ ،‬ئةى ئةوانةى‬ ‫بةش َيوازى هةمةجؤر خزمةتان بة ِرةوتى‬ ‫ِرؤذنامةى كوردى كردووة بةطشتى و‬ ‫ِرؤذنامةنووسى كؤية بةتايبةتى‪ ،‬جاكؤيى‬ ‫بووبن يان غةيرة كؤيى‪ ،‬شةهيدانى ِريَطايى‬ ‫قةلَةم و ِرؤذنامة‪ ،‬بةشةرمةزارييةوة ناوتان‬ ‫دةبم و ث َيناسةيةكى كورتان بؤدةكةم و‬ ‫تؤزقالَ​َيك ويذدانم لة ئاستاندا ئاسودة‬ ‫دةكةم‪:‬‬ ‫*مامؤستا سةعيد فةهيم حةويَزى‪-:‬‬ ‫داه َينةرى‬ ‫لةسالَى(‪)1923‬يةكةم‬ ‫ِرؤذنامةى منداآلن بووة‪ ،‬بةهؤيةوة ع َيراق‬ ‫لةهةمبةرى ِرؤذنامةى منداالَنةوة بووةتة‬ ‫دووةم ووآلتى عةرةبى لةدواى مسيرةوة‪،‬‬

‫مةمحود قودسي‬

‫طيو موكرياني‬

‫لةطؤظارى زارى كرمانجيشدا كة‬ ‫لة ِرةواندز سةرى هةلَداوة(‪)1932-1925‬‬ ‫هةر لةيةكةم ذمارةيةوة تادووماهى‬ ‫نووسةرو ثةيامن َيريَكى ك��اراى ئةم‬ ‫طؤظارةبووة‪ ،‬عةرةب شانازى ث َيوةدةكات‬ ‫و قوتابييانيان لةباسى ماستةرو ت َيزى‬ ‫دكتؤرايان هانايان بؤبردووةو بؤى دةبةن‪،‬‬ ‫ئ َيمةى ِريش سثى ِرؤذنامةنووسانيش‬ ‫لى نادةينةوة‪.‬‬ ‫نايناسين و ئاو ِرى َ‬ ‫*مةحمود حيلمى قودسى‪ -:‬باوكى‬ ‫شةهيد محمدقودسيية‪ ،‬لةسةرةتاى‬ ‫جةنطى دووةمى جيهان وةك ئةفسةر‬

‫ل��ةش��ة ِردا ب��ةدي��ل ط��ي��راو لةقودس‬ ‫دةست بةسةركرا‪ ،‬لةسالَى (‪)1942‬‬ ‫ئازادكراو لةكؤية ثلةى ئةفسةرى بة‬ ‫سةربازكردنى(زابت تجنيد)ى ث َيسث َيردرا‪،‬‬ ‫ضةند ف��ةردة ث��ة ِرت��ووك و طؤظارو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤى ه َيناية كؤيةو‬ ‫ِرؤذنامةى‬ ‫بةبى بةرامبةرو جياوازى ئةيبةخشية‬ ‫َ‬ ‫خويَنةرو ِروناكبيرو سياسةتمةداران‪،‬‬ ‫ويَ � ِراى ئةمانةيش يةكةم كةس بووة‬ ‫فؤتؤى شانى بةكؤية طةياندووةو ضةندان‬ ‫ويَنةى ديكؤم َينتى بؤ بةج َيه َيشتوين‪.‬‬ ‫مةحمود حيلمي قودسي‬ ‫*نوسينطةى بةرتانيةكان لة نهؤمى‬ ‫دووةمى خانى قادر ياسينى‪ -:‬سةنتةريَكى‬ ‫كاراى ِرووناكبيرى بوو لةدواى جةنطى‬

‫سةيد برايم بةرزجني‬ ‫دووةم��ى جيهانيدا‪ ،‬طؤظارى دةنطى‬ ‫ط َيتى تازةى ل َيدابةشدةكرا‪ ،‬طؤظاريَكى‬ ‫تريش بةناوى( التلميز العراقى) بؤدةهات‬ ‫كةتايبةت بوو بةهونةرى ش َيوةكارى‪،‬‬ ‫بنةماى هونةرى ش َيوةكارى لةكؤية‬ ‫طةلى قوتابى ومامؤستاى‬ ‫دامةزراند‪،‬‬ ‫َ‬ ‫خولياى هونةرى ش َيوةكارى بة ِريَطاى‬ ‫زانستى كرد‪ ،‬لةمانة‪:‬مامؤستا جابير‬ ‫ثيرداود‪ ،‬مامؤستاحمدامين مةعروف‪،‬‬ ‫مامؤستاسابيرعةبدوآل جة ِراح‪ ،‬هونةرمةند‬ ‫خاليدتةهاو ضةندانى تر‪.‬‬ ‫َ‬ ‫*سةييدئةنوةر بةرزةنجى‪ :‬لةسالى‬


‫(‪)1948‬و ساآلنى دوايى لةن َيوبازارى كؤية‬ ‫بةرامبةر دوكانةكةى كاك جةالل جؤبارى‬ ‫ئيم ِرؤ‪ ،‬كت َيبخانة(مةكتةبة)ى هةبووة‪،‬‬ ‫جؤرةها ثةرتووك وطؤظارو ِرؤذنامةى‬ ‫هةمةجؤرى ت َيدابووة‪ ،‬كت َيب و طؤظارةكان‬ ‫بةزمانى ك��وردى و عةرةبى و بيانى‬ ‫بوون‪ ،‬بةنرخ َيكى طونجاودةيفرؤشتن‪،‬‬ ‫بؤهةذاروكةمدةراماتةكان بةش َيوةى كاتى‬ ‫بى بةرامبةر ث َيى دةدان‪ ،‬ئةم مةكتةبةية‬ ‫َ‬ ‫تايبةتبوو بةضةثةكان‪.‬‬ ‫*مةكتةبةى زاهير حةمةد‪ :‬هاوكاتبوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مةكتةبةكةى سةيدئةنوةر‪،‬‬ ‫مةكتةبةكةى كةوتبووة ئيستيالكى‬ ‫ك��ؤي��ة( ع��ةل��وة)ب��ةرام��ب��ةر دةرط��اى‬ ‫مزطةوتى طةورة‪ ،‬ئةمةى ئةم مةكتةبةى‬ ‫لةمةكتةبةكةى سةيدئةنوةر جيادةكردةوة‬ ‫ئةوةبوو كةكاك زاهير ئةم جؤرة كت َيب و‬ ‫طؤظارو ِرؤذنامانةى دةه َينا كةبيروباوة ِرو‬ ‫نةتةوايةتيان دةطرتة خؤوة‪ ،‬هةروةها‬ ‫مؤرك َيكى ثارتايةتى ث َيوة دياربوو‪.‬‬ ‫*طيوى موكريانى‪ :‬لةضلةكان‬

‫ئةمحةد َ‬ ‫ ‬ ‫دلزار‬

‫حةمة بةطرةز‬

‫كاميرايةكى سندوقى ثايةدارى هةبووة‪،‬‬ ‫هةفتةى دوو ِرؤذ دةهاتةكؤية‪ ،‬ويَنةى‬ ‫موعامةالتى فةرمى دةط��رت‪ ،‬شةوانة‬ ‫لةنهؤمى دووةم��ى خانى مةحموداغا‬ ‫دةمايةوة‪ ،‬هةر كة ِرةتةى كةدةهاتة‬ ‫كؤية كيسةيةك لةطؤظارو ِرؤذنامةى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤى‬ ‫كؤن ونويَى هةمةجؤرةى‬ ‫بةبى بةرامبةر دةيبةخشيية‬ ‫دةه َينا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ِروناكبيرو سياسةت مةداران‪.‬‬ ‫*س��ةي��دب��راي��م(ب��رذاو)‪ -:‬شاعيرو‬ ‫ِرووناكبيرو سياسةتمةدار‪ ،‬ثةيامن َيرى‬

‫طؤظارى(نزار)بوو‪.‬‬ ‫*مامؤستا زةكى ئةحمةد هةنارى‪-:‬‬ ‫لةدواى ناوةندى ثةنجاكانةوة ث ِرؤذةى‬ ‫دةرك��ردن��ى ط��ؤظ��ارو ِرؤذن��ام��ةى ال‬ ‫وةلى دةسةالَتدارانى ث َيش‬ ‫طةآللَةبوو‪،‬‬ ‫َ‬ ‫شؤ ِرشى تةممووزو دواى شؤ ِرشى‬ ‫تةممووز ِريَطريان ل َيكردو بواريان ث َينةدا‬ ‫خةونةكةى بةرجةستة ب َيت‪ ،‬لةهةمبةر‬ ‫ئةم كارةدا وةك كاردانةوةيةك هةستا‬ ‫بةكؤكردنةوةو بةرطكردنى سةرجةم‬ ‫ط��ؤظ��ارو ِرؤذن��ام��ة ك��ؤن ونويَيةكانى‬ ‫كت َيبخانةى طشتى كؤية‪ ،‬ويَ�� ِراى‬ ‫ئةمانةيش يةك َيك ب��وو لةنوسةرة‬ ‫بةتواناكانى طؤظارى هةول َير‪.‬‬ ‫*ك��ت� َي��ب��خ��ان��ة(م��ةك��ت��ةب��ة)ى‬ ‫جةمهوورى ئةحمةد دلزار‪:‬شاعيرو‬ ‫رووناكبيرو سياسةتمةدارى طةورةى‬ ‫كوردو ِرؤذنامةنوسى ناودار‪ ،‬لةدواى‬ ‫شؤ ِرشى تةممووز لةشةقامى حاجى‬ ‫قادرى ئيم ِرؤ مةكتةبةى جةمهوورى‬ ‫كردةوة‪ ،‬ضةشنى سةنتةريَكى كاراى‬

‫شةهيد زاهري حةمةد تةها‬ ‫ئةم كاتةبوو‪ ،‬ل َيوانل َيوبوو لةثةرتووك‬ ‫وطؤظارو ِرؤذنامةى هةمةجؤرة‪ ،‬هةميشة‬ ‫مؤنجةى دةهات لةئةديب و ِروناكبيرانى‬ ‫كؤيةو شارةكانى ترى كوردستان‬ ‫وع��ي��راق‪ ،‬بةش َيوازى خواستنةوة‪،‬‬ ‫بةبى بةرامبةر ثةرتووك و طؤظارى‬ ‫َ‬ ‫ئةبةخشى‪ِ ،‬رؤذنامةكانى ب��ةزؤرى‬ ‫بريتيبوون لةئازادى‪ ،‬ئيتيحادولشعب‪،‬‬ ‫صوت االحرار‪.‬‬ ‫*كت َيبخانةى كوردستانى ت َيكؤشةر‬ ‫عةزيز سةربةست‪ :‬ئةمةشيان ضةشنى‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫مةكتةبةكةى ئةحمةد دلزار بوو‪ ،‬ئةمةى‬ ‫ل َيكى جيادةكردنةوة مةكتةبةكةى‬ ‫دلزار مؤركى حيزبى شيوعى ث َيوةبوو‬ ‫ب��ةآلم هى عةزيز سةربةست هى‬ ‫ثارتى‪ ،‬ديارترين ِرؤذن��ام��ةى ئةم‬ ‫مةكتةبةية(خةبات)بوو‪.‬‬ ‫*شةهيد بةشير طؤرطيس ِرؤذنامة‬ ‫ف��رؤش‪ :‬ل��ةدواى شؤ ِرشى ض��واردةى‬ ‫�ى بوو‬ ‫ت��ةم��م��ووزى(‪ )1958‬ي��ةك� َ‬ ‫لة ِرؤذنامةفرؤشة كاراوكاريطةرةكان‪،‬‬ ‫تائ َيستاش دةنطة زوآللَةكةى لةطويَضكان‬ ‫دةزرينط َيتةوة‪ :‬صوت االحرار‪ ،‬صوت‬ ‫الشعب‪ ،‬صوت الحزب الشيوعى العراقى‪،‬‬ ‫هةروةها بةرامبةر ِرؤذنامةكانى ئازادى و‬ ‫ئيتحادولشةعبيش‪ ،‬هةربةهؤكارى ئةم‬ ‫ثيشة ثيرؤزةى لةبةرايى شةستةكان‬ ‫لةكةركوك دةستى ِرةش��ى تاوانى‬ ‫طةيشتى و تيرؤريان كردو ضووة ِريَزى‬ ‫َ‬ ‫شةهيدانةوة‪.‬‬ ‫*حةمة ب��ةط��رةز‪ :‬ب�لآوك��راوةو‬ ‫ئةدةبياتى تايبةت بةثارتى دةفرؤشت‬

‫عةزيز سةربةست‬ ‫لةدواى شؤ ِرشى تةممووزى( ‪)1958‬‬ ‫دا‪ ،‬بةدةنطة ث ِرجؤش و زوآللَةكةى‬ ‫شةقام بازا ِرى كؤيةى دةو ِروذاند‪ ،‬بةدةم‬ ‫ه��اوارةوة‪(:‬خ��ةب��ات‪ ،‬خةبات‪ ،‬ئةوةية‬ ‫ث َيش ِرةوى ميللةتى كورد‪ ،‬اللةاكبر‪،‬‬ ‫دةنطى ثارتى ديموكراتى كوردستان‪،‬‬ ‫زمانى زطماكى خؤت بخويَنةرةوة‪،‬‬ ‫اللة اكبر و اللةاكبر‪ ،‬دةنطى ثارتى‬ ‫ديموكراتى كوردستان‪.‬‬ ‫ماويةتي‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪25‬‬


‫ضةند سةرنجيَكي طشتي‬ ‫بؤ كيَشةكاني شاري كؤيةو ريَطاي ضارةسةري‬ ‫عةبدولموئمين دةشتي‬

‫*‬

‫َثيشةكي‪ :‬بةشي يةكةم‬ ‫ئاشكراية كؤية يةك َيكة لة شارة ديرينةكاني‬ ‫كوردستان‪ ،‬وة ثاشماوة كؤنينةكاني ناو‬ ‫شار‪ ،‬باشترين بةلَطةن بؤ ئةو راستيية‪.‬‬ ‫خاوةني شويَن َيكي ستراتيجية لة ن َيوان‬ ‫كوردستاني رؤذه��ةآلت و كوردستاني‬ ‫رؤذئاواو‪ ،‬خالَ​َيكي بةردةباز و ثةيوةستيي‬ ‫ن َيوان شارة سةرةكيةكاني كوردستانة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةش ج َيطةي داخة لة سيماي‬ ‫طشتي ئ َيستايدا‪ ،‬بة الدي َيكي طةورة‬ ‫دةض َيت نةك شار‪ ،‬هةرضةندة ديمةني‬ ‫جواني سروشتي دةوروبةري‪ ،‬واتة شاخي‬ ‫سةربةرزي هةيبةت سولتان و باواجي و‪،‬‬ ‫تؤثؤطرافي شارةكة‪ ،‬بةش َيك لةو سيما‬ ‫دواكةوتووةي داثؤشيوةو شارةكةي لة ناو‬ ‫ضنطي جوانيي سروشت توند ِراطرتووة‪ ،‬لة‬ ‫الي َيكي تر زانكؤي كؤية‪ ،‬لة دايكبوون و‬ ‫ذيان َيكي نويَي بؤ ئةم شارة طة ِراندؤتةوة‪،‬‬ ‫طةشةو تةوذم َيكي نويَي ب��ةم شارة‬ ‫بةخشيوة‪.‬‬ ‫وةك ئةندازياريَك دةمةويَت جةخت‬ ‫لةسةر ئةو راستيية بكةم‪ ،‬كة هةموو ئةو‬ ‫كةموكورتي و ِرووة بزيَوانةي لة شاري‬ ‫خؤشةويستي حاجي نةمر دةيبنين‪ ،‬ئةوا‬ ‫هةمان كةموكورتي و سيماي دواكةوتوو‪،‬‬ ‫لة شارةكاني تري كوردستانيش كةم‬ ‫يان زؤر دةبينين‪ ،‬بؤية ج َيطةي خؤيةتي‬ ‫ئاماذةيةكي خ َيرا بؤ ضةند هؤي َيكي ئةم‬ ‫بارة دواكةوتنةي شاري كؤيةو شارةكانمان‬ ‫بكةين‪ ،‬كة يارمةتيمان دةدةن بؤ طةيشتن‬ ‫بة مةرامي ئةو كؤنفرانسةمان‪ ،‬من لةم‬ ‫كورتة باسةدا‪ ،‬ئةو ضةند هؤيةي خوارةوة‬ ‫دةستنيشان دةكةم‪:‬‬ ‫سياسةتي دوذمنكارانةي رذيَمة يةك لة‬ ‫دوا يةكةكاني بةغدا‪ ،‬دذي هةموو طةالني‬ ‫عيراق بة طشتي و خةلَكي كوردستان بة‬ ‫تايبةتي‪ ،‬كة خؤي لة ويَرانكردني شار و‬ ‫َ‬ ‫ثشتطوي خستني ئاوةداني‬ ‫ديَهاتةكانمان و‬ ‫وآلتةكةمان دةبين َيتةوة‪.‬‬ ‫‪ -1‬دوا كةوتوويي و ريَبازي ناوةنديَتي‬ ‫‪26‬‬

‫(تس َينتراليزم) لة نةخشةسازي شارةكاني‬ ‫ع َيراق بة طشتي‪ ،‬كة ئةندازياراني‬ ‫وةزارةتي نةخشةسازي ع َيراق لة بةغداوة‬ ‫بةبي‬ ‫ماستةرثالني ئةو شارانةيان دادةنا َ‬ ‫وانةكردني ئةمة لة نزيكةوة‪ .‬ئ َيستاش‬ ‫ثاشماوةي ئةو هةلةكاريية ماوةو كاريطةري‬ ‫لةسةر برةوي شارةكان كردووةو دةكات‪.‬‬ ‫‪ -2‬نةخشةسازي ن��اوةن��دي و نا‬ ‫ديموكراتيانة بؤ شارةكان‪ ،‬واتة تا ئ َيستا‬ ‫نةبووة بة باو بؤ نةخشةسازي كؤآلن و‬ ‫طة ِرةك َيك سةرنج و بيروباوة ِري دانيشتواني‬ ‫ئةم ج َيطةية وةربطرن‪ ،‬وةك لة ياساي وآلتة‬ ‫ث َيشكةوتووةكاندا هةية‪ .‬يان نةبووة بة باو‬ ‫دروستكردني بيناي َيك يان ثرؤذةيةك‬ ‫وةك اليةن َيكي سياسةت لة راطةياندندا‬ ‫بكةويَتة بةر نةشتةري ِراطةياندن و‬ ‫ديالؤط‪ .‬زؤرجاريش دةسةآلتداران ريَطة‬ ‫بة خؤيان دةدةن كة دةستث َيشكةري‬ ‫بكةن لة ب ِريارة نةخشةسازييةكان و رؤلي‬ ‫ئةندازياران ثةراويَز دةكةن‪.‬‬ ‫‪ -3‬باري هةذاري و نةداري خةلَكي‬ ‫كوردستان و حكومةتةكةي خؤمان‪،‬‬ ‫س��ةرة ِراي فاكتةري فةرامؤشكاري و‬ ‫طةندةلي ئيداري و طةندةلي ئايديا‪.‬‬ ‫‪ -4‬نةبووني هةستي خؤشةويستي بؤ‬ ‫طة ِرةك شار لة اليةن دانيشتوان‪ ،‬ئةوةي‬ ‫ورد سةرنجي خةلَكي ئ َيستا بدات‪ ،‬كة‬ ‫ئةوة كؤيةش دةطريَتةوة‪ ،‬خةلَك لة ثشتي‬ ‫ئاستانةي دةرطاي حةوشةكةيانةوة بة‬ ‫مالَي خؤيان نازانن‪ ،‬كة ئةوةش بةرةنجامي‬ ‫م َيذوو و كارةساتي ‪ 80‬سالَي رابردوومانة‪.‬‬ ‫كة لة سياسةتي ضةوت و دذ بة مرؤظايةتي‬ ‫رذيَمة يةك لة دوا يةكةكاني بةغدا خؤي‬ ‫دةنويَن َيت‪.‬‬ ‫‪ -5‬نةخشةداناني خ َيراو هة ِرةمةكي‬ ‫و سةرث َييي بؤ ثرؤذةكان‪ ،‬وة خراثيان‬ ‫لة ِرووي ضؤنايةتيةوة‪ ،‬كة زؤرينةيان لة‬ ‫ماوةيةكي زؤر كةم لة دواي وةرطرتنيان‬ ‫لي ثةيدا دةب َيت‪.‬‬ ‫كةمو كورتي و عةيبيان َ‬ ‫ئةويش سةبارةت بة نةبووني ديسثل َين َيكي‬ ‫ياسايي لة بيناسازيدا‪.‬‬ ‫‪ -6‬نةبووني ياساي َيكي بيناي ريَكوث َيك‪،‬‬ ‫كة ئ��ةن��دازي��اران و نةخشةسازان و‬ ‫مؤلةتنامةي خانووي ث َيوة بةند ب َيت‪،‬‬

‫واي كردووة ش َيوةي خانووةكان و تةرزي‬ ‫تةالرسازي دةبن بة هؤي َيكي كاريطةر‬ ‫لة الي َيك بؤ ناشيرنكردن و خراثكردني‬ ‫ديمةن و سيماي شارةكة‪ ،‬لة الي َيكي تر‬ ‫بؤ خراثبووني باري ئويكؤلؤطي (ذي َيار) و‬ ‫ئةتمؤسف َيري شارةكة‪.‬‬ ‫ئويَكؤلؤطي يان ژینگه‌زانی‪ ،‬بة داخةوة‬ ‫لة ئةدةبياتي كوردي بةطشتي و لة شار‬ ‫و تةالرسازي بة تايبةتي ه َيشتان وةك‬ ‫ث َيويستة ج َيطةي خؤي نةطرتووة‪ ،‬دةنا‬ ‫باري ئويكؤلؤطي طةورةترين اليةني هةر‬ ‫شاريَكة‪ ،‬ئةوةش بووةتة هؤي هاتنة ئاراي‬ ‫نةخشةي نةطونجاو لة خانووة نويَكان لة‬ ‫شاري كؤيةو و شارةكاني تري كوردستان‪.‬‬ ‫بؤ ئويكؤلؤطي شارةكة‪ ،‬وة دةبن بة هؤي‬ ‫الوازكردني باري ئويكؤلؤطي بة طشتي‪ .‬بؤ‬ ‫نموونة كةمكردنةوةي رووبةري باخضةي‬ ‫مالَةكان‪ ،‬ثتر خةرجكردني وزةي نةوت‬ ‫و سووتةمةني‪ ،‬لة هاوين و لة زستان بؤ‬ ‫طةرمكردنةوةو ف َينككردن‪ .‬هةمووي لة‬ ‫زياني ئويكؤلؤطي دان و ذياني مرؤظ‬ ‫ناخؤش دةكةن‪ ،‬ث َيويستة ئةو اليةنانة‬ ‫َ‬ ‫بمانةوي و‬ ‫بة هةند وةربطيريَن‪ ،‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫نةمانةوي شار مؤزاييك َيكة لة خانووةكاني‬ ‫ناوي‪ ،‬ناشب َيت ئةوةمان لةياد بض َيت‪ ،‬وزة‬ ‫لة ئ َيستاو دوا رؤذدا ك َيشةيةكي طةورة‬ ‫دةب َيت لةبةردةم خةلَكي كوردستان‪.‬‬ ‫ئةوجا زؤر سووتاندني نةوت لة خانووةكان‬ ‫راستةوخؤ زيان دةطةيةن َيتة تةندروستي‪،‬‬ ‫لة هةمان كاتدا دةوربةر و هةوا ئالوودة‬


‫دةكات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫شنياريك بؤ باشتركردني‬ ‫ضةند َثي‬ ‫بارودؤخي ناوشار‪:‬‬ ‫زاناي َيك دةلَ​َيت‪« :‬ئ َيمة خانووةكانمان‬ ‫دروست دةكةين و خانووةكانيش ئ َيمة‬ ‫دروست دةكةن» ث َيويستة هةلومةرجةكاني‬ ‫خانوودروستكردن و ياساكاني تا دةكريَت‬ ‫زوو لةاليةن ثةرلةماني كوردستان بكريَت‬ ‫بة كةرةسةي سياسي و كاري لةسةر‬ ‫بكريَت‪ ،‬ضونكة ب��ارودؤخ��ي زؤرب��ةي‬ ‫شارةكاني كوردستان‪ ،‬س��ةب��ارةت بة‬ ‫تةالرسازي ضةوت و نةخةشةسازي ضةوت‬ ‫بؤ خانوو و جادةو مةيدانةكان‪ ،‬وايكردووة‬ ‫كة ديمةن َيكي زؤر ناشيرن و دذ بة مرؤظ‬ ‫ب َيتة ئاراوة‪ ،‬بة ش َيوةيةك دةتوانين بلَ َيين‬ ‫يةك َيك لة هؤيةكاني باري نائاسايي‬ ‫خةلَكي شارةكان و هةميشة هةلضوون‬ ‫و ت��وو ِرةو تؤسةنييان‪ ،‬ش َيوةي خانوو و‬ ‫طة ِرةك و دةوروبةرة‪.‬‬ ‫بؤ ب��اري هةنووكةيي ش��اري كؤية‪،‬‬ ‫ث َيويستة بة نةخشيةكي ورد لة ئ َيستاوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةندي هةنطاوي تايبةت بنريَت‪ ،‬بؤ‬ ‫ئةوةي شارةكة بةرةو باشتري طؤ ِرانكاري‬ ‫بةسةردا ب َيت‪ :‬بؤ ئةمةش من ث َيشنياري‬ ‫ئةم خاآلنةي خوارةوة دةكةم‪:‬‬ ‫* يةكسانكردني شؤستةكان بة‬ ‫رووث � َي��وك��ردن��ي شؤستةكان داناني‬ ‫بةرزايةتي َيكي ناوةندي بؤ شؤستةكان‪،‬‬

‫يان كةمكردنةوةي ئةو هةموو بةرزي و‬ ‫نزمية ناشيرنةي لة شؤستةكان دةبينريَت‪.‬‬ ‫هةروةها دؤزينةوةي مؤديَل َيكي ث َيكهاتةيي‬ ‫هاوضةرخ و طونجاو بؤ هةموو شؤستةكان‬ ‫نوذةنكردنةوةي ِرووي بيناكؤنةكاني سةر‬ ‫جادة سةرةكييةكان‪ .‬دةكريَت شارةواني بؤ‬ ‫ئةمة هةلومةرج دياري بكات و كؤمةكي‬ ‫تايبةت ث َيشكةشي خاوةن خانووةكان‬ ‫بكات‪ ،‬بؤ ثيادةكردني ئةم كارة‪.‬‬ ‫* سةرثةرشتي درةختةكاني ناو شار‬ ‫بة بةردةوامي و ل َيثرسينةوة‪ ،‬بة هؤي‬ ‫شؤ ِربوونةوةي ضلي درةختةكان ريَطاي‬ ‫بةكاره َيناني زؤر لة شؤستةكان بؤ ثيادة‬ ‫طيراوة‪.‬‬ ‫* بة هؤي نةخشةسازي ضةوت بؤ‬ ‫طة ِرةك و ئاواييةكان دوو اليةني طرنط‬ ‫فةرامؤش كراوة‪ ،‬واتة رووبةري سةوز و‬ ‫ياريطةي منداآلن‪ .‬من ث َيشنيار دةكةم‬ ‫لة ه��ةر طة ِرةك َيك ضةند بلؤك َيكي‬ ‫خانوو لةاليةن شارةواني دةستي بةسةر‬ ‫دابطيريَت و لة خاوةنةكانيان بك ِردريَتةوة‬ ‫واتة ئيستمالك بكريَت‪ ،‬وة لة شويَني‬ ‫ئةو بلؤكانة ياريطةي منداآلن و ِرووبةري‬ ‫كةسك دروستبكريَت‪ ،‬بؤ ئ��ةوةي ئةو‬ ‫ثاشاطةردانييةي لة ناو طة ِرةكةكاندا‬ ‫هاتؤتة ئارا‪ ،‬كةمبكريَتةوة‪ ،‬ئ َيستا زؤرينةي‬ ‫زارؤك و مندالَي كؤية لةناو جادةو‬ ‫طة ِرةكةكان ياري دةك��ةن‪ ،‬بة تايبةت‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫لة ناو طة ِرٍةكة * ديَرينة ميللييةكان‪.‬‬ ‫ث َيويستة دةزطايةكي تايبةت لة شارةواني‬ ‫بؤ ضاوديَري ب��ةردةوام و سةرثةرشتي‬ ‫ياريطةي منداآلن سازبكريَت‪.‬‬ ‫خالَ​َيكي تر زؤر طرنطة ثةيوةندي بة‬ ‫ذياني طشتي خةلَك هةية‪ ،‬هةقة لة‬ ‫كؤنفرانس َيكي ئاوا باسي ل َيوة بكةين‪ ،‬كة‬ ‫ثةيوةندي بة باري هاتوضؤي ئونؤمب َيل‬ ‫هةية‪ ،‬كة خؤيي لةم خاآلنةي خوارةوة‬ ‫دةبين َيتةوة‪:‬‬ ‫* بة ث َيي زانياري طشتي زؤر كةس‬ ‫بةبي باكي‬ ‫ئةلكهول دةخواتةوةو زؤر‬ ‫َ‬ ‫لي دةخو ِريَت‪ ،‬ث َيويستة ياساكاني‬ ‫ئوتؤمب َيل َ‬ ‫كة ثةيوةندي بةمةوة هةية‪ ،‬بة توندي‬ ‫جةختي لةسةر بكريَت و ديسيثليني‬ ‫ياسايي توند وةربطيريَت‪ ،‬بؤ ئةمةش‬ ‫كةسايةتييةكي ياسايي دةسترؤيشتوو‬ ‫بدريَت بة ثؤليسي هاتوضؤ‪.‬‬ ‫* ئةوةي لة شاري كؤية هاتوضؤ بكات‪،‬‬ ‫رؤذانة الو و زارؤكي كةمتةمةني دةكةويَتة‬ ‫بةرضاو كة بة بةرضاوي هةيتةي هاتؤضؤ‪،‬‬ ‫لي دةخو ِرن‪ ،‬وةك ئةوةي ياسا‬ ‫‪ ،‬ئوتؤمب َيل َ‬ ‫لةم شارةدا نةب َيت‪.‬‬ ‫ماويةتي‬ ‫*ماستةر لة تةالرسازي سةرؤكي‬ ‫ب��ةش��ي ت���ةالرس���ازي كؤليجي‬ ‫ئةندازياري بوو لة زانكؤي كؤية‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪27‬‬


‫ش������يَ������ت������ةك������ان������م������ان‬ ‫سةيدة ئةحمةد‬ ‫ناوي تةواوي سةيد ئةحمةد مةال سةعيدي‬ ‫عةبدولَآلي بةرزنجي ية‪ .‬لة سالَي ‪1929‬‬ ‫لة طوندي سةرطةلَو لة دايك بووة‪ .‬لة‬ ‫تةمةني طةنج َيتي دا كض َيك دةه َينآ بة‬ ‫ناوي ( بةدرية) و كض َيكيان دةبآ‪ ،‬بةآلم‬ ‫لة تةمةن َيكي كورتدا كضةكةي دةمرآ‬ ‫هؤيةكةي نازاندرآ‪ .‬ديارة مردني كضة‬ ‫مندالَةكةي دةب َيتة هؤكاريَك بؤ ئةوةي‬ ‫باري دةرووني ت َيك بضآ‪ .‬لة ئةنجاميشدا‬ ‫ذنةكةي تةآلق دةدا‪ .‬بة طويَرةي ئةو‬ ‫زانياريانةي لة ثشتيوان كاكل دةستمان‬ ‫كةوتووة‪ ،‬ئةويش ديارة لة خزماني سةيد‬ ‫ئةحمةد وةريطرتووة‪ ،‬دةبآ لة تافي الويَتيدا‬ ‫بةشداري شة ِري فةلةستيني كردبآ‪ ،‬وةك‬ ‫سةربازيَك لة سوثاي ع َيراق‪ ،‬كة بة مةزةندة‬ ‫دةبآ لة دواي شة ِري دووةمي جيهانيةوة‬ ‫بآ‪ .‬ئةطةري ئةوةش هةية سالَي ‪1948‬بآ‪،‬‬ ‫كة سالَي شكست و نيطبةتي و ئاوارة بووني‬ ‫فةلةستينيةكان دةذم َيردآ لة ئةنجاميشدا‬ ‫دةولَةتي ئيسرائيل دامةزرا‪ .‬ضونكة ئةو كاتة‬ ‫تةمةني سةيد ئةحمةد ‪َ 19‬‬ ‫سال بووة‪.‬‬ ‫ث َيدةضآ سةيدة ئةحمةد دواي طة ِرانةوةي‬ ‫لة شة ِري فةلةستين ذني ه َينا بآ‪.‬‬

‫لة سالَي ‪ 1960‬هاتوونةتة طوندي‬ ‫ساتوقةآلي دةم زآي كؤية‪ ،‬كة سةر بة‬ ‫ناحيةي تةقتةقة‪ .‬رةطةزنامةو ث َيناسنامةي‬ ‫هي تةقتةقة‪ .‬هةر لةو ساتةوة هاتوضؤي‬ ‫كؤيةي ك��ردووة‪ .‬دواي��ي بة يةكجاري‬ ‫نيشتةجآي كؤية بووة‪ ،‬وةك ش َيت َيك‬ ‫ناسراوة‪ .‬سةيد ئةحمةد كةم دوو بووة‪،‬‬ ‫بةآلم لة كات و ساتي طونجاويش دا‬ ‫قسةي نةستةقي كردووة‪ .‬رقي لة ذنان‬ ‫بووة‪ .‬وا ث َيدةضآ هؤي مردني كضةكةي‬ ‫كةمتةرخةمي ذنةكةي بآ‪ ،‬بؤية لة ذنان‬ ‫ئالؤز بووة رقي ل َييانة‪ .‬هةميشة ثارضة‬ ‫ئاسن َيكي دريَذووكةي ياوةر بووة‪ .‬ه َيشتا‬ ‫لة ذياندا م��اوة و لة طة ِرةكي ئ��ازادي‬ ‫نيشتةجآية‪ .‬خؤشةويستة لة الي خةلَكي‬ ‫كؤية و يارمةتي دةدةنو خزمةتي ةكةن‪.‬‬ ‫زؤر حةز بة كؤية دةكا‪ .‬خزماني‪ ،‬كة ئ َيستا‬ ‫لة ضةمضةمالَن ث َييان خؤشة ب َيتةوة اليان‪،‬‬ ‫بةآلم جطة لة سةردان َيكي ضةند رؤذة‪،‬‬ ‫ئيدي ئؤقرة ناطرآ و دةطة ِريَتةوة كؤية‪.‬‬ ‫جاران لة ناو كؤية زؤر دةبيندرا و هاتوضؤي‬ ‫ضايخانةو ناو بازاري دةكرد‪ ،‬بةآلم ئ َيستا‬ ‫هاتوضؤي زؤر كةمبؤتةوة‪.‬‬

‫سةيد ئةمحةدة شيَت‬ ‫سةيد ئةحمةد خوشك َيك و دووبراي‬ ‫هةبووة بة ناوي ( بةهيية و ش َيخ كةريم‬ ‫و ش َيخ عةبدولَآل‪ ،‬كة هةرس َيكيان ضوونةتة‬ ‫رةحمةتي خودا‪ .‬دوو برازاشي لة تةكيةي‬ ‫ضةمضةماأل بة ناوي ش َيخ سةليم كةريم و‬ ‫ش َيخ محةمةد كةريم لة ذياندا ماوون‪.‬‬

‫شةوضةرةي كؤييان‬ ‫هةموومان خارة سةيد ئةحمةدة ش َيتةي‬ ‫دةناسين‪ .‬ناوبراو لة زؤر كات و شويَندا‬ ‫ئاسايي و بآ طرفتة‪ ،‬بةآلم ناو بةناو دةيطرآ‪.‬‬ ‫سةيد ئةحمةد هةرضةند بةش َيت ناسراوة‬ ‫بةآلم قسةي نةستةقي زؤرةو هةلَويستي‬ ‫عةنتيكةي هةية لةمةر رووداوةك��ان‪ ,‬لة‬ ‫كاتي طونجاو دا دةرب ِريني سةيرو سةمةرةي‬ ‫هةية‪ .‬زؤربةي جارانيش كة لة ناو شاردا‬ ‫دةسوو ِرايةوة ثارضة ئاسن َيكي دريَذي ثآ بوو‪.‬‬ ‫رقيشي زؤر لة ذنان بوو‪ ،‬بة تايبةتي كة جلي‬ ‫سوور لة بةر دةكةن‪ ،‬وةك كاك ثشتيوان‬ ‫كاكل ئاماذةي ث َيدةكا و دؤستايةتي باشي‬ ‫لةطةلَيدا هةية‪ .‬بؤية ذنان بة تةواوي لـآي‬ ‫تؤقي بوون‪ .‬هةوأل دةدةين لةمةودوا هةندآ‬ ‫قسةو باسي بآلوبكةينةوة‪:‬‬ ‫جاريَكيان لة سةرةتايي هةشتاكان‪،‬‬ ‫ضايخانةيةك هةبوو لة نزيك كؤتةلَي‬ ‫‪28‬‬

‫شةهيداني دينطة‪ ،‬ئ َيستا بؤتة كوطاي طةنم‬ ‫و ئارد‪ .‬ئةو شويَنة كؤن مالَي شاكر عيسا‬ ‫بوو‪ .‬ضونكة ضايخانةكة نزيك طة ِرةكي‬ ‫ديانان بوو‪ ،‬بؤية زؤربةي ديانةكان لةوآ‬ ‫كاتيان بةسةر دةبرد‪ .‬ئةوةي ضاو و ماستاو‬ ‫يساردي دةخواردةوة‪ .‬ئةوانةي ياري دؤمينة‬ ‫و ئةزنيفيان دةكرد‪ .‬رؤذيَكيان ضوار ديان‬ ‫خةريكي ئةزنيف ك��ردن ب��وون لة سةر‬ ‫خواردنةوةي ضا و ساردي‪ .‬نووسةر كآ بوو؟‬ ‫كاك مةرب َين بوو‪ ،‬كة ئ َيستا مةقامب َيذة بة‬ ‫كوردي و عةرةبي مةقام دةض ِرآ‪ .‬طةمةي‬ ‫ئةزنيف لة سةرةخؤ دةست ث َيدةكا‪ ،‬ووردة‬ ‫ووردةش طةرم دادآ و حةماسي ت َيدةكةوآ‪.‬‬ ‫ث َيشبركآ توند دةبآ زوو زووش بة كلداني‬ ‫هاواري مة ِرب َين دةكرآ‪ :‬مة ِرب َين خةمشة‬ ‫مةتولـآ‪ .‬مة ِرب َين عةسرة مةتولـآ‪ .‬مة ِرب َين‬ ‫خةمشاسةر مةتولـآ‪ .‬واتة مة ِرب َين ث َينج‬

‫بنووسة‪ .‬مة ِرب َين دة بنووسة‪ .‬مة ِرب َين ثانزدة‬ ‫بنووسة‪ .‬طةمةكة ئةوةندة طةرم بوو جطة لة‬ ‫ت َي ِروانين لة ناو طةمةكة و هاواري مة ِرب َين‬ ‫بة هيض ش َيوةيةك ئاطايان لة دةوري ثشتي‬ ‫خؤيان نةبوو‪ .‬نةياندةزاني لةناو ضايخانةكة‬ ‫كآ لـآيةو ض دةكرآ‪ .‬لةم هات و هاوارةي‬ ‫مةرب َين مةتولـآ لة ث ِر سةيدة ئةحمةدة‬ ‫ش َيتة كة دةم َيكة لة تةنيشتيان دانيشتووة‬ ‫و ضاوديَريان دةكاو طوآي لة قسةكانيانةو‬ ‫ئةوانيش ئاطادار نين‪ ،‬هةلَدةستآ سةر ثآ و‬ ‫مست َيك دةدا لة م َيزةكة هةر ثولة ئةزنيفة بة‬ ‫اليةكدا دةضآ يةك بةخؤشي بة توو ِرةييةوة‬ ‫هاوار دةكا‪ :‬سةطبابينة هةر دةلَ​َيم مة ِر ب َين‪،‬‬ ‫ئةوة بؤ جاريَكي نالَ​َين بزن ب َين!‬ ‫كاتآ سةر هةلَدةب ِرن دةزانن ئةوة سةيد‬ ‫ئةحمةدة بة خؤي ثارضة ئاسنةكةيةوة‪ ،‬لة‬ ‫ترسان هةريةكة بةاليةكدا غار دةدا!!‬


‫ثالر بةويَنةوة‬ ‫ئا‪:‬بةندى‬

‫ئةمة ر َينيشاندةرة يان َ‬ ‫ري بزركةرة‪ ،‬ر َيطاى دةشتى كؤية؟؟!!‬

‫شةقامى ثةميانطا نزيك ياريطاى كؤية كراوةتة‬ ‫طوفةك؟؟!‬

‫سبحانةاللة ئةم ثاركة هةرلةسةرةتاوة دارةكانى ووشك بوو؟!!‬

‫موذدة موذدة ثاركى هاموون كرا بةسايلؤى هاموون؟؟!‬ ‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪29‬‬


‫ث ِرؤذةكانى كؤية‪...‬‬ ‫بى‬ ‫نؤذةنكردنةوة‪َ ،‬‬ ‫سوود‬ ‫هيوا عبدة تةها‬ ‫كؤية لة ساآلنى حةفتاكانةوة بة فةرمانى ِرذيَمى‬ ‫َ‬ ‫بؤبكرى‬ ‫لةناوضووى بةعس قةدةغةبوو ث ِرؤذةى‬ ‫هةتا توانيان دذايةتى ئةم شارة ت َيكؤشةرو ئةدةب‬ ‫دؤست و خنجيالنةيان كرد تا كار طةيشتة ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫بةشارةدى بةو نيازةى‬ ‫كة لةهةشتاكان كرديانةوة‬ ‫بضوكتريشى بكةنةوة و دوايى خاثوورى بكةن‬ ‫زياتريش لةبةر مةسةلةى نةوتى شيواشؤك و‬ ‫ثاشة ِرؤذة ئابووريةكةى‪ ،‬كةس بؤى نةبوو تةنانةت‬ ‫(كؤليت)يَكيش دروس��ت بكات و مؤلَةتى بينا‬ ‫قةدةغةبوو‪ ،‬دواى ئةوةى الثة ِرةى ِرةشى بةعس‬ ‫و ِرذيَمةكةى لة م َيذووى كوردستان هةلَدرايةوةو‬ ‫الثة ِرةيةكى ث ِرشةنطدار كرايةوة كةبريتى بوو لة‬ ‫ِراثة ِرين و ِرزطارى و ئاوةدانكردنةوة‪ ،‬ئيتر دلَمانم‬ ‫بةوة خؤشبوو كة ئيتر ووآلت بةرةو تيماركردنى‬ ‫زامةكان و ئاوةدانكردنةوة ِريَطا دةطريَتةبةر‬ ‫ئةو هةموو كارةسات و كوشتن و َ‬ ‫مال سووتان‬ ‫و دةرب��ةدةري��ةم��ان بةخزمةتكردن ثاداشت‬ ‫دةداتةوةو هةموو كةس شانازى بةشةهيدةكانى و‬ ‫ث َيشمةرطايةتى و طرتن و مالَويَرانيةكان دةكات‬ ‫ئةو سامانةى لةكوردستان هةية بؤ خؤشطوزةرانى‬ ‫َ‬ ‫وةردةطيرى‪ِ ،‬راستة لةكؤية‬ ‫لي‬ ‫خةلَك سودى َ‬ ‫ضةند ث ِرؤذةيةك بةئةنجام طةيشت لةوانة (زانكؤ ‪،‬‬ ‫سةنتةرى تيشك‪ )...‬بةآلم ئةوةى ج َيى داخة ئةوةية‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫نابى يا‬ ‫ثى‬ ‫دةكرى و تةواو َ‬ ‫هةندى ث ِرؤذة دةست َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل وةرطرتنى يان دواى وةرطرتنى‬ ‫دةبى و‬ ‫تةواو َ‬ ‫َ‬ ‫بة ماوةيةكى كةم (نؤذةنكردنةوة)ى بؤ دةكرى ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةكرى دةب َيتة ج َيطاى‬ ‫باشة بؤلةشويَنان ث ِرؤذة‬ ‫سةرسو ِرمانى هةموو جيهان‪ ،‬تؤبلَ َيى ئةوانيش‬ ‫َ‬ ‫بؤبكرى‪ ،‬ث ِرؤذةمان هةبووة لة (‪25‬‬ ‫نؤذةنكردنةوةيان‬ ‫َ‬ ‫م‪ )2‬دروست كراوة كةضى سال َيك خؤى نةطرتووةو‬ ‫نؤذةنكردنةوةى بؤ دةرض��ووة‪ِ ،‬ريَطاى هةرمؤتةو‬ ‫دووسايدى ثشتى دةرويَش خدر ه َيشتا هةر نؤذةن‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةندى ئيش كرا لة‬ ‫بؤدةكرى تةنانةت‬ ‫كردنةوةيان‬ ‫طوندةكانى دةوروبةرى كؤية سودى يةك ِرؤذيشى‬ ‫لى وةرنةطيرا هةروةك ئةو هةموو (حةوز و َ‬ ‫كؤل )‬ ‫َ‬ ‫ى ئاو خواردنةوةى بؤ ماآلت دروست كرا ثارةيةكى‬ ‫بى سوود‪ ،‬باشة ئةو هةموو ثارة زؤرة ئةطةر‬ ‫زؤر و َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةثالن ث ِرؤذةى بؤ دابندرى و خةرج بكرى شتى‬ ‫لةث َيشتر وةك طةياندنى ئاوى َ‬ ‫(زى) ى بضووك بؤ‬ ‫ئةو طوندانة تا لةضؤلكردن بثاريَزريَن باشتر نةبوو ‪،‬‬ ‫هةقى خؤيةتى لةمةوال ث ِرؤذةكانمان بة ش َيوةيةكى‬ ‫ِريَكتر و بةويَذدانانةتر ئةنجام َ‬ ‫بدرى بؤئةوةى زياتر‬ ‫هةبى بؤ خةلَكى شارةكةو دةوروبةرى و‬ ‫سوودى‬ ‫َ‬ ‫بؤهةردةبى‬ ‫نةضى‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بى سوود لة كيس َ‬ ‫ضيتر ثارةمان َ‬ ‫بلَ َيين (سةيرة لةكؤية)‪.‬‬ ‫‪30‬‬

‫سةرف كةو ‪...‬بةباكة‬ ‫‪ ...‬يالَالَ كؤية !!!!‬ ‫ئةطةر سةر ديَ ِرةكة بخويَنيتةوة ‪,‬بةالتةوة سةيرة‪,‬‬ ‫ووشةى نامؤى تياية؟؟!!دةب َيت واب َيت! ِرؤذنامةنووس‬ ‫لةخؤيةوة هيض ووشةيةك نانوس َيت ‪,‬توانج لةخؤ ِرا‬ ‫لةكةس نادات هةموو كةس َيكى الثيرؤزة جا طةورةب َيت دكتؤر رِزطار‬ ‫بي تةمةن و كارو ثيشةش ‪ ,‬هةموو شت َيكى‬ ‫وةيا بضووك َ‬ ‫َ‬ ‫لةالبةنرخة بةتايبةت ئةطةر شويَن َيك يا ج َيطايةك هةب َيت دلى جةماوةر خؤشبكات‪,‬‬ ‫كةضى ه َيندةش شتى نامؤ دةبين َيت نيطةران دةب َيت ‪.........‬ئةمة بةدةست خؤيان‬ ‫نية ِروحيانةت َيكة لةدلَى ئةوان ضةكةرةى كردووة تاكو مردن‪ ،‬لةم باسةدا ضةند‬ ‫شت َيك دةوروذيَنم كة زؤر خةلَكيش باسى ئةم شتانةيان كردوةو ثرسياريان كردوةو‬ ‫َ‬ ‫دةيانةوى بزانن ئةم شتانة ضين و ئةم كارانةى كؤية ضؤن دةكريَن‪.‬‬ ‫مزطةوتى طةورةى كؤية‪ :‬م َيذوويةكى كؤنى هةيةوجطة لةوةش شويَن َيكى‬ ‫ثيرؤزةو بةمالَى خودا ناوى دةبردريَت‪ ,‬قودسيةت َيكى تريشى هةية ئةويش شويَنى‬ ‫خويَندنطا بووة هةر لةديَر زةمانةوة دةيان زانايى بةناو بانط لةمزطةوتةكانا دةستى‬ ‫قةلَةميان طرتووةو بوون بةث ِرؤفيسؤرلةزؤر بواردا و‪ ....‬جطةلةمانةش بؤتة كةلةتوريَكى‬ ‫جى ماوة بةشانازيةوة باسى دةكةين‪.‬‬ ‫ثيرؤز لةشارى كؤية لةباو باثيرانمانةوة بؤمان َ‬ ‫دةبينين شارةوانى كؤية شت َيكى لةبةر دةرطاى مزطةوتى طةورة داناوة مةطةر‬ ‫كةسى بزان َيت ئةم شتة ضية؟ خةالَتى دةكةم خةآلت َيكى زؤر باشيشى ث َيدةدةم‪,‬‬ ‫َ‬ ‫ئةطةر مةبةستيش سيماى مزطةوت بطؤ ِريت ئةمةش َيوةى طؤ ِران و جوانكارى‬ ‫نية‪ ,‬ئةطةر مةبةستيشيان سةرفكردن و بةباكردنى بودجةى كؤية ب َيت ئةوا كةس‬ ‫لةوان طةورةتر نيةو جةماوةرى كؤيةش ضاوى نةبةستراوةتةوة وةياشارى ضى ناو‬ ‫بن َيم‪ ,‬طوناهيشة باضيتريش باسى باوباثيرانمان نةكةين و با ضيتر بةوان خؤمان‬ ‫هةلَنةكيشين ببينن و حوكم مةدةن لةخؤرا‪ ،‬تكاى خوا لةشارةوانى دةكةم هةرضى‬ ‫زووة باالى بةريَت دةنا ِرؤذيَك دةست دةدةمة ضةكوشى بةرشك َين ووردو خاشى‬ ‫دةكةم‪ ،‬ئةوان ث َيويستة بير لةوة بكةنةوة كةبةر دةم ئةم مزطةوتة ث َيويستى بة‬ ‫فراوانية ثرسةيةكة وةستانى ئؤتؤمب َيل َيكة نةك كرديَك دروست بكةيى كةس‬ ‫نةزان َيت ضية؟ ث ِريشى ب َيت لةزبل و َ‬ ‫خؤل و خاشاك‪...‬‬ ‫َ‬ ‫ن َيوان دووسايدى ئازادى مورتكى خؤرسكى ووالتمانى لةمابةينى دوو سايدةكة‬ ‫َ‬ ‫بةبى زةيانة‬ ‫ض َيندرابوو‬ ‫لةطةل ضةند نةمامة سنؤبةريَك لةاليةن شارةوانى‪َ ,‬‬ ‫بةبةرشؤفةريانداو جةرطى ضةندين كةسى وةك منيان داخ كردوو ثارةيةكى‬ ‫لى سةرفكرد‪ ...‬ياالَكؤية و لةدوايدا سةبيان كرد ‪,‬هةرلةو ماوةيةشداو ضينة‬ ‫باشيان َ‬ ‫لى كرد ‪,‬ئةوجارةى لةباتى مورتكى خؤمالَى ‪,‬مورتك َيكى بيانيان‬ ‫مةسةرف َيكى تريان َ‬ ‫لي ِروواند َ‬ ‫‪,‬ئةرى دةثرسم مانايى ضى بوو بؤ واكرا ئايا دةب َيت جةماوةرى كؤية لةالى‬ ‫َ‬ ‫ئةوان ضؤن ضلؤنى هةلَى سةنط َينن ‪,‬هةر ئةوةندة دةل َين (ئةو شةعبة هيضى قابيل‬ ‫نية!!!!!!)‪.‬‬


‫ِرؤذنامةي (فرانتس)ي طة ِرةكي‬ ‫خيَزانيَكي كؤيي لةبةرلين‬ ‫بةسةر دةكاتةوة‬

‫ناونيشانيَكي‬ ‫راشكاو‬

‫نووسيني‪ :‬زينة َ‬ ‫ثؤلس يوسف‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وةرطيرِاني‪ :‬هاوذين سلَيوة‬

‫دةنووسي‪:‬‬ ‫ئيلؤنة‌ظايسمان‬ ‫َ‬

‫حةميد سالَي ‪ 1997‬لةباكوري عي ِراقةوة‪ ،‬واتة‌لة‌بةشي كوردستانةكةي ئةم وآلتة هاتؤتة‬ ‫ئةلَمانيا‪ .‬دواي هاتني ئةو بةدوو َ‬ ‫سال‪ ،‬واتة‌لة‌سالَي‪ ،1997‬هاوسةري خاتو بةفرين‪،‬‬ ‫ئةويش هات بؤ ئ َيرة‪ .‬حةميد خؤي و هاوسةري‪ ،‬لة كوردستان وةك ثيشة مامؤستا‬ ‫بوون ‪ .‬كة‌بارودؤخي سياسي ئةم وآلتة بةردةوام بةرةو خراثي دةضو‪،‬حةميدو هاوسةري‬ ‫خاتو بةفرين‪ ،‬ب ِرياريان دا بضن بؤ ئةلَمانيا بؤ ئةوةي ل َيرة‌لة‌ئاشتي و ئازاديدا ذيان َيكي‬ ‫سي مندالَةكانيان ل َيرة‌لة‌دايك بوون‌‪ .‬ثاظ َيل تةمةني حةوت سالَةو‬ ‫نوي ث َيكةوةبن َين‪َ .‬‬ ‫لةقوتابخانةي سةرةتايية‪ .‬دوو كضةكانيشيان‪ ،‬كةيةك َيكيان (ئارينة) ‌يةتةمةني ضوةر‬ ‫سالَةو ئةوةي تريان كة(ئاريا) يةو تةمةني دوو سالَةو لةباخضةي ساوايانن‪ .‬سةرجةم‬ ‫َ‬ ‫بي ئةوةي‬ ‫بي جياوازن‬ ‫لةطةل هاوآلتياني ئةلَمانياو َ‬ ‫ئةنداماني ئةم خانةوادةية‌ئةلَمانن و َ‬ ‫ِرةضةلةكي خؤيان لةبير بكةن‪.‬‬ ‫ئةم خانةوادةية لة سالَي (‪ ) 2005‬ةوة لةطة ِرةكي «م َيرنجكيتس» نيشتةج َييةو‬ ‫ل َيرة هةست بةخؤشي و ئاسؤدةيي دةكةن‪ .‬دايك و باوكي منالَةكان بةشداريان‬ ‫لةكؤبونةوةكاني طة ِرةكةكةو هةروةها لةكاري نوسيني ِرؤذنامةي «فرانتس» كردوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل منالَةكانيشيان بةشدارن لة‌ضاالكيةكاني منداآلن‪ .‬ئاساييشة‪‌،‬كة ئةمان ‌ة بةشداري‬ ‫لة‌جةذني ساآلنةي لةدايك بوني مةسيح «كريسمة‌س»و جةذني زيندوبونةوةي عيسي‬ ‫سي ِرؤذ ثاش هةلَواسيني دةكةن ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫منالَةكان بةتايبةتي حةز لة خواردنةكاني جةذني لةدايك بوني مةسيح «كريسمةس‬ ‫« دةكةن و بة‌دلَشاديةوةش ‌بةشداري دةكةن لةئيشي دةستكردا ‪ .‬هةلَبةتة‌بايةخيش‬ ‫بة جةذنة‌كورديي ‌ة نةتةوةييةكانيش دةدةن‪ .‬ئةماني كةدراوسةي ئ َيمةن‪ ،‬بةشدارن‬ ‫لةخؤشي كردني ذيانمان‪ .‬ئ َيمة‌ ثةيوةنديةكي دؤستانةو برادةرايةتيمان لةن َيواندا‬ ‫هةيةو ثالَثشتي يةكترين و يارمةتي يةكتر دةدةين‪ .‬خواردةمةنية‌ كوردية‌ بةتام و‬ ‫بةلةزةتةكانيان بةدلَخؤشيةوة‌ دابةش دةكةن و بةبؤنةي جةذنةكان دةعوةتي ئ َيمةش‬ ‫دةكةن‪ .‬بةم جؤرة توانيم زانياري دةربارةي كةلتوري ووآلتة‌ دورو بيانيةكان‌كؤبكةمةوة‪.‬‬ ‫ثيويستيشة‌ بلَ َيم‪ ،‬كة‌سةرجةم ئةنداماني خانةوادةكة‌ ث َيشوازيةكي دؤستانةيان كردم‪.‬‬ ‫حةميد نوسينطةيةكي طةشتي ئاسماني بضوك لة « كؤتبوسةتووةر» لةبةرلين كردةوة‪.‬‬ ‫ئةو كاتةي منالَةكان لةباخضةي ساوايانن يا لةقوتابخانةن بةفرين يارمةتي هاوسةري‬ ‫َ‬ ‫لةنوسينطةكة دةدا‪ .‬هةردوكيان دةلَ​َين َ‬ ‫دةتواندري زؤر باش‬ ‫لةوي‪ ،‬واتة ‌لة‌نوسينطةكة‬ ‫جؤري حةز ناكةن لةدةوروبةري َ‬ ‫َ‬ ‫كار َ‬ ‫ئةوي نيشتةج َيبن‪ .‬حة ميد و‬ ‫بكري‪ .‬بةآلم بةهيض‬ ‫بةفرين هةردوكيان كاريان زؤر زةحمةتة‪ .‬تا ئ َيستاش ث َيويستيان بةيارمةتي زمانةواني‬ ‫َ‬ ‫ناكري هةرضةندة‌‬ ‫دةب َيت لة فةرمانطةو ‌دةزطاكان ‪ .‬بةآلم هيض جؤر ‌ة سكاآليةك‬ ‫َ‬ ‫طةلي جار ث َيويست بةماندوبون َيكي زؤر دةكات‪ .‬حةميدو‬ ‫لةطةل كاربةدةستان‬ ‫مامةلَ ‌ة‬ ‫َ‬ ‫وخسي بؤيان بؤ ئةوةي كارةكانيان بةئةنجام بطةيةنن‬ ‫هاوسةري ئوم َيدةوارن كات ب ِر‬ ‫َ‬ ‫بةثشت بةخؤ بةستن بؤ ئةوةي بة ِراستي ئازادو سةربةست بن‪.‬‬

‫بؤ هةميشة خؤشم دةوآي‬ ‫ؤشم دةوآي وات��ا هةر خؤشم دةوآي‪،‬‬ ‫ثالَثشتت دةبم سةخترين ساتةكاندا‪..‬‬ ‫خؤشم دةوآي‪ ...‬من تؤم دةوآ هةرضؤن َيك‬ ‫ب َيت‪ .‬نامةوآ بتكةم بة كةس َيكي دي و‬ ‫ضاوة ِرآي كاملَيت ل َيناكةم‪ ..‬تؤش ضاوة ِرواني‬ ‫ئةوة لة من ناكةي‪..‬‬ ‫خؤشم دةوآي‪ ،‬واتا ئةوينت هةر ضاالكة‬ ‫طةر لة خراثترين بارودؤخ و هيالكةتي و‬ ‫سةرل َيش َيواوي دابم‪ ،‬نةك تةنها هةر لة كاتي‬ ‫ذيان َيكي ئاسوودة داعةشقت بم‪.‬‬ ‫خؤشم دةوآي وا تا لة قوآليي نه َينيةكانت‬ ‫دةطةم‪ .‬طلةييت ل َيناكةم لة بةرامبةر ئةوة‬ ‫تؤش طلةييم ل َيناكةي‪..‬‬ ‫خؤشم دةوآي تا س��ن��ووري ملمالني‬ ‫ثاريَزطاري لةو شتانة دةكةم‪ ،‬كة لة ن َيوانماندا‬ ‫داية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫خؤشم دةوآي زؤرم خؤش دةوآي دلنيا بة‬ ‫شةرمةزارت ناكةم ‪ .‬من بيرت ل َيدةكةمةوةو‬ ‫خةونت ث َيوة دةبينم‪ ،‬تامةزرؤتم و هةميشة‬ ‫ث َيويسيم ث َيتة‪ .‬خؤزطةم واية هةمان هةست‬ ‫لة الي تؤش هةب َيت‪.‬‬ ‫خؤشم دةوآي هةتا هةتاية‪...‬‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪31‬‬


‫دي دروستكردن ئاليكيَكى سروشتى بؤ وةرزى بةفرانبار‬ ‫َ‬ ‫سوود وةرطرتن لةسروشت و نةريتى ثشت بةخؤبةستن‬ ‫َديدةوانى يةعقوب‬ ‫ه����ةروةك م�� َي��ذووى ئ���اذةلَ���دارى‬ ‫لةكوردستاندا زؤر كؤنةو ذيانى بةش َيكى‬ ‫زؤرى دانيشتووانى كوردستان بةند بووة‬ ‫بة ِراطرتنى ئاذةلَى شيردارو طؤشت‪،‬‬ ‫بةهةمان ش َيوةش ريَطةكانى بةخ َيو‬ ‫َ‬ ‫ئاذةل لةكوردستان دا زؤربوون و‬ ‫كردنى‬ ‫جؤراو جؤريش بوون‪ ،‬ئةطةرضى وا باوة‬ ‫لةوةرزى زستان زياتر سوود لةثاوانةكان و‬ ‫ئاليكى كاو جؤ وةرطيراوة بة بةخ َيوكردنى‬ ‫َ‬ ‫ئ���اذةل‪ ،‬ب��ةالَم ب��ةس��وود وةورط��رت��ن‬ ‫لةسروشتى دةولَةمةندى كوردستان‬ ‫ريَطاى تريش طيراوةتةبةر بؤ ت َيركردنى‬ ‫ئ� َ‬ ‫�اذةل‪ ،‬بةتايبةتى سوود وةرطرتن لة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫دارى ثاوانةكان‪ .‬لةئ َيستاشدا‬ ‫ئةوةى لةاليةك ذمارةى طوندنيشينةكان‬ ‫كةمبووةو ئاذةلَدارةكانيش ذمارةيان ِرووةو‬ ‫دةضي و لة اليةكيتريش‬ ‫كةمتربوون‬ ‫َ‬ ‫ئاليكى ل َيكدارى كارطةكةكان ثةيدابووة‪،‬‬ ‫ه َيشتاش ل��ة طوندةشاخاويةكان‬ ‫وضياييةكاندا سوود لة دارة ث��اوان و‬ ‫ل َي ِرةوارةكان وةردةط��ي� َ‬ ‫�ري ب��ؤوةرزى‬ ‫زستان‪.‬‬ ‫َ‬ ‫*دي ‪ ،‬ضؤن و بؤضى و بؤ كام‬ ‫وةرزى َ‬ ‫َ‬ ‫دروستدةكري؟‬ ‫سال‬ ‫لةزؤريَك لة ناوضة شاخاويةكانى‬ ‫كوردستان دابةطشتى و لةو شويَنانةى‬ ‫ئاقارةكانيان بة بوونى ل َي ِرةوارى سروشتى‬ ‫دةولَةمةندة بةتايبةتى‪ ،‬كؤمةلَة لق و ثؤو‬ ‫سةرضلَى دارى بة ِروو مازوو دةبينين كة‬ ‫لةش َيوةى طومةز و بةجؤريَكى تايبةت‬ ‫دروستكراون و ذيَرةوةيان ئةستوورةو تا‬ ‫بؤ سةرووبض َيت باريكتر دةب َيتةوة و ِرووى‬ ‫سةرة لق و طةالَكان لةناوةوةيةو قةدة‬ ‫ب ِراوةكانيان لة دةرةوةية و بةش َيوةى قةد‬ ‫بةقةد بةسةر يةكةوة دانراون‪ ،‬ئةمةش‬ ‫َ‬ ‫دةطوتري ديَى ضروو‪ ،‬ئةوديَيانة‬ ‫ث َيى‬ ‫لةلق و ثؤى دارى طةآلدارى بة ِروو مازوو‬ ‫دروستدةكريَن‪ ،‬دواى ئةوةى لق و ضلَةكان‬ ‫بةداس دةب ِريَنةوة‪ ،‬بةبار دةطوازريَنةوة‬ ‫بؤ ناوطوند وقةراغ ئاوايةكان‪ ،‬سةرةتا‬ ‫َ‬ ‫دادةنري‪،‬‬ ‫بناغةكةى بةش َيوةيةكى بازنةيى‬ ‫دواتريش قات بةقات و ِريز لةدواى ِريز‬ ‫‪32‬‬

‫بةث َيى ث َيويستى خاوةن ئاذةلَةكة ضرووى‬ ‫زياترى دةخريَتةسةر و هةنديَجار ثةنجا‬ ‫بارة دار دةخريَتةسةريةك و بةبةرزى‬ ‫َ‬ ‫دروستدةكري‪ ،‬ئةوةى‬ ‫ضوار مةتر ديَيةك‬ ‫َ‬ ‫مايةى سةرنجة ئةو خ��اوةن ئاذةالنة‬ ‫ه َيندة لةدروستكردنى ئةو ديَيانة شارةزاو‬ ‫كارامةن‪ ،‬ئةطةرضى ديَيةكان لةو طؤ ِرة‬ ‫دروستدةكريَن و هيض باربن ثؤش َيكيان‬ ‫نية‪ ،‬بةالَم بةش َيوةيةكى واى دا دةمةزريَنن‬ ‫كة ئةو هةموو بةفرو بارانةى وةرزةكانى‬ ‫ثايز و زستان و بةهار ناوةوةى ديَيةكان‬ ‫َ‬ ‫سةرةضل و طةآلكان‬ ‫تة ِرناكات‪ ،‬واتا‬ ‫هةر بةوشكى دةم َيننةوة ‪ ،‬ئةو ديَيانة لة‬ ‫يةك كاتدا دوو سووديان بؤ دانيشتوانى‬ ‫طوندةكان هةية‪ ،‬سوودى يةكةميان‬ ‫كةمةبةستى سةرةكى دروستكردنى‬ ‫ديَيةكانة ئةوةية كات َيك بةفر دةشت و دةر‬ ‫َ‬ ‫دةستدةكري‬ ‫دةثؤشي‪،‬‬ ‫و لةوة ِرطاكان دا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بة لة ب��ةري��ةك هةلوةشاندنةوةى‬ ‫ديَيةكان و دةدريَ��ت بة ئاذةلَةكان و‬ ‫دةست ث َيكردن و هةلَوةشاندنةوةكةش‬ ‫بة ث َيضةوانةى دامةزراندنى ديَيةكانة‪،‬‬ ‫ضونكة لةدامةزرانداندا لةخوارةوة دةستى‬ ‫َ‬ ‫دةكري‪ ،‬ب��ةالَم لة هةلَوةشاندنيدا‬ ‫ث َي‬ ‫َ‬ ‫ل��ةس��ةرةوة بؤ خ���واري ي��ة‪ .‬س��وودى‬ ‫دووةم ئةوةية دواى ئةوةى ئاذةلَةكان‬ ‫طةآلكان دةخؤن‪ ،‬ئينجا لقةدارو ضلَةكان‬

‫دةم َيننةوة‪ ،‬ثاشان ئةوانيش ثةل ثةل‬ ‫وورد دةكريَن و بؤسوتاندن كةلكيان‬ ‫َ‬ ‫دةطيري‪ .‬طةورةيةى و بضووكى‬ ‫ل َيوةر‬ ‫ديَيةكان بةث َيى ث َيويستة‪ ،‬واتاخاوةن‬ ‫زياتربي‪،‬‬ ‫ئاذةلَةكان ضةندسةر ئاذةلَيان‬ ‫َ‬ ‫ه َيندةش هةولَى طةورةكردنى ديَيةكان‬ ‫دةدةن‪.‬‬ ‫ئةوديَيانة ه َيندة بةش َيوةيةكى توندو‬ ‫َ‬ ‫تؤل دادةمةزريَن بةفرو باران كاريان‬ ‫ت َيناكات و ناو َ‬ ‫تةرنابي و‬ ‫ضل و لقةكانيان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةنديَجار ئةوديَيانة ماوةى ضةند سال َيك‬ ‫دةم َيننةوةو تا كاتى ث َيويست ئينجا‬ ‫دةدريَن بة ئاذةلَةكان‪.‬‬ ‫لةنيوان َ‬ ‫*جياوازى َ‬ ‫ديى ضرو و‬ ‫قؤرى ثوش دا‪.‬‬ ‫هةربةهةمان ش َيوةى ديَى ضرو لة‬ ‫هةنديَك ناوضةى كورستاندا جؤريَكيتر‬ ‫لةئاليكى سروشتى دةبينين‪ ،‬ئةويش‬ ‫هاوش َيوةى ديَ��ي��ة‪ ،‬ب��ةالَم لةثووش‬ ‫دروستكراوة واتا َ‬ ‫دي لةلق و سةرةضلَى‬ ‫دار دروس��ت��دةك� َ‬ ‫�ري وق��ؤرى لةثؤش‬ ‫َ‬ ‫دروستدةكري‪ ،‬جياوازيَكيتر لة ن َيوانيان‬ ‫دي و قؤرى ئةوةية وةط طوتمان َ‬ ‫َ‬ ‫دي‬ ‫َ‬ ‫دواى ئةوةى طةآلكانى دةدريَت بةئاذةل‪،‬‬ ‫لقةدارةكانيشى قةد دةكريَن و بؤسوتان‬ ‫بةكارديَن‪ ،‬بةالَم قؤرى هيضى نام َينتةوةو‬ ‫َ‬ ‫بةئاذةل‪.‬‬ ‫ثوشةكةى دةدريَت‬


‫بةردة باز‪ ،‬ئةو طابةردةى بةهؤى تايبةتمةنديةكانى‬ ‫رؤضؤتة ناو ئةفسانةى كوردية‬ ‫لة‪ 25‬كم ى باكوورى رؤذهةالتى هةول َيرو لةسةر بةرزايةكدا و‬ ‫بةدوورى تةنيا ‪ 10‬مةتر لةجادةى هةول َير‪ /‬كؤية طابةرديَكى ث َيكهاتةى‬ ‫(تةموخةشاخ ) هةية‪ ،‬ئةوةى وايكردووةو ئةو بةردة ناوبانطى زؤرى‬ ‫هةبي ‪،‬ضةند تايبةتمةندي َيكة ‪ ،‬كة رةنطة لة بةردةكانى ترى هاوش َيوةى‬ ‫َ‬ ‫ئةو بةردة دانةبن ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫*هؤكاريك بؤ بةئةفسانة بوونى بةردةباز‪.‬‬ ‫َ‬ ‫طةل َيك هؤكار هةن بؤ ئةوةى ئةوبةردة ت َيكةالوى ئةفسانةبب َيت‬ ‫و لةزياتر لة هةر بةديَكى تريش ناو بانط دةربكات و هةر ئةو ناو‬ ‫بانطةش وايكردووة كة ئ َيمة ئةو راثؤرتةى لة باروةوة بنووسين‪:‬‬ ‫لةوانة ئةو بةردة كة تيرةكةى‬ ‫سي مةترو بةرزى مةترو نيويَكة‬ ‫َ‬ ‫‪،‬لةناوةراستدا شةقبووة و بة ثانى‬ ‫‪10‬س��م درزى داوة ‪ ،‬ئ��ةوةش‬ ‫دروستبي‬ ‫وايكردووة كة بؤضوون َيك‬ ‫َ‬ ‫و ضيرؤك َيكى ئةفسانةبدريَتة ثالَ‬ ‫هؤكارى شةقبوونى بةردةكة ‪،‬‬ ‫ئةويش ئةوةية طوايا بةدةست‬ ‫و شمش َيرى ثالَةوان َيكى ئيسالم‬ ‫لةكاتى هاتنى لةشكرى ئيسالم‬ ‫شةقبووة ‪ ،‬ه��ةر ئ��ةو درزةش‬

‫َ‬ ‫بناسري و بانط دةربكات ‪ ،‬هؤكارى‬ ‫وايكردووة بةردةكة بة بةردة باز‬ ‫ئةو ناو نانةش بؤئةوة دةطريَتةوة بةردةكة بؤتة دوولةت ‪،‬واتا لةش َيوةى‬ ‫ئةو بةردانةى بؤ ثة ِرينةو لة رووبار دادةنران واية ‪ .‬بةدةر لةوةش نةك‬ ‫هةر بةردةكة ‪ ،‬بةلكو تةواوى ناوضةكة بةناوى ئةو بةردة ناو نراوة‬ ‫بةردةباز ‪.‬‬ ‫لةساالنى هةشتاشدا كةرت َيكى ث َيشمةرطةى يةك َيتى نيشتمانى‬ ‫كوردستان لة تيثى ‪ 86‬ى دةشتى هةول َير بةناوى كةرتى ‪4‬ى بةردةباز‬ ‫ناو نرابوو ‪ .‬يةك َيكيتر لة تايبةتمةنديةكانى ئةو بةردة ئةوةية هيض‬ ‫بةرديَكى ترى هاوش َيوةى لة نزيك ئةو بةردة شاخةدانية وئةوةش‬ ‫واي��ك��ردووة ثرسيارى ضؤنيةتى‬ ‫هاتنةئةو شويَنةى ئةو بةردة الى‬ ‫الى خةلك دروست ب َيت ؟‪.‬‬ ‫ه��ةم��وو ئ��ةو تايبةتمةنديانة‬ ‫وايانكردووة ‪،‬هاووالتيان بةردةكة‬ ‫هةبي و خةلكانى زؤر‬ ‫ناويَكى ديارى َ‬ ‫وةك مةزارى مراز خوازى سةردانى‬ ‫بكةن و بة هةلَكردنى ئاالَى سةوز‬ ‫وبؤيةكردنى بةردةكة بة رةنطى سةوزو‬ ‫ث َيداخشدانى بةردى مراز خوازى و‬ ‫دوعا و ثارانةوة سةردانى بكةن ‪.‬‬

‫شة ِرةكةو ئةو خوليايةى كةلةميَذوودا تا ئيَستا لةكؤية بوونى هةية‬

‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةشدا كةبالَندةى كةو يةك َيكة‬ ‫َ‬ ‫لةو دةيةهاجؤر بالندة ضيايانةى كة لة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫كوردستان دا هةن ‪ ،‬بةالَم بةبةراورد‬ ‫هةر بالَندةيةكى تردا كةو ناودارترينيانةو‬ ‫ذمارةى خوليادارانى كةويش لةخوليادارانى‬ ‫هةموو بالَندةكانى تر زياترة‪ ،‬ئةوانيش‬ ‫دابةش دةبن بةسةر كةو بازةكانى‪ِ :‬راوكةرى‬ ‫كةو ‪ِ ،‬راطرتنى كةو‪ ،‬شة ِرة كةو‪.‬‬ ‫لةشارى كؤية ذمارةيةكى زؤر لة كةوباز‬ ‫هةيةو تةنانةت هةنديَك بنةمالَةى ئةو‬ ‫شارة بةناسناوى كةوباز دةناسريَنةوةو‬ ‫يةك َيكيش لةشاعيرة ناودارو شةهيدةكانى‬ ‫سنوورةكة (حةويَزهيرانى ) ناسناوى‬ ‫كةوبازى بؤخؤى هةلَبذاردبوو‪ ،‬بةجؤريَك‬ ‫كةوبوونى هةية لةكؤية جطة ضياكاندا‬ ‫لةن َيو زؤربةى مالَةكانيشيدا كةو لةكؤية‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةكري‪.‬‬ ‫ادةطيري و بةخ َيو‬ ‫ِر‬ ‫*زؤرى كةو بازةكانيش لة رِؤذى‬ ‫َ‬ ‫دةكةويت‪.‬‬ ‫شةرِةكةودا بةديار‬ ‫ضونكة تا ئ َيستاش شة ِرةكةو يةك َيكة لةو‬ ‫خوليايانةى زؤريَك لةدانيشتوانى ئةوشارة‬ ‫حةزى ل َيدةكةن‪ ،‬شة ِرة كةويش تةنيا‬ ‫َ‬ ‫دةكري و واتا لةبةشى‬ ‫لةوةرزة ساردةكاندا‬ ‫كؤتاى وةرزى زستان و بةشى سةرةتاى‬

‫َ‬ ‫دةكري‪( .‬دارةى)‬ ‫وةرزى بةهار شة ِرةكةو‬ ‫كةويش بريتية لة كؤبوونةوةى كةوبازةكان‬ ‫و ه َينانى كةوةكانيان و قةفةزى كةوةكانيان‬ ‫و ريزكردنى قةفةزةكانيان بةش َيوةيةكى‬ ‫بازنةيى و وةستانى تةماشاكارةكان لةثشت‬ ‫قةفةزةكانةوة‪.‬دةستث َيكردنى شة ِرةكةويش‬ ‫ب��ة ب��ةردان��ى دووك���ةوى ن َير‪،‬كات َيك‬ ‫لةقةفةزةكاندا بةر دةدريَ��ن ‪ِ ،‬راستةخؤ‬ ‫دةكةونة شة ِركردن و بريارى دؤرانى‬ ‫يةك َيكيش لةكةوةكان ئةوكاتةدةب َيت‪ ،‬كة‬ ‫يةك َيك لةكةوةكان طؤرةثانى شة ِركردن‬ ‫لي و هةولَى راكردن لةشة ِرى‬ ‫بةجي دةه َي َ‬ ‫َ‬ ‫كةوى بةرانبةردةدات‪ .‬هةرضةند كةوةكان‬ ‫ماوةى شة ِركردنيان زؤرترب َيت‪ ،‬ه َيندة‬ ‫زياتر ناودةردةكةن و ل��ة ِرووى نرخةوة‬ ‫بةقيمةت دةكةون و دريَذترين ماوةى‬ ‫شة ِرى ن َيوان دوو كةويش يةك سةعاتة‪.‬‬ ‫جؤرةكانى كةويش لةكوردستان كة‬ ‫بة ِرةنطاكانيان دةناسريَنةوة و ناويان‬ ‫َ‬ ‫دادةن��ري‪ ،‬بريتين لة‪ :‬سثات ‪ ،‬سثى‬ ‫بؤ‬ ‫‪ِ ،‬رةش‪ .‬خوليادارانى شة ِرةكةو زؤر زياترة‬ ‫لةخوليادارى هةرياريَكيتر بؤبينينى‬ ‫شة ِرةكةو ثارة خةرج دةكةن و شارةو شار‬ ‫دةطة ِريَن و كات َيك خةريكى ئامادةكردنى‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫ئةو ِراثؤرتةبووين هاوآلتيةكى سل َيمانيان‬ ‫دى كةبؤبينينى شة ِرةكةو هاتبووة كؤية‬ ‫َ‬ ‫ئاكري‬ ‫ث َيشتريش بؤشارةكانى دهؤك و‬ ‫و هةول َير و هةريرضووبوو هةر بؤبينينى‬ ‫شة ِرةكةو‪ .‬ديارة هةمووئةوانةش كة كةو‬ ‫ِرادةطرن ناتووان شة ِرةكةو بكةن‪ ،‬ضونكة‬ ‫كةوى شة ِرةكةو جياية لةكةوةكانى ترو‬ ‫راه َينانى زؤرى ث َيويستة‪.‬‬ ‫*رِاوض��ى خ��اوةن وي��ذدان لة‬ ‫كؤية رِةضاوى َريساكانى رِاوةكةو‬ ‫دةكةن‪.‬‬ ‫هةرضةندة ِراو كردنى كةو بة داو‬ ‫َ‬ ‫دةوي‪،‬‬ ‫كاريَكى ئاسان نيةو كاتى زؤريشى‬ ‫بةالَم هةنديَك لة كةوبازةكانى كؤية بؤ‬ ‫ثاريَزطارى ذينطةيى و ق ِرنةبوونى كةوةكان‬ ‫زؤر بة ويذدانانة ِراوى كةو دةكةن ولةكاتى‬ ‫ه َيلكةدانان و بضووكدا ماكةو ِراو ناكةن و‬ ‫ئةطةر بشكةويَتةوة داوةكةوة ئازادى دةكةن‬ ‫و زؤر جاريش بؤ نةب ِرانةوةى بالَندةى كةو‬ ‫هةنديَك لة ِراو كةرانى كةو ضةندان كةو‬ ‫ئازاد دةكةن‪ .‬ئةوةى كة داواكارى راوكةران‬ ‫و خوليادارانى كةوة لة كؤية ئةوةية كة‬ ‫ريَكخراويَكى تايبةت بةخؤيان نية بةلَكو‬ ‫داواكارن كةريَِكخراويَكيان بؤ دابمةزريَنن‪.‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪33‬‬


‫كؤمةلَةي ئاوةدانكردنةوةي كؤية‬ ‫دووةم كؤنفرانسي خؤي سةركةوتووانة ئةنجام دا‬ ‫كةكؤن‪ :‬لة رؤذي ضوارشةممةي ريَكةوتي‬ ‫‪ 2010/6/30‬كؤمةلَةي ئاوةدانكردنةوةي‬ ‫كؤية‪ ،‬لة ذيَر دروشمي ( بةرةو طة ِراندنةوةي‬ ‫سيماي شارستاني و زيندووكردنةوةي‬ ‫ك��ل��ت��وري ك��ؤي��ة‪ .‬ك��اردةك��ةي��ن بؤ‬ ‫ئاوةدانكردنةوة و طةشةث َيداني كؤية)‬ ‫كؤنفرانسي دووةم��ي بة ئامادةبووني‬ ‫قايمقامي كؤية و ذمارةيةك لة بةرثرساني‬ ‫ئيداري كؤيةو زيَتر لة ‪ 90‬لة ئةندام و‬ ‫ذمارةيةكي زؤريش لة ميوانان ئةنجامدا‪.‬‬ ‫سةرةتا كؤنفرانس بة وتاري بةخ َيرهاتن و‬ ‫وةستان بة ضةند ضركة سات َيك بؤ طياني‬ ‫شةهيدان دةستي ث َيكرد‪ ،‬ئةوجا قايمقامي‬ ‫كؤية ش َيخ ضاثوك وتاريَكي بةم بؤنةيةوة‬ ‫ث َيشكةش كرد‪ .‬لة وتارةكةيدا ئاماذةي بة‬ ‫طرنطي ريَكخراوة ناحكومييةكان كرد لة‬ ‫بواري ريَكخراوةيي و ضاالكيدا و هيواي‬ ‫سةركةوتني بؤ كؤمةلَة و كؤنفرانسةكةي‬ ‫خواست‪ ،‬ئامادةيي ئيدارةي قايمقاميةتي‬ ‫بؤ هاوكاري و ثشتيواني لة كؤمةلَة‬ ‫دةرب ِري‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫سةرؤكي كؤمةلَة ث َيش ِرةوي سةيد‬ ‫برايمي راث��ؤرت��ي طشتي كؤمةلَةي‬ ‫ث َيشكةش كرد‪ ،‬كة باسي ضاالكيةكاني‬ ‫ن َيوان كؤنفرانسي يةكةم و دووةم كرد‪ ،‬لة‬ ‫هةمان كاتدا ئةو كارة خزمةتطوزاريانةي‬ ‫خستة روو‪ ،‬كة كؤمةلَة ئةنجامي داوة‪،‬‬ ‫هةروةها ئةو ث َيشنيازو ثرؤذانةشي باس‬ ‫ك��رد‪ ،‬كة ث َيشكةشي‬ ‫اليةنة ث َيوةندارةكان‬ ‫ك��ردووة بة مةبةستي‬ ‫طةشةث َيداني كؤية‪.‬‬ ‫فةتحولَآل تؤفيق راثؤرتي‬ ‫دارايي ث َيشكةش كرد‪،‬‬ ‫كة بة رووني و زوآللَي‬ ‫ئ��ام��اذةي بة داه��ات‬ ‫و ضؤنيةتي خةرج‬ ‫كردني دا‪.‬‬ ‫دواي ئ���ةوةي‬ ‫دةستةي كارط َيري‬ ‫هةلَوةشايةوة سآ‬ ‫ئةندام وةك دةستةي‬ ‫ب���ة ِريَ���وةب���ةري‬ ‫ك���ؤن���ف���ران���س‬ ‫هةلَبذيَردران‪ .‬خالَي‬ ‫س��ةرةك��ي دواي‬ ‫ئةوة هةلَسةنطاندن‬ ‫و ثةسند كردني‬ ‫راثؤرتةكان بوون‪.‬‬ ‫دواييش ئةندامان‬ ‫لآَ‬ ‫كؤمة ث َيشنيازو‬

‫بيروبؤضونيان خستة روو‪ ،‬كة سةرجةميان‬ ‫بؤ خزمةتي شارةكةو طةشةسةندني‬ ‫كؤمةلَةكة بوو‪.‬‬ ‫لة كؤتاييدا ثرؤسةي هةلَبذاردن بة‬ ‫ئامادة بوون و سةرثةرشتي حاكم هيمداد‬ ‫نويَنةري دادطاي كؤيةى دةستي ث َيكرد‪.‬‬ ‫لة كةش و هةوايةكي ئازادانة كؤمةلَ​َيك‬ ‫ئةندام‪ ،‬كة ‪ 13‬كةس بوون خؤيان كانديد‬ ‫كرد بؤ دةستةي كارط َيري‪ ،‬كة بة طويَرةي‬ ‫ث َيرةوي ناوخؤ بريتيية لة ث َينج ئةندام و‬ ‫دوو يةدةط‪ .‬تةنها ئةنداماني خاوةن كارتي‬ ‫كؤمةلَة بةشداري هةلَبذاردنيان كرد‪ .‬لة‬ ‫ئةنجام دا ئةمانةي خوارةوة دةرضوون‪:‬‬ ‫ث َيش ِرةوةي سةيد برايمي( ‪ 63‬دةنط) ‪،‬‬ ‫حةماغا ( ‪ 55‬دةنط)‪ ،‬ئاكؤ عةبدولَآل (‬ ‫‪ 39‬دةنط)‪ ،‬ئاالن عبدالواحد (‪ 31‬دةنط)‪،‬‬ ‫محةمةدي موهةنديس (‪ 29‬دةنط) دوو‬ ‫ئةنداميش بة يةدةط‪ :‬سةرؤك حةويَز (‬ ‫‪ 28‬دةنط) و رزطار سابير (‪ 79‬دةنط)‪.‬‬ ‫دواي ئاشكرا ك��ردن��ي ئةنجامي‬ ‫هةلَبذاردن حاكم هيمداد رايطةياند‪ ،‬كة تا‬ ‫ماوةي رؤذي ديكة هةر كةس َيك نارةزايي‬ ‫هةية دةعوا لة دادطا بةرز كاتةوة‪ ،‬دواي‬ ‫سآ رؤذةك��ة دان بة هةلَبذاردنةكة‬ ‫دةكرآ‪ .‬ئةنجامةكانيشي لةطةأل كارتي‬ ‫دةنطدان لة دادطا لة ئةرشيف دادةندرآ‪.‬‬ ‫دواي هةلَبذاردن ئةندامان و ميوانةكان بؤ‬ ‫نانخواردني ئ َيوارة داوةتي خواني كؤمةلَة‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫جآي ئاماذةية هؤيةكاني راطةياندن‬


‫لة كؤية لة رآ و رةسمي كؤنفرانسةكة‬ ‫ئامادة ببوون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةوةي دةبآ بطوترآ‪ ،‬كة كؤمةلةي‬ ‫ئاوةدانكردنةوةي كؤية لة كؤتايي ‪2003‬‬ ‫دام��ةزراوة بيرؤكةكةي دةطة ِريَتةوة بؤ‬ ‫بةريَزان ش َيخ سةالح و حةماغا و حاكم‬ ‫سالَح‪ ،‬لة ئةنجامي مامةلَةمةيان لةطةأل‬ ‫ريَكخراوي ‪ ،CMOC‬دواي ئةوةي‬ ‫شارةزاييان لة ش َيوةي كاركردنيان ثةيدا‬ ‫كرد‪ .‬ئةوان خوازياري ئةوة بوون كار‬ ‫لةطةأل ريَكخراوي ثيشةيي و ديموكراتي‬ ‫بكةن‪ .‬بؤية بؤ لة خؤطرتني ريَنمايي‬ ‫كاركردني ئةوان بيرؤكةي دامةزراندنةكة‬ ‫هاتة كايةوة‪ .‬بةماوةيةكي كةم توانيان‬ ‫ضةندين كؤيبؤنةوة ساز بكةن و دةستةي‬ ‫دامةزريَنةر كارنامةي كؤمةلَة ئامادة بكا‬ ‫و مؤلَةتي كاركردن لة وةزراتةتي ناوخؤ‬ ‫وةربطرين و دةست بةكار بين‪ .‬لة ‪15‬‬ ‫تةموزي ‪ 2004‬كؤنفرانسي يةكةم لة‬ ‫هاوينة هةواري ضنارؤك بة ِريَوة ضوو‪.‬‬ ‫ث َيش ِرةوةي سةيد برايمي بة سةرؤك و‬ ‫حةماغاو حاكم سالَح و مامؤستا نوري‬ ‫و ئاكؤ عةبدولَآلو ئاراسي موهةنديس و‬ ‫سةرؤك حةويَز وةك دةستةي كارط َي ِري‬ ‫هةلَبذيَردران‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كارو ضاالكيةكاني كؤمةلًة‪:‬‬ ‫‪ -1‬ث��رؤذةي سةنتةري هونةري‬ ‫كؤية ‪ -2‬ثرؤذةي دروستكردني بارةطاي‬ ‫بنكةي ئةدةبي طةالويَذ لة سالَي ‪-3 .2004‬‬ ‫دابينكردني كةل و ثةل بؤ ئاطركوذيَنةوةي‬ ‫كؤية‪ -4 .‬نؤذةنكردنةوةي مزطةوتي‬ ‫حاجي سديق لة طة ِرةكي ضوارباخ‪-5 .‬‬ ‫لة هةموويان طرينطتر ثرؤذةي طة ِرةكي‬ ‫طةشتياري لة بناري هةيبةسولَتان‪ ،‬كة‬ ‫بريتي بوو لة دروستكردني ‪ 161‬خانوو‬ ‫لةسةر رووبةري ‪200‬م‪ . 2‬ئةم ثرؤذةية‪،‬‬ ‫جطة ل��ةوةي هةرزانترين ث��رؤذة بوو‪،‬‬ ‫سيمايةكي جوانيشي دا بة شارةكةو‬ ‫ئاقاريَكي لـآ ئاوةدان كردةوة‪ .‬ث َيمان وا‬ ‫نييةـ تا ئ َيستا هيض ريَكخراويَكي وةك‬ ‫ئ َيمة توانيب َيتي ثرؤذةيةكي لةمجؤرة‬ ‫ئةنجام بدا‪ .‬ئ َيمة نةك هةر توانيمان‬ ‫خانووةكان تةواو بكةين‪ ،‬بةلكو بة هاوكاري‬ ‫ئاوةدانكردنةوةي كؤية و شارةواني ئاو‬ ‫كارةباي كؤية و ريَكخراويَكي ئةمريكي‬ ‫و بة بةشداري راستةوخؤي دةستةي‬ ‫كارط َي ِر توانيمان خزمةتطوزاريةكاني‬ ‫وةك ئاوة ِرؤ‪ ،‬ئاو‪ ،‬كارةبا و تةخت كردن‬ ‫و ضةوريَذكردني شةقامةكاني ئةنجام‬

‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ ،‬ئاالن واحيد‬ ‫حمةمةد عومةر‪ ،‬رزطار سابري‪ ،‬حةماغا‪ ،‬حاكم ثيَش ِرةو‪ ،‬ئاكؤ‬

‫بدةين‪ .‬هةر بةوةندة نةوةستاين‪ ،‬كاتآ‬ ‫ئاوةداني ت َيداكةوت هةولَمان دا ثرؤذةي‬ ‫دروستكردني خويَندنطايةك و ثارك َيك‬ ‫بدةين‪ .‬بة داخ��ةوة نةبووني بودجةي‬ ‫ث َيويست هةولَةكانماني سةرنةخست‪،‬‬ ‫هةر بؤيةش لةبةر نةبووني خويَندنطا بة‬ ‫تةواوي ئاوةدان نةبؤتةوة‪ .‬داواكارين لة‬ ‫بةبرثرسان مشووري ئةو خويَندنطاية‬ ‫بخؤن‪ -6.‬ه َينانةوةي روفات و دروستكردني‬ ‫مةزاريَك بؤ شاعيري طةورةي طةلةكةمان‬ ‫دلَدار لةسةر بودجةي تايبةتي كؤمةلَة‪-7.‬‬ ‫سازكردني كؤنفرانس َيك بة ناوي بةرةو‬ ‫ئاوةدانكردنةوةي كؤية لة ئوت َيل ثاالسي‬ ‫كؤية بة هاوكاري سةرؤكايةتي زانكؤ و‬ ‫سةنتةري ل َيكؤلَينةوةو ثةخشي كؤية‪.‬‬ ‫‪ -8‬ثرؤذةي نؤذةنكردنةوةي حةوزي ئاوي‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫كؤية‪ -9.‬بة دةيان ث َيشنيازو ثرؤذةمان‬ ‫ث َيشكةش اليةنة ث َيوةندارةكان كردووة‪،‬‬ ‫بؤ نمونة‪ :‬ث َيشنيازي داناني ليذنةيةكي‬ ‫تايبةت بة نةخشةسازي‪ .‬ث َيشنيازي‬ ‫لة ث َيناو ريَكخستن و جوانكردن و‬ ‫كةمكردنةوةي قةيراني هاتوضؤي‬ ‫لةسةر شةقامي طشتي ناوبازار‪ ،‬ثرؤذةي‬ ‫دابينكردني شويَني ياري بؤ منداآلني‬ ‫شار‪ .‬هةلَمةتي دارضاندن‪ ،‬بة دريَذايي‬ ‫شةقامي سةر رةزان لة رؤذي شةمووي‬ ‫ريَكةوتي ‪ .12/18‬ثرؤذةي طةشتياري‬ ‫بناري هةيبةت سولَتان بؤ ئةوةي بب َيتة‬ ‫سةيرانطايةكي جوان‪ -10 .‬ئامادةكردني‬ ‫ئاهةنط َيك بؤ منداآلن لة ثاركي هاموون‬ ‫بة بةشداري هونةرمةند سةالح محةمةد (‬ ‫مام عةوال)‪.‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪35‬‬


‫محيَدين ِرةزا حةمة الن‬ ‫ئةو هونةرمةندةى (شانؤ‬ ‫و سينةما)ى لةيةك كاتدا‬ ‫تيَكة َ‬ ‫ل بةيةك كردووة‬

‫َ‬ ‫ضاوثيكةوتن‪ :‬رةوةز مولود‬ ‫مح َيدين رةزا هونةرمةنديَكى ديارى‬ ‫شارى كؤيةية بةتايبةتى لة بوارى شانؤ‬ ‫و سينةما و كليث و بوارى تةلةفزيؤنى‬ ‫‪ ،‬ئةو زؤر بة سةليقةية لة كارةكانى و‬ ‫جى‬ ‫هةميشة بة دلَسؤزى كارةكانى َ‬ ‫لي‬ ‫بةجى دةكات و وةك ئاشق َيكى َ‬ ‫َ‬ ‫ديَت ‪.‬‬ ‫ئ � َي��وارةي��ةك دواى مةراسيمى‬ ‫كردنةوةى مةزارى مةقام ب َيذى ناسراوى‬ ‫شارةكةمان ( مامة س َيوة) طفتوطؤكردن‬ ‫و ط َيرانةوةى ضةند بةسةر هات َيكى‬ ‫خؤش ضةند ثرسياريَكمان ل َيكرد ‪:‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬بالة و ثرسيارة تقليدية‬ ‫دةست ث َيبكةين مح َيدين رةزا ك َيية؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬من سالَى ‪ 1969‬لة كؤية‬ ‫لةدايك ب��ووم و ئ َيستاش لة كؤية‬ ‫دةذيم و ذنم ه َيناوة و ضوار كو ِرم هةية‬ ‫بة ناوةكانى (ئارى ‪ ،‬ئاريَز‪ ،‬ئارش ‪ ،‬ئارا)‬ ‫كةكؤن‪ :‬كةى بؤيةكةم جار بةشدارى‬ ‫كارى هونةريت كرد ؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬سالَى ‪ 1983‬بؤ يةكةم‬ ‫جار وةك كؤ ِرس لة تيثى مؤسيقاى‬ ‫باواجى بةشداريم كرد و لة سالَى‬ ‫‪36‬‬

‫‪ 1986‬دةستم بةكارى شانؤيى كرد لة‬ ‫ئامادةى بازرطانى‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬بة ِراشكاوى ئاستى شانؤ‬ ‫لةكؤية ضؤن دةبينى؟ طةر لة دواوةية‬ ‫هؤكارةكةى ضية ؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬ئاستى شانؤ ئ َيستا نةك‬ ‫هةر لة كوردستان لة هةموو جيهان‬ ‫لة قةيران داية بةهؤى كةمبونةوةى‬ ‫بينةرى شانؤ كوردستانيش بةهةمان‬ ‫ش َيوة ‪،‬‬ ‫بةش َيوةيةكى طشتى شانؤ و‬ ‫هؤلَةكانى شانؤ ئةو طةرم و طو ِريةى‬ ‫جارانى نةماوة كؤيةش بةهةمان‬ ‫ش َيوة سستيةك هةية لة بوارى شانؤ‬ ‫ب��ةالَم وةك ئاستى هونةرى ئاستى‬ ‫شانؤى كؤية ئ َيستا باشترة لة جاران‬ ‫‪ ،‬ئ َيستا كؤمةلَ​َيك طةنج لةبوارةكة‬ ‫كار دةكةن كة هةموويان دةرضووى‬ ‫ثةيمانطاى هونةرة جوانةكانن ‪ ،‬ئاستى‬ ‫هونةريان زؤر باشة ‪.‬هؤكاريَكى تر‬ ‫كة كارى كردؤتة سةر سستى شانؤ‬ ‫كةمتةر خةمى وةزارةتى ِرؤشنبيرى و‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى هونةرى شانؤية وةك‬ ‫من ئاطادارم دواجار سالَى (‪)1995‬‬ ‫فيستيظالَ​َيك سازكرا لةسةر ئاستى‬ ‫كوردستان بؤ شانؤ لةو ساوة تاوةكو‬ ‫ئ َيستا هيض فيستيظالَ​َيكى ترى شانؤى‬ ‫نةكراوة لةسةر ئاستى كوردستان‬ ‫بؤ ئ��ةوةى تواناكان دةربكةون يان‬ ‫كى ى ئاستى هونةرى شانؤى‬ ‫كى ب ِر َ‬ ‫َ‬ ‫ثةيدا بب َيت ‪ ،‬جطة ل��ةوةش تاوةكو‬ ‫ئ َيستا وةزارةتى ثةروةردة كة زياتر لة‬ ‫شةش ثةيمانطاى هونةرة جوانةكانى‬ ‫هةية بيرى لةوة نةكردؤتةوة ساالَنة‬ ‫ف َيستيظالَ​َيكى ض شانؤيى يان بةشةكانى‬ ‫ترى هونةر ساز بكات بؤ ئةوةى بب َيتة‬ ‫ط ِروتين َيك بؤ ث َيشخستنى بوارةكانى‬ ‫شانؤ و مؤسيقا و ش َيوةكارى ‪ ....‬ئةمانةوة‬

‫كؤمةلَ​َيك هؤكارى ترى ئيدارى واى‬ ‫كردووة شانؤ لة ثاشةكشة دا ب َيت نةك‬ ‫لة ث َيشكةوتن‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ه��ؤى ضى ية زؤرب��ةى‬ ‫شانؤكارانى كؤية ثةرتةوازةن؟ بؤ لة‬ ‫تيثكدا كؤنا كريَنةوة ؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬شانؤكارانى كؤية بة ِراى‬ ‫من ثةرتةوازةنين‪ ،‬وائ َيمة لةتيثى شانؤى‬ ‫كؤية زياتر لة (‪ )20‬ئةنداممان هةية‬ ‫َ‬ ‫دةكرى بلَ َيين كاريَك نةكراوة‬ ‫بةالَم‬ ‫هةمويان بةيةكةوة تيايدا دةركةون‬ ‫و كاربكةن وة كاريَكى وا طةورةش‬ ‫كاستى زؤر لةكار دا هةم ئيدارةى باش‬ ‫َ‬ ‫دةوى لة ئ َيستا‬ ‫و هةم ئيمكانياتى زؤرى‬ ‫زؤر زةحمةتة تؤ بتوانى كاريَكى شانؤى‬ ‫ئةنجام بدةيت و زياتر لة (‪ )20‬ئةكتةر‬ ‫بةشداربن تييدا‪ ،‬ضونكة هةم هؤلَةكةت‬ ‫لة كؤية هةم ئيمكانياتة مادييةكة‬ ‫ئةوة نية تؤ ئةم كارة بكةيت ئةطةر‬ ‫نا من دلَنيام هةموو هونةرمةندةكانى‬ ‫كؤية ئامادةييان هةية بةيةكةوة كار‬ ‫بكةن و طويَش لة يةكتر بطرن ‪ ،‬دواتر‬ ‫من هةرطيز ث َيم باش نية هةموومان‬ ‫لةيةك تيث كؤبينةوة ‪ ،‬با تيثى جياواز‬ ‫هةبى ‪.‬‬ ‫و ِراى جياواز ئيشى جياواز‬ ‫َ‬ ‫كةكؤن‪ :‬تؤ ئةندامى تيثى شانؤى‬ ‫كؤيةيى لة ئ َيستا دا ئاستى تيثةكةت‬ ‫ضؤن هةلَدةسةنط َينى؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬ئاستى تيثى شانؤى‬ ‫كؤية ئ َيستا زؤر باشة بينايةى خؤى‬ ‫هةية كةم َيك نةسريةى خؤى هةية و‬ ‫ئةندامى كارا و ضاالكى هةية بةتايبةتى‬ ‫طةنجةكان زؤر باشن ئيش دةكةن‬ ‫بةالَم هةق واية بة ِراى من ئيدارةى‬ ‫تيث و سةرؤكى تيث زياتر ِريَطا بؤ‬ ‫طةنجةكان خؤش بكةن ثشتيوانيان‬ ‫بكةن كة من بةش بةحالَى خؤم هةموو‬ ‫كات لة خزمةتيان دابووم و بةردةوام‬


‫هاوكاريان دةبم ‪...‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬س���ة ِرة ِراى بونى شانؤ‬ ‫كاريَكى زؤر لة كؤية و وةبونى ضةند‬ ‫تيث َيك و بةشى شانؤى ثةيمانطةى‬ ‫هونةرة جوانةكان بةالَم ساالَنة لة يةك‬ ‫دوو شانؤطةرى زياتر نمايش ناكريَت ؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬ئةمة ِراستة بةالَم ث َيمواية‬ ‫لة وةالَمى ثرسيارةكانى ث َيشو باسى‬ ‫ئ��ةوةم��ان ك��ردوة كة ئيش بؤ كةم‬ ‫دةكريَت ‪ِ ،‬راستة ئيش كةمتر دةكريَت‬ ‫بةالَم ئاستى ئيشةكانى ئ َيستا باشترة ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ث ِرؤذةت ضي ية بؤشانؤ لة‬ ‫كؤية ؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬لة ئ َيستا دا هيض ث ِرؤذةيةكم‬ ‫نية بؤ شانؤ ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬باب َيينة سةر سينةما ‪ ،‬تؤ‬ ‫لة يةكةم فيستيظالَى الوان بة كورتة‬ ‫فيلم َيك بةشدار بووى و خةالَت َيكيشت‬ ‫بة دةس��ت ه َينا دةكريَت باس َيكى‬ ‫فيلمةكةو ف َيستيظالَةكةمان بؤ بكةى ؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬بةلَ َى ئةمة سالَى (‪)2001‬‬ ‫لة سل َيمانى ئةم فيستيظالَة ساز كرا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بة ِريَزتان و حاجى‬ ‫ئ َيمةش‬ ‫َ‬ ‫فازيل و ئةو برادةرانة كاريَكمان كرد‬ ‫بةناوى (بةختيار) بةشداريمان كرد‬ ‫خةالَتى باشترين ئةكتةرمان وةرطرت‬ ‫بؤ هةردوو منالَى ئةو ساو طةنجى ئ َيستا‬ ‫كاكة (هونةر و ديَدةوان) جطة لةوةش‬ ‫خةالَتى باشترين فيلمى ف َيستيظالَمان‬ ‫لةاليةن ناوةندى سينةماى بةدرخان‬ ‫ث � َي��درا ‪ .‬جطة ل���ةوةش ب��ةش��دارى‬ ‫فيستظالَى يةكةمى كؤمثانياى ئةظين‬ ‫فيلم و وةرزى نيشاندانى فيلمى كرد‬ ‫لة هةلَةبجة كاريَكى باش بوو بؤ ئةو‬ ‫ساكة‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬تا ئ َيستاكة ضةند فيلمت‬ ‫بةرهةم ه َيناوة؟ وة بةشدارى ضةند‬ ‫فيلمت كردوة؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬تا ئ َيستا (‪ )5‬ث َينج كورتة‬ ‫(‪)3‬سى فيلمى‬ ‫فيلمم ئةنجام داوة و‬ ‫َ‬ ‫ديكؤمنتيم كردوة جطة لة بةشدارى‬ ‫زياتر لة (‪)10‬دة كورتة فيلمى تر وةك‬ ‫ياريدةدةرى دةره َينةر و مؤنتاذ كردن‬ ‫‪..‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬لةكؤية ك��ارى سينةما‬ ‫كةم دةبينريَت لة ضاو شارةكانى‬ ‫ترى كوردستان‪ ،‬هؤكارةكةى بؤضى‬ ‫دةطة ِريَنيتةوة؟‬

‫مح َيدين‪ :‬بةداخةوة لة كؤية تاكو‬ ‫ئ َيستا فةرمانطةيةك يا دامةزراوةيةك‬ ‫نية بةناوى (سينةما) ئ َيمةش كة‬ ‫ئةوكارانة دةكةين دةب َيت ثةنابةرينة‬ ‫بةر هةول َير يان سل َيمانى يان وةزارةت ‪،‬‬ ‫ِرةنطة ئةمة هؤكاريَكى ب َيت ‪ ،‬دواتريش‬ ‫سينةما و ك��ارى سينةما لة ِرووى‬ ‫داراييةوة زياتر لة كارى ترى ث َيويستى‬ ‫بة ثارةية ضونكة كاريَكى بابلَ َيين‬ ‫(جماعية) كاستى زؤرى دةويَت وةبوارى‬ ‫زؤرة هةر لة سينارسيت و دةره َينةر و‬ ‫كاميرامان و مؤنت َير و موسيقى هيتر‬ ‫و كؤمةلَ​َيكى زؤرى ث َيويستة وةكةمى‬ ‫شارةزا لةم بوارانةش هؤكاريَكى ترة‬ ‫‪ ،‬دواتر ئةو هونةرةش لة كوردستان‬ ‫نويَيية و تازة كةوتؤتة ناو بوارةكانى‬ ‫ترى هونةر لة كوردستان بؤية هةر‬ ‫لة كوردستانيش كارى سينةما وةك‬ ‫ث َيويست نةكراوة بةالَم بة ِراى من زياتر‬ ‫لة هةموو هونةرةكانى تر توانيويةتى لة‬ ‫نى و دةيان خةالَت‬ ‫دةرةوة خؤى بسةث َي َ‬ ‫و ِريَزل َينان بة دةست به َين َيت كة ئةمة‬ ‫شايستةى هةلَويَستة لةسةر كردنة‬ ‫لةاليةن بةرثرسان و كار بةدةستان بؤ‬ ‫ثى بدريَت ‪.‬‬ ‫ئةوةى طرنطى زياترى َ‬ ‫كةكؤن‪ :‬باب َيينة سةر تةلةفزيؤنى‬ ‫كؤية ‪ ،‬بثرسين ضى ث َيبةخشيت و ضى‬ ‫ل َيسةندوى؟‬ ‫َ‬ ‫مح َيدين ‪ :‬تةلةفزيؤن تاكة ثالثشتى‬ ‫منة بؤ كارةكانم و وةكمارةكةشم زؤر‬ ‫خؤش دةويَت ِراستة زؤر بةى كاتى‬ ‫طرتووم بةالًَم زؤر كةم ِريَطرم بووة‬ ‫لة كارةكانم ضونكة كارةكانى منيش‬ ‫ثةيوةندى بةتةلةفزيؤنةوة هةية ‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬وةكو ئاطادارين تؤ ضةند‬ ‫كليث َيكى جوانت بؤ ضةند طؤرانيةك‬ ‫كردووة ‪ ،‬طةر باس َيكى ئةو كارانةمان‬ ‫بؤ بكةى؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬راستة هةرضةندة من‬ ‫زؤر حةزم لةكارى كليث نية بةالَم‬ ‫زؤريش ريَكةوتوة كليث دروست بكةم‬ ‫من تةنها كليث بؤ ئةو طؤرانية دةكةم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫كةخؤم حةزم ل َييةتى يان بلَ َيين‬ ‫َ‬ ‫هةندى جاريش‬ ‫دةطونجى بةالَم‬ ‫خؤم‬ ‫َ‬ ‫برادةرايةتى واى كردوة كليث بؤ طؤرانى‬ ‫دةتوانى طؤرانى‬ ‫ب َيذيَك بكةم ‪ ،‬كليث‬ ‫َ‬ ‫جوانتر ث َيشان بدات لةوةى كة هةية‬ ‫دةتوانى طؤرانى‬ ‫وة بةب َيضة وانةشةوة‬ ‫َ‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫ناشيرين بكات ‪ ،‬ئةو كليثانةى من‬ ‫دةيانكةم حةزدةكةم زياتر درامى بن‬ ‫ضيرؤك َيك بط َيريَتةوة نةك هةر ويَنة‬ ‫ل َيكدان ب َيت وة يةك َيك لة كليثةكانم‬ ‫دةست نيشان كرا بؤ ئةوةى خةالَت‬ ‫وةربطريَت لةاليةن وةزارةتى وةرزش‬ ‫و الوانى ئةوسا بةالَم بةقودرةتى قادر‬ ‫ِرؤذيَ��ك ث َيش ِريَزل َينانةكة طؤ ِريان‬ ‫بؤ يةكيكى تر ‪ ،‬شت َيكى تر هةية‬ ‫لةكليثةكانم ئةو ووردة هةناسانةى كة‬ ‫َ‬ ‫ئةمةوى بيانكةم‬ ‫بؤم ناكريَن بة فيلم‬ ‫بةكليث بؤ ئةوةى خؤم ل َيى ِرزطار بم ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬بةر ل��ةوةى كؤتايى بة‬ ‫ثرسيارةكانمان به َينين ‪ ،‬تؤ بة كةس َيكى‬ ‫قسة خؤش و نوكتة باز ناسراوى ‪،‬‬ ‫لةو هةموو سالَةى كة كارت كردووة‬ ‫حةتمةن شت َيكى خؤشت بينيوة بؤمان‬ ‫بطي ِريتةوة؟‬ ‫مح َيدين‪ :‬نوكتةى خؤش زؤرن‬ ‫لةسةر ئيش يةك َيك لةوانة سالَى‬ ‫‪ 1993‬هةطبةى كاميرامان دةكرد‬ ‫يةك َيك لة كاريكات َيرةكان باسى لة‬ ‫دوو برادةر دةكرد كةيةكيان بةردةوام‬ ‫بةسةر خؤشى هةلَة دةكات ئ َيمةش‬ ‫لة كاستى هةطبةى كاميرا دوو برامان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بوو بؤية مامؤستا دل َير ئةو‬ ‫دةورةى دا بةوان ‪ ،‬مةوعيدمان سةعات‬ ‫س َيى ثاش نيوة ِرؤبوو لة بةردةم يانةى‬ ‫فةرمانبةرانى كؤية ‪ ،‬ئ َيمةش هةموو‬ ‫َ‬ ‫لةوى ئامادة بوين برا بضوكةكة لةنادى‬ ‫دةيبينى خؤى‬ ‫ديَتةدةر و برا طةورةكة‬ ‫َ‬ ‫لى تو ِرة دةكات و زللةيةكى لة برا‬ ‫َ‬ ‫بضوكةكة دةدات كة سةرخؤشةكةية‬ ‫دةورةك��ة وا بوو ئ َيمةش دةستمان‬ ‫كرد بة ويَنةطرتن برا طةورةكة هةر‬ ‫ل َيى نزيك دةبؤوة ئ َيمةش دةمانطوت‬ ‫دةى كاكة تو ِرةبة زللةى ل َيدة كةضى‬ ‫ئةو هةر دوور دةكةوتةوة مامؤستا دل َير‬ ‫تو ِرةبوو ووتى نالَ​َيم ل َييدة ل َيى تو ِرةبة‬ ‫برا طةورةكةش طوتى كاكة ض ل َييدةم‬ ‫ل َيى تو ِرةبم ئةوة فول سةر خؤشة تومةز‬ ‫ئةو برادةرة ث َيش ئ َيمة ضوو بوو ت َيرى‬ ‫خواردبؤوة ‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬لة كؤتايى ضى بة كةكؤن‬ ‫دةلَ​َييت ؟‬ ‫مح َيدين ‪ :‬دةستتان خؤش ب َيت‬ ‫هةبى ‪....‬‬ ‫كاريَكى باش دةكةن با‬ ‫َ‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪37‬‬


‫‪È‬‬ ‫‪ ȃǁƨǻȂǿ Ȅdzơȁƨǿ‬‬ ‫ضاالكيةكاني بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى كؤية‬ ‫‪ -1‬رؤذى ‪ 2010/4/13‬لة‬ ‫هؤلى نةجيبة خان بة ئامادةبونى‬ ‫ه��ون��ةرم��ةن��دان و ميوان َيكى زؤر‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى وهونةرى‬ ‫كؤية ث َيشةنطايةكى تايبةتى بؤ ش َيوةكار‬ ‫(هاوكار فرياد يوسف) كردةوة ‪ ،‬سةرةتا‬ ‫ث َيشةنطاكة لة اليةن بة ِريَز (ش َيخ‬ ‫ضاثوك) قائيمقامى كؤية كرايةوة ‪،‬‬ ‫هاوكار فرياد لة ث َيشةنطاكةيدا نزيكةى‬ ‫ضل بؤ ثةنجا كارى خؤى نمايشكرد كة‬ ‫طوزارشت بوون لة ناخى هونةرمةند و‬ ‫جوانى سروشت و هةذارى و جوانى‬ ‫ئافرةت ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ل��ة ي���ادى هونةرمةندى‬ ‫جوانةمةرطى شارةكةمان (سامان‬ ‫تاهير) لة ِرؤذى (‪)2010/4/20‬‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى رؤشنبيرى و هونةرى‬ ‫كؤية هةلَسا بةيادكردنةوةى ئةو‬ ‫هونةرمةندة ‪ ،‬سةرةتا سةعات (‪)10،30‬‬ ‫سةر لةبةيانى لة بةردةم بارةطاى تيثى‬ ‫مؤسيقاى باواجى كؤية بؤ دانانى تاجة‬ ‫طولَينة لة سةر مةزارى جوانةمةرط‬ ‫ئامادةبوان و هونةرمةندان و كةس‬ ‫و ك��ارى كاكة سامان بة ِريَكةوتن‬ ‫و باش دانانى تاجة طولَينة وتةى‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى‬ ‫كؤية لة الي��ةن (رةوةز مولود )‬ ‫بة ِريَوةبةرى ِرؤشنبيرى و هونةرى‬ ‫كؤية خويَندرايةوة ثاشان وتةى تيثى‬ ‫مؤسيقاى باواجى كؤية لةاليةن‬ ‫هونةرمةند (ئ���ارةزوو ئيسماعيل)‬

‫‪38‬‬

‫خويَندرايةوة ثاشان هاو ِريَى هونةرمةند‬ ‫( ئيسماعيل قادر ) ثةخشانة شعريَكى‬ ‫ث َيشكةش بة طيانى ثاكى كاكة سامان‬ ‫كرد ‪ ،‬طؤرانى ئةى مؤم لةاليةن‬ ‫خويَندكارانى ثةيمانطاى هونةرة‬ ‫جوانةكانى شةهيد جعفةر بةشةر‬ ‫ثةرشتى مامؤستا سةفين ث َيشكةشكرا‬ ‫‪ ،‬دواتر لةاليةن (هاو ِرى تاهير) براى‬ ‫كاكة سامان وتةى بنةمالَةى خويَندةوة‬ ‫‪ ،‬شايانى باسة مة ِراسيمةكة لةاليةن‬ ‫ب َيذةرى تةلةفزيؤنى كؤية (ثشتيوان‬ ‫صديق) بة ِريَوة ضوو‪ ،‬دواتر سةعات‬ ‫(‪)3,30‬ى ثاش نيوة ِرؤ بةئامادةبونى‬ ‫هونةرمةندان و كةس وكارى كاكة‬ ‫سامان لةاليةن دايك و كضةكةى كاكة‬ ‫سامان ثةتى ث َيشةنطاى فؤتؤطرافى‬ ‫ويَنةى كارةكانى جوانةمةرط كرايةوة‬ ‫كة ‪ 30‬ويَنةى لةخؤطرتبوو وة لة‬ ‫سةعات (‪)4‬ى ئ َيوارة فيلمى (ئاهةنطى‬ ‫مامؤستاى مةزن) كة لة سيناريؤ و‬ ‫دةره َينانى كاكة سامان بوو نمايشكرا‬ ‫كةلة سالَى (‪ )1992‬بةرهةمى ه َينابوو‬ ‫‪ -3 .‬رؤذى ‪ 2010/6/9‬سةعات‬ ‫(‪)10,30‬ى بةيانى لةذيَر ضاوديَرى‬ ‫َ‬ ‫شةمال حةويَزى)‬ ‫بة ِريَز (دكتؤر‬ ‫ب��ة ِريَ��وةب��ةرى طشتى ِرؤشنبيرى‬ ‫و هونةرى هةول َير ‪ ،‬بةئامادةبونى‬ ‫هونةرمةندان و بة ِريَز قائيمقامى‬ ‫كؤية و كاك سةليم قادر ج َيطرى‬ ‫بةريَوةبةرايةتى طشتى ِرؤشنبيرى و‬ ‫هونةرى هةول َير و خزمانى هةرمؤتة‬

‫مةراسيمى كردنةوةى مةزارى مةقام‬ ‫ب َيذى شارةكةمان (س َيوة) بة ِريَوةضوو‬ ‫‪،‬سةرةتا لةاليةن قةشةى هةرمؤتة‬ ‫مةزارةكة كرايةوة ثاشان (رةوةز مولود)‬ ‫بة ِريَوةبةرى ِرؤشنبيرى و هونةرى‬ ‫كؤية وتةيةكى ث َيشكةشكرد ‪ ،‬وتةى‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى طشتى ِرؤشنبيرى و‬ ‫هونةرى هةول َير لةاليةن كاك (سةليم‬ ‫قادر) خويَندرايةوة ثاشان قائيمقامى‬ ‫كؤية وتةيةكى ث َيشكةشكرد مامؤستا‬ ‫(محمةد دارياس) كورتة باس َيكى لةسةر‬ ‫س َيوة باسكرد ثاشان مامؤستا (هاوذين‬ ‫صل َيوة) وتةيةكى بةناوى كةسوكارى‬ ‫خزمانى هةرمؤتةوة ث َيشكةشكرد‬ ‫‪،‬شايانى باسة مةراسيمةكة لةاليةن‬ ‫ثةيامن َيرى تةلةفزيؤنى كؤية (هاوكار‬ ‫رةندى خانى ) بة ِريَوةضوو ‪.‬‬ ‫‪ -4‬رؤذى ‪ 2010/6/21‬لة يادى‬ ‫ِرؤذى ج��ةذن��ى جيهانى مؤزيك‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتى ِرؤشنبيرى و هونةرى‬ ‫كؤية سةعات (‪ )10,30‬بةيانى لة‬ ‫هؤلَى بة ِريَوةبةرايةتى هاتوضؤى كؤية‬ ‫بؤ ِريَزل َينان لةو خزمةتةى كة ثؤليسى‬ ‫هاتوضؤ ث َيشكةشى دةكةن ئاهةنط َيكى‬ ‫مؤسيقيان سازكرد بة بةشدارى هةردوو‬ ‫هونةرمةندى الو (ئيدريس حةكيم‬ ‫) بةئام َيرى عود و (هونةر سةالم )‬ ‫بة ئام َيرى ناى و هونةرمةند (رةوةز‬ ‫مولود) بة ئام َيرى طيتار كة هةشت‬ ‫ثارضة مؤزيكى ميلؤدى كورديان‬ ‫ث َيشكةشكرد‪.‬‬


‫فيَستيظالَى ضوارةمى ثةيمانطة ‪2010 / 5 / 6 – 5‬‬ ‫ِراطةياندنى ثةيمانطة ‪ :‬لةذيَر ضاوديَرى‬ ‫بة ِريَز وةزيرى ث��ةروةردةى حكومةتى‬ ‫ثةيمانطةى‬ ‫كوردستان‬ ‫هةريَمى‬ ‫هونةرةجوانةكانى شةهيد جةعفر ‪ /‬كؤية‬ ‫ضوارةمين ف َيستيظالَى خؤى سازدا كة‬ ‫دوو ِرؤذى خاياند‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةيةكةم ِرؤذى ف َيستيظال و‬ ‫سةعات ‪ 10‬ى بةيانى ِريَكةوتى ‪/ 5‬‬ ‫‪ 2010 / 5‬بةئامادةبوونى بة ِريَز [ ابرايم‬ ‫بايز اسماعيل ] بة ِريَوةبةرى طشتى‬ ‫ثةيمانطاكان و مةشق كردن و نويَنةرى‬ ‫وةزيرى ثةروةردة‪.‬‬ ‫[ ضاثوك عومةر ] قائيمقامى‬ ‫كؤية و مامؤستا [ ِرةنج حمد قادر ]‬ ‫بة ِريَوةبةرى ث��ةروةردةو ذمارةيةكى‬ ‫بةرضاو لةبةرثرسانى حكومى و حزبى و‬ ‫هونةرمةندان ب ِرطةكانى دةستى ث َيكرد‪.‬‬ ‫لةسةرةتاى ف َيستيظالَى ضوارةمى‬ ‫ثةيمانطاى ه��ون��ةرة جوانةكاندا‬ ‫بةرهةمةكانى بةشى ش َيوةكارى كرايةوة‬ ‫كة ث َيكهاتبوون لة كارةكانى ويَنةك َيشان‬ ‫و سيراميك و ثةيكةرسازى و طرافيك‬ ‫كة بةرهةمى خويَندكارانى ثةيمانطاكة‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫هةر لة كارةكانى ف َيستيظال ث َيشانطاى‬ ‫تايبةت بؤ خويَندكارى قؤناغى ث َينجةمى‬ ‫ش َيوةكارى [ س��ةروةر عبدالحميد ]‬ ‫كرايةوة كة بةرهةمةكانى ساالَنةى‬ ‫كاركردنى خؤى نمايش كردبوو‪.‬‬ ‫دوات��ر ئامادةبووان بةرهةمةكانى‬ ‫خويَندكارانى بةشى طرافيكيان بةسةر‬ ‫ك��ردةوة ‪ .‬ل��ةب��ةردةوام��ى كارةكانى‬ ‫ف َيستيظالَى ضوارةمى ثةيمانطةى هونةرة‬ ‫جوانةكانى شةهيد جةعفةر ‪ /‬كؤية بةشى‬ ‫مؤسيقاى ثةيمانطة كارةكانى خؤيان‬ ‫نمايش كرد ‪ .‬لةسةرةتادا بة ِريَوةبةرى‬ ‫ثةيمانطة بة ِريَز مامؤستا [ حميد رفيق‬ ‫صالَح ] لة ووتةيةكيدا بةخ َيرهاتنى‬ ‫ئامادةبووانى كردوو تيشكى خستة سةر‬ ‫ثةيمانطاكة و كارةكانى ف َيستيظالَةكة و‬ ‫دةست خؤشى لة سةرجةم مامؤستاو‬ ‫خويَندكاران و فةرمانبةرانى ثةيمانطاكةى‬ ‫كرد كة ئةو ماوةية هةريةكة بةجؤريَك‬

‫ئةركةكانى خؤيان ج َيبةج َيكرد ‪.‬‬ ‫دواتر ووتةى وةزيرى ثةروةردةى‬ ‫حكومةتى هةريَمى كوردستان‬ ‫بة ِريَز [ سةفين محسن دزةيى ] لة‬ ‫اليةن بة ِريَز[ ابراهيم بايز اسماعيل‬ ‫] بة ِريَوةبةرى طشتى ثةيمانطاكان‬ ‫و مةشق ك��ردن خ��ويَ��ن��دراي��ةوة‪.‬‬ ‫لةوووتةكةيدا ستراتيذى وةزارةتى‬ ‫ِروون كردةوة و ِرايطةياند كة هةميشة‬ ‫طرنطى تةواو دةدةريَت بة بوارى هونةر‬ ‫و بةشةكانى بؤ لةمةو دوا ئةم طرنطية‬ ‫زؤر زياتر دةب َيت ‪ .‬دواتر ووتةى بة ِريَز‬ ‫مامؤستا [ سفين عبدالرزاق عبدالقادر‬ ‫] سةرؤكى بةشى مؤزيك لة ثةيمانطا‬ ‫خ��ويَ��ن��دراي��ةوةو بةسةر ثةرشتى‬ ‫مامؤستايانى بةشةكة و خويَندكارانى‬ ‫ب��ةش��ى م��وزي��ك��ى ثةيمانطةى‬ ‫هونةرةجوانةكانى شةهيد جةعفةر ‪/‬‬ ‫كؤية بةرهةمةكانى خؤيان ث َيشكةش‬ ‫بة ئامادةبووان كرد‪ ،‬كة بريتى بوون‬ ‫لة هةشت بةرهةم كة لة اليةن‬ ‫مامؤستايانى بةشى موزيك مامؤستا‬ ‫[ سةنطار عبدالخالق – دةرباز جالل‬ ‫– ه َيمن فرياد – سةردار ئةحمةد‬ ‫– سفين عبدالرزاق ] ئامادة كرابوو‬ ‫ضةندين طؤرانى و ثارضة موزيكى‬ ‫خؤمالَى و جيهانيان ث َيشكةش كرد‬ ‫كة ج َيى خؤشحالَى ئامادةبووان بوو‪.‬‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫بةكؤتايى هاتنى نمايشةكانى بةشى‬ ‫موزيك ‪ ،‬كارةكانى يةكةم ِرؤذى‬ ‫َ‬ ‫ستيظال كؤتايى هات ‪.‬‬ ‫ف َي‬ ‫َ‬ ‫لة دريَذةى ضوارةمين ف َيستيظالى‬ ‫ثةيمانطة ِرؤذى ‪2010 / 5 / 6‬‬ ‫َ‬ ‫ستيظال دريَذةى بةكارةكانى خؤى‬ ‫ف َي‬ ‫َ‬ ‫دا ‪ .‬هؤلةكانى ش َيوةكارى بؤ هةر‬ ‫ضوار بةشى ويَنةك َيشان و سيراميك‬ ‫و ثةيكةرسازى و طرافيك لةبةردةم‬ ‫م َيوانةكان و ئامادةبووان كراوة بوو ‪.‬‬ ‫دواتر سةعات ‪ 11‬ى ث َيش نيوة ِرؤ‬ ‫بةشى شانؤى ثةيمانطا بة ئامادة بوونى‬ ‫بة ِريَز [ ضاثوك عومةر ] قائيماقمى‬ ‫قةزاى كؤية و كؤمةلَ​َيك لة هونةرمةندان‬ ‫دةستكرا بة نمايشكردنى شانؤيى [ من‬ ‫يةك َيكم لة ئ َيوة ] كة لةدةقى شانؤيى‬ ‫خؤشةويستى وةرطيرابوو لة نووسينى‬ ‫[ دارا خاليد ديَكؤنى ] و ئامادةكردن و‬ ‫دةره َينانى مامؤستا [ سةردار ئةكرةم‬ ‫] و بةرجةستةكردنى مامؤستايان [‬ ‫َ‬ ‫شةمال زاهير ] ث َيشكةش‬ ‫ئوم َيد ِرةزا و‬ ‫َ‬ ‫بة ئامادةبووان كرا‪ .‬كة كؤمةل َيك لة‬ ‫مامؤستاو خويَندكارانى بةشى شانؤ‬ ‫و موزيك هاوكارى ئةم كارة شانؤيية‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫بةكؤتايى هاتنى ئةم شانؤيية‬ ‫َ‬ ‫ستيظال بةسةركةوتوويى كؤتايى‬ ‫ف َي‬ ‫بةكارةكانى خؤى ه َينا ‪.‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪39‬‬


‫‪ ƨȇƚǯ ƨdz ljǃǁƧȁ‬‬ ‫وةرزشكار ( هةردةم عةبدوالَ) و عةشقيَك بؤ يارى باسكة‬ ‫َ‬ ‫ضاوثيكةوتن‪ :‬ذووان عادل‬ ‫يةك َيك لةو وةرزشكارانةى شارى‬ ‫كؤية كة بةئاست َيكى زؤر باشةوة ضةند‬ ‫سالَ​َيكة لة تيثى باسكةى يانةى كؤية‬ ‫دةبينريَت (هةردةم عةبدوالَ)ية ئةو وةك‬ ‫وةرزشكاريَك و ش َيوةكاريَك توانيويةتى لة‬ ‫هةردوو بوارةكةدا سةربكةويَت و ئاستى‬ ‫باش ثيشان بدات ئةم وةرزشكارة جطة‬ ‫لةخؤى دووب��راى تريشى هةمان يارى‬ ‫ئةنجام دةدةن و ئةمةش هؤكاريَك بوة بؤ‬ ‫ياريزان ئةم بوارة هةلَبذيَريَت و تيايدا ث َيش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بكةويَت هةردةم عةبدوالَ ئ َيستا‬ ‫تيثى باسكةى يانةى كؤية بةردةوامة‬ ‫لةمةشق و يارى كردن و هيواداريشة‬ ‫تيثةكةيان بطاتة ئاستى باشتر و ئةنجامى‬ ‫بةرضاو تر بةدةست به َين َيت لةم ديدارةى‬ ‫كةكؤنيشدا ئاوا بؤمان دوا ‪:‬‬ ‫ك��ةك��ؤن‪ :‬س��ةرةت��ا دةك��ريَ��ت خؤت‬ ‫بةخويَنةرانى طؤظارةكةمان بناس َينة؟‬ ‫هةردةم ‪ :‬ناوم هةردةم عةبدوالَ مولودة‬ ‫سالَى ‪ 1985‬لةشارى كؤية لةدايك بوم‬ ‫دةرضوى بةشى ش َيوةكارى ثةيمانطاى‬ ‫هونةرة جوانةكانى شةهيد جةعفةرم لة‬ ‫كؤية ‪.‬‬ ‫ثى كردنى‬ ‫كةكؤن ‪ :‬سةرةتاى دةست َ‬ ‫وةرزش الى تؤ دةطة ِريَتةوة بؤ كةى ؟‬ ‫ثى كردنى‬ ‫هةردةم ‪ :‬سةرةتاى دةست َ‬ ‫وةرزش��م دةطة ِريَتةوة بؤ ئةو كاتةى‬ ‫كة خويَندكار بوم لة قؤناغى ناوةندى‬ ‫يارى بالةم ئةنجام دةدا و لة ضاالكى‬ ‫قوتابخانةكان دا بةشداريم دةكرد ‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬سالَى ضةند ضويتة ِريَزى‬ ‫باسكةى يانةى كؤية ؟‬

‫‪40‬‬

‫َ‬ ‫عةبدولآل‬ ‫هةردةم‬ ‫هةردةم ‪ :‬لةسالَى (‪)1999‬وة دةستم‬ ‫بةيارى باسكة كرد لة يانةى وةرزشى‬ ‫كؤية ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬تا ئ َيستا بؤ هيض يانةيةكى تر‬ ‫ياريت كردووة ياخود هةر لة يانةى كؤية‬ ‫ماويت؟‬ ‫ثى‬ ‫دةست‬ ‫لةسةرةتاى‬ ‫هةر‬ ‫هةردةم‪:‬‬ ‫َ‬ ‫كردنةوة بؤ يارى باسكة هةر لة يانةى‬ ‫كؤية بوم و ئ َيستاش هةر لةم يانةية وةكو‬ ‫ياريزان َيكى سةرةكى بةردةوامم لةيارى‬ ‫كردن ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ئةو ئةنجامانة كامانةن كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل تيثةكةى ياخود وةك و خؤت‬ ‫بةدةستت ه َيناون؟‬

‫ه��ةردةم‪ :‬لةسالَى (‪ )2008‬خةالَتى‬ ‫يارى باسكةم وةرطرت لةاليةن وةزارةتى‬ ‫وةرزش و الوان لةسةر ئاستى كوردستان‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬جطة لةيارى باسكة هيض‬ ‫ياريةكى ترت ئةنجام داوة ؟‬ ‫هةردةم‪ :‬بةر لةوةى دةست بكةم بةيارى‬ ‫باسكة يارى يارى بالةم ئةنجام داوة بةالَم‬ ‫ئ َيستا تةنها يارى باسكة دةكةم ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ئاستى ئ َيستاى يارى باسكة لة‬ ‫كوردستان و كؤية ضؤن دةبينى ؟‬ ‫هةردةم‪ :‬بةش َيوةيةكى طشتى يارى‬ ‫باسكة لة كوردستان طةشةكردن َيكى‬ ‫باشى بةخؤوة بينيوة لة ضاو ساالَنى ث َيشوو‬ ‫وةيانةى وةرزش��ى كؤيةش توانيويةتى‬ ‫تا ئاست َيكى باش بايةخ بةم يارية بدات‬ ‫بةتايبةتى لة ئ َيستا دا ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ث َيشنيارت ضية بؤ بةرةو ث َيش‬ ‫بردنى يارى باسكة ؟‬ ‫هةردةم‪ :‬ث َيشنيارى من بؤ بةرةوث َيش‬ ‫بردنى يارى باسكة ئةوةية كة دةست‬ ‫بكريَت بة دروست كردنى باسكة لة سةر‬ ‫ئاستى مناالَن و طةنجان و هةروةها‬ ‫ه َينانى ِراه َينةرى بةتوانا و ل َيهاتوو وة دابين‬ ‫كردنى شويَن َيكى مةشق و ث َيداويستى‬ ‫بةوةرزشيةكانى ئةم يارية ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬ث َيشنيارت ضى ية بؤ تيثةكةت‬ ‫؟‬ ‫هةردةم‪ :‬طومانى ت َيدانية كةيارى باسكة‬ ‫ياريةكى بة كؤمةلَة و ث َيويستى بة ه َيز و‬ ‫توانايةكى باشة بؤ ئةوةى ياريزان بطات‬ ‫بة ئاست َيكى بةرز ئةم ئاستةش ث َيويستى‬ ‫بة مةشق و ِراه َينانى زؤر و بةردةوامة‬ ‫بؤية ث َيشنيارم بؤ تيثةكةم ئةوةية كة‬ ‫بةبةردةوامى مةشق و ِراه َينان بكةن ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬دوا وتةت ضى ية و ضيت ماوة‬ ‫بيلَيت؟‬ ‫ه��ةردةم‪ :‬لة ِروى ث َيداويستى يةوة‬ ‫يارى باسكة ث َيويستى بة هؤلَ​َيكى تايبةت‬ ‫بة خؤى هةية و هةروةها دابين كردنى‬ ‫سةرجةم ث َيداويستيةكانى يارية ‪ ،‬هةروةها‬ ‫ث َيويستى بةمةلةكردن و يارى ئاسن و‬ ‫بةرزكردنةوةى ل َيها توى جةستةيى هةية‬ ‫كةئةمانة هةمووى دةبنة هؤى بةرةو ث َيش‬ ‫بردنى ئاستى ياريزان هيوادارم سةرجةم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بكرى‬ ‫بتوانرى دابين‬ ‫ئةم ث َيداويستيانة‬ ‫زؤر سوثاسى طؤظارةكةتان دةكةم بؤ ئةم‬ ‫بةسةر كردنةوةية ‪.‬‬


‫جامى جيهانى (مؤنديال)‬ ‫ذووان عادل‬ ‫* م َيذووى جامى جيهانى ‪ :‬بيرؤكةى‬ ‫ِريَكخستنى ثالَةوانيةتى جامى جيهانى‬ ‫ثى بؤ (رؤب َير جؤران)ى فة ِرةنسى‬ ‫بؤ تؤثى َ‬ ‫َ‬ ‫دةطة ِريَتةوة ‪ ،‬جؤران لةسالى (‪)1904‬‬ ‫يةك َيك بووة لة دامةزريَنةرانى يةكيةتى‬ ‫تؤثى ث َيى ن َيو دةولَ��ةت��ى ‪ ،‬لةسالَى‬ ‫(‪ )1929‬لةسةر دةستى جؤل ِريَم َيى‬ ‫ثاريَزةرى فةرةنسى بيرؤكةكة بووة ِراستى‬ ‫ئةويش لة كاتى كؤبوونةوةى يةكيةتى‬ ‫ن َيودةولَةتى لةشارى بةرشلؤنةى ئيسثانى‪،‬‬ ‫هةر لةو كؤبوونةوةدا ب ِريار درا لة سالَى‬ ‫(‪ )1930‬يةكةمين ثالَةوانيةتى جامى‬ ‫جيهانى لةوالَتى ئؤ ِرطواى بة ِريَوة بض َيت‬ ‫ثالَةوانيةتيةكة ناو نرا (خةالَتى جؤل‬ ‫ريمى) ئةو ناوة تاكو ثالَةوانيةتى (‪)1970‬‬ ‫َ‬ ‫لة مةكسيك بةردةوام بوو ‪ ،‬ثاشان ناونرا‬ ‫جامى يةكيةتى تؤثى ث َيى ن َيو دةولَةتى‬ ‫يان جامى فيفا ‪.‬‬ ‫*ب��ؤض��ى ئ��ورط��واى ب��ؤ يةكةمين‬ ‫ث َيشب ِرك َيى جامى جيهان تةرخان كرا ‪:‬‬ ‫هةلَبذاردةى ئورطواى لة ساالَنى (‪-1924‬‬ ‫‪ )1928‬خةالَتى زيَ ِرينى دوو ئؤلَؤمثيادى‬ ‫بةدةست ه َينا و هةلَبذاردةيةكى زؤر‬ ‫بةه َيزى هةبوو ‪ ،‬جطة لةوة ياريطايةكى‬ ‫ن َيو دةولَةتيى نويَى هةبوو ج َيطةى ‪90‬‬ ‫هةزار كةسىى ت َيدا دةبؤوة ‪ ،‬ئةم هؤكارانة‬ ‫سةرةكى بوون بؤ ئةو دةستنيشانكردنة‪،‬‬ ‫دةستنيشانكردنى ئؤرطواى بووة مايةى‬ ‫توو ِرةيى والَتانى ئةوروثا ‪ ،‬بؤية زؤربةى‬ ‫والَتانى ئةوروثا بةشدارييان لةو ثالَةوانيةتة‬ ‫نةكرد ‪ ،‬ئةم ب ِريارة واى كرد ئينطلتةرة‬ ‫لة ئةنداميةتى يةكيةتى ن َيودةولةتى‬ ‫بكش َيتةوة‪،‬لة ِرؤذى دةستث َيكردندا ضوار‬ ‫والَتى ئةوروثى بةشدارييان كرد ئةوانيش‬ ‫(فة ِرةنسا ‪ِ ،‬رؤمانيا‪ ،‬بةلذيكا ‪ ،‬يوكسالفيا ) ‪.‬‬ ‫*جامةكانى َ‬ ‫ثالةوانيةتى جيهان‪:‬‬ ‫ريمى) ‪ :‬دريَذيةكةى‬ ‫‪ -1‬جامى (جؤل َ‬ ‫(‪ )30‬سانتيمةترة و ك َيشى (‪ )4‬كيلؤ طرامة‬ ‫لة ديزاينى (ئيلى الفلؤرى) هونةرمةندى‬ ‫بةناوبانطة و لةزيَ ِرى عةيار (‪ )18‬دروست‬ ‫كراوة بةهؤى بةدةسته َينانى ناز ناوى‬ ‫مؤنديال بؤ (‪ )3‬جار ‪ ،‬بة ِرازيل تا هةتا‬

‫ثى بةخشرا ‪.‬‬ ‫جامةكةى َ‬ ‫‪ -2‬جامى جيهانى (فيفا) ‪ :‬سلظيؤ‬ ‫كاوابيكاى هونةرمةندى ئيتالَى جامةكةى‬ ‫دروست كردووة دريَذى (‪ )36‬سانتيمةترة‬ ‫و ك َيشى (‪)5‬‬ ‫كيلؤطرامة و لة زيَ ِرى عةيار (‪)18‬‬ ‫دروستكراوة ‪.‬‬ ‫*ضةند زانياريَك سةبارةت بة جامى‬ ‫ثي (مؤنديال) ‪:‬‬ ‫جيهانى تؤثى َ‬ ‫َ‬ ‫‪ -1‬يةكةم يارى مؤنديال لة والتى‬ ‫ئورطواى سالَى (‪ )1930‬ئةنجام دراو والَتى‬ ‫ز‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬

‫َ‬ ‫سال‬ ‫‪1930‬‬ ‫‪1934‬‬ ‫‪1938‬‬ ‫‪1950‬‬ ‫‪1954‬‬ ‫‪1958‬‬ ‫‪1962‬‬ ‫‪1966‬‬ ‫‪1970‬‬ ‫‪1974‬‬ ‫‪1978‬‬ ‫‪1982‬‬ ‫‪1986‬‬ ‫‪1990‬‬ ‫‪1994‬‬ ‫‪1998‬‬ ‫‪2002‬‬ ‫‪2006‬‬

‫شويَن‬ ‫ئؤرطواى‬ ‫ئيتالَيا‬ ‫فةرةنسا‬ ‫ِ‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫سويسرا‬ ‫سويَد‬ ‫ضيلى‬ ‫ئينطلتةرة‬ ‫مةكسيك‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫ئةرذةنتين‬ ‫ئيسثانيا‬ ‫مةكسيك‬ ‫ئيتالَيا‬ ‫ئةمريكا‬ ‫فةرةنسا‬ ‫ِ‬ ‫كؤريا و ذاثؤن‬ ‫ئةلَمانيا‬

‫‪ -4‬بةهؤى هةلَطرسانى شة ِرى جيهانى‬ ‫دووةم��ةوة ياريةكانى مؤنديالى سالَى (‬ ‫‪ 1942‬و ‪ )1946‬ئةنجام نةدراوة ‪.‬‬ ‫‪ -5‬بة ِرازيل و ئيتالَيا تاكة تيثن كة‬ ‫توانيو يانة دوو مؤنديال بةدواى يةكدا‬ ‫جامةكة بةرنةوة ئيتالَيا سالَى (‪ 1934‬و‬ ‫‪ ، )1938‬بة ِرازيل لة‬ ‫سالَى (‪ 1958‬و ‪. )1962‬‬ ‫‪ -6‬ووالَت��ى ع َيراق تةنها يةك جار‬ ‫توانيويةتى بةشدارى مؤنديال بكات‬ ‫ئةويش مؤنديالى (‪ )1986‬ى مةكسيك‬

‫ثالَةوان‬ ‫ئؤرطواى‬ ‫ئيتالَيا‬ ‫ئيتالَيا‬ ‫ئؤرطواى‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫ئينطلتةرة‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫ئةرذةنتين‬ ‫ئيتالَيا‬ ‫ئةرذةنتين‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫فةرةنسا‬ ‫ِ‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫ئيتالَيا‬

‫دووةم‬ ‫ئةرذةنتين‬ ‫ضيكؤسلؤظاكيا‬ ‫هةنطاريا‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫هةنطاريا‬ ‫سويَد‬ ‫ضيكؤسلؤظاكيا‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫ئيتالَيا‬ ‫هؤلَةندا‬ ‫هؤلَةندا‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫ئةرذةنتين‬ ‫ئيتالَيا‬ ‫بةرازيل‬ ‫ِ‬ ‫ئةلَمانيا‬ ‫فةرةنسا‬ ‫ِ‬

‫َ‬ ‫طؤل‬ ‫‪70‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪127‬‬ ‫‪125‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪89‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪146‬‬ ‫‪132‬‬ ‫‪116‬‬ ‫‪141‬‬ ‫‪171‬‬ ‫‪161‬‬ ‫‪148‬‬

‫جامى جيهانى لة سالىَ (‪)2006-1930‬‬ ‫ئورطواى توانى جامةكة بباتةوة ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -2‬ووالَتى بة ِرازيل تاكة والتة كةتا‬ ‫وةكو ئ َيستا لةسةرجةم مؤنديالةكاندا‬ ‫بةشدارى كردووة تا ‪ 2010‬دةكاتة ‪19‬‬ ‫جار ‪.‬‬ ‫‪ -3‬لة ئةنجامى ئامارى باشترين تيثى‬ ‫بةشدار بوى مؤنديالدا لة سالَى ‪-1930‬‬ ‫‪ 2006‬بة ِرازيل و ئةلَمانيا و ئيتالَيا و‬ ‫ئةرجةنتين بة‬ ‫باشترين تيث دةست نيشان كراون‪.‬‬

‫ذمارة ‪78‬‬

‫بوو ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ -7‬ئةلمانيا تاكة تيثة كة توانيويةتى‬ ‫ضوار جار ثلةى دووةم لة جامى جيهانى‬ ‫ثى دا بةدةست به َين َيت ‪.‬‬ ‫تؤثى َ‬ ‫‪ -8‬يةكةم ياريزان كة توانى يةكةم‬ ‫كؤلَى مؤنديال تؤ مار بكات (لؤسيان‬ ‫لؤرانى) فة ِرةنسى بوو لة مؤنديالى ئورطواى‬ ‫بةرامبةر تيثى مةكسيك تؤمارى كرد ‪.‬‬ ‫ثى ) َميذوو ‪،‬‬ ‫* سةر ضاوة (تؤثى َ‬ ‫َ‬ ‫سةرهةلدان ‪َ ،‬‬ ‫داهينان‬

‫ئاياري ‪2010‬‬ ‫تةمموزي‬

‫‪41‬‬


‫ئاماريَكي ترسناك‬ ‫سالَي ثار لةكؤية (‪ )106‬مردوون لة (‪ )%82‬بةهؤي نةخؤشييةوة بووة‬ ‫كةكؤن‪ :‬بة طويَرةي ئةو ئامارةي لة‬ ‫ئاسايشي كؤيةوة وةرمان طرتووة‪ ،‬سالَي‬ ‫ث��ار(‪ )2009‬لة كؤية ‪ 106‬كةس كؤضي‬ ‫دواييان كردووة‪ ،‬كة كؤن لة ذمارةكاني‬ ‫ئةو سالَةدا بة ليست َيك بآلوي كردةوة‪.‬‬ ‫دواي ث َيوةنديكردنمان بة خزماني هةرمؤتة‬ ‫دةرك��ةوت لة سالَي ‪ 1009‬سآ كةس‬ ‫لة ديانةكانيش كؤضي دواييان كردووةو‬ ‫ئاسايشي كؤية ناونوسي نةكردوون‪ .‬ئةو‬ ‫سآ كةسة بريتين لة ‪ (:‬ئازاد مة ِرب َين‬ ‫(‪ )1962‬بة وةستاني طورضيلة‪ ،‬شةماس‬ ‫عيسا كةريم ( ‪ )1917‬لة ‪2009/3/7‬‬ ‫مردووة هؤيةكةي ثيري‪ ،‬زةكية طؤرطيس‬ ‫(‪ )1951‬لة ‪ 2009/7/21‬نةخؤشي‬ ‫دأل بةمجؤرة ذمارةي مردووان لة كؤية‬

‫لة ‪ 2009‬لة‬ ‫كؤية ‪1894‬‬ ‫منداأل لةدايك‬ ‫بوون‬ ‫كةكؤن‪ :‬لة َ‬ ‫سال ثاردا ‪ 2009‬بة‬ ‫طويَرةي ئاماريَكي نةخؤشخانةي‬ ‫شةهيد دكتؤر خاليد ‪ 1894‬منداأل‬ ‫لةدايك بوون‪ ،‬لةوانة ‪ 1016‬كو ِرن‪،‬‬ ‫‪ 878‬كضن‪ .‬جطة لةمانةش ‪26‬‬ ‫منداأل بة مردووي لةدايك بوون‪،‬‬ ‫كة ‪ 10‬كو ِر و ‪ 16‬كضن‪ .‬هةر ئةو‬ ‫ئامارة بةدةردةخا‪ ،‬كة زؤرترين‬ ‫ذمارةي لة دايك بوون لة مانطي‬ ‫كانووني دووةمدا بووة ‪ 227‬منداأل‬ ‫( ‪ 113‬كو ِر‪114 ،‬كض) لة دواي‬ ‫ئ��ةوة مانطي ئةيلول دآ ‪ ،‬كة‬ ‫‪ 186‬مندالَة ( ‪ 89‬كو ِر‪ 97 ،‬كض) ‪،‬‬ ‫كة كةمترين ذمارةش لة مانطي‬ ‫كانووني يةكةمدا بووة ‪63 ( 109‬‬ ‫كو ِر ‪ 46 ،‬كض)‪.‬‬ ‫شاياني طوتنة تةنها يةك‬ ‫منداأل ‪ ،‬كة كو ِر بووة لة دايك‬ ‫بووة‪ ،‬بةآلم دواي ضةند رؤذيَك‬ ‫مردووة‪.‬‬ ‫‪42‬‬

‫لة سالَي ‪ 2009‬دةطاتة ‪ 106‬كةس‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ ،‬بؤ ئةوةي ئاطاداري خويَنةراني‬ ‫بةريَز بكاو زانياريان لةمبارةيةوة بداتآ‬ ‫كاري ل َيكؤلَينةوةيةكي ئاماري ئةنجامدا‬ ‫بؤ ثؤلينكردني كؤضكردووةكان‪ .‬لةو‬ ‫ذمارةيةدا ‪ 55‬ن َيرو ‪ 51‬م َيينة بوون‪.‬‬ ‫تةمةنيان لة ن َيوان ( ‪ 3‬سالَي تا ‪92‬سالَي)‬ ‫بوون‪ .‬بة طويَرةي ل َيكؤلَينةوةكة ت َيك ِراي‬ ‫تةمةني مرؤظي كورد لة كؤية(‪ )65.6‬سالَة‪.‬‬ ‫بةآلم طةر ن َيرو مآ جيا بكةينةوة‪ ،‬تةماشا‬ ‫دةكةين‪ ،‬ذنان زيَتر دةذين و تةمةنيان‬ ‫دةطاتة (‪)71.7‬س���األ‪ ،‬كةضي ثياوان‬ ‫(‪ )59.9‬ساأل دةذين‪.‬‬ ‫هؤي كؤضكردن زؤربةي دةطة ِريَتةوة‬ ‫بؤ نةخؤشي‪ ،‬كة نزيكةي (‪ ) %70‬دةكا‬

‫(‪ )75‬كةس‪ .‬ديارة ئةمةش ذمارةيةكي‬ ‫ترسناكة‪ ،‬ئاماذة بةوة دةكا‪ ،‬كة نةخؤشي‬ ‫بةربآلوة لة كؤية‪ .‬بؤية ج َيطاي خؤيةتي‪،‬‬ ‫كة بةريَوةبةرايةتي طشتي تةندروستي‬ ‫كؤية ل َيكؤلَينةوةي جيدي لة سةر بكا‪،‬‬ ‫هةولَي ضارةسةركردني ئةو نةخؤشيانة‬ ‫بدا‪ .‬ج َيطاي ئاماذةية (‪ )10‬كةس لةوانة‬ ‫بة وةستاني دأل كؤضيان ك��ردووة‪)2(.‬‬ ‫كةسيش بة ش َيرثةنجة‪ )1( .‬كةس‬ ‫وةستاني طورضيلة‪ .‬ئةواني ‪ )7( :‬كةس بة‬ ‫سوتان‪ ،‬كة هةموويان م َيينةن !! (‪ )1‬كةس‬ ‫بة تةقينةوة‪ )2( .‬كةس بة كوشتن‪)3( .‬‬ ‫كةس بة رووداوي ئؤتؤمبيل‪ .‬شاياني باسة‬ ‫(‪ )17‬كةسيش بة هؤي ثيريةوة ضوونةتة‬ ‫رةحمةتي خودا‪.‬‬

‫لة تاقيكردنةوةي كؤليَذي ئيشق‬ ‫لة نيَوان ‪ 5‬هةزار خويَندكاري عيَراقي ‪ 50‬يان‬ ‫دةرضوون‪ 16 ،‬يان خةلَكي قةزاي كؤية بوون‬ ‫يةكةمي سةرجةم عيَراقيش خويَندكاريَكي‬ ‫ثةروةردةي كؤية بوو‬

‫كةكؤن‪:‬‬ ‫ك��ؤل � َي��ذي ئيشقي نمونةيي لة‬ ‫ريَ���ك���ةوت���ي‪ 2010/4/20‬س��ةردان��ي‬ ‫بة ِريَوةبةرايةتي ثةروةردةيان كرد بؤ‬ ‫بةىشداريكردنمان لة ث َيشب ِركآي‬ ‫زانستي بؤ خويَندكاراني قؤناغي(‪)9-6‬‬ ‫ي بنة ِرةتي‪ ،‬كة لة هةر قةتابخانةيةك‬ ‫(‪ )6‬خويَندكار) ئامادة بن بؤ ث َيشب ِرك َيكة‪.‬‬ ‫لة ‪ 2010/5/1‬لة ‪ 18‬ثاريَزطا و ‪ 3‬شار‬ ‫ئةم تاقيكردنةوةية دةستي ث َيكرد‪.‬‬ ‫سةرجةم تاقيكردنةوةكة (‪ )60‬ثرسيار‬ ‫بوو لة وانةكاني ئينطليزي‪ ،‬فيزيا‪ ،‬كيميا‪،‬‬ ‫زيندةوةرزاني و بيركاري‪ .‬ذم��ارةي‬ ‫بةشداربوواني تاقيكردنةوةكة لةسةرجةم‬ ‫ع َيراق(‪ )5‬هةزار خويَندكار بوون‪ .‬كؤية‬ ‫يةكةمجار بوو بةشداري ث َيشبركآيةكي‬ ‫لةم جؤرة بكا‪ .‬لة ئةنجامدا و لةو ث َينج‬ ‫هةزارة ‪ 50‬خويَندكار دةرضوون‪ .‬لةو‬ ‫ثةنجا خويَندكارة ‪ 16‬خويَندكاريان هي‬

‫ثةروةردةي كؤية بوون‪ .‬شاياني طوتنة‬ ‫لةو ‪ 16‬خويَندكارة كؤييةش خويَندكاري‬ ‫ثؤلي (‪ )9‬هامون ئةحمةد ئؤمةر لة‬ ‫دواناوةندي ضرؤ يةكةمي هةموو ع َيراق‬ ‫بوو‪ ،‬هةروةها محةمةد جةبار ثؤلي‬ ‫(‪ )6‬و نور محةمةد و سانا كةريم لة‬ ‫يةكةمةكاني سةرجةم ع َيراق بوو‪ ،.‬كة‬ ‫خةآلتي بةخايان ث َيبةخشرا‪ ،‬لة هةمان‬ ‫كالتيشدا كؤل َيذي ئيشق ئةوانةي بآ‬ ‫بةرامبةر لة كؤل َيذةكةيان وةرطرت‪.‬‬ ‫لة اليةكي ديكةوة هاوكات لةطةأل‬ ‫ئةم تاقيكردنةوةية‪ ،‬هةلَسةنطاندني‬ ‫قوتابخانةكاني ع َيراق ئةنجامدرا‪ ،‬كة‬ ‫ضوار قوتابخانة دةض��وون‪ ،‬لةو ضوار‬ ‫قوتابخانةيةش خويَندنطاي ضرؤي‬ ‫دواناوةندي لة كؤية بوو‪ .‬بة ِريَوةبةري‬ ‫خويَندنطايةكة ش��ي�لان سةمةد‬ ‫حةويَز خةآلتي ضاكترين قوتابخانةي‬ ‫ث َيبةخشرا‪.‬‬


‫بة ِريَز وةزيرى خويَندن بـاالَ و تويَذينةوةى زانستى‬ ‫سةردانى ثةيمانطاى تةكنيكى كؤيةى كرد‬ ‫بةمةبةستى بةسةركردنةوةى ثةيمانطا‬ ‫لةنزيكةوة ئاطاداربوون لة ئيش و كارو ث َيداويستى‬ ‫يةكانى ثةيمانطا شانديَكى وةزارةتى خويَندنى‬ ‫باالَ سةردانى ثةيمانطاى تةكنيكى كؤية يان‬ ‫كرد‪ ،‬شايانى باسة شاندةكة ث َيك هاتبوو لة‬ ‫بة ِريَز ث ِرؤظسيؤر (دكتؤر دالوةر عالءالدين)‬

‫وةزي��رى خويَندنى باالَو ثرؤظسيؤر(دكتؤر‬ ‫كريم صالح ) ِراويَذكارى وةزير بؤ كارو بارى‬ ‫زانستى‪ ،‬هةردوو سةرؤكى دةستةى خويَندنى‬ ‫تةكنيكى سل َيمانى و هةول َير ضةند ئةندام َيكى‬ ‫تر ياوةرى وةفدةكةيان دةك��رد‪ .‬شاندةكة‬ ‫لةاليةن ئةنجومةنى ثةيمانطاو كارمةندانى‬

‫ثى لةثةيمانطاى‬ ‫خوليَكى تؤثى َ‬ ‫تةكنيكى كرايةوة‬ ‫بةسةرثةرشتى يةكةى وةرزش��ى ثةيمانطاو خويَندكاران‬ ‫ثى لةثةيمانطاى تةكنيكى كؤية كرايةوة بؤ‬ ‫خول َيكى تؤثى َ‬ ‫سالَى خويَندنى ‪ 2010-2009‬بؤ مامؤستايان و خويَندكاران‬ ‫خولةكة يةك مانط و نيوى خةياند كة (‪)9‬بةشى زانستى و‬ ‫تيثى مامؤستايان بةشداريان ت َيدا كرد كة لة (‪)25‬تيث ث َيك‬ ‫هاتبوو لةئةنجامى كؤتايى هةردوو بةشى (كارط َيرى كار‪-‬‬ ‫قؤناغى دووةم)و (شيكارى نةخؤشيةكان‪-‬قؤناغى دووةم)‬ ‫طةيشتنة كؤتايى لةئةنجامدا بةشى (شيكارى نةخؤشيةكان)‬ ‫سةركةوت بةسةر بةشى(كارط َيرى كار)بةئةنجامى (‪)1*4‬دوايى‬ ‫خةالَت دابةش كرا بةسةر سةركةوتوانى ثلةى يةكةم و دووةم‬ ‫كة لةاليةن بة ِريَز ِراطرى ثةيمانطاو مامؤستايان خةالَتةكان‬ ‫دابةش كران‪.‬‬

‫ثةيمانطاوة ث َيشوازيةكى طةرميان ل َيكراو‬ ‫لةكؤبونةوةكةدا داواكاريةكانى ثةيمانطا خراية‬ ‫بةردةستى بة ِريَز وةزير ئةويش ب ِريارى دا كة‬ ‫بةجي دةكات و‬ ‫بةث َيى توانا داواكاريةكان ج َي َ‬ ‫دواتريش سةرجةم بةش و َ‬ ‫هؤل و تاقيطةكانى‬ ‫ثةيمانطايان بةسةر كردةوة‪.‬‬

‫لة مانطيَكدا ‪ 170‬رووداوي‬ ‫ئاطركةوتنةوة تؤمار كراوة لة‬ ‫سنوري كؤية‬ ‫كةكؤن‪ :‬بة طويَرةي زانياريةكاني بنكةي ئاطركوذيَنةوةي كؤية‬ ‫لة ‪ 6/1‬تا ‪ 2010/6/30‬لة سنوري قةزاي كؤية ‪ 170‬رووداني‬ ‫ئاطركةوتنةوة رووي داوة‪ 71 :‬دؤنم طةنم و جؤ سووتاوة‪732 .‬‬ ‫دار هةنارو هةنجيرو بة ِرو و دارةكاني سووتان‪ .‬زياني هاوآلتيان‬ ‫لة ئةنجامي ئةو سوتانانة بة ‪24‬مليؤن دينار خةملَ َيندراوة‪.‬‬ ‫ج َيطاي ئاماذةية لة ئةنجامي بةكاره َيناني ئام َيرةكاني‬ ‫ئاطركوذيَنةوة‪ ،‬ضةندين ئام َيروي ئؤتؤمبيل ثارضةكاني زيانيان‬ ‫ث َيطةيشتووة‪ ،‬كة زيانةكاني بة ‪3‬مليؤن ‪ 600‬هةزار دينار دياري‬ ‫كراوة‪ .‬هةروةها ضوار كارمةندي ئاطركوذيَنةوةش بة سووكي‬ ‫سوتان كاري ت َيكردوون‪.‬‬

‫ليذنةى ئابوورى بةردةوامن لةغةرامةكردنى دوكاندارو‬ ‫فرؤشيارة سةرثيَضيكارةكانى كؤية‬

‫ليذنةى ئابوور كةتايبةتة بةبةدواداضوون و سزادانى‬ ‫سةرث َيضى كةران لةدوكاندار و فرؤشطاو فرؤشيارو‬ ‫ناوضةو شويَنة خزمةتطوزاريةكانى كؤية كة‬ ‫شةش نويَنةر ى فةرمانطةو بة ِريَوةبةرايةتيةكانى‬ ‫كؤية تيايدا ئةندامن كةليذنةكة بةم ش َيوةية‬ ‫ث َيك ه��ات��ووة‪ :‬نويَنةرى بة ِريَوةبةرايةتى‬ ‫تةندروستى ك��ؤي��ة‪ ،‬ن��ويَ��ن��ةرى ئاسايشى‬ ‫ِرؤذهةآلتى هةول َير‪ ،‬نويَنةرى ئاسايشى كؤية‪،‬‬ ‫نويَنةرى شارةوانى كؤية‪ ،‬نويَنةرى تةندروستى‬ ‫َ‬ ‫ئاذةل ‪ ،‬نويَنةرى بة ِريَوةبةرايةتى‬ ‫و سامانى‬ ‫كشتوكالَى كؤية‪ .‬ئةم ليذنةية ِرؤذانة دةردةضن و‬ ‫شويَنةثةيوةنديدارةكان بةسةر دةكةنةوة ِريَنمايى‬ ‫و مةرجةكانى خؤيان لةدةفتةرى ت َيبينيةكانى‬ ‫ئةوناوضةو شويَنة خزمةتطوزاريانة دةنووسن و‬ ‫ث َييان ِرادةطةيةنن‪ ،‬ئةطةر هةرشويَن َيك يان‬ ‫فرؤشياريَك يان دوكانداريَك سةرث َيضى بكات و‬ ‫بةجى كردنى ب ِريارةكان‬ ‫كةم تةرخةمب َيت لةج َي َ‬

‫ئةوا ليذنةكة ِراثؤرتى خؤيان بةرز دةكةنةوة‬ ‫بؤئاسايشى ِرؤذه��ةآلت ئةوانيش راثؤرتةكة‬ ‫بةرزدةكةنةوة بؤ تةندروستى كؤية‪ ،‬تةندروستى‬ ‫كؤيةش اليةنى ب ِرياردةرو ج َيبةج َيكةرة بةرامبةر‬ ‫بة اليةنى سةرث َيضيكةر‪ ،‬ئةم ليذنة ئابوورية‬ ‫كارةكانيان وةك سةربازى ون واية ضونكة‬ ‫ئةوان بةبةردةوامى شويَنة مةبةست دارةكان‬ ‫بةسةردةكةنةوةو لةبةدواداضوونى ب��ةردةوام‬ ‫دان بؤ ِريَنويَنى كردن و دةست بةسةرداطرتنى‬ ‫كةلوثةل و خؤراكى بةسةرضوو و هةروةها‬ ‫سزادانى دوكاندار و فرؤشيارةكان كةئةوانةى‬ ‫ثابةندى نرخةكان نابن و هةروةها لة ِرووى ثاك‬ ‫و خاويَنيةوة ثابةندى ِريَنمايةكانى تةندروستى‬ ‫نابن‪ ،‬ديارة بةش َيك لة دوكاندارو فرؤشيارةكان‬ ‫و ناوضة خزمةتطوزاريةكانى كؤية وةكو‬ ‫طازينؤو خواردنطةو ساردةمةنييةكان بةهؤى‬ ‫كةمتةرخةميان و ثابةندنةبوون ِرووب��ة ِرووى‬

‫سزادان دةبنةوة‪ ،‬دواى ئةوةى طؤظارى كةكؤن‬ ‫ثةيوةندى كرد بةاليةنة ثةيوةنديدارةكان‬ ‫بةتايبةتى ليذنةى ئابوورى بؤث َيدانى زانيارى‬ ‫لةسةر ئةودوكان و فرؤشطاو فرؤشيارانةى كة‬ ‫سزادراون ئامادةنةبوون هيض ل َيدواني َيك بدةن‪،‬‬ ‫هةرضةندة خةلَكى ث َيويستة بزانن و ئاطادارى ئةم‬ ‫جؤرة كارانةبن سةرث َيضى كةران بناسن بؤئةوةى‬ ‫جاريَكى تر ئةم جؤرة كارانة ئةنجام نةدةن بةآلم‬ ‫َ‬ ‫هةول و بةدواداضونةكانمان بؤناسينى سزادراوان‬ ‫بى ئةنجام بوو كةمترين زانيارى كة بةدةستمان‬ ‫َ‬ ‫كةوت ئةوةبوو كة تةنها لةهؤبةى ضاوديَرى‬ ‫تةندروستى كؤية ث َييان ِراطةياندين كةلة كارو‬ ‫ضاالكيةكانى خؤيان لةماوةى ‪-2010/1/1‬‬ ‫(‪)20‬شويَنى خزمةتطوزاريان‬ ‫‪2010/6/20‬‬ ‫داخستووةو هةروةها (‪ )50‬شويَنى تريان‬ ‫غةرامةكردووةو هةروةها دةستيان بةسةر(‪)20‬‬ ‫تةن لةمةوادى بةسةرضوو داطرتووة‪.‬‬

‫ذمارة ‪8‬‬

‫تةمموزي ‪2010‬‬

‫‪43‬‬


‫بةزمي مام مؤتك‬ ‫مام مؤتك وةك دةزانن لة سةردةمي خؤي قسة زان و راويَذكارو بة‬ ‫تةطبير بوو‪ ،‬هيضي لـآ عاسآ نةدةبوو‪ ،‬دةبا بزانين مام مؤتكي (كاك)‬ ‫ضؤن وةآلمي خةم و نيطةرانيةكانمان دةداتةوة‪ .‬ئةم طؤشةية تايبةتة‬ ‫بة ثرسيارةكانتان بؤمان بنووسن‪ ،‬تا مام مؤتك بة قسة نةستةق و‬ ‫وةآلمة عةنتيكةكاني شةرعمان بؤ بكا‪.‬‬ ‫* ئةرآ مام مؤتك لة ثرؤذةي ئاوي كلَ َيسة ض خةبةر؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬كةسي مامي ئةو هاوينةش كؤية بة ديَمةكاري دةم َين َيتةوة‪،‬‬ ‫لةوانةية لةطةأل بةهاري داهاتوو كؤية بةراو بكرآ‪ ،‬بةمةرجآ طةر ئيدارة‬ ‫كؤنةكةي سل َيماني ل َيبطة ِرآ!!!‬ ‫* مام مؤتك كام طة ِرةكي كؤية ئاوي باشة؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬ئةو طة ِرةكانةي مةنسوولي ل َينة!!‬ ‫* دةبينم بةسةر دوو سايدي جادةي هةرمؤتة دة ِرؤيي و سةران دةلةق َينآ‪،‬‬ ‫مةسةلة ضيية؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬سةرم سورماوة لة كاري حكومةت‪ ،‬ه َي ِر بوويم لة كاري مقاول!!!‬ ‫براكةم ش َيتي ئةوناع ئةوناعة!‬ ‫* جاران ثينةدؤز زؤر بوون لة كؤية‪ ،‬وةستاي ضاكيان ت َيدا هةبوو‪..‬‬ ‫مام مؤتك ‪ :‬كةسي مامي حكومةت ج َيكاي ئةواني طرتؤتةوة لة بةختي‬ ‫ئ َيمةش بؤتة خراثترين ثينةضي!!‬ ‫نةكردبوو‪..‬‬ ‫تةواو‬ ‫قسةكةم‬ ‫* دةركةت بة قو ِرطيرآ خؤ‬ ‫لآَ‬ ‫مام مؤتك ‪ :‬خانة خراث دةزانم دةتةوآ ضي ب ي ئةوة نيية جادةكان بة‬ ‫سةقةتي ثينة دةكةن‪ ..‬ضيمةنتؤي لة قؤرتةكان دةكةن و ئاوي ث َيدا ناكةن‪.‬‬ ‫بةقير سواخي دةدةن و دةيكةن بة تاسة‪ ،‬قؤنة قير لة نزيك شويَنةكاني‬ ‫ف ِرآ دةدةن!!‬ ‫* مام مؤتك حكومةت بؤ شويَنة طةشتيارو سةيرانطاكان ئاودةست و‬ ‫ئاوي دانا كةضي هةموويان خراث كرد؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬ئةوانةي خراثي دةكةن‪ ،‬تا رةخنة بطرن و بلَ َين ئيشي‬ ‫حكومةت ئةوها خراثة‪ .‬هةنديَك هةن دةلَ​َين سةيران حةرامة ج َيطاي خؤ‬ ‫رازاندنةوةو نةزةرة!!‬ ‫* ئةرآ مام مؤتك ئةوة بؤ كوردستاني نوآ ويَنةي هونةرمةند س َيوة لة‬ ‫مةراسيمي نؤذةنكردنةوةي طؤ ِرةكةي بآلونةكردةوة؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬قوربان جةماعةتي كوردستاني نوآ زؤر ث َيان باشتر بوو‬ ‫ويَنةيةكي زةبةالحي ( ئةليسا) بآلوبكةنةوة‪ .‬ئآ بآ قةزابي ئةدي (ئةليسا)‬ ‫جوانتر و رووت تر نيية؟!! سةرو فةسالَي مامة س َيوة لة كوآ و هي ئةليسا‬ ‫لةكوآ‪ .‬بةخوا خراث نةزةري!!‬ ‫* مام مؤتك دةلَ​َين دزي عةنتيكة ثةيدا بووة لة كؤية‪ ،‬دةبآ ضييان دزي‬ ‫بآ؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬شت َيكي وانيية‪ ،‬هةر تةنها لؤريةك بوو بيست سي بؤ ِري ثرؤذةي‬ ‫ئاوي كل َيسةيان دزي بوو‪ .‬شوكر نة ثؤليس نووستووة نة جةماعةتي ئاوي‬ ‫كؤية‪ .‬دز طيراوة‪ .‬خوا بكةم سزا بدريَن ئامؤزاو بن عاميان لـآ ثةيدا نةبآ‬ ‫شةفاعةتي بؤ بكةن‪.‬‬ ‫لآَ‬ ‫* مام مؤتك بيستوومة تون َيلةكةي هةيبةسولَتان زيندوو بؤتةوة‪ ،‬تؤ ب ي‬ ‫وابآ‪ ،‬شةرت بآ وابآ خ َيريَك دةكةم‪.‬‬ ‫مام مؤتك‪ :‬تا ئ َيستا نةمبيستووة لة سةر دنيايآ مردوو زيندوو ب َيتةوة‪،‬‬ ‫بةآلم عيلم وا ث َيشكةوتووة دةلَ​َين خةريكة دةست لةكاري خودا دةدةن‪،‬‬ ‫مردووان زيندوو دةكةنةوة‪ .‬من نايبنم‪ ،‬ئينشاهلل تؤ طةنجي بة ثيري‬ ‫دةيبيني!‬ ‫* مام مؤتك ئةو ب ِرة ثارةي ئةو ساأل بؤ كؤية سةرف كراوة ضةندة؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬لة حكومةت بة زياد بآ زؤرة‪ ،‬دةلَ​َين سآ مليارو نيو دينارة ‪.‬‬ ‫طةر بة مشور سةرف بكرآ ثارةكة باشة عةيبي نيية‪ .‬بةشي ثينةكردني‬ ‫شارةكة دةكا‪ .‬شوكر بن‪ ،‬با ئةو سالَيش شار هةر ثينة بكرآ‪.‬‬ ‫* ئةدي دةلَ​َين سالَي ثار بؤ قةزاي سؤران ‪ 80‬مليار خةرج كراوة ئةو‬ ‫سالَيش داواي زياتريان كردووة؟‬ ‫مام مؤتك‪ :‬بة ضاوي خؤم لة رؤذنامةكان خويَندمةوة‪ ،‬كابرايةكي عةنتيكةي‬ ‫دووشاو لة ثاشاي قاتة!‬ ‫‪44‬‬

‫ئ‬ ‫ة‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ي‬ ‫َرةي بةخت‬

‫ي شار‬

‫َ‬ ‫زؤرجاران قسة وةك بةرد واية‪ ،‬مةبةست رةقي نيية‪ ،‬مةبةست‬ ‫سةتل‬ ‫‪1/21‬تا ‪ 2/19‬لة سةنطيةتي‪ .‬طةر قسةو رةخنةكانت ج َيطاي خؤي نةطرآ‬ ‫نةيكةي باشة‪ ،‬ضونكة لة ئةنجامدا هةر تؤ زةرةر مةند دةبى‪.‬‬ ‫نةهةنط‬ ‫طالَتة بة ثيري نةكةي هةر بة حسابي طةنجي ل َيخو ِري‪ ،‬لة‬ ‫‪2/20‬تا ‪ 3/20‬جياتي خؤهةلَك َيشان و كةش و فش باشترة مةست و مةندوور‬ ‫بيت‪.‬‬ ‫دةم َيكة هةوالَ​َيكي خؤشت بؤ نةهاتووة‪ ،‬هةرضةند راهاتووي‬ ‫كاو ِر‬ ‫و بةالتةوة طرنط نيية‪ ،‬بةآلم بةمزووانة ئةو هةوالَة خؤشةت‬ ‫‪3/21‬تا ‪ 4/20‬ث َيدةطا‪ ،‬كة تا رادةيةك ريَ ِرةوي ذيانت دةطؤ ِرآ‪.‬‬ ‫ئةو بةهارة خؤشةت لة دةست داو كةلَكت ل َيوةرنةطرت‪ .‬فرسةت‬ ‫طاجووت‬ ‫بوو هةندآ طؤ ِرانكاري لة رةفتارو بيركردنةوةت بكةيت‪ .‬من‬ ‫‪ 4/41‬تا‪ 5/21‬نالَ​َيم فرسةتباز بة‪ ،‬بةآلم ذيان فرسةتة‪ ،‬فرسةتيش‪ ،‬نة بة ئاساني‪،‬‬ ‫نة هةموو دةمآ ئامادة دةبآ و دةست دةكةوآ‪.‬‬ ‫لةطةأل دانيشتوون‪ ،‬زؤر ريَك و ث َيك و تةبان‪ ،‬لةيةك دةطةن و‬ ‫جمك‬ ‫لةيةكتر حالَي دةبن‪ ،‬بةآلم يةك قسة‪ ،‬تةنها يةك قسة بارةكةي‬ ‫‪5/22‬تا ‪ 6/21‬السةنط كرد‪ ،‬جا بزانة لةناو ئةو جؤرة دانوستانة ث ِر خؤشةويستي‬ ‫و ئةويندا‪ ،‬ثةيظ َيكي نةريَتي ضةند كاريطةري هةية‪.‬‬ ‫ث َيضك ضارة بة ئةذمارة‪ ،‬هيض ث َيويست ناكا كلك و سةلكي بؤ‬ ‫قرذاأل‬ ‫بكةي‪ .‬لة ووردةكارييةكان طة ِرآ‪ .‬قسة لةسةر ئةسلَي مةبةست‬ ‫‪6/22‬تا ‪ 7/23‬و راستي ذمارةكان بكة‪ .‬بة ث َيضةوانةوة دةنا نيازت نيية ريَك‬ ‫بكةوي‪.‬‬ ‫بؤ ئةوةي بةو كضة ناسك و نازدارة بطةي و بب َيتة هاوسةرت‬ ‫ش َير‬ ‫سآ قؤناغ هةية‪ ،‬ث َيويستة يةك لةدواي يةك ث َيرةوي بكةي‪:‬‬ ‫‪7/24‬تا ‪ 8/23‬يةكةميان ئةوين‪ ،‬دووميان ئيرؤتيك ئةوجا س َيكس‪ .‬بةآلم‬ ‫تؤ خةريكي قؤناغ ب ِري بكةي لة س َيكسةوة دةست ث َيبكةي‪.‬‬ ‫ئةنجامي خراثة!‬ ‫هاوسةرةكةت رقي دنيايَي لة مؤني و قسةي ناخؤشة‪ ،‬خؤشت‬ ‫كض‬ ‫ضاك ئةوة دةزاني‪ .‬ئةوةي دةتةوآ بة مؤني بةدةستي به َيني‬ ‫‪7/24‬تا ‪ 9/23‬دةتواني بة دوو قسةي خؤشيش ب َيتة دي‪ .‬ذني ضاك بة زؤربةي‬ ‫ثياوان ماكي مندالَيان ت َيداية بؤية ت َير نازي بكة‪.‬‬ ‫ثشت بةستن بة توانا و كارايي خؤت باشة‪ ،‬ب��ةآلم ثةند‬ ‫وةرطرتنيش بايةخي خؤي هةية‪ .‬طويَطرتن لة ئامؤذطارية بة‬ ‫تةرازوو‬ ‫‪ 9/24‬تا ‪ 10/23‬سوودةكانيش وةك نةقشي بةرد واية‪ .‬هةموويان وةستايانة‬ ‫كؤكةوة سةركةوتوو دةبي‪.‬‬ ‫رووداويَكي لةناكاو ذيانت دةشلةذيَنآ‪ .‬هةندآ لة دةورو ثشتت‬ ‫دووثشك‬ ‫هةوأل دةدةن خراثتري بكةن‪ ،‬تا ث َيت دةكرآ كاريطةري‬ ‫‪11/22‬‬ ‫‪1 0/24‬تا‬ ‫رووداوةك��ة‪ ،‬وةك خؤي وةرط��رة‪ ،‬بة ه َيمنيش ض��ارةي بؤ‬ ‫بدؤزةوة‪.‬‬ ‫لآَ‬ ‫كورد دة بةرد لة ج َيطاي خؤي بة سةنطة‪ ،‬تؤش لة ناو ماأل‬ ‫كةوان‬ ‫َ‬ ‫تا و مندالَي خؤت بة سةنطي‪ ،‬كة ناو مالت ريَك بوو ‪ ،‬دةرةوةش‬ ‫‪11/23‬‬ ‫نرخ و بةهاي تؤ دةزانن‪ .‬لة خؤت ت َيك مةدة بة ث َيضةوانةكةي‬ ‫‪12/21‬‬ ‫سةرطةردان دةبي‪.‬‬

‫بةران‬ ‫لآَ‬ ‫ناكرآ بة هاوكارةكةت دواي ئةوةي دؤ ِراندي ب ي‪ :‬برادةر بة‬ ‫‪ 12/ 22‬تا طيان َيكي وةرزشانة وةري بطرة‪ ،‬كةضي كة بؤخؤت دؤ ِراي ث َيت‬ ‫ئةسيتةم بآ قسةي خؤت ثةسند نةكةي‪.‬‬ ‫‪1/21‬‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.