govare.kakon (3)

Page 1

‫طؤظاركَيىكى ِرؤشنبيرى طشتى‬ ‫ئازادة‬ ‫لة كؤية دةردةضآ‬ ‫ذمارة ‪3‬‬ ‫خاوةنى ئيمتياز‬ ‫رةهبةر سةيد برايم‬ ‫سةرنووسةر‬ ‫ثكَيشرةوى سةيد برايم‬

‫كةكؤن‬ ‫كةكؤنةكةم لنىكى طةرم و طوِرى‬ ‫مناكَليم‬ ‫كةكؤن يةكةم دايىكى بةسؤزو‬ ‫ميهرةبانم‬ ‫ى شيرين و‬ ‫كةكؤن نةكةم لةبيرم ض كَ‬

‫ج كَيطرى سةرنووسةر‬

‫تاكَليم‬

‫لكَيوذة جةل ل عةبدولىكةريم‬

‫كةكؤن مةكةم قيبلةى نوكَيوذو شادةى‬

‫دةستةى نووسةران‬

‫زمانم‬

‫هاوذين صليوة عيسا‬

‫لةبكَيشىكة تاسةر هةورازم‬

‫ثةيوةست خؤشناو‬

‫ئاين و ثةيام و ِركَيبازم‬

‫هكَيمن ئيلنجاغى‬

‫يةكةم خواو دواخواى لةمكَيوذم‬

‫قاسم محةمةد مستةفا‬

‫ثةرستطةى قيبلةى نوكَيوذم‬

‫نةخشةساز‬

‫ي وبانةم‬ ‫خؤرى شةوى ئةم ِر كَ‬

‫سةردةشت كوردستانى‬

‫طورزى ِرؤستةمى تةنطانةم‬

‫ئةكرةم‬ ‫خامؤش‬

‫ى سةرهةكَلطرى شوكَين ثكَيت‬ ‫ضةن كَ‬ ‫هةكَلدةطرم‬ ‫‪Mobile: 07501145013‬‬ ‫‪Email: kakon.koya@yahoo.co.uk‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫با يادى ِراثةِرين لة كؤية‬ ‫بؤ ثرؤذةو ِراذة‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫طوزارى ب‬ ‫يتبببببيد‬ ‫ببببةركَ س‬ ‫رةهبب‬

‫ابراهيم‬ ‫ى هةموو ساكَلكَي ك يادى ِراثةِرين بة قارةمانيةتى و خؤهةكَلىككَيشانى‬ ‫ناكر كَ‬ ‫ى تاقافى قيامةت لةسةر هكَيس ك و ثروسىكى ِراثةِرين‬ ‫خؤمان بىكةينةوة‪ ،‬ناب كَ‬ ‫ى ى بدةينةوة‪،‬‬ ‫بوذين و هةر بيكَلكَين و بيكَلكَينةوة وةك قةوانكَيىكى سواو ل كَ‬ ‫ى ى شانازية بؤثكَيشمةرطةو جةماوةر هاوشان و هاوكارو‬ ‫لةِراستيدا ج كَ‬ ‫لم هكَيندة بةناِرةوايى‬ ‫بةشدار بوون لةِراثةِرين دذ بة ِرذكَيمى بةعس‪ ،‬بة كَ‬ ‫ى باك دةبكَيوذن ‪ :‬يةكةم‬ ‫ى ثةرواو ب كَ‬ ‫زيادة ِرةوى بةِراثةِرين نةكةين زؤرهةن ب كَ‬ ‫تةقةمان كرد‪ ،‬يةكةم كةس بووين ضووينة ناومةنزةمةى‪،‬يةكةم كةس‬ ‫ى ‪:‬دووةم كةس بووم!!‬ ‫ِراثةِرين و ‪...‬جاركَي ك لة ِراثةِريوةكمان نةبيست ببكَيوذ كَ‬ ‫هةمووى هةر يةكةم كةس بووة‪،‬ئةمةش ناهةقية لةمكَيوذووى ِراثةِرين‬ ‫دةكركَيت بؤية بؤيادى ِراثةِرين لةكؤية ضةند ثكَيشنيازكَي ك دةكةم لة ‪/9/3‬ى هةر‬ ‫ ل و هيمةت بىكةين بؤئةوةى كؤية جوانتر شارستانةتر بكَيت‪،‬‬ ‫ساكَلكَي ك هةو كَ‬ ‫ي ثكَيويستة لةدكَلسؤزان و ِروناكبيران‬ ‫بؤئةوةى يادى ِراثةِرين لةكؤية ثيرؤزتر ب كَ‬ ‫و ثةرؤشدارةكانى شارى كؤية دةستةيةك دروست بىكركَيت بؤ بةدواداضوون‬ ‫و هيمةت نواندن و كاراكردن بؤزياتر ِراذة طوزارى و ثرؤذة‪ ،‬جاركَي ك طةر‬ ‫ليةتى و بة ثةرؤشى شارى كؤية مامؤستا‬ ‫مامؤستاى ضاكسازى كؤمة كَ‬ ‫ى بة ِرؤذى‬ ‫ى‪9/3‬ى هةر ساكَلكَي ك بىكر كَ‬ ‫ى ِركَيطام بدات ِرؤذ كَ‬ ‫ئيبراهيم سابير وةل كَ‬ ‫كؤية لةو ِرؤذة جةلدو قولدو قةسابةكانى بةعس شاربةدةر كران و‬ ‫دةرثةِركَينران!!‬ ‫ى نةكران‪ ،‬تونكَيكَلةكةى‬ ‫ى بةج كَ‬ ‫وةك ديارة لةكؤية دووثِرؤذةى طةورة ج كَ‬ ‫)هةيبةسوكَلتان( كةكون نةكراو نةبووة ِركَيطا! هةم ثِرؤذةكةى ئاوى )بؤطدو‬ ‫كلكَيسة( بؤ كؤية كةبةبنارى دةشتى كؤيةدا دةهات‪ ،‬هيمةت بىكركَيت ئةو دوو‬ ‫ى كردنةوة‪ ،‬ناهةقيةك كرا‬ ‫ثِرؤذةية زيندوو بىكركَيتةوة بخركَيتة بوارى جيكَ بةج كَ‬ ‫دةرهةق بةو دةظةرة بؤلةباربردنى ئةو دوو ثرؤذة نازدارة!!‬ ‫ى و خزمةتطوزارى ديىكة بؤكؤيةدابين بىكةين بؤ ئةوةى‬ ‫هةقة ثرؤذةى نو كَ‬ ‫طةشتر ببوذكَيتةوة‪ ،‬هةروةك بة دوو سايد كردنى ِركَيطاى سةرةكى كؤية –‬ ‫هةولكَير كة خؤى تاخوار )كةس نةزان( دوو سايدة! ض نيعمةتكَي ك و‬ ‫ئاسانىكاريةك بوو بؤ سةلمةتى هاتووضؤو نزي ك بوونةوةو كؤية طةش‬ ‫دةبؤوة! كؤية لة مكَيوذة شارة‪،‬مكَيوذووى دروست بوونى ديار نية‪ ،‬ذيان و ذيار لة‬ ‫ى بىكركَيت نةكركَيتة ثاركَيزطا‪ ،‬كؤية‬ ‫كؤنى كؤنةوة هةية‪ ،‬ئةى بؤ خةمساردى ل كَ‬ ‫لة كؤن‪ ،‬سنجاق و ليوا بووة‪ ،‬لة ثاش ِراثةِرينيش دام و دةزطاى ثاركَيزطاى‬ ‫ى ثةِريوة‪ ،‬ئةى بؤ كؤيي يةكان طوشار‬ ‫ي بووة‪ ،‬بةو مكَيوذووةو ئةزموونة ت كَ‬ ‫ل كَ‬ ‫دروست ناكةن‪ ،‬هةرضةند جاران هةر كاربةدةست و طةورة ثياوكَي ك ِرووى‬ ‫ى‪ ،‬خةكَل ك تكَيىكِرا هاواريان دةكرد‪:‬‬ ‫لة كؤية كردب كَ‬ ‫كؤية شو كَين كَيىكى زؤر بةرزة‬ ‫هةقة بىكر كَيتة محافةزة‬ ‫لم ئكَيستا ئةو حةماسةت و داواكارية كز بووة‪ ،‬هةقة ئةو داواكارية‬ ‫بة كَ‬ ‫ ل ئةوةش‬ ‫ى نةهكَينركَيت! لةطة كَ‬ ‫زيندوو بىكركَيتةوة‪ ،‬بىكركَيتة ِراستى و وازى ل كَ‬ ‫ى بة)ناحيةى‬ ‫ى بة قةزاو ضنارؤك بىكر كَ‬ ‫شارؤضىكةى )تةق تةق (بىكر كَ‬ ‫طةشتيارى(و بِرازكَيتةوة بة ظكَيالو هوتكَي ل و موتكَي ل و طازينؤو خواردنطةو‬ ‫ياريطاو شنطلبان‪.‬‬ ‫ى هةية بةقةد دةشتى كؤية خزمةت طوزارو نانبدة بكَيت! قؤناغ و‬ ‫كةم ج كَ‬ ‫سةرةرىكَ و كاروانسةراى هةموو ثكَيشمةرطةكانى كوردستان بووة‪ ،‬بةو‬ ‫نةدارى و كةم دةرامةتيةى خؤيانةوة‪ ،‬ثاروى دةمى خؤيان داوةتة‬ ‫ ل شؤِرش و جولنةوةى كوردايةتى بووين‬ ‫ثكَيشمةرطة‪ ،‬هةردةم لةطة كَ‬ ‫ ل ئةو دكَلسؤزى و خزمةت طوزارةى خؤيان ِرووناك‬ ‫كةضى لةطة كَ‬ ‫ى كارةباو ِرووناكى سةرةكى‬ ‫ى دةشتى كؤية ب كَ‬ ‫نةكراوةتةوة بةكارةبا‪ ،‬ناكر كَ‬ ‫نةبكَيت!! بؤية هةقة كارةباى سةرةكى هةبكَيت ‪ ،‬ضونىكة مكَيخى ستونى‬ ‫ى ِرووناكية‪ ،‬ئةمةش‬ ‫كارةبا لةناو زطى ضةقكَيندراوة‪ ،‬كةضى طوندةكانى ب كَ‬ ‫ى باكية ))زةحمةتة جؤبار ئةو ئاخةى بؤ ذكَير خاكى ية!!(‪.‬‬ ‫ى خةمى و ب كَ‬ ‫ب كَ‬ ‫ى كة طوندةكانى ثكَيىكةوة‬ ‫دةشتى كؤية هةقى خؤيةتى جادةى قيرى هةب كَ‬ ‫ببةستكَيتةوة‪ ،‬دةشتى كؤية وشىكو برينطة‪ ،‬كةم دةرامةتة‪ ،‬ئكَيستاش بؤ‬ ‫ى يةكى جوان و نزي ك و زؤرو‬ ‫ضؤِرةك ئاوى خواردنةوة تكَينووة‪ ،‬كةضى ز كَ‬ ‫زةبةند بة تةنيشتى ِرةت دةبكَيت هةقة بةراو بىكركَيت بة ِرووبارو جؤبار‪،‬‬ ‫ئاوة‪،‬‬ ‫دةشتى كؤية بىكر كَ‬ ‫ى بة شينايى و باخ و دارو درةخت‪ ،‬بة ِراككَيشانى ئةو ‪2‬‬


‫هةواكَلةكانى كؤية‬

‫روونىكردنةوةى‬ ‫ثاراستنىخو ل‪-‬‬ ‫ينمايى وكردنةوةى‬ ‫بةدركَيوذايى ‪4000‬مةتر‪.‬‬ ‫مندالن دانرا‬ ‫سةنتةرى‬ ‫بناغةى ثكَينجةم‪:‬ر كَ ر‬ ‫ككَيكَلطةيى هةنط لةطوندى ‪/29‬دةشتى كؤيةهةروةها روونىكردنةوةى ككَيكَلطةيى‬ ‫‪2/3/2009‬خولى‬ ‫‪..‬كردنةوةى‬ ‫يوةسةن‬ ‫لةسةر مريشىكى هكَيلىكةكةر ‪20‬مريش ك لةطوندى س كَ‬ ‫ِ‬ ‫ديدةوان‬ ‫رؤذى ئا‪:‬‬ ‫بةخكَيوكردنى هةنط بؤماوةى ‪ِ10‬رؤذ لةبنىكةى ِركَينمايى كؤية بؤ‬ ‫عدنان‬ ‫لةليةن بةِركَيز‬ ‫جوتيارطوندةكانى‬ ‫‪20‬ذنةجوتيار‪،‬وةسةردانى ككَيكَلطة بؤماوةى يةك رؤذبؤ ‪20‬‬ ‫وةزيرى‬ ‫محمدكَ قادر‬ ‫تةقتةقيش‬ ‫ينمايى‬ ‫‪،‬لةبنىكةى ر‬ ‫جوتياران هةنط‬ ‫يتى ِرونىكردنةوةى‬ ‫لطةى‬ ‫‪/29‬دةشتى كؤيةبؤككَي كَ‬ ‫دابةش‬ ‫دةراسة‬ ‫تراكتؤرو‬ ‫يةك كَ‬ ‫دووجوتيار كؤمةليةتى‬ ‫ئةنجامدانى دووِرونىكردنةوةى ككَيكَلطةى لةسةرمريش ك كاروبارى‬ ‫سودمةندبوون‬ ‫بةسةردابةشىكراوةووة تا‬ ‫عةلةفيانكؤية لةساكَلى ‪2007‬‬ ‫كوردستان لقى‬ ‫جوتيارانى‬ ‫لةطوندةكانى يةككَيتى‬ ‫يطردكان ‪22‬‬ ‫ضؤمحةيدةرو س كَ‬ ‫كؤية‪،‬‬ ‫لةشارى‬ ‫سةيارةى‬ ‫هةزار‬ ‫مانطى ‪3‬ى ‪ 2009‬نزيىكةى ‪1000‬‬ ‫دةكات‬ ‫ضةندين‬ ‫بةئامادةبوونى‬ ‫دةبكَلى‬ ‫ ل و نيظاراى‬ ‫لةجؤرةكانى نيسان ثيىكابى تاك و دةب كَ‬ ‫شارى‬ ‫بةرثرسى‬ ‫حىكومىلقى‬ ‫سةرؤكى‬ ‫بةسةرجوتياران دابةشىكردووة‪،‬انوةرنادرخدر‬ ‫كةلةساكَلى‬ ‫رايطةياند‬ ‫وةزارةتى‬ ‫كؤيةى يةككَيتى جوتيارانى كوردستان كؤية‪،‬‬ ‫بةسةرجوتياران‬ ‫سةيارة‬ ‫‪ 2007‬وة بةردةوامين لةدابةشىكردنىكاروبارى كؤمةليةتى‬ ‫و لةوماوةيةدا ‪ 150‬بيىكابى نيسانى تاك بةنرخى ‪11500‬‬ ‫تايبةتدا‬ ‫‪100‬يىكى‬ ‫لةمةراسيم كَ‬ ‫بيىكاب‬ ‫دؤلربةسةرجوتياران دابةشىكراوة هةروةها‬ ‫قةندي ل‬ ‫‪ِ325‬رةكى‬ ‫لة طة‬ ‫بيىكابنيسانى‬ ‫ ل بةنرخى ‪ 13300‬دؤلر و‬ ‫نيسانى دةب كَ‬ ‫يت سةنتةرى‬ ‫بناغةى‬ ‫بوودجةى‬ ‫بةردىدةكر كَ‬ ‫لطةش(جكَيبةج كَ‬ ‫ى‬ ‫كؤمثانياى)د كَ‬ ‫بةسةرجوتياران‬ ‫‪ 12800‬دؤلر‬ ‫دةبكَلى ترى بةنرخى‬ ‫لى‬ ‫مندالن كَ‬ ‫نيظاراى دةب‬ ‫تةرخانىكراويش‪ 150‬بيىكاب‬ ‫دابةشىكردوة ‪,‬جطة لةمانةش‬ ‫ثاراستنى‬ ‫ى)‬ ‫سةنتةرةكة‬ ‫بؤثرؤذةبيناى‬ ‫دؤلر‬ ‫‪18000‬‬ ‫بةنرخى‬ ‫ترى‬ ‫بةنرخى ‪ 17500‬دؤلرو‬ ‫كةلةليةن‬ ‫‪ (250‬دينارة لةكؤية‬ ‫كردنى‬ ‫داناجكَيبةجيكَ‬ ‫كةماوةى‬ ‫‪784671380‬‬ ‫دابةشىكردووة‪،‬هةروةها سةرؤكى جوتيارانى كؤية ئةوةشى‬ ‫يت لة‬ ‫هةروةها سةنتةرةكة ثكَيىكد كَ‬ ‫ِراطةياند كةلةم‪ِ 365‬رؤذة‬ ‫سةيارةبةسةرجوتياراندا‬ ‫دابةشىكردنةى‬ ‫جوتيارةكانى سنورى قةزاى كؤيةو ناحيةكانى دةورووبةرى‬ ‫جيهان‬ ‫زانىكؤكانى‬ ‫يىكخراوى‬ ‫بوونلةو ثِر كَ كَ‬ ‫كؤية‬ ‫زانىكؤى‬ ‫وةرطيراوةو دواى‬ ‫ثارةكة‬ ‫يشةكيش‬ ‫سودمةند‬ ‫طةيشتونةتة دةستى‬ ‫سةيارةكان‬ ‫ضةندمانطكَي ك‬ ‫لةكؤنطرةيةكى‬ ‫سةرؤكايةتى زانىكؤ‬ ‫‪ 1/3‬لة‬ ‫ثكَيش نيوةِرؤى رؤذى‬ ‫كؤمثانياى‬ ‫يطةى‬ ‫زانىكؤىلةِر كَ‬ ‫سةيارانة‬ ‫جوتيارةكان‪،‬هةروةها ئةم‬ ‫ئةوةى‬ ‫كؤية‬ ‫سةرؤكى‬ ‫ِرؤذنامةنوسيدا د‪.‬خدرمةعسوم‬ ‫كوردستان‬ ‫جوتيارانى‬ ‫بةهاوكارى يةككَيتى‬ ‫نؤكان و‬ ‫زانىكؤى كؤيةدان‬ ‫وةرطرتنى‬ ‫سةرداركَلة لةهةوكَلى‬ ‫روونىكردةوة‪،‬ماوةى دووسا‬ ‫ِ‬ ‫لقى‬ ‫سةرؤكى‬ ‫هةروةها‬ ‫كراون‪.‬‬ ‫دابين‬ ‫بؤجوتياران‬ ‫كؤية‬ ‫لةركَيىكخراوىلقى‬ ‫زانىكؤكانى جيهان و هةموو مةرجةكانى بوون بة ئةنداميشيان‬ ‫كؤية دةربارةى ضالكيةكانى لقةكةيان لةماوةى ساكَلى‬ ‫زانىكؤى‬ ‫لةضارةسةركردنىكَلى‬ ‫رؤذى ‪28/2‬ش هةوا‬ ‫يىكردووةو ِ‬ ‫لة زانىكؤكةدا ج كَ‬ ‫وةرطيرانىيشةى‬ ‫نزيىكةى ‪ 35‬ك كَ‬ ‫بووة‬ ‫يبةجدا كَ بريتى‬ ‫‪2008‬‬ ‫كؤيةيان ثكَيِراطةياندراوة‪ ،‬طوتيشى وةرطرتنى زانىكؤى كؤية لةِركَيىكخراوى‬ ‫يت كَ و‬ ‫زانستى دادةنر كَ‬ ‫طةورةى‬ ‫ضالكيةكانىيىكى‬ ‫زانىكؤكانى جيهان بةدةستىكةوت كَ‬ ‫لى كؤية‬ ‫كشتوكا‬ ‫يوةبةرايةتى‬ ‫بةِر كَ‬ ‫زانستى‬ ‫بة‬ ‫ركردن‬ ‫ِ‬ ‫باوة‬ ‫يشةى‬ ‫كَ‬ ‫ك‬ ‫زانىكؤية‬ ‫ئةو‬ ‫دةرضووانى‬ ‫ضونىكةلةليةك‬ ‫ى سةعيد بةِركَيوةبةرى بةِركَيوةبةرايةتى‬ ‫فةق كَ‬ ‫سةربةست‬ ‫كؤية‬ ‫زانىكؤى‬ ‫وةرطرتنى‬ ‫تريش‬ ‫لةليةكى‬ ‫و‬ ‫يت‬ ‫كَ‬ ‫ين‬ ‫كَ‬ ‫نام‬ ‫روانامةكةيان‬ ‫بوونى ب ِ كشتوكاكَلى كؤية ضالكيةكانى بةركَيوةبةرايةتيةكةيانى لةساكَلى‬ ‫ناسراوى جيهان تكَييدا‬ ‫‪170‬زانىكؤى‬ ‫يى كة‬ ‫جيهانيةدا‬ ‫لةو ركَيىكخراوة‬ ‫ئةندامنكَيوةية‬ ‫يوةبةرايةتيةكةيان بةم ش‬ ‫جياجياكانى بةر كَ‬ ‫بةشة‬ ‫‪ 2008‬بةث كَ‬ ‫داتايى‬ ‫يرى‬ ‫كَ‬ ‫كارط‬ ‫زانستى‬ ‫مةجةركانى‬ ‫كؤية‬ ‫كةزانىكؤى‬ ‫ئةوةية‬ ‫نيشانةى ثكَيِراطةياندين‪ .‬يةكةم‪:‬سامانى ئاذةكَلى‪ -‬دابةشىكردنى عةلةف‬ ‫رؤذنامةنووسيةكةشدا سةرؤكى‬ ‫يىكى ترى‬ ‫جيهانى تكَيداية‪ ،‬لةبةش كَ‬ ‫كؤنطرة ناحيةكانى تةقتةق‬ ‫سنورى كؤيةو‬ ‫لةطوندةكانى‬ ‫عةلةف‬ ‫كة و‪714000‬‬ ‫يطرتىكان ‪،‬سىكتان‪،‬شؤِرش‬ ‫‪،‬ئاشتى‪،‬س كَ‬ ‫تةنخوكَيندنى‬ ‫وةزارةتى‬ ‫ليةنةثةيوةندارةكان‬ ‫لةطة كَ‬ ‫ ل‬ ‫زانىكؤى كؤية طوتى‬ ‫‪ 1896‬جوتيار لكَيى‬ ‫يتةوةو‬ ‫دةطر كَ‬ ‫كردنةوةىكة ‪ 106‬طوند‬ ‫دابةشىكراوة‬ ‫لةشارؤضىكةى‬ ‫لى داين‬ ‫كشتوكا كَ‬ ‫ثةيمانطايةكى‬ ‫بال كَ لة هةوكَلى‬ ‫سودمةند بووينة‪.‬هةروةها دابةشىكردنة ‪ 1000‬تةن كةثةك‪،‬‬ ‫كوردستان‬ ‫ثةرلةمانى‬ ‫لكَيوذنةى‬ ‫قةزاى‬ ‫كةلةسنورى‬ ‫ئاوةدانىكردنةوةىثةلةوةريةكان‬ ‫وةثكَيدانى طازواي ل بةطكَيكَلطة‬ ‫كؤيةن لةبةِركَيوةبةرايةتى طشتى كشتوكاكَلى هةولكَير‪-‬سامانى‬ ‫كردووةو مؤكَلةتيان نو كَ‬ ‫ى‬ ‫كةجوجىكةيان داخي ل‬ ‫ ل ئةوانةى‬ ‫ئاذة كَ‬ ‫ئاوةدانىكردنةوةىكرد‬ ‫كؤييةيان‬ ‫سةردانى‬ ‫كوردستان‬ ‫ثةرلةمانى‬ ‫يىكى ل كَ‬ ‫ِرؤذى ‪ 12/4‬وةظد كَ‬ ‫لةميانةى‬ ‫هةروةها‬ ‫يوذنةىكَينمايةكان بوون ‪،‬‬ ‫ثابةندى ِر‬ ‫كردؤتةوةو‬ ‫ئاوةدانىكردنةوةو‬ ‫يثرسراوى لكَيوذنةى‬ ‫زرارتاهير ل كَ‬ ‫كة ثكَيىكهاتبوو لة‬ ‫ئارامكؤية و‬ ‫سنورى‬ ‫بردراوة بؤطوندةكانى‬ ‫ئاوى ئاذة كَ‬ ‫ ل‬ ‫ووشىكةساكَلى‬ ‫ئةرسةلن‬ ‫و‬ ‫محمد‬ ‫يوذنةوسوارة‬ ‫كَ‬ ‫ل‬ ‫يثرسراوى‬ ‫كَ‬ ‫ل‬ ‫يطرى‬ ‫كَ‬ ‫ج‬ ‫مةمةند‬ ‫رةسو ل لةبةروارى ‪10/8/2008‬تاكو ‪ 31/12/2008‬بةردةوام بووة لةليةن‬ ‫ئةكبرةو خةمان زرارو‬ ‫ئيسماعي ل و‬ ‫غةفورو عةبدولرحمان‬ ‫عةلىكراوة‪...‬‬ ‫موحسينبةج كَ‬ ‫ى‬ ‫وبازةوة ج كَ‬ ‫ى‬ ‫كؤمثانياكانى سؤفى‬ ‫كردو‬ ‫كؤيةيان‬ ‫شارى‬ ‫سةردانى‬ ‫يوذنةكة‪،‬‬ ‫كَ‬ ‫ل‬ ‫ئةندامانى‬ ‫ي خدر‬ ‫سارا فةق كَ‬ ‫دووةم‪:‬دابةشىكردنى طةنم وثةين‪ -‬دابةشىكردنى طةنم‬ ‫شانة‬ ‫حةميدرىكةريم‬ ‫لةهؤكَلى‬ ‫كؤيةو كؤية‬ ‫كوردؤعومةرقائمقامى‬ ‫بةئامادةبوونى‬ ‫‪600340‬‬ ‫وئاشتى بةب ِ‬ ‫تةقتةق‬ ‫لةطوندةكانى سنورى‬ ‫يوةبةرو‬ ‫سةرجةم بةرِ كَ‬ ‫سنوورةكةو‬ ‫ناحيةكانى‬ ‫تةنبةرى‬ ‫لةطة ل بةركَيوة‬ ‫سودمةند‬ ‫جوتيارلكَيى‬ ‫يتةوةو ‪5113‬‬ ‫طوند دةطر كَ‬ ‫طةنم كة ‪90‬‬ ‫كؤبوونةوةكةدا‬ ‫هةروةهاكؤبوونةوة‪،‬‬ ‫فةرمانطةكان‬ ‫لةسةرةتاى تةن ثةينى يؤريا‬ ‫دابةشىكردنى ‪231350‬‬ ‫لكَيثرسراوى بوون‬ ‫قةزاكةى‬ ‫دارايةكانى‬ ‫ئيدارى و‬ ‫زارةكيداككَيشة‬ ‫قائيمقامى كؤية لةِراثؤرتكَيىكى‬ ‫بةكارهكَينانى‬‫رووةك‪1 :‬‬ ‫ييةم‪:‬ثاراستنى ِ‬ ‫بةسةرجوتياراندا‪ ...‬س كَ‬ ‫دووةمى‬ ‫لةبةشى‬ ‫ملياردينار‬ ‫روونىكردةوة بايى‬ ‫ئةوةشى ِ‬ ‫طةنم‬ ‫‪454‬تةن‬ ‫طةنم بؤ‬ ‫‪ٌ 12‬كوركى‬ ‫قةلضؤكردنى‬ ‫دةرمانى‬ ‫خستةِروو و ‪726‬كغم‬ ‫خراوةتة‬ ‫كؤية‬ ‫ثرؤذةلةسنوورى‬ ‫يمةكان‬ ‫كَ‬ ‫هةر‬ ‫يدانى‬ ‫بوودجةى ثةرة ث كَ‬ ‫كةدةكاتة ِرووبةرى ‪26332‬دؤنم وة ‪524‬جوتيارسودمةندبوون لة‬ ‫كةضى تا‬ ‫دةكةن‬ ‫يشينةكانيان‬ ‫يندةركانيش دواى‬ ‫يىكردنةوةو بةل كَ‬ ‫جكَيبةج كَ‬ ‫ينةرةكان‬ ‫دؤنم‪،‬لةقرت كَ‬ ‫‪2590‬‬ ‫قةلضؤكردنىث كَِرووبةرى‬‫طوند ‪2 ،‬‬ ‫‪123‬‬ ‫طرفتة‬ ‫ئةو‬ ‫ئةطةر‬ ‫و‬ ‫نةكراوة‬ ‫رةوانة‬ ‫ِ‬ ‫ديارنيةو‬ ‫ثارةية‬ ‫برة‬ ‫ئةو‬ ‫ئكَيستا‬ ‫بةبةكارهكَينانى بِرى ‪78.5‬كغم فؤسفيدى زن ك بؤ ‪69‬جوتيار لة ‪39‬‬ ‫يت‪.‬ثاشان‬ ‫دةوةست كَ‬ ‫كارةكانيان‬ ‫ثرؤذانة‬ ‫ضارةسةر نةكر كَ‬ ‫كيمياوى‬ ‫ركةرى‬ ‫‪2351‬ليتر ق ِ‬ ‫ئةو بِرى‬ ‫سةرجةمينانى‬ ‫يت‪-3‬بةكاره كَ‬ ‫طوند‪.‬‬ ‫بؤقةلضؤكردنى مكَيروو نةخؤشى كشتوكاكَلى لةِرووبةرى‬ ‫كؤية‪-‬‬ ‫شارىطوند‪4 .‬‬ ‫جوتيارسودمةندبوون لة ‪112‬‬ ‫ثيشةكارىوة ‪998‬‬ ‫‪10246 37‬دؤنم‬ ‫دةستى بةتةمةنى‬ ‫كراو‬ ‫دروست‬ ‫حةميدىكَيى‬ ‫شةهيددانة شةم‬ ‫هةنط ‪1997‬‬ ‫رؤذىبةخ كَ‬ ‫لةبوارى‬ ‫شانة‪،‬‬ ‫كةريم‬ ‫يوكردنىهؤلى‬ ‫‪ 13/4‬لة‬ ‫ثكَيش نيوةِرؤى ِ‬ ‫هةنطةوان لة‬ ‫كؤيةىنو كَ‬ ‫ى‬ ‫سندوقى‬ ‫لةناو‬ ‫وةبةكارهكَينانى‬ ‫‪56‬يىكاران و‬ ‫دراوةتة كر كَ‬ ‫سةنديىكاى‬ ‫لقى‬ ‫بةهاوكارى‬ ‫قايمقاميةتى كؤية‬ ‫بؤقةلضؤكردنى‬ ‫بةكارهاتووة‬ ‫شريت كي ك‬ ‫وةيز‪395‬‬ ‫طوند‪،‬‬ ‫ثيشةوةرانى ‪29‬‬ ‫رةنطينيان‬ ‫مايت و دةست ِ‬ ‫لةماندووبون‬ ‫طرتن‬ ‫بؤ ِر كَ‬ ‫كؤية‪،‬‬ ‫ناوضةكة‪.‬‬ ‫هةنطةوان‪37‬لة ‪32‬‬ ‫يزل كَبؤ ‪61‬‬ ‫قرتة)ظاروا(‬ ‫ثندى باكَلة‬ ‫طوندىثيشةوةرى‬ ‫كاسبىكارو‬ ‫ينانى بةخشية‬ ‫تايبةتيدا ديارى ر كَ‬ ‫لةمةراسيمكَيىكى‬ ‫‪4000‬سنةوبةرى‬ ‫ضوارةم‪:‬دارستانو ِ‬ ‫رةزطةريوثاوان‪-‬تةفريدكردنىزؤريان‬ ‫كةلةبوارة جياجياكاندا خزمةتكَيىكى‬ ‫بةتةمةنى شارى كؤية‬ ‫ئةونةمامى‬ ‫ضاندنى‬ ‫‪2500‬‬ ‫شارى‪14700‬سةروو‬ ‫زاويتةو‬ ‫هةروةها كة بؤ‬ ‫سؤياكةسانةش‬ ‫يوئةو‬ ‫كؤيةكردووة‪ ،‬لةن كَ‬ ‫بةدانيشتووانى‬ ‫نةمام بة‬ ‫ضاندنى ِ‪17000‬‬ ‫جوانىكارى وةكو‬ ‫نيشانبةردارو‬ ‫جؤراوجؤرى‬ ‫يدابوو‬ ‫رةشيد(ى ت كَ‬ ‫بةناوى)نةزيف‬ ‫كرابوون‪ ،‬ذنكَي ك‬ ‫خةلتىكردنة دةست‬ ‫ضةندين نةمام‬ ‫هةروةها ثكَيدانى‬ ‫جةرطةىبةتؤ وة‬ ‫‪ 26000‬نةمام‬ ‫سىكَلةم‬ ‫كة ماوةى قة‬ ‫دوكانداربووة و‬ ‫شارى كؤية‬ ‫ ل لةناو‬ ‫سا وكَ‬ ‫ئةوزةيتون‬ ‫يدانى‬ ‫وشارةوانىيىكؤية وث كَ‬ ‫شؤرش و‬ ‫دارستانى‬ ‫بةلقى‬ ‫ئاماذةية‬ ‫دانيشتووة‪ ،‬ج كَ‬ ‫ثيرى لةما كَ‬ ‫ ل‬ ‫بةهؤى‬ ‫ضةندساكَلكَيىكيشة‬ ‫يىكارو كَ بلدؤزةر‬ ‫ئاطربِر بةكر كَ‬ ‫وةدروست كردنى‬ ‫لطةكان‬ ‫بةخاوةن كَككَي كَ‬ ‫يرنطةرو‬ ‫ئاسنطةرو ز‬ ‫يىكهاتبوون لة‬ ‫دانرابوون ث كَ‬ ‫لتىكردنة‬ ‫كةسانةى بؤ ئةو خة‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫جةليزادة كة‬ ‫كردةوة‬ ‫ئةسعةدى‬ ‫مةلثزيشىكى‬ ‫تيشىكى‬ ‫مزطةوتى‬ ‫سةنتةرى‬ ‫يتةوة‬ ‫دةكر كَ‬ ‫نؤذةن‬ ‫ئةسعةدىكَلة‬ ‫سا‬ ‫مةل‪214‬‬ ‫تةمةنى‬ ‫كرد‬ ‫كؤيةى‬ ‫شارى‬ ‫سةردانى‬ ‫ئةحمةد‬ ‫لةسةر‬ ‫جةليزادةى كؤية‬ ‫عيماد مزطةوتى‬

‫بةركَيز‬ ‫‪26/4‬‬ ‫نيوةرؤى رؤذى‬ ‫يتةوة‪،‬‬ ‫نؤذةندةكر كَ‬ ‫يش جةل ل‬ ‫بوودجةى تايبةتى بةركَيزث كَمام‬ ‫سةرؤكى‬ ‫يطرى‬ ‫كةلةسةردةمىئةحمةد ج كَ‬ ‫عيماد‬ ‫بابان و لةو‬ ‫ثاشاى‬ ‫عبدالرحمن‬ ‫ئةومزطةوتة‬ ‫دةكات‬ ‫شارى كؤية‬ ‫سةردانى‬ ‫كاتةى كةثاشاى بابان بووةو‬ ‫كوردستان بة‬ ‫يمى‬ ‫حىكومةتى هةر كَ‬ ‫لةطةث كَ كَ‬ ‫ ل‬ ‫‪ 1795‬زاينى‬ ‫بةرانبةر‬ ‫لةساكَلى ‪1210‬ى كؤضى‬ ‫يىكهاتبوو‬ ‫حىكومى كة‬ ‫وةظدكَيىكى‬ ‫ياوةرى‬ ‫زانايانى ئاينى كؤدةبكَيتةوة بؤمةلعبدالرحمن كاكى جةلى‬ ‫وةزيرى‬ ‫عوسمان‬ ‫نؤذةنى دةكاتةوة‪ ،‬لة د‪.‬زريان‬ ‫جةلى و دواى‬ ‫كاكى‬ ‫دةيخاتةبةردةستى‬ ‫دةكات‪ ،‬بةرة‬ ‫لة بةركَيوة‬ ‫تةندروستى وذمارةيةك‬ ‫سةرثةرشتى‬ ‫ئةويش مةل ئةسعةدى جةليزادة‬ ‫شارىث كَكؤيةى‬ ‫سةردانى‬ ‫لةماوةى دووسةدةى ِطشتيةكان‬ ‫يطةيةكى‬ ‫مزطةوتة‬ ‫رابردووشدا ئةو‬ ‫)حاجى‬ ‫بوةوكةسانى وةكو‬ ‫ئاينى و زانستى و‬ ‫تايبةتدا كة‬ ‫كؤمةليةتى مةراسيمكَيىكى‬ ‫كردو لة‬ ‫قادرى كؤيى و كةيفى جوانرؤيى و شكَي خ ِرةزاى تاكَلةبانى و‬ ‫سةنتةرىوتيشىكى‬ ‫بةركَيوةضوو‪،‬‬ ‫حزبى‬ ‫يثرسراوانى‬ ‫ضةندان‬ ‫عبدللةى جةلى (‬ ‫حىكومىمةل‬ ‫مةلو خاليد و‬ ‫عةلى و‬ ‫بةئامادةبوونى ل كَشكَي خ‬ ‫فاتيمة دايىكى‬ ‫ثزيشىكى لة‬ ‫شةهيد د‪ .‬مةجيدى‬ ‫دكتؤركردووة‪،‬‬ ‫شةهيدتةواو‬ ‫لةومزطةوتة‬ ‫ثورةيندنيان‬ ‫ليةن خو كَ‬ ‫زاناى ئاينى‬ ‫شاعيرو‬ ‫‪1984‬ةوة‬ ‫بةيةكةىلةساكَلى‬ ‫يةكةكؤنيةوة‬ ‫بةهؤى‬ ‫لم‬ ‫كرايةوة كَ‬ ‫بة‬ ‫دةرطاكانىكرانةوة‬ ‫سةنتةرةكة بةسةر‬ ‫بةشةكانى‬ ‫‪،‬ثاشان‬ ‫مةجيدةوة‬ ‫يطةى‬ ‫كَ‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫لة‬ ‫بؤيةش‬ ‫‪.‬‬ ‫دةضوو‬ ‫دارمان‬ ‫بةرةو‬ ‫و‬ ‫داخرابوون‬ ‫دواتريش لة هؤلى سةنتةرةكةدا ضةند وتةيةك ثكَيشىكةشىكران ‪،‬لةسةرةتاشدا‬ ‫داوا‬ ‫ئاينيةكانةوة ‪،‬‬ ‫بةرىو شو كَ‬ ‫ينةوارى‬ ‫رؤستةمشو‬ ‫خةمخؤرانى بوارى‬ ‫كؤية‬ ‫ينة تةندروستى‬ ‫طشتى‬ ‫بةر كَكَيوة‬ ‫وتةيةك لة ليةن دكتؤر ئارام‬ ‫لةبةركَيز مام جةل ل كرا بوودجةيةك تةرخان بىكات بؤ ئةوةى‬ ‫ثكَيىكةشىكراو باسى لة طرنىكى ئةو سةنتةرةكردو باسيشى لةثرؤذة‬ ‫ ل ئةو‬ ‫تةندروستيةكانى ترى سنوورةكة كرد وداواكاريشبوو لةثا كَ‬ ‫قادرلدرا‬ ‫حاجى‬ ‫ثةردةلةسةرثةيىكةرى‬ ‫ثرؤذةتةندروستيانة هةوكَلى دابينىكردنى دكتؤرى ثيوًكَيويست بدركَيت و هةروةك‬ ‫خانمى‬ ‫بةئامادةبوونى‬ ‫‪13/4/2009‬‬ ‫رؤذى‬ ‫سوثاسى كؤمثانياىئكَيوارةى ِ‬ ‫سةنتةرةكةيان وةك دياركَي ك و‬ ‫كرد كةبيناى‬ ‫طةللةشى‬ ‫يزطارى‬ ‫كَ‬ ‫ثار‬ ‫نةوزادهادى‬ ‫و‬ ‫يرؤخان‬ ‫كَ‬ ‫ه‬ ‫يراق‬ ‫يةكةمى ع كَ‬ ‫تةندروستى دروستىكردووة ‪.‬ثاشان بةركَيز عيمادئةحمةد‬ ‫بكَيبةرانبةر بؤ وةزارةتى‬ ‫طوتيشى هةروةها‬ ‫يشىكةشىكردوكوردستان‬ ‫هونةرمةندى‬ ‫و‬ ‫ئةديب‬ ‫سةدان‬ ‫جكَيطرى سةرؤكىهةولكَيرو‬ ‫حىكومةتى هةركَيم وتةيةكى ث كَ‬ ‫كوردستان و‬ ‫شارةكانى‬ ‫لةميوانانى‬ ‫زؤرزؤر‬ ‫ذمارةيةكى‬ ‫لمانداوة لة‬ ‫ترىو هةو كَ‬ ‫دةدات‬ ‫تةندروستى‬ ‫بة بوارى‬ ‫حىكومةتى هةركَيم طرنطى‬ ‫حاجى‬ ‫ثةيىكةرى‬ ‫لةسةر‬ ‫ثةردة‬ ‫كؤية‬ ‫زؤرى‬ ‫يىكى‬ ‫جةماوةر كَ‬ ‫طرنطى زؤر بة رةوشى تةندروستى بدةين و خؤشحالى‬ ‫هةموو ناوضةكاندا‬ ‫لةمةيدانى‬ ‫يندرايةوةو طؤرانى)‬ ‫ضةند وتاركَي ك‬ ‫لدرا‪،‬‬ ‫هاوكارى‬ ‫تةندروستى و‬ ‫خو كَواطرنطى‬ ‫ثرؤذةيةكى‬ ‫يىكردنى‬ ‫قادركَيبةج كَ‬ ‫خؤشى دةربرى بة ج‬ ‫كؤرسةوة‬ ‫كؤية لةليةن‬ ‫لةليةن تيثى‬ ‫بةهارة(‬ ‫دواتريش‬ ‫دووثاتىكردةوة‪،‬‬ ‫باواجىزياتر‬ ‫خزمةتطوزارى‬ ‫يمشى بؤ‬ ‫زياترى حىكومةتى هةر كَ‬ ‫قادردواى‬ ‫حاجى‬ ‫ثةيىكةرى‬ ‫‪،‬‬ ‫كرا‬ ‫بةئامادةبوان‬ ‫يشىكةش‬ ‫ث كَ‬ ‫عوسمان وةزيرى تةندروستى لة وتةيةكدا ئاماذةى بةو ثرؤذانةدا كة‬ ‫دكتؤر زريان‬ ‫فراوانىكردنى‬ ‫بةمةبةستى‬ ‫لدرا‬ ‫خؤى‬ ‫ينةكةى‬ ‫كَ‬ ‫لةشو‬ ‫ئةوةى‬ ‫لةبوارى تةندروستى لة سنوورى قةزاى كؤية دروستدةكركَين ‪ ،‬وةك‬ ‫زانىكؤى‬ ‫بودجةى‬ ‫رؤذةو‬ ‫شةفافيةت ث‬ ‫تةقتةق ‪،‬‬ ‫نةخؤشخانةى‬ ‫ددان ِ و‬ ‫خدربةو كؤمةكَلطاى‬ ‫د‪ .‬سةرينى‬ ‫نةخؤشخانةى سةد‬ ‫بةولةنةخؤشخانانة كؤلكَيوذى‬ ‫بةثشت بةستن‬ ‫‪(2/5/2009‬‬ ‫طوتيشى هةوكَلدةدةين لة داهاتوودا ِرؤذى )‬ ‫روو‬ ‫خستة ِ‬ ‫كؤنطرةيةكىيتةوة وئةوةشى ِروونىكردةوة كة‬ ‫زانىكؤى كؤيةدا بىكر كَ‬ ‫لة‬ ‫ددان و كؤلكَيوذى ثزيشىكى‬ ‫يز‬ ‫كَ‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫بة‬ ‫رؤذنامةوانيدا‬ ‫ِ‬ ‫هةندكَي ك ئةو ئامكَيرانة لةجؤرى زؤر ثكَيشىكةوتوون و لة عكَيراق و هةركَيمى‬ ‫هةروةكخدر‬ ‫رؤفيسؤر دكتؤر‬ ‫كوردستان بؤ يةكةمين جارة دةخر كَث ِ‬ ‫باسيشى لةِرؤلى شةهيد‬ ‫ينةكار‪.‬‬ ‫معصوم سةرؤكى‬ ‫كراوةو يةككَي ك بووة لة‬ ‫زانىكؤىبةناو‬ ‫دكتؤر مةجيد عةول كرد كة سةنتةرةكةى‬ ‫كؤية بة‬ ‫بؤتة ثكَيشمةرطةو لةساكَلى‬ ‫دواتريش‬ ‫رةنجدةران كَ و‬ ‫ِركَيىكخستنةكانى كؤمةكَلةى‬ ‫شةفاف‬ ‫يوةيةكى‬ ‫ش‬ ‫كارةكانى‬ ‫هةرثِرؤذةو‬ ‫طشت‬ ‫برينةكةى كؤضى دواى‬ ‫بةكاريطةرى‬ ‫‪1981‬برينداربووة دواى ضةند سالكَي ك‬ ‫رووىكَ دارايى و‬ ‫كردووة‪ .‬سةنتةرةكة يةككَيىكة لة لة ِ‬ ‫يشىكةوتووةكانى ثزيشىكى و ضةند‬ ‫سةنتةرة ث‬ ‫دةزطاى‬ ‫رؤذنامةو‬ ‫ِ‬ ‫ضةندين‬ ‫كة‬ ‫روونىكردةوة‪.‬‬ ‫كارطكَيِريةوة ِ‬ ‫دروستىكراوةو ضةندئامكَيركَيىكى ثكَيشىكةوتووى ثزيشىكى بؤ‬ ‫بينايةكى تايبةتى بؤ‬ ‫داتاشؤ‬ ‫يرى‬ ‫كَ‬ ‫ئام‬ ‫بة‬ ‫بابةتةكان‬ ‫طشت‬ ‫وة‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ئامادة‬ ‫راطةياندنكَيم ‪.‬ئار‪.‬ئاى( بؤ وكَينة طرتنى مكَيش ك بربرةى ثشت‬ ‫دابينىكراوة لةوانة ِئامكَيرى )ئ‬ ‫نمايش كرا‪ ،‬كة هةريةك لة بةِركَيوةبةرى كارطكَيِرى و بةِركَيوةبةرى‬ ‫جومطةكان ئام كَ‬ ‫يوةبةرى هةناو‬ ‫ينة كَ طرتنى‬ ‫)سى‪.‬تى‪.‬سىكان(‬ ‫وئامكَيرى‬ ‫يرى دارايى لة‬ ‫يوةبةرايةتى‬ ‫ياسايى و بةِر كَ‬ ‫يندكارانبؤوو كَبةِر‬ ‫خو كَ‬ ‫)مامؤطرافى(‬ ‫طورجيلةوئامكَيرى‬ ‫سةرؤكايةتىبةردى‬ ‫و)ليسؤتريثسى(بؤشىكاندنى‬ ‫بةدةستئةم‬ ‫ماوةتةوة بلكَيين‬ ‫ئامادةبوون‪,‬‬ ‫زانىكؤى كؤية تكَييدا‬ ‫(بؤهةناو بينين‬ ‫يدان و بةرز‬ ‫ئيندؤسىكؤث‬ ‫يرى)طرينطى ث كَ‬ ‫يطاي‬ ‫وئام كَ‬ ‫كؤية ج كَ‬ ‫زانىكؤى ذنان‬ ‫هةنطاوةىمةمىكى‬ ‫نيشانىكردنى نةخؤشيةكانى‬ ‫يرىضونىكة لة‬ ‫راطةياندن‪،‬‬ ‫يىلةكانى ِ‬ ‫كةنا كَ‬ ‫وةرطرتنى بوو لة‬ ‫)سؤنةرئيىكؤى(‬ ‫نازورةوةو ئام كَ‬ ‫ليةنلةر كَ‬ ‫نةشتةرطةرى‬ ‫وئامكَيرى )ثرؤسىكؤث( بؤ‬ ‫بةش كَي ك لة طةراجى كؤية بةهؤكارى‬ ‫ثكَيشىكةوتووئامكَيرى )سي‪.‬ئار‪.‬م( سىكركَينى تيش ك لةطة ل دابينىكردنى دوومؤليدة و‬ ‫يشىكةوتووانة خولى تايبةتى‬ ‫كارمةندتانيش‬ ‫بؤ راهكَينانى دكتؤرةكان و‬ ‫ئام‪ -‬كَ‪-4‬‬ ‫رؤذىبة‪24‬‬ ‫ِ‬ ‫يرة ث ِكَرؤضووة‬ ‫سروشتى‬ ‫‪2009‬‬ ‫بةهؤىكَينج سةد هةزار دؤلرى تكَيوضووة‪.‬‬ ‫مليؤن و ث‬ ‫كراوةتةوة ‪.‬سةنتةرةكةش نزيىكة ثكَينج‬ ‫هؤكار كَ‬ ‫يىكى قايمقاميةتى كؤية لةطة ل قايمقام‬ ‫لةديوانى‬ ‫ثاشان جكَيطرى سةرؤكى حىكومةتسروشتى‬ ‫ي ك لةلة ضؤنيةتى بةركَيوةضوونى كارو‬ ‫باس‬ ‫و بةركَيوةبةرى ناحيةكاندا كؤبؤوةوةبةش كَ‬ ‫طةراجى كؤية‬ ‫حةميدى كةريم شانة جكَيطرى سةرؤكى‬ ‫ثرؤذةكانىكرا‪ .‬دواتريش لةهؤلى شةهيد‬ ‫دةكةوكَيتة‬ ‫كة‬ ‫وةزيرى و داراى و محةمةد‬ ‫تالةبانى‬ ‫حىكومةت بة ئامادةبوونى شكَي خ بايزتةنيشت‬ ‫لةطة ل سةرجةم بةركَيوةبةرو‬ ‫وةزيران‬ ‫يشتخانةكة‬ ‫قةرةداخى سىكرتكَيرى ئةنحومةنى ض كَ‬ ‫رؤضووة‬ ‫ِ‬ ‫كؤية كؤبؤوةو لةسةرةتاى‬ ‫سنوورى‬ ‫لكَيثرسراو ئةفسةرانى ثؤليسى‬ ‫بة‬ ‫نزيىكةى‬ ‫كؤبوونةوةكةشدا كوردؤعومةرقائمقامى كؤية لة ِراثؤرتكَيىكى زارةكيدا باسى‬ ‫ديارى‬ ‫يستا هؤكارةكةى‬ ‫باسة تا ئ كَ‬ ‫لةثرؤذةخزمةتطوازاريةكان(مو كدةبكَيت ‪.‬‬ ‫ليى )‪6‬‬ ‫قو كَ‬ ‫داواى‬ ‫يريةكانى‬ ‫شايةنىكارط كَ‬ ‫يشةدارايى و‬ ‫قةزاكةكردو خؤى‬ ‫كة دةكَلكَين كاتى‬ ‫بؤضوونكَي ك‬ ‫ضةند‬ ‫لمكَ بة ثكَيى‬ ‫نةكراوة ‪ ،‬بة كَ‬ ‫كرد ِكة‬ ‫هةركَيم‬ ‫حىكومةتى‬ ‫بووة ‪،‬وةظدى‬ ‫وةزيران و‬ ‫لةجكَيطرى سةرؤكى‬ ‫رمانى‬ ‫سةرسو‬ ‫يطاى‬ ‫ئةمةش بؤتة ج كَ‬ ‫ئةنجومةنىيزى ئاو‬ ‫شوكَينةكةى كار كَ‬ ‫زؤركَي ك‬ ‫بينينى وة‬ ‫دةضن بؤ‬ ‫بةردةوام‬ ‫كةوبةش كَ‬ ‫يشةىكَلىكى‬ ‫ضارةسةرى ك كَ خة‬ ‫هةوللةكَير ب‬ ‫سماقولى و‬ ‫دؤلى‬ ‫يوةيةكى ركَيطاى‬ ‫ثرؤذةكانى‬ ‫داراى‬ ‫الوكردؤتةوة ‪.‬‬ ‫لة ميديا و ِراطةياندنةكان ئةو هةواكَلةيان ب كَ‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫‪4‬‬


‫د‪.‬بةرهببةم خوكَينببدكارانى ثببرؤذةى هيببوا ى‬ ‫ِرؤذى‬ ‫بةسةركردةوة‬ ‫‪11/5/2009‬‬

‫هةواكَلى وةرزشى‬ ‫ياريطايةك بؤ ثةيمانطاى وةرزشى دروست دةكركَيت‬

‫بةِركَيز د‪.‬‬ ‫بةرهةم ئةحمد‬ ‫صالح سةردانى‬ ‫شارى كؤية و‬ ‫زانىكؤى كؤيةى‬ ‫كرد و ئكَيوارةى‬ ‫هةمان ِرؤذ‬ ‫لةطة كَ‬ ‫ ل‬ ‫ئةنجومةنى‬ ‫زانىكؤى كؤيةو‬ ‫سةرؤكايةتى‬ ‫زانىكؤى كؤية و‬ ‫كؤبؤوة بة‬

‫ئامادة بوونى ِراطرايةتى سةرجةم كؤلكَيوذةكان‪ ،‬لةو‬ ‫كؤبوونةوةيةدا ضةندين داواكاري و ثكَيشنيازى طرينطى‬ ‫زانىكؤى كؤيةى ثةسند كرد‪ ،‬دواتر لة كؤبوونةوةيةكى ماوة‬ ‫كورتدا لة هؤكَلى سةرؤكايةتى زانىكؤى كؤيةدا لةطة كَ‬ ‫ ل‬ ‫خوكَيندكارانى ثرؤذةى هيوا كؤبؤوة دواتر لة ئكَيوةرة خوانكَيىكدا‬ ‫كة لة كافترياى سةرؤكايةتى زانىكؤى كؤية سازكرابوو بؤ‬ ‫ ل سةرجةم خوكَيندكارانى‬ ‫ماوةى زياتر لة دوو كاتوذمكَير لةطة كَ‬

‫هةواكَلى هونةرى‬

‫لةميانةى ئةو طرينطى دانةى ليةنةثةيوةندارةكان بة بزاوتى‬ ‫وةرزشى دةدةن لة سنوورى شارى كؤية‪ ،‬دواى ئةوةى لةساكَلى‬ ‫‪2008‬دا دووياريطاى فوتسا ل لةليةن شارةوانيةوة لة‬ ‫طةرةكةكانى كؤية دروستىكران‪ ،‬لةسةرةتاى سالى ‪2009‬وة لة‬ ‫تةنيشت ثةيمانطاى وةرزشى كؤية دةستىكراوة بة جكَيبةجكَيىكردنى‬ ‫ثرؤذةى دروستىكردنى ياريطايةكى تايبةت بؤثةيمانطاكة‪،‬تائكَيستا‬ ‫ثةيمانطاكةياريطاى تايبةتي نةبووة ‪،‬بؤية‬ ‫بةبِرى)سكَيسةدوبيست(مليؤن دينار ثرؤذةى دروستىكردنى‬ ‫ياريطايةك خراوةتة بوارى جكَيبةجكَيىكردنةوة‪ ،‬كةثكَيهاتووة لة‬ ‫ي‪،‬‬ ‫ياريطايةكى شةش ياريزانى بؤ ياريةكانى بالةوباسىكةو تؤثى ث كَ‬ ‫ ل بةشى كارطكَيرى و ذوورى خؤطؤرين بؤكوضان و كوِران و‬ ‫لةطة كَ‬ ‫هؤلكَي ك بؤ كؤبوونةوةو كؤطاودووسكَيت طةرماو و ‪، w.c‬‬

‫يةكةى وةرزشى زانىكؤى كؤية ثكَيشبِرككَييةكى‬ ‫مةلةوانى ئةنجامدا‬

‫دةمام ك لة كؤية نمايشىكرا‬ ‫ِرؤذى ‪ 7/3‬بةشى هونةرى شانؤ لة ثةيمانطاى هونةرة‬ ‫جوانةكانى شةهيد جةعفةر لة كؤية لة هؤلى ثةيمانطا‬ ‫شانؤيى ) دةمام ك( ى نمايشىكرد ‪ ،‬دةقى شانؤييةكةلة‬ ‫نووسينى شةفيق محةمةد وكار نامةى دةرضوون و دةر‬ ‫هكَينانى خوكَيندكار متةليب سالح عةزيز بوو ‪ ،‬هةريةك لة‬ ‫خوكَيندكارانى شانؤكار )لنةسةردار ‪ ،‬خدرمحمد ‪،‬شالو عةلى‬ ‫‪،‬دابان ئاراس ‪،‬هةوراز حةمةد ‪ ،‬هةلمةت بيال ل(بةشداربوون‪.‬‬ ‫هةريةك لة)م‪.‬سالم مةجيد‪ ،‬م ‪.‬ركَيبين مةحمود‪ ،‬م‪ .‬ئارام‬

‫ِرؤذى شانؤى جيهانى لةكؤية‬ ‫ِرؤذى شانؤيى جيهانى‬ ‫ِرؤذكَيىكة كةلةسةرتاسةرى‬ ‫دونيادا بةمبؤنةيةوة‬ ‫شانؤكارانى جيهان ضالكى‬ ‫جؤراوجؤردةكةن بؤيادى ئةم‬ ‫ِرؤذة‪ ،‬ديارة لةكوردستانيش‬ ‫ئةم ِرؤذة فةرامؤش نةكراوة‬ ‫بةلم حىكومةت زياتر بؤئةم‬ ‫مةبةستة طرينطى بةمةكَلبةندى‬ ‫شارةطةورةكان دةدات‬ ‫وخةرجى كارة كانيان بؤدابين‬ ‫دةكات ‪،‬سةِرةِراى ئةمانة‬ ‫شارى كؤية سالنة تاكو بؤى‬ ‫ى ئةم‬ ‫هةرسور كَ‬ ‫ِرؤذةفةرامؤش ناكات يادى‬ ‫دةكاتةوة هةربؤبةرز ِراطرتنى‬ ‫ئةم ِرؤذة ثيرؤزةلةِرؤذانى ‪-29‬‬ ‫‪ 30/3/2009‬هةكَلسا‬ ‫بةنمايشىكردنى شانؤيى)ماكَلى‬ ‫قرذاكَلةكان(‪ ،‬لةنوسينى)نةجات‬ ‫نورى(‪ ،‬ئامادةكردنى)بةشداران(‪ ،‬دةرهكَينانى )شوان سعيد(‪،‬‬ ‫كارةهونةريةكانيشى بةم شكَيوةيةبوو‪ :‬بةِركَيوةبةرى‬ ‫بةرهةم‪:‬كةيفى احمد‪ ،‬بةركَيوةبةرى هونةرى‪:‬جبرائي ل عةلى‪،‬‬ ‫دةرهكَينةرى ياريدةدةر‪:‬فةرةيدون حمدامين‪ ،‬بةِركَيوةبةرى شانؤ‪:‬‬ ‫فةرمان محمود‪ ،‬مؤسيقا‪:‬رزطار‪ِ ،‬روناكى‪:‬هةذار‪،‬‬

‫ِرؤذى ‪ 23/4/2009‬يةكةى وةرزشى زانىكؤى كؤية‬ ‫ ل كؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى زانىكؤى‬ ‫بةهةماهةنطى لةطة كَ‬ ‫كؤية ثكَيشبِرككَييةكى ثاكَلةوانيةتى مةلةوانى سازكرد لة هؤكَلى‬ ‫نكَيودةوكَلةتى بلو لةهةولكَير بؤزانىكؤكانى كوردستان كةتيايدا‬ ‫زانىكؤكانى سلكَيمانى و كؤية وكةركوك و هةولكَيرى ثزيشىكى و‬ ‫دهؤك بةشداريان كرد‪ ،‬كة لةثاكَلةوانيةتيةكةدا زانىكؤى كؤية ثلةى‬ ‫دووةمى بةدةست هكَيناو زانىكؤى دهؤك ثلةى يةكةم و سليمانى‬

‫سميناركَي ك بؤ حسن عسمان ئةندام ثةرلةمانى‬ ‫يراق ط‬ ‫كؤليوذى ثةروةردةى ع كَ‬ ‫يردرايوذةى ئةو وةرزة‬ ‫كؤية كَلةدر كَ‬ ‫وةرزشى‬ ‫ِرؤشنبيريةى كردويةتيةوة ِرؤذى ‪ 10/5/2009‬لةهؤكَلى ئةندازيارى‬ ‫زانىكؤى كؤية سميناركَيىكى سازكرد بؤبةِركَيز حسن عسمان محمود‬ ‫ناسراو بةعبدالىكريم ناوبراو ئةندامى ثةرلةمانى عكَيراقة لةسةر‬ ‫ليسى هاوثةيمانى كوردستان و ئةندامى ليوذنةى وةرزش و لوانة‬ ‫لةثةرلةمانى عكَيراق ‪،‬لةسمينارةكةدا وةرزشوان و خوكَينىكارو‬ ‫مامؤستايانى زانىكؤى كؤية بةشداريان كردو سمينارةكةش بريتى‬ ‫ى تةوةر* تةوةرى دةركةوتنى لو ثكَيشىكةوتنى‬ ‫بوو لةباسىكردنى س كَ‬ ‫لةناوةوةو دةرةوة‪*.‬حسن عسمان بةهؤيى ئةوةى لةولتى سويد‬ ‫ى بؤية لةتةوةرى دووةمدا‬ ‫ذياوة تةجروبةيةكى هةية لةو كَ‬ ‫بةراوردكَيىكى كرد لةنكَيوان ئكَيرةو سويد‪ ،‬تةوةرى سكَييةمى تةرخانىكرد‬ ‫‪5‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫مردووةكانى كؤية‬

‫رووبارى كؤية‪...‬يان‬ ‫ِ‬ ‫‪ -‬ذناوى سيانىسا كَلى لةداي ك بوونناونيشانبةروارى مردنهؤكارى مردن‪1‬‬

‫‪2‬‬‫‪3‬‬‫‪4‬‬‫‪5‬‬‫‪6‬‬‫‪7‬‬‫هيواى عةبدة تةها‬ ‫‪8‬‬‫‪9‬‬‫سةردةمانكَي ك لة كؤية ِروباركَيىكى‬ ‫‪10‬‬‫روون هةبوو‪ ،‬لة حةمامؤكةوة‬ ‫ثاك و ِ‪11-‬‬ ‫رةزةكانى كؤية دةهاتة‬ ‫بةدؤكَلى ِ‬ ‫‪12‬‬‫ى‪13-،‬‬ ‫هاذةى ئةو ِرووبارةو‬ ‫خوار كَ‬ ‫دةنطى‪14-‬‬ ‫بولبو ل و قيِرةى قوِراويلىكةو‬ ‫‪15‬‬‫تابلؤيةكى جوانى دةنةخشاند‪،‬‬ ‫بؤقان ‪16-‬‬ ‫رةزةوانةكان هاوينان كاتكَي ك دةضونة‬ ‫ِ‬ ‫‪17‬‬‫رةزةكانيان زؤربةيان ئاوى‬ ‫ِ‬ ‫سةر‬ ‫‪18‬‬‫‪19‬بةكاردةهكَينا و دةيان‬‫ِروباريان‬ ‫‪20‬‬‫خواردةوة‪ ،‬هةندكَيىكيان بؤخؤشى‬ ‫‪21‬‬‫ى(‬ ‫‪22‬كَيمة ئاو لة)كانيية دركَيوذ كَ‬‫دةيانطؤ ئ‬ ‫دةخؤينةوة‪ ،‬هةندكَيىكيشيان دةم‬ ‫ ل حبيب احمد‬ ‫خانةطو كَ‬ ‫ ل نةبي ل‬ ‫خةيا كَ‬ ‫ ل و ِركَيحان‬ ‫رووبارةكةيان بة طو كَ‬ ‫ِ‬ ‫محمود كريم محمود‬ ‫دادةضاندو ِرايةخيان ِرادةخست و‬ ‫شوكةت يحيا سادق‬ ‫ى دادةخست بؤ‬ ‫سةماوةريان ل كَ‬ ‫شةوكةت زاهير عبدللة‬ ‫ميواندارى و كات بةسةربردن‪ ،‬ئةمة‬ ‫منيرة تةها حسن‬ ‫لةسةيرانطاى )ئؤمةر قوضان(‬ ‫جطة‬ ‫ئؤمةرمةعروف‬ ‫رحمة‬ ‫عبداللة‬ ‫محمود‬ ‫كافية‬ ‫يىكى زؤر بةهاران ِروويان‬ ‫كةخةكَلىك كَ‬ ‫يىكى‬ ‫بةينؤ بةينؤبةينؤ‪ ،‬ئةم ِرؤ قي ِرى دةكةينؤ سبةى ت كَ‬ ‫عبدللةقادرئاوى ِرووبارةكةيان لةكةدار‬ ‫شىكرية تكَيدةكردو‬ ‫‪!!!...‬‬ ‫دةكرد‪،‬تةها‬ ‫كافية عبدللة‬ ‫ئةم تابكَلؤ جوانة كارى‬ ‫فتاح امين بةشة‬ ‫لةشاعيرة هةست ناسىكةكان دةكرد‬ ‫سةيرة لةكؤية ستونةطؤشةيةكة هةرجارةو بابةتكَيىكى كةمكَي ك سةير يان زؤرسةيرى فاتم حمدمحمود‬ ‫كؤية دةردةخات‪ ،‬سةيربةماناى عةنتيىكة‪ ،‬ئكَيمةش نامانةوكَيت ئةم شتةسةيرو عةنتيىكانة‬ ‫هةكَلبكَلكَين‪ ،‬هةروةك حاجى‬ ‫كةث كَ‬ ‫ييدااحمد‬ ‫رعناحمدامين‬ ‫ابراهيمكَيمة‬ ‫لةكؤية ِرووبدةن بؤيةهةرجاركَي ك هةردياردةيةكى سةيروسةمةرة لةكؤية ِرووبدات ئ‬ ‫ى‪) :‬نمونةى جةنةتة شيوى‬ ‫ايسماعي ل كَ‬ ‫رسو لدةفةرمو‬ ‫ين‬ ‫كَ‬ ‫كَ‬ ‫ل‬ ‫دةش‬ ‫فارس شةريف‬ ‫ئامادةين قسةى خؤمان لةسةرى هةبكَيت و لةم طؤشةية بلوى بىكةينةوة بؤية نخشين‬ ‫رةزانى‪-‬بةهارى شامة ئةيامى‬ ‫ِ‬ ‫سةير يان عةنتيىكة مةبةستمانة بكَلكَيين نةدةبواية لةشارى كؤية ِرووبدات ئةوشارةى‬ ‫مستةفا‬ ‫عمر‬ ‫شىكرة‬ ‫ى‪:‬‬ ‫رمزان يان عاصى دةفةرمو كَ‬ ‫خةزانى(‪،‬‬ ‫شانازى بةخؤي دةكات وبةشاركَيىكى ثكَيشىكةوتو وِرؤشنبير ناوبانطى دةركردووة دةيانئام كَيز محمد‬ ‫كةكؤيةم سةيرى من كةن‬ ‫سابير من‬ ‫)‬ ‫سةركردةو ثياوماقولى لكَيهةكَلىكةوتووة كةلةشوكَينانيش باسى كؤية دةكةيت خةكَلىكى‬ ‫بايز نادر‬ ‫باغ و مةنزةرم‪ -‬بكَيت و لوبنان‬ ‫قةسرو‬ ‫بةووردبينيةوة سةيرت دةكةن و دةتدوكَينن و هةمان بؤضونيان دةربارةى كؤيةو بةشير عبدللة حسن‬ ‫ى وةرم (‪ ،‬وة‬ ‫صديقبكَيشىكة دةطر كَ‬ ‫صمد ببين كَ‬ ‫ى‬ ‫كؤيةكان هةية بؤية هةرشتكَيىكى سةير ِرووبدات لةكؤية يان بةسةركؤيةكان دابكَيت ئاوات من‬ ‫تةها ِخاليد‬ ‫رووبارة ضةند طؤمكَيىكى تيابوو‬ ‫جكَيطاى طومانةو دةبكَيت كؤيى يانة بكَلكَيي سةيرة لةكؤية! لةذمارةكانى ثكَيشوو ضةند رزطار ئةم‬ ‫بةدياردةيةكى حمدامين‬ ‫منيجة‬ ‫ى ئاشناكردن كة هةرذمارةيةو تايبةت بوو‬ ‫دياردةيةكى سةرى كؤيةمان ث كَ‬ ‫لنى كؤية بؤ خؤ‬ ‫علىلوان و منا كَ‬ ‫هاوينان‬ ‫سةير كةلةكؤية ِرووى دابوو بةلم لةم ذمارةيةوة بةِرووداوو بةسةرهاتى زياتر‬ ‫‪1938‬‬ ‫كردنةوة و ِرابواردن مةلةيان‬ ‫فكَين ك ‪1937‬‬ ‫ئاشناتان دةكةين ضونىكة لةكؤية واهةست دةكةيت كة شتى سةيرتر ِروودةدةن‪ ،‬بؤية‬ ‫كردووة جارجارة ِراوى ماسى‬ ‫ل كَ‬ ‫ى ‪1941‬‬ ‫ى سةيرة لةكؤية!! ئةمانةى خوارةوة ضةند‬ ‫بةرامبةر هةريةككَيىكيان ثكَيويستةبطوتر كَ‬ ‫ى دةكرد وةك )طؤمى‬ ‫طوضىكةشيان ل كَ‬ ‫‪1935‬‬ ‫دياردةيةكى سةيرن كةلةكؤية ِروويان داوة‪* .‬لةئكَيوارةيةى ‪ 20/3‬لةئاهةنطى نةورؤز‬ ‫‪1928‬‬ ‫طةرموك( )طؤمى كةونة ثردو(‬ ‫كةكؤمةكَلكَي ك ِركَيىكخراوى حزبى وحىكومى و جةماوةرى كؤية سازياندا لةطة لكَ ِرؤيشتنى‬ ‫جةماوةر لةثاركى ناوبازارةوة بؤقشكَلة خةكَلىكى لةجياتى طو كَ‬ ‫‪1929‬شةمة( و لةخوارةوةى‬ ‫ى ى لةطؤرانية ناسىكةكةى )طؤمى‬ ‫‪1935‬‬ ‫حةسةن زيرةك و شعرى ترى تايبةت بةجةذنى نةورؤزى نةتةوةيى كوردبكَيت‪ ،‬كةضى‬ ‫‪)1928‬طؤمى لولةى زايةرى ( يان‬ ‫كؤيةش‬ ‫طوكَيبيستى شيعروشتى تردةبوون كة هيض ثةيوةندى بةنةورؤزةوة نةبوو سةيرة‬ ‫زايةرى‪ ،‬هةروةها‬ ‫ضاكى‪1937‬‬ ‫لةكؤية!‪* .‬هاوينى ِرابردوو ضاندنى ضيمةن لةنكَيوان دوسايدى ئيسىكان دةستى ثكَيىكرد‬ ‫ضاخانةيةكى زؤرخؤشيش لةكانيلة‬ ‫‪1934‬‬ ‫هةروةها ضيمةنةكةش خةرجيةكى زؤرى خوارد كةضى بؤيةك ككَيبكَلى كارةبايى‬ ‫هةبوو‪1929‬‬ ‫هةرلةسةر ئةوِرووبارةو‬ ‫بةضيمةنةكة‬ ‫هةموويان بةحةفارة هةكَلىكةندةوة كةدةتوانرا بةدووكركَيىكار كةزةرةد‬ ‫‪1942‬ثردى ئازادى ضاخانةكى‬ ‫تةنيشت‬ ‫ريةوة‬ ‫ِ‬ ‫د‬ ‫ليان‬ ‫كَ‬ ‫هة‬ ‫نةطةيةنن كارةكةبىكةن بةلم لةم ضةند ِرؤذةى دوايى سةرتانسةر‬ ‫‪1937‬‬ ‫لم سةد حةيف و‬ ‫‪1968‬هةبوو بة كَ‬ ‫ى ديىكةش‬ ‫ى دواكةوتن و ب كَ‬ ‫بةبةثرسكَيىكيان طوت ئةمةبؤ طوتى قوربان ساكَلثار ئيشةكان بةثةلةو ب كَ‬ ‫ ل لةسةرةخؤو بةدواكةوتووى و بةثالنةوةية كةسيش نازان كَ‬ ‫ى‬ ‫ثالن بوو بةلم ئةمسا كَ‬ ‫كةلةسةر ثردى ئازادى سةير‬ ‫مخابن‪1946‬‬ ‫دووسايدى‬ ‫يطاى‬ ‫كَ‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫لة‬ ‫يثالنى‬ ‫كَ‬ ‫ث‬ ‫كَ‬ ‫ي‬ ‫ب‬ ‫يوةش‬ ‫كَ‬ ‫ش‬ ‫وةبةهةمان‬ ‫ضةندى تكَيدةضكَيت‪،‬‬ ‫دةبينى ئةو تابكَلؤ جوانة هةست‬ ‫بىكةى‬ ‫‪1948‬‬ ‫هةيبةسوكَلتان‪-‬طةِرةكى ئازادى دواى ئةوهةمووساكَلة لةخزمةتىكردنى نةمامةكان‬ ‫‪1996‬‬ ‫يستا بؤتة ديمةنكَيىكى زؤر دز كَ‬ ‫ي‬ ‫بزوكَينة ئ كَ‬ ‫ى ضةندى تكَيوضووة كةضى‬ ‫وضاندن وئاودان وِركَيىكخستنيان كةتائكَيستا كةس نازان كَ‬ ‫‪ 1928‬و ثيس كة كةس ناتوانىكَ‬ ‫و ناشرين‬ ‫لةبيستوضوارسعاتدا بةمةبةستى فراوانىكردنى ِركَيطاكة تكَيىكوثكَيىكيان دا هةوةها ِركَيطاى‬ ‫‪1917‬‬ ‫ى لة بةر ئةوةى‬ ‫‪1996‬كَيثةر كَ‬ ‫بةلى دا ت‬ ‫دوسايدى ئيسىكان بةردةوام هةكَلى دةكةنن و ثِري دةكةنةوة بةمةبةستى زكَيراب و‬ ‫‪1977‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1925‬‬ ‫كؤية‪ .‬بةفريقةند ى‬ ‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬ ‫ضوارقورنة‬ ‫كؤية‪ -‬بايزاغا‬ ‫كؤية‪ -‬سةرباخ‬ ‫كؤية‪ -‬جمعية‬

‫!زكَيرابى كؤية‬

‫!!سةيرةلةكؤية‬


‫كؤية‪ -‬جمعية‬ ‫كؤية‪ -‬سةرباغ‬ ‫كؤية‪ .‬بةفريقةندى‬ ‫كؤية – ئيسىكان‬ ‫كؤية‪ -‬قةلت‬ ‫كؤية‪ -‬ئازادى‬ ‫كؤية‪ -‬قةلت‬ ‫كؤية‪ -‬هاموون‬ ‫كؤية‪ -‬حمامؤك‬ ‫كؤية – قسر كَ‬ ‫ى‬ ‫كؤية – سةرباغ‬ ‫كؤية – سةرباغ‬ ‫كؤية‪ -‬قةلت‬ ‫كؤية – ئازادى‬ ‫كؤية – ئيسىكان‬ ‫‪ – 15/7/2006‬قندي ل‬ ‫كؤية‬ ‫راستةى ليةنى‬ ‫ِ‬ ‫ئا‬ ‫تايبةت‬ ‫بةذمارةى‬ ‫لةبةروارى‬ ‫ث‪ .‬ى‪ .‬د‪ .‬ولي ئةم بابةتة‬ ‫ضةندة دةورى‬ ‫لن دةزانن ئةم شارة‬ ‫هةظا كَ‬ ‫‬‫‪9002/1/31‬‬ ‫دةربارةى‬ ‫ئةندامان‬ ‫راوبؤضوونى‬ ‫دةربِرينى ِ‬ ‫محمود حمد ثةيوةنديداركراوة وةك‬ ‫ميللةتةكةمان‬ ‫بزووتنةوةكانى‬ ‫شؤرش و‬ ‫كاريطةرى لة‬ ‫‪ 9002/1/81‬ككَلكَيسةو كؤية‬ ‫ئاوى‬ ‫رؤذةى‬ ‫ِ‬ ‫ث‬ ‫يسةوكؤية(‪.‬‬ ‫كَ‬ ‫)كل‬ ‫ئاوى‬ ‫رؤذةى‬ ‫وةك هةموو ليةك ئاطادارن كة ثِرؤذةى‬ ‫‪9002/1/22‬‬ ‫راوة‪،‬‬ ‫ِراطرتنى ث ِ طكَي ِ‬ ‫‪ 9002/1/92‬سةبارةت‬ ‫ئاوى خواردنةوةى كؤية )تةق تةق – داربةِروو ثِرؤذةيةكى زيندووستراتيوذية بؤشارى كؤية ماوةيةكة‬ ‫بلو بوو‬ ‫ئةودةنطؤية‬ ‫برادةران‪،‬بةهؤى‬ ‫بةِراوةستانى ‪-‬ئةوثِرؤذةية‬ ‫لنكَي ك لةمةوبةر‬ ‫– كؤية( بؤ كاتى خؤى كة سا كَ‬ ‫‪9002/2/31‬‬ ‫سةركردةى‬ ‫ضةندة‬ ‫ئةوةىلةلية كة‬ ‫سةرذمكَيريتان‬ ‫‪9002/2/21‬‬ ‫رؤذى‬ ‫ِ‬ ‫كةلة‬ ‫بةتايبةتى‬ ‫و‬ ‫حزب‬ ‫جةماوةرى‬ ‫يطةى‬ ‫كَ‬ ‫وث‬ ‫ئةندام‬ ‫يوان‬ ‫كَ‬ ‫لةن‬ ‫ئاوى‬ ‫بةضاكى‬ ‫ئةم ثِرؤذةية ئةنجام دراوة‬ ‫شؤرشةكانى‬ ‫بوكَير و قارةمانى ئةم شارة تةظلي‬ ‫‪9002/2/91‬‬ ‫قائيمقامى‬ ‫بةئامادةبوونى‬ ‫كؤية‬ ‫شارةوانى‬ ‫سةرؤكى‬ ‫‪19/6/2006‬‬ ‫لنى‬ ‫كَ‬ ‫سا‬ ‫لة‬ ‫ضونىكة‬ ‫شارةكةى دابين دةكرد‬ ‫‪ 9002/2/22‬بةرثرسةكان و‬ ‫ميللةتةكةمان بوون و خوكَينيان بةخشى‪.‬‬ ‫ئاوى‬ ‫مةشروعى‬ ‫كةوا‬ ‫راطةياند‬ ‫ِ‬ ‫ئةوةى‬ ‫زؤر‬ ‫يىكى‬ ‫كَ‬ ‫وجةماوةر‬ ‫كؤية‬ ‫رؤذةية‬ ‫ِ‬ ‫ث‬ ‫ئةم‬ ‫بوونى‬ ‫لة‬ ‫ِرابردوو لة ليةك جطة‬ ‫‪9002/2/22‬رووبارى خوكَينى‬ ‫خةمخؤرةكانى ميللةتةكةمان ثكَيم واية ِ‬ ‫و‬ ‫يدةكةين‬ ‫كَ‬ ‫ث‬ ‫هةست‬ ‫يزارى‬ ‫كَ‬ ‫وب‬ ‫رةزايى‬ ‫ِ‬ ‫نا‬ ‫راطيراوة‬ ‫ِ‬ ‫يسة‪-‬كؤية‬ ‫كَ‬ ‫كَ‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫يت‬ ‫كَ‬ ‫ببةستر‬ ‫بارين‬ ‫باران‬ ‫يوذةى‬ ‫دةتوانرا ثشت بة ِر كَ‬ ‫‪ 9002/2/52‬قةت خةكَلىكةكةى‬ ‫شةهيدانى كؤية بايى ئةوةندة هةية كة‬ ‫لىكةوة‪.‬‬ ‫كَ‬ ‫خة‬ ‫لةلى‬ ‫كردوة‬ ‫دروست‬ ‫زؤرى‬ ‫دةروونى‬ ‫ييةكى‬ ‫كَ‬ ‫طر‬ ‫لة‬ ‫ضاك‬ ‫زةوى‬ ‫ير‬ ‫كَ‬ ‫ذ‬ ‫و عةمباركَيىكى ئاوى‬ ‫‪9002/2/72‬‬ ‫لنةمان و ئةم‬ ‫تينوى ئاو نةبووناية ضونىكة خوكَينى ئةم ِرؤ كَ‬ ‫‪9002/2/72‬‬ ‫تربدةينةوة‪-:‬‬ ‫لةشارةكانى‬ ‫ي ك‬ ‫كَ‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫طةرئاو‬ ‫*‬ ‫لةليةكى‬ ‫وة‬ ‫هةبوون‪،‬‬ ‫حمامؤك و تؤثزاوا‬ ‫ميللةتةكةمان ِرذاوة‬ ‫قارةمانانةى كة بؤ ذيانى ئةمِرؤى‬ ‫‪9002/3/2‬‬ ‫ضةند‬ ‫لةبةرنامةداية‬ ‫هةيةو‬ ‫دووكان‬ ‫يمانى‬ ‫كَ‬ ‫سل‬ ‫ئاوى‬ ‫يىكى‬ ‫كَ‬ ‫خةت‬ ‫يمانى‬ ‫كَ‬ ‫سل‬‫شارةكة‬ ‫قةبارةى‬ ‫و‬ ‫دانيشتوان‬ ‫تريش ذمارةى‬ ‫لىكى شارةكة ئاوا لة‬ ‫خوكَينةكة طران بةهاية و نابواية خة كَ‬ ‫‪9002/3/6‬‬ ‫يدابىكةن‪.‬‬ ‫كَ‬ ‫ت‬ ‫كارى‬ ‫تريش‬ ‫يىكى‬ ‫كَ‬ ‫خةت‬ ‫يوذةيةى‬ ‫كَ‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫ئةو‬ ‫ئةودةم‬ ‫و‬ ‫ئةوكاتة‬ ‫كةم بوو بؤية‬ ‫روانى هيمةتي‬ ‫طرفتى كةم ئاوى بهكَيكَلركَيتةوة‪ .‬ضاوة ِ‬ ‫‪9002/3/8‬‬ ‫رؤذةىكَ‬ ‫ ل‬ ‫لةطة‬ ‫ئاو‬ ‫يىكى‬ ‫كَ‬ ‫خةت‬ ‫هةروةها‬ ‫بيرو‬ ‫ئاوى‬ ‫يىكى‬ ‫كَ‬ ‫ضةندمةشروع‬ ‫ير‬ ‫كَ‬ ‫هةول‬‫شارةكة‬ ‫لة‬ ‫ئاو‬ ‫طرفتى‬ ‫كة‬ ‫يت‬ ‫كَ‬ ‫كَ‬ ‫ل‬ ‫كَ‬ ‫ي‬ ‫نةه‬ ‫ئاو دةكرا‬ ‫‪9002/3/52‬طةياندنى ث ِ‬ ‫هةموو ليةكين لة هةموو بةرثرسانى‬ ‫دةبات‪.‬‬ ‫ئاو‬ ‫)خةبات(كة‬ ‫سيستةمى‬ ‫دةبواية‬ ‫)هةرضةندة‬ ‫بدات‪.‬‬ ‫ِروو‬ ‫‪9002/3/62‬‬ ‫ئاوى ككَلكَيسة‪ ،‬ضونىكة طرنطترين ثِرؤذةى ثكَيويستى كؤيةية‪.‬‬ ‫‪9002/3/62‬‬ ‫ ل ‪-‬رانيية لةدةربةندةوة ئاو دةبات كارى تكَيدا دةكركَيت‪.‬‬ ‫كؤكردنةوة و دابةشىكردنةوةى ئاو دةمكَي ك سا كَ‬ ‫‪9002/3/82‬ئاماذة ثكَيبىكةين‬ ‫لةمةوبةر ياخود لةوكاتةى لةسةرتاى كة لةم بؤئةو مةبةستة بةثكَيويستمان زانى ئةو داتاو ئامارانة‬ ‫‪9002/3/92‬بةوثرؤذةية‬ ‫كؤية‬ ‫بؤبةرضاو ِروونيتان‪ ،‬طرينطى وثكَيويستى شارى‬ ‫دةقةدا ئيشارةتمان بة مكَيوذووى بوونى‬ ‫‪9002/3/92‬‬ ‫نزيىكدا‪.‬‬ ‫لةئايندةيةكى‬ ‫ي ك‬ ‫كَ‬ ‫ث‬ ‫و‬ ‫ي ك‬ ‫كَ‬ ‫ِركَيوذةيةكى باشى ئاو كردووة لةكؤية ِر‬ ‫‪9002/3/13‬‬ ‫لةسةرووى)‪(63646‬كةسة‬ ‫–ذمارةى دانيشتوانى شارى كؤية‬ ‫بواية ضونىكة دةكرا سوود لة بةرزاييةكانى‬ ‫نةخؤشى‬ ‫وثيرى‬ ‫نةخؤشى‬ ‫بةثكَيوةرى ‪% 49.57‬‬ ‫سكَيجا‬ ‫دةوروبةرى كؤية وةربطيراية لةلى باكوورى بةرهةمهكَينانى ئاو لةكؤية )‪(12000‬م‬ ‫نةخؤشى‬ ‫ثكَيويستيةكانى خةكَلىكى شارى كؤية ثِردةكاتةوة‪ ،‬ئةوة جطة لةزانىكؤو‬ ‫كؤطاى باشى طةورة دروست بىكراية دواتر‬ ‫سوتان‬ ‫رؤذةثيشةسازيانةى‬ ‫ِ‬ ‫ئةوث‬ ‫نةخؤشخانةو‬ ‫ثةيمانطاو‬ ‫هةردوو‬ ‫ئةوةى‬ ‫دابةش بىكرابواية بة ناو شار وة لةبةر‬ ‫نةخؤشى‬ ‫كؤية شاركَيىكى هكَيندة طةورة نةبوو لة سةرةتا كةلةدةوروبةرى شارةكةهةية‪.‬‬ ‫نةخؤشى‬ ‫نةتوانراوة دابين بىكركَيت‬ ‫كؤنترؤكَلى ثكَيوةر و تؤ ِ‬ ‫رةكانى ئاو كاركَيىكى ئاسان ئكَيستا لةشارى كؤيةوةك ثكَيويست ئاو نةخؤشى‬ ‫نةخؤشى دواى ضةند ساكَلكَيىكى تر‬ ‫بؤهةموو ماكَلكَي ك بة ثيكَيى ثكَيويستى ِرؤذانة‪ ،‬ئةى‬ ‫بوو(‪ .‬بةداخةوة دةكَلكَيم طرفتى ئاو و‬ ‫سوتانخةمالندنيش لةساكَلى )‬ ‫ضؤن ئةو كةم وكورية ثِردةكركَيتةوة ؟ وةك‬ ‫دابةشىكردنى بة عةدالةت و بة يةكسانى‬ ‫نةخؤشى‬ ‫يتة )‪ (92744‬كةس‬ ‫نةخؤشىكَ‬ ‫بةسةر طةِرةكةكان و ماكَلةكان ضةند ساكَلكَيىكة ‪ (2010‬ذمارةى دانيشتوانى شارى كؤية دةب‬ ‫تةنيا دةتوانركَيت ‪%34.59‬‬ ‫بةرثرسانى حزبي و حىكومى تاِرادةيةك إحراج بةوب ِ‬ ‫رةئاوةى كةئكَيستا بةرهةم دةهكَينركَيتض كَلدة‬ ‫يوذةى كةمى ئاو ‪%60.40‬‬ ‫واتة ِر كَ‬ ‫ثكَيويستيةكانى ئاوى كؤية دابين بىكات‬ ‫لم حالى حازر لةليةك كؤية‬ ‫كردووة‪ .‬بة كَ‬ ‫وثيرى‬ ‫نةخؤشى‬ ‫نةخؤشى‬ ‫دةب كَ‬ ‫ى‬ ‫طةورة و فراوان بووة و طؤِرانى كةش و‬ ‫ِر كَيوذة‬ ‫بةرهة‬ ‫ِر كَيوذة‬ ‫نةخؤشىبةرهة‬ ‫ِر كَيوذة‬ ‫بةرهة‬ ‫ِر كَيوذة‬ ‫دانيش ئاوى بةره‬ ‫سا‬ ‫هةوا و كةمى باران يةكان طيربووة وة‬ ‫ى ئاو‬ ‫م‬ ‫ى‪%‬‬ ‫سوتان م‬ ‫ى‪%‬‬ ‫م‬ ‫ى ئاو‬ ‫ةمى‬ ‫ث كَيوي‬ ‫توان‬ ‫كَ‬ ‫ ل‬ ‫سيستةمى دابةشىكردنى ئاو و‬ ‫‪%‬‬ ‫دواى‬ ‫ِر كَيوذة‬ ‫بةدووب نةخؤشى دواى‬ ‫‪%‬‬ ‫ئاو‬ ‫ست‬ ‫‪3‬‬ ‫هؤي‬ ‫بؤتة‬ ‫و‬ ‫كؤنة‬ ‫كؤكردنةوةكةشي بة شكَيوازى‬ ‫ثيرى‬ ‫ِر كَيوذة‬ ‫ثالوت‬ ‫ى‬ ‫ثالوت‬ ‫ارة‬ ‫ِر كَيوذة‬ ‫ى‬ ‫م‬ ‫دروست بوونى طرفتى كةم ئاوى لةم شارة‪.‬‬ ‫ى‬ ‫طةى‬ ‫بوون‬ ‫زيادكر نةخؤشى طةى‬ ‫ى‬ ‫ِرؤذا‬ ‫بوون‬ ‫تةقتة‬ ‫ى ئاو‬ ‫ج كَلدة تةقتة‬ ‫دنى‬ ‫بوون‬ ‫نة‬ ‫ ل ئةمةشدا ماوةيةكة ككَيشةى ِراككَيشانى‬ ‫لةطة كَ‬ ‫ى ئاو‬ ‫ق‬ ‫ثيرى ق‬ ‫تةقتة‬ ‫ى ئاو‬ ‫معة‬ ‫بؤ‬ ‫يسةوة‬ ‫كَ‬ ‫كَ‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫لة‬ ‫واتة‬ ‫بوضووك‬ ‫ى‬ ‫كَ‬ ‫ي‬ ‫ز‬ ‫ئاو لة‬ ‫‪600m3/‬‬ ‫نةخؤشى‪300m3/‬‬ ‫ق‬ ‫دةل‬

‫ئاوى شارى كؤية طرفتى‬

‫كؤميتةى ‪2‬ى ركَيىكخستنى كؤية‬

‫طةورةى دانيشتوانى شارة‬

‫لةسةر ِراطرتنى ئاوى ككَلكَيسة‪-‬كؤية‬

‫)ثِرؤذةى ستراتيوذى شارةكةية( ثرؤذةيةك ئاراستةى ليةنةبثةيوةنديدارةكان‬

‫بةرزاييةكانى هةيبةت سوكَلتان )مام محمودة(‬ ‫ئينجا بةستنةوةى بة تؤرى دابةشىكردنى ئاو‬ ‫هةموو خةكَلىكى كؤيةى تووشى دكَلة ِراوك كَ‬ ‫ى‬ ‫ي ودةي‬ ‫كردووة ضونىكة ئةمةى باس دةكر كَ‬ ‫بيستين باوةِرناكةم هيض ثِرؤذةيةكى ذيارى و‬ ‫خزمةت طوزارى بة دةردى ئةم ثِرؤذة ثكَيويستة‬ ‫ي و ئاوا دةستى دةستى و مامةكَلةى‬ ‫ضووب كَ‬ ‫ي‪.‬‬ ‫لةطةكَلدا كراب كَ‬ ‫‪ -‬ئاخر ئيمرؤ ني ية كؤية شارة‪،‬‬

‫‪7‬‬

‫ى‬ ‫يالن‬ ‫ة‬

‫‪600m3/‬‬ ‫‪h‬‬

‫‪h‬‬

‫‪20‬‬ ‫‪06‬‬

‫‪636‬‬ ‫‪46‬‬

‫‪277‬‬ ‫‪31‬‬

‫‪120‬‬ ‫‪00‬‬

‫‪44.8‬‬ ‫‪%‬‬

‫‪2068‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪77.3‬‬ ‫‪4%‬‬

‫‪20‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪08‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪704‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪781‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪854‬‬ ‫‪02‬‬ ‫‪927‬‬

‫‪295‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪328‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪358‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪389‬‬

‫‪120‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪120‬‬

‫‪40.2‬‬ ‫‪8%‬‬ ‫‪35.8‬‬ ‫‪4%‬‬ ‫‪33.4‬‬ ‫‪5%‬‬ ‫‪30.7‬‬

‫‪2068‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2068‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2068‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2068‬‬

‫‪64.4‬‬ ‫‪2%‬‬ ‫‪61.8‬‬ ‫‪5%‬‬ ‫‪57.6‬‬ ‫‪5%‬‬ ‫‪53.7‬‬

‫‪9600‬‬ ‫‪9600‬‬ ‫‪9600‬‬

‫‪h‬‬

‫‪28.7‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪26.7‬‬ ‫‪%‬‬ ‫‪24.6‬‬

‫‪1684‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1684‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1684‬‬

‫‪50.3‬‬ ‫‪6%‬‬ ‫‪46.4‬‬ ‫‪4%‬‬ ‫‪42.2‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫مةلى طةورةى كؤية لةشانؤى هاوضةرخى كوردى )هونةرى‬ ‫)ديدى‬ ‫ئةدةب‬ ‫جةواد حةمةد بةط*‬

‫ديارة هونةرى شانؤ‬ ‫لةمزطةوت و كلكَيسةو‬ ‫ثةرستطاو‬ ‫شوكَينةئاينيةثيرؤزةكان‬ ‫و كؤش ك و تةلرى‬ ‫ثاشايان و ئاغاو‬ ‫كوكَيخاو ِريش سثيان‬ ‫سةرى هةكَلداوةو‬ ‫طةشةى كردوة‪،‬‬ ‫دانيشتوانى كوردستان بةرلةهاتنى ئايينى‬ ‫ثيرؤزى ئيسالم لةسةرئاينى زةردةشتى‬ ‫بوونة‪ ،‬لةثةرستطاكانيان لةكاتى‬ ‫خواثةرستى و بؤنةو مةراسيمةكانيان‬ ‫جؤرةها نواندنيان نمايشىكردوة‪ ،‬لةكاتى‬ ‫ئاطركردنةوةشدا لةدةورى تةندورو‬ ‫ئاطردانى ثةرستطاكان كؤبوونةتةوة و‬ ‫ضةندان لسايان ئةنجامداوة‪ ،‬دواى‬ ‫دةركةوتنى ئيسالميش فرة ئايينى ترو‬ ‫ئاينزا هةبووة ضةشنى ديان و جولةكةو‬ ‫ئكَيزيدى و كاكةيى وهةرئاينكَيىكيش بؤنةو‬ ‫مةراسيمى تايبةتى خؤى هةية‪ ،‬بةجؤرة‬ ‫نمايش كردن و نواندنكَيىكةوة تايبةتمةندى‬ ‫ئةو مةراسيم و تةِراتيالنةى ئةنجامداوة‪،‬‬ ‫مةراسيمةكانى ئايينى مةسيحى‬ ‫كةلةكةنيسةكانى كوردستان تاِرؤذطارى‬ ‫ئيمِرؤشمان نمايش دةكركَين‪ ،‬كةسةكان‬ ‫بةجؤركَي ك خؤدةنوكَين و ِرؤكَلةكان دةطكَيِرن‬ ‫ ل نواندن و‬ ‫طةر بةراورد بىكركَين لةطة كَ‬ ‫شانؤى سةردةم و هاوضةرخ‪،‬‬ ‫طةربةهكَيزترو باشتر نةبن كةمتريش نينة‪،‬‬ ‫جياوازيةكى ئةوتؤ لةنكَيوانيان بةدى‬ ‫ناكركَيت‪ ،‬دةكركَيت بكَلكَيين‪ :‬ضةشنى‬ ‫شانؤطةريةكى ئةكاديمى بةرهةم‬ ‫هكَينراون‪ .‬شارى كؤية مةكَلبةندكَيىكى ديارى‬ ‫كوردستان بووة‪ ،‬تةكيةو مزطةوتى‬ ‫زؤرى هةبووة‪ ،‬زاناى لكَيهاتوو ثِرعيلمى‬ ‫لكَيهةكَلىكةوتووة‪ ،‬حوجرةى مزطةوتةكان‬ ‫هةميشة جمةى هاتووة لةفةقكَييان‪،‬‬ ‫لةهةمووليةكى كوردستانةوة زانست‬ ‫خوازان ِروويان تكَيىكردووة‪ ،‬هةرلةبةر‬ ‫ئةم هؤيانةش بووة لةدكَير زةمانةوة‬ ‫بة)دارولعيلم( ناسراوة‪ ،‬ئةم دياردةية‬ ‫مكَيوذوويةكى دوورو دركَيوذى هةية‪،‬‬ ‫طةيشتؤتة مةل عةبدولرحمانى جةلى‬ ‫زادةو كوِرو وةضةكانى واتا‬ ‫مةلئةسعةدو حاجى مةل عةبدولى‬ ‫جةلى زادةو مةلى طةورة و شكَي خ‬ ‫نورةدين‪ ،‬ثاشانيش بازنةى ئةم‬ ‫بنةماكَلةيةى طوزةركردوةو طةيشتؤتة‬ ‫بنةماكَلةى موفتى و مةلشكَي خ سديق‬ ‫ومةلسالحى خةتيب ومةلحاميدى‬ ‫عةسىكةرى ومةلقادرى كانى دةربةندى‬ ‫و تادةطاتة مامؤستامةلمةعسوم‪ ،‬لةم‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫كاتانةدا سالنة دةرضوونى ضةند‬ ‫مةليةك و ثكَيدانى دةستوورى‬ ‫مةليةتى )الجازةالعلمية(‬ ‫لةمةراسيمكَيىكى شىكؤداردا كةسيكَ‬ ‫ِرؤذى دةخايةندوو زانايانى ئاينى‬ ‫لةهةمووليةكةوة ِروويان لةكؤية‬ ‫ي جؤرة‬ ‫دةكرد‪ ،‬لةم ظيستيظاكَلةدا س كَ‬ ‫ضالكى نمايش دةكرا‪ ،‬وةرزشى‪،‬‬ ‫شانؤ‪ ،‬طؤرانى ومؤسي ك‬ ‫ ل ئةمانةشدا‬ ‫)ئامكَيرةِرؤحيانيةكان(‪ ،‬لةثا كَ‬ ‫ى( وةضةندانى‬ ‫هةكَلثةِرككَيى)ئايشؤك كَ‬ ‫ترنمايشدةكران‪ ،‬ضالكى شانؤ بريتى‬ ‫بوولة‪ :‬لسايى كردنةوةى‬ ‫ى‪،‬‬ ‫ضةندتابلؤيةك وةك‪ :‬ئاشئاشان كَ‬ ‫ى‪ ،‬مةيمون و ورض‪ ،‬دكَيو‬ ‫ميرميران كَ‬ ‫ئاشةوان وضةندانى تر‪ ،‬كةطشتيان‬ ‫دةخركَينةناو خانةو جوغزى شانؤى‬ ‫سةردةمةوة‪ ،‬ئةم جؤرة ظيستيظالنة‬ ‫تاناوةِراستى شةستةكان برةوى‬ ‫هةرهةبووة‪ ،‬بةكؤضى دوايى زاناى‬ ‫طةورةى كورد‬ ‫مامؤستا) مةلمةعسوم( كزو‬ ‫خامؤشى بةخؤيةوة بينيوة‪ ،‬ديدو‬ ‫بؤضوونى ئةركَييى )ايجابى( زانايانى‬ ‫ئايينى شتكَيىكى نامؤ‬ ‫وسةرسوِرهكَينةرنةبووة‪ ،‬ضونىكة شانؤ‬ ‫لةمزطةوت و شوكَينةثيرؤزةكان سةرى‬ ‫هةكَلداوة و طةشةى سةندووةو‬ ‫لةذكَيرِرككَيف و ضاودكَيرى زانايانى ئاينى‬ ‫بووة‪ ،‬لكَيرةدا ئاماذة بةديدو هةكَلوكَيستى‬ ‫بةِركَيز مةلى طةورةى كؤية دةكةين‬ ‫بةبؤنةى ئةوةى كةلووتىكةيةك بووة‬ ‫بةسةرهةموو لوتىكةكانى دانؤِريوة‪،‬‬ ‫قازى دادطابووة‪ ،‬بِرياردةربووة‬ ‫طةرككَيشةيةك يان شرعكَي ك ككَيشةى‬ ‫تكَيبىكةوتاية يان ِراوبؤضوونى‬ ‫هةمةجؤرةى لةسةربوواية‬ ‫لةهةرليةكى كوردستان بوواية‪ ،‬دواين‬ ‫بِريار بؤجةنابى مةلى طةورة‬ ‫دةطةِرايةوةو يةكالى دةكرايةوة‪،‬‬ ‫ ل نمايشىكردنى يةكةم شانؤى‬ ‫لةطة كَ‬ ‫هونةرى كؤية لةبةهارى)‪(1931‬‬ ‫لةنهؤمى دووةمى قوتابخانةى‬ ‫كؤية بةناوى )ثيرؤزخان كوضى‬ ‫يةكةمى‬ ‫)‪(1‬‬ ‫كوردستان( ثياو ماقولنى كؤية‬ ‫لةسةرووى هةموويانةوة‬ ‫جةنابى)مةلى طةورة( بانطكَيشت‬ ‫كرابوون‪ ،‬ئامادةى بينينى ئةم‬ ‫شانؤطةريةو شانؤطةريةكانى دواتر‬ ‫بوونة‪ ،‬ئةوةى طوزارشت‬ ‫لةبيروباوةِرى ثكَيشىكةوتوو خوازى‬ ‫مةلى طةورة دةكات و دةيسةلمكَين كَ‬ ‫ى‬ ‫كةباوةِرى بةطؤِرانىكارى بووةو‬

‫دؤستى سةرجةم هونةرةكان بووةو‬ ‫هيض كام لةهونةرةكانى دذبةئايينى‬ ‫ثيرؤزى ئيسالمى نةزانيووة‪،‬‬ ‫بةكَلطةكانيش ئةمانةن‪-1 :‬مؤسيقاو‬ ‫ديىكؤرى شانؤطةريةكة لةليةن‬ ‫مامؤستاى هونةرمةند )جةل ل‬ ‫حةوكَيز(ئامادةكرابوون‪ ،‬كةبةهؤى‬ ‫ئامكَيرى عودةوة مؤسيقاى‬ ‫شانؤطةريةكةى خستةِروو‪ ،‬جةنابى‬ ‫مةلى طةورة بةمؤسيقاكةى نيطةران‬ ‫نةبووة‪ ،‬هيض كاردانةوةيةكى‬ ‫نةركَييى‪-‬سلبى‪-‬لةسيمايدا‬ ‫دةرنةكةوتووة‪-2 ..‬لةيةكةم‬ ‫شانؤطةرى هونةرى)كوضى كورد يان‬ ‫ثيرؤزخان كوضى كوردستان(‬ ‫ئةحمةدمستةفاى غةفورى ِرؤكَلى‬ ‫كوضى بينيبوو‪ ،‬جلى ذنانى لةبةركردبوو‪،‬‬ ‫ئارايشى بؤكرابوو‪ ،‬زكَيرى بةخؤوة‬ ‫كربوو عيشق بازى دةكرد‪،‬‬ ‫وةلةدووةمين شانؤطةريش )نيِرون(‪،‬‬ ‫بةهةمان شكَيوة‬ ‫مامؤستا)فةتحولعةبدول( ِرؤلى ذنى‬ ‫بينى نشانؤطةريةكة مؤسيقاى‬ ‫بؤئامادةكرابوو‪ ،‬هةروةها لةشانؤ‬ ‫طةرى )جوتيارى كورد(كوضكَيىكى‬ ‫عازةب ِرؤكَلى ذنى جوتيارى كوردى‬ ‫بينى‪ ،‬وةلةشانؤطةرى)كوضى داوكَين‬ ‫ثاك( كةلةساكَلى )‪(1938‬‬ ‫لةقوتابخانةى ناوةندى كؤيةنمايشىكرا‬ ‫كةنؤبةرةى ئةم قوتابخانةيةبوو دوو‬ ‫قوتابى كوِر بوونة ذن و ِرؤكَليان بينى‬ ‫ئةم شانؤطةرية سةرجةم‬ ‫ى دةهاتةدى‪،‬‬ ‫مةرجةهونةريةكانى ل كَ‬ ‫لةهيض يةك لةمانة جةنابى مةلى‬ ‫طةورة نيطةران نةبووة‪ ،‬دذى‬ ‫هةكَلوكَيستى بةرامبةريان نةبوو‬ ‫بةثكَيوضةوانةوة هونةرى شانؤى‬ ‫يويستيةكى ِرؤشنبيرى و)فروض‬ ‫بةث كَ‬ ‫)‪(2‬‬ ‫الىكفاية( داناوة‪ ،‬واتة فةرزكَيىكة ضةند‬ ‫تاككَي ك دةتوانن لةجياتى سةرجةم‬ ‫تاكةكانى تر ئةنجامى بدةن‪ ،‬بؤية‬ ‫لةئاستى خؤمةوة جةنابى مةلى‬ ‫طةورةى كؤية لةِركَيزى ثكَيشةوةى ئةم‬ ‫كةسانة دادةنكَيم كةهاندةرى‬ ‫شانؤبوونة‪ ،‬طؤتةو ِرةفتارةكانى‬ ‫كاريطةرترين فاكتةربوونة‬ ‫بؤضةسثاندن و طةشة سةندنى‬ ‫دراماو شانؤ لةكؤيةو كوردستاندا‪.‬‬ ‫لكَيرةدا ئاماذة بةضةند هةكَلةيةكى‬ ‫نووسينةكةى مامؤستاى بةِركَيزمان‪،‬‬ ‫مامؤستا )مةغديدحاجى(دةكةم‪،‬‬ ‫مامؤستا مةغديد سالنكَيىكى دوورو‬ ‫دركَيوذة خامةِرةسةن و نةدؤِراوةكةى‬

‫‪8‬‬


‫بؤخزمةتى طةلةكةى خستؤتة كار و‬ ‫لةبوارة هةمةجؤرةكانى نوسيندا شوكَين‬ ‫ثةنجةى ديارة‪ ،‬مامؤستاى بةِركَيزمان‬ ‫لةطؤظارى سينةماوشانؤ‪ ،‬لةذمارة)‪(2‬ى‬ ‫‪1988‬لثةِرة)‪(45‬نوسينةكةى‬ ‫حوزةيرانى‬ ‫جةلى زادة‬ ‫دوين‬ ‫بةناونيشانى )مةلى طةورة(هونةرى‬ ‫هةرضةندةِرؤشنبيرى‬ ‫يويستيةكى‬ ‫نةتةوةىبة ث كَ‬ ‫شانؤى‬ ‫نةتةوةيةكى‬ ‫كورد‬ ‫الىكفاية(ى‬ ‫و)فروض‬ ‫ذكَيردةست و زكَور دواكةوتوو بووةو هيض‬ ‫مسعود محمد‬ ‫داناوة‪،‬لةسةرزووبانى كاك‬ ‫يةكطرتووى‬ ‫لتكَيىكى‬ ‫كاتكَي ك خكَوى لةو كَ‬ ‫كؤيسنجق‬ ‫يت‪):‬لةقوتابخانةى‬ ‫دةكَل كَ‬ ‫لوى‬ ‫هةردةم شا كَ‬ ‫سةربةستدا نةديووةو‬ ‫نمايشىكراوة‪،‬و‬ ‫شانؤطةرييكَوكردن و زوكَلم‬ ‫لض‬ ‫دووضيرؤكىشةرى قة كَ‬ ‫داطيركردن و‬ ‫لى)‬ ‫ثاك(كةلةسا كَ‬ ‫دامةن‬ ‫يةكةميانو )كوضى‬ ‫يةكجار‬ ‫نةخوكَيندةوارى‬ ‫هةذارى و‬ ‫زكَوردارى‬ ‫دووةميش‬ ‫يشىكةشىكراوة‪،‬‬ ‫‪ (1930‬ث كَ‬ ‫لم لةوكاتةشدا ناوناوة‬ ‫يشانيان كردووة‪ ،‬بة كَ‬ ‫ثةر كَ‬ ‫يشىكةش‬ ‫ ل ث كَ كَ‬ ‫بووبكَ‬ ‫دووسا‬ ‫رؤن(كةدواى يةك‬ ‫)ني ِ‬ ‫)‪3‬‬ ‫ى‪ ،‬نركةى‬ ‫كوردستان‬ ‫لةهةر( سوضكَيىكى‬ ‫مةردايةتىلدانى‬ ‫ئةمةية‪ ،‬سةرهة كَ‬ ‫راستيةكةى‬ ‫كرا(كَي ك‪ِ .،‬‬ ‫قارةمانكَي ك‪،‬‬ ‫كردةوةى‬ ‫دلكَير‬ ‫يتةوة‬ ‫كَ‬ ‫ِ‬ ‫ر‬ ‫دةطة‬ ‫كؤية‬ ‫شانؤى‬ ‫هونةرى‬ ‫سةركردةيةك‪ِ ،‬راثةرينى هكَوزكَي ك‪ ،‬ضينكَي ك يان‬ ‫‪،(1930‬‬ ‫ساكَلى)‬ ‫زانايةك‪ ،‬نةك‬ ‫بؤبةهارى)‪(1931‬‬ ‫شاعيركَي ك‪،‬‬ ‫دةنطى‬ ‫بيروباوةِرى‬ ‫ين‬ ‫كَ‬ ‫داو‬ ‫)كوضى‬ ‫كةشانؤطةرىدواكةوتووى زكَورلكَيىكراويان‬ ‫طةلى كوردى‬ ‫(نمايشىكراوة‪،‬‬ ‫‪1930‬‬ ‫لى)‬ ‫ثاك(لةسا كَ‬ ‫)‪(4‬‬ ‫هةروةها بوونةتة‬ ‫وتةوة‪،‬‬ ‫وشياركرد كَ‬ ‫ه كَ‬ ‫(‬ ‫‪1938‬‬ ‫)‬ ‫لى‬ ‫كَ‬ ‫لةسا‬ ‫شانؤطةرية‬ ‫بةكَلىكوئةم‬ ‫سةرضاوةى بزووتنةوةى ِرزطارى خوازى‪ ،‬بة‬ ‫)يةكةم‬ ‫نؤبةرةى‬ ‫يوذوويى ئةو‬ ‫نمايشىكراوةو وئاواتى م كَ‬ ‫ثكَيى ثكَيويست‬ ‫كوردمان‪ .‬كؤيةبوو‪،‬‬ ‫نةتةوى ناوةندى‬ ‫كارى(قوتابخانةى‬ ‫سةردةمةى‬ ‫يىكى دةره كَ‬ ‫ئامادةكردن و‬ ‫ينانى‪:‬عةلىكورد‬ ‫كاروانى ِركَوذطارى‬ ‫شكَوِرةسوار كَ‬ ‫ئةكتةرةكانيش بريتى‬ ‫موزةفةربووة‪،‬‬ ‫نةتةوةكةمان و‬ ‫شةوةزةنطى‬ ‫لةقكَوناغكَيىكى‬ ‫لى‬ ‫كَ‬ ‫رؤ‬ ‫ِ‬ ‫لة‬ ‫جان‬ ‫زاهيرنورى‬‫بوونة لة‪:‬‬ ‫لةباوةشى‪ِ1‬رذكَيمكَيىكى دةرةبةطى بكَوطةنداو‬ ‫لشادى‬ ‫كَ‬ ‫د‬‫‪2‬‬ ‫ين)دامةن(ثاك‪.‬‬ ‫كَ‬ ‫داو‬ ‫كوضىكَوِرة سوارة لة بنةماكَلةيةكى ناودارو‬ ‫ئةو ش‬ ‫ناميق‬‫كارةكةر‪.‬‬ ‫رؤكَلى‬ ‫رةسولى‬ ‫ثةروةر‪3 ،‬وةك‬ ‫زانست‬ ‫لة ِو‬ ‫ثةروةر‬ ‫ِكورد‬ ‫ثرشنطدار‪-‬‬ ‫يرةيةكىتؤفيق‪5 .‬‬ ‫عبدولىكريم‬‫‪4‬‬ ‫يزى‪.‬‬ ‫كَ‬ ‫عبدولحةو‬ ‫ضرايةكى ِرووناك و ئةست كَ‬ ‫بةهجةت‪-7 .‬‬ ‫ئاسمانى‪ -‬كامي ل‬ ‫عومةرحبيب ‪6 .‬‬ ‫درةوشايةوةو‬ ‫كوردستاندا‬ ‫لةئاسكَوى‬ ‫شوان‪.‬‬ ‫لى‬ ‫كَ‬ ‫رؤ‬ ‫ِ‬ ‫لة‬ ‫هؤرمز‬ ‫جةمي ل‬ ‫حةقى‬ ‫طيانى كورد ثةروةرى و‬ ‫بةهةست و‬ ‫طةورة)مةلموحةمةدى‬ ‫مةلى‬ ‫مخابن‬ ‫نةك تةنيا هةزاران كةسى‬ ‫وظايةتى‬ ‫مر كَ‬ ‫كؤضى‬ ‫‪(1943‬‬ ‫لةساكَلى )‬ ‫لةخةوىزادة(‬ ‫جةلى‬ ‫هكَوشيار‬ ‫نةطبةتى دا‬ ‫نةزانين و‬ ‫خزمةتكَيىكى‬ ‫دواى‬ ‫دوايى‬ ‫لوى‬ ‫ئةوةىطةنج و‬ ‫هةزاران‬ ‫كرد‪،‬بةكَلىكو‬ ‫وتةوة‪،‬‬ ‫كرد كَ‬ ‫نةتةوةكةى طةياند‪،‬‬ ‫و‬ ‫بةطة ل‬ ‫طةورةى‬ ‫ميللةتةكةشى بةسكَوزى شيعرة‬ ‫شاعيرو‬ ‫رةوس‪،‬‬ ‫ضى كَوةك‪:‬فرياد ِ‬ ‫وش و‬ ‫يناوةتة ج كَ‬ ‫وذطارييةكانيةوة ه كَ‬ ‫ثِرئام‬ ‫ئوستادى‬ ‫ئاينى‪،‬‬ ‫زاناى‬ ‫مامؤستاو‬ ‫بيرمةند‪ ،‬ثكَيشىكةوتن و ميللةت ثةروةريةوة‬ ‫خرؤشى‬ ‫وشاعيرىو‬ ‫دادوةرو قازى‬ ‫رةسوارةكؤية‪،‬‬ ‫)دارولعيلمى(‬ ‫زاناى بليمةت‬ ‫ئةوشؤ ِ‬ ‫كةرةوة‪،‬‬ ‫يةكاليى‬ ‫بِرياردةرو‬ ‫كوردثةروةرى ثكَيشىكةوتن خواز‪ ،‬خوالكَيخكَوش‬ ‫كؤيى‬ ‫قادرى‬ ‫لةحاجى‬ ‫هةرطيزناشتوانم‬ ‫مةل‬ ‫حاجى‬ ‫كوِرى‬ ‫موحةمةدى كؤيى‬ ‫بوو مةل‬ ‫كةفةرموويةتى‪):‬بةغةيرى‬ ‫عةبدولىكَيكَبكَلكَيم‪،‬‬ ‫زياترى ث‬ ‫جةليزادةى ناودار بة)مةلى‬ ‫بناغةى‬ ‫جةدى‬ ‫ى تةنيا‬ ‫يهةدانا‪-‬لةكوردستان كَ‬ ‫يوةك كَمةلى طةورة وةنةب‬ ‫طةورة(ئ كَبوو‪.‬‬ ‫دانا(‬ ‫عيلمى‬ ‫شاعيركَيىكى طةورةى نيشتمان ثةروةرى‬ ‫يادت‬ ‫لةطيانت بكَيت‬ ‫سلو‬ ‫هةزاران‬ ‫بةس‪،‬وبةكَلىكو‬ ‫ىو‬ ‫وى بووب كَ‬ ‫سةردةمى خ كَ‬ ‫رلةنوور‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫ث‬ ‫رت‬ ‫ِ‬ ‫طؤ‬ ‫بةخكَيرو‬ ‫زانايةكى بليمةت و مركَوظكَيىكى مةزن و‬ ‫سةرضاوةكان‬ ‫لتى‬ ‫تكَيىكؤشةركَيىكى ثكَيشىكةوتن خوازى ككَومة كَ‬ ‫وطةشةسةندنى‬ ‫سةرهة كَ‬ ‫مكَيوذووى‬‫‪1‬‬ ‫لدان طيانى و بيرو‬ ‫هةست و‬ ‫كةهةردةم‬ ‫بوو‪،‬‬ ‫جةواد‬ ‫لىكى‪2007‬‬ ‫درامالةكؤية‪،‬ثةرتوك‪،‬‬ ‫شانؤو‬ ‫كوردستان‬ ‫لنى خة كَ‬ ‫وشى لةلى ككَومة كَ‬ ‫ه كَ‬ ‫‪25،26‬ئ(كَيش و ئازارى‬ ‫حةمةدبةط‪ ،‬ل)لةطة كَ‬ ‫ ل‬ ‫بووةو هةميشة‬ ‫سينةماوشانؤ‪،‬ذمارة)‬ ‫طؤظارى‬‫‪2‬‬ ‫دواكةوتن و هةذارى نةتةوةكةى‬ ‫ديلييةتى و‬ ‫طةورة‬ ‫مةلى‬ ‫‪1988‬‬ ‫(حوزةيرانى‬ ‫‪2‬‬ ‫ذياوةو بةدركَيوذايى ذيانى باسى ئةو واقيعة‬ ‫رؤشنبيرى‬ ‫يويستيةكى ِ‬ ‫شانؤى‬ ‫كردوة‪.‬‬ ‫بةث كَكوردةوارى‬ ‫ومةكَلى‬ ‫هونةرىلةى ك كَ‬ ‫تفت و تا كَ‬ ‫مةغديد‬ ‫الىكفاية(داناوة‪،‬نوسينى‬ ‫و)فروض‬ ‫رةنطدانةوةيةكى‬ ‫لبةستةكانى كت ومت ِ‬ ‫هة كَ‬ ‫‪43‬‬ ‫حاجى‪ ،‬ل‬ ‫سةردةمةى طةلى كوردمانة نةك تةنيا‬ ‫ئةو‬ ‫ذمارة‬ ‫‪-3‬هةمان‬ ‫لةتكَي)ِرايى‬ ‫سةرضاوةىبطرة‬ ‫لةكوردستانى خواروودا‪،‬‬ ‫طةورة ‪45‬‬ ‫حاجى ل‬ ‫شانؤ‪،‬مةغديد‬ ‫‪2‬‬ ‫ناوى‬ ‫مةلى‬ ‫(سينةماو طةورةشدا‪،‬‬ ‫كوردستانى‬ ‫(ى‬ ‫‪1‬‬ ‫ذمارة)‬ ‫سةرضاوةى‬ ‫هةمان‬‫‪4‬‬ ‫)موحةمةد كوِرى مةل عةبدولى كوِرى مةل‬ ‫لدان‬ ‫كَ‬ ‫سةرهة‬ ‫يوذووى‬ ‫كَ‬ ‫م‬ ‫سةرةوة‪،‬‬ ‫ئةسعةد(ة‪ ،‬دايىكى ناوى )عائشة(ية كوضى‬ ‫درامالةكؤية‪ ،‬ل‬ ‫شانؤو‬ ‫وطةشةسةندنى‬ ‫يزيية‪ ،‬لةبنةماكَلةيةكى‬ ‫حةو كَ‬ ‫حاجى بىكراغاى‬ ‫‪27‬‬ ‫كوردثةروةرو زانيارى خوازو زانست ثةروةرة‬ ‫ ل خةريىكى‬ ‫ى سةد سا كَ‬ ‫كةبةدركَيوذايى س كَ‬ ‫*جةوادحمدبةط كَ سالح‬ ‫يندةوارين لةكوردستاندا‪.‬‬ ‫الوكردنةوةى خو‬ ‫ب كَ‬ ‫‪-‬لةساكَلى ‪ 1946‬لةكؤية لةداي ك بووة‬

‫مةلى طةورة و‪ِ.......‬رةوتى ثكَيش كةوتن خوازى‬

‫‪9‬‬

‫حاجى قادرى ككَويى لة ئةستةمبكَولةوة ئةم ثارضة‬ ‫شيعرةى بكَوحاجى مةل عةبدولى جةلى زادة‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫ناردووة و دةكَل كَ‬ ‫بة غةيرى جةدى ئ كَيوة ك كَيهة دانا‬ ‫لة كوردستا ن بناغةى عيلمى دان ا‬ ‫ئةم زاتة طةورةية )كة ناسراوة بة مةلى طةورة(‬ ‫لةساكَلى ‪1293‬ككَوضى بةرامبةر ساكَلى ‪1876‬زايينى‬ ‫لةشارى ككَوية هاتكَوتة دنياوة لةتةمةنى ثكَينج ساكَلى‬ ‫دايىكى ككَوضى دوايى دةكات لةتةمةنى حةوت‬ ‫ساكَلييةوة دةستى كردوة بةخوكَيندن‪ ،‬دةورى‬ ‫فةقكَييةتى زوو بةسةر بردووةو لةتةمةنى )‪(14‬‬ ‫ساكَليدا لى باوكى دةخوكَينكَيت‪.‬لةتةمةنى )‪(18‬‬ ‫ى‪ .‬كة‬ ‫ى وةردةطر كَ‬ ‫ساكَليدا ئيجازةى زانستى ل كَ‬ ‫باوكى لةساكَلى ‪ 1908‬زايينى كؤضى دوايى دةكات‬ ‫نازناوى سةركَوكى زانايانى )رئيس العلماء(‬ ‫ى ئيتر لةوة بة دواوة بة)مةلى‬ ‫وةردةطر كَ‬ ‫طةورة(لة هةموو كوردستاندا ناوبراوةو ناسراوة‬ ‫هةروةها ِرؤذانة بةشكَيوةيةكى بةردةوام‬ ‫لةهةردوو مزطةوتى طةورةو حاجى‬ ‫مةلئةسعةدى جةليزادة بةضِرى دةرسى بةو‬ ‫خوكَيندكارانة طوتووة كةلةهةموو ليةكى‬ ‫كوردستان ِروويان لةكؤية كردووة‪ ،‬لةساكَلى‬ ‫‪1916‬دا بووة بةئةندامى ئةنجومةنى )وليةت(‬ ‫لةشارى موص ل‪ ،‬لةساكَلى ‪ 1913‬لةسةر داواى‬ ‫مةلى طةورة يةكةمين قوتابخانة لةشارى ككَوية‬ ‫كراوةتةوة لةسةرخواست و ِروولكَينانى لةدةوكَلةت‪.‬‬ ‫هةروةها لة ساكَلى ‪1912‬زايينى دةبكَيتة موفتى‬ ‫شارى كؤية‪ ،‬وة لةساكَلى ‪ 1919‬زايينى دةبكَيتة‬ ‫)قازى ككَوية( لة دادطاى ككَوية‪ ،‬وة لةساكَلى‬ ‫ى بةئةندام‬ ‫‪1924‬زايينى هةكَلدةبوذكَيردر كَ‬ ‫لةئةنجومةنى دامةزراندنى عيراق)المجليس‬ ‫التأسيس العراقى(وةلةوكاتةوة كة لة ئةنجومةن‬ ‫دابووة بةهةموو توانايةكى يةوة ماف و‬ ‫بةرذةوةندى نةتةوايةتى كوردى دلكَيرانة خستكَوتة‬ ‫بةرضاوان و ئةنداكَمىكى كارامةو لكَيهاتوو ديار بووة‪.‬‬ ‫دواى ئةندامكَيتى لة ئةنجومةنى دامةزراندن‬ ‫لةبةغدا كة ماوةكةى شةش مانط بووة هةر‬ ‫بةثلةى قازيةتى )دادوةرى(ماوةتةوة تا ساكَلى‬ ‫‪1928‬ى زايينى‪ ،‬ئينجا دواى ئةم ساكَلة بةيةكجارى‬ ‫وازى لةفةرمانى ميرى هكَيناوةو هةموو ساتةكانى‬ ‫خكَوى بؤ كتكَيب دانان و دةرس طوتنةوة و‬ ‫خوكَيندنةوةو شيعر تةرخان كردووة‪) ،‬مةلى‬ ‫طةورة(لة ناخى دةرونيةوة بكَو هكَوشيار‬ ‫كردنةوةى نةوةى كوردى نوستوو هاوارى دةكردو‬ ‫بيرى لةِركَيطاى ِرزطاربونيان دةكردةوة لةضنط‬ ‫ذكَيردةستى و هةذارى و نةخوكَيندةوارى‪ ،‬مةلى‬ ‫طةورة بؤ كورد بووةو بكَو كورد ذياوةو تكَيىككَوشان و‬ ‫ ل خكَويا‬ ‫ئاخ و غةمى ميللةتى طةلى كوردى لةطة كَ‬ ‫بردكَوتة ذكَير خاك بة دكَلسكَوزى و غةمخكَورى ذيانى‬ ‫تفت و تاكَلى ككَومةكَلى كوردةوارى بووة‪ ،‬وة ض‬ ‫خكَوشييةكى دنياى بكَوخكَوى نةويستووة‪ ،‬وةك‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫دةبينين لةم شيعرة دةكَل كَ‬ ‫) من يةخةى خ كَوم لة ب كَوية دادةدرم‬ ‫ئ كَيوة نابن بة هيض من دةمرم‬ ‫ى من كةيفى ضيم بة دنيا ب كَ‬ ‫ى‬ ‫دةب كَ‬

‫ى(‬ ‫قةومى من وا رةزي ل و رةسوا ب كَ‬ ‫وة هةميشة هةر ضرثاندوويةتى لة‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫طوكَيى ركَوكَلةكانى كوردو دةكَل كَ‬ ‫بة قةولى جاهيالن خ كَوتان‬ ‫مةط كَورن‬ ‫ى بش كَورن‬ ‫ ل لة دنياي كَ‬ ‫بة ضاوى د كَ‬ ‫بؤيةدةتوانين بلكَيين كةوا مةلى طةورة‬ ‫تةواوكةرى بيرى حاجى قادر بووة‪،‬‬ ‫مةلى طةورة هةميشة بة ميللةتى كورد‬ ‫ى هةكَلداوةتةوة‪،‬‬ ‫شانازى كردووة خكَوى ث كَ‬ ‫وة زياتر لة تورك و عةجةم ئةمةى‬ ‫ئةنجام داوة‪ ،‬وةك لة شيعركَيىكيدا‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫دةفةرمو كَ‬ ‫) ميللةت كَيىكة لة قةومى تور ك و‬ ‫عةجةم‬ ‫صاحيبى حةزم و رةزم و بةزم و‬ ‫كةرةم(‬ ‫مةلى طةورة سةبارةت بة كةركوك و‬ ‫نةوتى كةركوك بة شيعر هةكَلويستى‬ ‫خكَوى ئاشىكرا كردووة لةكاتكَي ك دا كة‬ ‫هيض حزبكَيىكى سياسى كورد ِراى خكَوى‬ ‫لة بارةى ِركَيىكىكةوتنةكةى نةوت لة‬ ‫بةروارى ‪ 9/3/1937‬دةرنةبِريوة‪ ،‬ئةوة‬ ‫بؤمان دةردةخا كة مةلى طةورة‬ ‫لم‬ ‫مركَوظكَيىكى لكَيهاتوو مةزنى كورد بوة بة كَ‬ ‫لة ِرؤذطاركَيىكى تاريىكى كورددا ذياوة‪.‬‬ ‫) ئةى كاكى نةفامى طةوج ى م ل‬ ‫هو ِر‬ ‫بنوا ِرة لة دةورى بابة طو ِر طو ِر‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫مةلمحةمةدى )دلوةر( ‪1970-1909‬‬ ‫كةريم شارةزا‬

‫دلوةر نازناوى شاعيرى لكَيهاتووى‬ ‫كورد مةلمحةمةدى كوِرى‬ ‫مةلبرايمى عةودالنية ‪،‬بة‬ ‫ِرةضةكَلةك دةضكَيتةوة سةر زاناى‬ ‫طةورةو ناودارى كورد )ِرةسو ل‬ ‫زةكى( كةلةطوندى بكَيتوشدا‬ ‫ذياوة ئةم شاعيرو زاناية لةساكَلى‬ ‫‪ 1909‬دا لةكؤية لةداي ك بووةو‬ ‫لةتةمةنى حةوت ساكَليدا خوكَيندنى‬ ‫ئاينى لةلى باوكى دةست‬ ‫ثكَيىكردووةو سةرةتاى زانستةكانى‬ ‫ئايين فكَيربووة تاكو طةيشتؤتة‬ ‫كتكَيبى )جامى( دواى كؤضى‬ ‫دوايى باوكى ضؤتة لى )مةل‬ ‫عةلى باداوةيى(ى ئيمام‬ ‫ومامؤستاى مزطةوتى منارة‬ ‫لةكؤية بؤماوةيةكيش لةلى‬ ‫مةلسادقى مةل ئةحمةد‬ ‫خوكَيندوويةتى ولةدوايدا ضؤتة‬ ‫طوندى )هةرتة ل(ى خؤشناوةتى‬ ‫و لةلى )مةل فةتحولى‬ ‫هةرتة ل(خوكَيندوويةتى ئينجا‬ ‫ماوةيةك لةلى مةل بةهائةدينى‬ ‫شكَي خ تةيب و ماوةيةكيش لةلى‬ ‫مةلى طةورةى كؤيةى‬ ‫خوكَيندووةو بووةتة مةليةكى‬ ‫دوانزة عيلم و ئةم مةل زاناو‬ ‫شاعيرة لكَيهاتووة لةِرؤذى‬ ‫‪ 13/12/1970‬دا كؤضى دوايى‬ ‫دةكات‪ .‬دلوةر شاعيركَيىكى‬ ‫بةهرةدارى شيعرى واقيعى‬ ‫بووة وطةلكَي ك شيعرى ثتةوى‬ ‫لةسةر واقيعى دواكةوتووى‬ ‫ميللةتةكةى خؤى نووسيووةو‬ ‫زمانة شيعريةكةى طةلكَي ك ثاراوو‬ ‫ِرةوان بوو‪ ،‬خؤيى بةتةواوى‬ ‫بةزمانى ئةدةبى كوردى‬ ‫كرمانجى خواروو‬ ‫بةستبووةوة‪،‬لةشاعيرة‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫طةورةكانى كورد هؤنراوةكانى‬ ‫نالى وكوردى وحاجى قادرى‬ ‫كؤيى و مةحوى و وةفايى‬ ‫ ل بوو‪ .‬لةشيعرى غةزةلدا‬ ‫زؤربةد كَ‬ ‫نموونةى ناسىكى بةككَيشى سووك‬ ‫هةية لةسةر شكَيوةيةكى دكَلدارى‬ ‫ ل و‬ ‫وةسفى سروشت و طو كَ‬ ‫ ل بةيةكتر دةكات‬ ‫طوكَلزار تكَيىكة كَ‬ ‫ودةيان بةستكَيتةوة بةوةرزى‬ ‫ذيانةوةو ِرؤذى نةورؤزى جةذنى‬ ‫نةتةوةى كوردو لةسةرةتاى‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫هؤنراوةيةكى دا دةكَل كَ‬ ‫ت وخوا طو كَلةكةى بةهارى‬ ‫وةختى شةونم دةبارى‬ ‫ى؟‬ ‫داخوا بةبير ت داد كَ‬ ‫كزةو سؤزى هوزارى‪.‬‬ ‫توخو ا ب كَل كَين بةنةسرين‬ ‫ثةخشانى كاثرضى ضين ضين‬ ‫فةس كَلى ذيان ذياوة‪،‬‬ ‫بةباى نةورؤزى ِرةنطين!!‬ ‫دواى ئةم سةرةتاية ثيرؤزة‬ ‫‪،‬شاعير دةكةوكَيتة دةربِرينى‬ ‫نيشانةجوان وِرازاوةكانى نةورؤزو‬ ‫بةهارو خةمكَلينى فةرشى ككَيو و‬ ‫دةشتةكانى وولتةكةى و‬ ‫ ل و دةروونى‬ ‫كاركردنيان لةد كَ‬ ‫ئادةميزادى ئاشقى ئافرةت و‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫جوانى سروشت و دةكَل كَ‬ ‫فةرشى ك كَيو ِرازاوةية‬ ‫طو كَلى شين ذيايةوة‬ ‫قيوذةى قازو مراوى‬ ‫لةد كَلى دةنطى دايةو ة‬ ‫نةسري ن بةهةواى نةورؤز‬ ‫زولفى سونبو ل بوو ئا كَلؤز‬ ‫ى كوليةوة!‬ ‫سةرلةنو كَ‬ ‫برينى ئاشقى د كَلسؤز!!‬ ‫دلوةرى هةست ناسىكمان هةر‬ ‫لةشيعرى وةسفى سروشت‬ ‫وبؤنةى نةتةوةى ميللةتةكةى‬ ‫خؤيةوة لةهؤنراوةيةكى ديىكةى‬ ‫كةبةبؤنةى نةورؤزى ساكَلى ‪1934‬‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫داي ناوة دةكَل كَ‬ ‫ئةم جةذنةكةنةورؤزة‬ ‫سةحرا وةكو ثيرؤزة‬ ‫نةشئةى بةجوبةى سةوزة‬ ‫نؤنةخشةوو ثيرؤزة!!‬ ‫لةسةرككَيشى دركَيوذيش هؤنراوةى‬ ‫ثتةوى بةبيرى فةلسةفى‬ ‫ئاودراومان‬ ‫ى ميللةتى‬ ‫بؤدةهؤنكَيتةوةودةيةو كَ‬ ‫كورد طةنجى ثكَيشىكةوتوو بيرى‬ ‫ى تاكو‬ ‫زاناو تكَيطةيشتووى هةب كَ‬ ‫ِرزطارى بىكات لةدةردى دواكةوتن‬ ‫ى بةبيرى‬ ‫ى هةكَلىكةو كَ‬ ‫وزاناى واى ل كَ‬ ‫ى ناوناخى بةرد ضى‬ ‫تيوذى بزان كَ‬

‫عةلى بةردةشانى‬ ‫محمد دارياس‬

‫شيعرى ميللى جؤرة شيعركَيىكى باوة لةناو هةموو طة ل‬ ‫ونةتةوةيةكى جيهان كةلةزؤر شوكَين و زؤر كات بةم ستايلة‬ ‫ى شاعيرانى ئةم شكَيوازة زياتريان‬ ‫شيعر دةطوتر كَ‬ ‫نةخوكَيندةوارن و بةهرةى شيعر ووتنيان هةية‪،‬بةلم ئةم‬ ‫جؤرة شيعرة لوازى و كةم وكوِرى و ناِركَيىكى ثكَيوةديارة‬ ‫لةبارةى ككَيش وسةرواو داِرشتنةوة ‪،‬واتة لةِرووى روخسارو‬ ‫ ل ئةمةش دةوةستكَيتة سةرتواناو‬ ‫ناوةرؤكةوة ‪ ...‬بةهةرحا كَ‬ ‫وةستايى خووى شاعيرةكة كةتا ض ِرادةيةك دةتوان كَ‬ ‫ى‬ ‫ى و دةستةواذةو ماناكانى‬ ‫ووشةو ِرستةكان بةجوانى دابِركَيوذ كَ‬ ‫ِركَي ك بخات دةتوانم بكَلكَيم مةرجة ئةكاديميةكانى شيعر نووسين‬ ‫ى وزؤر‬ ‫لةم شكَيوة شيعرةدا زؤربةكةمى دةبيندر كَ‬ ‫سادةوساكارة لةهةمان كات جارى واهةية ثارضة شيعركَيىكى‬ ‫ ل و‬ ‫مييللى دةكةوكَيتة بةر ضاو كاريطةريةكى زؤر لةد كَ‬ ‫ى لةِرووى سؤزو طوزارشت و‬ ‫دةروونى خوكَينةر بةجكَيدةهكَيكَل كَ‬ ‫ماناوة عةلى بةردةشانى يةككَيىكة لةشاعيرانى بابةتةكةمان‬ ‫كةزؤر شيعرى لةمالو ئةول بلوبؤتةوة و مكَيوذووةكةى‬ ‫ ل بةرلةمِرؤ واتة‬ ‫دةطةِركَيتةوة بؤنزيىكةى دووسةد سا كَ‬ ‫سةردةمى ميرنشينى بابانةكان خةكَلىكى دةوروبةرى ناحيةى‬ ‫مةرطةى ناوضةى ثشدةرةو لة هؤزى بةردةشانة‪ ،‬حاجى‬ ‫ى‪-:‬‬ ‫قادرى كؤيى لةم ِرووةوة دةكَل كَ‬

‫دوو) عةلي( ن شاعيروةكو حةسان‬ ‫بةردةشان و حةريرة مةسىكةنيان‬

‫لكَيرةدا دوو ثارضة شيعرى ميللى ئةم شاعيرة بلو دةكةينةوة‬ ‫كة كاتى خؤى لةكاك رؤستةم حةوكَيزى شاعيرم وةرطرتووة‬ ‫ ل دوو ضةثىكة طو لكَ بؤسةر مةزارى‬ ‫بةرلةمردنى لةطة كَ‬ ‫هةردوو شاعير كاك ِرؤستةم و عةلى بةردةشانى ‪.‬‬

‫وةستا طيان تفةنطةكم بؤبىكة‬ ‫تةمةشاى مةكة تةمةشاى ناوى‬ ‫تةمةشاى مةكة بةقلينوضى ضاوى‬ ‫ى وةستاى تةواوى‬ ‫عالة م دةزان كَ‬ ‫ى كةئاسنى زؤر ب ىكَ‬ ‫تفةنطةكم ناو كَ‬ ‫يا ِرةق و ِرووتى هةردةرمان خؤرب ىكَ‬ ‫منةتى لةسةرشانى من زؤرب كَ‬ ‫ى‬ ‫ى ئاسنى ضاب كَ‬ ‫ى‬ ‫تفةنطةكم دةو كَ‬ ‫طوللة طوضىكؤكةى زؤر كةم خوراب كَ‬ ‫ى‬ ‫ياخواسةدجارت ) عةلى( قوربان ب كَ‬ ‫ى‬ ‫ى لةبةرى ث كَيرسىك كَ‬ ‫ى‬ ‫ى دان كَ‬ ‫نيشان كَ‬ ‫ى بشىك كَ‬ ‫ى‬ ‫ى طؤزةى شةربةى ث كَ‬ ‫باو كَ‬ ‫ى لةبانى ئةسريلىك كَ‬ ‫ى‬ ‫نو ِرة نو ِرى ب كَ‬ ‫ى لةبةرى ب كَيرةكان‬ ‫نيشانةى دان كَ‬ ‫ثر كَيشىكى طؤزةى بوضتة فةلةكان‬ ‫داخوازى بىكا ميرى با كَلةكان‬ ‫ئةمةضةكى) عةلى( يةوسةرثشىكى ضةكان‪.‬‬

‫ى وةستاى ضةخماخى داواى حةق دةست‬ ‫كات كَ‬ ‫لة)عةلى(دةكات بابكَيين و بزانين بةردةشانى ضؤن وةلم‬ ‫دةداتةوة‬

‫) حةق دةست(‬ ‫نةوةستايةكم لةر كَيزى ئةتؤ‬ ‫نةحاكمةكم لةكانى بةلىكؤ‬

‫‪10‬‬


‫مامؤستا عةدنان جةما ل‪:‬‬ ‫باواجى قوتابخانةيةك بوو بؤ ئةوانةى ئكَيستا يةكةمين مؤسيقا ذةنى سةر‬

‫ئامادةكردنى كةكؤن‬

‫كات كَي ك ئ كَيمة‬ ‫سةردانمان كرد‬ ‫ئةو لةبةيانيةوة‬ ‫ضاوة ِروةانى‬ ‫دةكردين ئ كَيمة‬ ‫هةرضةندة‬ ‫بةمةبةستى‬ ‫ل كَيثرسينةوةو‬ ‫ساغى و‬ ‫سةلمةتى و‬ ‫ئةحوا كَلى‬ ‫تةندروستى‬ ‫لةهةول كَيرلةما كَلةكة‬ ‫ى خؤى‬ ‫سةردانمان كرد‬ ‫ضونىكة ئةو كةم كَي ك‬ ‫تةندروستى باش‬ ‫نةبوو بؤية‬ ‫ويستمان بةسةرى‬ ‫بىكةينةوةو‬ ‫لةتةندروستى‬ ‫بثرسين‪ .‬ئةو‬ ‫هونةرمةندو‬ ‫مامؤستايةكى‬ ‫مةزنى بوارى خزمةتىكردنى هونةرو زانست بووة‬ ‫يةك كَي ك بووةلةئةندامة سةرةتاكانى دامةزراندنى تيثى‬ ‫مؤسيقاى باواجى كؤيةو لةبوارى هونةريدا خزمةت كَيىكى‬ ‫مةزنى ث كَيشىكةشىكردوة‪ ،‬بؤية لةم‬ ‫بةسةركردنةوةيةماندا ئةو باسى سةرةتاكانى ذيانى‬ ‫خؤي و ت كَيىكة كَلبوون بةهونةرو هةروةها ضؤنيةتى‬ ‫دامةزراندنى تيثى مؤسيقاى باواجى كؤية بؤطؤظارى‬ ‫كةكؤن دةط كَي ِر كَيتةوة‪.‬‬ ‫بةرلةوةى جوابى ضةندثرسياركَيىكمان بداتةوة لةسةرةتاوةبةم‬ ‫شكَيوةية ووتتى)هةمووكاتكَيىكتان خؤشى وشادى ب كَ‬ ‫ى‬ ‫هةرلةكؤيةوة هةتا ئكَيرة بةخكَيربكَين زؤرسوثاس‬ ‫بؤئةوبةسةركردنةوةيةى سوثاسودةست خؤشييةكى طةرم‬ ‫بؤطؤظارى كةكؤن كةلةسةرةتادايةو ناوكَيىكى ثيرؤزى هةية‬ ‫ضونىكة ئةم شوكَينةوارة واتةئةوشوكَينةى ناوى كةكؤنة‬ ‫شوكَينةواركَيىكى مكَيوذوويى يةكةشاعيرى طةورةى كورد مامؤستاى‬ ‫طةلى كورد دواى ئةحمةدى خانى هةكَلطرى بيرى نةتةوةةيى‬ ‫ى لة)مابةينى كةكؤن و هةيبةسوكَلتان شنةى ئكَيواران‬ ‫كوردة كةدةكَل كَ‬ ‫و سايةى سبةينان(ئةوةجكَيطاى شانازيةو دواترلةخودا‬ ‫ى ئيالهى )هةكَليىكةى بةيرةقى كوردى‬ ‫دةثاِركَيتةوةو دةكَل كَ‬ ‫لةدةوران‪-‬لةمابةينى كةكؤن وهةيبةسوكَلتان( جطة لةمةش‬ ‫كةمةرقةدى طةورةو ثيرؤزى شاعيرى طةورةى كوردستان‬ ‫ى‪،‬ئينجا ج كَ‬ ‫ي‬ ‫خاوةنى ئةى ِرةقيب هاتةوة ئةو كَ‬ ‫مةزارطةوسةردةستةى شةهيدان كاكة جةعفةر كةكؤنى‬ ‫ثيرؤزتركرد دوبارة دةستخؤسى ئةوطؤظارة ثيرؤزةتان لكَيدةكةم(‬ ‫ئينجا طفتوطؤيةكةمان دةست ثكَيىكردوئةووةلمى ثرسيارةكانى‬ ‫داينةوة‪.‬‬ ‫ث‪ /‬باسي سةرةتاى ذيانى منداكَليمان بؤبىكةو ساكَلى ضةندو‬ ‫ى لةداي ك بووى؟ ئةدنان جةما ل‪ :‬ئةمن لةدايىكبووى‬ ‫لةكو كَ‬ ‫‪16/2/1945‬شارى حاجى قادرم شانازيةبؤمن كةلةم شارة‬ ‫ضاوم بةدونيا هةكَلكَيناوة‪ ،‬لةطةِرةكى بةفرى قةندى كةدةكةوكَيتة‬

‫‪11‬‬

‫دامكَينى كؤلنكَي ك كةبةِركَيىكةوت واِركَيىكةوتوة سةرةِراى بوونى زاناو‬ ‫مامؤستاى ئاينى كؤلنةكةهةمووى ئةديب و‬ ‫ِرؤشنبيربوون‪،‬لةكؤلنةكةمان ماكَلى زةكى ئةحمةدهةنارى هةبوو‬ ‫هةروةها لوكَيىكى ترئةمن نةمديتبوو ناوى كامي ل بةهجةت بوو‬ ‫هونةرمةندكَيىكى شانؤكارى خؤرسىكبوو دةرضووى هيض‬ ‫ثةيمانطايةك نةبوو بةلم لةبوارى شانؤدا زؤربةتوانابوو‬ ‫لةكؤلنةكةمان ماكَلى عةونى شاعيرو ماكَلى دكَلدارى شارى لكَيبوو‪،‬‬ ‫هةرةوها هةرلةوبةرى كؤلنةكةمان ماكَلى هونةرمةندو‬ ‫مامؤستاى مقاماتى كوردى تايةرتؤفيق بوو ئينجا لةتةنيشت‬ ‫ئةوانيشةوة ماكَلى خةباتىكةروتكَيىكؤشةروِرؤشنبير‬ ‫كاكةخاليددلكَيربووبراى شةهيدجةعفةرعبدالواحيد‪ .‬هةرلةهةمان‬ ‫ ل ئةحمةدى حةمةى‬ ‫طةِرةك ماكَلى شاعيرمةجيدى ئاسنطةرو ما كَ‬ ‫مةل باوكى كاك وريا كةثياوكَيىكى دةنط خؤشو ناسراوقسةخؤش‬ ‫بوو ئةوة شوكَينةوارى سةرةتاى ذيانى من‪ .‬ئةمن هةرلةتةمةنى‬ ‫ ل هةورازترنازانم واتكَيدةطةيشتم كةدونيا هةمووى‬ ‫ي سا كَ‬ ‫س كَ‬ ‫هةرئاوازو طؤراني وخؤشية تاكة سةرضاوةيةكيش كةهةبووب كَ‬ ‫ى‬ ‫ئكَيزطةى كوردى بةغدابوو كةطؤرانيةكانى لكَيدةدا بةتايبةتى‬ ‫طؤرانيةكانى مامةسكَيوةى هةتا سةرئكَيسقان كارى تكَيدةكردم‬ ‫هةتادوايى خؤم لةقوتابخانةكةى ئةو ديتةوة‬ ‫ئةوزؤرزؤركاريطةرى كرد لةمن لةسةرشارى كؤيةش كاريطةرى‬ ‫هةبوو سؤزو فةرامؤشيةكى دةبةخشى بةسةرئةم شارةدا ب كَ‬ ‫ي‬ ‫ى دةكرد ضونىكة لةطةرى ذيابووين و‬ ‫وكَينة ‪ ،‬ئيمة دووجارتامان ل كَ‬ ‫ي بةخشين كةلةسةرةتاى دروست‬ ‫ديبومان خودا ئةوتةمةنةى ث كَ‬ ‫بوونى تيثى باواجى لةضةندئاهةنطكَي ك بةشداريمان كرد ئينجا‬ ‫لةمةولودى ثكَيغةمبةرى با لةهةربؤنةويادو سةيرانطايةك با دةنط‬ ‫خؤشةكانى كؤية طؤرانيان دةطوت هةتا ئكَيستاش دةنطو سةداى‬ ‫ئةوطؤرانيانة لةمكَيشىكو طيانم ماون‪ ،‬كةخوكَيندنى سةرةتايم‬ ‫تةواوكردو ضةندقوتابيةك كةدةنطمان خؤش بووهةكَلبوذاردراين‬ ‫ئةمن بووم كاك سةلح محمدو كوِركَيىكى ترناوى عةباس‬ ‫بووباوكى بةفةرمانبةرى لةهةولكَيرةوة هاتبوةكؤية‪ ،‬ئةوةى‬ ‫كةبوووينة بناغةى تيثى باواجى كؤية ئةمةش بؤمكَيوذووباس‬ ‫دةكةم كة ساكَلى ‪58‬دواى شؤِرى ضواردةى تةموز كةمامؤستا‬ ‫باكورى وةك مامؤستاى ئينطليزى هاتةكؤية بيرؤكةى تيثكَيىكى‬ ‫ى ناونةنرابووباواجى ضةندكةسةكى دةست‬ ‫لطةلكَلةبوو جار كَ‬ ‫نيشانىكرد‪ ،‬طؤرانى بكَيوذةكان بريتى بوون لةكاك سةلح و يوسفى‬ ‫براى و خوشىككَيىكى كةناوى ماريةبوو كةيةكةم ئافرةت بوو لةكؤية‬ ‫هاتةسةرشانؤى هةروةها ضةندقوتابيةكيش دةست نيشانىكرا‬ ‫بؤفكَيربوونى مؤسيقا لةوانة زاهيرمحمدو ابراهيم فةرةجول‬ ‫كةمان و اكرةم باقى عودو نةشئةت حميد و جانا تؤماس دةف‬ ‫‪..‬تةنهاو تةنها كاك سةردارئةحمةد كةهةتائكَيستاش بةردى بناغةى‬ ‫ئةوتيثةيةو وازى لةم تيثة نةهكَيناوةوبةردةوامةو ضةندين كةسى‬ ‫ثكَيطةياندووة ضةندين خولى مؤسيقاى كردؤتةوةو ضةندين‬ ‫قوتابى بةهرةوةرى ثكَيطةياندووة هةرلةخؤمةوةبطرة كةكارى‬ ‫فةرمانبةرى بةولو بةولى داداين ئةوةى بةدواى ثلةوثايةكةوتين‬ ‫ئةو هةرمايةوة‪.‬‬ ‫ث‪ /‬باسى قؤناغةكانى خوكَيندنمان بؤبىكة؟ عةدنان جةما ل‪/‬‬ ‫سةرةتاوناوةنديم لةكؤية تةواوكردو بةهؤى بارى شؤرش‬ ‫لةشؤرشى ئةيلو ل وةكو هةربنةماكَلةيةكى كورد بةرةو قةلدز كَ‬ ‫ى‬ ‫ى ذيانمان بردةسةر دواتركةطةِراينةوة ماكَلمان‬ ‫ِرؤيشتين ولةو كَ‬ ‫ضووة بةغدا دواناوةندى بةشى زانستيم لةقوتابخانةى‬ ‫شةرقيةتةواوكرد دواترلةزانىكؤى بةغدا كؤليوذى ئاداب بةشى‬ ‫ى دةستم بةجموجؤكَلى هونةرى كرد‬ ‫ئينطليزى وةرطيرام لةو كَ‬ ‫بةوزانيارةى لةتيثى باواجى فكَيرى بووبوم لةبةغداش هاتووضؤى‬ ‫ئكَيزطةم دةكرد لةبؤنةكانى زانىكؤى بةغدا كةزؤربةيان كؤيى بوون‬ ‫تيثكَيىكم دروست كردبةناوى تيثى زانىكؤ لةوانة خوالكَيخؤشبوو كاك‬ ‫لةشىكرحةسةن ومحمدحسن وئازادبيال ل وضةتؤشةفيق‬ ‫وضةندقوتابيةكى هةولكَيروشةقلوة ئكَيمة بالدةست بووين‬ ‫ئةطةربراعةرةبةكانيش بؤنةيان هةبا ئكَيمةيان بانطدةكرد‪ .‬ئةوةى‬ ‫ى ِرةنطى دايةوة‬ ‫لةقوتابخانةى تيثى باواجى فكَيرى بووم لةو كَ‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫بيرةوةرى‬

‫وةستا سمىكؤى ئوتوضى‬ ‫ى تازة دةستى بةم كارة‬ ‫‪ 53‬ساكَلة ئوتوضى يةو وادةزان كَ‬ ‫كردووة‬

‫سمىكؤ تةهامحمد لةساكَلى ‪1953‬لةطةِرةكى‬ ‫هةواوان لةكؤيةلةداي ك بووة‪ ،‬لةساكَلى ‪1942‬‬ ‫ضؤتةقوتابخانةى ئولى كؤيةو بووة بةقوتابى و‬ ‫هةتاثكَينجةمى سةرةتاى خوكَيندووة‬ ‫خوكَيندةواريةكةى بايى ئةوة هةية كةثكَيى‬ ‫ى و بخوكَينكَيتةوة‪ ،‬باوكى وةستاسمىكؤى‬ ‫بنوس كَ‬ ‫ئوتوضى واتة وةستا تةهاى حاجى حمةرؤمى‬ ‫بةرطدروو وةستايةكى باش وبةرطدروويةكى‬ ‫لكَيهاتووبووة لةبارةى باوكييةوة وةستا‬ ‫سمىكؤطووتى)باوكم وةستايةكى باش‬ ‫وبةرطدروويةكى لكَيهاتوو بووة لةكؤية خةكَل ك‬ ‫دةيناسن و ثكَيشىكةوتووبوو ضاكةتوثانتؤرى‬ ‫ئةفةنديان و كةواو سةكَلتةى مةليايانى‬ ‫دةدوورى(‪ ..‬وةستاسمىكؤى ئوتوضى لةباوكى‬ ‫يةوة فكَيرى ئوتوكردن دةبكَيت و ئةو ئوتووةى‬ ‫ ل هةى‬ ‫كةيةكةم جار ثكَيش ‪53‬سا كَ‬ ‫بووةوبةِرةذوو ئيشى كردية ئكَيشتاش ماويةتى‬ ‫ى ماوة هةرضةندة‬ ‫لةباوكى يةوة بؤى بةج كَ‬ ‫باوكى وةستا سمىكؤ بةرطدروو بووة بةلم‬ ‫وةستا سمىكؤ نةبؤتة بةرطدروو بةكَلىكو بؤتة‬ ‫ئوتوضى دةربارةى بةرطدروويى وةستا سمىكؤ‬ ‫دةكَلكَيت )ئةمن دةمزانى بدرووم نةمدةزانى‬ ‫بِريارى بىكةم واتة قوماشوشتةكان ببِرم وبِريارى‬ ‫بىكةم‪ ،‬هةربؤيةش نةبوومة بةرطدرو و‬ ‫ِركَيوضىكةى باوكيشم نةطرتةبةر بةلم‬ ‫لةباوكمةوة فكَيرى ئوتوكردن بووم‪ ،‬ئةوكاتة‬ ‫فكَيربوونى ئوتوكردن كاركَيىكى زؤر طران بوو‬ ‫بةهةمووكةس نةدةكرا ضونىكة ئوتوو بةِرذو‬ ‫ئيشى دةكرد دةبوو زؤر وريابى جلةكان‬ ‫نةسوتكَينى(‪ ،‬وةستا سمىكؤ سةرةِراى ئةوى ئةو‬ ‫ئوتوةى هةرماوة كةيةكةم جار ئوتوى‬ ‫ثكَيىكردووة‪ ،‬هةروةها ئةومكَيزةشى هةرماوة‬ ‫كةكارى ئوتوكردنى لةسةردةكات كةتةمةنى‬ ‫زياتر لة ‪100‬ساكَلة وةستاسمىكؤلةم ِرووةوة‬ ‫طوتى )ئةومكَيزةى كةئكَيستائوتوى لةسةردةكةم‬ ‫هى باوكم بوو باوكم كارى بِريارى وبِرينى‬ ‫قوماشى لةسةردةكرد‪ ،‬زياتر لة ‪50‬سا كَ‬ ‫ ل‬ ‫دةبووهةيبوو هةرضةندة نازانم كةباوكم‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫مواليدى ضةندبوو بةلم من لة ‪1956‬وة ئوتوى‬ ‫لةسةردةكةم باوكم زؤر دةمكَي ك بوو هةيبوو‬ ‫ ل زياترة كةمترنى‬ ‫بةِراستى تةمةنى لة ‪100‬سا كَ‬ ‫ية(‪ ..‬كاتكَي ك كارةبا دكَيتة كؤية كارةبايةكة هى‬ ‫مةكينةبووةو ئةوتاقةيةى نةبووة كة ئوتوى‬ ‫كارةبايى كارى ثكَيبىكات بؤية وةستا سمىكؤ‬ ‫هةربةئوتوة ِرذوةكة كارى كردوة تائةوكاتةى‬ ‫لةشةستةكان كارةبا لةكؤية متةوةفير دةبكَيت و‬ ‫كارةباى نيشتمانى فو ل دةبكَيت ئينجا ئوتوةكى‬ ‫كارةبايى دةكِركَيت كةئكَيستاش هةركارى‬ ‫ ل زياترة‪ ،‬وةستا‬ ‫ثكَيدةكات كةتةمةنى ‪ 40‬سا كَ‬ ‫سمىكؤ كةدةست دةكات بةئوتوكردن‬ ‫لةدوكانكَيىكى بوضووك لةنزي ك منارةى مزطةوتى‬ ‫طةورة لةسةرركَيطاى طشتى ناوبازار‬ ‫كةئيستاش لةهةمان دوكان بةردةوامة‪،‬‬ ‫ ل بةرلةئكَيستا لةكؤية ذمارةيةكى كةم‬ ‫‪53‬سا كَ‬ ‫لةخةكَلىكى جلوبةرطيان ئوتوكردوة لةمبارةيةوة‬ ‫وةستا سمىكؤ طوتى )لةكؤيةنزيىكةى ‪20‬كةس‬ ‫جلوبةرطةكانيان ئوتودةكرد ئةويش ئاغاوات و‬ ‫ثياوماقو ل ومامؤستاكان بوون خةكَل ك بةطشتى‬ ‫فةقيربوو زؤركةم جلوبةرطةكانى خؤيان ئوتو‬ ‫دةكرد‪ ،‬مامؤستاهةبوو دةرضووبوو ضاكةت‬ ‫وثانتؤرةكى نةبوو بةقةردوقيست دروستيان‬ ‫دةكرد يان دةيانىكِرى‪ ،‬قات بةدوودينارى بوو‬ ‫ئةمن بةثةنجافلسى قاتم ئوتو دةكردو‬ ‫كراسيش بةدةفلسى هةروةها ئةو دوكانةى‬ ‫ى سةدفلسى بةكركَيم‬ ‫كةكارى لكَيدةكةم بةس كَ‬ ‫طرتبوو كةهةتا ئكَيستاش كركَية لةشارةوانى‬ ‫وةرمطرتية(‪ ،‬وةستاسمىكؤى ئوتوضى‬ ‫لةبةرئةوةى تاكةكةس بووة كةلةكؤية دوكانى‬ ‫ئوتوكردنى هةبووة هةرضى بةرثرس هةبووة‬ ‫لةكؤية جلوبةرطةكانيان بردؤتة لى ئةو‬ ‫بؤئوتوكردن ئةوباس لةوةدةكات كةدةيان جار‬ ‫شةهيدى سةركردة د‪.‬خاليد لةدوكانةكةى لى‬ ‫دانيشتوةو جلى بؤئوتوكردوة هةروةها جلى‬ ‫مةلمستةفاى بارزانى ومام جال ل تاكَلةبانيشى‬ ‫ئوتوكردية دةربارةى ئةمة وةستا سمىكؤ‬ ‫طوتى)كؤنفرانسى ثارتى بوولةساكَلى‬ ‫‪1963‬جةنابى مةلمستةفاى بارزانى و مام‬ ‫جال ل تاكَلةباني لةكؤيةبوون‪ ،‬يةككَي ك هات طوتى‬ ‫ئةو ضاكةتة هى جةنابى مةلية ئوتوى بىكة‬ ‫منيش طوتم‬ ‫بةسةرضاو‬ ‫شوشتم ئينجا‬ ‫ئوتوم كرد كابرا‬ ‫طوتى هةقى‬ ‫ضةندة من‬ ‫طوتم ثةنجا‬ ‫فلس‬ ‫كابراطوتى‬ ‫ثكَينج هةندت‬ ‫ى كةم نية‬ ‫بدةم كَ‬ ‫ئيدى ثكَينج‬

‫ى‪،‬‬ ‫ى منيش طوتم بةزيادب كَ‬ ‫ثةنجايى دام كَ‬ ‫هةرهةمان ِرؤذ يةككَي ك ِرانىكوجؤغةركَيىكى‬ ‫هكَينابوو طووتى هى مام جاللية ئوتوى بىكة‬ ‫منيش ئوتومىكرد مام جال ل كةضوو‬ ‫بؤكؤنفرانس بةثكَييان بةناوبازاردا ِرؤيشت(‪.‬‬ ‫وةستاسمىكؤى ئوتوضى بةشدارى كارى‬ ‫سياسى و حيزبايةتى نةكردوة بةلم ثشتطيرى‬ ‫هةموو كاركَيىكى باش دةكات‬ ‫ئةطةرهةركةسكَي ك و هةرلينكَي ك بيىكات لةم‬ ‫ِرووةوة طوتى )لةسةردةمى بةعس ِرؤذانة‬ ‫هةزاران جار ِرووبةِرووى مةرط دةبووينةوة‬ ‫من ثكَيشمةرطايةتيم نةكردية بةلم لكَيرة‬ ‫لةناوشار زؤرلةثكَيشمةرطة ئازاتربووين ضونىكة‬ ‫ي ئازادبوون و دةست‬ ‫ثكَيشمةرطة لةدةر كَ‬ ‫بةسةرنةبوون بةلم ئكَيمةِرؤذانة هةميشة‬ ‫ِرووبةِروى ترس وتؤقاندن ومةرط‬ ‫دةكراينةوة( وةستا سمىكؤ شايةدى ضةندين‬ ‫ِرووداوة كةلةناوكؤية ِروويانداوة بةهؤى‬ ‫ئةوةى شوكَينةكةى لةناو ضةقى بازارى كؤيةية‬ ‫ئةو هةموو ِرووداوةكانى زؤرباش لةيادة‬ ‫وةكو ئاهةنط طكَيران بةبؤنةى ‪ 14‬تةموزى‬ ‫‪1958‬و هةروةها كارةساتى ‪1963‬و ضةندين‬ ‫ِرووداوى تر‪ .‬وةستا سمىكؤى ئوتوضى بةهؤى‬ ‫ثيشةكةى ِرووبةِرووى ضةندين ككَيشة بؤتةوة‬ ‫بةلم هةرطيز بيرى لةوة نةكردؤتةوة‬ ‫وازلةكارةكةى بهكَينكَيت لةم ِرووةوة‬ ‫طووتى)جاركَيىكيان ئةمنكَي ك هات زابتيش بوو‬ ‫طوتى ئةو ثانتؤرةم لؤئوتوبىكة‪ ،‬لةكاتى‬ ‫ئوتوكردنةكةثانتؤرةكةى سوتا منيش طوتم‬ ‫خواية ضى بىكةم بةخوداى ئةو زاكَلمانة ئكَيستا‬ ‫ئيعدامم دةكةن لةخواوة ِرزطارم‬ ‫بوو‪،‬ثانتؤرةكةم لؤ ثكَيوضاوةو كةهات دامىكَ‬ ‫ِرؤيشت‪ ،‬هاتةوة طوتى وةستا ئةمة بؤواى‬ ‫لكَيهاتوة منيش طوتم تازة قةوما ضيبىكةم طوتم‬ ‫كاكة كةخؤت هينات بؤخؤى سوتابوو‪،‬شوكر‬ ‫هيوضى نةكردونةطوت و ِرؤيشت و نةهاتةوة(‪.‬‬ ‫خةكَلىكى كاتكَي ك جلوبةرطةكانيان دةبةن‬ ‫بؤئوتوكردن ضةندين جار واِركَي ك دةكةوكَيت كة‬

‫‪12‬‬


‫د‪.‬ئيبراهيم مام خدر يةكةم كؤيى لةسويد‬

‫ى لةكوضةكانم لةذنة سويديةكةم‬ ‫" لةخؤشةويسى دايىكم يةك كَ‬ ‫ناوناوة )ِرةعنا("‬

‫د‪ .‬ئيبراهي م مام خدرلةسا كَلى‬ ‫‪ 1955‬ةوة كوردستانى بةج كَيه كَيشتووة‪،‬‬ ‫لةسا كَلى ‪ 1965‬دةطاتة سويد بةمةش‬ ‫يةكةم كؤيى دةب كَيت لةولتى‬ ‫سويد‪ .‬بؤئةوةى خو كَينةرانى ) كةكؤن(‬ ‫لةذياننامةى ئةوكةسايةتية‬ ‫ئاطاداربىكةينةوة ث كَيوةنديمان ث كَيوةكردو‬ ‫ئةويش ئةو زانياريانةى‬ ‫لة ضةثةوة بؤ راست‪ :‬فاتح سةعيد ) كةركوك( ‪ ،‬خوا ل كَيخؤشبوو بةسوثاسةوةبؤناردين هةروةها‬ ‫سة عيد ئاورةحمان‪ ،‬حةسةن محةمةد عةلي) كةركوك( ‪،‬‬ ‫ى زانيارى دى‪،‬‬ ‫سودم وةرطرت لةهةند كَ‬ ‫ئيبراهيم سابير خدر) كؤية( ‪ ،‬حةمة سة عيد ورط ز ل ئيستانبؤ ل كةلةسةردان كَيىكى د‪ .‬ئيبراهيم دا‬ ‫بؤشارى بةرلين لة ‪ 2002‬دا لةما كَلى د‪ .‬حسن محمد على ضاوث كَيىكةوتن كَيىكمان‬ ‫ ل سازدابوو بؤزانيارى خؤم دةربارةى ئةوكؤيانةى كةماوةيةكى‬ ‫لةطة كَ‬ ‫دوورو در كَيوذة لةهةندةران دةذين‪.‬‬

‫لةدايىككَيىكى بنةماكَلة سالحى بةناوى ِرةعناولةباوككَيىكى غةفوورى بةناوى حاجى‬ ‫سابيرمام خدرلةساكَلى ‪1933‬كوِركَيىكيان لةطةِرةكى قةلت لةشارى كؤية لةداي ك‬ ‫ى وناوى لكَيدةنكَين ئيبراهيم‪ ،‬كةلةئةوروثا بةدكتؤرئيبراهيم مام خدر ناسرا‪،‬‬ ‫دةب كَ‬ ‫هةرلةكؤية خوكَيندنى سةرةتايى تاثؤلى ثكَينج لةقوتابخانةى)الثانية(م تةواوكرد‬ ‫لةخانوةكةى حمةشين بوو نزي ك مزطةوتى منارة لةطةِرةكى قةلت‪ ،‬لةناوقوتابيان‬ ‫ى دةناسرا‪ ،‬ضونىكة لةوقوتابخانةية ثؤلى شةشى تكَيدانةبوو‪ ،‬بؤية‬ ‫بةقوتابخانةى سةر كَ‬ ‫بةناضارى دةضكَيتة قوتابخانةى خوارةوةلةشوكَينى كتكَيبخانةى كؤيةى كؤنبوو‪،‬‬ ‫كةئكَيستابؤتةباخوضةيةكى خنجيالنةى ناوبازاربة)الولى(بةناوبانطبوو‪،‬يةكةم‬ ‫ى مام جالليش لةوقوتابخانةية بووة‪ ،‬لةساكَلى‬ ‫قوتابخاننةى فةرمى كؤية بوو‪،‬لةو كَ‬ ‫‪1946‬سةرةتايى تةواو دةكةن و دةضنةقوتابخانةى ناوةندى كةهةتاثؤلى سكَيى‬ ‫هةبوو‪ ،‬بؤدواناوةندى لةبةرئةوةى لةكؤية نةبوو دةضنةكةركوك‪ ،‬لةساكَلى ‪1954‬لقى‬ ‫زانستى لةكةركوك تةواودةكا بةثلةيةكى باش‪ ،‬ضونىكة لةلى ثؤليسو دةزطاكانى‬ ‫ئاسايشى ئةوسةردةمةبةشيوعى ناسرابوو‪،‬بؤية بةكَلطةنامةى ِرةفتارباشيان نةداية‬ ‫ى‪ ،‬ئةودةكَل كَ‬ ‫ى‬ ‫ى و نةلةهيض شوكَينكَيىكيش دامةزر كَ‬ ‫ى ئةوةش نةى دةتوانى بخوكَين كَ‬ ‫ب كَ‬ ‫هةرمن نةبووم بةكَلىكوبؤماوةى ساكَلكَي ك من و حةوكَيزوةهاب و بةكرمةعروف بووين‬ ‫ى ئةوةى دامةزركَين هةرخةريىكى‬ ‫كةهةردوكيان مامؤستايةتيان تةواوكردبوو‪ ،‬ب كَ‬ ‫دامةزراندن بووين‪ ،‬دواى ساكَلكَي ك بؤهةمان بةكَلطةنامةضووم بؤبةغدا لةناوةندى‬ ‫ثؤليسخانةيةك داواى ئةوبةكَلطةنامةيةم كرد‪،‬كةضى ياريدةدةرى ثؤليسخانةكة‬ ‫كابرايةكةى عةرةبى نةتةوةثةرست بووهةرخةري ك بوولكَيشمدا دةرى كردمة‬ ‫دةرةوةو هةزارجنكَيويشى بةكورد دا‪ .‬بةِركَيىكةوت لةبةغدا توشى كاك عمرجال ل‬ ‫حةوكَيزى بووم لكَيى ثرسيم ضدةكةم لكَيرة منيش مةسةلةكةم بؤطكَيِرايةوة‪ ،‬بؤِرؤذى‬ ‫دوايى ثاسةثؤرتةكى بؤهكَينام كةدةتوانم ثكَيى بوضم بؤتوركيا لة ‪1955‬هاتمة‬ ‫ئيستانبؤ ل‪ ،‬دواى ئةوةى تاقيىكردنةوةكةيان ثكَيى ئةنجام دام ناوى خؤم لةكؤليوذى‬ ‫ى ضةندكوردكَيىكى عيراق و ئكَيران و توركيام ناسى‬ ‫ثزيشىكى تؤماركردو وةرطيرام لةو كَ‬ ‫وةك )موساعةنتةر‪،‬مةدةدسةرحةد‪،‬سةعيدكرمزى تؤثراك ناسراو‬ ‫بةدكتؤرشوان‪،‬سةعيد عبدالرحمن‪،‬محمدسعيدعباس‪،‬عمران فةيلى‬ ‫‪،‬فوئاددةروكَيش‪،‬تةلعةت شةريف‪،‬جما ل علمدار‪،‬حسةن محمدعلى‪،‬غازى‬ ‫دزةيى‪،‬حةسةن شةتةوى‪،‬خةجؤى موسا‪،‬نةجات ِرئوف قةرةداغى‪،‬فايةق ئؤجان‬ ‫‪..‬هتد(ثكَيىكةوة كؤمةكَلةى قوتابيانى كوردمان دامةزراند خؤشم سىكرتكَيرةكةى بووم‬ ‫تاكو ‪ ،1962‬ضونىكة دةمويست خوكَيندنةكةم تةواو بىكةم لة ‪ 1963‬بووم بةثزيش ك و‬ ‫يةكسةر وةك ثزيشىكى ثراكتي ك لةبةشى نةشتةرطةرى وهةناو دةست‬ ‫بةكاربووم‪،‬دوايش ئةزمونى نةشتةرطةريم داو دةرضووم‪.‬‬ ‫ ل كؤمةكَلةى‬ ‫لةوماوةية ضةندين ضالكيمان ئةنجام داوة هةوكَلكَيىكى زؤرمان لةطة كَ‬ ‫خوكَيندكارانى كورد لةئةوروثا تالة ‪ 1963‬دا بةئةندام وةرطيراين بةم بؤنةيةوة‬ ‫د‪.‬كما ل فوئادنامةى وةرطرتنةكةى بؤناردين‪ ،‬تائةوكاتة كؤمةكَلةى خوكَيندكاران دانيان‬ ‫ثكَيدانةدةناين ضونىكة د‪.‬كما ل دةى زانى من شوعيم !دواى وةرطرتنمان لةكؤمةكَلة‬ ‫ ل ئابوونةكةمان سالنة لةِرؤذى نةورؤزدا يادى‬ ‫سوثاسنامةيةكمان بؤناردلةطة كَ‬ ‫ئةوِرؤذةمان‬ ‫دةكردةوة‬ ‫ضوارسالن‬ ‫لةنةورؤزدا‬ ‫كؤدةبووينةوة)‬ ‫‪،1958 ،1957‬‬ ‫‪، 1959‬‬ ‫‪(1960‬مةبةستى‬ ‫سةرةكى ئكَيمة‬ ‫نوكَيىكردنةوةى‬ ‫هةستى نةتةوايةتى‬ ‫كوردبوولةتوركيا لة‬ ‫‪6‬ى حوزةيرانى‬ ‫‪ 1963‬بةيانيةكةى‬ ‫ئةوةى‬ ‫راوةستاوةكان‪:‬‬ ‫لة‬ ‫دووثؤليس هاتنة‬ ‫ماكَلةوةو فةرمانى‬ ‫ى دكتؤر ئيبراهيمة‬ ‫ناوةراست كَ‬ ‫ثشىكنين و طرتنيان‬

‫‪13‬‬

‫قائيمقامى كؤية‬ ‫خةلتى ذنى نموونةيى وةردةطركَيت‬

‫ِرؤذى ‪ 8‬ى مارسى ‪ 2009‬ركَيىكخراوى تواناسازى‬ ‫ئافرةتان بةهاوكارى وةزارةتى مافى مرؤظ‬ ‫)خةلتى تواناسازى بؤئافرةتانى نموونةى(‬ ‫لةِرؤذى جيهانى ذنان ركَيىكخست لةشارى‬ ‫هةولكَير‪،‬كةئةم خةلتة تايبةت كرابوو وةك‬ ‫ ل ودةستىكةوتةكانى ئافرةتى‬ ‫ِركَيزلكَينانكَي ك لةهةو كَ‬ ‫نموونةيى بؤخزمةتىكردنى كؤمةكَلطاى كوردستان‬

‫بؤ ئةو ئافرةتانةى كةلةبوارى خزمةتطوزاريدا‬ ‫تواناى خؤيان بةكارهكَيناوةو خزمةتكَيىكى‬ ‫بةرفراوانيان وةكو ذن ثكَيشىكةشىكردوة‪ ،‬بةِركَيز‬ ‫كوردؤعمرعبدللة قائيمقامى كؤيةئةم خةلتى‬ ‫ِركَيزلكَينانةى ثكَيشىكةشىكرا وةك ذنكَيىكى نموونةيى كة‬ ‫لةبوارى خزمةتطوزاري كؤمةكَلطاى كوردستاندا‬ ‫خزمةتكَيىكى بةرفراواني وةكو ذن ثكَيشىكةشىكردوة ‪،‬‬ ‫شايةنى باسة كةبةِركَيز كوردؤعمر ضوارةمين‬ ‫جارة كة ِركَيزلكَينان وخةلتى لةوشكَيوةيةية‬ ‫وةردةطركَيت‪ ....‬كوردؤ عمر لةساكَلى‬ ‫‪1961‬لةباخةكانى حةمامؤك لةكؤية لةداي ك بووة‬ ‫خوكَيندنى سةرةتايى وناوةندى لةكؤية تةواو‬ ‫كردوة ئامادةيى ثيشةسازى لةهةولكَيرتةواو‬ ‫كردوة‪ ،‬كؤليوذى ثةروةردة‪-‬بةشى مكَيوذووى لةساكَلى‬ ‫‪ 2006‬لةزانىكؤيى كؤيةتةواوكردوة‪،‬لةساكَلى ‪1980‬‬ ‫ثةيوةندى بةِركَيىكخستنةكانى كؤمةكَلةى‬ ‫ِرةنجدةرانةوة كردوة‪،‬ساكَلى ‪ 1980‬لةفةرمانطةى‬ ‫ى لةساكَلى ‪ 1985‬بةهؤى‬ ‫بةريد لةكؤية دادةمةزر كَ‬ ‫كارى سيلسى لةليةن دائيرةى ئةمنى بةعس‬ ‫طيراوةو لةسةركارةكةى لبراوة‪،‬لةساكَلى‬ ‫‪1991‬لةشانةضةكدارةكانى بروس ك كارى كردوة‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫ئةحمةد دلزارى شاعير‬ ‫ى من ثكَيم شيعر نية‪،‬ئةطةر‬ ‫ى وةزن دادةن كَ‬ ‫زؤركةس شيعرى ب كَ‬ ‫ى ئاوازى تكَيدابكَيت‬ ‫ى دةب كَ‬ ‫شيعرئازاديش ب كَ‬

‫ ل يادى لةداي ك بوونى‬ ‫رِؤذى ‪ 8/1/2009‬كةسا كَ‬ ‫مامؤستاى شاعير ئةحمةد دلزاربوو ستاف كَيىكى‬ ‫طؤظارى كةكؤن كةث كَي ك هاتبوون لة ل كَيوذةجةل ل‬ ‫و هاوذين صليوةو ثةيوةست خؤشناو سةردانى‬ ‫بة ِر كَيز مامؤستايان كرد لةهةول كَير لةما كَلةكةى‬ ‫ ل يادى لةداي ك بوونى‬ ‫خؤى كةبةبؤنةى سا كَ‬ ‫سةردانيان كردو ضةثىكةطو كَلى ئةوسا كَليادةيان‬ ‫ث كَيشىكةشىكردو هيواى تةمةندر كَيوذى‬ ‫وساغوسةلمةتيان بؤخواست‪ ،‬هةرلةو كَيدا‬ ‫ ل ئةنجامدا كةمامؤستا‬ ‫ضاوث كَيىكةوتن كَيىكيان لةطة كَ‬ ‫باسى ذيانى خؤيى و كؤيةو ئةدةب و ِرؤشنبير ى‬ ‫و قؤناغةكانى كرد بةهؤى زؤرى تةمةن و‬ ‫ئةزمونى لةم بوارةدا هةرضةندة مامؤستا‬ ‫ئةو ِرؤذة هةشتاونؤيةمين مؤمى تةمةنى‬ ‫داطيرساند كةبةم تةمةنةوة ئةو هةرئامادةبوو‬ ‫ى‪،‬كةكؤن‬ ‫لةسةرذيان و ئةدةبيات بدو كَ‬ ‫بةخؤشحا كَلى يةوة ئةم‬ ‫ضاوث كَيىكةوتنةبلودةكاتةوةو هيواى تةمةن‬ ‫در كَيوذى بؤمامؤستاى شاعير دةخواز كَيت‪.‬‬

‫كةكؤن‪ :‬مامؤستا باسكَيىكى كورتى سةرةتايى ذيان و لوي‬ ‫خؤتمان بؤبىكة؟‬ ‫ئةحمةددلزار‪ :‬زؤرجار طوتوومة لةئكَيوارةى هةشتى مانطى‬ ‫يةكى ساكَلى ‪1920‬بةرلةِراوةستانى شةرى يةكةمى جيهان‬ ‫بةضوار مانط ئينجا ئةمن ضاوم كردةوةوشعورم ثةيداكرد‪،‬‬ ‫سةيرم كرد باخوضةكةمان زؤرداروبارى جوان و طوكَلى تكَيدابوو‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫ديمانة‪ :‬كةكؤن‬

‫باوكم زؤرحةزى بةطوكَلوطوكَلزار دةكرد‪ ،‬هةرلةماكَلى خؤمان‬ ‫كتكَيبخانةيةكى هةبوو كتكَيبى زؤرباشى تكَيدابوو زؤربةيان‬ ‫فارسى بوون و وةزؤردةستخةتيشيان تكَيدابوو ئةوكتكَيبةى‬ ‫زؤربةكةكَلىكو باشبوو كتكَيبى شانامةى فيردةوسى بوو‬ ‫كتكَيبةبةناوبانطةكةى جةللةدينى ِرؤمى بوو كةلةبارةى‬ ‫فةلسةفة نوسيويةتى مةسنةوى مةعنةوى و ئينجا باوكم‬ ‫ ل و‬ ‫بةدةنط دةيخوكَيندةوة‪ ،‬شانامةباسى ِرؤستةمى زا كَ‬ ‫جؤرةها شتى تكَيدابوو بؤى شى دةكردينةوة‪ ،‬كوردى بةلى‬ ‫ى خؤشبوو حةزم دةكرد ِرؤذكَي ك لةِرؤذان ببمة‬ ‫منةوة زؤرم ث كَ‬ ‫شاعير بةلى من وابوو كةشاعيرثكَيغةمبةرة ضؤن ثكَيغةمبةر‬ ‫وةحى بؤدكَيت شاعيريش بةهةمان شكَيوة‪ ،‬بؤيةزؤرم‬ ‫حةزدةكرد ببمة شاعير ئةوةيةككَيىكيان‪ ،‬دووةميشيان بنةماكَلةى‬ ‫ئكَيمة شيعردؤست بوون نةنىكى من دايىكى باوكم خوشىكى‬ ‫ئةميناغا كوضى حاجى بةكراغاى شاعيربووة نةنىكة‬ ‫)سوراحى(م وةنؤبراى هةبووة هةرنؤبرايان كةم وزؤر‬ ‫شاعيربووين بةتايبةتيش )ئةميناغاى ئةختةر( شاعيركَيىكى‬ ‫زؤرناس ك بووة‪ ،‬باوكى ئةمانةش حاجى بةكراغا ناوبانطى‬ ‫شيعرى قاسيدة وةيةككَي ك بووة لةشاعيرة طةورةكان لةِركَيزى‬ ‫شاعيرة طةورةكانى سةعدى و حافزى و ئةوانة بووة‪،‬‬ ‫مسعودى مةلى طةورةش باسى كردووة‪ ،‬مةلشوكريش‬ ‫ئةوانيش شارةزان و دةزانن شيعرةكانى زؤربةئةهميةتة‬ ‫ديوانكَيىكى دؤزراوةتةوة بةوئاخيرةى هةمووى شيعرى فارسية‬ ‫بةلم شيعرى جوانى تكَيداية تةخميسى حافيزى شيرازى‬ ‫كردووة‪ ،‬جائةمانةو لةو جةوةدا خؤى كؤية جوانةو خؤتان‬ ‫ى بةرةوطوتنى شيعر‬ ‫كؤيين ودةزانن خةكَل ك ِرادةككَيش كَ‬ ‫ِراستةشيعر ويراسى نية نةق ل ببكَيت لةيةككَيىكةوة بؤيةككَيىكى تر‪،‬‬ ‫واتا بؤماوةيى نية بةكَلىكو بةهرةيى ية لةجةوةكى باش نةبى و‬ ‫ى زؤركةس‬ ‫ي و دةثوككَيتةوة ودةرناكةو كَ‬ ‫ى دةكةو كَ‬ ‫خزمةت نةكر كَ‬ ‫ي دةكةن بةلم لةزروفى ناخؤش دانةيةكيان‬ ‫باش دةست ث كَ‬ ‫ى‪.‬‬ ‫دةكةو كَ‬ ‫كةكؤن‪ :‬هةرلةسةرئةم وةلمة دةبينين فايةق بكَيىكةس‬ ‫شاعيربووة شكَيركؤى كوِركَيشى شاعيرة لةخانةوادةى ئكَيوةش‬ ‫خوشىكة فريشتةو مامؤستاكةريم شارةزاو بؤخؤت و‬ ‫كوِرةكةشت شاعيرن ئايةئةمةبؤضى دةطةِركَيتةوة؟دةب كَ‬ ‫ى‬ ‫ى لةسةرئةم شتانة ياخود دروست‬ ‫ويراسى كاريطةرى هةب كَ‬ ‫بوونى ئةم بيئةية وادةكات هةرلةهةرزةكاريةوة‬ ‫شيعرخؤشةويست بكَيت؟‬ ‫ئةحمةددلزار‪ :‬بؤئةوةى دةطةِركَينمةوة ئينسان دةب كَ‬ ‫ى‬ ‫ى جةويشت‬ ‫ى ئةطةربةهرةت نةب كَ‬ ‫بةهرةى شيعرى هةب كَ‬ ‫ى ناتوانى شيعربنوسى‪ ،‬ئةما ئةوبةهرةية بةضى‬ ‫بؤبِرةخس كَ‬ ‫ثةروةردةدةبى‪ ،‬بةبيئة‪ ،‬تؤلةذينطةيةك بى هةموو دةوروبةرت‬ ‫شاعيربى شيعرِرةواجى هةبكَيت لةم بةم شكَيوةيةش برةوى‬ ‫هةبكَيت لةدوايشدا تةبيعةت خؤش بى زياتر ئينسان‬ ‫ِرادةككَيشكَيت بؤشيعر ووتن ‪،‬بؤية بةبةنةماكَلةوة ئكَيمة من‬

‫‪14‬‬


‫وكةريمى برام و خوشىكم و ئازادى كوِريشم شيعرمان هةية‬ ‫بيئة تةئسيرى زؤرة ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬يةكةم شيعرت كةى نوسيوةو كةى بلو كراوةتةوة؟‬ ‫ئةحمةددلزار‪ :‬يةكةم شيعر‪ ،‬شيعرم زؤرووتوة‪ ،‬هةند كَ‬ ‫ى‬ ‫شتى بةسيتم ووتوة كةسةرةتاى شيعرةو هكَيشتاوةكو‬ ‫شاعيردةرنةكةوتووم ‪،‬ئةووة لةمتةوةستةى كؤية بووين‬ ‫كةكراوةناوةندى لةكؤية من يةكةم كةس بووم ضوومةئةو كَ‬ ‫ى‬ ‫‪،‬ئينجائةوانةى كةلةطةكَلم بوون ناميقى عةلغاى بوو‪،‬نافيزى‬ ‫جةل ل ئاغاى بوو مام‬ ‫ئةسعةدبوو)ئةسعةدمحمد(مةجموعةيةك كةضووين ساكَلى‬ ‫يةكةم هةرلةمةكتةبى ئول نزي ك مزطةوتى جومعة بوو ‪،‬ساكَلى‬ ‫دووةم ضووينة طةِرةكى سةرةوةماكَلى حاجى سليمانى‬ ‫ى كةتازة‬ ‫‪،‬ساكَلى سكَييةم ‪ 1940-1939‬هاتينة مةكتةبكَيىكى نو كَ‬ ‫دروست كرابوو كة وةختى خؤى تةويلة بوو هى حمة‬ ‫زياداغاى ئينجا بةطةض يةك ذوورى دركَيوذيان بؤكردوو ئةوكاتة‬ ‫ى خةرجىكردوة سةددينارى ئةوكاتى‬ ‫وتيان سةد ديناريان ل كَ‬ ‫ى بووين لةناكاو ِرمةى هات‬ ‫زؤربووئينجا ئكَيمة لةو كَ‬ ‫ى دروست كرابووئينجا‬ ‫ى كةنو كَ‬ ‫هةمووخانوةكة هاتة خوار كَ‬ ‫ئةوة ل شت بكَيتة يادم ئةوة بوو وتم‪:‬‬ ‫مةكتةبةكةى دةرى شار‬ ‫ى تةويلةى ثار‬ ‫يةعنى ج كَ‬ ‫ل كَيى خةرج كرا سةددينار‬ ‫بةتاقةوة بةديوار‬ ‫هةموو ِرم ا بةيةك جار‬ ‫ئةوة سةرةتاى شيعرنووسين بوو دواتر كةدةستم بةشيعر‬ ‫نوسين كرد قوتابى سكَيى متةوةستةبووم ئةوة ل شيعرم‬ ‫ئةوةبوو كةبةكورديو عةرةبى شتكَيىكم نووسى بوو‬ ‫ضةندم ووت خو كَيندن بةسة‬ ‫يائوهيلة ل مةدرةسة‬ ‫زانين ض ثارة ناكا هةي ا ئيال ميىكنةسة‬ ‫ضونىكة كوضة ما كَلينتان‬ ‫ئةول منة ل هةندةسة‬ ‫ئيشىكردنتان باشترة‬ ‫من تةشريحة ت سةرحةسة‬

‫‪15‬‬

‫سةرو ما كَلى يةكدى مةخؤن‬ ‫ب ل غةدرى خةترةسة‬ ‫ئةوة ئةوها دةستم ثكَيىكرد جالةوةو دوا شيعرم دانا بةكوردى‬ ‫ ل توانيم شيعرى مةزبووت ركَي ك بخةم‪.‬‬ ‫لةزةمةنى يةك سا كَ‬ ‫كةكؤن‪ :‬زؤرجاردةكَلكَين شاعير سةرةتا بةشيعرى دكَلدارى‬ ‫ى بؤبوارةكانى ترئةوة‬ ‫ي دةكات دواتر ثة ل دةهاو كَ‬ ‫دةست ث كَ‬ ‫ضؤن دةبينى تؤضؤن دةستت ثكَيىكرد؟‬ ‫ئةحمةددلزار‪ :‬شيعرى دكَلداريم زؤرنوسيوة نيشتيمانيم‬ ‫نووسيوة هةرلةساكَلى يةكةم شيعرى دكَلداريم زؤرنووسيوة‬ ‫ ل بوو‪.‬‬ ‫ديوانةكةم زؤرشتى تكَيداية‪.‬ئةوكاتة تةمةنم بست سا كَ‬ ‫كةكؤن‪:‬دياردةى كاريطةرى شاعيركَي ك بةسةرشاعيرانى‬ ‫ترةوة‪،‬شاعيران سودلةيةكتروةردةطرن بيروبةهرةى‬ ‫يةكترهةكَلدةموذن بةجؤركَيىكى ترهةكَلى دةشكَيلنةوةو‬ ‫دايدةِركَيوذنةوة واتة ثكَي ك ضوونى وكَينة لةنكَيوان دووشاعير‬ ‫تاضةندثةسندة ‪،‬ضؤن لةوةدةِروانى شاعيركَي ك بيروبةهرةى‬ ‫شاعيركَيىكيتر وةربطركَيت لةقالبكَيىكى تردايركَيوذتةوة‪.‬‬ ‫ى ئةوةى خؤم باسبىكةم ئةوةى‬ ‫ئةحمةددلزار‪ :‬باجار كَ‬ ‫كةتةئسيرى كردة سةرمن كردمية شاعيربةثلةى يةكةم باوكم‬ ‫تةشجيعى كردم باشترين داستانى شانامةى بؤدةخوكَيندينةوة‬ ‫وديىكردة كوردى باسى ثاكَلةوانيةتى و ئازايةتى وئةوانةى‬ ‫دةكرد‪.‬ئةوةزؤرتةئسيرى لكَيىكردم وةك ثكَيم ووت هةرلةمنايوًكَليى‬ ‫يةوة حةزم لةشيعردةكردو شاعيرم بةثكَيغةمبةر دةزانى‬ ‫تةئسيرى دووةم دةوروثشتم وةكو طوتم نةنىكم و ئةوان‬ ‫شاعيربوون و باوكيشم شيعرى بؤدةخوكَيندينةوة‬ ‫ئةوشيعرانةش تةئسيرى تكَيىكردم ثاشان لةضوارى سةرةتايى‬ ‫ ل بوو لةو كَ‬ ‫ى‬ ‫بووم ساكَلى ‪ 1934‬بوو عومرم ضواردةسا كَ‬ ‫لةزمانى كوردى وشيعر خوكَيندنةوة باشترين قوتابى‬ ‫بووم‪،‬مامؤستاكةمان ناوى )عبدولعزيز(بووئكَيستاكوِرةكانى‬ ‫ى شيعرم‬ ‫ماون لكَيرة كتكَيبخانةيان هةيةهةمو جار كَ‬ ‫دةخويوضندةوة ثكَيى دةوتم ئافةرين ئةوئافةرينة ثكَيم‬ ‫لةهةمووشتكَيىكى خؤشتربوو تةقديركَيىكى زؤربوو بةنيسبةت‬ ‫منةوةوئةوةتةئسيرى لكَيىكردم كةشيعربخوكَينمةوة دواترلةثؤلى‬ ‫يةكى متةوةستةبووم كةشيعرى عةرةبيان ثكَيى لةبةركردين‬ ‫شيعرى عةرةبيم كةدةخوكَيندةوة جوانم ئةدا‬ ‫دةكرد)محمدحةماس( كةركوكى بووكوردبوومديرى‬ ‫مةكتةبةكةمان بووزؤرتةقديرى دةيىكردم ئينجا وام لكَيهات‬ ‫ى عةرةبيم زؤردةخوكَيندةوة شيعرى جاهيلى‬ ‫لةمةكتةب كَ‬ ‫شيعرى عةسرى ئيسالم هى ئةمةوى هى عةباسى‬ ‫‪....‬ئةوانةم دةخوكَيندةوةو تةئسيرى زؤرى تكَيىكردم ئةم‬ ‫شتانةش ‪،‬دةتوانم بكَلكَيم ئةوةانة منى كردة شاعير كتكَيبم‬ ‫زؤردةخوكَيندةوة ئةوكتكَيبة فةرةنسيانةى كرابوونة عةرةبى‬ ‫وةختى خؤى زؤركتكَيبى باش هةبوو ئةوانةم دةخوكَيندةوة‬ ‫شيعرى غةربيشم دةخوكَيندةوة لةم تةرجومانة‪ ،‬ئةوةتةئسيرى‬ ‫تكَيىكردم شيعرم دانا‪ .‬بةلم هةمووشاعيركَي ك كةشيعردةنووسىكَ‬ ‫شاعيرى باش ئةوةية كةديوانى شيعرى زؤربخوكَينكَيتةوة‬ ‫ئةطةرديوانى زؤرنةخوكَينيتةوة شارةزايت زؤرنابكَيت‪.‬‬ ‫لةبةرئةوةى من زؤرئةوشتانةم خوكَيندؤتةوة هةرشيعركَيىكى‬ ‫جوان تةئسيرى لكَيدةكردم ضةند كةليمةيةكم لكَيوةردةطرت‬ ‫لةبةرئةوةى دةتوانم بكَلكَيم هةمووشاعيرانى ئةووةختى‬ ‫تةئسيريان لةمن كردوة بةلم ثةيِرةوى يةك شاعيرم نةكردوة‬ ‫ى ‪،‬من ضةندجارثكَييان طوتووم‬ ‫خؤم شكَيوازى خؤم هةبووة‪.‬بةكَل كَ‬ ‫كةتؤدووشيعرت وةكى طؤرانةو ووتومة كامةو كاميان‬ ‫ووتويانة ئةوةى باسى ئةوتاظطةيةى سؤلظ دةكةى‬ ‫كةدةكَلكَيم‪-:‬‬ ‫ئةم لكةذ كَيىكة ئةولكةذ كَيىكة‬ ‫جوان و سةخت وبةرز‬ ‫لةناوة ِراستة دؤ كَلى سؤلظة‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫لة يادى دانانى كةذاوةى ثةيىكةرى حاجى نةمر ‪29/11/1973‬‬ ‫ئاراس عبدالخالق عبد الحميد*‬

‫ِرؤذكَي ك لةو ِرؤذانةى كةخواوةندى‬ ‫طةورة بةم جيهانةى بةخشيوةو‬ ‫رووناكى داوةتة شىكؤمةندى شارى‬ ‫كؤية‪ ،‬بريتيية لة ِرؤذكَيىكى‬ ‫درةوشاوةو سةرسةخت كة مايةى‬ ‫سةرفرازى و شىكؤمةنداريية‬ ‫ى ِرؤذطار قةت لةبيرى نةكات‬ ‫كةئةب كَ‬ ‫و هةميشة ويردى سةرزمانان بكَيت‪،‬‬ ‫ى ِرؤذكَي ك بوو لةِرؤذانكَيىكى‬ ‫بةكَل كَ‬ ‫ثاييزكَيىكى سةرةتا كةكةش و‬ ‫لت بةرةو ساردو سؤكَلى‬ ‫هةواى وو كَ‬ ‫ي دةكةوت‪ِ ،‬رؤذكَي ك لةم‬ ‫زستان بةر كَ‬ ‫ِرؤذانةى كةشار دةهات بةرطى خةمليوى بةخؤى دا بىكات‬ ‫بؤبةرطرى كردن لةكةذكَيىكى توندى سةر ماوةرزى زستان‪.‬‬ ‫ديمةنكَي ك لة شارى كؤية‪ ،‬لة ناوةِراستى شاردا‪ ،‬واتةلة طؤِرةثانى‬ ‫كة ناسراوة لةدواى ئةم ِرؤذة مكَيوذووييةدا بةطؤرةثانى حاجى‬ ‫ى ديمةنكَي ك بوو‪ ،‬هةكَلوةستةيةك بوو‪ ،‬روداوكَي ك‬ ‫قادرى نةمر‪ ،‬بةكَل كَ‬ ‫بوو لةسةروةرييةكانى ئةم شارةدا تؤمار كرا لةليةن خةكَلىكانكَيىكى‬ ‫بة ئةمةك و بة وةفاى شةيدايانى قوتابخانةى حاجى نةمرةوة‪.‬‬ ‫ي خةكَل ك‪ ،‬كؤمةكَلكَي ك نووسةرى قةكَلم ثِر شت و‬ ‫دةبينين كؤمةل كَ‬ ‫ماندوو نةناس‪ ،‬دةستةيةك لة شاعيران و بوكَيران‪ ،‬دةستةيةك لة‬ ‫ثياو ماقولن و خةم خؤرانى ِركَيطاى ئازادى و بة وةفاى ئةم‬ ‫شارة ‪ ،‬لة طؤِرةثان و ناوةندى شار لة ِرؤذى )‪(29/11/1973‬‬ ‫واتةسةرتاثاى ئةم ِرؤذة‪ ،‬ئةم خةكَل ك و حةشاماتة‪ ،‬هةكَلسان‬ ‫بةئامادةكردنى شوكَينكَي ك‪ ،‬مةزاركَي ك‪ ،‬شوكَين شانؤيةك‪ ،‬كة بتوانن‬ ‫ئةم وةفادارو هةوادارانةى حاجى نةمر‪ ،‬تكَيرتكَير بة بكَلند طكَوى‬ ‫زمانكَيىكى ثاراوى خكَويان ‪ ،‬هاوار بىكةن بةيةك دةنط و بةيةك‬ ‫ى ى بكَلكَين‬ ‫ ل‪ ،‬ث كَ‬ ‫ئةستةنبكَو كَ‬ ‫لةشارى‬ ‫ِرةنط بكَو ئارامطاى حاجى نةمر‬ ‫كةران‬ ‫خانى‬ ‫حاجى توخوا روحت شادكة‪ ،‬توخوا سةرفرازبة‪ ،‬ئةوةتا‬ ‫نةوةكانت‪ ،‬كوِران و كوضانى شار لة طكَوِرةثانى سةركى ئازادى‬ ‫شارى كؤية‪ ،‬ئاهةنط دةطكَيرن و يادت دةكةنةوة وكَينةيةكيش لة‬ ‫ثةيىكةرى نةشكَيواوى تكَويان‪ ،‬لة ناوةراستى شاردا بكَوت داناوة‪ ،‬تا‬ ‫روحت شاد بىكةنةوة بة هةموو كةس و كارو دكَوستانى)بايزاغاو‬ ‫لتى(شارى ككَوية‪ ،‬ضونىكة دةردى دوورى و حةسرةتت لةدواى‬ ‫قة كَ‬ ‫خكَوت بةجكَيهكَيشت كة تا دوايى زةحمةتة ئكَوقرة بطركَيت لةويجدانى‬ ‫هةموو كةسكَيىكى بة ئةمةك و وةفاى ِركَيبازةكةت‪ ،‬ئةم شوكَين‬ ‫شانكَوييةى كةئامادة كرابوو بكَو دكَوستان و ِرةقيبانى تكَو‪ ،‬بووبووة‬ ‫جكَيطاى نزاو ثارانةوةى طشت ثياو ضاكان و بةرطرى كارانى‬ ‫ِراستى بكَيوذان‪ ،‬ئةوةى كة بةرانبةر ئةم شوكَينةش وةستابوو‪،‬‬ ‫دةيزانى لة ضاوةنوارى ِروودانى هةكَلوةستةيةكة‪ ،‬ياخود لة‬ ‫ثكَيشبينى شتكَيىكى ضاوةِروان كراوى ئامكَيز ثةرستة‪ ،‬كة بةرةو ثيريان‬ ‫ى ئةم وكَينةية‪ ،‬وكَينةى‬ ‫دكَيت و دةبكَيتة جيطاى سةرسورمان!!‪ .‬بةكَل كَ‬ ‫ِركَوذطاركَيىكى مكَيوذوويى ئةم شارةية‪ ،‬وكَينةى دكَيرينى كةلةثورى‬ ‫طشت بةسةر هاتوو ِرووداوةكانى ئةم خةكَلىكةية كةخكَوى‬ ‫ى ئةم وكَينةية لة ِركَوذى‬ ‫ى لةكةسى حاجى نةمرةوة‪ .‬بةكَل كَ‬ ‫دةنوكَين كَ‬ ‫‪ 29/11/1973‬طيراوة لة كاتى سازدانى ئاهةنطةكة بة بكَونةى‬ ‫ي خةكَلىكى جطةر سكَوز و‬ ‫دانانى ثةيىكةرى حاجى نةمرةوة‪ ،‬ككَومةكَل كَ‬ ‫نيشتمان ثةروةر و خكَوِراطر لةم شارةدا‪ ،‬ئةم ئاهةنطةيان‬ ‫سازداوة‪ ،‬بة تايبةتى ئةركى و ككَوششى مامؤستا‬ ‫ ل هاوةكَلةكانى كة كورسى و مكَيزى‬ ‫)جةوادحةمةدبةط( لةطة كَ‬ ‫طازينكَوى كةريم سليم يان ئامادة دةكرد بكَو دانيشتنى ميوانةكان‬ ‫لةسةر تابلكَوى شانكَوكةيان‪ ،‬كة دةكاتة شوكَينى ئيستاى طازينكَوى‬ ‫كركَيىكاران‪ ،‬ئةم شوكَينةى كة تةرخان كرابوو بؤ ئةم كةسانةى‬ ‫كةووتةو شيعرو ووتاريان دةخوكَيندةوة‪ ،‬دةبينين لةوكَينةكةدا )‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫‪(5‬ثكَينج وينةى طةورة هةكَلواسراوة بةضوار دةورى شوكَينى‬ ‫هةذارى شانؤيةكة‪ ،‬كةوةك ناسنامةو سةروةريةك دائةندركَيت بؤ‬ ‫يادى بةِركَيوةضوونى ئاهةنطةكة‪ ،‬وكَينةى يةكةم تايبةتة بة وكَينةى‬ ‫حاجى قادر‪ ،‬وكَينةى دووةم وكَينةى )بارزانى نةمر(ة‪ ،‬وكَينةى‬ ‫سكَييةم وكَينةى سةرؤك كؤمارى عكَيراقة )احمد حسن بىكر(‪ ،‬وكَينةى‬ ‫ضوارةم جةنابى مةلى طةورةية‪ ،‬وكَينةى ثكَينجةميش وكَينةى‬ ‫دكَلدارى شاعيرة خاوةنى ئةى رةقيب‪ .‬نابكَيت ئةوشمان لة بير‬ ‫بوضكَيت كةِرؤلى مامؤستا )مسعود محمةد( كاريطةرى سةرةكى‬ ‫هةبووة لةدروست كردنى ثةيىكةرةكة‪ ،‬واتا لةسةر ِراسثاردةو‬ ‫جةختى بةركَيزيان ئةم ثيىكةرة دروست كراوة ئةوةتا لةِرؤذى‬ ‫‪ 1/4/2007‬لة يادى كؤضى دوايى مامؤستايى بيرمةندى طةورة‬ ‫)مسحود محمد( لة هةولكَير ‪ -‬لة هؤلى هةورامان‪ ،‬مامؤستايى‬ ‫مكَيوذوو نوسى طةورة )د‪.‬كما ل مةزهةراحمد( لة بكَلند طؤيةك هاتة‬ ‫دوان و بةو خةكَلىكةى ِراطةياند كةمامؤستا )مسعودمحمد(‬ ‫لةسةر هيمةتى ئةم زاتةبوو ئةم ثةيىكةرة دروست كراوةو‬ ‫لةشارى كؤية دانراوة بكَيجطة لةسةلماندن بؤ ِراستى و دروستى‬ ‫قسةكانمان‪ ،‬ئةوةتا مامؤستا هكَيمن مهابادى كاتكَي ك كةلة بكَلند طؤى‬ ‫تةختى شانؤيةكة‪ ،‬هاتة سةر دووان و شيعركَيىكى بة ثاراوةيى‬

‫ثكَيشىكةش بةم خةكَلىكة بةوةفايةكرد لةم ِرؤذة ثرشةنطدارةدا‪:‬‬ ‫ى‪ -‬كة حاجى ث ىكَ ى‬ ‫ى خاكى شار كَ‬ ‫) ضلؤن بؤ رسورمة ناش كَ‬ ‫ى(‪ . .‬ئةمانة طشتيان بةكَلطةى حاشا‬ ‫ى جار كَ‬ ‫لةسةر داناب كَ‬ ‫ى لةسةر جةستةى‬ ‫هةكَلنةطرى ئةم ِرؤذة دكَيرينةية‪ ،‬ناتوانر كَ‬ ‫ى‪ ،‬ئةمة بكَيجطة‬ ‫هةمووخامةيةك باز بداو قسةى لةسةرنةكر كَ‬ ‫لةقسة ناودارو بةثكَيزةكانى مامؤستاى طةورة‪-‬بيرمةندى‬ ‫كورد)مسعودمحمد(كةزاتى خؤى ووتةيةكى بةزمانى عةرةبى‬ ‫ثكَيشىكةشىكرد لةبةرامبةر ميوانة بةِركَيزةكانى كةلةشارةكانى‬ ‫عيراقدا هاتبوون بؤكؤية‪ ،‬تا بتوانن بةشدارى ئةم بؤنةية طةورة‬ ‫بىكةن‪ ،‬دوا بةدواى ئةوانيش مامؤستا )د‪ .‬احسان شكَيرزاد( كة‬ ‫ئةوساكة وةزير بوو ووتةيةكى ثكَيشىكةش كرد ‪ ،‬واتة ئةمانةى كة‬ ‫بةشداريان كرد لةم بؤنةيةدا‪ ،‬بريتى بوون لة )مامؤستا مسعود‬ ‫محمد( و )مامؤستا هكَيمنى شاعير و عةونى شاعير( بكَيجطة لة‬ ‫لنى‬ ‫دةيان شاعيرو نوسةرى كوردستان‪ ،‬لةخةكَلىكانى ثياو ماقو كَ‬ ‫شاريش خوالكَيخؤشبوو )كاكة زيادى حةماغاى غةفورى( و‬ ‫)مامؤستا عبدالمجيد نورالدين( و )مامؤستا سيف الدين –‬ ‫عبدالمجيد موفتى( و ) مةل نافع مةل صبوح جةلى زادة –‬ ‫كةلةسةر كورسيةك دانيشتوة لةسةر تةختى شانؤيةكة بةتةنها ‪،‬‬ ‫ ل )مامؤستا‬ ‫واتة زؤر بة ئاسانى لة وكَينةكةدا ئةناسركَيتةوة لة طة كَ‬ ‫تاهيراحمد حوكَيزى ومامؤستا تاهيرسعيد( هةروةها ئةو‬

‫‪16‬‬


‫مامؤستا هكَيمن عبدالحميد‬

‫لة ئةرشيفى تيثى شانؤى‬

‫عودةكةم لةنامةى ماستةرةكةم‬

‫)كؤية )‪2‬‬

‫ئا‪ :‬هاوذين سلكَيوة‬

‫!خؤشتردةو كَ‬ ‫ى‬

‫مامؤستا هكَيمن ئةو خوكَينىكاركَيىكى تيثى مؤسيقاى باواجى كؤيةية لةضةندين‬ ‫كارى و شاكارى مةزنى ئةم تيثة بةشداربووة ضؤن خؤى لةسةردةستى‬ ‫مامؤستاكانى قوتابخانةى تيثى باواجى بؤتة مؤسيقاذةن بةهةمان شكَيوة‬ ‫ئةو دواتر خؤى بؤتة مامؤستاى ضةندين لوى نةوةكانى دواترو ضةندين‬ ‫خو ل و دةورةى بؤفكَيرخوازانى مؤسيقا كردؤتةوةو دركَيوذة ثكَيدةرى‬ ‫مامؤستاكانى بووة لةتيثى باواجى و دامةزركَينةرى ضةند تيثكَيىكى تايبةت‬ ‫بةلوان بووة ئةو ئكَيستا بةهؤى ئةوةى كةمامؤستاى زانىكؤى كؤيةية كةمتر‬ ‫دةردةكةوكَيت و دوركةوتؤتةوةلة مؤسيقا هةرضةندة ئكَيستاش ئةو دةكَل كَ‬ ‫ى‬ ‫من بةهكَيمنى مؤسيقا ناسراوترم‪..‬‬ ‫لةضاوثكَيىكةوتنكَيىكى طؤظارى كةكؤن دا‬ ‫ِراشىكاوانة وةلمى داينةوة‪.‬‬ ‫ى؟‬ ‫ث‪/‬بةكورتى لةبارةى ذيانى خؤت بدو كَ‬ ‫و‪ /‬بة حوكمى ئةوةى باوكم فةرمانبةر بوو ‪،‬‬ ‫ماكَلمان لة )سةنطةسةر‪ِ ،‬رانية‪،‬‬ ‫طردجان(دواتريش هاتوينةتةوة كؤية ‪،‬‬ ‫ساكَلى ‪ 1974‬لة شارى ِرانية لة داي ك بووم‬ ‫ثؤكَلى ثكَينجةمى سةرةتايم لة قوتابخانةى‬ ‫بيتوكَين تةواو كردووة ‪ ،‬لة ثؤلى شةشةمى‬ ‫سةرةتاييةوة لة كؤيةم‪ ،‬لة ساكَلى ‪1993‬‬ ‫ثةيمانطاى مةكَلبةندى مامؤستايانى هةولكَير‪،‬‬ ‫ليةتيم تةواو كرد‪ ،‬لةساكَلى ‪ 2004‬بةشى كورديى كؤليجى‬ ‫بةشى كؤمة كَ‬ ‫ثةروةردةى زانىكؤى سلكَيمانيم تةواو كرد‪ ،‬لةساكَلى ‪ 2006‬ماستةرم لة زمانى‬ ‫كوردى لةزانىكؤى كؤية تةواو كرد‪ ،‬ئكَيستا مامؤستاى ياريدةدةرم لة بةشى‬ ‫كورديى كؤليجى زمانى زانىكؤى كؤية‪.‬‬ ‫ى هاندةرو يارمةتى دةرت بوو بؤ فكَير بوونى مؤسيقا ضؤن فكَير‬ ‫ث‪ /‬ك كَ‬ ‫بويت؟ و‪ /‬ساكَلى )‪ (1987‬لةخولكَيىكى فكَيربوونى مؤسيقا بةشداربووم لةطة لكَ‬ ‫ى طةنجى تر كةزؤربةيان بةكارى هونةرييةوة خةريىكن كةمامؤستاى‬ ‫كؤمةكَل كَ‬ ‫نةوةكان بةِركَيز )م‪.‬سةردار ئةحةمةد( سةرثةرشتى دةكردو وانةى مؤسيقاى‬ ‫ي وتم‪،‬‬ ‫ي دةوتين‪ ،‬مامؤستا )سةرتيث ئةحمةد( ماوةيةكى باش وانةى ث كَ‬ ‫ث كَ‬ ‫خاكَلم مامؤستا ) سعدا محمد ( هؤكاركَيىكى سةرةكى بوو بؤحةزكردنم‬ ‫لةمؤسيقا ضونىكة يةكةم جار بةشكَيوةيةكى ِراستةوخؤ ئامكَيرى مؤزيىكم بينى‬ ‫ي بيستى بووم )بةدزيةوة( دةستىكاريم كرد‪ ،‬لةِركَيطةى ئةوةوة بوو‪،‬‬ ‫و طو كَ‬ ‫داي ك و باوكى بةِركَيزم هاندةرى سةرةكيم بوون و ِركَيطة خؤشىكةر بوون‬ ‫بؤبةردةوام بوونم‪.‬‬ ‫ث‪ /‬لةنكَيوئامكَيرةكانى مؤسيقادا بؤعودت هةكَلبوذارد ؟ و‪ /‬ئاشناييةكى‬ ‫ ل )عود(دا هةبوو‪ ،‬وةكو ثكَيشتر باسم كردبوو جار‬ ‫دووربةدووريم لةطة كَ‬ ‫بةجارلةماكَلةوة )بةمنداكَلى(دةمديت و طوكَيم لكَيدةبوو‪ ،‬ئيتر حةزم لكَيبوو‬ ‫لم واِركَيىكىكةوت ئةطينا ئكَيستاش‬ ‫ى‪ ،‬بة كَ‬ ‫وةنةبي حةزم لةئامكَيرى تر نةبوب كَ‬ ‫حةزم زياتر لة) فلوت(ة‪.‬‬ ‫ ل تيثى باواجى كؤية بةشداريت‬ ‫ث‪ /‬يةكمجار بؤض بؤنة و ئاهةنطكَي ك لةطة كَ‬ ‫كرد؟هةستت بةضى دةكرد؟ و‪ /‬لةساكَلى ‪1989‬بؤيةكةمجار لةستؤديؤ‬ ‫ ل تيثى مؤسيقاى باواجى كارم كرد لةدوو طؤرانيدا )كوكَلبةى‬ ‫لةطة كَ‬ ‫ئةحزان(و)قوذى زةرد(‪ ،‬خؤشى و ترس سةركةوتن و ترس لةكةوتن‬ ‫ ل ئةوةشدا بِرينى قؤناغكَيىكى باش بوو‪.‬‬ ‫لم لةطة كَ‬ ‫داطيريان كردبووم ‪ ،‬بة كَ‬ ‫ث‪ /‬تا ئكَيستا ضةند ئاوازت داناوة؟بؤ كام طؤرانى بكَيوذ؟ و‪ /‬بةهؤى ئةوةى‬ ‫لنم هةن‬ ‫ضةند ساكَلكَي ك لةضالكى قوتابخانةكان مامؤستا بووم ‪ ،‬كارى مندا كَ‬ ‫هةمووشيان لةتةلةفيزيؤنى طةلى كوردستان – كؤية كاريان بؤكراوة‪،‬‬ ‫ى كارى تريشمان كردوة لةوانة بؤ هونةرمةندان ئيسماعي ل شةيدا و‬ ‫هةند كَ‬ ‫شنؤ ابراهيم ‪ ،‬هةروةها مارشى ثةيمانطاى تةكنيىكى كؤية‪...‬هتد هةندكَي ك‬ ‫ئامادةكاريشم كردوة بؤهةندكَي ك كارى تر‪.‬‬ ‫ث‪ /‬ضةند كةس لةسةر دةستى تؤ فكَيرى مؤسيقا بوون ‪ ،‬بةشدارى ضةند‬ ‫خولى مؤسيقات كردووة؟ و‪ /‬ديارى كردنى كةس بةذمارة تاِرادةيةك طرانة‬ ‫ ل هونةرمةند ِرةوةز مةولود خولكَيى مؤزيىكمان‬ ‫لم ساكَلى ‪ 1996‬لةطة كَ‬ ‫‪ ،‬بة كَ‬ ‫كردةوة لةمةكَلبةندى لوان‪ ،‬دواترلةضةند خولكَيىكى ترى فكَيركردنى موزيىكدا‬ ‫لنى ‪ 2001-1999‬تيثى موزيىكى ) هةنطاو (م دامةزراند‬ ‫مامؤستا بووم‪ ،‬سا كَ‬ ‫لن بوو سةربةضالكى قوتابخانةكانى كؤية‪ ،‬ساكَلكَيىكيش‬ ‫كةتيثى موزيىكى مندا كَ‬

‫‪17‬‬

‫ئامادةكردنى‪ :‬رةوةز مولود‬

‫))شانؤطةرى ))شكَيتةكانى ئةم ِرؤذطارة‬

‫نوسينى ‪ :‬ديمترى باساناس‪ ،‬وةرطكَيرانى ‪ :‬ئازاد‬ ‫حمة شةريف‪ ،‬دةرهكَينانى ‪ :‬فةرةيدون حمدامين‬ ‫‪،‬بةِركَيوةبةرى شانؤ‪ :‬كةيفى ئةحمد‪ ،‬ديىكؤر ‪:‬‬ ‫ئةندامان‪ ،‬ئارايشت ‪ :‬عبدالخالق ساكَلح‪ ،‬مؤسيقا ‪:‬‬ ‫مشير حاجى رةزا‪ِ ،‬رووناكى‪:‬طؤران‬ ‫لح‪..‬ئةكتةرةكانى ئةم شانؤطةرية‪ :‬كةيفى‬ ‫سة كَ‬ ‫ئةحمةد لة دةورى )دكتؤر( ‪ ،‬عبدالخالق ساكَلح‬ ‫لةدةورى )ئةكسيالوس (‪ِ ،‬رؤذان حسين لة دةورى‬ ‫)ماريا(‪ ،‬بةختيار سةمةد لة دةورى )شكَيتى يةكةم (‪،‬‬ ‫رزطار حمدامين لةدةورى )شكَيتى دووةم(‪،‬‬ ‫سةركةوت جةما ل لة دةورى ) شكَيتى سكَييةم (‪،‬‬ ‫رزطار سةمةد لة دةورى )شكَيتى ضوارةم(‪ ،‬ئاراس‬ ‫زكَيندين لة دةورى )شكَيتى ثكَينجةم(‪ ،‬يوسف ئةحمةد‬ ‫لة دةورى )شكَيتى شةشةم( ‪.....‬ئةم شانؤطةرية لة‬ ‫)‪ (15/2/1992‬لةشارى كؤية نمايشىكراوة و بؤ يادى‬ ‫) هةكَلةبجةى شةهيد ( لة )‪ (19/3/1992‬لةهؤكَلى‬ ‫)هونةرمةندان( لة سلكَيمانى بةشدارى فكَيستظاكَلى‬ ‫يةكةمى ) هةكَلةبجةى شةهيد (ى كردووة‪.‬‬

‫مةركةزشةباب‪-‬كؤية ‪6/1/1987‬‬

‫كؤية ‪1989‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫وةرزشى‬

‫كؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى كؤية‬ ‫ثكَينج ساكَلة هةيةو بؤخوكَيندنى وانةيةك‬ ‫سةردانى هةولكَيردةكةن‬ ‫كؤليوذى ثةروةردةى‬ ‫وةرزشى زانىكؤى‬ ‫كؤيةلةسةرةتادا بةشكَي ك‬ ‫بووة بةناوى بةشى‬ ‫وةرزشى لةكؤليوذى‬ ‫ثةروةردةى زانىكؤى كؤيةو‬ ‫لةسكَالى ‪2004‬‬ ‫كراوةتةوةو دواتر‬ ‫بةفةرمانكَيىكى زانىكؤيى لة‬ ‫‪ 7/5/2006‬دةبكَيتة‬ ‫د‪ .‬وشيار‬ ‫كؤليوذكَيىكى سةربةخؤ‬ ‫بةناوى كؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى زانىكؤى كؤيةو بؤساكَلى‬ ‫خوكَيندنى ‪ 2008-2007‬يةكةم وةجبةى خوكَيندكارانى دةرضوون و‬ ‫بؤئةم ساكَليش وةجبةى دووةميان لة كؤتايى خوكَيندندان و ئةم‬ ‫ ل لةهةبوونى تاكو ئكَيستا‬ ‫كؤليوذة ) بةشى وةرزشى( دواى ثكَينج سا كَ‬ ‫بةطةلكَي ك طيرو طرفتى نةبوونى دةناكَلكَينكَيت وةكو نةبوونى بينايةى‬ ‫تايبةت بةكؤليوذى ثةروةردةى وةرزش و نةبوونى هؤكَلى داخرا و‬ ‫ياريطاى تايبةت بةيارية جياجياكان و نةبوونى شوكَينى خؤطؤِرين و‬ ‫حةمام وخؤشؤردن و هةروةها نةبوونى مةلةوانطة و تةنانةت ئةم‬ ‫ى مةلةوانطةيى‬ ‫كؤليوذة هةفتانة بؤخوكَيندنى وانةيةك بةهؤى ب كَ‬ ‫دةضنة هةولكَيروضةندين كاتوذمكَيربةِركَيطاوة دةبن و سةربارى‬ ‫مةترسيةكانى هاتووضؤ و خةرجى كركَيى مةلةوانطة لةهةولكَير ‪،‬‬ ‫هةروةها ئةم كؤليوذة هؤلكَيىكى هةية بةلم تةندروست نيةو‬ ‫طؤِرةثانةكةى ضةمةنتؤيةو تاتان و ضيمةن نية و هةروةها‬ ‫ياريطايةكى تري هةية كةئةويش خؤكَلةو لةكاتى باران دةبكَيتة قوِرو‬ ‫هةروةها ضةندين طرفتى تر‪ .‬سةرةِراى ئةمانةش ئةم كؤليوذة‬ ‫ ل وتكَيىكؤشانةكانى بؤثةروةردةكردنى كاديرو‬ ‫بةردةوامة لةهةو كَ‬ ‫مامؤستاى وةرزشى و هةروةها بةهؤى بةشداريان لةضةندين‬ ‫ثاكَلةوانيةتى ئةنجامى مةزنيان بةدةست هكَيناوة‪ِ ،‬راطرو مامؤستايان‬ ‫و خوكَينىكارانى ئةم كؤليوذة باس لةطرفت و ككَيشىكانيان دةكةن و‬ ‫داواكارن لةبةرثرسان كةداواكانيان بؤجكَيبةجكَيبىكةن‪ ،‬وةكو‬ ‫دروستىكردنى بينايةكى تايبةت بةكؤليوذةكةو مةلةوانطةو ياريطاى‬ ‫تايبةت بة ياريةجياجياكان و هؤكَلى داخراو ضةندين داواكارى تر‪...‬‬ ‫كةكؤن بؤئةم مةبةستة سةردانى كؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى‬ ‫كؤيةى كردوو ِراطرى كؤليوذةكة بةِركَيز )د‪.‬وشيار عبدالرحمن( دواى‬ ‫دةربِرينى خؤشحاكَلى خؤى بؤبةسةركردنةوةيان لةليةن طؤظارى‬ ‫كةكؤنةوة هةروةها باسى لةطرفت و ككَيشةكانى كؤليوذةكةى كردو‬ ‫ِراشىكاوانة وةلمى ضةند ثرسياركَيىكى داينةوةو داواكاربوو كة‬ ‫داواكانيان بةتةواوةتى بطةيةنينة خوكَينةرو بةرثرسان بؤئةوةى‬ ‫داواكاريةكانيان بؤجكَيبةجكَيبىكةن‪ ،‬بةركَيزيشيان لةوةلمى ضةند‬ ‫ثرسياركَيىكمان بةم شكَيوةية وةلمى داينةوة‪.‬‬ ‫ث‪ /‬طيرو طرفتةكانى كؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى ضين؟ و‪/‬‬ ‫طيروطرفتى كؤليوذةكةى ئكَيمة ئةوةية هةتاكو ئكَيستا بينايةكى تايبةت‬ ‫بةكؤليوذى ثةروةردةى وةرزشمان نية‪ ،‬ياريطامان نيية بؤياريةكانى‬ ‫طؤِرةثان و مةيدان وةهؤكَلى داخراومان نيية وةنزيىكةى ثكَينج سا كَ‬ ‫ ل‬ ‫دةبكَيت سود لةهؤكَلى داخراوى نةوزاد وةردةطرين كةهى يانةى‬ ‫ ل ياريطاى كؤية ئةمة طيروطرفتةكى زؤرة بةسةيارةى‬ ‫كؤيةية لةطة كَ‬ ‫تايبةتى كؤليوذةكةمان خوكَينىكارةكان دةبةين بؤياريطاى كؤيةو‬ ‫دةيانطةِركَينينةوة هةروةها مةلةوانطةشمان نية هةفتانة ِرؤذى ثكَينج‬ ‫شةموان سةردانى هةولكَير دةكةين بةهاوكارى مامؤستايان كوِران‬ ‫وكوضان دةبةن بؤهةولكَير بؤخوكَيندنى وانةى ثراكتيىكى مةلةوانى‪.‬‬ ‫ى؟ و‪ /‬ئةمة‬ ‫ ل ضى دةطةيةن كَ‬ ‫ث‪ /‬نةبوونى مةلةوانطة دواى ثكَينج سا كَ‬ ‫كةموكورتيةكى زؤرة مةترسى ِركَيطا هةيةلةكاتى هاتوضووندا‪،‬‬ ‫قايمقامى كؤية لةم بوارةدا هاوكارى كردووين ئكَيمة خةري ك بوو‬ ‫مةلةوانطةى كؤية وةربطرين بةلم كةموكورتى زؤرى تكَيدابوو‬ ‫وةرمان نةطرت ئكَيستا لةهةوكَلدانداين بؤئةوةى مةلةوانطةى‬ ‫هةوارطةى تايةر تؤفيق وةربطرين و بيخةينة سةرزانىكؤوتةواوى‬ ‫ي بىكةين و بؤخؤمان سودى ل كَ‬ ‫ى‬ ‫بىكةين و كةموكورتيةكانى جكَيبةج كَ‬ ‫ى بةكَلىكو‬ ‫ى تةنها موكَلىكى ثةروةردةى وةرزش ب كَ‬ ‫ببينين وةئكَيمة نامانةو كَ‬ ‫ى هاوكارى طشت هاولتيانى شارى كؤية بىكةين و بؤشارى‬ ‫دةمانةو كَ‬ ‫كؤية بكَيت‪.‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫ث‪/‬خوكَيندكارةكانى قؤناغى ضوارةم لةِرووى ثراكتيىكيةوة وانةى‬ ‫مةلةوانيان خوكَيندوة؟ و‪/‬ئةمانةى ئكَيستا قؤناغى ضوارن تةنها بةتيؤرى‬ ‫خوكَيندويانة بةثِراكتيىكى نةيان خوكَيندوة ضونىكة ئكَيمة ساكَلى يةكةم‬ ‫نةمان توانى لةبةرئةوةى بودجة نةبووكةمبوو سةيارة نةبوو‬ ‫ى قؤناغةكانى دواى ئةوان خوكَيندوويانة‪.‬‬ ‫بؤطواستنةوةيان بةلم س كَ‬ ‫ى ثراكتيىكى تةنها تيؤرى هؤكارة بؤفكَيربوون؟‬ ‫ث‪ /‬ئايةلةوةرزشدا ب كَ‬ ‫ي كةموكورتى دةبكَيت‬ ‫و‪/‬هةموو شتكَي ك ئةطةر بةتةواوى ئةنجام نةدر كَ‬ ‫ئةم خوكَيندكارانة يان ئةم يارى كةرانة ئةطةر دةورةى ثراكتيىكى ئةم‬ ‫وانةية نةبينن ناتوانن بؤثاشةِرؤذ خزمةتكَيىكى تةواوى ئةم وانةية بىكةن‬ ‫ضونىكة ثراكتيىكى ليةنكَيىكى طرينطو سةرةكية‪.‬‬ ‫ث‪ /‬دةربارةى هةبوونى ياريطاكانى تايبةت بةيارية جياجياكان و‬ ‫كةلوثةلى وةرزشى كةموكورتيةكانتان ضؤنن؟ و‪ /‬دةربارةى‬ ‫كةلوثةلى وةرزشى كؤليوذةكةمان زؤرباشة بةلم لةِرووى ياريطاو‬ ‫هؤلى داخراو كةموكورتمان زؤرة داواكارين بةرثرسان كةياريطاو‬ ‫هؤكَلى داخراوى تايبةت و مةلةوانطة بؤكؤليوذةكةمان دروست بىكةن‪.‬‬ ‫ى بةجكَينةكراوة؟ و‪ /‬ئكَيمة‬ ‫ث‪ /‬هؤكار ضيية ئةمانة نةكراوة يان ج كَ‬ ‫ماستةرثالنمان ثكَيشىكةشىكردوة نةخشةى جوانوِركَيىكوثكَيىكمان هكَيناوة‬ ‫ى هةروةها‬ ‫بؤئةوةى بينايةى كؤليوذى وةرزش دروست بىكر كَ‬ ‫بةرزكراوةتةوة بؤسةرؤكايةتى ئةنجومةنى وةزيران بةلم ئكَيمة‬ ‫بؤماوةى ضوارساكَلة ضاوةِروانين بةلم بةهؤى نةبوونى بودجةى‬ ‫زؤروتابةت ئةم كارةمان بؤنةكراوة‪.‬‬ ‫ث‪/‬تاكوئكَيستاحةمام وشوكَينى خؤطؤِرينتان نية ئاية ئةمانةتان بةطرينط‬ ‫نةزانيوة يان لةبةر ئةوةى بينايةى كؤليوذةكةتان تايبةت نية‬ ‫بةوةرزش؟ و‪ /‬ئةمانةشتى سةرةكين حةمام وشوكَينى خؤطؤِرين‬ ‫دةبكَيت لةثكَيش تةواوبوونى ياريطا دروست بىكركَين‪ ،‬ئكَيمة تةنها ‪8‬‬ ‫ذوورمان هةية ئةوانيش ذوورى تايبةتى وانةخوكَيندنى تيؤرين يةك‬ ‫ذوورى تايبةتمان نية بؤخؤطؤرين يان حةماممان نية بةِراستى ئةمانة‬ ‫كةموكورتين خوكَيندكارةكان لةماكَلةوة خؤيان دةطؤِرن‪ ،‬ئكَيمةش‬ ‫ناتوانين دةستىكارى ئةم بيناية بىكةين كةموكَلىكى ثةروةردةى وةرزش‬ ‫نية ناتوانين كارى لكَيبىكةين و حةماموشوكَينى خؤطؤرين دروست بىكةين‬ ‫و ثاشانيش لكَيرة بِرؤين‪.‬‬ ‫ث‪/‬لةكؤليوذةكةتان هةمووبةشةكان هةية؟ و‪ /‬بةشى تةندروستى و‬ ‫ ل هةية لةكؤليوذةكةمان هةموو وانةكان‬ ‫بةشةياريةكانى تاك و كؤمة كَ‬ ‫ى بةثراكتيىكى و تيؤريةوة بؤنموونة هةندكَي ك وانة هةية‬ ‫دةخوكَيندر كَ‬ ‫ى لةكؤليوذةكةى ئكَيمةش دةخوكَيندر كَ‬ ‫ى‬ ‫لةكؤليوذى ثزيشىكى دةخوكَيندر كَ‬ ‫وةكو تةندروستى وةرزشى و زانستى ِراهكَينان و دةرونزانى و‬ ‫بايؤميىكاني ك و جطة لةياريةكانى تؤثى‬ ‫ى و بالةو باسىكةو‬ ‫دةست و تؤثى ث كَ‬ ‫ياريةكانى تر‪.‬‬ ‫ث‪/‬لةِرووى هةبوونى مامؤستاوة‬ ‫ضؤنن؟ و‪ /‬وةك مامؤستا ميالكمان‬ ‫زؤرة ‪19‬ماستةرو ‪6‬دكتؤرامان هةية‬ ‫زؤرِرازيم لةمامؤستاكان و هةوكَلى‬ ‫زؤردةدةن و خؤيان ماندودةكةن‬ ‫بؤئةوةى خؤيان و خوكَينىكارةكان‬ ‫ثةروةردةبىكةن‪.‬‬

‫د‪ .‬شةريف‬

‫ث‪ /‬بةشدارى ثاكَلةوانيةتيةكان دةكةن؟ و‪ /‬ئكَيمة وةكو زانىكؤي كؤية‬ ‫بةشداريمان كردية‪ ،‬لةضةندين ثاكَلةوانيةتى ئاستى بةرزمان بةدةست‬ ‫هكَيناوة بؤنمونة)بالةى كوضان‪-‬يةكةم‪،‬بالةى كوِران‪-‬دووةم‪ ،‬تؤثى ثكَيى‬ ‫بوضوكى كوضان‪-‬دووةم‪ ،‬تؤثى دةستى كوِران‪-‬دووةم‪ ،‬تؤثى سةرمكَيز‪-‬‬ ‫دووةم‪...‬هتد( هةروةهالةساكَلى ‪2006‬لةميسر وةكوتيثى كوضان‬ ‫بةشدارى ثاكَلةوانييةتى زانىكؤكانى عةرةبمان كرد توانيمان ثلةى‬ ‫سكَييةم بةدةست بهكَينين ئكَيمةبةشدارى هةموو ئةو ثاكَلةوانيةتيانة‬ ‫دةكةين كةئةنجام دةدركَين كاتكَي ك داوةتمان دةكةن وة سوثاسى‬ ‫خوكَيندكاران و ِراهكَينةرو مامؤستاكانيان دةكةم بؤبةدةست هكَينانى ئةم‬ ‫ئاستانة‪ ،‬ضونىكة لةم ماوة كةمةى ئةم كؤليوذة دامةزراوةو بةدةست‬ ‫هكَينانى ئةم ئاستانة شتى طرينطن‪ ،‬هةروةها ئكَيمة سةيارةى‬ ‫تايبةتيشمان هةية بؤطواستنةوةى خوكَينىكاران و سةرؤكايةتى‬ ‫زانىكؤش زؤر هاوكارمانة‪...‬بةِركَيز‬ ‫ِراطرى كؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى‬ ‫لةدواوتةى طووتى)هيوادارم‬ ‫كةِراطةياندنةكةتان ِركَيىكوثكَي ك بكَيت‬ ‫لةطواستنةوةى دواكاريةكانمان‬ ‫وطيرو طرفتةكانمان بؤبةرثرسان و‬ ‫هةروةها ِراطةياند هؤكاركَيىكة‬ ‫بؤئةوةى كة وةرزش ثكَيشبىكةوكَيت‬ ‫ضونىكة دةورى ثاكَلنةرى دةبينكَيت‬ ‫بؤوةرزشوانان كةهةميشة هةو كَ‬ ‫ ل‬ ‫د‪ .‬بةحرى‬

‫‪18‬‬


‫بدةن(‪ .‬هةروةها )د‪.‬شةريف‬ ‫قادر(سةرؤكى بةشى وةرزش لةهةمان‬ ‫كؤليوذ سةربارى دوثاتىكردنةوةى‬ ‫هةبوونى كةمووكوِرى بةلم‬ ‫ئاماذةبةلكَيهاتوويوئاست بةرزى مامؤستاو‬ ‫خوكَيندكارانى هةمان كؤليوذدةكات و‬ ‫طوتى))ئةمانة هةموو بةربةستن‬ ‫ئكَيمةناتوانين كةموفرةداتةكانمان‬ ‫وةكوخؤى جكَيبةجكَيبىكةين بةلم ئةوةى‬ ‫جكَيطاى دكَلخؤشية وانةكان بةطشتى و‬ ‫بةتايبةتى ثراكتيىكيةكان بةطيانكَيىكى‬ ‫لةخؤبورديةوة جكَيبةجكَيدةكركَين‬ ‫كةلةوانةية لةزانىكؤكانى تر ئةمةوانةبكَيت‬ ‫و نةتوانن بةم شكَيوةية وانةكانيان بكَلكَينةوة‬ ‫ضونىكة مامؤستاكانمان ِرؤذةكان لةبةر باران و لةناو قوِر وانةثراكتيىكيةكانيان دةكَلكَينةوة ئةمة‬ ‫شتكَيىكى شاراوةيان تكَيدا بةدى دةكات ئاخؤخؤيان بةقةردارى زانىكؤى كؤية دةزانن كة لكَيرة‬ ‫بِروانامةى ماستةرو دكتؤرايان بةدةست هكَيناوة يان خؤشةويستيانة بؤزانىكؤي كؤية يان شتى‬ ‫ترهةية وةك بكَلكَيين كةزانىكؤى كؤية دياريةكى بةِركَيز مام جةللة بؤشارى كؤية واى‬ ‫لةمامؤستايان كردوة كةبةطيانكَيىكى واكاردةكةن بؤئةوةى ئاستى زانىكؤيى كؤية بةرزبىكةنةوة‪،‬‬ ‫ى ئةوةى لةخؤبايى بوون‬ ‫لةِرووى ثراكتيىكى ئكَيمة ككَيشةمان هةية بةلم لةِرووى تيؤريةوة بةب كَ‬ ‫ى يان لةئاستى خؤمان دةربوضين مامؤستاكانمان لةبةكارهكَينانى داتاشؤو ئؤظةرهكَيدو ياخود‬ ‫ب كَ‬ ‫ي دةبةستن‬ ‫هةرِركَينمايةك كةلةوةزارةتةوة بكَيت لةشكَيوازة نوكَيىكانى ووتنةوةى دةرس ثشتى ث كَ‬ ‫ى لةئةنتةرنكَيت وةردةطرن زؤرلةمامؤستاى زانىكؤكانى تر سةردانيان كردووين‬ ‫و زانيارى نو كَ‬ ‫بةتايبةتى كةهاتوون سةيرى ئةو كتابانة دةكةن كةئكَيمة دةيان خوكَينين‪ ،‬وةكوكؤليوذى وةرزشى‬ ‫كتكَيبخانةيةكى باشمان هةية كةكتابى طرينطى تكَيدايةو ئةمانة واى كردوة سةربارى‬ ‫كةموكورتى لةِرووى ثراكتيىكى بةلم مامؤستاكان توانييتيان لةِرووى تيؤريةوة قةرةبوويان‬ ‫بىكةنةوة‪ ،‬وةخوكَيندكارةكانيشمان لةئاستى باشدان ساكَلثار يةكةم وةجبةمان دةرضوون ئكَيستا‬ ‫ى بةرهةم هاتووةو ئكَيستا زؤربةيان‬ ‫وةرزشةوانى باشن ياخود مامؤستاي زيرةكيان ل كَ‬ ‫لةسةنتةرةكان كار دةكةن‪ .‬هةروةها دواكاريةكانيشم ئةوةية بينايةكمان بؤدروست بىكةن‬ ‫هةرضةندة سةرؤكى زانىكؤو قائيمقاميةتى كؤية دركَيخيان نةكردوة لةدابينىكردنى‬ ‫كةموكورتيةكان بةلم بةهؤى شوكَينى جوطرافي زانىكؤ بةهؤى ئةوةى كة بةرزونزمى زؤر‬ ‫ ل لةهةبوونى كؤليوذى وةرزشى ونةبوونى‬ ‫تكَيداية شوكَينكَي ك نيةبيىكةنة ياريطا(‪* ...‬دواى ثكَينج سا كَ‬ ‫مةلةوانطة مامؤستاى بابةتى مةلةوانى بةِركَيز )د‪.‬بةحرى حسن خؤشناو( لةوةلمى ثرسيارى‬ ‫نةبوونى مةلةوانطة ض كاريطةريةكى سلبى كردؤتة سةرئاستى خوكَيندكاران بةم شكَيوة‬ ‫وةلمى داينةوة‪):‬نةبوونى مةلةوانطة بةِراستى ككَيشةيةكى زؤرى بؤناينةتةوة بةلم لةطة كَ‬ ‫ ل‬ ‫ئةوةش دةستةوئةذنؤ دانةنيشتووين هةوكَلمان داوة لةكؤى ئةو ثكَينج ساكَلةى ِرابردوو تاكو ئكَيستا‬ ‫ى قؤناغى خوكَيندن بابةتى مةلةوانيان بةثراكتيىكى خوكَيندوة دووقؤناغى خوكَيندنيش تةنها‬ ‫س كَ‬ ‫بةشكَيوةى تيؤرى خوكَيندويانة بؤئةمةش لةِركَيطةى ثةيوةندى كردن بةسةرؤكايةتى بةش و‬ ‫لةوكَيشةوة بؤسةرؤكايةتى ئةنجومةنى كؤليوذو لةوكَيشة بؤسةرؤكايةتى ئةنجومةنى زانىكؤ‬ ‫بِريارياندا كةتةنها تيؤريةكةيان بؤحساب بىكركَيت‪ ،‬هةروةها جطة لةمةش كاتكَي ك بةقؤناغةكانى‬ ‫تريش خوكَيندومانة لةِركَيطاى ضوونمان بووة بؤهةولكَير ِركَيطاى هةولكَيريش يةك سايدة كؤى‬ ‫ ل ئةوةش‬ ‫خوكَينىكاران لة ‪40‬زياترة لةثاسكَيىكدا كةلةوانةية شوكَينى ‪35‬كةس ببكَيتةوة لةطة كَ‬ ‫ ل هةموو ئةمانةش بكَلكَيين دانيشتبين‬ ‫ي دةيطرين لةطة كَ‬ ‫مةلةوانطة لةهةولكَير بةئيجاروبةكر كَ‬ ‫دانةنيشتووين و هةوكَلمان داوةو سةرؤكايةتيش بةضاوى ِركَيزةوة سةيرى بابةتى مةلةوانيان‬ ‫ ل لةِرووى‬ ‫ى سا كَ‬ ‫كردوة بةثشتطيرى سةرؤكايةتى بةش و ِراطرى كؤليوذ توانيومانة بؤماوةى س كَ‬ ‫ثِراكتيىكيةوة جكَيبة جكَيى بىكةين‪ ،‬وةئكَيمة بةردةوام داوا لةزانىكؤ دةكةين بةلم ئةو كاتانةى زانىكؤ‬ ‫بودجةى نةبووة يان كةم بووة زؤرترين زةرةد بةخوكَينىكاران طةيشتووة ضونىكة مةلةوانى‬ ‫ى ثراكتيىكى فكَيرى ببى هةروةك زاناي ئةكَلمانى)نيىكؤلس(لةكتابةكةى)فن‬ ‫ى بةب كَ‬ ‫شتكَيىكة ناتوانر كَ‬ ‫ى دةبىكَ‬ ‫ى فكَيربىكر كَ‬ ‫المحادثة السباحة(تاكيد لةسةرئةمة دةكاتةوة‪ ،‬كةواتةخوكَيندكار بةكتاب ناتوانر كَ‬ ‫ى‪ .‬خوكَيندكارةكانى قوناغى يةكةمى ئةم ساكَلمان سودمةندترين‬ ‫ ل داب كَ‬ ‫ثراكتيىكيشى لةطة كَ‬ ‫خوكَيندكارن لةِرووى ثِراكتيىكى لةبابةتى مةلةواني‪ .‬وةئكَيمة بؤئةمة داوامان كردوة لةزانىكؤ‬ ‫لةِركَيطةى قايمقام لةكؤميتةى زانىكؤ لةِركَيطةى مةكَلبةندةوة كة زةختكَي ك لةوةزارةتى خوكَيندنى‬ ‫ي بىكركَيت ضونىكة شارى كؤية‬ ‫بالبىكةن بؤئةوةى كؤليوذكَيىكى نموونةيى وةرزشى لةكؤية جكَيبةج كَ‬ ‫شاركَيىكى طةشتيارية بؤئةوةى زانىكؤي كؤيةش كؤليوذى وةرزشيةكةى نموونةيى بكَيت بؤئةوةى‬ ‫وةرزش هةم لةكؤيةو هةم لةكوردستانيش ثكَيشبخةين((‪ .‬هةبوونى ئةم طرفتانةو نةبوونى‬ ‫خزمةتطوزارى وةرزشى لةكؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى‪-‬زانىكؤى كؤية هةندكَي ك‬ ‫لةخوكَيندكارةكانى كؤليوذى ثةروةردةى وةرزشى نيطةران كردووةو ئةوانيش ِرةخنةو طلةيى‬ ‫ئاِراستةى بةرثرسان دةكةن لةنةبوونى ئةم ثكَيداويستيانة لةم ِرووة خوكَيندكاركَيىكى قؤناغى‬ ‫يةكةم طوتى‪) :‬كةموكورتيةكان زؤرزؤرن لةوانة قاعةيةكى داخراومان نية كةثراكتيىكيةكانى ليكَ‬ ‫ئةنجام بدةين جكَيى خؤشؤرين نية جكَيى خؤطؤِرين نية داواكارم شتكَيىكمان بؤبىكةن تةنانةت‬ ‫هؤكَلةكانى تيؤريشمان بةثكَيى ثكَيويست نين دةربارةى ئةو هةموو كةموكورتيانة هةوكَلى زؤريش‬ ‫دةدةين بؤفكَيربوون(‪ ،‬هةروةها خوكَيندكاركَيىكى ترلةقؤناغى دووةمى هةمان كؤليوذ طوتى‪) :‬من‬ ‫طلةيم زؤرلةكاربةدةستانة كةخزمةتطوزارى بةثكَيى ثكَيويست ثكَيشىكةش بةكؤليوذةكةمان نةكراوة‬ ‫ضونىكة زؤركةم وكورتى هةية كةبةمافى خؤمانى دةزانين و زؤرثكَيويستيشة ئةوداواكاريانةمان‬ ‫بؤجكَيبةجكَيبىكةن وبؤمانى دابين بىكةن لةياريطا لةهؤكَلى داخراو لةمةلةوانطة تةنانةت‬

‫يانةى كؤية و كةمى تيثى‬ ‫كوضان‬

‫يةيىككَي ك لةِرووةكانى ثكَيشىكةوتنى هةرطة ل و‬ ‫نةتةوةيةك بوارى وةرزشة كةشانبةشانى‬ ‫بوارةكانى تر رؤكَلى خؤى دةبينكَيت و‬ ‫شارستانى بونى كؤمةكَلطا نيشان دةدات‪ ،‬وة‬ ‫ئكَيستا لةجيهاندا وةرزش بؤتة يةككَي ك لة ثاية‬ ‫لتان و‬ ‫طرنطةكانى بوارى ئابورى و كَ‬ ‫سةرضاوةيةكى طرنطى داهات‪ .‬وة‬ ‫ثكَيشىكةوتنى وةرزشيش ِرؤذ بةِرؤذ لة بةرةو‬ ‫ثكَيشوضوندايةو طرنطى ثكَيدةدركَيت وهةردوو‬ ‫ي جياوازى لةم ثكَيشىكةوتنة‬ ‫ِرةطةزةكةش ب كَ‬ ‫ ل ئةوةى زؤركَي ك لة يارية‬ ‫بكَيبةش نةبون‪ .‬لةطة كَ‬ ‫وةرزشيةكان لةسةرةتادا بةس ِرةطةزى‬ ‫لم ئكَيستا ئةم‬ ‫كوِران ئةنجاميان دةدا بة كَ‬ ‫جياوازية نةماوةو كوضانيش بة هكَيزو توانايةكى‬ ‫زؤر باشةوة بونى خؤيان سةلماندوة و‬ ‫بةذدارى زؤركَي ك لةو ياريانة دةكةن كة‬ ‫توانايةكى جةستةيى زؤرى دةوكَيت وةك تؤثى‬ ‫ي و بةرزكردنةوةى قورسايى و ياريةكانى‬ ‫ث كَ‬ ‫كؤنطفؤو تايىكواندؤو ضةندين يارى بةهكَيزى‬ ‫ ل لةدواى‬ ‫تر‪،‬خؤشبةختانة لةكوردستانيش سا كَ‬ ‫ ل طرنطى و ثكَيشىكةوتنى زياترى وةرزشى‬ ‫سا كَ‬ ‫كوضان دةبينركَيت و بةتايبةتى لةم ضةند‬ ‫لنةدا كة ئةنجامى زؤر باش لةليةن‬ ‫سا كَ‬ ‫كوضانةوة بة دةست هاتوة ض لة يارية‬ ‫تاكةكان بكَيت ياخود يارية كؤمةكَلةكان وة‬ ‫لةسةر ئاستى كوردستان و دةرةوةش‬ ‫بةذدارى كاراى كوضانمان بينيوة‪ ،‬ئةوةى لة‬ ‫هةمووى زياتر جكَيطاى خؤشحاكَلية ئةو‬ ‫طؤِرانةية كةبةسةر ِروانينى كؤمةكَلطةدا هاتوة‬ ‫بةرامبةر بة وةرزش كردنى كوضان ئةوةى‬ ‫تكَيبينى كراوة لةم ضةند ساكَلةى دوايداو‬ ‫جكَيطةى قسة لةسةر كردنيشة هاتنة مةيدانى‬ ‫ي و بةذدارى كردنى ئةو‬ ‫كوضانة بؤ يارى تؤثى ث كَ‬ ‫لنة سازدةكركَيت و‬ ‫ثاكَلةوانكَيتيانةش كة سا كَ‬ ‫لةهةمووشى طرنطتر كة باسى بىكةين‬ ‫ئةوةية كة حةزكَيىكى زؤرى كوضان ئةبينركَيت بؤ‬ ‫ئةم ياريةو هةروةها توانايةكى باشى‬ ‫ياريىكردنيشيان هةية‪ ،‬ئةوةى من لكَيرةدا‬ ‫مةبةستمة باسى بىكةم نةبوونى تيثكَيىكى تؤثى‬ ‫ثكَيى كوضانة لةشارى كؤية و بةتايبةتى يانةى‬ ‫كؤية ئةوةشى كةهةموومان بينيمان و بووة‬ ‫جكَيى تكَيبينى وةرزشىكاران ئةو ثاكَلةوةانيتية بوو‬ ‫كة لةدةظةرى ثشدةرو بتوكَين ركَيىكخرا‬ ‫ذمارةيةكى زؤر تيثى كوضانى دةظةرةكة‬ ‫بةذداريان كرد بةداخةوة تةنها كوضانى كؤية‬ ‫ ل ئةوةى‬ ‫لةو ثاكَلةوانكَيتية بكَيبةشبوون لةطة كَ‬ ‫شارى كؤية لةِرووى ثكَيشىكةوتن ورؤشنبيريةوة‬ ‫لة زؤربةى ناوضةكانى ترى كوردستان‬ ‫جياوازةو كلتوركَيىكى رؤشنبيرى و هونةرى و‬ ‫وةرزشى باشى هةية وة كوضانيىكى زؤريش‬ ‫هةن لة شارى كؤية كة ئامادةن ئةم يارية‬ ‫ئةنجام بدةن بةتوانايةكى باشةوة‬ ‫بةكَلطةشمان بؤ ئةوة كوضانى ثةيمانطاى‬ ‫ثةروةردةى وةرزشي كؤيةية كة بة ئاستكَيىكى‬ ‫زؤر باشةوة بةذدارى ثاكَلةوانكَيتى‬ ‫ثةيمانطاكةيان كرد كة يانةى كؤية ئةيتوانى‬ ‫سود لةم خوكَيندكارانة وةربطركَيت بؤ خولةكة‬ ‫تا شارى كؤيةش بكَيبةش نةبكَيت لة ثكَيشىكةوتنى‬ ‫لنى ثكَيشو كؤية‬ ‫وةرزش وةك ضؤن لةسا كَ‬ ‫لةِريزى ئةو شارانة بوو كة جموجؤكَلكَيىكى‬ ‫وةرزشى باشى تيا بوو‪ .‬وةكو ئةوةى ئكَيمةش‬ ‫و كَينةى دةرضووان ب كؤليوذى ثةروةردةى وةرزش‪ ،‬زانىكؤى كؤية ب سا كَلى خو كَيندنى بيستومانة ذمارةى يانةكانى كوردستان كةم‬ ‫دةكركَيتةوةو هةروةها بودجةى يانةكانيش‬ ‫‪ 2008‬ب ‪2009‬‬

‫‪19‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫شوكَينةوارى قةيسةريان‬ ‫بةشكَي ك لة ِرابردوو و ئومكَيدكَي ك بؤ‬ ‫داهاتوو‬

‫هةر ضةندة ناوى قةيسةرى هةر لة كؤنةوة‬ ‫بةوبازارانة طوتراوة‪ ،‬كةبةشكَيوةى طومةزكارى و‬ ‫سةرداخراوى دروستىكراون و طوزةرى جياجياو س كَ‬ ‫ي‬ ‫كوان و دوو كوانيان تكَيدابووة و زؤربةى‬ ‫قةيسةريةكانى كؤنيش بةشكَيوةى تاق و كةوانةيى و‬ ‫لة بةردو قس ل و طةض دروستىكراون و كالو‬ ‫ِرؤذنةيان بؤ دروستىكراوة ‪.‬بة كورتى قةيسةرى هةميشة بةوشوكَينة‬ ‫لم ئةو قةيسةريةى ئكَيمة لكَيى‬ ‫دةطوتركَيت كة جةرطةى بازارةكانن‪.‬بة كَ‬ ‫دةدوكَيين بةثكَيوضةوانةوةية‪ ،‬ضونىكة بةدوورى دةكيلؤمةتر كةوتؤتة‬ ‫دةرةوةى شارى كؤية لة ذكَير زنجيرة ضياى هةيبةسولتان و لة‬ ‫دؤلةشاخكَيىكى بوضووك و لة نزي ك جادةى طشتى كؤية ب دوكان داية‪.‬‬ ‫كاتكَي ك دةكَلكَيين ئةوقةيسةريية جياية لة قةيسةريةكانى تر‪ ،‬مةبةستمان‬ ‫ئةوةية كةئةوقةيسةرية لة دةرةوةى شارداية ‪ ،‬ئةطةر نا ‪ ،‬هةموو‬ ‫شكَيوةكانى ترى لةقةيسةرى ِراستةقينة دةضكَيت ‪ ،‬ضونىكة شكَيوةى‬ ‫دروستىكردنى لةشكَيوةى قةيسةريةكانى تر دةضكَيت ‪ .‬ئةوبيناية كة‬ ‫مكَيوذووى دروستىكردنى بةتةواوى نةزانراوة لةضوار طومةز وتاق و‬ ‫ضوار دينطةى بةرد و دوانزة كةوانةو دوو دةرطاو هةشت دةلقة‬ ‫ثكَيىكهاتووةو تةواوى بيناكةش لةبةردو قس ل و طةض دروستىكراوةو بؤ‬ ‫ِرووناكى دةريش ضةند كالوِرؤذنةى بؤ هكَيشتراوةتةوة ‪ ،‬واتا شكَيوةى‬ ‫دروستىكردنةكةى هةر لة شكَيوةى قةيسةرى دةضكَيت ‪ِ ،‬رةنطة هةر‬ ‫ئةوةش وايىكردبكَيت كةئةو بيناية بةناوى قةسةريان ناو نرابكَيت و‬ ‫لةوةش زياترتةواوى‬ ‫ئاقارو طوندةكى‬ ‫نزي ك ئةو‬ ‫شوكَينةوارةش هةر‬ ‫بةناوى قةيسةرى‬ ‫ناوزةند كراون‪.‬‬ ‫لةنزي ك ئةو‬ ‫شوكَينةوارةشدا ج كَ‬ ‫ي‬ ‫بناغةى ضةندان‬ ‫خانووهةية‪،‬‬ ‫كةهةندكَيىكيان تا‬ ‫ئكَيستاش بةشكَيىكى‬ ‫ديوارةكانيان بةثكَيوة‬ ‫ماوة كةئةوانيش‬ ‫لةبةرد دروستىكراون‬ ‫‪ ،‬ئةوةش بةكَلطةى‬ ‫ئةوةية كة ئةو‬ ‫شوكَينةوارة لة‬ ‫دؤكَلةشاخةكة بة تةنيا‬ ‫نةبووة‪ ،‬بةكَلىكو لة‬ ‫ناوةِراستى‬ ‫طوندكَيىكى‬ ‫ئاوةداندابووة ‪.‬‬ ‫فةرمانطةى‬ ‫شوكَينةوارى كؤيةش‬ ‫لة ساكَلى ‪ 2004‬بؤ‬ ‫ثاراستنى ئةو‬ ‫شوكَينةوارة‬ ‫شورةيةكى‬ ‫دروستىكردووة و‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫مزطةوتى طةورةى كؤية نوىكَ‬ ‫دةكركَيتةوة‬ ‫هونةرسةلم‬

‫ئةطةر سةيرى شارى كؤية بىكةين لةسةرةتاى دروست‬ ‫بونيةوة ئةوا ثشىكى شكَيرى بةردةكةوكَيت لةسةرئاستى‬ ‫كوردستان لةِرووى ئةدةب و هونةرو ِرؤشنبيريةوة‬ ‫مةيدانكَيىكى فراوانى ئةدةبى كوردى داطيركردوة‬ ‫نموونةش وةكو )حاجى قادرو ئةختةرو دكَلدارو دلزارو‬ ‫ ل و ‪....‬هتد( لةِرووى ئايينى و وزانستيشةوة‬ ‫سامى عةودا كَ‬ ‫ئةوا ثكَيشةنط بووة باشترين نموونةش مةلى طةورةى‬ ‫كؤيةية كةخزمةتكَيىكى بةرضاوى زانستى ية‬ ‫لةناوضةكة‪.‬جطةلةمانة ئةطةرباسى شوكَينةوارةكانى كؤية‬ ‫بىكةين‪ ،‬دةبينين لةسةرةتاى دروست بوونى شارى كؤية‬ ‫هونةرى بيناسازى هونةركَيىكى جوانى خةكَلىكى ئةم‬ ‫شارةية‪.‬‬

‫كةتائكَيستاش ضةندين ئاسةوارى جوانى هةية كةدةبكَيت‬ ‫كورد شانازى ثكَيوة بىكات كةمكَيوذووةكى كؤنيان هةيةو‬ ‫لةكةرةستة سةرةتايةكانى ئةو سةردةمة دروست كراون‪،‬‬ ‫بةلم تائكَيستاش ِروويةكى جوانى ئةم شارة بةدةردةخةن‬ ‫لةِرووى هونةرى تةلرسازيةوةو هةست دةكةى‬ ‫كةشارستانيةت لةِرابردوو لةمشارةدا هةبووة‪ ،‬نموونةش‬ ‫)قشكَلةى كؤيةوخانى حماغاو خانى محموداغاو قةيسةرى‬ ‫حةوكَيزى و ضةلةبيةكان و مزطةوتى طةورةو‪....‬هتد( ئةم‬ ‫شوكَينةوارانة لةسةردةمى ِرذكَيمى بةعسدا دةشكَيوكَينران و‬ ‫هةندكَيىكيان كرابوونة سةربازطةو بةرةو لةناوضوون‬ ‫دةضوون‪ .‬خؤشبةختانة دواى بةهارى ‪ 1991‬و دروست‬ ‫بوونى حىكومةتى هةركَيمى كوردستان طرينطيةكى باش‬ ‫بةم شوكَينةوارانة دراوة بةتايبةتى لةليةن فةخامةتى‬ ‫بةِركَيز)مام جال ل تاكَلةبانى( سةرؤك كؤمارى عكَيراقى‬ ‫فيدِرالةوة كةضةندين جارثارةى تةرخان كردووة‬ ‫بؤنوكَيىكردنةوةو نؤذةنىكردنةوةيان تاوةكو‬ ‫ئاسةوارةدكَيرينةكانى ئةم شارة لةناونةضن‬ ‫وةكو)قةيسةرى حةوكَيزى وضةلةبيةكان(‪ ...‬ئةوةى من‬ ‫دةمةوكَيت لكَيرة باسى بىكةم مزطةوتى طةورةى كؤيةية‬ ‫كةزياتر لةسةدةونيوكَي ك ثكَيش ئكَيستا بؤزياترثكَيشخستنى ئايين‬ ‫وزانست لةناوضةكة)بابةكر ئاغاى حةوكَيزى( لةساكَلى‬ ‫‪1260‬ى كؤضى بةهونةرةكى جوانى تةلرسازى‬ ‫هةكَلساوة بةدروستىكردنى كةكةرةستةسةرةتايةكانى وةك‬ ‫ ل ومةِرمةِرى بةكارهكَيناوة‪ ،‬بؤماوةى يةك سا كَ‬ ‫ ل‬ ‫بةردو قس كَ‬ ‫ ل بؤهاتوة‬ ‫مةِرمةِرى بؤتاشراوةو وةستاى لةسنةو موس كَ‬ ‫يةكةم مةلش كةلةم مزطةوتة وتارى خوكَيندبكَيتةوة‬ ‫لةسةردةمى عوسمانيةكان بووةولةساكَلى ‪1226‬لةليةن‬ ‫سوكَلتانى عوسمانى عبدالعزيزخان فةرمانى خيتابةت‬ ‫وتدريساتى لةبؤ كاك اسعدجلى زادة دةركردية ‪ ..‬ئةم‬ ‫مزطةوتة تائكَيستا ضةندين كةسى ثكَيطةياندووةو هةروةها‬

‫‪20‬‬


‫ ل كؤية ميوان خانةى هةبووة كةضى ئكَيستا‬ ‫بةرلة ‪150‬سا كَ‬ ‫ني يةتى‬

‫كؤية يةككَيىكة‬ ‫لةشارةدكَيرينةكانى هةركَيمى‬ ‫كوردستان ‪ ،‬سةردةمانكَي ك‬ ‫لدزو‬ ‫الوةو ِرانيةو قة كَ‬ ‫شةق كَ‬ ‫بةهةولكَيريشةوة‬ ‫سةربةكؤيةبوونة‪،‬‬ ‫لةزؤربؤنةو نوسراويش‬ ‫ناوى شارى كؤية دةبةن‬

‫بةشارؤضىكة ئةمةخؤى لةخؤيدا ئةمانة حاكَلى نةبوونة‬ ‫بةمكَيوذووى كؤية دةنا بةم شكَيوةية ناويان نةدةهكَينا‪ .‬لةِرووى‬ ‫جوطرافياشةوة ئةو شارة دكَيرينة تايبةتمةندى خؤى هةبووة‬ ‫لةبوارى بازرطانى و ئابووريةوة جطة لةبارةى زانست‬ ‫ ل بةر‬ ‫وزانياريشةوة‪ .‬لةساكَلى)‪1277‬هجرى( واتة)‪(153‬سا كَ‬ ‫لةئكَيستا كؤية ثكَيطةيةكى بةهكَيزى بازرطانى بووة جطة‬ ‫ى وةك )ئكَيران‬ ‫لتانى دراوس كَ‬ ‫لةسنورى خؤى بةكَلىكو لةنكَيوان وو كَ‬ ‫و توركياو سورياو بةخوارووى عكَيراقيشةوة(ثِربايةخ بووة‪،‬‬ ‫بةكَلطةش خانةى طةورةى كؤيةية كة نزيىكةى ‪150‬سا كَ‬ ‫ ل‬ ‫لةمةوبةر هةبووة‪ ،‬ئةميش مةحمودائاغاى غةفورى باوكى‬ ‫حةماغاى سةخاوةتى كؤية دةكاتة باثيرى كاكةزيدى كؤية‬ ‫دروستى كردووة‪ ،‬ئةم خانةش ثكَي ك هاتووة لةدوو نهؤم و‬ ‫لةوةختى خؤى لةبةرد وقووِر دروست كراوة‪ .‬نهؤمى خوارةوة‬ ‫بؤ كاروبارى بازرطانى بووة و نهؤمى سةرةوةش ماوةيةك‬ ‫بؤتة ميوانخانة بؤ ئةو خكَيزان وكاروان ضيانةى ِروويان‬ ‫لتى كؤية كردووة‪ .‬هةروةها هةربازرطانكَي ك هاتبكَيتة ئةم‬ ‫لةوو كَ‬ ‫شارة شوكَينى حةوانةوةى خؤى و كةلوثةلةكانى لةيةك شوكَين‬ ‫بووة بؤئةوةى نمايشيان بىكات وئاطادارى بكَيت لةفرؤشتن و‬ ‫لخةكانيان جيا بووة‪ ،‬ضونىكة‬ ‫كِرينى‪ ،‬شوكَينى حةوانةوةى وو كَ‬ ‫ئةوكات ماشكَين وابةم شكَيوةى ئكَيستانةبووة هةرنةش بووة‪،‬‬ ‫ي محمود ئاغاى‬ ‫هةروةها جطةلةخانى طةورة كةهى ماكَل كَ‬ ‫بووة هةرلةم سةردةمانةدا كؤية ضةندين ميوان خانةى ترى‬ ‫هةبووة كةثكَييان طؤتية )خان( وةكو خانى قادرياسينى وخانى‬ ‫ى كةمغديدى قةساب‬ ‫ى مةلى طةورةو خانى يازبكَيد كَ‬ ‫ماكَل كَ‬ ‫سةرثةرشتى كردية هةروةها خانى حةوكَيزى وةسمانى‪.‬‬ ‫طرينطى ئةمانة بةلى منةوة لكَيرةدا ئةوةية كةضؤن كةساتية‬ ‫دكَلسؤزةكانى شارى كؤية لةو سةردةم دا هةركاركَيىكيان كردبكَيت‬ ‫طةرسودى بؤخؤشيان هةبووبكَيت‪ ،‬ئةوةندةش سوديان‬ ‫ ل ئةمانةشدا دةروازةيةكى‬ ‫بةجةماوةر طةياندووة‪ ،‬لةطة كَ‬ ‫طةورةى بازرطانيان لةسنوركَيىكى بةرفراوان بؤ ئةم دةظةرة‬ ‫هكَيناوةتة بةرهةم‪ ،‬بةكَلطةيةكى تريش مزطةوتى طةورةى‬ ‫ى ية حاجى بىكرئاغاى حةوكَيزى كةمزطةوتى طةورةى‬ ‫كؤي كَ‬ ‫كؤية دروست دةكات‪ ،‬بةمحمود ئاغاى دةكَلكَيت ئةوا مزطةوتكَيىكى‬ ‫طةورةم بؤ كؤية دروست كردووة هةم ئةبكَيتة شوكَينكَيىكى‬ ‫ ل ئةوةش ئةبكَيتة جكَيطاى زانست و زانيارى جطة‬ ‫ديندارى لةطة كَ‬

‫‪21‬‬

‫ى كةدكَينة ئةم شارة بةم ناوة‬ ‫بؤ كؤيةش بؤ كةسان كَ‬ ‫لمدا موحمودئاغاى غةفورى وكَيِراى‬ ‫طوزةردةكةن‪ ،‬لةوة كَ‬ ‫دةست خؤشى‪ ،‬دةكَلكَيت منيش شتكَيىكى وادروست دةكةم‬ ‫ى وةر بطركَيت و ميواندارى طشت‬ ‫هةموو كةس سودى ل كَ‬ ‫كةسكَيىكيش بكَيت‪ ،‬ئيتر خانةى كؤية دروست دةكات‪ ،‬ئةمانة ضؤن‬ ‫ى ِرادةطريت لةوكاتةدا‬ ‫مكَيوذوو ناويان وون دةكات!!! كاتكَي ك طو كَ‬ ‫كة دةكَلكَين شارى كؤية لةوةختى خؤى وابووةو وايان‬ ‫كردووة؟؟؟ ئينجا ئكَيستاش ئةب كَ‬ ‫ى‬ ‫لم‪!!!........‬؟؟؟‬ ‫وابىكةين‪....‬وادةكةين‪....‬واش بةتةماين‪ ...‬بة كَ‬ ‫كؤية لةدواى ئازادبوونى كوردستان بةطشتى و دروست بوونى‬ ‫حىكومةتى هةركَيمى كوردستان‪ ،‬كاتكَي ك كؤية وةك ثاركَيزطاى‬

‫هةولكَير كارى بؤ دةكرا‪ ،‬بوذانةوةيةكى بازرطانى وئيدارى‬ ‫وئابورى كؤيةى تةواو طرتبؤوةو طؤِرانى بةسةرداهات تاكو‬ ‫ى بةدةست‬ ‫ى وةيا هؤدةيةك بةكر كَ‬ ‫طةيشتةئةوةى خانوو بؤكر كَ‬ ‫نةدةكةوت‪ ،‬مقؤمقؤ كةوتبووة ناو كؤيةكانى دةرةوةى شارى‬ ‫لم‬ ‫كؤية ووردةووردة بطةِركَينةوة بؤ شوكَينى باوباثيرانيان‪ ،‬بة كَ‬ ‫ ل ثكَيش‬ ‫ئةوةى بةحةماغاو مةحمودئاغاى كؤية كرا )‪(153‬سا كَ‬ ‫ئكَيستا‪ ،‬ئايا ئةمانةى ئكَيستا بةم شكَيوةية توانيان بؤ ِرؤذطارى‬ ‫ئكَيستا بيقؤزنةوةو بةم ئاستة ِرايطرنء ثةرة بةم‬ ‫سنوورةبدةن!!! هةندكَي ك شت هةية لةفةرمانطةكانى‬ ‫ى ئةدركَيت داخيلى سج ل دةكركَيت‪،‬‬ ‫كوردستان طرينطى ث كَ‬ ‫ى ى ئةكَلكَين‬ ‫هةندكَيىكى كةهةية زؤر بةم شكَيوةية نية زؤر جار ث كَ‬ ‫ى و سةرفيش بكَيت‬ ‫))تحت تسرف(( واتة داخي ل سج ل ناكر كَ‬ ‫هكَيندة طرينط نية‪ .‬بوذاندنةوةى شارى كؤيةش بةم‬ ‫ى بىكركَيت كارطةو كؤطاى‬ ‫شكَيوةيةبوو نةتواندرا دركى ث كَ‬ ‫طةورةو شتى تربةدةست بهكَيندركَيت و سودى بؤ طشتى هةبكَيت‬ ‫تاواى لكَيهاتووة ئةوانةى هاتوونةتة ئةم شارة هكَيدى هكَيدى‬ ‫بةجكَيى دةهكَيلكَين‪ ،‬بةكَلطةش دةبينينين ضةندين خانوو بةتاكَلة‪.‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫بوضووكترين دؤزينةوة لةزانستى بيركارى‪ ،‬جؤركَيىكة لةداهكَينان‬ ‫ ل زكَيِر دةردةهكَينكَيت(‬ ‫)مرؤظى ذير لةخؤ كَ‬

‫مةم ك‬ ‫قادر بةشدار‬

‫*حميد ميرخان عبداللة‬

‫خودا مةمىكى ضاند‬

‫لةمكَيوذووةكانى ثكَيش زاينى دا‪ ،‬زاناكانى زانستةسروشتيةكان هيض ئامكَيركَي ك و هؤكاركَيىكي‬ ‫ئةوتؤيان نةبووة لةدؤزينةوة و داهكَينانة طرينىكةكانيان كةبةهؤيانةوة كؤمةكَلطاى بةشةريةت‬ ‫لةسةرتاثاى جيهان لةثكَيشىكةوتنى زانست و زانيارى و تةكنةلؤجيا طؤى زةويان كردؤتة طوندكَيىكى‬ ‫تاطةورةبووم‬ ‫بوضوك لةقؤناغى ئيمِرؤدا‪.‬‬ ‫و‬ ‫زانست‬ ‫زانىكؤى‬ ‫يرينترين‬ ‫كَ‬ ‫د‬ ‫يبخانةى‬ ‫كَ‬ ‫كت‬ ‫ئةميندارى‬ ‫ث‪.‬ز(‬ ‫‪194‬‬ ‫‬‫‪204‬‬ ‫)ئةراستؤتين‬ ‫زاناى ناودار‬ ‫كةطةورةبووم ديسان مةم ك‬ ‫زانيارى بووة )زانىكؤى ئةسىكةندةرية( لةولتى ميسر‪ ،‬هةرلةم سةردةمة ئةم زانا بليمةتة‬ ‫توانيويةتى تيرةى طؤى زةوى و ضيوةكةى بدؤزكَيتةوةو ئةذمكَيريشى بىكات‪ .‬زانىكؤى‬ ‫شيلةى دابةحةزى طةنجيم و‬ ‫)ئةسىكةندةرية( زاناو فةيلةسوفةكانى وةك‪):‬ئيفالتون‪ ،‬سوقرات‪ ،‬ئيقليديس‪ (....‬بةِركَيوةيان دةبرد‬ ‫ضكَيوذى ثيتانى ثكَيبةخشيم‬ ‫لةكردةوةكانى )فتوحاتى ئيسالمى ( ئةم مةكَلبةندة زانستةيةوِرؤشنبيية سوتكَينرا‬ ‫لةسةردةستى)عةمروئيبن ئةلعاس‪ ،‬طرق تدريس الرياضيات يحيا هيندام‪ ،‬محمد ابو سكَيف(‪.‬‬ ‫لةثيتانى نكَيوان حةزى مةم ك و مندا‬ ‫بةلم ئةوةندة توانرا كةهةندكَي ك لةسةرضاوةطرينطةكان و كتكَيبة زانستيةكان دةربازبىكركَين‬ ‫مرؤظى ترخوكَلقايةوة‬ ‫بةسوارى وولغ بؤشوكَينةكانى تر ‪،‬لةوانة كيتابةكةى )الصو ل‪-‬ئةقليدس( كةبؤشارى باب ل ِرةوانة‬ ‫كرا هةروةها زاناى ناودار)بةتليمؤس( كةلةساكَلى ‪ 168‬ز كؤضى دوايى كردوة‬ ‫ى طريا‬ ‫كات كَ‬ ‫بةخوكَلقكَينةرى)ئةندازةى وةسفى( دةناسركَيت )هيبارتس(يش بةدامةزركَينةرى‬ ‫ديسان مةم ك بةشيلةى سؤز‬ ‫)سكَيطؤشةكارى(دةناسركَيت‪ .‬مكَيوذووى زانستةسروشتيةكان زؤردةوكَلةمةندة بةذمارةى زاناكانيةوة‪،‬‬ ‫دةوكَلةمةندة بةِرووداوة سةيرو سةمةرةكانيةوة هةموومان دةزانين زاناى ناودار)طاليلؤ(‬ ‫وةلمى طرينى دايةوة‬ ‫دؤزةرةوةى شكَيوةخولطةى سوِرانةوةى طؤى زةوى بةدةورى خؤردا ضى؟بةسةرهات‬ ‫لةسةردةستى قةشة )ئؤطستين(لةسةردةمى ئيمثراتؤريةتى ِرؤمانيةكان كةئةوسا دةسةلت‬ ‫مةم ك و داي ك و مةم ك و خوش ك و‬ ‫لةدةستى )ئاين(دابوو ضؤن جةستةى ئةم زانا بليمةتة لةثكَيش ضاوى خةكَلىكى سوتكَينرا!‬ ‫مةم ك و ئةوين‬ ‫لةسةرئةوةى كةداهكَينانةكةى ئةم كةكَلةزاناية دذبةبنةما ئاينيةكةبووة!! هةرلةم ترسةش زاناى‬ ‫بليمةتوناودار)فيساطرؤس( كةبةداهكَينةرى سيستةمةكانى ذمارةكان دةناسركَيت‪ ،‬هةلت و ِرووى ئةطةر مةم ك زةوى تؤوى ِروانمان‬ ‫كردة ككَيوان و بةرةو ولتى )ميزؤثؤتاميا(ِراى كرد )تاري خ العلم الجزءالو ل(ولةوكَيشةوة بيردؤزة‬ ‫ب كَ‬ ‫ى‬ ‫ناودارةكةى لةسةر سكَيطؤشةى طؤشةوةستاو سةلماندو لةخؤشيا)طايةكى(سةربِرى و كردية‬ ‫قوربانى سةلماندنةكةى‪ .‬زؤرِرووداوى سةيروسةمةرةى ترهةية دةربارةى بةسةرهاتةكانى‬ ‫ى ‪...‬؟‬ ‫ئةى بؤدةب كَ‬ ‫ ل ذمارةكان لى‬ ‫زاناكان بةلم ناكركَيت بةلثةِرةيةكو دوولثةِرة ثِربىكركَيتةوة‪ ،‬بةهةرحا كَ‬ ‫طةورةزاناى بيركارى )فيساطرؤس(سيفات و نهكَيني تايبةتى خؤى هةبووة بؤنموونة‪:‬‬ ‫بةدةست ئكَيمةى كوكَيرة حاكم‬ ‫‪-1‬ذمارةتاكةكان )‪(......5 ،3 ،1‬لى فيساطرؤس سيفاتى )نكَيرينةيان( هةبووة‪،‬‬ ‫هةردةم بطرى‬ ‫ذمارةجوتةكانيش سيفاتى)مكَيينةيان(هةبووة‪.‬‬ ‫داوةو‬ ‫(نيشانى‬ ‫‪Logic‬‬ ‫–‬ ‫يوذى‬ ‫كَ‬ ‫بة)ذيرب‬ ‫بووةو‬ ‫ذمارةكان‬ ‫‪-2‬ذمارةى )‪(1‬يش سةرضاوةى هةموو‬ ‫ى؟‬ ‫ئةى بؤدةب كَ‬ ‫ذمارة )‪(2‬ش )ِرا( بووة‪.‬‬ ‫ى لةوةوةب كَ‬ ‫ى‬ ‫ئةطةر حةز كَ‬ ‫‪ -3‬ذمارة )‪ (3‬هكَيزةو ذمارة )‪ (4‬يش عةدالةتة‪.‬‬ ‫‪-4‬ذمارة )‪(5‬يش هكَيماى)ذن هكَينان(بووة‪ ،‬ضونىكة طواية )‪(5‬ثكَي ك دكَيت لة)نكَيرينةى يةكةم(‬ ‫سةرى بِرين‬ ‫و)مكَيينةى يةكةم( لةذمارةكان واتة )‪(2+3‬هةرخؤشى نهكَينى ِرةنط بووة‪.‬‬ ‫‪ -5‬ذمارة )‪(6‬يش نهكَينى )سةرسوِرمانة(‪ ،‬ذمارة)‪ (7‬يش نهكَينى) تةندروستى( بووة‪.‬‬ ‫طةر ئةو بىكوذين‬ ‫‪-6‬ذمارة )‪ (8‬يش هكَيماو نهكَينى)خؤشةويستى(بووة‪ ،‬ضونىكة ثكَي ك هاتووة لةدووذمارةى تاكى‬ ‫ضؤن ضؤن ببين ‪،‬‬ ‫لةدواى يةكتر واتة )‪ (5+3‬دواى هكَيماى سةرضاوةى ذمارةكان ئةويش ذمارة)‪(1‬ة‪ ،‬ذمارة )‪(8‬‬ ‫يش ماناى هكَيزو ذنهكَينان دةطةيةنكَيت ‪.‬‬ ‫ضؤن طةورة بين‬ ‫‪-7‬منيش دةكَلكَيم ذمارة )‪ (9‬ش ذمارةيةكى) سيحراوى ية(ئةوسيفةتو خاسيةتانةى لةذمارة )‪(9‬‬ ‫كةطةورةش بوووين‬ ‫و ضةندجارةكانى هةية لةهيض ذمارةيةك و ضةندجارةكانى نية وةك! سةرجةمى )كؤى(‬ ‫ِرةنووسةكانى ضةندجارةكانى ذمارة)‪(9‬هةردةكاتة)‪ 9=1+8 ،18 .(9‬و ‪ 9=2+7 ،27‬و ‪+9 ،729‬‬ ‫لةئاست ئاهى ئةو مةمىكانة‬ ‫‪ .9=1+8 ،18=7+2‬زؤرشتى سةيرترو سةمةرة وسيحراوى تريش هةية لةسيفات و‬ ‫خاسيةتةكانى ذمارة )‪ ،(9‬ئةطةر ئارةزووتان زانينى زؤرشتى تربوو دةربارةى ذمارة )‪ (9‬ثكَيتان‬ ‫ضؤن قوتارو‬ ‫ِرادةطةيةنم‪.‬‬ ‫ى سةرهةكَلبِرين‪.‬‬ ‫لةِرومان ب كَ‬ ‫‪-8‬ذمارة )‪ (10‬ثكَي ك هاتووة لةسةرضاوةو سيحر واتةداهكَينان لةخاسيةتةكانى ذمارةكان و‬ ‫لةتواناكانى دابةشبوونيان بةسةرذمارةكانى )‪ (......، 8، 7، 6، 5، 4 ،3 ،2‬تاكو ذمارة )‪ (11‬هةنة‬ ‫لةهوو مةنهةجةكانى بيركارى بةدركَيوذايى مكَيوذووى زانستى بيركارى ‪ ،‬بةلم تاكوئةم ِرؤش‬ ‫بةهيض ش كَيوةيةك و لةهيض بةرنامةيةك ى خو كَيندن ى بيركار ى باس لة ِر كَيساى تواناى‬ ‫دابةشبوونى ذمارةيةك بةسةرذمارةكان ى )‪ (....، 23 ، 19، 17، 13‬وة ك ذمارةى‬

‫ئةويش شيلةى دا بةهةنطى ِرؤحم‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫‪22‬‬


‫خؤبةخش‪Prime Numbers-‬‬ ‫نةكر اوةو لةم مةيدانةوة هيض‬ ‫ئاماذةيةكى ثكَينةدراوة‪ .‬من وةك‬ ‫مامؤستايةكى بيركارى لةخوكَيندطا‬ ‫ناوةندى و ئامادةيةكان لةشارى كؤية‬ ‫ ل توانيومة‪:‬‬ ‫بؤماوةى زياتر لة)‪ (30‬سا كَ‬ ‫ِركَيسايةك بدؤزمةوة بؤتواناى دابةشبوونى‬ ‫خوكَينةرى بةركَيز مةبةسةت لةنوسينى ئةم باتة قورخىكردنى‬ ‫هةرذمارةيةك بةسةر ذمارة‬ ‫خانةوادةو ثكَيدا هةكَلدانى خانةوادة نية تةنها ئةوة نةبيت‬ ‫خؤبةخشةطةورةكان لةذمارة )‪(13‬ةوة‬ ‫خستنةرووى ضةند ِراستيةكى ئةم بنةماكَلة وةستا كارةى‬ ‫ِ‬ ‫وةكو لةذمارةكانى ثكَيشو ئاماذةمان‬ ‫خؤبةخش‪،‬‬ ‫ريارمانداذمارةى‬ ‫طةورةترين‬ ‫شارى كؤيةية لةِرووى بيناسازى و طركَيدراوى ئةم بنةماكَلةية تاكو‬ ‫هةرجارةى‬ ‫بؤكرد وب ِ‬ ‫ينةرانذمارة)‬ ‫بةسةر‬ ‫ذمارةيةك‬ ‫بؤنموونة‪ :‬ا‬ ‫بةمكَيوذووى كؤية كةتاكو ئكَيستا ئةم ِراستيانة ثةراوكَيزن و‬ ‫بؤخو كَ‬ ‫لةكى‪ -‬نازناوكَي ك‬ ‫ِرةضة كَ‬ ‫ئةطةر‪:‬‬ ‫يت‬ ‫كَ‬ ‫دةب‬ ‫دابةش‬ ‫‪(13‬‬ ‫فةرامؤش كراون بةداخةوة تاكوئكَيستا كةس ئةم حةقةى‬ ‫بخةينةِروو هةروةها ئاشنايان بىكةين‬ ‫يةكانى‬ ‫بةخؤى نةداوة كةئةم باسة بىكات بؤية بة ثكَيويستم زانى‬ ‫خانةى لةكوكَيوة‬ ‫ضوارئةوةندةىنازناوانة‬ ‫بةوةى ئاخؤ ئةم‬ ‫بخةمة‬ ‫ى ضةند ليةنكَيىكى مكَيوذووى ئةم بنةماكَلةية‬ ‫هيض نةب كَ‬ ‫ذمارةكة‬ ‫ثاشماوةى‬ ‫‪+‬‬ ‫ذمارةكة‬ ‫سةريان هةكَلداوةو لةضييةوة دروست‬ ‫سةرةتاى‬ ‫سةمين(‬ ‫وةستاشاكر‬ ‫محمدئةمين‬ ‫)وةستا‬ ‫ِروو‪.‬‬ ‫‪:‬‬ ‫خؤى‬ ‫بىكاتةوة‬ ‫يان‬ ‫(‬ ‫‪13‬‬ ‫)‬ ‫بىكاتة‬ ‫بوون و ضؤن بةسةر خاوةنةكانيان‬ ‫ئةوة‬ ‫بؤ‬ ‫كؤية‬ ‫بؤشارى‬ ‫بؤ‬ ‫لةية‬ ‫كَ‬ ‫بنةما‬ ‫ئةم‬ ‫يوذووى‬ ‫كَ‬ ‫م‬ ‫هاتنى‬ ‫يت‬ ‫كَ‬ ‫دةب‬ ‫دابةش‬ ‫(‬ ‫‪26‬‬ ‫)‬ ‫ذمارة‬ ‫بؤنموونة‪:‬‬ ‫دابِراون‪ ،‬ئةمىكارةى ئكَيمة هةرضةندة‬ ‫‪. 26‬‬ ‫ى‪=2+24‬‬ ‫نةوةى‪2+‬‬ ‫ضونىكة ‪6×4‬‬ ‫طرينطة‪(13‬‬ ‫دةطِركَيتةوة لةسةردةمى دةسةلتى عوسمانيةكان كة فةرمان ِرةوا بوونة لة كوردستان بةسةر)‬ ‫ئاشنابن‬ ‫نو= كَ‬ ‫بؤئةوةى‬ ‫بةهؤى شؤرشطكَيرى و تكَيىكؤشةرى ئةم بنةماكَلةيةو دذايةتى كردنى عوسمانيةكان‬ ‫بىكةرةوة(‪.‬‬ ‫تريش‬ ‫)بؤذمارةكانى‬ ‫تاقىبوونى ئةم‬ ‫دروست‬ ‫هؤكارى‬ ‫بةهؤو‬ ‫لةطوندى قولى بةطى ناوشوان هةكَلدةكةندركَين و دكَين بؤشارى كؤية بؤ ئةوةى لةم‬ ‫مةترسيداريشة‪+8‬‬ ‫ضونىكة‪=31+2×4 :‬‬ ‫‪(312‬‬ ‫ذمارة)‬ ‫وةك‬ ‫طرانةو‬ ‫بةلم‬ ‫نازناوانة‬ ‫ى حةوانةوةو دوورلةضاوى فةرمان ِرةواى عوسمانى دووربن ئةمةش‬ ‫شارة ج كَ‬ ‫ناخؤشة‬ ‫ضةندجارةى بوضوكى‬ ‫ئةمةشنازناوةكانيان‬ ‫‪،39‬هةندكَي ك‬ ‫ضونىكة‬ ‫‪=31‬‬ ‫لةسةرِراسثاردةى )مامى وةستا شاكر(دةبكَيت بةهؤى ئةوةى دؤستايةتى‬ ‫بةسةرياندا‬ ‫يان‬ ‫وةئةطةر‬ ‫سةرزةنشتى‪،(26‬‬ ‫بؤتوانج(يةو دواى ذمارة )‬ ‫ذمارة )‪13‬‬ ‫ ل)حمةئاغا(ى كؤية دةبكَيت ثاش ئةوةى لةكؤية جكَيطير دةبن دةست دةكةن‬ ‫لةطة كَ‬ ‫بؤطةيشن‬ ‫ثرسياركردن‬ ‫ئةوة( هةم‬ ‫بِراوة‬ ‫بةثكَيى‬ ‫وةربطرين ئةوا‬ ‫ذمارة )‪39‬‬ ‫بةخةبات كردن و تكَيىكؤشان لةثكَيناو ذيان دةبن بةوةستا كارى بيناسازى بؤية ئةطةر‬ ‫طرانةو‬ ‫دروست‬ ‫بة ِ‬ ‫بوونى ئةمةش‬ ‫‪39=3+‬‬ ‫لةكى‪36=3+‬‬ ‫رةضة كَ‪9×4‬‬ ‫يساكة‪:‬‬ ‫ِر كَ‬ ‫بةشوينةوارة كؤنةكانى شارى كؤيةدا بِروانين زؤربةى بيناو كؤش ك و تةلرةكانى شارى‬ ‫بؤخؤى‪.‬مةترسيدارة‬ ‫بلوكردنةوةشى‬ ‫ى ثةنوضة ِرةنطينةكانى )وةستا هةم‬ ‫ى ثةنوضةى ئةم بنةماكَلةيةى ثكَيوة ديارة بةتايبةتى ج كَ‬ ‫كؤية ج كَ‬ ‫ب‪-‬ذمارةيةك‬ ‫دةكاتة ذمارةكة‬ ‫نازناوانة‬ ‫لةم‬ ‫ضونىكة زؤر‬ ‫ى ثةنوضةى بةشارى كؤيةوة‬ ‫محمدئةمين( ئةمةش بةكَلطةيةكى حاشا هةكَلنةطرةو ج كَ‬ ‫هةنكَيت ئةطةر‪:‬‬ ‫دابةش دةب‬ ‫‪(17‬‬ ‫ذمارة )‬ ‫بةسةر‬ ‫ييان‬ ‫خاوةنةكانيان ث كَ‬ ‫دياربووة‪ ،‬بؤنموونة كاركردن لة قةسرى كاكة زياد و دروست كردنى )طوومبةتى(ياخود‬ ‫ناخؤشة‪ ،‬خانةى‬ ‫رةنووس ى‬ ‫دووئةوةندةى ِ‬ ‫و‬ ‫نازناو‬ ‫كؤية‬ ‫لل‬ ‫كَ‬ ‫ماشة‬ ‫كَ‬ ‫ى‬ ‫)قووبةى (خانووةكانى كؤية بةب كَ‬ ‫ى ئةوةندة ى ثاشماوةى‬ ‫بةضاوةوةنةب كَ‬ ‫ى ئةوةى هيض شيوازكَيىكى ئةندازةيى ئةكاديمى هةبكَيت يةكانى‪ +‬س‬ ‫و‬ ‫دةست‬ ‫بةكارى‬ ‫تةنها‬ ‫مةبةستة‬ ‫ئةم‬ ‫بؤ‬ ‫هةبيت‬ ‫ياخود هيض قالبكَيىكى ئةندازةيى‬ ‫لةخاوةنةكانيان‬ ‫ي ك‬ ‫كَ‬ ‫هةند‬ ‫زؤرة‬ ‫لةقةبى‬ ‫ذمارةكة خؤى بىكاتةذمارة)‪(17‬‬ ‫ميوذوويةك‬ ‫يتة‬ ‫كَ‬ ‫بب‬ ‫وايىكردووة‬ ‫ئةمةش‬ ‫كراوة‬ ‫نةتةوةيية‬ ‫ئةندازيارة‬ ‫ثةنوضةِرةنطينةكانى ئةم‬ ‫ناخؤشةو‬ ‫ييان‬ ‫كَ‬ ‫ث‬ ‫يىكيش‬ ‫كَ‬ ‫هةند‬ ‫خؤشةو‬ ‫ييان‬ ‫كَ‬ ‫ث‬ ‫بؤنموونة‪ :‬ذمارة)‪ (17‬بؤخؤى بةثكَيى‬ ‫بؤشارى كؤية لةكارى بيناسازى بؤية ئةطةر سةيرى قشلةى كؤيةبىكةين دةبينين‬ ‫بانطيان‬ ‫خؤيان‬ ‫كةبةنازناوةكانى‬ ‫ي ك‬ ‫كَ‬ ‫كات‬ ‫ِركَيساكة‪ 17=3+14=1×3+7×2 :‬يان‬ ‫ى سةردةمى جياوازدا ثةثنجة ِرةنطينةكانى ئةم‬ ‫لةنؤذنىكردنةوةى ئةم قشلةية لةس كَ‬ ‫بىكةى يان باسيان بىكةى‪ ،‬هةرضةندة ئةم‬ ‫ذمارة )‪ (102‬وةربطرة ‪+4= (10)3+2×2‬‬ ‫نةتةوايةتيةكة‬ ‫بةئةندازةى‬ ‫يداكردووة‬ ‫كَ‬ ‫ت‬ ‫وةستايان‬ ‫خؤكارى‬ ‫بنةماكَلةيةى ثكَيوة ديارةو وةك‬ ‫نازناوانة هؤكاركَيىكى طرينط وخؤشِركَيطان‬ ‫ى هيض طوِرانىكاريةك نؤذةن كراوةتةوة ئةمةش بةثةنوضة ِرةنطينةكانى )وةستاشاكر ‪ ، 34=30‬ذمارة )‪(34‬يش بطرة بةثكَيى‬ ‫بةب كَ‬ ‫بؤناسين و ناسينةوةى كةسايةتيةكان‬ ‫رابردوو‪17‬‬ ‫لةذمارةكانى= ِ‪=9+8‬‬ ‫يساكة‪3×3+4×2 :‬‬ ‫ِر كَ‬ ‫ى ئةم‬ ‫ى كةئةمةش ئةوة دةطةيةن كَ‬ ‫و وةستا محمدئةمين و وةستاعمر(خودا لكَييان خؤشب كَ‬ ‫ئاشنامان‬ ‫لةكؤية‪،‬‬ ‫هةرذمارةيةك‬ ‫دابةشبوونى‬ ‫وةبؤتواناى‬ ‫كارة بيناسازية بؤتةكةلتوركَي ك لةباوكةوة بؤ كوِر ئةمةش بةهؤى ئةوكارةوة ضةندين‬ ‫سةلىكان‬ ‫)جانةوةر و‬ ‫بةنازناوةكانى‬ ‫كردن‬ ‫سةربوردةو سةرطووشتةى خؤش دةطكَيِرنةوة لةكاتى كاركردن و دروست كردنى‬ ‫ئاشناتان‪،19‬‬ ‫خؤبةخشةكانى وةك)‬ ‫بةسةرذمارة‬ ‫و جةيدي( لةم ذمارةيةدا‬ ‫‪،‬‬ ‫خانووةكانى كؤية بؤيةجاركَيىكيان دةطكَيِرنةوة لةكاتى كاركردن لةقةسرى كاكةزياد‬ ‫رشتووة‬ ‫ِ‬ ‫دا‬ ‫يسايةكم‬ ‫كَ‬ ‫ر‬ ‫‪(......‬‬ ‫‪23‬‬ ‫دةكةين بةنازناوى ) بالة( بالة يةككَيىكى‬ ‫كةدةكاتة‬ ‫كاكةزياد دوالة )وةستامحمدئةمين(دةكات و دةكَلكَيت مةلئةسعةدم بؤتووِرةبىكة‬ ‫ئةنجامةكان‬ ‫راستى‬ ‫ِ‬ ‫هةمووشيان‬ ‫ترة لةنازناوةكانى كؤية‪ ،‬هةندكَي ك‬ ‫لمداوةستامحمدئةمين بةكاكةزياد دةكَلكَيت وازى لكَيبكَينة‬ ‫زاواى وةستا )محمدئةمين(لةوة كَ‬ ‫تايبةت‬ ‫يىكى‬ ‫كَ‬ ‫لةدةفتةر‬ ‫و‬ ‫دةكةن‬ ‫ثاساودان‬ ‫لةخةكَلىكى لةوانةي نازناوى بالة دةضكَيتة‬ ‫كاتةدا‬ ‫لةو‬ ‫يت‪،‬‬ ‫كَ‬ ‫دةب‬ ‫بةردةوام‬ ‫خؤى‬ ‫داوايةكةى‬ ‫لة‬ ‫كاكةزياد‬ ‫لم‬ ‫ى دةهكَيكَليت بة كَ‬ ‫كارةكةبة ج كَ‬ ‫يويست‬ ‫‪،‬ئةطةر‬ ‫سةرناوةكانيانكردوون‬ ‫بةخؤم تؤمارم‬ ‫ياخودث كَوا‬ ‫وادةزانن‬ ‫وةستا‬ ‫ئةسعةد‬ ‫مةل‬ ‫بةشاطردى‬ ‫بىكةن‬ ‫دروست‬ ‫ديواريىكة‬ ‫يت‬ ‫كَ‬ ‫كةدةيانةو‬ ‫وةستامحمدئةمين‬ ‫دةكةمةوة‪.‬‬ ‫كةبلو‬ ‫كرائةوانيش‬ ‫ياريىكةرى يارى بالةن‬ ‫ئةوة‬ ‫تكَيدةطةن‬

‫وةستا محمد ئةمينى وةستا شاكر‪ ،‬وةستاكارو بيناسازى‬

‫ِرةضةكَلةكى‬

‫كؤية‬

‫نازناوةكانى كؤية‬ ‫"بالة"‬

‫محمدئةمين بةمةلئةسعةد دةكَلكَيت هةردة بةرد كاتكَي ك مةلئةسعةد بةردةكة دةداتة‬ ‫دةست وةستا‪ ،‬وةستاش دةكَلكَيت ئةم بةردةخراثةو ئةو بةردة خراثةو ئةم بةردة بةكةل ك‬ ‫نايةت‪ ،‬ئةم كارة ضةند جاركَي ك بةمةلئةسعةد دووبارةدةكاتةوة مةلئةسعةديش‬ ‫تووِرةدةبكَيت و دةكَلكَيت وةرة خوارةوة لةسةرديوار تؤوةستايت ياخوود زةنطيانة بةداوةوة‬ ‫دةكةيت‪ ،‬هةروةها بةهؤى بةتواناى وةستا محمدئةمين لةكاركردن و ئةندازيارى لةكاتى‬ ‫ى بةكةس نةدةدا تةنها‬ ‫كاركردندا يان كاتكَي ك نةخشةيةكى دانابا بؤ خانويةك ئةوا طو كَ‬ ‫ي ِراست بوو‪ ،‬دةطكَيِرنةوة دةكَلكَين‬ ‫بؤضوون و كارى خؤى ث كَ‬ ‫كاتكَي ك لةخانووى خانةوادةيةكى كؤية كاري كردوة ساحكَيب‬ ‫خانوةكة بةوةستا محمدئةمينى طووتوة دةبكَيت ديوارةكة‬ ‫وابكَيت و دةبكَيت بةم شكَيوةية بيىكةى‪ ،‬وةستا محمدئةمينيش‬ ‫دةكَلكَيت باشة بةلم لةكاتى دةستىكردن بةكاركردن‬ ‫وديواردروست كردن وةستا بةشاطردةكةى طووتوة بينة‬ ‫بةرد بينة ككَيض باساحكَيب خانوو بؤخؤى‪......‬هةنطوينى‬ ‫بخوا‪ .‬خانوو شوكَينةوارةكانى كؤية بةكَلطةى‬ ‫حاشةهةكَلنةطرى كارامةى و دةست ِرةنطينى ئةم‬ ‫خانةوادةيان ثكَيوة ديارة و بةشداربوونة لة سةروةتكَيىكى‬ ‫مكَيوذووى شوكَينةوارى ئةم شارو ئةم كوردستانةبؤية‬ ‫ثكَيويستة لةيادو بؤنةكانى ئةم شارة ئةم بنةماكَلةية لةياد‬ ‫نةكركَين‪ ،‬جطة لةمةش ئةم بنةماكَلةية لةشارى كؤية‬ ‫خاوةن مكَيوذوونةلةِرووى تكَيىكؤشان لةثكَيناو ذيان وةلةثكَيناو‬

‫‪23‬‬

‫و يان لةِرابردوو ياريزانى يارى بالة‬ ‫*سةرثةرشتيارى ثسثؤ ِ‬ ‫بيركارىبةبالة‬ ‫رى لةكؤية‬ ‫كةسةى‬ ‫بووينة‪ ،‬بةلم ئةو‬ ‫كؤية بالة بؤتةنازناوى ئةوا‬ ‫ى يان‬ ‫ثةروةردةى كَ‬ ‫بانط دةكر‬ ‫ياريزانى‬ ‫يةو‬ ‫يبينى‪:‬ضواوةروانى نى‬ ‫ئارةزوى لةيارى بالة‬ ‫يىكى تربن‬ ‫نوسين كَ‬ ‫ت كَ‬ ‫نازناوة‬ ‫بةكَلىكو ئةم‬ ‫بالةش نةبووة‪،‬‬ ‫لةبوارى‬ ‫وهينديةكان(‬ ‫لةسةر)كوردةكان‬ ‫تردةطةِركَيتةوة ‪) .‬حةمةدةمينى‬ ‫يىكى‬ ‫بؤشت‬ ‫بيركارى‪.‬‬ ‫زمان كَ و‬ ‫بالةى( من خؤشم وام لكَي ك دابؤوة‬ ‫كةئةوة ِرةنطة بةطةنجى بةهؤى ئةوةى‬ ‫كة بةذن و بالى دركَيوذة لةوانةية‬ ‫ياريىكةركَيىكى باشى بالة بووبكَيت ‪ ،‬بةلم‬ ‫كاتكَي ك ِراستةوخؤ لةخودى خؤيم ثرسى‬ ‫ئينجا بؤم ِروون بؤوة كة ئةو نازناوة‬ ‫دةطةِركَيتةوة بؤدركَيوذى بةذن و بالكةى‬ ‫بةلم نةك بؤئةوةى كةياريىكةرى بالة‬ ‫بووبكَيت ‪ .‬بةكَلىكو دةطةِركَيتةوة بؤشتكَيىكى تر‬ ‫وةك ئةوةى كةخؤى طووتى‪)) :‬كاتى‬ ‫خؤى لةثةنجاكان و شةستةكان ئةمن‬ ‫طةنج بووم بةذنم دركَيوذبوو زؤر لوازيش‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫لةكؤية طرتنى مامؤستاى تايبةت بؤ‬ ‫ووتنةوةى وانة بؤتة ضاولكَيىكةرى‬

‫ئا‪ :‬بؤتان جاف‬ ‫مامؤستايةك‪ :‬طرتنى مامؤستاى تايبةت بؤ‬ ‫ووتنةوةى وانةلةكؤية بؤتة ضاول كَيىكةرى‬ ‫خو كَيندكار كَي ك‪ :‬مامؤستاى تايبةت تةنيا كات بةفي ِرؤ‬

‫ ل بةرةو ثكَيشوضوونى ِرةوتى ذيان و سةرهةكَلدانى خوكَيندن‬ ‫لةطة كَ‬ ‫بةسةرجةم قؤناغةكانى و ئةو طؤِرانىكاريانةى تكَييدا ِروويداوة‬ ‫لةبةرةو ثكَيشبردنى خوكَيندن و طةيشتن بةو ئاستة بةرزةى ئةمِرؤ‬ ‫هةر لة دروستبوونى قوتابخانةو زانىكؤكان دةبينين ثةيوةنديةكى‬ ‫ ل هةبووة لةنكَيوان مامكَوستاوخوكَيندكار‬ ‫بةتين وتووندوتؤ كَ‬ ‫ئةوثةيوةنديةش لةسةر بنوضينةى ثةروةردةو فكَيركردن بووة‪ ،‬لةوكَيدا‬ ‫لكردووةو‬ ‫مامؤستا دةرطاى زانياريةكانى بةِرووى خوكَيندكاراندا وا كَ‬ ‫خوكَيندكاريش تةنيائةركى سةرشانى فكَيربوونى خوكَيندةوارى‬ ‫وطةيشتن بةئةنجامكَيىكى باش و ئاشنابوون بووة بةدنياى مؤدكَيرن‬ ‫سةرةِراى ئةو ككَوسث و تةطةرانةى هاتؤتةثكَيش لةبوارى خوكَيندن و‬ ‫سةرجةم بوارةكانى تر بةهؤى سياسةتة خراثة يةك لةدواى‬ ‫يةكةكانى سةركردايةتى عكَيراق كةضى كورد ثشتى لةخوكَيندن‬ ‫نةكردووةو دركى بةو ِراستية كردوة كةتةنيا خوكَيندن كليلى‬ ‫ى دةرطاى خكَوش بةختى بةِروى‬ ‫هةمودةرطاكانة خوكَيندن دةتوان كَ‬ ‫ئاوات و ئامانجةكانى طةلى كورد دابىكاتةوة ئةوةى جةختى لةسةر‬ ‫دةكةينةوة بابةتى ثةروةردةو فكَيركردنة كة ئةم ئةركة ثيرؤزة‬ ‫دةكةوكَيتة سةرشانى مامؤستايانى بةِركَيز كةسةرةتا هةكَلدةستن‬ ‫بةثةروةردةكردنى خوكَيندكار ثاشان فكَيركردنى كةئةمةش دروشمى‬ ‫وةزارةتى ثةروةردةية واتة )التربية والتعليم(طرتنى مامؤستاى‬ ‫ى لةسةرى بدوكَيين‬ ‫تايبةت كِرؤكى باسةكةمانة كةدةمانةو كَ‬ ‫يى‬ ‫مامؤستاي تايبةت ئةو ناوة ثيرؤزةية كةزكَوربةى خوكَيندكاران ث كَ‬ ‫ئاشنان بةتايبةت خوكَيندكارانى قؤناغى)نؤى بنةِرةتى ودوانزةى‬ ‫ئامادةيى(لةسةردةمى ئةمِرؤماندا مامؤستاى تايبةت بؤتة‬ ‫فريادِرةسى خوكَيندكاران لةبةدةست هكَينانى نمرةى بةرز ئاخؤ‬ ‫هؤكةى ضى بكَيت؟ كةخوكَيندكاران مامؤستاى تايبةت دةطرن‬ ‫لةكاتكَيىكدا هةمان مامؤستا لةخوكَيندنطادا وانةكان شيدةكاتةوة‪،‬‬ ‫لكَيرةدا ِراى ضةند خوكَيندكارو مامكَوستايةكمان وةرطرتووة‬ ‫سةرةتابابزانين خوكَيندكاران ِرايان ضى ية؟دةربارةى ئةم دياردةية‪-:‬‬ ‫خوكَيندكار)زانا أحمد(لةقؤناغى دوانزةى وكَيوذةى‪ :‬بةِراى من طرتنى‬ ‫مامكَوستاى تايبةت شتكَيىكى زيادةية ضونىكة هةمان مامكَوستا لةثؤلدا‬ ‫لم من ئةم‬ ‫ى بة كَ‬ ‫وانة دةكَلكَيتةوة ِرةنطة تاِرادةيةك جياوازى هةب كَ‬ ‫جياوازية بؤمامؤستاكان دةطةِركَينمةوة بةهكَوى كاريطةرى ئةو بِرة‬ ‫ثارةيةى كةدةدركَيت بةمامكَوستا ضونىكة ئةم بِرة ثارةية ثارةيةكى‬ ‫كةم نية ئةمة دةبكَيتة هكَوكاري ك بؤئةم جياوازية كةوادةكات‬ ‫مامؤستاكة طرينطى زياتر بةوانةكة بدات‪ ،‬خوكَيندكاركَيىكى تركة‬ ‫ى محمد(لةقؤناغى دوانزةى زانستى‬ ‫هةمان ِراى هةية)هاوِر كَ‬ ‫دةكَلكَيت‪ :‬من ثكَيم واية مامؤستاى تايبةت سودى نية ضونىكة‬ ‫ئةطةرخوكَيندكار مةبةستى خوكَيندن بكَيت بؤخكَوى بةجوانى دةرس‬ ‫لةوانةكانى بىكات دةتوانكَيت سةركةوتوبكَيت مامؤستاى تايبةت تةنيا‬ ‫كات بةفيِرؤ دان و بةفيِرؤدانى ماددةية‪ .‬خويندكار)داليا‬ ‫خان(لةقؤناغى يانزةى زانستى خانمكَيىكى بةشداربوو بةم جؤرة ِراى‬ ‫خؤى دةربِرى‪ :‬بةبؤضوونى من ئةطةر خويندكار ِرؤذبةِرؤذ‬ ‫ئةركوواجبى خؤى بىكات و لة ثؤلدا طويِرايةلى مامؤستاكةى بكَيت‬ ‫وةلة كاتى وانة وتنةوة ياخود وانة شيىكاركردن ئةءا ثكَيم واية ثكَيويست‬ ‫بة مامؤستا طرتن ناكات وة ئةطةر لةثؤلدا تةنها ضةند خوكَيندكاركَيىكى‬ ‫كةم واتة يةك يان دووخوكَيندكار لةوانة نةطةيشت ئةوا ديارة خةتا لة‬ ‫ى لةو‬ ‫خوكَيندكارة ئةو كات ثكَيويست دةكات كة مامؤستاى تايبةت بطر كَ‬ ‫وانةية‪ .‬يةككَيىكى تر لةوخوكَيندكارة بةشداربووانة خاتوو)ساوكَين(بوو‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫لةقؤناغى دوانزةى وكَيوذةيى بةم جؤرة دوا‪ :‬بةِراى من ثكَيويستة‬ ‫لةسةرخوكَيندكاربة ئةرك و ماندوو بوونى واجبى ِرؤذانةى بىكات نةك‬ ‫ثةنا بةركَيتة بةر مامؤستا طرتن‪ ،‬هةروةها‬ ‫خوكَيندكار)سنورخان(لةقؤناغى دوانزةى زانستى دةكَلكَيت‪ :‬بةِراى من‬ ‫كةخوكَيندكاركَيىكى ئامادةيى كوضانم مامؤستاى تايبةت زيادةية ئةطةر‬ ‫ ل مامؤستا دةرسى كردو طرينطى دا‬ ‫خوكَيندكار لةثؤلدا لةطة كَ‬ ‫بةدةرسةكان ئةوا سةركةوتوودةبكَيت ضونىكة هةمان مامؤستان‬ ‫كةدةرسى تايبةتى دةكَلكَينةوة بةس ئةطةر خوكَيندكاركَي ك لةناو )‪(32‬‬ ‫خوكَيندكار لةدةرسكَي ك تكَينةطات ئةوا مامؤستاى تايبةت دةتوانكَيت‬ ‫ي بطةيةنكَيت بةس لةناو ئكَيمةدا طرتنى مامؤستاى تايبةت‬ ‫سودى ث كَ‬ ‫ضاولكَيىكردنة دةكَلكَيى دةرمانى نمرةهكَينانة ئةطةر مامكَوستا نةطرى‬ ‫نمرةى بةرز ناهكَينى كةضى هيض وانية‪ .‬خوكَيندكار )ئاريان‬ ‫عبداللة(لةقؤناغى دوانزةى زانستى كةمامؤستاى تايبةتى هةية‬ ‫لةضةندوانةيةك ِرايةكى ثكَيوضةوانةى هةية ثكَيى واية مامؤستاى‬ ‫تايبةت دةتوانكَيت سودكَيىكى زؤر بةخوكَيندكار بطةيةنكَيت ضونىكة‬ ‫ى خوكَيندكار لةثؤلدا باش لةوانةكان ناطات بؤية لةم بارةوة‬ ‫هةند كَ‬ ‫طوتى من هؤكارةكةدةطةِركَينمةوة بؤخوكَيندكاروبؤمامؤستا بةلم‬ ‫ئةوةشمان لةياد نةضكَيت كةهةندكَي ك مامؤستا لةثؤلدا بةخكَيرايى‬ ‫ ل دةدات بؤ تةواوبوونى مةنهةج‬ ‫وانةكان شيىكار دةكةن تةنيا هةو كَ‬ ‫بةلم لةماكَلةوة بةثكَيى ويستى خوكَيندكار وانةكان شى دةكةنةوة‪.‬‬ ‫خويندكاركَيىكى تر كةتاِرادةيةك هةمان ِراى هةبوو خوكَيندكار)هةوا كَ‬ ‫ ل‬ ‫فازي ل(لةدوانزةى وكَيوذةيى كةيةككَيىكة لةو خوكَيندكارانةى‬ ‫كةمامؤستاى تايبةتى هةية دةكَلكَيت‪ :‬بةبؤضوونى من مامؤستاى‬ ‫تايبةت دةتوانكَيت سوودى زؤر بةقوتابى بطةيةنكَيت ئةمةش‬ ‫دةطةِركَينمةوة بؤكؤمةكَلكَي ك هكَوكار لةوانة‪ :‬مامؤستاى تايبةت‬ ‫لةكةشكَيىكى ئارامدا وانة دةكَلكَيتةوة دوورة لةذاوةذاوى خوكَيندكارى‬ ‫تكَيىكدةر هةروةها بةهؤى ئةو بِرة ثارةيةى كةدةدركَيت بةمامؤستا‬ ‫لةليةك مامؤستا خوكَيندكارةكة باش تكَيدةطةيةنكَيت لةليةك‬

‫)) دوبارةبوونةوةى عةشق ((‬ ‫سةهةندكؤيى‬

‫دةكَلكَين عةشق دةبكَيتة يادطاري و‬ ‫لةبيرناضكَيتةوة‬ ‫بةلم كام عةشق؟‬ ‫عةشقى ثِرثةيظين و خةندة‬ ‫ثِروةفاو خؤزطة‬ ‫يائةوعةشقة هةرزةكارانةى‬ ‫لةضاوثكَيىكةوتنتةوةدةست ثكَيدةكاو‬ ‫لةوكَيستطةى سوكة توِرةبوونكَي ك‬ ‫ى ودةبِركَيتةوة‬ ‫تةواودةب كَ‬ ‫عةشق هةية سةرةتاى هةيةوكؤتايى نا‬ ‫عةشقيش هةية سةرةتاى هةيةوبةكؤتايش دةطا‬ ‫كةعةشق كؤتايى هات‬ ‫زؤرئاستةمةدوبارةبكَيتةوة‬ ‫طةميةى ئةم عةشقة‬ ‫ى وةفايى مةسثكَيرة‬ ‫بةطكَيوذةن وثكَيوضى زةرياى ب كَ‬

‫‪24‬‬


‫هاوولتيان و نةخؤشخانةى شةهيد دكتؤر خاليد‬ ‫ئا‪ :‬وريا ساكَلح زادة‬ ‫كةكؤن‪ :‬ثكَيمان خؤشة بزانين جةنابت ضؤنة سةردانى‬ ‫نةخؤشخانةت كردووة ؟‬ ‫ال‪ :‬ئةوة مناكَلكَيىكمان نةخؤش بوو هكَينامان‬ ‫م‪ .‬تةه ا عةبدو كَل كَ‬ ‫فةحسى بؤ دةكةين و مناكَلةكة طوضىكةية و هةم ولدةيةو‬ ‫ى عيالجى بؤ وةرطرين ‪.‬‬ ‫دةمانهةو كَ‬ ‫كةكؤن ‪ :‬كارةكانتان باش دةِرواتة ثكَيش ؟‬ ‫ى خؤشحاكَلين وسوثاسيان دةكةين‬ ‫ال‪ :‬زؤر ث كَ‬ ‫م‪ .‬تةها عةبدوكَل كَ‬ ‫لةبةر ئةوةى زؤر ماندوون و ئةرككَيىكى زؤرى لةسةرة و ئةم‬ ‫نةخؤشخانةية بةناوى شةهيد دكتؤر خاليدة وقةرةباكَلغيةكى‬ ‫زؤرى كةوتووةتة سةر ‪،‬هةم دكتؤرةكان و هةم كارمةندةكان‬ ‫ئيشةكان زؤر بةجوانى و ِركَي ك وثكَيىكى بةِركَيوة دةبةن و‬ ‫سوثاسيان دةكةين بة طشتى زياتر لة ماندوبوونى خؤيان‬ ‫ئةركيان ككَيشاوة ‪ .‬بةس هيوادارين دكتؤرو كارمةندكَيىكى‬ ‫زياترى بؤ دابين بىكةن ضونىكة نةخؤشخانةيةكى قةرةباكَلغة ‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬ئةو خةكَلىكانةى سةردانى نةخؤشخانة دةكةن زؤر‬ ‫ى طرتنى سةرة خؤيان كةكَلةكة دةكةنةسةر يةكترى تؤ‬ ‫جار بةب كَ‬ ‫ى دةلكَيى؟‬ ‫ضيان ث كَ‬ ‫ال‪ :‬من ئكَيستا بؤ خؤم ضووم ثسوولةيةك‬ ‫م‪ .‬تةها عةبدو كَل كَ‬ ‫لة دكتؤركَيىكةوة بؤ دكتؤركَيىكى تر تةحوي ل بىكةم لةبةر ئةوةى‬ ‫ئافرةتةكان ثشكَيويان دروست كردبوو ِركَيطام نةبوو كارةكةم‬ ‫ى بىكةم ضونىكة سرةيان نةطرتبوو ‪ِ ،‬ركَيزم هةية بؤ‬ ‫ى بةج كَ‬ ‫ج كَ‬ ‫لم ئةو‬ ‫ذنان ضونىكة دةكَلكَين مافيان هةية و دكَيتة سةرمان بة كَ‬ ‫قةرةباكَلغيةى ذنان دروستيان كردبوو لى ثياوةكان‬ ‫بةثكَيوضةوانةوة بوو ‪ .‬ئةوان هةر بةكؤمة ل خؤيان بةذوورى‬ ‫ى دةشكَيوا ئةطةر بىكراية‬ ‫دكتؤر دا دةكرد و دكتؤريش سةرى ل كَ‬ ‫ى بةج كَ‬ ‫ى‬ ‫بةشكَيوةيةكى ركَي ك و ثكَي ك و شارستانيانة كارةكانيان ج كَ‬ ‫بىكرداية باشتر بوو‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬ثكَيتواية كةم وكوِرييةكانى نةخؤشخانة ضيية؟‬ ‫ال‪ :‬لةليةنى ئاو و كارةباوة باشة ئيشاكَلال كَ‬ ‫م‪ .‬تةه ا عةبدو كَل كَ‬ ‫باشتريش دةبكَيت ثكَيشنيارم ئةوةية كة ئةطةر نةخؤشكَي ك درةنط‬ ‫هات يان قةرةباكَلغى دروست بوو‪ ،‬دكتؤرةكان نةبكَيتة‬ ‫دكَلطرانيان و دةربوضن وبكَلكَين ئكَيمة ئيش ناكةين بةهؤى‬ ‫ى ئةوان زياتر لكَيبوردة بن و بةثةرؤشةوة بن‬ ‫قةرةباكَلغى ‪ ،‬دةب كَ‬ ‫بؤ خةل ك لةبةر ئةوةى ضينى ئكَيستا لةدواى ِراثةرينةوة ضينكَيىكى‬ ‫ِرؤشنبيرة بةلم ئةوانةى ثكَيشوتر زؤر شارةزانين لة سيستةمى‬ ‫كارة ئيدارييةكان و خوكَيندنةوةيان بؤ شتةكان لوازة ‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬بابزانين بةِركَيزت بةض مةبةستكَي ك سةردانى‬ ‫نةخؤشخانةت كردووة كة لة طوندى باوةجانةوة هاتووى؟‬ ‫ ل قةيد دةكةم‬ ‫سافية عةمةر‪ :‬وةكَلال كَ هاتووم ناوى منا كَ‬ ‫فؤرمةكةم لةبةر دةستيان داية ناويان دةنووسم‬ ‫ودةطةركَيمةوة كة زؤر مةمنونيانم ضونىكة ئةمِرؤ هاتووم‬

‫‪25‬‬

‫ناوةكة قةيد دةكةم و دةطةِركَيمةوة سوثاسى كارمةندةكانيش‬ ‫دةكةم كة زؤر بةتةنط خةلىكةوة دكَين و خةم خؤرن ‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬هيض ككَيشة يان بةر بةستكَي ك نابينى ؟‬ ‫لم‬ ‫سافية عةمةر‪ :‬نا كارمةندةكان زؤر باشن و بة كَ‬ ‫خةكَلىكةكة خؤيان شكَيواوى دروست دةكةن لةنةخؤشخانةدا و‬ ‫دةبنة ِركَيطر لةبةر دةم بةرةو ثكَيش بردنى كارةكان ‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬وا ديارة نةخؤشتان ثكَيية ولكَيرة ضاوةروانن ‪،‬‬ ‫ى بؤمان بدوكَيى ؟‬ ‫دةكر كَ‬ ‫ديار مةولوود ‪ :‬ديارة كةسكَي ك سةردانى نةخؤشخانة‬ ‫ي ئكَيمة ئةو منداكَلةمان نةخؤشة‬ ‫ى نةخؤشى هةب كَ‬ ‫دةكات دةب كَ‬ ‫هاتووينة نةخؤشخانةى كؤية بؤ ضارةسةر كردنى بؤ لى‬ ‫لم ضةند طيرو طرفتكَي ك دةبينين لكَيرة هةر لة يةك‬ ‫دكتؤر بة كَ‬ ‫ى وةرةقةى بؤ‬ ‫نةخؤشخانة دو جؤر دكتؤر دانيشتووة دةب كَ‬ ‫ى ‪ ،‬ئةوضة ل بكَييةوة‬ ‫ى بىكةين لةو كَ‬ ‫بنوسين و ‪ 3‬سةعات ضاوةر كَ‬ ‫خةستةخانةى ئكَيرة ‪ ،‬بةطشتى خةكَلىكةكة هةمووى ناِرةزايةتى‬ ‫لةو ئيحالة كردن و لةو دوو نةخؤشخانةية كةلة يةك بينا دا‬ ‫ى بةس هةر يةكة‬ ‫ى دكتؤر دادةنيش كَ‬ ‫هةن هةية‪ .‬دوو دكتؤر س كَ‬ ‫ى بكَيى لة‬ ‫ئيمزاى خؤى هةية ‪ ،‬ئةو ئيمزاى ئةو ناخوكَينتةوة دةب كَ‬ ‫وكَيندةر ئيحالةى بىكةى و لةول بيبةية لى دكتؤرى تايبةت ‪.‬‬ ‫كةكؤن‪ :‬واتة ككَيشةكان لةلى هاولتيانةوة دروست نابىكَ ؟‬ ‫ى بة دكَلنياييةوة ككَيشةكان لةليةن‬ ‫ديار مةولوود ‪ :‬بةكَل كَ‬ ‫كارمةندانةوة دروست دةبكَيت جا هةر لة دكتؤر لة ثؤليس لة‬ ‫ى ‪ .‬ككَيشةكان‬ ‫كارمةندانةوة واتة لة هةموانةوة دروست دةب كَ‬ ‫لةليةن هاوولتيانةوة نية بة ئيسثاتةوة ئةو قسانة بؤ مكَيوذوو‬ ‫دةكةم خةكَلىكةكان هيض عةيبيان نية‪ ،‬تةنها كارمةندان و‬ ‫ثؤليسى نةخؤشخانةية ئةو ككَيشانة دروست دةكةن‪.‬‬ ‫كةكؤن ‪ :‬ئايا هيض كردةوةيةكى ناشيرن لة كارمةندانةوة‬ ‫بينراوة ‪ ،‬ضونىكة نةخؤش ثكَيويستى بةكةشكَيىكى دةروونى هةية‬ ‫؟‬ ‫ديار مةولوود ‪ :‬من بةضاوى خؤم نةمديتووة ‪ ،‬نةخؤش‬ ‫وةك بؤ خؤت دةكَلكَيى ثكَيويستى بة كةشكَيىكى ئارام هةية نةك‬ ‫دكتؤركَي ك يان معاون طبى يةك لة ماكَلةوة ميزاجى تةواو‬ ‫ى بينراون ‪.‬‬ ‫نةبكَيت و بةنةخؤشةكةى دةربِرى ئةو شتانةش بةكَل كَ‬ ‫كةكؤن ‪ :‬ثكَيتواية كةم و كورتيةكان و دوواين ثكَيشنيارت ضية‬ ‫؟‬ ‫ديار مولوود ‪ :‬نة بونى دكتؤرى تايبةت ‪ ،‬ئكَيستا شاركَيىكى‬ ‫وةك كؤية يةك دكتؤرى ئكَيس ك و مندالنى هةية ‪ ،‬بؤخؤت‬ ‫دةزانى شار وردة وردة لة طةورة بوون و فراوان بوون داية‬ ‫ي بكَيت‬ ‫ئةوة ساكَلى ‪ 92‬و ‪ 93‬و ئةوانة نيية كؤية ‪ 20‬مالكَيىكى ل كَ‬ ‫ئكَيستا كؤية سوكة محافزةيةكة ‪ ،‬بةراستى ثكَيت بلكَيم دكتؤرى‬ ‫موختةس و زؤرى دكتؤر ثكَيمواية ككَيشةكان ضارةسةر دةكات ‪،‬‬ ‫ثكَيشنياريشم ئةوةية هةم دكتؤرو كارمةندانى نةخؤشخانة بة‬ ‫روويةكى خؤشةوة ثكَيشوازى لة نةخؤشةكان بىكةن و ئةو‬ ‫ككَيشانة كة هةيانة بة نةخؤشةكان دةرى نةبرن و دابين‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫ثالر بةوكَينةوة‬

‫!!!!فةرمانطةيةك لةيةك كاتدا سةر بةدوو وةزارةتة دةبآ بودجةكةشى وابكَيت؟‬

‫ى ض ؟ فةرمانطةيةك بكَيت تابلؤكةى كا كَ‬ ‫ ل‬ ‫ئةمةدةب كَ‬

‫ئةوذمارة تةلةفؤنانة بؤفرؤشتنة‬

‫بؤتةوة‬

‫باخى ثشوى ئكَيواران بؤتة ياريطاى منالن‬ ‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫‪26‬‬


‫ِريزى دووةم‪-1 :‬رةئيس‬ ‫رةفيق حاجى تؤفيق ‪-2‬‬ ‫مةلفةتاحى‬ ‫مةلعزةت)مةلفةتاحى‬ ‫كارةبا( ‪-3‬نةناسراو ‪-4‬‬ ‫حةميدى بلدية ‪-5‬فتح اللة‬ ‫كشتوكا ل ‪-6‬كاكة اغاى‬ ‫مةلئةحمةدئاغا ‪-7‬ميرزا‬ ‫حةمةدئةمين ‪-8‬مةلتاهيرى‬ ‫ضةلةبى ‪-9‬حةوكَيزى مام‬ ‫يحيى‪.‬‬ ‫ِريزى سكَييةم‪ :‬مام يلدا‪،‬‬ ‫وةستا حوسكَينى نةجار‪،‬‬ ‫يةعقوبة فةندى‪،‬‬ ‫ئةحمةدحةمةمةل‪ ،‬غةفور‬ ‫اغا)غةفورمحى الدين(‪.‬‬ ‫ِريزى ضوارةم‪ :‬وةستا‬ ‫سةلمى نانةوا‪ ،‬نةناسراو‪،‬‬ ‫مام تةهاى ثةنير فرؤش‪،‬‬ ‫حةمةدبةطى ئةسعةدة‬ ‫سوور‪ ،‬حةمةدى فةقى‬ ‫ئةم وكَينةية لةساكَلى ‪ 1956‬لةكؤيةطيراوة‪ ،‬هةروةها لةليةن كاك محمدى مةلمةعسوم‬ ‫عيسمةتى‪ ،‬مام هةمزةى‬ ‫ي تىكاية ثكَيمان‬ ‫طةيشتووة بةطؤظارةكةمان ئةوانة ناسراونةتةوة‪ ،‬هةركةسكَي ك ئةوانى تردةناس كَ‬ ‫ثةنيرفرؤش‪ ،‬فةتاحى‬ ‫ى ضونىكة وكَينةيةكى مكَيوذووى ية ‪:‬‬ ‫ِرابطةيةن كَ‬ ‫حاجى تؤفيق‪ ،‬تاهير عزيز‪،‬‬ ‫لةضةثةوة‪ِ ،‬ريزى يةكةم‪-1 :‬سوبحى يةعقوبى )قائمقام ( ‪-2‬مةلمةعسوم ‪-3‬مقدم اسماعي ل‬ ‫عبدالخالق ضةلةبى‪.‬‬ ‫هرمز)زابت تجنيد( ‪-4‬مولزم او ل عسمان)زابت شرتة( ‪-5‬سةيد حسين ‪-6‬كةريمةفةندى )اوقاف(‬ ‫ِريزى ثكَينجةم‪ :‬عةلى‬ ‫‪ -7‬سةيد فاتح )مامور نفوس(‪.‬‬ ‫كلؤ)مةئمور زراعى(‪،‬‬ ‫مةلنافيع‪ ،‬معتصم‬

‫طيراوة لةناو‬ ‫‪1691‬‬ ‫ئةبببببم وكَينةيبببببة لةسببببباكَلى‬ ‫وةزارةتبببببببى بةرطرى عكَيراق لةشارى بةغدا‪،‬‬ ‫كاتكَيببب ك سبببةرؤك كؤمارى ئةوسببباكةى عكَيراق‬ ‫بانطهكَيشتببببى كؤمةكَلكَيبببب ك كةسببببايةتى و ثياوى‬ ‫شياووطةورةببببببى كردوة لةكؤبوونةوةيةببببببك‬ ‫لةسبببببةرسفرةى نانخواردنبببببى ئكَيوارةيةبببببك‬ ‫لةئكَيوارةكانبببى شارى بةغداى دكَلطيبببر‪ ،‬جائةبببم‬ ‫كةسببايةتيانة بريتيببن لةببم بةِركَيزانببة كةهيوضيان‬ ‫صببديق شنشبب ل‬‫لةذياندا نةماون‪ :‬لةِراسببتةوة ‪1‬‬ ‫بب الرائدالركبن بب‬ ‫)وةزيرى كشتوكايوًكَلبى عكَيراق(‪2 ،‬‬ ‫ماجيدحمدامين‪-‬كوردةوخةكَلىكبى خانةقينبووة‪3- ،‬‬ ‫الزعيم الركن عبدالىكريم قاسم يةكةم سةرؤك‬ ‫كؤمارى عكَيراق‪ 4- ،‬مامؤسببببتا مسببببعودمحمد‬ ‫جةلبببببى زادة بيرمةندى طةورةبببببى كورد‪5- ،‬‬ ‫حاكمببى عةسببىكةرى احمدسببالح عةبدى ‪ .‬ئةببم‬ ‫وكَينةيبببة يةكةبببم جارة بلبببو دةكركَيتةوة كةلةناو‬ ‫ئةرشيفبى خانةوادةبى جةليزادنةوة بةدةسبتمان‬ ‫طةيشتوة لةليةن حاكم ئاراس عبدالخالق ةوة‬ ‫‪ 27‬سوثاسى دةكةين‪.‬‬

‫ئةم وكَينةية ناوةِراستى شارى‬ ‫كؤيةية شوكَينى فولىكةى ب‬ ‫‪41‬‬ ‫حاجى قادر لة ى‬ ‫طيراوة‬ ‫‪8591‬‬ ‫تةمووزى‬ ‫كةخةكَلىكى كؤية بةطةورةو‬ ‫بوضوك بة طةنج و لو و ثيرو‬ ‫ ل ِرذاونةتة سةر‬ ‫ذن و مندا كَ‬ ‫شةقام و كؤلنةكان‬ ‫بةمةبةستى ئاهةنط طكَيران‬ ‫ودةربِرينى خؤشى و شادى‬ ‫بةبؤنةى ِرووخانى ِرذكَيمى‬ ‫مةلةكي و هاتنة سةرتةختى‬ ‫ِرذكَيمى كؤماري‬

‫‪.‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫هةمةِرةنط‬

‫)ناحيةى ئاشتى( طوندى خةرابة‬

‫شكَي خ ئازاد قازبةطيانى*‬ ‫ناحيةى ئاشتى يةككَيىكة لةو ناحيانةى كةسةر بةكؤية‪.‬دةكةوكَيتة دةشتى كؤية لةسةرةتا ئةم‬ ‫ناحيةية طوند بووة طوندكَيىكى طةورةى ئةم ناوضةيةبووة بةلم لةساكَلى ‪ 1998‬ئةم طوندة‬ ‫ى ى بوضووك)‪(25‬كم لةشارى كؤيةوة دوورة تةنها )‬ ‫بووةبةناحية‪،‬ئةم ناحية دةكةوكَيتة سةر ز كَ‬ ‫ ل ئةم طوندانة دةطةِركَيتةوة طوندى‬ ‫‪(22‬طوند سةربةم ناحيةيةن‪،‬سنورى ناحيةى ئاشتى لةطة كَ‬ ‫طؤمةشين لةباكوورى ِرؤذهةلتيةوة‪،‬طوندى كاولن دةكةوكَيتة ِرؤذهةلتى ئةم ناحيةية‪،‬طوندى‬ ‫كانى هةنجيردةكةوكَيتةِرؤذئاواى ئةم طوندة‪،‬طوندى قوكَلقوكَلة دةكةوكَيتة باشورى ِرؤذئاواى ئةم‬ ‫طوندة‪،‬سةرضاوةئاويةكانى ئةم ناحيةية‪،‬كاركَيزى سالحةشين‪،‬كاركَيزى خةزان‪،‬كاركَيزى‬ ‫تووِرةشة‪،‬كاركَيزى قولةِرةشىكةئةم كاركَيزة لةسةر ِركَيطةى قولقولةية‪،‬هةروةها بوونى كؤمةكَلكَي ك‬ ‫بيرى دةستىكرد لةناحيةكةهةروةها بوونى حةوزكَيىكى طةورةى ئاو بؤئةوةى ئاوكَيىكى زؤرى تيادا‬ ‫خةزن بىكركَيت لةوكَيوة بةشكَيوةى تؤرى ئاو دابةش كراوة بةسةر ناحيةكةدا هةروةها هةكَلىكةندنى‬ ‫بيركَي ك لةسنورى طوندى قازبةطيان كةبةبؤِرى طةيةنراوةتة ناحيةكة بؤمةبةستى بةكارهكَينان‬ ‫هةروةها ِراككَيشانى ثرؤذةيةكى ترى ئاو بؤناحيةكة كةلةسةدابةنجاى كارى ئةم ثرؤذةية‬ ‫لةتةواوبووونداية‪.‬تؤِرى ئاو بةشكَيوةيةكى باش جكَيبةجكَيىكراوة‪.‬لةِرووى ِركَيطاو بانةوة ناو ناحيةكة‬ ‫هةمووى بةشكَيوةيةكى باش قيرتاوكراوة لةِرووى كارةباوة ثشت بةمؤليدة دةبةستكَيت ‪.‬بةلم‬ ‫والةكؤيةوة كارةباى سةرةكى بؤدةضكَيت وطوندةكانى سنورى ئةم ناحيةية سودمةند دةبن‬ ‫وكارةكانى لةتةواوبوون داية‪،‬لةم ناحيةيةدابينايةى ناحيةو ثؤليس و ئاسايش كراوة‪.‬هةروةها‬ ‫ى قوتابخانةش لةم ناحيةية دروست كراوة‬ ‫ ل وشارةوانى تةواو بووة‪،‬س كَ‬ ‫بينايةى بنىكةى كشتوكا كَ‬ ‫لةقؤناخةكانى بنةِرةتى و هةتا دوا قؤناغةكانى ئامادةيى تكَيداية‪،‬لةِرووى تةندروستيةوة‬ ‫بنىكةيةكى بؤدروست كرابوو ثكَيشبوون بةناحية‪،‬بةلم ئكَيستا نةخؤشخانةيةكى )‪(50‬قةلةوكَيرةيى‬ ‫بؤدروست كراوة هةروةها كؤمةكَلكَي ك خانوودروست كراوة بؤئةو فةرمانبةرانةى كةلةو كَ‬ ‫ى‬ ‫ى بوون ‪.‬لةبةربلوى ناحيةكة دوومزطةوت لةم ناحيةية هةية بةلم بةداخةوة‬ ‫نيشتةج كَ‬ ‫ى ياريدةدةرى دكتؤرو يةك دكتؤرى هةية ‪،‬هةندكَي ك زةوى لةم ناحيةية‬ ‫نةخؤشخانةكةى تةنها س كَ‬ ‫دابةشىكراوة بةسةر هةموو ضين و توكَيوذةكاندا ِرووبةرى هةموو ناحيةكة كةمقاتعةى )‪(53‬ية‬ ‫نزيىكةى ‪ 3600‬دؤنم زةوى لةسنورى ئةم ناحيةية هةية ذيانى دانيشتوانى ئةم ناحيةية‬ ‫ ل ئةوةى كارى كشتوكاكَلى خؤيان جكَيبةج كَ‬ ‫ي‬ ‫زؤرينةيان لةدامودةزطاكان دامةزراون لةطة كَ‬ ‫دةكةن‪.‬ئةطةر سةيرى مكَيوذووى ئةم ناحيةية بىكةين ئةوانةى كةلةم طوندة ذياون و ئةوانةى‬ ‫كةحىكوم ِرانى ئةم طوندةيان كردووة ثكَيش بوونى بةناحية زةمانكَي ك تورك حوكم ِرانى ئةم‬ ‫طوندةيان كردووة‪،‬ناوى لكَيثرسراوى توركةكان كة حوكم ِرانى ئةم طوندةى كردووة)عزيز‬ ‫ئومياشى(بووة كةثياوكَيىكى طةورةى تورك بووة‪،‬بةلم لةسةردةمى توركان ئةم طوندة كراوةتة‬ ‫ناحية لةو سةردةمانة كؤمةكَلكَي ك كةس زةفتية بوون زةفتيةوةكو ثؤليس وابوون لةوانةى‬ ‫كةزةفتية بوون وةكو مام ِرةسو ل كةخةكَلىكى طوندى كانى كوردة بووة زةفتيةى دووةم‬ ‫بةناوى)هةيدر مهاجير(بووة ئةم هةيدةرة لةكةركوك كؤضى دوايى كردوة بةلم عزيز ئؤمباشى‬ ‫سةركردةى توركةكان زؤر غةدرى لةخةكَلىكى ئةم ناحيةيةكردووة بؤيةئةوكاتةى كةتورك شىكاوة‬ ‫خةكَلىكى ئةم ناوضةية كوشتويانة بةلم ثكَيش توركان ثاشاية حوكم ِرانى خرابةى كردووة ‪،‬طردى‬ ‫ ل كةبةخةكَلىكيان هكَيناوة دروستىكراوة شايةدى‬ ‫قةلتى خةرابة هةمووى بةتورةكةو طونية خؤ كَ‬ ‫ئةم ِراستية بوونى كؤمةكَلكَي ك لوولة لةشكَيوةى بؤرى كةلة قسكَلو طةض دروستىكراوة ئكَيستاش ئةم‬ ‫لولنة لةم طردةدا بةدى دةكركَيت ئةم ثاشاية لةشةشسةدةكان حوكم ِرانى ئةو طوندةى كردوة‬ ‫ ل نةوةى ئةم ثاشايانة حوكمى ئةو طوندةيان كردووة ديارة ئةم طوندة‬ ‫ضوار سةد سا كَ‬ ‫شوكَينكَيىكى زؤرطرينط بووة ثاش ئةمة هةمةوةنديةكان حوكم ِرانى ئةم طوندةيان كردووة دواى‬ ‫ ل ئةم‬ ‫هةمةوةند )تؤفيق ئاغا(ى شكَي خ بزكَينى حوكمى ئةم طوندةى كردووة‪،‬ماوةى )‪(30‬سا كَ‬ ‫طوندة لةذكَير دةستى تؤفيق ئاغاى شكَي خ بزكَينى بووةدواى ئةمة حةماغاى كؤية بةلةشىكرى‬ ‫خؤيى خةكَلىكى دةشتى كؤية لةشىكرى بكَلباس و ئاكؤ تؤفيق ئاغايان لةطوندى خةرابة‬ ‫دةركردبةشةِر ثاش دةرضوونى تؤفيق ئاغا ‪،‬سالحاغاى‬ ‫عولغا حوكم ِرانى طوندى خةرابةى كةوتة دةست‬ ‫ثاش سالحاغا عزيز ئاغا وةكو بنةماكَلةيةكى بةِركَيز‬ ‫كةثلةو ثايةى كؤمةليةتى طةورةيان هةية ئةشرافى‬ ‫* ئازاد ش كَي خ عبدللةمحمود‬ ‫ناوضةكةن هةرلةم ناحيةى ئكَيستا دادةنيشن ‪ .‬لةطوندى‬ ‫لةساكَلى ‪ 1968‬لةقازبةطيان لةداي ك بووة‬‫ي بووة بةناوةكانى‬ ‫خةرابة ضةند ماكَلة جولةكةيةكى ل كَ‬ ‫سةرةتايى لةطوندى شيوةشان و‬‫)شةلةوز مةجوو‪,‬هاروون ‪,‬ئيسحاق‪,‬براهيم (ئةمانة لةم‬ ‫ناوةندى وئامادةيى لةكؤيةتةواوكردوة‪.‬‬ ‫طوندة ئيشى خميان كردووة واتة جلو بةرطيان ِرةنط‬ ‫)معهد فنى_قسمى الدارة(‬‫كردووة بةلم ئةم جولةكانة لةساكَلى ‪ 1930‬هةتا ‪1950‬‬ ‫لةحةويجة لةساكَلى ‪1990‬تةواوكردوة‪.‬‬ ‫ساكَلى ‪ 2008‬كؤليوذى ياساى بةشى ئكَيوارانى لةم طوندة ئسلوبى قةناعةتيان زؤر بةهكَيز بووة‬‫توانيويانة زوو قةناعةت بةخةكَل ك بهكَينن ‪ .‬هةروةها‬ ‫كؤيةى تةواوكردوة‪.‬‬ ‫كؤمةكَلكَي ك سةيد لةم طوندة دانيشتون كةثايةى‬ ‫ئةندامى يةككَيتى ماف ثةروةرانى‬‫كؤمةليةتي طةورةيان هةبووة‪،‬ئكَيستا قةبرستانى مام‬ ‫كوردستانة‪.‬‬ ‫سةيدكةدةكةوكَيتة ِرؤذهةلتى ناحيةى ئاشتى مام سةيد‬ ‫خاوةن ضةمكَيىكى زؤرطةورة بووة كةدارى سثينداروبيى‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫هةكَلدانةوةى ضةند‬ ‫لثةِرةيةكى مكَيوذووى‬

‫قاسم محمد مستةفا‬

‫دواى ئةوةى كؤية‬

‫كةخدر بةطى‬ ‫كوِرى ئةلياس‬ ‫بةط‬ ‫سةرةنجامى‬ ‫خؤبةدوورطرتن‬ ‫ى‬

‫لةشةِرووثكَيىكدادان لةطة كَ‬ ‫ ل‬ ‫لةشىكرى عوسمانى ‪،‬لةطة لكَ‬ ‫ضةندشارو ناوضةيةك يةك لةم‬ ‫شارانة)كؤية(ى بةجكَيهكَيشتووة‪ ،‬ئيتر‬ ‫دةسةلتى ميرنشينى بابان‬ ‫شارى)كؤية(ى لةسنورى‬ ‫دةسةلتيدا دةرضووةو‬ ‫دواتردةسةلتى ميرنشينى سؤران‬ ‫قةكَلةمِرةويةكةى )كؤية(ى‬ ‫طرتةوة‪ ،‬سنورى دةسةلتى ئةم‬ ‫ميرنشينة‪ ،‬وةك لونطري ك‬ ‫لة)ضوارسةدة لةمكَيوذووى نوكَيى‬ ‫عكَيراق( ئاماذةى بؤكردوة‪،‬‬ ‫كةوتبووة باكوورو‬ ‫ِرؤذهةلتى)كؤية(‪ ،‬بةلم ئةم‬ ‫ميرنشينةى)سؤران(يش‬ ‫دةسةلتكَيىكى واتوندى‬ ‫بةسةرشارى كؤيةدا نةبووة‬ ‫بةتايبةتى لةنيوةى يةكةمى‬ ‫سةدةى هةذدةهةمدا‪ ،‬ضونىكة‬ ‫)‪(1‬‬ ‫كؤيةو ولتةكةى ببووة ثاشاكَل غ‬ ‫وناوضةى نشينطةى ثاشايةكى‬ ‫كوردى سةربةويليةتى بةغدا‪،‬‬ ‫)نيثوور(ى طةِريدة لةطةشتةكةيدا‬ ‫بؤعكَيِراق و كوردستان لةسةدةى‬ ‫هةذدةهةمدا لةبارةى كؤيةوة‬ ‫نووسيويةتى )كؤية بة ‪12‬سعات‬ ‫ى كةوتؤتة ِرؤذهةلتى‬ ‫ر كَ‬ ‫ى(( هةتا ثكَيشى‬ ‫كؤثى))ثرد كَ‬ ‫ضةندساكَلكَي ك )واتة ثكَيشى ‪1766‬ى‬ ‫مكَيوذووى طةشتةكةى (هةولكَيروو‬ ‫ى( سةربةو‬ ‫ئاكَلتون كؤثرى )ثرد كَ‬ ‫)‪(2‬‬ ‫)ثاشال غ(ةبوون ‪ ،‬ميرمحةمةدى‬ ‫ِرةواندز ناسراو بةثاشاى‬ ‫طةورةى ِرةواندز‪ ،‬دواى ئةوةى‬ ‫كة قةلةمِرةوى دةسةلتةكةى‪،‬‬ ‫دواى ثةلماردانى بؤسةر‬ ‫هكَيزةكانى بابانةكان كةبةب كَ‬ ‫ى‬

‫‪28‬‬


‫شةِر)كؤية(يان ضؤلىكردو دواتر ميرمحمد بةرةو‬ ‫ِرانية ضوو‪ ،‬دواى طرتنى كؤية ِرووى كردة‬ ‫دةظةرى بادينان و شارى ئاكركَيى طرت‪ .‬لةطة لكَ‬ ‫ئكَيزيديةكان كةوتة شةِر و ضةند هةزارى بةديلى‬ ‫ ل خؤى هكَينايةوة بؤِرةواندز‪ .‬سةرةنجامى‬ ‫لةطة كَ‬ ‫ئةو فراوانيةى دةسةلتى ثاشاى طةورة كةئةو‬ ‫هةموو دةظةروشارانةى طرتةوةو سنورى‬ ‫ى(‪ .‬وةك بةهةند‬ ‫ميرنشينةكةى طةياندة )ثرد كَ‬ ‫وةرطرتن و دركىكردن بةطرينطى و‬ ‫شىكؤيى)كؤية( لةسةرتؤثةكانى ئةم ِرستةيةى‬ ‫دةنووسى‪ ،‬كةوةستا ِرةجةب دايدةِرشت‬ ‫لةكاولؤكانى خوار شارى ِرةواندز ‪)-:‬نصرمن‬ ‫اللةوفتح قريب‪ .‬ألمير المنصور محمدبيط‬ ‫متصرف رواندزو كويسنجق وحرير(‪.‬‬ ‫تؤماركردنى ناوى شارى كؤية بةهةند‬ ‫هةكَلطرتنكَيىكة بؤمةزنى و قورسايى ئةم شارة‬ ‫دواى ئةوةى كةحاجى بةكراغاى حةوكَيزى كؤيى‬ ‫بةشدارى طاريطةرى كردبوو لةشةِرى دذبة‬ ‫داسنيةكاندا‪ .‬وةك د‪.‬جةما ل نةبةز لة))المير‬ ‫الىكوردى محمد ثاشا(( ئاماذةى بؤكردوة‬ ‫)هيبؤخان(ى خوشىكى عةلى بةطى داسنى‬ ‫دةدركَيت بةحاجى بةكراغاى حةوكَيزى كؤيى‪.‬‬ ‫حاجى تايةرئاغاى حةوكَيزيش كةئةمين‬ ‫عاسيمةى بةغداى ثايتةخت بووةو ئةندامى‬ ‫دادطاى بازرطانى بةغدا بووة كوِرى ئةم‬ ‫)‪(3‬‬ ‫)هيبؤخان(ةبووة ‪ .‬لةدركَيوذةى ئةم تيشىكة‬ ‫تؤمارة كورتةى شارى )كؤية( ثكَيويستة ئاماذة‬ ‫بؤئةم ضةند طيانفيدايانةى شارةكة بىكةين‬ ‫كةبةخةنجةر هكَيرش دةبةنة سةر تؤبوضيةكان و‬ ‫سةربازةكانى دةوروبةريان كةطةمارؤى شارى‬ ‫)كؤية(يان دابوو ئةم طةمارؤيةش لةسةردةمى‬ ‫محمد ئاغاى باوكى حاجى بةكراغابووة‪.‬‬ ‫كةشازادةيةكى ئيران بةناوى)محمد على ميرزا(‬ ‫هكَيرش دكَينكَيت بؤسةر شارى كؤية‪ .‬دواى ئةوةى‬ ‫كةناتوانن شارةكة داطيربىكةن‪ .‬بةهؤى بةرطرى‬ ‫خةكَلىكةكة لةم شارة ئيتر طةمارؤى شارى كؤية‬ ‫دةدةن ‪،‬لكَيرةدا ئةم محمد ئاغاية‬ ‫كةزؤردةوكَلةمةند بووة بةشكَيىكى هةرة زؤرى‬ ‫خةرجيةكانى شةِرةكة ئةو دةيدات و سةرةنجام‬ ‫كؤية خؤبةدةستةوةنادات‪ .‬وةِركَيىكةوتنكَي ك‬ ‫لةنكَيوانيان مؤردةكركَيت‪ ،‬لةم شةِرةدا ئةو‬ ‫هةكَلوكَيستة بةجةرطة ثكَيشمةرطانةية دةبكَيت‬ ‫بةئاوى زكَير بنوسركَيتةوة كة لةشىكرى عةجةم‬ ‫لةباكوورى شار لةسةرطردى‬ ‫))كؤنةطكَيوضةر((ضةند تؤثكَي ك دادةمةزركَينن بؤتؤث‬ ‫بارانىكردنى شارى كؤية ئةم ضةند طيانفيدايةى‬ ‫شارةكة كةئاماذةمان ثكَيىكرد لةكاتكَيىكى شياو‬ ‫غافكَلطيرانة دةستةو يةخة هةموو تؤثوضيةكان‬ ‫)‪(4‬‬ ‫دةكوذن ‪ .‬ئةطةر ئاوِركَيىكى خكَيرا بةمكَيوذووى‬ ‫دكَيرينى كؤية دا بدةينةوة ئةوا وةك)محمدامين‬ ‫زةكى( دةكَلكَيت‪ :‬دةورى ِرووبارى )كؤية(‬ ‫مةكَلبةندى سةرةكى طووتيةكان بووة‬

‫‪29‬‬

‫!!!!! تىكا دةكةم‬

‫مولود ذاكاو‬

‫لة ذكَير ضةترى ئةم ئازاديةى كةلة سايةى خوكَينى شةهيدانةوة بؤمان‬ ‫لتمان بؤ ِركَي ك‬ ‫هاتؤتة كايةوةو حىكومةتى هةركَيمان هةيةو كارو بارى و كَ‬ ‫دةخا‪ ،‬بةم هؤيةوة كوردستان هةميشة بةرةو ثكَيشةوة دةِرواو‬ ‫لةطةشةكردن و بوذانةوةو ئاوةدان كردنةوة داية بؤية ئكَيمة هةتا‬ ‫ى شانازى ثكَيوة بىكةين و هارى كارى بين‪ .‬ديارة ئةم‬ ‫دةتوانين دةب كَ‬ ‫طةشةكردنة كةم يا زؤر هةموو بوارةكانى ذيانى سةردةمى طرتؤتةوة‬ ‫الو كردنةوةو ثةخش و ضاثةمةنية و زؤر‬ ‫يةككَي ك لةم بوارانة بوارى ب كَ‬ ‫بوونى رؤذنامةو طؤظار و حةفتة نامةو وةرطكَيِرانة‪ ،‬ئةديب و‬ ‫نووسةرةكانمان قؤكَليان لكَيهةكَلماكَليوةو نووسينى بة ثكَيز و جوان و ِركَي ك‬ ‫بةزمانكَيىكى ِرةوان و كورديةكى ثةتى لة سةر طشت بابةتكَي ك دةنووسن‪،‬‬ ‫ى لةم نووسينانةى‬ ‫ئكَيمة ئةطةر ضى زمانكَيىكى يةكطرتووشمان نية وةل كَ‬ ‫ ل دراوة كةسود لة هةموو شكَيوة‬ ‫كةدةكةوكَيتة ثكَيش ضاومان هةو كَ‬ ‫زاراوةكانى زمانى كوردى ببينن ولة نووسينةكانيان بةكارى بكَينن ديسان‬ ‫ئةوةش هةرمايةى شانازى و دةست خؤشية و بةرةو زمانكَيىكى‬ ‫ى زؤر ووشة و دةستة واذةى‬ ‫يةكطرتوومان دةبات‪ ،‬يا هةر هيض نةب كَ‬ ‫زاراوةكانى تر فكَير دةبين و بطرة فكَيريش بووين‪ .‬وةكَلى ‪ :‬تىكا و‬ ‫ى‬ ‫ى براى ئةديب و نووسةر كات كَ‬ ‫نيطةرانيةكةى من لةوة داية كة هةند كَ‬ ‫دةيا نةوىكَ نووسينةكانيان بة دكَيرة شعركَي ك ياضةند دكَيرة شيعركَيىكى‬ ‫ناودارى كورد برا زكَينةوة بؤ ئةوةى مةبةستةكةيان باشتر بثكَيىكن‪ ،‬هانا‬ ‫ ل لةمةوبةر ئةز‬ ‫دةبةنة بةر ئةز بةركردنى ئةو شعرانةى كة ضةند سا كَ‬ ‫بةريان كردووة‪ ،‬ناطةركَينةوة سةردةقى شيعرةكة لةسةرضاوةى خؤى‬ ‫كة ديوانى شاعيرةكةية بؤية بةداخةوة دةكةونة هةكَلةوة‪ ،‬ئةو هةكَلة‬ ‫زةقانة جطة لةوةى ناشيرينةو لة ووتارةكة كةم دةكاتةوة ِرؤحى‬ ‫شاعيرةكةش ِرادةضكَلةككَينى ‪ ،‬مخابن من لةو سةرنجانةى خؤم زؤرم‬ ‫لنة بةدى كردووة لة ناوطؤظار و ِرؤذنامةو‬ ‫لةم جؤرة شعرة هة كَ‬ ‫ى لةم‬ ‫هةفتة نامةو تةنانةت لةمكَيزطةرديشدا‪ .‬هةر بؤ نموونة هةند كَ‬ ‫هةكَلة زةقانةتان دةخةمة ثكَيش ضاو‪ ،‬ئةوةتا نووسةركَي ك نمونة بة‬ ‫ى)ذيان ميسلى‬ ‫ى ‪ :‬وةك حاجى قادر دةكَل كَ‬ ‫شعرى حاجى دكَينكَيتةوة و دةكَل كَ‬ ‫لم دةزانين ِراستيةكةى‬ ‫سكَيبةر و تاوة‪-‬ئةوةى بمكَينكَيت تةنها هةرناوة( بة كَ‬ ‫ى هةرناوة(‬ ‫ئاواية ) مةرط و ذين مثلى سكَيبةر و تاوة‪-‬ئةوةى باقى بمكَين كَ‬ ‫تةنانةت هةفتة نامةى بةدرخانيش كةوتؤتة ئةم هةكَلةوة كة دةنووس كَ‬ ‫ى‬ ‫) بةدرخانى و لةسةرلضى لةمةوثاش‪-‬لة طشت لوة دةتان هاِرن‬ ‫ى لة) هةر لوة(‪ .‬ديسان لة‬ ‫وةكو ئاش( كةضى حاجى دةكَل كَ‬ ‫ى بةرطية كة هةتيو‬ ‫ى ثيرةمكَيرد فةرموويةتى‪) :‬ب كَ‬ ‫مكَيزطةردكَيىكدا كاكم دةكَل كَ‬ ‫ى كة ئةم شيعرة هى‬ ‫مةيلى هةتاوة( كةضى هةموو كةس دةزان كَ‬ ‫حةزرةتى نالى ية كةدةقةكةى بةم جؤرةية) هةرضةندة كة ِرووتم‬ ‫بةخودا مايلى ِرووتم‪-‬بكَيبةرطية عيللةت كة هةتيو مةيلى هةتاوة( بؤية‬ ‫تىكا دةكةم بؤ ئةم شعرانة بطةِركَينةوة سةرضاوةكانيان بؤ ئةوةى‬ ‫ى‪....‬‬ ‫لةهةكَلة بة دووربين و طيانى شاعيرا نيشمان شادب كَ‬ ‫ى لةم‬ ‫بؤ طؤظارى كةكؤنى هكَيوذائةوا لةسةر شكَيوازى خؤتان هةند كَ‬ ‫ووشة كؤنانةتان بؤ دةنووسم كةلةكةسانى لةخؤم بةتةمةنتر طوكَيم‬ ‫لكَيبوة‪،‬لةكؤيةودةوروبةرى‪):‬ساتمة( لة )صدمة(ى عةرةبيةوة‬ ‫وةرطيراوة‪) ،‬مةرجانا(لة)مجانا( وةرطيراوة ‪) ،‬ميروستان( واتة شانة‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫ثشووى‬

‫كةكؤن‬ ‫‪Sudoku‬‬ ‫‪1‬‬

‫سؤدؤكؤ‬

‫‪3 4 7 78 1 59 4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫سؤدؤكؤ يارييةكي بيركاري‬ ‫ذاثؤنيية‪ .‬ضوارطؤشةيةكة لة نؤ‬ ‫ضوارطؤشةي بوضووك ث كَي ك هاتووة‪،‬‬ ‫هةر ضوارطؤشةيةكي بوضووك‬ ‫دةتواني لة ذمارة يةكةو تا نؤ لة‬ ‫خانةكان دايبنآ‪ ،‬بةمةرجآ دووبارة‬ ‫نةب كَيتةوة‪ ،‬لة ضوارطؤشة‬ ‫بوضووكةكةدا‪ ،‬هةروةها لة ستوني‬ ‫و ئاسؤيي ضوار طؤشة‬

‫‪2 4 9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪41 8 2 5‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬

‫شيىكاري ذمارةي ثكَيشوو‬ ‫!!دةبزانم دةزاني؟‬

‫شاعيركَيىكي كؤيية لة ‪ 5‬ثيت ثكَي ك هاتووة‪:‬‬ ‫جؤبار‬ ‫ثيتي‪ :1+4+3 :‬باج‬ ‫ثيتي‪ :2+1 :‬جؤ‬ ‫ثيتي‪ :5+2+ 3:‬بؤر‬ ‫ثيتي‪ :2+3 :‬بؤ‬ ‫ثيتي‪ :3+2+5 :‬رؤب‬ ‫‪2 4 5 3 9 1 7 8 6‬‬ ‫‪7 6 8 2 4 5 3 1 9‬‬ ‫‪1 3 9 8 7 6 4 2 5‬‬ ‫‪3 8 2 9 1 4 5 6 7‬‬ ‫‪5 9 6 7 3 8 2 4 1‬‬ ‫‪4 7 1 6 5 2 9 3 8‬‬ ‫‪8 5 3 1 2 7 6 9 4‬‬ ‫‪6 2 7 4 8 9 1 5 3‬‬ ‫‪9 1 4 5 6 3 8 7 2‬‬

‫!!ِراثرسى؟‬

‫لة‬

‫ئةنجامى راثرسى راستيةكان‬ ‫هةكَلدةهكَينجيركَيت‬ ‫طؤظارى كةكؤن لةئةنجامى‬ ‫ِراثرسيةك لةسةر ثةيوةندى نكَيوان‬ ‫خوكَيندكارو مامؤستا لةثةيمانطاى‬ ‫تةكنيىكى كؤية كةسةد كةس‬ ‫لةخوكَيندكارانو مامؤستايان بةشداري‬ ‫ِراثرسيةكةيان كردوة كةتيايدا‬ ‫دووثرسيار ئاِراستةى بةشداربوان‬ ‫كراوة كةثرسيارةكانيش ئةمانةن‪-1 :‬‬ ‫تاضةند ِرازيت لة هاوكارى و‬ ‫ينىكار ِلة ن‬ ‫مامؤستاو خو‬ ‫رازيكَيو كؤ‬ ‫كةم كَكَي ك‬ ‫ثةيوةندى زؤر‬ ‫جؤرى‬ ‫نيم و‬ ‫رازيم دورى‬ ‫هؤكارى‬ ‫رازيم‪-‬تؤ‬ ‫؟‪2 .‬‬ ‫ِ‬ ‫ثةيمانطا ِ‬ ‫وةلم‬ ‫مامؤستاو خو كَ‬ ‫ثةيوةندى‬ ‫سستى‬ ‫يندكار‪%1‬‬ ‫‪%8‬‬ ‫‪%32‬‬ ‫‪% 60‬‬ ‫ِر كَيوذةى‬ ‫بؤضى دةطةركَينيتةوة؟‬ ‫‪00‬‬ ‫وةلم‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬

‫جؤرى‬ ‫وةلم‬ ‫ِر كَيوذةلى‬ ‫وةلم‬

‫دةبزانم‬ ‫ةى‬ ‫دةزانيشةوضةر ى‌‬

‫ةرى‬ ‫ةحمانى بانطد ى‌‬ ‫مةل ئاور ى‌‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫مزطى‌ةوتى طى‌ةورةى كؤية‪ ،‬هةزار‬ ‫ذنة‬ ‫نازناوي‬ ‫رةحمى‌ةت لى‌ة طؤِرةكةى‪ ،‬لة كاتى‬ ‫‪6 7 3‬‬ ‫شاعيركَيىكي‬ ‫بانطدان وكةباردا دةنطو‬ ‫‪8‬‬ ‫كالسيىكي كؤيية‬ ‫سةدايةكى طةلةك خؤشى‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫هةبوو‪،‬كة سةرنجى هةتا‬ ‫لة شةش ثيت‬ ‫ثكَيىكهاتووة‪.‬نوكَيوذكةرانيشى ِرادةككَيشا‪.‬ماكَليان‬ ‫ثيتةكاني‪ :‬وةك ضاك بةبيرم دكَيت كةوتبووة‬ ‫‪4 9 6 69 7‬‬ ‫كوضةثؤستى كؤن وطؤِرةثانى‬ ‫=كَيوان‬ ‫‪ 3+4+5‬ن‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫جاسماغا ثياوكَيىكى كورتةبال كةواو‬ ‫كوردة‬ ‫يىكي‬ ‫كَ‬ ‫ئاشق‬ ‫سةكَلتةى مةليانى لةبةردةكرد‬ ‫ ل كةشيدةى سثى‪.‬‬ ‫‪=1+2+3‬لةطة كَ‬ ‫ئةوسةردةمةى تؤثى ِرةمةزان‬ ‫‪:‬ئايا دةزاني‬ ‫لةسةر طردى قشكَلة‬ ‫)كةكؤن(لةبةردةم‬ ‫دواي ئةوةي هةولكَير لة ‪ 1/11/1919‬بوو بة‬ ‫قشكَلةدابوو‪،‬نةريتكَيىكى ِرةمةزانانةى‬ ‫جوان هةبوو بؤئةوةى لةو‬ ‫ليوا كؤية خراية سةر هةولكَير‪ .‬ثكَيشتر كؤية و‬ ‫ِرؤذانةدا خةكَلىكى كؤية بزانن‬ ‫ ل بوون‪ .‬بانطى داوة مةلئاوِرةحمان ثكَيش‬ ‫هةولكَير سةر بة وياليةتي موس كَ‬ ‫ِرؤذووشىكاندن دةهاتة سةر‬ ‫خوكَيندكاراني كؤية لة سةرةتاي دةست طونبةتةكةى مزطةوتى‬ ‫طةورة‪.‬لةوكَيوة حةمةعةبؤى‬ ‫ثكَيطىكردني خوكَيندن لة ساكَلي ‪ 1936‬بة هؤي‬ ‫بةرثرسى تةقاندنى تؤثى‬ ‫ِرةمةزانى دةدى ‪.‬كةكاتى‬ ‫نةبووني كتكَيبي كوردي بؤ خوكَيندن و بانطدان هاتبا مةلئاوِرةحمان‬ ‫كةشيدةكةى سةرى ِرادةوةشاند‬ ‫ثكَيداويستيةكاني خوكَيندن مانيان لة خوكَيندن‬ ‫ئاطادارى حةمةعةبؤى دةكردةوة‬ ‫بانطة ‪،‬ثكَيشتر حةمةعةبؤ‬ ‫كاتى‬ ‫اربي ل‬ ‫طرت‪ .‬د‪ .‬ئيسماعي ل شوكر لة كتكَيبةكةيدا )‬ ‫ِرؤذانة باروتى لةشارةوانى‬ ‫وةردةطرت لةناو تؤثةكةى دادةنا‬ ‫‪ ،(1958-1939‬كة بة عةرةبي نووسيويةتي لة‬ ‫‪ ،‬مندالنيش ثةِرؤو ثاتاكَلى كؤنيان‬ ‫مبارةيةوة دةكَل‪ ":‬ئةوة يةكةمين جارة لةدةهكَيناو دةياندا بةئةو ئةويش‬ ‫لةكونى تؤثةكةى دةئاخنى‬ ‫مكَيوذووي بزووتنةوةي خوكَيندكاراني كوردي‪،‬‬ ‫بةداركَيىكى ئةستور تابؤى كرابا‬ ‫دةى ثةستةوة بةشكَيوةيةك‬ ‫لةوانةية لة هةموو عكَيراقيش" رووي دابآ‪.‬‬ ‫نةفةس بِر دةبوو كةفةرمانى‬ ‫لةمةلئةورةحمان وةردةطرت‬ ‫بةلم خاكَلة ناميق )ناميق عةبدوكَلل تاهير ئاغا‬ ‫تؤثةكةى طِردةداو بةمةش‬ ‫بة كراغا حةوكَيزي كة بة عةميد ناميقيشدةنطكَيىكى طةورةى ل كَ‬ ‫ي‬ ‫ثةيدادةبوو دواى ئةوة مةل‬ ‫ياداشتنامةكةيدا‬ ‫ناسراو بوو )‪(2005 - 1921‬لة‬ ‫رةحمان بانطى دةداو‬ ‫ئاو ِ‬ ‫خةكَلىكيش ِرؤذةكةيان دةشىكاند‬ ‫بووة‪ ،‬كة‬ ‫‪ ،‬لة و كاتةي ئةو ثكَينجي سةرةتايي‬ ‫لةناوة ِراستى شةستةكان‬ ‫‪.‬‬ ‫لةئاخرو ئؤخرى مانطى ِرةمةزاندا‬ ‫نزيىكةي ساكَلي ‪ 1933‬دةكا يان ‪ 1932‬ئاماذة‬ ‫مةلئاوِرةحمان دةبواية‬ ‫ضاوةِروانى قسةى قازى‬ ‫بةوة دةكا‪ ،‬كة مانيان لة خوكَيندن طرتووة‪،‬‬ ‫شةرعى بةغدا بىكا‬ ‫كةلةئكَيستطةكان بلو دةكرايةوة‪،‬‬ ‫ضونىكة ميري ضوار ثكَينج مامؤستاي عةرةب‬ ‫بؤئةوةى ِرؤذى جةذن ديارى بىكا‬ ‫دواىو ئةوةى دووشاهكَيد دةهاتنة‬ ‫زمانيان بؤ هكَيناون ئةوانيش داواي خوكَيندن‬ ‫لى سوكَينديان دةخوارد‬ ‫مامؤستاي كورديان كردووة‪ .‬لةسةر ئةوكةمانطيان بينيووة‪،‬‬ ‫لةوِرةمةزانةدا بةهةموو حساب و‬ ‫مانطرتنةش كة ضةند رؤذكَيىكي خاياندووةو‬ ‫كتابى مةلئةورةحمانى بؤسبةى‬ ‫عالفةيةو دواِرؤذى ِرةمةزانة‬ ‫طةيشتؤتة‬ ‫مةسةلةكة‬ ‫ت كَي ِروانينى‬ ‫كةمتةر‬ ‫سيست‬ ‫دووايشلةثِر قازى بةغداي كَ‬ ‫ى‬ ‫قايمقاميكؤكؤية كةضى‬ ‫خراث‬ ‫خةمى‬ ‫ةم و‬ ‫بِريارى دا بةيانى جةذنة‪ .‬ئةم‬ ‫بؤخو كَيندكا‬ ‫ثةروة‬ ‫قسةى بةدكَلى مةل ئةوِرةحمان‬ ‫ر‬ ‫ردة‬ ‫نةبوو بةلم ضاريشى نية دةب كَ‬ ‫ى‬ ‫‪%10‬‬ ‫‪%75‬‬ ‫‪ %10 %5‬بكَيتة سةر ميىكِرةفؤن جاِربدا‬ ‫‪ 0‬كةبةيانى جةذنة‪ .‬بةخةم و‬

‫‪30‬‬


‫بةزمي مام مؤت ك‬

‫ى و ئةدى‬ ‫ئةر كَ‬

‫ى بؤنةضينة مةلةوانطةى تايةر تؤفيقى حةزم لةمةلةوانى‬ ‫ ئةر كَ‬‫كردنة!‬ ‫مام مؤت ك وةك دةزانن لة سةردةمي خؤي قسة زان و‬ ‫ ضوضوضى؟ ضى؟! ككَيندةر ‪...‬‬‫بزانين‬ ‫ِراوكَيوذكارو بة تةطبير بووة‪ ،‬هيوضي لبآ عاسآ نةدةبوو‪ ،‬دةبا‬ ‫ مةلةوانطةى تايةر تؤفيق!‬‫مام مؤتىكي )كاك( ضؤن وةلمي خةم و نيطةرانيةكانمان‬ ‫ى هيض‬ ‫لؤ ئكَيمة جطة لةلولةى زاهيريان وكانى سؤرك وطةرموك كَ‬‫جكَييةكمان هةية بؤمةلةوانى!‬ ‫دةداتةوة‪ .‬ئةم طؤشةية تايبةتة بة ثرسيارةكانتان بؤمان‬ ‫بنووسن‪ ،‬تا مام مؤت ك بة قسة نةستةق و وةلمة عةنتيىكةكاني ‪ -‬ئا‪..‬ئا ‪..‬ئةدى مةلةوانطةى تايةر تؤفيقت نةبيستى ية؟!‬ ‫ بؤ تايةر تؤفيق لعيب و غةواس بووة مةلةوانطةيان بةناوةوة‬‫شةرعمان بؤ بىكا‪.‬‬ ‫كردوة؟‬ ‫*ئةرآ مام مؤت ك )‪ (O‬ي ئينطليزي بة كوردي ضؤن دةنوسرآ؟‬ ‫ى ضجاى‬ ‫ نا ؟؟! نا ‪..‬نةمزانية هةرحةزيشى لةِريازة بووب كَ‬‫) تازة زاوايةك( مةلةوانى‪,‬بةلم ئاوايان ناونابوو‬ ‫مام مؤت ك ‪ :‬بِرؤ تةماشاي ئةو نووسينة بىكة‪ ،‬كة لة هؤكَلي )‬ ‫ ئةمة كةى ناونرابوو مةلةوانطةى تايةر تؤفيق‬‫‪ (OSCAR‬ي ئاهةنط و بؤنةكان لةسةر ركَيطاي حةمامؤك‬ ‫ نزي ك ساكَلى دوو هةزار؟؟!!!‬‫ى دةشكَيوكَينى تؤ باسى دوو هةزار‬ ‫ي كاكة بؤسةرم ل كَ‬ ‫ ئ كَ‬‫هةكَلواسراوة‪ ،‬ئةوان ضاك دةزانن‪ .‬برادةر نووسراوة )هؤكَلي‬ ‫دةكةى‪,‬بةلم ئكَيستا دووهةزارو نؤية!‬ ‫اوسىكار(‪ ،‬كةضي بة كوردي ئؤسىكارة!‬ ‫ى باشة باثكَيت بركَيم خؤتائكَيستاش تةواو نةبووة ناوةكةشيان‬ ‫* من لةم رؤذانة لة ناو ثيىكابكَيىكي دةب ل قةمةرةم و لة شةقامي ‪ -‬ئ كَ‬ ‫كرديتة هةوارطةى طةشت وطوزارى تايةرتؤفيق‬ ‫طشتي ناو بازاري كؤية سآ حةيوانة كيوييم بيني بة نكَيرو مآ و‬ ‫ باشة باش هةوارطة هةرباشترة ‪.‬‬‫بوون‪،‬‬ ‫ي كالشينىكؤفي تكَيدا‬ ‫بكَيوضوةكةيانةوة‪ ،‬ثيىكابةكةكةش كؤمةكَل كَ‬ ‫ى ئةوة‬ ‫ خؤهةوارطةكةش تةواو نةبووة؟!!! ‪ -‬ضييى ؟؟؟ئةر كَ‬‫ئةوة ضي بوون؟‬ ‫نؤساكَلة تةواو نةبووة!ئةدى ضيان كردية؟!‬ ‫) ذينطةثار كَيز كَي ك(‬ ‫مام مؤت ك‪ :‬بؤ ئةوةندة سةربزكَيؤي‪ .‬ئةوة كالشينىكؤفي‬ ‫مةسئولكَيىكي داماو بوو تازة لة ِراوكردن هاتبؤوة!‬ ‫سةيرة لة كؤية‬ ‫*ئةرآ بؤ هةندآ لة كورسيةكاني بةرامبةر سةروضاوةي حةمامؤك‬ ‫لبران؟‬ ‫هاوين قيِرى دةكةنء ثايز تكَيىكى دةدةن و‪...‬‬ ‫) موشتةري دايمي‬ ‫سةيرة لةكؤية ستونةطؤشةيةكة هةرجارةو بابةتكَيىكى كةمكَي ك سةير يان‬ ‫ئةو كورسيانة(‬ ‫زؤر سةيرى كؤية دةردةخات‪ ،‬سةيربةماناى عةنتيىكة‪ ،‬ئكَيمةش نامانةوكَيت‬ ‫لة‬ ‫حىكومةت‬ ‫قابيلة‬ ‫يداية‪،‬‬ ‫كَ‬ ‫ت‬ ‫يىكي‬ ‫كَ‬ ‫حيىكمةت‬ ‫ئةوة‬ ‫مام مؤت ك‪:‬‬ ‫ئةم شتةسةيرو عةنتيىكانة لةكؤية ِرووبدةن بؤية هةرجاركَي ك‬ ‫خؤِرايي شتي وا بىكا! رؤكَلة حىكومةت بؤ خؤي ضاك دةزانآ ضي‬ ‫هةردياردةيةكى سةيروسةمةرة لةكؤية ِرووبدات ئكَيمة ئامادةين قسةى‬ ‫خؤمان لةسةرى هةبكَيت و لةم طؤشةية بلوى بىكةينةوة بؤية دةشكَلكَين‬ ‫دةكا!‬ ‫سةير يان عةنتيىكة مةبةستمانة بكَلكَيين نةدةبواية لةشارى كؤية ِرووبدات‬ ‫* ئةرآ بؤ شةوانة زؤربةي شؤفكَيرةكان فو ل ليت ثكَيدةكةن و بة‬ ‫ئةوشارةى شانازى بةخؤي دةكات وبة شاركَيىكى ثكَيشىكةوتوو ِرؤشنبير‬ ‫ئاماني خواي نايىكؤذيننةوة؟‬ ‫ناوبانطى دةركردووة دةيان سةركردةو ثياوماقولى لكَيهةكَلىكةوتووة‬ ‫) شؤف كَير كَيىكي تازة(‬ ‫كةلةشوكَينانيش باسى كؤية دةكةيت خةكَلىكى بة ووردبينيةوة سةيرت‬ ‫مام مؤت ك‪ :‬ئةدي نةتزانيوة هةندآ لةو شؤفكَيرة داماوانة بةشةو دةكةن و دةتدوكَينن و هةمان بؤضونيان دةربارةى كؤيةو كؤيةكان هةية‬ ‫بؤية هةرشتكَيىكى سةير ِووبدات لةكؤية يان بةسةركؤيةكان دابكَيت جكَيطاى‬ ‫نةزةريان زةعيفة! هةندكَيىكي ديش دةكَلكَين كارةباي خؤمة و بة‬ ‫طومانةو دةبكَيت كؤيى يانة بكَلكَيي سةيرة لةكؤية! لةذمارةكانى ثكَيشوو‬ ‫كةيفي خؤم سةرفي دةكةم!!‬ ‫ى ئاشناكردن كة هةرذمارةيةو‬ ‫ضةند دياردةيةكى سةرى كؤيةمان ث كَ‬ ‫* دةزاني خةكَلىكي كؤية رايان لة تةخشان و ثةخشاني‬ ‫تايبةت بوو بةدياردةيةكى سةير كةلةكؤية ِرووى دابوو بةلم لةم‬ ‫ذمارةيةوة بةِرووداوو بةسةرهاتى زياتر ئاشناتان دةكةين ضونىكة لةكؤية‬ ‫دابةشىكردني خةلتةكاني زانىكؤي كؤية نةبوو؟‬ ‫واهةست دةكةيت كة شتى سةيرتر روودةدةن‪ ،‬بؤية بةرامبةر‬ ‫) ع ‪ .‬ش ‪ .‬ك(‬ ‫ى سةيرة لةكؤية‪ ،‬ئةمانةى خوارةوة ضةند‬ ‫هةريةككَيىكيان ثكَيويستةبطوتر كَ‬ ‫مام مؤت ك‪ :‬جا بؤ بةمن دةكَلي! بِرؤ بة كؤميتةي زانىكؤي كؤية‬ ‫دياردةيةكى سةيرن كةلةكؤية ِروويان داوة‪* .‬لةئكَيوارةيةى ‪20/3‬‬ ‫بكَل!‬ ‫لةئاهةنطى نةورؤز كةكؤمةكَلكَي ك ِركَيىكخراوى حزبى وحىكومى و جةماوةرى‬ ‫ ل ِرؤيشتنى جةماوةر لةثاركى ناوبازارةوة بؤقشكَلة‬ ‫كؤية سازيان دا لةطة كَ‬ ‫*ئةرآ ثكَيوةر ضيية بؤ ثكَيشمةرطةي دكَيرين؟‬ ‫ى ى لةطؤرانية ناسىكةكةى حةسةن زيرةك و‬ ‫خةكَلىكى لةجياتى طو كَ‬ ‫) مامؤستا‬ ‫شعرى ترى تايبةت بةجةذنى نةورؤزى نةتةوةيى كوردبكَيت‪ ،‬كةضى‬ ‫د كَيرين(‬ ‫طوكَيبيستى شيعروشتى تردةبوون كة هيض ثةيوةندى بةنةورؤزةوة‬ ‫مام مؤت ك‪ :‬هةركةسآ كؤميتةي زانىكؤي كؤية تةزكيةي بىكاو‬ ‫نةبوو سةيرة لةكؤية‪* ..‬هاوينى ِرابردوو ضاندنى ضيمةن لةنكَيوان‬ ‫دوسايدى ئيسىكان دةستى ثكَيىكرد هةروةها ضيمةنةكةش خةرجيةكى‬ ‫خةلتبي بداتآ ئةو ثكَيشمةرطةي دكَيرينة!!‬ ‫* باشة بؤ فلن كةس خةلتي كؤميتةي زانىكؤي وةرنةطرت‪ ،‬خؤ زؤرى خوارد كةضى بؤيةك ككَيبكَلى كارةبايى هةموويان بةحةفارة‬ ‫هةكَلىكةندةوة كةدةتوانرا بةدووكركَيىكار كة زةرةد بةضيمةنةكة نةطةيةنن‬ ‫ثكَيشمةرطةي دكَيرين و مامؤستاي زانىكؤ بوو؟‬ ‫كارةكةبىكةن بةلم لةم ضةند ِرؤذةى دوايى سةرتانسةر هةكَليان دِريةوة‬ ‫) خزمي فلن(‬ ‫بةبةثرسكَيىكيان طوت ئةمةبؤ طوتى قوربان ساكَلثار ئيشةكان بةثةلةو ب كَ‬ ‫ى‬ ‫ ل لةسةرةخؤو بةدواكةوتووى و‬ ‫ى ثالن بوو بةلم ئةمسا كَ‬ ‫دواكةوتن و ب كَ‬ ‫مام مؤت ك‪ :‬ل حةولة وةل قوةتة ئيال بيلال‪ .‬وةكَللهي ئةم‬ ‫ى ضةندى تكَيدةضكَيت ‪ ،‬وةبةهةمان شكَيوةش‬ ‫بةثالنةوةية كةسيش نازان كَ‬ ‫ي دادةخةي! ئآ كةسي كاكي ئةو فلنةي باسي‬ ‫طؤظارةمان ث كَ‬ ‫ي ثكَيثالنى لةِركَيطاى دووسايدى هةيبةسوكَلتان طةِرةكى ئازادى دواى ئةو‬ ‫ب كَ‬ ‫بوو!‬ ‫ساقيت‬ ‫زانىكؤ‬ ‫كؤميتةي‬ ‫يوةري‬ ‫دةكةي بة ث كَ‬ ‫هةمووساكَلة لةخزمةتىكردنى نةمامةكان وضاندن وئاودان وركَيىكخستنيان‬ ‫*ئةرآ ئةوة بؤ كةس لة سةر كؤية بة جواب نايآ؟‬ ‫ى ضةندى تكَيوضووة كةضى لةبيستو‬ ‫كةتائكَيستا كةس نازان كَ‬ ‫) حةميد كَي ضوارسعاتدابةمةبةستى فراوانىكردنى ِركَيطاكة تكَيىكوثكَيىكيان دا هةوةها‬ ‫ِركَيطاى دوسايدى ئيسىكان بةردةوام هةكَلى دةكةنن و ثِري دةكةنةوة‬ ‫ ك(‬

‫‪31‬‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى‬ ‫‪2009‬‬


‫كةلووةكان‬

‫ذمارة ‪ ،3‬حوزةيرانى ‪2009‬‬


‫ئةستكَيرةى بةختي شار‬ ‫سةت كَ‬ ‫ ل‬ ‫‪ 21/1‬تا ‪19/2‬‬ ‫نةهةنط‬ ‫‪ 20/2‬تا ‪20/3‬‬ ‫كاو ِر‬ ‫‪ 21/3‬تا ‪20/4‬‬

‫طاجووت‬ ‫‪ 41/4‬تا ‪21/5‬‬ ‫جم ك‬ ‫‪ 22/5‬تا ‪21/6‬‬ ‫قرذال‬ ‫‪ 22/6‬تا ‪23/7‬‬ ‫ش كَير‬ ‫‪ 24/7‬تا ‪23/8‬‬

‫كوِري ضاك تا ئكَيوارآ لة لي ئةم و ئةو بكَلي فلن كوضم خؤش دةوآ‪ ،‬بآ كةكَلىكة‪.‬‬ ‫غيرةتت هةبآ خؤت ئازا كةو لبآ نزي ك ببةوةب تا رؤذكَي ك دادآ بة ئاشىكرا ثآي دةكَل‪:‬‬ ‫تؤم خؤش دةوآ‪ .‬بابةكةم ئةدي نةت زانيوةو بة طؤراني نةتبيستووة‪ ،‬كة يةكةم‪:‬‬ ‫هةنطاوي هي كوِر بووة‪ ،‬نازي كوضي هةكَلطرتووة‪ .‬رؤذي بةختت رؤذاني دةوام‬ ‫لة ثةيمانطا‪.‬‬ ‫ى مةكة‪ .‬ترسي ركَيطات ئةوةندة هةبآ‪ ،‬كة‬ ‫سةفةركَيىكت بؤ ثةيدا دةبآ‪ ،‬دوو دكَلي لب كَ‬ ‫ى مةخوِرة‪ .‬بزانة نة ركَيطايةكةي‬ ‫بة ووريايي و بة خكَيرايةكي زؤر ئؤتؤمبي ل لب كَ‬ ‫كؤيةو هةولكَير باشةو نة ئؤتؤمبيلىكةشت ساروخة‪ .‬ضوون و هاتن بة دةست‬ ‫خؤت‪ .‬رؤذاني هةيني زكَيتر ئاطادار بة‪.‬‬ ‫بة ركَيىكةوت تووشي كوِركَي ك دةبي‪ .‬بؤت ثكَيدةكةنآ تؤش سةرةتا رادةمكَيني‪،‬‬ ‫دوواي بة خةندة وةلمي دةديتةوة‪ .‬داواي ذمارةي مؤبايلةكةت لبآ دةكا‪ ،‬تؤ‬ ‫يةكسةر مؤن دةبي‪ ،‬بةلم جاركَيىكي دي بة خةندةيةكي فراوانترو ناسىكتر‬ ‫وةلمي دةدةيتةوة‪ .‬نةكةي ذماركةتي بدةيتآ دةنا طكَيوذت دةكا بة تةلةفؤن‬ ‫كردن و نامة ناردن‪ .‬دةوكَلةمةندة طوآي لبآ نيية‪ ،‬هةميشة وةحدةي فوولة‪.‬‬ ‫بةلم عةقكَلي‪!!..‬‬ ‫خةونكَي ك دةبينآ‪ ،‬بة تةنيا لة دؤكَلكَي ك داي‪ ،‬لة ثِر طاشةبةردكَيىكي خِر بةرةو رووت دآ‪.‬‬ ‫بؤ بةياني دةضي بؤ زانىكؤ‪ ،‬طةر خؤت ضاك ئامادة نةكردبآ‪ ،‬لة مني وةربطرة‬ ‫دةر ناضي‪ .‬ئةو كةسةي تؤي خؤش دةوآ‪ ،‬كة زاني دةر نةضووي وازت لبآ دكَينآ‪.‬‬ ‫رؤذي بة ختت رؤذاني ثكَيش ئةزمونةكانة‪.‬‬ ‫ثكَيت دةكَلكَين ئؤمةري‪ .‬نةك هةر لة ذنةكةت‪ ،‬بةلىكو لة منداكَلةكانيشت دةترسآي‪.‬‬ ‫طوآ مةدةيآ‪ ،‬هةر ئةوان بة كةلىكت دكَين‪ ،‬جا ئؤمةر بى يان عةنتةر‪ .‬برادةر‬ ‫سةردةم سةردةمي ئؤمةريانة‪ ،‬نةكةي رؤذاني بة ختت‪ ،‬كة رؤذاني ثشووة بكَييتة‬ ‫دةرةوة‪ .‬لةناو مال و منداكَلي خؤت بيطوزةركَينة‪.‬‬ ‫بيانوويةكت ثآ دةطرن‪ ،‬بةلم مةشكَلةذآ و وةزع لة خؤت تكَي ك مةدة‪ .‬ئةوةي‬ ‫ئةوان مةبةستيانة ووريابة بؤيان جآبةجآ مةكة‪ ،‬ضونىكة دوايي لة ثاش ملة هةر‬ ‫باست دةكةن‪ .‬وا ثآ دةضآ هةرطيز لكَيت رازي نةبن‪ .‬كاري خؤت و ئةركةكانت بآ‬ ‫ثرتةو بؤكَلة ئةنجام بدة‪ .‬رؤذي بيانووةكان رؤذاني يةكشةمةية‪.‬‬ ‫ئةو بارو دؤخة سياسيةي ناو يةككَيتي و كوردستان بةو هةكَلوكَيستةي ‪ ،‬كة ثآي‬ ‫ناسراوي بة تؤ ضارةسةر ناكرآ‪ .‬باشترة ديبلؤماسييةت بةكاربهكَينى‪ .‬لة هةموو‬ ‫طيزانيش ئةسىكو مةبة‪ .‬بة ثآي بةِرةكةشت لقت راككَيشة‪ .‬رؤذي نيطبةتيت ئةو‬ ‫رؤذانة تووشي دانوستاني عةنتيىكة دةبى‪.‬‬

‫لة رؤذي ظالةنتاين‪ ،‬هةلكَيىكي ضاك و بةدةطمةنت بؤ رةخسا بؤ ئةوةي لةو‬ ‫كض‬ ‫كوضةي دكَلت طرتوويةتي لبآي نزي ك بيةوةو قسةي لةطةكَلدا بىكةيت‪ ،‬كةضي لة‬ ‫‪ 24/7‬تا ‪ 23/9‬دةستت دا‪ ،‬كاكيلة قة ل بة ضةند ساكَلكَي ك جاركَي ك لةسةرت دةنيشآ‪ .‬ئةو برادةري‬ ‫بِروات ثكَييةتي ئامؤذطاري لبآ وةربطرة‪ .‬ضونىكة ثكَيت دةكَل رؤذي ذنان ماوة‪ ،‬كة‬ ‫‪ 8/3‬ية‪..‬‬ ‫لة يةككَيىكي ئازيزةوة دياريةكت بؤ دآ‪ ،‬بةلم نازاني بة ض بؤنةيةكةوة بؤي‬ ‫تةرازوو‬ ‫ناردووي‪ .‬طةر يةككَي ك داواي دياريةكةت لبآ دةكا‪ ،‬تؤش نايدةيتآ‪ ،‬ئةوةش‬ ‫‪ 24/9‬تا ‪ 23/10‬حةقي خؤتة‪ ،‬بةلم طةر لكَيت عادز بوو طلةيي لبآ مةكة‪ ،‬ضونىكة زؤر بة‬ ‫ناخؤشي وةلمت دايةوة‪ ،‬كة نايدةيتآ‪.‬‬ ‫لة نكَيوان خؤت و دكَلدارةكةت‪ ،‬ككَيشةيةكي بوضووك دروست دةبآ‪ .‬طةر بة هكَيز‬ ‫دووثش ك‬ ‫نةبي‪ ،‬لكَيت دةبكَيتة ككَيشةيةكي دةرووني تا ماوةيةك ثكَيوةي دةناكَلي‪ .‬باشترة دان‬ ‫بة كةم و كوِريةكاني خؤت بنآ بة طوكَلكَيىكي سوور ئاشتي بىكةيتةوة‪ .‬بةلم توخوا‬ ‫‪ 1 24/0‬تا‬ ‫با طوكَلةكة نايلؤن نةبآ‪ .‬رؤذي بةختت ضوارشةمة سوورةية‪.‬‬

‫‪22/11‬‬

‫نيطايةكي ئةوين‪ ،‬كة تيلةضاوكَيىكي ثِر سؤزو عةشقة‪ ،‬وةك تيركَي ك ناو ضةقي‬ ‫كةوان‬ ‫دكَلت دةثكَيىكآ‪ .‬بؤ تاوكَي ك هةست دةكةي لة ئاسماني حةزدا دةفري‪ .‬ووريا بة لة‬ ‫كاتي نيشتنةوة تووشي شؤك ) صدمة( نةبي‪ .‬لةلي كةس باسي مةكة‪ .‬طةر‬ ‫‪ 23/11‬تا‬ ‫دةستي شيعرت هةية شيعركَيىكي بؤ بنووسة‪ ،‬طةر دةستي نووسينت هةية‬ ‫‪21/12‬‬ ‫ثةخشانكَي ك‪ ،‬طةر نيطارككَيشي تابلؤيةكي جوان‪ ،‬طةر ئةوانةت نيية هةول دة بة‬ ‫ثؤشتةو ثةرداخي لة شوكَيني نيطايةكة بيبينيةوة‪.‬‬ ‫دةطرآ‪ .‬ئازايةتي لةوة دانيية‬ ‫شةِركَي ك يةخةت دةطرآ و بةردةرطاي ماكَلت ‪32‬‬ ‫بةران‬ ‫حوزةيرانى‬ ‫ذمارةلة‪،3‬‬ ‫كؤل خؤتي‬ ‫سةرككَيش و لملي تكَيدا بىكةي‪ .‬تا ثكَيت دةكرآ بة قسةو دانوستان‬ ‫‪ 12 / 22‬تا بىكةوة‪ .‬طةر وانةكةي ضارةنووس لة شوكَينكَيىكي خراث دووضارت دةبي‪.‬ئةو‬ ‫‪2009‬‬ ‫كاتةش ضارةسةركردني ئاستةنط دةبآ‪ .‬رؤذي لكَيقةومانت سآ شةمووانة‪.‬‬ ‫‪21/1‬‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.