Jordi Maes
Visie
"Bent u nog mee, mevrouw de tolk?" Jordi Maes Jordi bespreekt in deze waardevolle bijdrage een onbekende maar veelvoorkommende linguïstische problematiek die verregaande gevolgen kan hebben: de referentieverwarring. Waar deze verwarring tot komische situaties kan leiden, zijn de subtiele gevaren hiervan voor onze rechtspraak een stuk minder lachwekkend. Dit artikel is uitermate verhelderend en neemt ons mee naar een problematiek waarbij de meesten nog nooit stilstonden “Zei ‘ij of ‘em da’ zij zei da’ ze van ‘em af wilt?” Als u niet weet naar wie of wat de voornaamwoorden ‘hij’ of ‘zij’ verwijzen in de vorige problematische uitspraak, dan bent u zeker niet alleen. Ook de tolk RoemeensNederlands wist niet wat haar overkwam wanneer één van de twee WestVlaamse verhoorders haar aansprak. “Bent u nog mee, mevrouw de tolk?”, ik vrees van niet. Echter is er één groot verschil tussen u en de tolk, de verwarring bij mevrouw de tolk kan over het leven beslissen van de Roemeense verdachte die de Nederlandse taal niet machtig is. De ondervraagde, die zelf helemaal niets begrijpt van wat er aan de overkant gevraagd of gezegd wordt, is bijgevolg volledig afhankelijk van een professionele vertaler. Maar, wat als de vertaler zelf in de war is, en het gesprek niet meer kan meevolgen? Meer zelfs, wat als de tolk zelfs niet doorheeft dat die het gesprek niet meer kan volgen. Een klein taalprobleempje kan zo het leven van de ondervraagde persoon bepalen die zo al aan de lagere kant van het machtsevenwicht zit in het politieverhoor.
omdat de andere schoonbroer hem ervan beschuldigde dat hij hem had neergestoken. U voelt waarschijnlijk nu al hoe er gegoocheld wordt met de woorden ‘hij’ en ‘hem’. De ondervraagde ontkent de feiten en beweerde daarentegen het volgende: “Il a battu son fils de trois ans”. De vertaling van deze uitspraak die aan de verhoorders wordt gegeven, klinkt: “Hij heeft zijn driejarige zoon geslagen”. De verhoorders kijken me verbouwereerd aan. “Blij dat ge eerlijk zijt, maar ge beseft toch dat ge strafbare feiten bekent, eh vriend”. De agenten beseffen niet dat ik de woorden van de verdachte rechtstreeks vertaal naar hen toe. Zij denken daarentegen dat ik over de verdachte spreek. U kan zelf inschatten hoe het gesprek én de zaak verder kunnen lopen wanneer ik als tolk niet zou ingrijpen om de verwarring te verduidelijken. Een ingreep die de deontologie van de tolk eigenlijk strikt genomen verbiedt. Wanneer ik mijn deontologie zou gevolgd hebben, zou niet enkel de beschuldiging van de schoonbroer niet uitgesproken worden, maar zou zelfs een bekentenis van kindermishandeling op de rekening van de verdachte komen. Stelt u zich ook nog eens voor dat de verhoorders niet reageren en deze uitspraak gewoon meenemen in het schriftelijke procesverbaal. De verhoorders beseffen niets, en de verdachte al zeker niet. Een klein taalprobleem, met mogelijks verregaande gevolgen.
Deze laatste bewering kan men niet afdoen als een overstatement. Om uw interesse in het gewicht van deze onderbelichte problematiek bij te zetten, illustreer ik graag vanuit mijn eigen tolkervaring met een anekdote. In een zaak over een ruzie tussen twee schoonbroers werd de Franstalige schoonbroer Vanuit mijn eigen studiedomein en prille ervaring ondervraagd. Hij werd meegenomen door de politie in het eervolle beroep van gerechtstolk probeer ik
31
