Waarom winst

Opinie

Waarom winst

Een verdediging van het winsmotief

Cedric Devos

In deze spraakmakende opinie biedt Cedric een inzicht op de waarde van het minstmotief in onze samenleving. Winst wordt door bepaalde groepen vaak als iets slecht of niet bijzonder waardevol beschouwt om menselijke actie te leiden. In deze opinie zult u kunnen lezen over de verschillende aspecten van winst en waar potentieel de meerwaarde van dit concept ligt.

In dit artikel zal ik een fenomeen bespreken dat voor velen verschillende rollen vervuld, namelijk het winstmotief. Voor vrije markt proponenten is dit de motor van de onzichtbare hand van de markt die onze maatschappelijke welvaart creëert, terwijl voor opponenten dit de achterliggende reden is voor alle kwade handelingen die onze medemens schaadt.

Voor meer gematigde denkers is de waarheid genuanceerder. Desondanks moeten we gelijk geven aan het idee dat ze eerder positieve invloeden hebben op onszelf en onze maatschappij dan dat ze negatieve hebben. Ik zal deze zaak dan ook verdedigen in dit artikel, door uit te leggen waarom het winstmotief noodzakelijk is en wanneer dit gerechtvaardigd is.

Voor sommigen die dit lezen zal dit logisch klinken, toch zijn er in de realiteit nog veel voorbeelden te vinden van mensen die het negatief bestempelen van deze fenomenen gerechtvaardigd vinden.

Dit gebeurt vaak omwille van ideologische reden en het idee dat het belang van de individu, het belang van de maatschappij uitsluit. Mijn doel hierbij is dan ook om mensen met deze opvattingen te overtuigen van waarom dit gerechtvaardigd is en waarom verlieslatend handelen ongewenst is. Dit voor zowel het persoonlijk leven als het leven van een organisatie.

Waarom winst gerechtvaardigd is

Wanneer we het concept winst bespreken, moeten we natuurlijk ook verlies behandelen. De meesten zullen ongetwijfeld wel bekend zijn met de standaard invulling van deze concepten, namelijk dat ze de uitkomst zijn van het verschil tussen de opbrengsten en kosten. Als deze positief is hebben we winst, terwijl we verlies hebben als ze negatief is. Wanneer we een project of een actie uitvoeren; dit kan het verrichten van arbeid zijn, het organiseren van een evenement, het onderhouden van een boerderij, het eten van een sneetje brood et cetera; dan zal de duurzaamheid hiervan steeds afhankelijk zijn van haar winstgevendheid.

Dit is ook logisch en het best te illustreren aan de hand van een voorbeeld zoals het eten van voedsel: als wij acties ondernemen verbruiken we hiervoor energie, wat een uitputbare reserve is. Om deze reserve aan te vullen moeten wij voedsel consumeren, om ze weer aan te vullen. Mochten wij ons voeden op een wijze waarop we wel een opbrengst hebben aan energie, maar onvoldoende om de energiekost te compenseren dan spreken wij van een verlies aan energie. Als ons dieet dus ontoereikend is dan zal dit zich manifesteren in een faling van het lichaam door uithongering.

Naast verlies en winst bestaat er ook een derde alternatief, namelijk nulwinst. Dit houdt in dat we voldoende opbrengsten hebben om de gemaakte

kosten te compenseren, zonder een marge over te houden. Bij het voorbeeld dat ik aanhaalde zou dit betekenen dat we evenveel energie opdoen als dat het ons kost om te kunnen voorzien in onze voeding. Het probleem dat hierbij ontstaat is dat we ons zullen limiteren tot enkel de uitvoering van deze acties die ervoor zorgen dat we breakeven

raken. Hoewel we bij nulwinst in staat zijn om evenveel energie binnen te krijgen als dat we verliezen, zijn we niet in staat om de nodige reserves op te bouwen om ons met andere activiteiten bezig te houden.

Van alle situaties die mogelijk zijn is deze waarbij we winst boeken de enige die ervoor kan zorgen dat we zowel kosten kunnen dekken als reserves aanleggen. Door deze reserves aan te leggen kunnen we ons enerzijds voorbereiden op het maken van onvoorzienbare uitgaves en anderzijds het maken van gewenste uitgaves. Wanneer we opnieuw spreken over het voorzien van de eigen voeding, dan betekent dit dat we onszelf kunnen veiligstellen voor negatieve schokken van buitenaf door extra voedsel aan te kopen en op te slaan. Dit kan bijvoorbeeld een tijdelijke voedseltekort zijn als gevolg van een tekort aan oogst of een verstoring van de nodige logistiek door overheidsmaatregelen dat als doel hebben onze gezondheid te beschermen. Dit was bijvoorbeeld voor velen het gevolg in landen die al gevoelig waren voor voedseltekorten tijdens de COVIDpandemie.

Wanneer winstbejag gerechtvaardigd is

Door uitgelegd te hebben waarom winst van belang is, zal het u hopelijk duidelijk zijn waarom mensen op winst uit zijn. Het is een noodzakelijkheid om de welvaartsladder op te klimmen, maar ook om simpelweg te kunnen overleven als individu. Zeker in het geval waarbij we rekening wensen te houden met het potentieel van negatieve schokken. Dit brengt ons tot het volgende punt: wanneer is dit winstbejag te rechtvaardigen? Zoals ik in de inleiding heb aangegeven zijn er mensen die vinden dat winstbejag leidt tot immoraliteit en het schaden van de natuur en onze medemens. Ook ik, die het winstmotief verdedig, ben van mening dat dit kan leiden tot deze negatieve zaken. Desondanks vind ik

dat dit onderhevig is aan nodige nuance.

Wanneer we het hebben over winstbejag houden we het bijna altijd bij twee extremen die zogenaamd een inverse relatie zouden hebben: handelen in het eigenbelang en handelen in het belang van de ruimere context. In tegendeel sluiten deze twee aspecten van ons handelen elkaar niet noodzakelijk uit, afhankelijk van hoe we deze ‘ ruimere context’ definiëren. Wanneer u, de lezer van dit artikel, en ik, de schrijver van dit artikel, de enige mensen in een sportwinkel zijn en wij beiden een nieuwe boksbal willen kopen uit een voorraad die meer dan twee boksballen telt die in identieke staat verkeren dan houdt mijn aankoop niet noodzakelijk een verlies voor u in. Als wij dit in relatie bekijken met de natuurlijke grondstoffen van de planeet, dan is een situatie waarin de productie van deze basketballen niet meer grondstoffen verbruikt dan dat de aarde kan aanmaken ook geen verlieslatende situatie.

Wanneer we winstbejag als negatief bestempelen dan spreken we dus over winstbejag met oog op het eigenbelang, waarbij we dat van de maatschappij en buitenwereld negeren en zelfs schade toebrengen. Hiervoor moeten we wel aannemen dat we dit kunnen doen zonder dat we hierdoor zelf negatieve gevolgen zullen ervaren. Als we volgens deze denkfout louter het eigenbelang najagen, zonder aan de kost voor de rest van de maatschappij te denken, dreigen we de bredere maatschappij van ons te vervreemden. Onze medeindividuen zouden kunnen beslissen dat ze niet meer met ons willen

"Wanneer we winstbejag als negatief bestempelen dan spreken we dus over winstbejag met oog op het eigenbelang, waarbij we dat van de maatschappij en buitenwereld negeren en zelfs schade toebrengen. "

handelen waardoor we onze kansen tot zelfverrijking en soms zelfs overleving zouden verliezen. Ze zouden namelijk kunnen beslissen dat ze ons liever dood zien dan levend, als wij voor hen meer een last zijn, dan een meerwaarde. Op deze manier zouden we met het streven naar ons eigenbelang deze juist zelf verraden. Zolang we als individuen in een maatschappij leven is het maatschappelijk belang ook in ons eigenbelang.

Omgekeerd horen wij om dezelfde redenen ook het winstbejag voor enkel de ruimere context, waarbij we geen rekening houden met ons eigenbelang, als iets negatiefs te zien. Als wij filantropisch alles weggeven aan de minderbedeelden qua voedsel of rijkdom, zullen wij uiteindelijk zelf niks meer hebben om onszelf te onderhouden. Hierdoor zouden we of sterven en niks meer kunnen weggeven of zelf minderbedeelden worden en genoodzaakt zijn hulp te aanvaarden van anderen. Opnieuw zouden we onszelf herleiden tot een last, waarbij anderen zouden kunnen beslissen dat we beter dood zijn dan levend.

Zoals u hopelijk merkt zijn deze extreme vormen van winstbejag op lange termijn louter irrationeel, doordat ze de balans verstoort tussen het belang van het individu en het belang van de ruimere context waarin deze zich bevindt. Deze balans zal zich proberen te herstellen, vaak met negatieve gevolgen voor de verstorende partij waardoor het in het algemeen een verlieslatende is. De ideale manier van handelen als deze zaken met elkaar verbonden zijn is dan ook deze waarbij er creatie is van meerwaarde voor zowel onszelf als individu als onze ruimere context. Wanneer deze zaken niet met elkaar verbonden zijn, is er geen reden om tegen de winst voor het individu te zijn doordat ze de relatie met de ruimere context niet verstoort.

Misvattingen

Misvatting 1: onzelfzuchtig handelen Zoals u hopelijk gemerkt hebt aan de voorbeelden die ik aanhaal, bestaat winst niet louter uit monetaire eenheden zoals euro ’ s, dollars of andere. Wanneer we over winsten spreken, spreken we over toegevoegde waarde en dit is een concept dat zich op vele manieren kan uiten. Voorbeelden hiervoor zijn eindeloos, maar voor het leesgemak en opvulling van mijn artikel zal ik er een beperkt aantal opnoemen: de hoeveelheid complimenten die je krijgt voor het goede doel dat je steunt, het gebrek aan kritiek dat iemand krijgt als deze een artikel schrijft voor de Neo, de hoeveelheid gratie van God die je krijgt of denkt te krijgen door het bidden, het aantal kaarsjes die je oma brandt als je een examen aflegt, het aantal mensen dat je helpt met het doneren van brood of zelfs de emotionele voldoening die je haalt uit het uitvoeren van die donatie.

Dit is dan ook de perfecte plaats in het artikel om kritiek te uiten op zij die vrijwillig beweren te handelen zonder winstoogmerk of uit zelfopoffering. Deze mensen handelen niet louter uit zelfopoffering, maar vanuit een ander subjectief begrip van wat waardevol is en de relativiteit hiervan tegenover datgene dat wij binnen maatschappelijke context winst noemen. Ik moet hierbij wel verduidelijken dat onbaatzuchtig handelen wel degelijk bestaat. Hoewel dit zou moeten inhouden dat men als individu geen meerwaarde ontvangt of ervaart uit het handelen. Een perfect voorbeeld hiervoor zou het onder dwang bouwen van een piramide zijn, zonder dat dit voor u van nut is of dat u er iets als compensatie voor terugkrijgt. Dit zou u echter herleiden tot een slaaf en geen filantroop.

Misvatting 2: elke handeling is een nuloperatie Een volgend misverstand bij bepaalde ideologische strekkingen is dat het niet mogelijk is voor een handeling om meer waarde te creëren dan de waarde die nodig is om deze handeling uit te voeren. Dit wereldbeeld heet de arbeidswaardetheorie en houdt in dat elke handeling die men onderneemt een nuloperatie is. Deze theorie wordt al van het moment van de bedenking ervan gebruikt om werknemers in bedrijven, fabrieken en overige te overtuigen dat hun werkgevers van hun stelen. Want als de waarde van arbeid die je steekt in het uitvoeren van je job

gelijk is aan de waarde die een klant betaalt voor het feit dat je die job uitvoert, dan is een deel van de werknemers hun inkomsten stelen de enige manier voor een werkgever om zelf winst te maken.

Los van het feit dat het uitvoeren van uw economische activiteit niet louter te verklaren is als de hoeveelheid arbeid die u als werknemer uitvoert, maar ook door rekening te houden met de

hoeveelheid kapitaal die iemand inbrengt. Iets dat meestal gebeurt door de werkgever zelf. Zo zult u bijvoorbeeld als fabriekswerker gebruikmaken van de machines die uw baas heeft voorzien. De winstmarge die uit een economische activiteit haalt, is het best te verklaren via het begrip comparatief voordeel. Wanneer twee mensen een computer kunnen maken, maar één persoon het voor de helft goedkoper kan dan is het voor de ander voordeliger om een computer te kopen van deze eerste persoon dan het zelf te maken. Alles wat minder kost voor deze tweede persoon, dan om een computer zelf te maken, zal hij bereid zijn te betalen en als dit hoger ligt dan de kosten dat de eerste persoon heeft moeten maken dan zullen beide partijen een winstmarge overhouden.

Waarom overheidswerking ook winstgevend moet zijn

Tot slot wil ik nog benadrukken dat alles wat ik hier heb besproken niet enkel toepassing heeft op het handelen als menselijk individu, maar ook op het functioneren van een organisatie. Hierbij wil ik het belang onderstrepen van dit rationele winstbejag, waarbij men rekening houdt met zowel het overleven van de organisatie als het opbouwen van de noodzakelijke reserves om uit te breiden en onvoorzienigheden te compenseren. Zo is het bijvoorbeeld van belang dat bevoegdheden zoals de sociale zekerheid, niet louter verlieslatende ondernemingen zijn.

Elke kost die de staat maakt waardoor ze niet het breakeven punt kan bereiken is een kost dat ze zal moeten compenseren met bijkomende opbrengsten uit een andere hoek. Anders houdt dit in dat ze op lange termijn niet zal kunnen voorzien in de zorg van toekomstige generaties. Als de overheid niet

voorziet in het opbouwen van reserves om te investeren in innovaties, dan zal er ook geen manier zijn om deze kosten te doen verminderen en zal ze moeten rekenen op hulp van buitenaf. Politici oordelen regelmatig dat het moreel verantwoord is om verlies te maken en een grote hoeveelheid schulden aan te gaan om zo levens te redden. Dit betekent wel dat de overheid op lange termijn opofferingen zal moeten maken op volume en kwaliteit om de duurzaamheid ervan te verzekeren.

Nogmaals is het dan ook weer van belang dat bij het voorzien van deze bevoegdheden er zo veel mogelijk winst gemaakt wordt voor de betrokken partijen. Wanneer belastingbetalers enkel geld moeten uithoesten zonder er gelijkwaardige compensatie voor terug te krijgen zullen ze zich genoodzaakt voelen om zo weinig mogelijk de noodzakelijke belastingen te betalen. Zo zullen het vertrouwen en de welvaart van de maatschappij onvermijdelijk degraderen met het gevolg dat iedereen verliest en het kaartenhuisje in elkaar stort. Een prachtig citaat die analoog hieraan te koppelen is, is die van Fréderic Bastiat: “ wanneer de wet en moraliteit elkaar tegenspreken, heeft de burger het wrede alternatief om ofwel zijn moreel gevoel of zijn respect voor de wet te verliezen. ”

"Elke kost die de staat maakt waardoor ze niet het breakeven punt kan bereiken is een kost dat ze zal moeten compenseren met bijkomende opbrengsten uit een andere hoek. Anders houdt dit in dat ze op lange termijn niet zal kunnen voorzien in de zorg van toekomstige generaties. "