Juanlu Elgarresta Dantzaria
Errepor tajea 10 -11
2022ko irailaren 9a www goiberri eus
Gure lurra 14-15
Segurako azken fraide frantziskota rrei agurra egingo diete goierritarrek
Iritzia 03
zk. 479
Tokiko elikadura: Ideia eta araudi berriak erronka handi baterako
Aitor Sarriegi Galparsoro. Desberdina izango da
04 «LURRA DANTZA TALDEKO KIDEEKIN EDONORA JOANGO NINTZATEKE»
02 Publizitatea # 479 • 2022ko irailaren 9a
H
Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Koordinatzailea: Kerman Garralda Kudeatzailea: Miren Sudupe Erredakzio burua: Loinaz Agirre Diseinua: Adaki (Eneko Maiz) Banaketa: Bidera zerbitzuak Berria Taldea Lege gordailua: SS 1638/2011
Telefonoak: Beasain: 943 16 00 56 Urretxu: 943 72 34 08
D e s b e r d i n a i z a n g o d a a u r tengoa ordea Lau urteko zikloa eten eta pande mia osteko lehena izango da, bost urteren oste an. Azken urteotan plazan eta bertso munduan entzun diren gai eta ikuspegi desberdinek espa zio nabarmenagoa hartuko dutela ere iruditzen zait. Gure belaunaldikoak dira parte hartzailerik z a h a r r e n a k , e t a a s k o r e n a z k e n t x a p e l k e t a i z a n d a i t e k e P u b l i k o a e r e a l d a t u d a , e t a , f u t b o l z e laietako ohiturak txertatzen ez badira behintzat b e r t s o l a r i a k a n i m a t z e k o m o d u a k e r e a l d a t z e n ari dira. Donostiatik Barakaldora finala erama teak sortu zituen kezka eta komentarioak bere garaian, baina Iruñean jokatzeko erabakia modu naturalagoan gizarteratu dela esango nuke. As
Itzain
Webgunea: goiberri eus Posta elektronikoa: goiberri@hitza eus Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza eus
Aitor Sarriegi Galparsoro
2022KO IRAILAREN 9A # 479
Bakoitza bere asmo eta ametsekin joango da, eta bene benetan opa diet asmo horiek bete eta, zergatik ez, gainditzeko zortea ere izatea Guztia b e h a r k o d u t e b a i n a g u r e b a b e s i k b e h i n t z a t e z zaie faltako. Has dadila festa.
i l h o n e n 2 4 a n h a s i k o da Bertsolari Txapel keta Nagusia Getxon hasi eta Iruñeko final h a n d i r a b i t a r t e a n 1 4 s a i o e t a m i l a e m o z i o b i z i t z e k o a u k e r a izango dugu Txapelketa garaia ( e t a t x a p e l k e t a a u r r e a ) e z d i r a g a r a i e r r a z a k i z a t e n b e r t s o l a r i o n t z a t ( e t a e z t a i n g u r u k o e n tzat ere) Pilotoa piztu eta ‘txa pelketa modua ON’ jarri ohi ga r a , e g u n e r o k o z e r e g i n e t a n e r e noiznahi burua beste toki bate a n i z a n o h i d u g u , p a r e k o m i n t z a k i d e a r i b u r u a z b a i e t z e g i n a r r e n e l k a r r i z k e t a t i k i h e s e g i t e n d u g u , e d o z e i n t o n t a k e r i a dela eta ‘ukiezin’ jartzen gara beste era batera esanda, ez dago aguantatuko gaituenik.
Aitor Sarriegi Galparsoro • Irakaslea eta bertsolaria
Irakaslea eta bertsolaria
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32 20200 Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki) 20700
Askok nahi genuen horrelako final bat erreinu zaharreko hiriburuan, eta ederra izango da
Desberdina izango da
Iritzia 03
kok nahi genuen horrelako final b a t e r r e i n u z a h a r r e k o h i r i b u r u a n , e t a e d e r r a i z a n g o d a E z d u t u k a t u k o i n b i d i a p i t t i n b a t e m a t e n d i d a n i k , b a i n a t x a p e l keta gutxiri irteten zaie nahi be z a l a , e t a p a r t e h a r t u k o d u t e n gehienek amesten zutenera iri tsi gabe bidea amaitzen ikusiko dute. Zapore gozoarekin buka t z e n d u t e n e k i n o r o i t z e n g a r a , baina gehiago dira bestelakoak
N i r i d a g o k i d a n e z , 1 9 9 3 k o txapelketatik lehen aldiz jarrai t u k o d u t e n t z u l e s o i l b e z a l a P a r t e h a r t u d u d a n s e i a l d i e t a n ia saio guztiak irentsi izan ditut, e t a h o r r e k a s k o k a r g a t z e n d u udazkena Aurten aukeratzeko eskubidea emango diot nire bu ruari eta saioetan gehiago goza tzea espero dut. Astegun buru zuriko entrenamendu saioak ere ez dira berdi nak izango. Ez naiz asko aritzekoa izan; hasiera ko txapelketetan astean behin bai, baina ondo rengoetan dosia jaisten joan naiz. Azkenekoan, esaterako, zazpi aldiz elkartu ginen Iñaki Apala t e g i e t a b i o k ( z a z p i a l d i z a f a l d u e t a b i t a n s o i l i k kantatu genuen). Aurten ariko direnei eskatuta ko neurrian erantzuten saiatuko gara Poztuko ninduke egindako lanarekin gustura ikusteak
Bezero arreta, harpidetzak: 943 30 30 35 hitzakide@hitza eus Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga Arama Ataun Beasain Itsasondo Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Gorka Gomez
Testuak: Asier Zaldua
Juanlu Elgarrestak (Urretxu, 1964) 44 urte daramatza Lurra taldean. Ia mende erdi darama euskal dantzen alde lanean. Uztailaren amaieran Galizian egon ziren eta joan zen astean Zaragozan. Bihar folklore jaialdia ospatuko dute eta datorren asteko igandean Euskal Jaiko desfilean parte hartuko dute.
04 Hitz aspertuan Juanlu Elgarresta • Lurra dantza taldeko kidea # 479 • 2022ko irailaren 9a
Elkarrizketa Juanlu Elgarresta
«KONTURATU NAIZENERAKO, 44 URTE BETE DITUT LURRA TALDEAN»
Lurra dantza taldeko kidea
Argazkiak: Gorka Gomez
Umetan hasi nintzen, Mundo Mejor au z o k o k u a d r i l l a r e k i n . S a l t s e a t z e n h a s i ginen, mojen eraikinean, Lurra taldeko kideekin Umeen kontua izan zen Den bora gutxi egon ginen Baina 14 urtere kin ikasteko gogoa piztu zitzaidan. Gu txienez, arin arina eta fandangoa. Ga rai hartan Pello Larrañaga eta Ana Mari E l g a r r e s t a n i r e l e h e n g u s u a k L u r r a t a l d e k o k i d e a k z i r e n . « E t o r r i e t a i k u s i » , e s a n z i d a t e n . E t o r r i e t a i k u s i . . . 4 4 u r t e daramatzat Lurran
N o i z e t a n o l a t a n h a s i z i n e n d a n t z a munduan?
Juanlu Elgarresta • Lurra dantza taldeko 2kidea
G l o b a l i z a z i o a k e k a r r i d u e n b i z i m od u a re n a u r k a , a i s i a l d i r a ko e s k a i n t z a berrien aurka, zaletasun berrien aur ka... borrokatzea gogorra da.
Hitz aspertuan 05
Zer dela eta dira horren erakargarriak euskal dantzak?
I k u s i z e n u e n a g u s t a t u e g i n z i t z a i z u n , nonbait.
Euskal kulturaz ari gara. Baina azkenal dian sekulako egurra jasotzen ari gara Pandemia dela eta, adibidez Horrek are eta gogo gehiagorekin lan egiteko inda rra ematen dit. Edonorekin eztabaida t z e k o p r e s t n a g o : g u r e a d e n a a u r r e r a atera behar dugu, bai ala bai. Gure lana rekin jarraitu beharra dugu, jendea eus k a l d a n t z e n g a r r a n t z i a z j a b e t u d a d i n . E u s k a l H e r r i k o d a n t z a t a l d e g u z t i a k musu truk lan egiten ari gara eta gogor b o r r o k a t u k o d u g u h a u a u r r e r a a t e r a tzeko Egia esan, munduaren aurka joa tea gogorra da
Gaur egun oso zaila da neska mutikoak erakartzea. Ea Urretxuko jaien ondoren zer gertatzen den Pandemiaren aurre t i k h a u r k o p u r u p o l i t a g e n u e n , b a i n a poliki poliki geroz eta gutxiago ditugu. Gizartea asko ari da aldatzen. Garai ba tean gurasoak ondoan genituen Egun, h a u r r e k e s k a i n t z a o s o z a b a l a d u t e e t a g u r a s o e k d a n t z a e g i t e r a a n i m a t z e n e z badituzte... Telebistan futbola besterik ez da ikusten Pandemia garaian ez ge nuen entseatzeko aukerarik eta telebis t a n f u t b o l p a r t i d a k e m a t e n a r i z i r e n ! Are gehiago, futbol zelaiak ikusleei ireki zizkieten eta gu oraindik ezin ginen el kartu Hala, ez da harritzekoa futbol tal deetan geroz eta jokalari gehiago eduki
022ko irailaren 9a • # 479
N i r e t z a k o , d a n t z a d r o g a r i k g o g o r r e n a da Asko gustatzen zait Etengabe gauza berriak ikasten dituzu, dantzei eta arro p e i b u r u z . G a i n e r a , l a g u n a s k o e g i t e n dituzu. Konturatu naizenerako, 44 urte pasa dira
Elgarrestak 44 urte daramatza euskal dantzen munduan Urte asko dira Hala, dantza guztiak ezagutzen ditu Dantza ku ttun asko ditu. Ezin du bakar bat aukeratu. «Erriberako palote oak asko gustatzen zaizkit, Otsagabiako dantzak ere bai, Nafarroa Behereko inauteriak eta Urretxuko sorgin dantza, noski Hainbeste dantza daude Denak egin behar dituzu: asko gusta tzen zaizkizunak eta baita horrenbeste gustatzen ez zaizkizu nak ere. Gustatzen zaizkigunak bakarrik egingo bagenitu, besteak arriskutan jarriko genituzke»
Zein da?
06 Hitz aspertuan Juanlu Elgarresta • Lurra dantza taldeko kidea # 479 • 2022ko irailaren 9a
tzea eta dantza taldeetan geroz eta dan tzari gutxiago egotea. Ea pandemia bai n o l e h e n a g o g e n u e n h a u r k o p u r u a b e r r e s k u r a t z e n d u g u n U r r e t x u k o j a i e n o n d o r e n i k u s i k o d u g u E g u n , 4 0 h a u r ditugu. Gurasoen laguntza behar dugu. A n i m a d i t z a t e l a b e r a i e n s e m e a l a b a k dantza egitera Bi ordu dira astean Bes t a l d e , L u r r a d a n t z a t a l d e k o a t e a k a d i n guztietakoei zabalik daude. 15 16 urte koak ere etorri daitezke. Baina taberna askotan reggaetoia besterik ez dute jar tzen Ez dut eskatzen egun guztian tri k i t i a j a r t z e a , b a i n a g u r e a z e r ? U r t e a n behin bakarrik? Euskal Jaian bakarrik? Denon artean zulo honetatik atera be h a r r a d u g u E z i n d u g u g u r e a g a l d u E z badugu ezer egiten, dena pikutara joan
Garai batean astean bi aldiz entseatzen g e n u e n . E t a e m a n a l d i b a t e n a u r r e t i k , hiru aldiz Ez zuen inork kale egiten Az terketak zituztenean bakarrik Z a i l t a s u n a k z a i l t a s u n , g i r o b i k a i n a duzue.
Euskal Herritik kanpo arrakasta gehien duten euskal dan tzak, berriz, paloteoak eta Ziekoko dantzak dira. «Dantza mun duko jendeak eta dantza mundutik kanpoko jendeak ezberdin baloratzen ditu Dantza mundutik kanpokoei, kolpeak izugarri gustatzen zaizkie Odola badago, hobe Dantza mundukoek, be rriz, zoruko teknikak asko baloratzen dituzte», aipatu du urre txuarrak.
Emakumeek dantza guztiak egitearen alde
zken urteetan dantza munduan eman den aldaketetako bat neskak ordura arte mutilenak ziren dantzak egiten hasi di rela da. Elgarresta horren alde dago, baina ez dio garrantzi be rezirik ematen. «Ez diot duena baino garrantzi handiagorik ematen Galizian Lurra taldeko neskek mutil dantzak egin zituzten Naturaltasun osoz Horrekin ez dugu berdintasunaren aldeko inongo mezurik saldu nahi. Ez dugu nahikoa mutil eta ki to».
«Lurra dantza taldeko kideekin edonora joango nintzateke: babestua sentitzen naiz»
«Lurrako kideok Serbian, Italian, Frantzian, Portugalen, Polonian, Alemanian, Hungarian... dantza egin dugu»
A
go da Duela 15 urte, 425 haur genituen Jaiotze tasa baxuak eragina du, baina ez da hori beherakadaren arrazoi bakarra. Gure lana aintzat hartzea nahi dut Gu re kulturaren alde lan egiten ari gara eta e u s k a r a h u t s e a n a r i t z e n g a r a . L u r r a dantza taldean hizkuntzari ere bultza datxoa ematen diogu Gizartea asko aldatu da.
Uztailean Galizian egon ginen Zaharre n a n i n i n t z e n e t a g a z t e e n a k 2 1 u r t e z i t u e n . A d i n o s o e z b e r d i n e t a k o l a g u n a k
Garrantzitsuena dantza guztiak bizirik mantentzea dela dio «Ez du inporta neskek edo mutilek dantza egiten duten Entse gu guztietara joaten direnak neskak badira, neskek dantza egin dezatela».
Lurra dantza taldeko kideekin, edonora joango nintzateke Babestua sentitzen naiz.
geunden. Dantza talde bati eusteko, gi ro ona sortzen jakin behar da. Kontua ez d a d a n t z a e g i t e a b a k a r r i k D i r u k o n tuez, jantziez, ekitaldiez arduratu be har da. Lurran denok denaz arduratzen gara.
Zalantza handiak ditut Urretxun ez du gu halako ikuskizunetarako toki egoki r i k . G e r n i k a k o A r b o l a p l a z a n h a i z e a ibiltzen da eta ikuskizun hauetara adi n e k o j e n d e a j o a t e n d a b a t e z e r e B a i n a L a b e a g a a n t z o k i a n e z i n d a e g i n e t a k i roldegian bero handia egin dezake. Hori dela eta, jaialdia berriro Gernikako Ar b o l a n e g i t e a e r a b a k i d u g u H o r r e t a z gain, folklore azoka eta argazki lehiake ta egongo dira.
F o l c l o r i c o C o s t a R i c a e t a I n d i a k o S h i v a m N r u t y a C u l t u r a l A c a d e m y d i r a Jaialdi ona izango da. Indiako eta Costa Ricako taldeek bideoak bidali dizkigute e t a i k u s k i z u n p o l i t a k e g i n g o d i t u z t e l a uste dugu 2020an, Iparragirreren jaio tzaren 200. urteurrena zela eta, udalak U r u g u a i k o e t a A r g e n t i n a k o t a l d e a k ekartzea eskatu zigun eta hori zen gure asmoa Baina jaialdia bertan behera gel ditu zen eta aurten ezin izan dugu han g o t a l d e r i k e k a r r i . A r g e n t i n a k o t a l d e bat etorri behar zen, baina azkenean ez du etortzerik izango.
Astebete beranduago, Urretxuko Sant a A n a s t a s i a j a i a k o s p a t u ko d i r a . Z e r a r i z a r e t e p r e s t a t z e n E u s k a l J a i k o desfilerako?
Egungo ereduarekin, batzuk goizean lo egiten ari diren bitartean, beste batzuk txistua jotzen edo trikitia jotzen ari di r a . I d i z a l e e k e r e n a h i a g o d u t e g o i z e z egin, idiak etxera eraman eta gero herri bazkarian parte hartzeko aukera izango b a i l u k e t e . T x i s t u l a r i b a t e k d e n o k B a z tandarren Biltzarrera joatea proposatu z u e n , b e r t a k o e r e d u a z e i n e g o k i a d e n ikustera
Kontua ez da karrozak goizean edo ka rrozak arratsaldean. Ez da karroza des
Zer moduz Galizian?
Serbian, Italian, Frantzian, Portugalen, Polonian, Alemanian, Hungarian... Bai t a E s t a t u e s p a i n i a r r e k o e r k i d e g o g u z tietan ere Urretxuko folklore jaialdiak 33 urte egingo ditu aurten eta urtero he rri batekin trukea egiten dugu. Bidaia t z e k o a u k e r a a s k o d i t u g u , a b u z t u o s o a Europan eman ahal izango genuke, bai na ez gara dantzatik bizi eta senitarte koak eta lagunak zaindu behar ditugu. G o n b i d a p e n b a t i b a i e z k o a e m a n e z i n d i o g u n e a n , E u s k a l H e r r i k o b e s t e t a l d e bati eskaintzen diogu aukera. Urretxuko folklore jaialdia aipatu du z u. Z e r d i o z u a u r t e n g o j a i a l d i a r i b uruz?
«Gure lanarekin jarraitu beharra dugu, jendea euskal dantzen garrantziaz jabetu dadin»
Zergatik nahi duzue goizean egin?
filea, Euskal Jaiko desfilea baizik. Karro z a k , e r r a l d o i t x i s t u l a r i , i d i , d a n t z a r i . . . g a b e , z e r ? E t a a l d e r a n t z i z , b e r d i n D e nok gara festaren parte Jendea ez da ka r r o z a k i k u s t e r a b a k a r r i k e t o r t z e n . B a tzuk trikitilariak, txistulariak, dantza r i a k e d o i d i a k i k u s t e r a e t o r t z e n d i r a Urretxukoa da idiekin egiten den desfi le bakarra! Gure asmoa goizean desfilea egitea eta ondoren herri bazkaria egitea zen, erromeria eta guzti Herri bazkaria, herri bazkaria da Denentzako bazkaria E l i z o n d o n B a z t a n d a r r e n B i l t z a r r e a n egiten denaren modukoa. Egun horre t a n U r r e t x u n e l k a r t z e n d i r e n g u z t i e i i r e k i a H o r r e k d e n e i f e s t a n p a r t e h a r t z e k o a u k e r a e m a n g o l i e k e . B e r t a k o e i , kanpokoei, kanpoan bizi diren senitar tekoak etxera gonbidatzen dituztenei E l i z o n d o k o B a z t a n d a r r e n B i l t z a r r a izan daiteke eredu?
E s t e i r o n e g o n g i n e n , A C o r u ñ a n O s o g u s t u r a . I n b i d i a s e n t i t u n u e n . D e n e k galegoz hitz egiten zuten. Hemen ez dut h a l a k o r i k i k u s t e n G a i n e r a , p r i m e r a n p o r t a t u z i r e n g u r e k i n H a l a k o b i d a i a k oso ondo daude, baina gogorra da. Osti r a l g a u e a n i r t e n g i n e n U r r e t x u t i k , l a r u n b a t g o i z e a n h e l d u g i n e n , l a r u n b a t a r r a t s a l d e a n d a n t z a e g i n g e n u e n e t a igande goizean itzuli ginen. Ordu asko a u t o b u s e a n . I r a i l e a n Z a r a g o z a r a j o a n gara Jaialdi garrantzitsua da, Nazioar t e k o B a t z o r d e a k a n t o l a t u b a i t u . B i g a rrengoz parte hartu dugu, ez da seinale t x a r r a . O n d o r e n , f o l k l o r e j a i a l d i a e t a herriko jaiak ditugu Gogorra izango da, b a i n a g u s t u r a e g i n g o d u g u j e n d e a r i euskal dantzak helarazteko. A s ko t a n e g o n z a r e t e E u s k a l H e r r i t i k kanpo.
Juanlu Elgarresta • Lurra dantza taldeko
J a i a l d i a G e r n i k a k o A r b o l a p l a z a n izango da.
Hitz aspertuan 07
2kidea 022ko irailaren 9a • # 479
Iruñeko dantzak egingo ditugu Beti be zala, jantzi berriak estreinatuko ditugu Eta gogo berria: hiru urte daramatzagu Euskal Jairik egin gabe! Ea zer gertatzen d e n U r r e t x u k o g a i n o n t z e k o k u l t u r t a l d e e k i n b a t e r a , d e s f i l e a g o i z e a n e g i t e a p r o p o s a t u g e n u e n , b a i n a e z d a a u rrera atera.
Azken 14 urteetan bezala, Euskal Herri k o t a l d e b a t , E s t a t u e s p a i n i a r r e k o b a t eta atzerriko bi gonbidatu ditugu Eus kal Herriko taldeak bertako taldeei he rritik ateratzen laguntzeko ekartzen di
Desfilea goizez egitearen aurka azal du direnek, beste eredu batzuk ezagutu beharko lituzkete Desfilea goizez egi nez gero, denok baldintza beretan parte hartuko genuke eta denok izango genu k e f e s t a z g o z a t z e k o a u k e r a . T r i k i t i l a r i batek berarentzat oso egun gogorra iza t e n z e l a e s a t e n z i d a n , e g u n g u z t i a n e z zuela etxekoekin egoteko aukerarik. Hi ru karrozagile kuadrilla goizez egiteko prest zeuden eta ni hirurekin ateratze ko prest nengoen Urte luzetan jarraitzeko asmoa al duzu?
tugu. Urtero herrialde bateko talde bat e k a r t z e n d u g u . A u r t e n G i p u z k o a r e n txanda da eta Oñatiko taldea gonbidatu d u g u O s o g u s t u r a e t o r r i k o d i r a G a i nontzeko hiru taldeak, Galiziako Estei ro herriko Xeitura, Costa Ricako Grupo
«Haurrek oso eskaintza zabala dute eta gurasoek dantza egitera animatzen ez badituzte...»
Erdi lo, erdi esnarik egoteari, lozorroan Lozorroa: lo sorrean edo lo zorro an egoteari ere esaten zaio, hau da, lo sakonari Lozorra zurrunga da, lo ho tsa Lotzorro, aldiz, adjektiboa: lotia
1986 9 10. ETAk Dolores Gonzalez
08 Herri jakintza Toponimia # 479 • 2022ko irailaren 9a
Herri lurren gainbeherarekin bat H e r r i l u r r a k d e s a g e r t z e a n ( X I X . m e n dearen lehen erdian, batez ere) jarduera h o r i e r e d e s a g e r t u e g i n z e n g u r e i n g u r u a n , e t a l a n b i d e a , j a k i n a , g a l d u e g i n zen. Hori izan liteke Goierrin eta ingu r u k o e s k u a l d e e t a n U n a m e n d i i z e n a hain azkar desitxuratzearen arrazoieta ko bat Oñamendi, Ollamendi, Ulamen di, Ondamendi, Irumendi… izenez eza gutzera pasa dira denborarekin.
A i z k o r r i m e n d i k a t e a r e n i n g u r u a n dauden Unamendi izenek (Beundakoak eta Durukoak), aldiz, hobeto eutsi ahal izan diote jatorrizko izenari eta pentsa liteke ‘unain’ izena bera beranduagora a r t e e r a b i l i i z a n d e l a k o g e r t a t u d e l a C a n d i d o I z a g i r r e u r r e t x u a r r a k , h a l a , ‘ u n a i ñ a ’ h i t z a A r a n t z a z u a l d e k o P e d r o U r z e l a i b a s e r r i t a r r a r i j a s o z i o n X X m e n d e a r e n b i g a r r e n e r d i a n G o i a n a i patutako Atlas Etnografikoak dioenez, b a s e r r i t a r r a k e z e z i k , a r t z a i n e k e r e u n a i n a k k o n t r a t a t z e n z i t u z t e n e u r e n j a b e t z a k o a k z i r e n a r d i , a h u n t z e t a b e horrak zaintzeko.
Ezin konta ahala Unamendi daude Goierrin eta Euskal Herrian, batzuen izena, itxuraldatuta
Hitzen ganbara Lomozorron: (Adberbioa)
Esaera zaharra
1943 9 12. Patxi Ezkiaga Lasa idazlea, olerkaria eta fraidea jaio zen, Legorretan
Testua: Jose Luis Ugarte
Toponimia
Artikulu honetan hizpide izango du gun Unamendi izena horietakoa dugu, aspaldikoa alegia, eta sortu zenean ohi koa zen jarduera baten berri ematen di gu, Goierrin eta Euskal Herri osoan Oso ugaria da horregatik, nahiz eta askotan e r a m a t e k o u n a i n e d o b e h i z a i n b a t e n zaintzapean, herri eta baserri ingurue tan lur guztiak landuta egoten zirelako (Atlas Etnografico de Vasconia, Labay ru) Mendi horiek herriarenak izaten zi r e n e t a u n a i n a k b e r t a n e g o t e n z i r e n e g u n e a n z e h a r g a n a d u a r e n o n d o a n . G u k e r e k o n p r o b a t u i z a n d u g u n e z , U n a m e n d i i z e n e k o m e n d i a k e z d a u d e auzoguneetatik oso urruti, eta uste du g u h a i e t a r a e g i n b e h a r r e k o j o a n e t o rriak egun batean lasai egin zitezkeela. Hori dela eta, Unamendi izenen atzean ‘unain mendi’ dagoela uste dugu, era bat ziur ez bagaude ere.
Efemerideak
L
Katarain ‘Yoyes’ militante ohia hil zuen, Ordizian
Z e r z i r e n , b a i n a , ‘ u n a m e n d i a k ’ , h o rrenbeste egoteko? Dirudienez, ohitura i z a t e n z e n h e r r i k o g a n a d u a k m e n d i r a
Badira ezinbesteko ditugun zenbait baliabide oso nekez lortzen direnak, eta galtzerakoan ere kalte handia era giten dutenak
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
bestelako forma baten azpian mozorro t u t a a z a l d u : S e g u r a n b i l e k u t a n a z a l t z e n d a , S a n t a B a r b a r a n e t a B a r b a r i mendin (‘ondamendi’ izenez ezagutzen dute azken hori); Zumarragan Oleta in g u r u a n d a g o e t a d o k u m e n t a t u t a d a g o XV. mendean (‘ollámendì’ izena erabil tzen da gaur egun); Partzonerian Beun d a i n g u r u a n d a g o ( ‘ u n a m u ñ o ’ i z e n e z e r e e z a g u t z e n d a ) ; B u r u n d a k o U r d i a i nen, Oñatin eta Antzuolan ere baditugu (Antzuolakoa ‘irumendi’ izenez ezagu tzen dute); Ezkioko eta Angiozargo Ula mendi izenak ere hortik datozela ema ten du; Aizpurutxo aldeko Ondamendi, akaso ere bai.
«Haginak eta hortzak, minez etorri eta minez joan»
eku izen askok garai bateko bi z i o h i t u r e n b e r r i e m a t e n d i g u t e E z d a h a r r i t z e k o a , a s p a l d i sortutakoak izaten baitira Egin kontu, Gipuzkoa eta Arabako Partzone riako toponimia ikertzerakoan (Marti n e z e t a b e s t e 2 0 2 1 : 2 8 3 ) , k o n t u r a t u g i nen mortuetan bildutako 1 121 leku ize netatik 621 XX. mendea baino lehen do kumentatuta zeudela, eta haietatik 103 XV mendea baino lehen
Unamendi mendiak
Fruta, kafesnea, zerealak eta ogi txigor tua. Kolore bat.
Kate motzean
Juan Arrondo Txirrindulari lasterketa antolatzailea
Ataungo txirrindulari lasterketak anto latzen bizitza osoa darama Juan Arron d o k ( A t a u n , 1 9 5 5 ) H o r r e z g a i n h e r r i a n a n t o l a t z e n d i r e n h a i n b a t e k i t a l d i t a n beti laguntzeko prest izaten da, mendi m a r t x a k , J e n t i l e n E t o r r e r a « b e t i s a l tsan ibili naiz» Lehen lerroko lana utzia badu ere, laguntzen jarraitzen du, «ba tez ere diru bilketan eta bide gurutzeta k o j e n d e a a u r k i t z e n a r i t z e n n a i z » A n t o l a k u n t z a l a n a a s k o z a i l d u d e l a d i o , «gastuak eta exijentzia handiagoak dira orain eta jende gehiago behar da».
Testua eta argazkia: Mikel Albisu
Bertso usaina eduki behar du aurtengo udazkenak herririk herri, txokorik txoko ibiliko gara denak nahiz eta dantzan egongo diren bertsolarien barrenak ikusle eta entzulegoa hartuko du gozamenak eta txapela jantzi dezala gehien merezi duenak
Aralar. Ataunen biziko ez bazina... Goierriko edozein herritan
Bertsoa • Kate motzean 09 Ane Beloki Lopez • Juan 2Arrondo 022ko irailaren 9a • # 479
Kirola egin ondoren ondo jatea Goierriko txoko bat.
Gaia: Txapelketa Nagusia Neurria: Hamarreko handia Doinua: Bizia ez nehoiz egoiten
E m a z t e a j u b i l a t z e n d e n e a n D o l o m i t e tara joatea. Bizitzako plazer txiki bat.
Bernard Hinault eta Marino Lejarreta. Pelikula bat. Oestekoak Abeslari bat.
Bizikleta eta mendia Korri asko eginda k o a n a i z e t a l a s t e r k e t a u g a r i t a n p a r t e hartutakoa, baina, badira hiru urte ko rrika egiteari utzi niola Txirrindulari bat.
HURRENGOA »
Bertsozalea, bertso frikia sakona edo kursia saio txukuna, herri polita gai on, puntu itsusia irailetikan aurrera bada zer entzun ta ikusia nahiz urtebetez covidak izan alde batera utzia aurten berriro itzuliko da Txapelketa Nagusia
Gaia: Jendea
•
Ze zaletasun dituzu?
«Gastuak eta exijentzia handiagoak dira orain»
Benito Lertxundi. Abesti bat. OiZuberoa Oporretarako leku bat Dolomitak eta Europako Mendiak. Zer gosaltzen duzu?
Ane Beloki Lopez
Inoiz ahaztuko ez duzun eguna. Gure ezkontzakoa. Jaso duzun oparirik bereziena. Lehenengo bilobaren jaiotza Amets bat.
G aiak hala dio
Bertsolaria: Mikel Urteaga Azkue
Berdea
izan zen herrian Beloki 1991n heldu zen S e g u r a r a , A g i r r e t x e 2 0 0 0 u r t e a n , Z a b a l g o g e a s k o a 2 0 0 3 . u r t e a n , e t a I t u rriotz, berriz, 2014an.
Jose Luis Agirretxe Fraidea
Frantziskotarren anaidiko lau fraideek Segurako etxebizitza utziko dute. Irailaren 10ean agurtuko dituzte, 12:00etan parrokian.
Erreportajea
Beharrei erantzunez
10 Erreportajea
Testua: Laida Goiburu
Frantziskotarren azken egunak Seguran
«Hasieran hiru etorri ziren, gero lau, B e a s a i n e n z e u d e n a k h o n a e t o r r i z i r e n eta azkenean laurok gelditu gara», azal du du Agirretxek. Monjen eliza parean izan dute etxebizitza, haien bizimodua e g i t e k o e g o k i t u t a : « K a p i l a u t z a e t x e a da, monjak atenditzen ziren eta parroki etxe bezala eta fraide etxe bezala hemen g e r a t u g i n e n » A g i r r e t x e e t a I t u r r i o t z T o l o s a k o f r a n t z i s k o t a r r e n a n a i d i r a joango dira, eta Beloki eta Zabalgogeas koa, aldiz, Zarautzera Iturriotzek, dena d e n , e z d u u t z i k o o r a i n a r t e b e t e d u e n zeregina. Beasaingo Loinazko San Mar tingo parrokia eramaten du, eta horre tan segiko du Tolosatik bada ere
SEGURAKO AZKEN FRAIDEEI AGURRA
S
E g i n d a k o l a n a e s k e r t z e k o , a g u r r a prestatu dute biharko, hilaren 10erako, Segurako eliztarrek. Era berean, Aizkor peko elizetako arduradun berria izango d e n J a v i e r D o m i n g u e z i o n g i e t o r r i a e m a n g o d i o t e . M e z a i z a n g o d a 12:00etan, Segurako Parrokian, eta on doren eliztar guztiek elkarrekin bazkal duko dute Zegamako eskolako patioan, 1 4 : 0 0 e t a n . L a u f r a i d e e g o n d i r a a z k e n urteotan Segurako anaidian: Juan Joxe Iturriotz, Jose Luis Agirretxe, Bitorio Za balgogeaskoa eta Santos Beloki Aurre tik beste frantziskotarren anai talde bat
# 479 • 2022ko irailaren 9a
egurako frantziskotarren anai diak herriko eliz elkarteak utzi k o d i t u l a s t e r . 4 1 u r t e z s e g u r a rren artean bizi ondoren, anai diak agur esango dio herriari. Frantzis kotarren komunitatean aitortutako bo t o e t a k o b a t i j a r r a i t u z , o b e d i e n t z i a beteko dute beste anaidi batera joateko U r t e h a u e t a n h a i n b a t z e r b i t z u e s k a i n i d i t u z t e S e g u r a n , p a r r o k i a r i l o t u a k : l i t u r g i a o s p a k i z u n a k , g a z t e e t a h e l d u e n k a t e k e s i a , g a i x o e t a b a k a r d a d e a n z e u d e n e i l a g u n t z e a , e l i z a h e r r i a r e n z e r b i tzura jartzea edo herriko komunitatee tako parte izatea
F r a n t z i s k o t a r r e n p r o b i n t z i a m a i l a n hartutako erabakia izan da, anaidiak bi z i d u e n e g o e r a r i a u r r e e g i t e k o G a u r egun Hego Euskal Herriak, Kantabriak, Valladolidek eta Madrilek Arantzazuko p r o b i n t z i a o s a t z e n d u t e , l e h e n K a n t a briako probintzia zena Gipuzkoan, Do nostian, Zarautzen, Tolosan, Bidaurre t a n e t a A r a n t z a z u n d i t u z t e a n a i d i a k . Arantzazuko Santutegia da probintzia k o a r d a t z a I t u r r i o t z e k a z a l d u b e z a l a , frantziskotarren arteko batasuna bila tzeko hartutako erabakia izan da: «Era baki honetan Segura uztea hartu da gu txitzen ari garelako, zahartzen ari gare lako eta dauzkagun konpromiso guztiei
«Erabakia hartu da gutxitzen ari garelako, zahartzen, eta dauzkagun konpromiso guztiei ezin diegulako eutsi»
Juan Joxe Iturriotz Fraidea «Gure DNAn dago. Eraman gaitzakete leku batera edo bestera. Ni ez nintzen nire kasa etorri, bidali egin ninduten»
Ezkerretik eskuinera, Juan Joxe Iturriotz, Bitorio Zabalgogeaskoa, Jose Luis Agirretxe eta Santos Beloki fraideak Laida Goiburu
H a l a , F r a n t z i s k o t a r r e k S e g u r a n e g i n duten lana ez da soilik elizkizunak ema t e a i z a n . I t u r r i o t z e n e s a n e t a n , p a r r o k i m a i l a t i k h a r a g o e r e b a d a g o z e r e g i n i k . E l i z k i z u n e z b e r d i n e z g a i n , e l i z t a r r e k eskatzen dituzten zerbitzuak ere ema t e n a h a l e g i n t z e n d i r e l a n a b a r m e n d u dute. Gizarte laguntzailearekin, Carita s e k i n h a r r e m a n a k l o t z e n d i t u z t e , e r r e f e r e n t z i a k s o r t u e t a h e r r i k o b e s t e eragileekin loturak egiten dituzte, kate
E t x e a s k o d i t u z t e a l d e b a t e a n e t a bestean, fraide egin zirenean mugitze ko obedientzia boto hori egin zutelako Frantziskotarrak anaidi ezberdinek di tuzten beharren arabera mugitzen dira. Ohikoa dute urte batzuren ondoren le kuz aldatu behar izatea «Fraide bezala gure DNAn dago. Eraman gaitzakete le ku batera edo bestera. Ni ez nintzen nire kasa etorri, bidali egin ninduten hona», agertu du Agirretxek Ez dute konben t u r i k S e g u r a n , e t a b e t e b e h a r r e i a u r r e egiteko eta anaidiari laguntzeko asmoz
ezin diegulako eutsi». Zabalgogeaskoak gehitu du gutxitze horrek «biltzeko be harra» sortzen duela, «ahultasuna iris ten ari delako».
kesiak ematen dituzte... Katekesia mo du berezian eman dute gainera Seguran eta Zegaman azken urteetan «Guraso e k i n e m a t e a e r a b a k i d u t , h a i e k u m e e i emateko, eta azken momentuan umeak eta gurasoak elkartzen gara»
Frantziskotarren azken egunak
Misiolari bezala mundu osoan barre n a d a u d e b a n a t u t a f r a n t z i s k o t a r r a k Korean, Bolivian, Ipar Amerikan... Aiz korpeko eremua, ordea, utzi egingo du t e S e g u r a k o e t x e b i z i t z a u t z i t a , a u r r e r a n t z e a n Z e r a i n , M u t i l o a , Z e g a m a e t a S e g u r a k o p a r r o k i e n a r d u r a J a v i e r D o minguez apaizak hartuko du, eta Zabal gogaskoak, Agirretxek, Belokik eta Itu rriotzek beste zeregin batzuk izango di tuzte Tolosan eta Zarautzen.
Zabalgogeaskoaren esanetan, fedeak bizi duen krisiari beste buelta bat ema teko egiten dute. «Gurasoak izan daite zela katekistak, haien fedetik erakustea J a i n k o a n s i n e s t e a z e r d e n L e h e n o b l i gazioa zena askatasunez egin behar da orain».
Erreportaje 11
Segurako
Bi jatorri ditu Segurako anaidiak
A l d e b a t e t i k b e s t e r a i b i l i d i r a . B e l o k i k d i o , h a l e r e , b e r e i b i l b i d e a a z a l t z e a errazagoa dela Bi destino izan ditu Do napaleun izan zen lehendabizi, eta Se g u r a n o n d o r e n . H i r u g a r r e n b i z i t o k i a
A r a n t z a z u k o p r o b i n t z i a k e r a b a k i d u anaidien arteko fusioa egitea
tradizio frantziskota rra Arantzazuko Santutegiari zuzenki lotuta dago Halere, nahi ko berria da gaur egunera arte bertan egon den anaidia 1981ean joan ziren lehenengo frantziskotarrak Segurara Bi ja torri izan zituen anaidi horrek, bi proiektu bateratu eta Segurakoa sortu baitzuten: batetik, Beasain go Loinatz auzoko Igokundeko San Martin basilikako proiektua, eta bestetik, Diozesiak Aizkorri peko eremua frantziskotarren ar durapean jartzeko proiektua Bie tatik bakarra sortu zuten hala, eta harrezkero bertako fraideak ar duratu dira inguruko zortzi parro kiez: Beasainen Loinazko San Martingo, Arriarango, Astigarre tako eta Garingo parrokiez, eta Aizkorpen Zerain, Segura, Zega ma eta Mutiloakoez 41 urteren ondoren, agur esango diote baila rari bide berriei ekiteko
i z a n g o d a Z a r a u t z b e r a r e n t z a t . U r t e mordoa eman ditu Seguran, eta besteek bezala, hainbat lan egin ditu herritarren zerbitzura. Bere zereginak herriko kul t u r a r i l o t u t a e g o n d i r a : « L a n e g i n d u t Segura Irratiko Bixi Bixin, eta baita Hitz edo Irri Euskaraz Elkarri elkartean ere N i k m u n d u h o r i g e h i a g o i b i l i d u t . M e z a k , k o m u n i o a k , e n t i e r r o a k e r e b a i . . . baina egokitutako parrokiak txikiak zi ren eta ez zegoen gehiagoko lanik ere» Zerbitzu ezberdinak
2Seguran 022ko irailaren 9a • # 479
Gogoan dut erroskila saltzailea, udal agintari eta apaizek elkarrekin bazkal tzera jartzen zirenekoa edo herritar bat, bere astoan garrafoiak hartuta eta se re cogen utentisilios k a r t e l a r e k i n , p a g o itzalean ura saltzen eta jendearen tras teak zaintzen egoten zenekoa.
Kizkitzan ateratako argazkia da, 1964an Ezkerretik eskuinera, helduak: Malen, Juanita eta Feli Gorrotxategi eta Jazinta Oreja Haurrak: Lurdes Okariz, Pepi eta Mariaje Arzelus, Anttoni Okariz eta Jexuxmari Gorrotxategi
I
12 Erretratua Irudi baten istorioa # 479 • 2022ko irailaren 9a
Aurten beteko dira 400 urte Kizkitza gainean lehen baseliza eraiki zela. Lau mendeko historian ezinezkoa da esatea zenbat jende inguratu den bertara, baina, arrazoi batengatik edo bestearengatik, itsasoar eta inguru zabaleko askorentzat esanahi aparta duen lekua da Kizkitzako tontorra.
Atzean gelditu direnak
A t z e a n g e l d i t u d i r a l e t a n i a k e r r e z a t u z e g i t e n z i r e n e r r o g a t i b a k , t r i p o d e d u n a r g a z k i k a m e r a r e k i n a t e r a t z e n z i r e n e r r e t r a t u a k ( a r g a z k i l a r i a k o i h a l p e a n burua sartu, klik labur bat egin eta bere
KIZKITZA , LEKU KUTTUNA
Anttoni Okarizek utzia
Argiak iraun duen bezala Mantendu dezagun bizirik belaunaldiz belaunaldi jaso duguna, etenik gabe lu zaroan iraun dezan, itsasargia jarri zu ten haien argiak iraun duen bezalaxe.
A r r a t s a l d e a n , t o k a e t a f a r d o j a u r t i ketak ere egin ohi dira azken urteotan.
Erretratua
Atzean gelditu dira ere, Osinalde eta Auntxa trikitilariak (aurreko tapa ken d u t a j o t z e n o m e n z u e n , s o i n u h a n d i a g o a a t e r a z e d i n ) e d o , m a h a i k i d e e n g o z a g a r r i , p a g a d i a n a r i t z e n z e n d a n b o r dultzaina jolearen doinuak.
hala omen zuen argazkia eskuan), astoa hartu eta seme alaba ugari ondoan zu tela joaten ziren gurasoak (astoaren ba l a b a t e a n b a z k a r i a , b e s t e a n s e m e e d o alaba txikiena), etxeko frutarik hobere na saltzera eramaten zutenak (mahats, melokotoi, ) edo bazkaria eta kafea be rotzeko pagadian egiten ziren suak
Baina festak duen garrantzia kendu g a b e , b a d a K i z k i t z a b e s t e e k i m e n b a tzuen erakusleiho ere: Pazko igandeko m e z a , h e r r i k o j a i e t a n m e n d i b i z i k l e t a trabesia, Ehunmilak, MariMurumendi lasterketa, markatutako bi ibilbide zir kularrak, ondare naturalaren kontser b a z i o l a n a k e t a i b i l a l d i d i d a k t i k o a k … H o r d a g o h e r r i t a r r o k u r t e r o b u r u t z e n d u g u n a u z o l a n a e t a b e h a r d e n b a k o i tzean egiten diren mantentze lanak le ku kuttun honekiko dugun atxikimen duaren adierazgarri
railaren 8a egun seinalatua da guz tiontzat, bertako festa eguna izaki. Ahal duenak egun osoko egonaldia egiten badu ere, asko dira egun er dirako edo ordu pare baterako joaten di renak. Eguraldia lagun, baseliza aurre k o p l a z a n m e z a i z a n d a g o i z p a r t e a n Ondoren, nagusienak behintzat, aspal d i i k u s i g a b e k o a k a g u r t u , k o n t u z a h a rrak astindu eta bata bestearekin berri ketan egon ohi dira; haurrak eta gazte txoak jolasean, hango ingurumaria ara k a t u z . B a d a g o h a m a i k e t a k o a e d o b a z kari mokadua eserita jateko aukera ere, ermita inguruko eta pagadiko mahaiak erabilita
Anttoni Okariz Gorrotxategi Itsaso
E r r o m e r i a k e g u e r d i e t a a r r a t s a l d e parteak alaitzen ditu eta musika soinua entzun orduko, berriz, dantzariak ez di ra inoiz falta izaten
L
Testu eta irudiak: Maider Insausti
Txaranga bat osatzeko ideia Tolosa k o i n a u t e r i e t a n s o r t u z i t z a i e n A i t o r t u dutenez, «harrigarria iruditu zitzaigun nola kuadrillako bertako kideek txaran gak sortzen zituzten inauterietan haien k u a d r i l l a r e n t x a r a n g a g i s a j o a t e k o , g i roa jarriz eta ondo pasaz». Beraz, «mo
@larritxaranga Gaztejira 13 Larri 2txaranga 022ko irailaren 9a • # 479
a r r i t x a r a n g a h a m a r g o i e r r i t a rrez osatutako taldea da. Xabier Alvarez (bonboa), Gorka Elosua (saxofoia), Oier Ibarzabal (saxo f o i a ) , O i e r I t u r r i o z ( t x i n d a t a k ) , J o s e b a B o n a s t r e ( t r o n b o i a ) e t a J o n M u j i k a ( t r o n p e t a ) o r d i z i a r r a k , B e ñ a t S a e z d e Urabain (tronpeta) altzagarra, Xiker La r r e a ( k a x a ) e t a E n e k o H u i z i ( t r o n b o i a ) beasaindarrak eta Aritz Markinez (kaxa) idiazabaldarrak osatzen dute taldea.
tibazio horri helduta», kuadrillako eta errugbiko lagunak, inguruko ezagunak e l k a r t z e n h a s i z i r e n « H a s i e r a n a h i k o z a i l a i z a n z e n , i z a n e r e , b a t z u e k , a n t z a d e n e z , s e r i o t a s u n g u t x i s a m a r i k u s t e n z i g u t e n p r o i e k t u a a u r r e r a e r a m a t e k o e t a e z e z k o a e m a t e n z i g u t e n , b a i n a a z kenean lortu genuen taldea osatzea»
Aurrera jarraitzeko indarra ere eman z i e n e s t r e i n a l d i a k . « H o b e t u e t a e r r e
Ordiziako jaietan estreinaldia L e h e n e m a n a l d i a O r d i z i a k o S a n t a A n a jaietako kuadrilla egunean egin zuten, u z t a i l a r e n 2 7 a n . E s p e r i e n t z i a « o n a » izan zen lehen aldia zela kontuan izan da Gainera, «oso tarte txikia» izan zu ten ensaiatzeko Izan ere, «uztail hasie r a n l o r t u g e n u e n t a l d e a e l k a r t z e a e t a k u a d r i l l a e g u n e r a k o p r e s t a t u b e h a r i z a n g e n u e n e m a n a l d i a , t a r t e a n j a i a k zirela kontuan izanda» Hala ere, helbu r u a b e t e z u t e n , « g u r e b e t i k o l a g u n e n t x a r a n g a i z a n b a i k i n e n , e t a o n d o r i o z , bereziagoa izan zen hasiera»
Larri txarangaren lehen doinuak, Ordiziako festak alaituz
p e r t o r i o a z a b a l d u n a h i d u g u b a i n a o r a i n d i k e z d u g u z e h a z t u e a i n g u r u k o jaietarako izango den txaranga hau ala p r o i e k t u s e r i o a g o b a t e a n m u r g i l d u nahi dugun». Emanaldiei dagokienean, oraindik ez dute hitzordurik zehaztuta baina «Altzagan jotzeko aukera izan ge n e z a k e e l a a i p a t u d i g u g u r e t a l d e k i d e Beñatek. Horrez gain, kuadrillan badi t u g u g i t a r r a e t a b a x u a j o t z e k o p r e s t e g o n g o l i r a t e k e e n l a g u n a k e t a b e r a z , elektrotxarangarako bilakaeraren ideia ere hor daukagu. Hala ere, gaur gaurkoz l a g u n t a l d e b a t g a r e l a e s a n g e n e z a k e , b a i n a h o b e k u n t z a z e t a l a n a z t x a r a n g a ederra osatu dezakegulakoan gaude»
14 Gure lurra ‘Tokiko elikadura Sistema eraginkor eta eraldatzailea’ udako ikastaroa Ordizian # 479 • 2022ko irailaren 9a
Gure lurra
Testua: Iñaki Gurrutxaga
G
honetara» erakartzeko balio dezakete «Horretarako erremintak eskaini behar zaizkie, egon badaudelako lurrik ez du ten gazteak, eta mundu honetan sartze ko nahia dutenak»
g u z t i a k e r a k o o r d i n a t u a n l a n t z e k o » . G a u r g a u r k o z b e r t a k o p r o d u k t u e n ekoizpena eta merkaturatzea erregula t u e t a o r d e n a t u k o d u e n d e k r e t u b a t onartzeko lanean ari dira. «Eragile asko d a u d e t a r t e a n . J a u r l a r i t z a k o o s a s u n , g a r a p e n e k o n o m i k o e t a m e r k a t a r i t z a sailak, aldundiak, udalak, sektorea be ra... Dekretuaren helburua da orain arte e g o n d i r e n l e g e d i g u z t i a k d o k u m e n t u b a t e a n b i l d u e t a a r a u d i b a t e r a t u b a t e d u k i t z e a , d e n e k b a l d i n t z a b e r b e r a k eduki, koordinatuta lan egin eta jarrita ko helburuak lortzeko».
Bertako produktuen ekoizpena eta merkaturatzea sustatu eta babesteko aukerez hausnartzeko udako ikastaro bat egingo dute Ordizian Landaola federazioak antolatuta.
Ordiziako Udalak «interesgarritzat» jo du Landaolak ikastaro hau udalerrira ekartzea elkarlanean antolatu dute–. « E t o r k i z u n e k o e r r o n k e z , m e r k a t u r a t z e k o b i d e b e r r i e z e t a l e h e n s e k t o r e a r i b e s t e b u l t z a d a e m a t e k o a u k e r e z h i t z e g i n g o d u g u G u r e t z a t o s o g a r r a n t z i t s u a d a h o r i g u z t i a a z o k a b i z i r i k m a n tendu nahi badugu», zehaztu du Maita ne Alvarez Garapen ekonomikorako zi negotziak Inguruan «gero eta baserri tar gutxiago» dago, eta haren ustez ho r r e l a k o p r a k t i k e k « g a z t e a k s e k t o r e
Modu koordinatuan lan egitea E u s k o J a u r l a r i t z a r e n m e n p e k o E l i k a fundazioaren zuzendari Arantza Mada riaga izango da ikastaroko hizlarietako b a t . Gipuzkoako Azoken Sarea i z a n g o da haren gaia. «Merkatu piloa dago Gi puzkoan, eta pentsatu genuen sare bat e g i t e a g u z t i e k i r i z p i d e b e r b e r e k i n l a n egiteko eta hurbileko salmentaren arlo
Agroekologia eraldaketarako B i g a r r e n h i z l a r i a D a n i e l L o p e z G a r c i a izango da, eta Sistemas alimentarios te rritorializados (Lurraldeari lotutako eli
ipuzkoako Landa Garapen el karteak biltzen dituen Landa o l a f e d e r a z i o a k u r t e a k d a r a m a t z a b e r t a k o p r o d u k t u e n sustapenarekin lotutako dinamikak ga ratzen. Ekintza horietako bat EHU Eus k a l H e r r i k o U n i b e r t s i t a t e a r e n U d a k o I k a s t a r o e n b a r r u a n j a r d u n a l d i b a t a n tolatzea izan ohi da, Gipuzkoako baila rak txandakatuz. Aurten Goierriri zego k i o n , e t a O r d i z i a n e g i n g o d a i r a i l a r e n 16an, Tokiko elikadura Sistema eragin kor eta eraldatzailea lemapean Lau dira ikastaroaren helburu nagusiak: zirkui tu laburrak eta hurbileko salmenta ere du ezberdinak ezagutzea; elikadura ba lio katea osatzen duten eragileekin ber tako produktuen kontsumoaz hitz egi t e a ; t o k i k o e l i k a d u r a s i s t e m a e z b e r d i n a k e z a g u t z e a ; e t a g i z a r t e a n e r a g i t e a sentsibilizazio lana eginez
IDEIA ETA ARAUDI BERRIAK ERRONKA HANDI BATERAKO
Goimeneko zuzendari Manex Aran buruk konstatazio batekin hasi du hiz ketarako tartea: «Produktu falta dago, eta eskaria gero eta handiagoa da Gaia sentsiblea da, herri baten elikaduraren antolaketaz ari baikara hizketan. Gero eta baserritar eta ekoizle gehiago behar ditugu, eta ez dadila arazorik egon pro d u k t u h o r i e k k o m e r t z i a l i z a t z e k o g a raian». Aranburuk uste du bertako pro d u k t u a k « a n t o l a k e t a b a b e s t u a g o a » e d u k i d e z a k e e l a « H e r r i t a r r a k e t a a d ministrazioa, denak daude prest berta ko produktua babesteko. Ea nola sor de zakegun bertako produktua komertzia lizatzeko babes egitura bat Gizarte es k a e r a b a t i e r a n t z u n n a h i a n g a b i l t z a , kontzientzia gero eta handiagoa dago, baina falta zaiguna antolaketa da»
D e k r e t u a t r a m i t e a n d a g o , E u s k o Jaurlaritzaren eskuetan «Azken pauso etan dago, ja amaitzeko», aurreratu du. Urtea bukatzerako buletinean publika tuta egotea espero du, eta bien bitarte an informazio eta sentsibilizazio lanak egiten ari dira, «denok jakiteko zer su p o s a t u k o d u e n e t a d e n o k a r g i i z a t e k o z e i n t z u k i z a n g o d i r e n a u r r e r a n t z e a n bete beharreko neurriak»
H i r u e r r o n k a n a g u s i d i t u o i n a r r i a g r o e k o l o g i k o e l i k a d u r a s i s t e m a k . L e h e n a , h i r i a e t a l a n d a e r e m u a b e r r a r t i k u l a t z e a ; b i g a r r e n a , l u r r a l d e b a t e k o e r a g i l e e z b e r d i n a k b e r r i z a r t i k u l a t z e a M i l a n g o l a n d a b a r r u t i e n e r e d u a ; e t a h i r u g a r r e n a , G o b e r n a n t z a , Europar Batasunak 2030erako ezarrita ko gutxienekoak bete ahal izateko
09:00-09:15. Erregistroa 09:15 09:25 Inaugurazio instituzionala Xabier Arruti Gipuzkoako Foru Aldundiko Nekazaritza eta Landa Garapeneko zuzen dariak, eta Ordiziako Udaleko ordezkari batek hartuko dute hitza 09:25 10:15. Gipuzkoako Azoken Sarea hi tzaldia Hizlaria: Arantza Madariaga Elika Fundazioko zuzendaria
UDAKO IKASTAROA
Irailaren 16an Tokiko elikadura. Sistema eraginkor eta eraldatzailea EHUren Udako ikastaroa egingo da Ordiziako D’elikatuz zentroan
» Programa
Maitane Alvarez Ordiziako Udaleko zinegotzia «Bertakoa babesteko kontzientzia gero eta handiagoa da, baina falta zaiguna antolaketa da, antolaketa babestuagoa»
10:15 10:55 Sistemas alimentarios territo rializados hitzaldia (gazteleraz) Hizlaria: Daniel Lopez, Ciudades Agroecologicas el karteko kidea
Manex Aranburu Goimeneko zuzendaria «Dekretuaren helburua da orain arteko legedia guztiak dokumentu batean bildu eta araudi bateratu bat edukitzea, denentzat berdina»
Arantza Madariaga Elika Fundazioko zuzendaria «Oinarri agroekologiko elikadura sistemen helburua produkzioa eta kontsumoa berriz artikulatzea da, fluxu lokalak indartuz»
2Ordizian 022ko irailaren 9a • # 479
Tokiko elikadura Sistema eraginkor eta eraldatzailea udako ikastaroa
Gero eta bertako produktu gutxiago dago Euskal Herrian Ekoizle eskasia horri aurre egiteko moduez ere ariko dira Iñaki Hidalgo
11:00 11:30 Kafea hartzeko tartea
Daniel Lopez Agroekologia gaietan aditua
Gure lurra 15
kadura sistemak) gaiari buruz ariko da. A g r o e k o l o g i a n e t a L a n d a G a r a p e n Iraunkorrean doktorea, Agroekologia ren aldeko hirien sareko koordinatzai lea eta Ikerketa Zientifikoen Kontseilu ko Nagusiko kidea da. Landa eremuaren galerari, ahultzeari eta pobretzeari au r r e e g i t e k o d a u d e n e s p e r i e n t z i a h a i n b a t e k a r r i k o d i t u m a h a i r a . « H e l b u r u a da produkzioa eta kontsumoa berriz ar tikulatzea, fluxu lokalak indartuz»
«Etorkizuneko erronkez eta merkaturatze bide berriez hitz egingo dugu. Interesgarria da ikastaro hau Ordizian egitea»
11:30 13:30. Mahai ingurua Partaideak: Andoni Mikelarena (Biziola Bizigaia), Ain hoa Narbaiza (Erein da Jan), Iñaki Mendar te (Zopazoka) eta Urdaspal Urkiola (Du rangoko Azoka)
D u e l a h i l a b e t e A t a u n e n i z a n g e n u e n t a l d e b a t a u r k e z t u nahi dizuet, eta bide batez argitara eman duten lehen lana L e k e i t i o k o Zi ki n t a l d e a z a r i n a t z a i z u e . 8 0 k o h a m a r k a d a k o HC Punk zuzena jorratzen dute. Oargiko beste gau magiko batean izan genituen Tatxers eta Lukiekin batera abuztu ha s i e r a n I k a r a g a r r i a k o n t z e r t u a , e t a b i d e b a t e z a i p a t z e k o a , Torto Gazte Asanblada egiten ari den lana kontzertuak sor tzen eta aukerak zabaltzen. Mendeku Diskak argitaletxeak a r g i t a r a t u d i e Zementua Armosaten l a n a l e k e i t i a r r e i , e t a diskoak beraien indarra biltzen badu ere, bilatu ezazue zuze nean ikusteko aukera. Garai bateko Black Flag, Suicidal Ten dencies, Adolescents datozkit burura….haiek 80ko hamar kadan bezala, kontzertuek hogeiren bat minutu irauten du te Beraz, ikusteko aukerarik baduzue garaiz iristea ezinbes tekoa da!
p o r r e t a n g u z t i z d e s k o n e k t a t z e a l o r t u b a d u z u e o h a r t u k o z i n e t e n d a g o e n e k o i r r a t i , t e l e b i s t a e t a prentsatik datozkigun albisteek (ekonomia, bizia ren garestitzea, gerrateak, energia baliabideen es kasia ) egunaren argia eta poza eklipsatzen dutela Ez da ha lakorik kulturari dagokionean zorionez, gure inguruan badi ra berri onak.
Aitor Artza Musika zalea Musika
16 Eszena Goierriko kultur plaza # 479 • 2022ko irailaren 9a
O
D i s k o a r g i t a l p e n b a t z u k e r e b a d i t u g u a s t e o t a n . F l a s h t a l d e b e r r i a r e n l e h e n l a n a argitaratu da Londres k o , La vida es un mus z i g i l u a r e n b i t a r t e z . 1 1 a b e s t i 1 9 m i n u t u t a n . P u n k b i z k o r r a S p i t s t a l d e a r e n i l d o b e r e t s u a n . F l a s h t a l d e a A r r o t z a k , H e l l D i v i sion, Oki Moki talde etako partaideek osatzen dute eta horien artean etxekoa du g u n J o s e b a A r t z a d a b a t e r i a n . E n t z u n g a i d a g o e n e k o o h i k o plataformetan. Laster izango ditugu zuzenekoetan bai Euskal Herrian nola Europa eta Kalifornia aldean ere Adi beraz!
Amaitzeko, Gerriko Elkartean izango den Hitz & Musik zi kloan honako artistak izango ditugu udazken honetan, Jose ba Tapia urriaren 4an, Juantxo Arakama (Glaukoma) azaroa ren 8an eta Niña Coyote & Chico Tornado abenduak 15ean.
Etxekoak aipatuta gure (Ar t z a R e c o r d s ) l a n e n a l d e k o p r e n t s a e g i t e k o b a l i a t u k o d u t z u t a b e h a u L a b e t i k a t e r a b e r r i a k e t a b i n i l o f o r m a t u a n a r g i t a r a t u d i t u g u h i r u t a l d e r e n lanak bi binilotan. Lehena 30% talde andoaindarraren maketa originala eta garai hartako soi n u z a p a l t z a i l e h u r a p r o z e s a t u g a b e b e r r e s k u r a t u z . B i g a r r e n d i s k o a k b e r r i z , L o s Fr e s a s t a l dearen 1994. urteko punk rock zuzena biltzen zuen grabaketa j a s o t z e n d u d i s k o a r e n A a l d e a k S e k u l a a r g i t a r a t u g a b e k o grabaketa bat zen eskuz eskuz i b i l i z e n a g a r a i h a r t a n . J o m e s H a m i l t o n e k ( B a p ! , A n a r i ) grabatua Bap! en lokalean Az kenik, eta disko beraren B alde an, Barrakos taldearen maketa izango dugu, Buenawista etxe ko soinuaren erreferentzia na g u s i e n e t a k o b a t i z a n z i r e n hauek. Bi taldeotan La Perrera, NCC, Teen Dogs, Cerdos Com pases eta abarretako taldeki d e k z e u d e n . D i s k o a k j a d a s a l g a i d a u d e e t a e z d a u d e k o p i a asko ale bakoitzetik, beraz eskuratu zurea lehenbailehen! Al dizkari honetan kolaboratzaile den Egoitz Irizar beasainda rrak atondu ditu diskoetako diseinu grafikoak.
Udazkena eguzkitsu dator
Erakusleihoa 17 Merkataritza eta 2zerbitzuak 022ko irailaren 9a • # 479
Helburuak betetzeko lana Bere buruan galdera hauek eta beste as ko zebiltzan bueltaka eta ez zuen haien tzat erantzunik, galderak baino gehiago he lb u r u ak z ir e n, e t a hai e k e g i a b il ak a t z e k o t a n l a n a e g i n b e h a r k o z u e n , h o r i bazekien Eguerdian, etxera itzultzean, amaren galderari «oso ondo» erantzun zion, eta egia zen.
b u r b u i l a , p l u f , l e h e r t u z e n a z k e n e a n Lehenengo egunean berandu xamar jo a n z e n e s k o l a r a , a u r k e z p e n a z e n e t a . Nahiko lokartuta zegoen hala ere. Atea zeharkatu eta berehala ikusi zituen la gunak: Mikel, Ander, Saioa, Aratz… De nek ziruditen nekatuta eta urduritasun p u n t u b a t s o m a t u z u e n O i e r r e k b e raiengan, bera ere urduri zegoen! Segi tuan oporretako egunak oso urrun zeu dela iruditu zitzaion.
DBHko azken urtea zen eta irakasle ak jada ezagunak ziren; nobedaderik ez a l d e h o r r e t a t i k , g a u z a k a u r r e k o i k a s t u r t e a n b e z e l a k o x e a k i z a n g o z i r e l a z i rudien Hala ere, Oierren bihotzean zi r r a r a b e r e z i b a t z e b i l e n d a n t z a n I k a s turte berri horrek nolako ezusteak eka
A
Ana Urieta eta Carol Soto • Ikaskide Akademia (Beasain)
Maiatzan hasia zen oporrekin ames t e n : b e r e h a n g o k o a d r i l a r e k i n p l a n a k e g i t e n e t a h o r r e k m o t i b a z i o b e r e z i a ematen zion azken azterketak ondo egi t e k o O p o r r e t a n g u z t i z d i s f r u t a t z e k o aukera bakarra zen hori; bestela, amak e s a n d a , i n g e l e r a , m a t e m a t i k a e t a a n tzeko ariketak egin beharko zituen egu n e r o E z , e z ! H o r i e k e z d i r a b e n e t a k o oporrak!
G o i z e a n b i z i k l e t a h a r t u e t a h e r r i t i k bost kilometrotara dagoen errekan baz kaltzeko ordura arte lagunekin jolasean egotea; bazkaltzeko orduan etxera itzu li eta azkar azkar platerak hustu eta be rriz ere kalera irtetea; arratsaldean,in g u r u k o m e n d i e t a n a b e n t u r a b i l a i b i l l tzea; gaueko ordu txikitan etxeratzea… B e t i e r e , p r a k a m o t z a k e t a t x a n k l e t a k kendu gabe Horiek ziren Oierrentzat oporrak, bai!
Adio oporrak!
Baina iritsi zen eguna, ai ene! Oierren
z k e n e k o e g u n h a i e k O i e r r e n t z a t a u r r e k o a k b a i n o g o z o a g o a k z i r e n . E s k o l a n h a s i a u r r e t i k i n o i z e z b e z e l a a r i z e n gozatzen, egunez egun, goizetik gauera a r t e k o m i n u t u e t a s e g u n d u b a k o i t z a disfrutatuz. Urtero bezala, bere guraso e t a a r r e b a r e k i n C a c e r e s e k o ( E x t r e m a dura, Espainia) herrian igarotzen zituen o p o r r a k . H a n a i t o n a a m o n a k z i t u e n , eta haien etxera joaten ziren.
Hezkuntza
rriko ote zizkion? Maiderrek (Oier haur t z a i n d e g i a n m a i t e m i n d u z e n b e r a t a z ) e g i n g o z i o n k a s o p i x k a b a t b e h i n g o z ? S a s k i b a l o i k o t x a p e l k e t a i r a b a z t e a ( a u rreko denboraldian bigarren izan ziren) lortuko ote zuten? First agiria (hau gu r a s o e n n a h i a z e n b e r e a b a i n o g e h i a g o ) aterako al zuen?
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian # 479 • 2022ko irailaren 9a
E
z i n s i n e t s i t a n a g o . I r i m o k o g u r u t z e r a k o e s k a i l e r a k igotzeko lehen pausoa eman behar nuenean gertatu zen, lehengo astean Batez ere euskaldun zintzook be te ohi dugun eta inon idatzita ez dagoen arau bat sis tematikoki urratzen zuen pertsonetako bat ere zuzendu du gu. Zorionekoak gu, ondo ari gara. Ohiturari jarraituz begira tu ere ez nion egin behar, eta morroiak ustekabean harrapatu n i n d u e n . « A u p a ! » , e s a n z i d a n . « B a i , a u p a » , e r a n t z u n n i o n , arnasestuka. Ez dut esango momentu epifaniko bat izan ze nik, baina hor nonbait Izan ere, beste batzuen ahotik ere en tzunda daukat inoiz ez duela inor agurtzen Hori da hori nor tasuna edukitzea...
Aliritzian
Sarri topo egin izan dut mendian harekin, izan eguzki galgatan, izan elurpean, eta inoiz ez dit diosalik egin
Azkeneko 20 25 urteotan sarri topo egin izan dut mendian harekin, izan eguzki galgatan, izan elurpean, eta inoiz ez dit diosalik egin Ohituta nengoen, nahiz eta onartu behar dudan ikaratzeko modukoa ere iruditzen zitzaidala Izazpiko bakar
Komikia
Morroi bat zuzenduz Igor Susaeta Kazetaria
dadean morroiarekin gurutzatzea eta elkarri aurpegira ere ez begiratzea. Amorratutako zakur bat atzetik jarraika edukiko banu lagunduko ninduen? Auskalo Lagun min batek, gaine ra, nire beldur horiek elikatu ohi zituen morroiari buruzko is torio izugarriak asmatuz. Ea hurrengoan ere «aupa!» esaten didan. Baina nago ni ezingo dudala berme guztiekin frogatu, anaia biki bat baitu eta ez baitut bereizten
O r d u a n , b i z i k l e t a n i b i l t z e n d i r e n e i e t a e r r e p i d e a n b e s t e txirrindulariek agurtzen ez dituztela kexatzen direnei eska tuko nieke pazientzia eduki dezatela, azkenean lortzen baita j e n d e a z u z e n t z e a A h a l d a . B e s t e g a u z a b a t d a j a i o t e r r i t i k 1.000 kilometrora edo 2 0 0 0 k i l o m e t r o r a egotea, eta herrikidea irribarre konplize ba tekin ere ez agurtzea H o r i g e r t a t u z i t z a i d a n i a z . G u t a b e r n a bateko terraza batean geunden, eta gure paretik igaro zenean mutilari begiratu nion agurtzeko asmoarekin Begiratu nin duen, baina kopetatik gora bezala, agurtzeko asmorik gabe Gustura barre egin nuen ene patetikotasunean.
