GoiBerri 493. zenbakia

Argitaratzailea:

Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Kerman Garralda Kudeatzailea: Miren Sudupe Erredakzio-burua: Loinaz Agirre Diseinua: Adaki (Eneko Maiz) Banaketa: Bidera zerbitzuak Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32 20200 Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki) 20700

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Webgunea: goiberri eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza eus Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza eus Bezero arreta, harpidetzak: 943-30 30 35 hitzakide@hitza eus Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga Arama Ataun Beasain Itsasondo Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Olentzerori gutuna Itzain

Olentzero, e, agurgarria?

O r a i n a r t e a u s a r t u e z b a n a i z , e g i n e g i n g o d u t , a u s a r t u a l e g i a G u t u n h a u , 2 0 1 9 k o G a b o n e t a n , pandemiaren kontu hau hasi aurretik, orduan 8 urte baino ez zituen alabari utzi zenion ikatz zatiari erantzuna da Bai, hiru urte joan dira harrezkero, baina idatzi a l a e z e r a b a k i e z i n d a e g o n n a i z azken urte hauetan

Xegun Altolagirre Gidoilaria eta sortzailea

Badakit urte askotako eskarm e n t u a d u z u l a z u r e l a n b i d e a n e t a s e g u r u a s k o p i s u z k o a r r azoiak izan zenituen orduan erabaki hura hartzeko, baina utzidazu nire iritzia ematen: erabat lekuz kanpo iruditu zitzaidan, eta zer esanik ez, ondoan utzi zenion e s k u i z k r i b u a , h a u x e , g o g o r a t z e n e z b a d u z u : «2019 urte zoragarri honetan oso neska gaiztoa izan zarelako!» Gehiegizkoa.

Ez dago zertan ikatzaren pasadizoa errepikatu beharrik

afizioagatik Honi lotuta mesede b a t : a u r t e n g o o p a r i a k , a u r t e n opariak egongo direlako, aitaginarrebaren etxera bidali Zerbait gertatuz gero, espero ezetz, han gertatu dadila. Etxean konponketak egin berri ditugu eta ez nuke nahi badakizu Eta han her r i k o i r t e e r a n g a u d e l a e t a i h e s egin behar izanez gero…

Azaleko irudia: Mikel Albisu

Bale, ondo da, egia da garai hartan jarrera arazoak zituela bere anaia txikiarekiko, bai, ordutik terapeuta batekin dabil eta bide onetik doa. Aurrerapen izugarriak egin ditu anaia txikiak hura gainditzeko. Bai, Alabak ere bai, ez pentsa. Aspald i e z d i o b a i n u o n t z i a n aguadillarik e g i n , i z o t z pistan ez du zangotrabatzen, eta aspaldi ez du Urtatzako parkeko lokatzetan lurperatu egun euritsuetan Ospitaleko azken azterketan alta eman zioten txikiari orduan sortu zitzaizkion arnasa hartzeko arazoetatik.

Jakizu ere, ikerlariek ezin izan dutela frogatu etxe azpiko garajeko sutea akats elektrikoengatik sortu zen edo hasieran atariko bizilagun guztiek pentsatu zuten bezala, alabak pospoloekiko duen

Alabaren alde botako dut eskolan egin dituen aurrerapenak; i r a k a s l e a k o s o g u s t u r a d a u d e , aurten bai, aurten lehen hezkuntza gainditzeko aukerak izango o m e n d i t u H i r u g a r r e n e a n a smatu! Agindu digute horrela jarraituz gero, jolas orduan beste ikasleekin batera patiora irteten utziko diotela. Ez al da pozgarria? Hau guztiaren ondoren, nirekin bat etorriko zara ez dagoela zertan duela hiru urteko ikatzaren pasadizoa errepikatu beharrik. Agian eskatzen zuen Iphone 14pro max-a ekarri beharrean 13a, edo 12a, edo ez dakit, zuk hartu neurria Eta bideokontsolarako jolasak, asko, badakizu, indarkeria askokoak, odol isurketa ugarikoak, ondo etorriko zaizkio horrelakoak. Ziur nago bere barne joera erasotzailearentzat irtenbide katartiko gisa ondo etorriko zaiola. Eta etxerako ba… zukumakina berria ekarriko bazenigu? Atzo alaba harri bati zukua ateratzen saiatu zen eta txikitu egin zuen A! Jakizu harriek ez dutela zukurik ematen Ni lekuko!

Besterik gabe, jaiegun zoragarri hauek gozatu! (Ikatzaren kontua errepikatuko balitz jakizu alabak eta bere lagunek ba omen dakitela non bizi zaren. Zeuk ikusi!)

Xegun Altolagirre • Gidoilaria eta sortzailea

Elkarrizketa Esti Garcia Moda saltzailea eta ekintzailea

Esti

eta ekintzailea 2022ko abenduaren 16a • # 493

Eskoziar aireak dituen Ness denda erreferente bihurtu da emakumeen arropa salmentaren munduan. Esti Garcia Sanchezek (Ordizia, 1976) ireki zuen denda duela 22 urte jaioterrian, eta gaur ere tinko eusten dio hasieratik gertuko marken alde egin zuen hautuari. Azken aldian, sortzaileak bertatik bertara ezagutzeko aukera ematen die bezeroei, aldiro-aldiro antolatzen dituen ekitaldiei esker.

«NIK BALIO HANDIA EMATEN DIOT EROSTEAN DUGUN ESPERIENTZIARI»

Beti egin duzu lan merkataritzan?

H a r r e m a n P u b l i k o a k i k a s i n u e n , e t a ikasten ari nintzela azafata lanak egiten n i t u e n T o l o s a k o T x o n t x o n g i l o j a i a ldian, Ordiziako merkataritza azokan... Egun batean Vicuña dendako Iñaki eta Miren Ajuria aita-alabak etorri zitzaizkidan euren kirol dendan lan egin nahi nuen galdezka. Garai hartan nire ideia hotelen batean lan egitea zen, han jend e a r e k i n i z a t e n d e n h a r r e m a n a a s k o gustatzen zitzaidalako, baina nire helburuak aldatu egin ziren, eta Ordiziako Vicuña Sporten hasi nintzen lanean M o d a e t a a r r o p a s e k t o r e a n s a r t u z inen horrela B a i , e t a n i r e l e h e n h a r r e m a n a k i r o l munduarekin izan zen Ikasketak amaitu berritan hasi nintzen Oso interesgar r i a i z a n z e n , o s o p o l i t a , l a n t a l d e a e r e oso ona. Esperientzia oso ona izan zen. Hiru urte egin nituen, saltzaile gisa

Eta nolatan ireki zenuen zeure denda? N i k a r g i n u e n n a g u s i e k e g i t e n z u t e n a egin nahi nuela Bezeroekin egotea gustuko nuen, baina horrez gain erosketak egitea, erabakiak hartzea, erakusleihoa k m u n t a t z e a n a h i n u e n H o r r e t a n pentsatu, mundu hori aztertu, eta erabakia hartu nuen. Lokala aurkitu nuen, Madrilera feria batera joan nintzen gen e r o a e r o s t e r a , e t a a u r r e r a 2 1 u r t e n ituen ideia horrekin hasi nintzenean, eta 2 3 n i t u e l a i r e k i n u e n d e n d a . H u r r e n g o otsailean 23 urte egingo ditu Nessek. Hain gazte izanda, ez zenuen arazorik izan finantziazioa lortzeko?

Ez, egia esan. Europako Gizarte Funtset a k o l a g u n t z a l o r t u n u e n , e t a a u r r e r a e g i n n u e n H o r r e l a k o l a g u n t z a k b e t i egon dira, eta uste dut orain ere badaud e l a , h o r i e k , e d o a n t z e k o a k . H a l a e r e , maileguak eskatzeko, finantziazioa lort z e k o g o g o t s u e g o n b e h a r z a r a , e t a e z

z a r a b e l d u r t u b e h a r e n t z u t e n d i t u z u n zenbakiekin

Etxekoen babesa izango zenuen.

E t x e a n i z a n n u e n b a b e s a , i z a n d u t e t a dut oraindik. Babes hori gabe ez nintzateke hemen egongo orain

Zergatik aukeratu zenuen emakumezkoen arropa?

Moda beti gustatu izan zait, eta ni beti izan naiz neure erara jantzi den pertson a , e t a e z b e s t e e k e r a m a t e n d u t e n a r ekin. Ez dut ondo gogoratzen, baina hortik etorriko zitzaidan edo. Kirol arropen denda bat irekitzea ez nuen inolaz pentsatu, hori ondo gogoratzen dut Emakumeen arropa ala neskena?

Garcia • Moda saltzailea

«Moda beti gustatu izan zait, eta ni beti izan naiz neure erara jantzi den pertsona, eta ez besteek eramaten dutenarekin»

«Ness dendan batez ere euskal markak saltzen ditut, gipuzkoarrak bereziki, gurea defendatzeko-edo»

baten bila bere amarekin zetorren neska gazte hura, ezkontzetarako ere jantzi d u d a l a , e t a u m e a i z a n b e r r i t a n t i t i a emateko irekita dagoen zerbaitekin ere j a n t z i d u d a l a , e t a g e r o t a i l a z a l d a t z e n j o a n d e n e a n e r e b a i N e s k a g a z t e h u r a o r a i n b e r e a l a b a r e k i n e t o r t z e n d a , e t a a m a k e r e j a r r a i t z e n d u e t o r t z e n , h i r u b e l a u n a l d i e l k a r t z e n d i r a N i r e d e n d a beti egon da eboluzio horri enfokatuta Nondik dator Ness izena?

Eskoziatik. Bidai bat egin genuen hara, eta Ness lakua ikustera joan ginen, nola ez Baina beste esperientzia bat ere izan nuen Ness izenarekin, Edinburgon. Royal Mile deitzen den kale komertzialean, Ness izeneko denda txiki batek arreta deitu zidan. Tartar ehunak saltzen zituen, eta erakusleihoan ikusi nuen poltsa txiki bat erostera sartu nintzen, koadroduna, laranja kolorekoa Poltsa hori oraindik gordeta daukat, eta duela gut x i d e n d a b e r r i t u a r t e , t o k i b e r e z i b a t izan du bertan, dendaren ikurra izan da, bere bihotza

Erosketa esperientzia batean du jatorria izenak, beraz.

Erosketak egitea asko gustatu izan zait b e t i , e t a n i k b a l i o h a n d i a e m a t e n d i o t e r o s t e a n d u g u n e s p e r i e n t z i a r i . E d i nburgoko hura ez dut ahaztuko. Dendari N e s s i z e n a j a r r i b e h a r n i o l a e r a b a k i nuen momentua ez dut zehatz gogoratzen, baina argi dut hala izan zela, hala izan behar zuelako. Ness izenaren letretarako poltsaren laranja kolorea erabili nuen, lasaia iruditzen zitzaidalako, suaren kolorea ekartzen zidalako gogora. Gaurko Nessen kolorea ez da laranja. Ez Laranja leku guztietan ikusten hasi nintzen gero, eta konturatu nintzen ez zela nire kolorea... Duela bi urte denda aldatu eta berritu nuen, eta kontzeptu m i n i m a l i s t a g o r a p a s a n i n t z e n , e s t i l o x u m e a g o b a t e r a O r d u t i k N e s s b y E s t i G a r c i a d a i z e n a , e t a l a r a n j a z u r i a r e k i n

o r d e z k a t u n u e n L o g o t i p o a e r e a l d a t u dut baina poltsa hura, dendaren bihotza izango da beti.

Zein harrera izan zuen dendak?

O n a G a r a i h a r t a n a s k o z e r e d e n d a gehiago zeuden herrian, kalitate handikoak gainera, Otegi adibidez. Hura bezalakorik ez da gehiago izan, jendea erakartzen zuen Ordiziara, eredu bat izan z e n I t x i z e n e a n b a t z u k e s a n z i d a t e n k o n p e t e n t z i a r i k g a b e g e r a t u n i n t z e l a , baina nire ustez, herri batean zenbat eta aukera gehiago izan, orduan eta hobeto Nolakoak izan ziren hasierak?

Familiakoak, lagunak, ezagunak, jende gaztea etortzen hasi zen, eta orain arte. Gerora gizonezkoen denda bat ere izan n u e n , N e s s M a n , b a i n a h u r a i t x i n u e n , ezin nuelako behar bezala atenditu. Gertuko diseinatzaileen aldeko apustua egin duzu beti. M a r k e k i n k o k a t z e a p i x k a b a t k o s t a t u z i t z a i d a n , b a i n a i a h a s i e r a t i k J o t a M a s Ge bizkaitarrekin ibili nintzen Beti izan ditut euskal diseinatzaileen lanak Hala ere, marka batzuk nazioarte mailakoak d i r a , A r m a n i , L o r e a k M e n d i a n , Y e r s e katalanak, Des Petits Hauts, IKKS eta m a r k a f r a n t z i a r a s k o e r e b a d i t u t , d e ndak oso estilo frantziarra duelako. Nessen batez ere euskal markak saltzen dit u t , g i p u z k o a r r a k b e r e z i k i , g u r e a d efendatzeko edo Zein marka dira horiek?

Gertuenekoa, Ordiziako Irune Mujikaren IMZ Donostiako etxe batzuekin ere lan egiten dut, eta Land da bat Donostiako Lavandera ere asko gustatzen zait, jendeak gustuko duelako, eta asko zaintzen dituelako tailajeak, lineak eta mat e r i a l a k B e r o k i a k , B i z k a i k o I f e e l n u t markakoak dira, Gregorio Oliveros gerrikoak ditut, Ezpeleta aterkiak, Maider Alzaga usurbildarraren erropak eta Dal a s d o n o s t i a r r a e t a N a i a r a E l g a r r e s t a urretxuarraren poltsak, Mr Laspiur do-

n o s t i a r r a r e n b e l a r r i t a k o a k , M a i t a n e B i l b a o b i z k a i t a r r a r e n m a n t a k e t a z ap i a k , O i h a n e P a r d o r e n A m a r e n a k j a ntziak eta kaikuak...

Ia dena bertakoa, beraz.

Erosteko beste era bat da, gertuagokoa da, eta gainera, nik produktuak ezagutzen ditut ateratzen diren lekutik bertat i k , o r a i n h a i n m o d a n d a g o e n K i l o m etro 0 da azken batean Saltzen duzunean oso desberdina da, askoz ere gehiago ezagutzen duzulako saltzen ari zarena. G a i n e r a , k a l i t a t e z k o p r o d u k t u a k d i r a guztiak Gure produktuak koste ertainaltukoak dira, baina saltzen duguna kalitatekoa da, hori balio dute.

Sortzaileak dendara gonbidatu dituzu behin baino gehiagotan.

Bai, bezero berriak erakartzeko asmoarekin edo. Egia esan, zaila da hori. Denda honetan erakusten den guztia salgai dago, eta edozein sartu daiteke ikuster a , u k i t z e r a , p r o b a t z e r a , e t a e z b a z a i o gustatzen, ba mila esker etortzeagatik Baina hori asko kostatzen zaio jendeari, herri txiki batean gaudelako agian. Beraz, sortzaileekin egiten ditudan ekitaldi horiek jendea erakartzeko baino, bezeroak zaintzeko dira gehiago Nolako

ekitaldiak dira?

G a u z a d e s b e r d i n a k e g i t e n d i t u g u . B atzuetan, nik muestrarioa esaten dudan a e r a k u s t e n d u g u , a d i b i d e z , d e n d a n saltzen den bisuteria, baina egileak ber a k a u r k e z t u t a . H o r r e l a k o e t a r a e t o rt z e n d i r e n e k m u e s t r a r i o h o r r e t a t i k g u s t a t z e n z a i z k i e n p i e z a k a u k e r a t z e n d i t u z t e , e t a e n k a r g a t u e g i t e n d i t u z t e . Ezpeleta aterki etxearekin egin genuen s a i o a n , a d i b i d e z , b e z e r o e k o i h a l a e t a heldulekua aukeratu zituzten eta aterki p e r t s o n a l i z a t u a k e n k a r g a t u z i t u z t e n . Naiara Elgarresta urretxuarrarekin ere e g o n g i n e n d u e l a g u t x i B e r e p o l t s a m u e s t r a r i o a r e k i n e t o r r i z e n , e t a b e z eroek aukeratu eta enkargatzeko. Naia-

r a k p o l t s a k n o l a e g i t e n d i t u e n a z a l d u z u e n , e t a n o n d i k d a t o z e n e t a n o l a e g it e n d i r e n e z a g u t u t a , e r o s k e t a o s o d e sberdina da, oso kontzientea delako, eta gehiago baloratzen delako. E ro s ke t a p e r t s o n a l i z a t u a e s k a i n t z e n duzu horrela.

B a i , b e s t e e s p e r i e n t z i a b a t d a . E g i l e a e z a g u t z e k o a u k e r a e m a t e n d i z u , e t a erosi nahi duzun produktua zure erara moldatzeko ere bai, kasu batzuetan Azken ekitaldia bereziagoa izan da. Bai, duela hilabete bat edo egin genuen, eta gonbidatua denda honen aldaketar e k i n z e r i k u s i a h a n d i a d u e n d i s e i n atzailea eta tatuatzailea izan zen, Titare Tattoo estudioko Irati Ubarretxena. Bezeroetako batzuek tatuajea egin zuten Hura bai izan zela esperientzia berezia Hori al da bidea, gertu-gertuko esperientziak Internetek eskaintzen duenari aurre egiteko?

E z d a k i t b i d e e g o k i e n a d e n a l a e z E g i a da Interneteko salmentek lehia handia egiten digutela, baina Internet guretzak o b a l i a g a r r i a e r e b a d a N i k a d i b i d e z , sare sozialak erabiltzen ditut asko, jend e a k h o r i k u s t e n d u e l a k o z e r s a l t z e n dudan, beste erakusleiho bat dira. Baina on line denda bat irekitzeko asmorik ez dut, nahiago dut borrokatu jendea erost e r a h o n a e t o r d a d i n . H e m e n e r o s t e a n b i z i d u z u n a I n t e r n e t e k o k l i k b a t e k i n ezin duzu ez bizi, ez sentitu, ez usaindu Nola ikusten duzu etorkizuna?

Hemen jarraitu behar dudala argi daukat, baikorra naiz Gauzak ez daude ondo, egia da Nik denda berritu eta gutxir a p a n d e m i a e t o r r i z e n , m u n d u o s o a n e r a g i n a d u e n g e r r a t e b a t d a g o o r a i n . . . baina aurrera egingo dugu

«Gauzak nondik datozen eta nola egiten diren ezagututa, erosketa oso desberdina da, oso kontzientea delako»

«Dendan bertan erostean bizi duzuna Interneteko klik batekin ezin duzu ez bizi, ez sentitu, ez usaindu»

Zein da?

Ibilbideari aitor tza paregabea

Garcia Sanchez abizenekin, kanpotar jatorria du Estik. Gurasoak, biak, Ordiziara txikitan etorritakoak dira, aita Valladolideko herri txiki batetik eta ama Extremaduratik Bi ahizpa dira, eta ‘La Calde’ auzoan hazi ziren, Zaldibiarako bidean. Ikastera Jakintza ikastolara bidali zituzten gurasoek, euskararen aldeko hautua egin eta gero

Ikasle ona baino «ikasle berritsua» zen gehiago, «saltsa guztietako perexila», musika irakasleak esaten zion moduan Ikastolatik Goierri eskolara joan zen Enpresen Administrazioa egitera, eta gero Harreman Publikoak ikasi zuen Donostian Azken ikasketa haiek eman zioten aukera merkataritzaren munduan sartzeko, lehenengo saltzaile gisa, gero bere negozio propioaren sortzaile eta jabe gisa

Eskoziar kutsua duen Ness izena ja-

rrita, emakumeentzako arropa denda ireki zuen Ordizian duela ia 23 urte. Gaur martxan dago oraindik, Ness by Esti Garcia izen berriarekin Duela gutxi merkataritzaren alorrean egindako ibilbidea eta bere proiektuaren kalitatea eta maila altua goraipatu dute Turismo, Merkataritza eta Kontsumoko Euskadi Sarietan; azken edizioan aipamen bat jaso du. Aurretik jasotako beste sari batzuen ondoan gorde du.

Ibilbide honetan, beti izan ditu ondoan gurasoak Estik, eta ezinbestekoa izan du haien laguntza, senarrarena, hiru seme-alabena, ahizparena eta aitaamaginarrebena bezala Dendan lan egindakoek ere lagundu diote

Lagunak ez ditu alboratzeko. Denbora libre gutxi duela dio, baina duen apur horretatik zati bat kuadrillari eskaintzen dio, elkarrekin planak egiteko

Hitzen ganbara

Tutubeltza: Sua pizten saiatu, eta ezin zenean esaten zen Ketza handia ateratzen, eta hortik datorke esapidearen irudia. Adjektibo modura, tutuk ‘ mehar’ edo ‘mehe’ ere esan nahi du, sarri gutxiespen tonuarekin

Sendabelarrak Tipula

Kozinatzeko ez ezik, azaleko gaitzetarako, eztulari aurre egiteko, eta diuretiko modura erabiltzen da.

» Izen herrikoia Tipula.

» Izen zientifikoa Alium Cepa L. (Liliaceae).

» Ezaugarriak

Baratzeko landarea da, eta ez dugu basati aurkituko. Sustrai-bizar txiki eta izp i t s u b a t e n g a r a t z e n d a l u r p e a n e r r ab o i l b o r o b i l a E r r a b o i l a g e r u z a m a m itsuz osatuta dago Zurtoin lodia du, barruz hutsa, eta muturrean, lore elkarte b o r o b i l a s o r t z e n z a i o . H o s t o l u z e x k a k eta berdeak ditu

B a r a t z u r i a k b e z a l a x e , A s i a m e n d ebaldean du jatorria tipulak, eta handik m u n d u g u z t i r a z a b a l d u d e n e l i k a g a i a d a E u r o p a r a g r e z i a r r e k e t a e r r o m a t ar r e k e k a r r i z u t e n K a l o r i a g u t x i k o e t a z u n t z a s k o k o p r o d u k t u a d a . L a u d i r a munduan tipularik erabilienak: gorria, zuria, morea eta berdea

» Atal erabilgarriak

Erraboila erabiltzen da.

» Propietateak eta erabilpenak

Kozinatzeko ez ezik, sendagai modura

Esaera zaharra

«Otsoak jan ala artzainak jan, bildotsarentzat berdintsu» Kalte egiten bada, berdin dio nork egin duen. Kaltea bera da inportanteena. Ikuspuntu desberdinen diferentzia adierazten duen esaera

Efemerideak

1997-12-16. Beñat Garmendia pilotaria jaio zen, Beasainen 1959-12-17 Esteban Lasa organista eta apaiza hil zen, Beasainen. 1972-12-17. Patricio Etxeberria enpresaria hil zen, Legazpin

e r a b i l i i z a n d a m u n d u r a k u l t u r a g e h i e n e t a k o h e r r i m e d i k u n t z a n : a z al e k o i n f e k z i o e t a r a k o , e z t u l a a r i n t z eko, diuretiko modura...

K a t a p l a s m a : T i p u l a t x i k i t u e t a u r g u t x i r e k i n e g o s t e n j a r r i T i p u l a s am u r t u d e n e a n , e t a u r g e h i e n a l u r r u nd u d e n e a n , z a p i b a t e a n b i l d u e t a k a lt e t u t a k o a z a l z a t i a n j a r r i Z a l d a r r a k kentzeko, zornetutako zauriak sendat z e k o e r a b i l i o h i d a t i p u l a r e n k a t ap l a s m a . Z a r t a g i a n t i p u l a o l i o p i x k a b a t e k i n b e r o t u z e r e e g i n d a i t e k e e nplastoa

G o r d i n e a n , e z t u l e r a k o : G a u e k o e z t u l a r e n a u r k a e r e e r a b i l t z e n d a . T ip u l a z a t i t u t a p l a t e r b a t e a n j a r r i l o g el a n , e z t u l a b a r e t u e t a l a s a i a g o l o e g i n ahal izateko.

J a r a b e a n : T i p u l a f i n - f i n m o z t u , k a t i l u b a t e a n j a r r i , e z t i a e t a l i m o i a gehitu, eta hozkailuan sartu. Ordu batzuen ondoren, iragazi, eta jarabe mod u r a h a r t u e z t u l a r i e t a a r n a s b i d e e t ako gaitzei aurre egiteko Zukua eta dekozioa: Oso diuretiko ona kontsideratzen da.

» Kontraindikazioak

E z d a k o n t r a i n d i k a z i o r i k e z a g u t z e n . G e h i e n e r a e r e , e r r e a k z i o a l e r g i k o r e n bat sor dezake azalean

Iturria: Legorretako Udalak kaleratutako ‘Ez zela kajoi batean gordetzekoa’ liburua.

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

G aiak hala dio

Kate motzean

Estibalitz

Ruano Matxain • Ile-apaintzailea

«Egunero zerbait berria sortzeko aukera dut»

Gaia: Urte bukaera

Neurria: Hamarreko handia

Doinua: Mutil koskor bat

Ia gaudenez hogeitabia pasa edo ta ez pasa lekurik gabe hainbat jatetxe taberna eta terraza ez garenaren izan nahia ta kale argien jolasa nahastutakoan hazten ditugu jakiak, argia, gasa baina pasa den guztia ahazten ez da izango erraza

Maskarapean egin ondoren bi urte inguru edo Errusiako zapaburua tiroka hasi zen gero datorrenaren beldur naiz eta entzuidazu Olentzero arbolapean aurten opari askorik ez dut espero konformatzen naiz mundu zoro hau berriz zuzendu ezkero

Ile-apaindegian hazitakoa da Estibalitz Ruano Matxain (Ordizia, 1974), «amak ile-apaindegia etxean zuen eta orduak pasatzen omen nituen bertan» 13 urterekin ikasketak hasi zituenetik langintza horretan ari da, eta 20 urte betetzer a k o i r e k i z u e n b e r e i l e - a p a i n g e g i a L a n g i n t z a d u e n a a r t e a d e l a s e n t i t z e n d u , « e g u n e r o z e r b a i t b e r r i a s o r t z e k o aukera dut eta».

Zure lanetik zer duzu gustukoena? Bezeroak nire lanari esker hobeto sentitzen direla jakitea. Erreferentziazko ile-apaintzailerik?

N i r e a m a , e t a b e r a k s o r r a r a z i t a T o n i & Guy eta Vidal Sasoom ingelesak Ze zaletasun dituzu?

I r a k u r r i , p i a n o a j o , e s k u l a n a k e g i n , l agunekin egon Pelikula bat edo telesail bat.

HURRENGOA »

Bertsolaria: Gorka Maiz Alustiza

Barrea eragiten didatenak. Musika talde edo abeslari bat. Barricada eta Whitney Houston Abesti bat.

Barricadaren No hay tregua. Liburu bat.

P a t r i c i a C o r n w e l l , N o a h G o r d o n , K e n Follet eta Ildefonso Falconesen batzuk ditut gustukoenak. Oporretarako leku bat. Australia Zer gosaltzen duzu?

Laranja bat, kafea eta ogi txigortua edo gailetak.

Inoiz ahaztuko ez duzun eguna?

S e m e - a l a b a k j a i o z i r e n e g u n a k e t a g urasoak hil zirenak.

Jaso duzun oparirik bereziena. Etxekoen bideo bat Amets bat.

L u p u s g a i t z a r e n t z a t o s a b i d e a a u r k itzea.

Bizitzako plazer txiki bat. Txokolatea Goierriko txoko bat. Nire etxea.

Ordizian biziko ez bazina... Australian

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Iban Urdangarin Lardizabal

Iban Urdangarin Lardizabal • Estibalitz Ruano Matxain

Erreportajea

ANIZTASUNETIK EMAKUMEAK AHALDUNDUZ

Jatorri desberdinetako emakumeak ahalduntzeko, esperientziak partekatzeko eta sareak sortzeko topagunea dute Ordizian.

Jatorri desberdinetako emakumee n t o p a g u n e a , 2 0 1 2 u r t e t i k m a rt x a n d a g o O r d i z i a n . H a m a r u r t e h a u e t a n , e m a k u m e a k a h a l d u ntzeko, esperientziak elkarbanatzeko eta sareak sortzeko espazio seguru bat izan d a U r t e u r r e n a r e n b u e l t a n , A i n h o a J imenez Ordiziako Udaleko Ongizate zinegotziak ere hala definitu zuen, emakume gehiagoren parte hartzea bultzat u n a h i a n : « H e l b u r u n a g u s i a d a , e m ak u m e e n a h a l d u n t z e r a k o g u n e i z a t e a , baina, kasu honetan jatorri ezberdinet a k o e m a k u m e a k e l k a r t z e n d i r a e t a n o r b a n a k o t a s u n e t i k , k o l e k t i b o r a i g arotzea da helburua»

Jatorri desberdinetako emakumeen topagunearen sorrera, Ordiziako Udal e k o h i r u s a i l d e s b e r d i n e n e l k a r l a n a r i esker abiarazi zen: Berdintasun saila, ild o e s t r a t e g i k o b a t d e l a k o e m a k u m e e n a h a l d u n t z e a ; A n i z t a s u n s a i l a , j a t o r r i desberdinetako emakumeen parte hartzea bilatzen zutelako; eta ongizate sail a , g i z a r t e z e r b i t z u e k e m a t e n d u t e n a r r e t a i n d i b i d u a l a z h a r a g o , b e s t e z e rbait ere eskaini nahi zitzaielako taldeko dinamika bat sortuz

Urte hauetan guztietan, hiru konti-

nenteetako emakumeen topagune izan da; Afrika, Europa eta Ameriketako herrialde askotakoak. Ana Murcia Sorburu Kooperatibako koordinatzaileak eta Ordiziako topagunearen dinamizatzail e a k n a b a r m e n d u d u e n e z , « e m a k u m e gisa, haien bizitzan zehar gainditu behar izan dituzten erresistentzia eta borrokei erreparatzen diegu, arreta berezia jartzen dugu ere haien migrazio hist o r i a n , e t a g a u r e g u n h a i e n u d a l e r r i a den honetan aurre egin beharreko errea l i t a t e a r i b u r u z k o g o g o e t a e g i t e k o e sp a z i o b a t d a » . K o n f i a n t z a z k o b i l g u n e b a t d a , b a n a k a k o e t a t a l d e k o g o g o e t a egin, eta bata bestearen ispiluan begiratuz, elkar ezagutzeko gune bat «Zailtas u n a k , z a l a n t z a k e t a n o s t a l g i a k e l k a rbanatzeaz gain, poza, ausardia eta helmugak, ametsak eta esperantza berriak eraikitzeko moduak ere elkarbanatzen dira», gehitu du Murciak.

T o p a g u n e h o n e k , e m a k u m e e i « h ar r e r a e g i n e t a i r a k a s t e k o l e k u b a t e sk a i n t z e a d i e » B a i t a m i g r a z i o a r e n o nd o r i o z k o e r r e a l i t a t e b e r r i a r i e k i t e k o «gaitasunak sendotzea eta bizimodu lib r e e t a i n d e p e n d e n t e a g o a r e n a l d e k o a p u s t u a n b a b e s e r a k o s a r e a k s o r t z e a ere». Dituzten eskubideen inguruan informazioa jasotzeko gunea da.

Proiektuak «parte hartzeko metodologia» du oinarri, betiere, «generoaren i k u s p e g i t i k » . S a i o b a k o i t z e a n b i l e r a k b i d e r a t z e n d u e n p e r t s o n a r e n a z a l p en a k , t a l d e k o l a n a e t a t a l d e g i s a e r a i k itzeko eta ezagutza lortzeko teknika partehartzaileak bateratzen dira. Dinami-

«Bizitzan zehar gainditu behar izan dituzten erresistentzia eta borrokei erreparatzen diegu batik bat»

«Gaitasunak sendotzea eta bizimodu libre eta independenteagoaren alde, babeserako sareak sortzea dugu helburu»

Ana Murcia Sorburu Kooperatiba

Jatorri

Testua eta argazkia: Ariane Vierbücher

zatzailearen egitekoetako bat da «parte hartzaileen historia ezagutzeko aukera e m a t e n d u e n g i r o a s o r t z e a , b a t i k b a t h a i e n j a t o r r i e t a k o e r r e a l i t a t e a e t a h em e n a u r k i t z e n d u t e n a e l k a r b a n a t z eko»

Errutina apurtzeko gune

Topagunea martxan jarri zutenetik, tald e o s o d i n a m i k o a i z a n d a H a m a r n a k a e m a k u m e i g a r o d i r a b e r t a t i k U n e h onetan, 30 inguru emakumek parte hart z e n d u t e . H o r i e t a k o h i r u d i r a R a b a d S a y a d e t a H a l i m a S a y a d a h i z p a k , e t a E m b a r k a M o u l a y A h m e d S a h a r a r r a k d i r a h i r u r a k . D u e l a b o s t e t a z a z p i u r t e iritsi ziren Ordiziara Sayad ahizpak, eta Moulayren kasuan, duela 17 urte Ordiz i a K o l o r e e l k a r t e a r e n e t a l a g u n e n b idez izan zuten topagunearen berri.

A s t e r o , « g a i d e s b e r d i n e n i n g u r u a n solasaldia egiten dugu, izan daiteke, eskubideen inguruan, feminismoaren ing u r u a n , l a n m u n d u r a b e g i r a o r i e n t a -

z i o a , C O V I D - 1 9 t e s t u i n g u r u a . . . k u l t ur a r t e k o h a r r e m a n a k s o r t z e n d i r a , o h itura gastronomikoen transmisioa sust a t z e n d a , a r i k e t a f i s i k o a e t a y o g a e g iten dugu, euskal dantzen ikastaroa hasiko dugu laster, irteerak ere egiten dit u g u , h e r r i m a i l a k o e k i m e n e t a n p a r t e hartzen dugu,...». Oso anitzak dira jarduerak.

O s t i r a l e r o , B a r r e n a K u l t u r E t x e a n elkartzen dira, 17:30etik 19 00etara Hirurek nabarmendu dute «asko disfrutat z e n » d u t e l a , « b i z i t z a a l d a t u » d i e l a ; « e r r u t i n a a p u r t z e n d u g u e t a n o r b e r e ongizaterako beharrezko eta oso onuragarria da». Ostirala noiz iritsi «zain igarotzen dugu aste guztia», bat etorri dira h i r u r a k I z a n e r e , h e r r i a l d e b e r r i e t a e z e z a g u n b a t e a n b i d e a i r e k i t z e a e z d a e r r a z a , j a t o r r i a b e s t e h e r r i a l d e b a t e a n d u t e n e m a k u m e a s k o r e n t z a t . R a d a b , S a y a d e t a H a l i m a r e n k a s u a n , « e z d a erraza izan, zailtasun ugari gainditu behar ditugu, hizkuntzarena eta lana bila-

Ahalduntzea eta sareak sortzea,

osasun pizgarri

Migratzaile

eta errefuxiatuak hainbat arrazoi direla medio ateratzen dira ihesi beren herrialdeetatik: gatazka armatuak, indarkeria sozio-politikoa, era askotako jazarpenen biktima izatea, genero indarkeria, klima aldaketen ondorioz beren herrialdean natura baliabideak galdu izana… azken finean, hainbat motatako indarkeriaren biktima eta giza eskubideen urraketen biktima direlako

Indarkeria horrek osasunaren esparru guztietan izaten ditu eraginak Osasun mentalaren ikuspegitik, esate baterako, esperientzia traumatiko horiek eragin txar handiak izan ditzakete, eta arrastoa utz dezakete pertsonen egoera psikologikoan, modu desberdinetan.

Horrelako egoeren aurrean, sareak sortzea, osasunaren pizgarri da

t z e k o g a r a i a n , b e s t e a k b e s t e » , d e n a d e n , a z p i m a r r a e g i n d u t e « l e h e n m om e n t u t i k o s o o n d o h a r t u a k i z a n g a r a Ordizian».

Beste emakume batzuekin elkartzea eta harremanak sortu eta indartzea, bid e b e r r i a n a u r r e r a e g i t e k o k e m e n a e m a t e n d i e , e t o r k i z u n a i r u d i k a t z e a n . Hiruen asmoa da «Ordizian errotzea», h a i e n s e m e - a l a b a k « b e r t a n h a z t e a » , eta jatorri desberdinetako emakumeen t o p a g u n e a r i e s k e r , « b i d e a l e u n d u » zaiela sentitzen dute.

T o p a g u n e a m a r t x a n j a r r i z e n e t i k , honen helburuak betetzen ari direla berrestera datozen hitzak dituzte hirurek; « p a r t a i d e e n a h a l d u n t z e i n d i b i d u a l a , baina gainera, beste emakume batzuekin saretzen gaitu»

Esperientzia «guztiz positiboa», jatorria beste herrialde batean izan nahiz b e r t a n j a i o a k i z a n , e m a k u m e g u z t i a k animatu nahi dituzte ostiraletako saioetan parte hartzera.

Embarka Moulay Ahmed, Rabad Sayad eta Halima Sayad, Ordiziako Barrena parkean

Jatorri desberdinetako emakumeen topagunea

Erretratua

ATAUNDARRAK EZKABAN

Ataundarrak Ezkaba mendiko San Kristobal gotorlekuan (1936-1940). Horixe gaurko gaia. Lehen aztarna Roberto Arrugain ‘Zentral Txiki’-rena izan zen eta ondoren etorri dira gainerakoak.

Zentral Txiki Donostian jaio eta Ataunen bizi zen elekt r i k a r i a i z a k i , A t a u n g o I n d a r r e t x e k o t e k n i k a r i a z e n eta bertan bizi izan zen familia eta guzti (ikusi Goiberri, 180) 1937az gero, mikeleteak iristen hasi ziren eta X I X m e n d e k o g o t o r l e k u a z e n e z , e z z e g o e n h a i n b e s t e j e n d e hartzeko prestatuta; ondorioz, hezetasuna, hotza, aireztapen urria eta janari exkaxa zela eta, 2.500 inguru preso errepublikar hartzeko baldintzak oso txarrak ziren Horien artean bost ataundar eta beste bi Ataunen bizi zirenen berri eman nahi da lantxo honetan. Jakina da, mikelete gehienek Errepublikaren

alde egin zutena, gudari bilakatuz Dirudienez, 15 mikelete ziren han eta horien artean:

Felipe Aierbe Zurutuza 1900/VIII/13an San Gregorioko Lauztiturrieta baserrian jaiot a k o a . M i k e l e t e k a b o a . 1 9 3 6 a n U s u r b i l e n b i z i z e n e t a B i l b o e b a k u a t z e a n , 1 9 3 7 k o e k a i n a r e n 1 5 / 1 9 a n ( ? ) a t x i l o t u z u t e n . Epaitu eta «Rebelion militar» salaketaz 30 urteko edo betiko kartzelaratzea ezarri zioten San Cristobalen preso egon zen 1937ko urriaren 12tik 1942ko azaroaren 13ra arte. Jarraian As-

Ezkaba mendiko (Nafarroa) San Kristobal gotorlekuaren ikuspegia airetik Memoriaren Nafarroako Institutua

Jexux Aizpurua Barandiaran Ataun

torgako El Grillo o San Justo (Leon, Espainia) izeneko presondegira eraman zuten azaroaren 17ra arte; gero gerokoak!

Balbino Zurutuza Imaz 1900/III/30ean San Gregorioko Iturritzaberri baserrian jaio zen Mikeleteen sargentoa Gerra garaian Bizkaian gudarien formakuntzan hatu zuen parte eta Gernika bonbardatu zutenean bertan zen. Eta Bilbon izandako epaiketan bizi guztirako kartzela ezarri zioten eta 30 urte kartzelara kondenatu zuten. San Kristobalen sartu zuten 1937ko urriaren 15etik 1940ko uztailaren 13ra arte; gero gerokoak!

Felipe Urdangarin Imaz 1 8 8 9 / I I / 1 6 a n j a i o z e n O l a l u z e a g a b a s e r r i a n G e r r a h a s t e a n Z e s t o a k o m i k e l e t e - e t x e a n z e g o e n e t a D e b a n b i z i z e n B e r e emaztea eta hiru alabak La Habana itsasontzian ebakuatu zituzten Santurtzitik Frantziako La Pallice-eko portura. Felipe 1937ko ekainaren 19an detenitu zuten Bilbo ebakuatzean bere k o i n a t u F r a n t z i s k o Z a b a l a r e k i n b a t e r a e t a u z t a i l a r e n 1 6 a n eginiko epaiketa 30 urteko kartzela ezarri ondoren Kristobalera eraman zuten. Han urriaren 15etik 1940ko uztailaren 13ra arte egon zen; gero gerokoak!

Jose Maria Galparsoro Aierbe Auzmendikoa. 33 urte. 1903/VI/02an jaio zen Auzmendi baserrian Berastegin bizi zen eta 12 urteko kartzela-zigorra erreb e l i o m i l i t a r r a g a t i k S a n C r i s t o b a l e n 1 9 3 8 k o a p i r i l a r e n 8 t i k irailaren 15era arte. Desterrura antzinako legendun-etxea zegoen San Simon irlara (Vigo) kargako itsasontziko upeltegian eraman zuten; gero gerokoak!

Jose Maria Rezola Barandiaran

1 9 0 0 / X I I / 0 4 a n A r b e l d i z a r r a z p i k o b a s e r r i a n j a i o a . B i d a n i a n b i z i z e n e z k o n d u t a 1 9 3 7 k o e k a i n a r e n 1 9 a n B i l b o k o e b a k u azioan atxilotua. Eta bertan izandako epaiketan bizi guztirako kartzela ezarri zioten eta 30 urte kartzelara kondenatu zuten. San Kristobalen sartu zuten 1937ko urriaren 15etik 1940ko uztailaren 13ra arte; gero gerokoak!

Beste arrazoi batzuengatik…

Pedro Basurto Kerejeta

Ataunen bizi zen zumaiarra. 19 urteko solidarioa. Gerra hasi bezain laster, 1936ko uztailaren 27an atxilotu zuten Lazkaoko frontean 1936ko abuztuaren 27an San Cristobalen zela epaitu zuten heriotza-zigorra ezarriz eta irailaren 3an afusilatu zuten Vuelta del Castillon. Iruñeko hilerrian hilobiratu zuten.

Jose Apaolaza Mujika

Ataunen bizi zen mutiloarra 19 urteko tradizionalista Basurtorekin batera 1936ko abuztuaren 27an epaitua eta heriotzazigorra ezarri zioten. San Kristobala eraman eta irailaren 3an afusilatu Vuelta del Castillon Iruñeko hilerrian hilobiratu zuten

Bizirik atera zirenek ondorio latzak jasan behar izan zituzten urte askotan: lana aurkitzeko zailtasunak, agintariengandik zelatatuak eta jendearengandik begira gaizto eta mesfidatiak

Gugan beude!

S aturdiko bira ESPALOIA IGOTA , URRETA AUZOKO ERMITA ZAHARRERA

Zaldibiako Arruegi, Urreta eta Olaeta auzoak zeharkatzen dituen ibilbide zirkular honek, Aralarren ikuspegi eder eta gertukoak izateaz gain, ustezko arkeologia eremu diren bi eraikin ditu bidean: Arrue baserria eta Saturdiko ermita.

Herriko plaza izan daiteke lasai e d e r r e a n A r r u e g i e t a O l a e t a auzoak zeharkatuz Saturdira o i n e z j o a t e k o a b i a p u n t u a , baina azken urteetan Zaldibian egin diren hirigintza lanen ondorioz –etxebizitza berriak eta saihesbidea–, ibilbidearen lehen zatiaren sarbidea aurkitzea nekeza egin dakioke ingurua ezezagun z a i o n a r i L a n h o r i e k e g i n a u r r e a n b a i , E s t a n k o e t x e a r e n e t a E r m e n t a r i k o f erratokiaren arteko eskailerek erakusten zuten bidea, baita ondoko harrizko horma batean zegoen informazio panelak e r e – A r a l a r k o B i r a , G R 2 0 a –, p l a z a t i k g e r t u d e n a k e r e . O r d u k o Z a l d i b i a r e n i r u d i a e d e r k i j a s o a d u T e r e I r a s t o r t z a zaldibiar idazleak Argia astekarian argitaratutako Zaldibia: ahots eta ametsen kalea artikuluak.

L a r d i z a b a l e s k o l a r e n o n d o a n , A m u n d a r a i n e r r e k a z b e s t a l d e d a g o e n Parke botanikoaren goiko muturra izan daiteke gaur-gaurkoz erreferentziazko abiagunea (172 metro). Hantxe, begi bistan, lau ibilbideren seinalea, Saturdiko bira tartean, izar laranjaz Arrastoei seg i k a , L a r r a i t z a l d e r a d o a n z e h a r b i d e a pasa, eta Ibarrazpi etxearen atzealdeko e s k a i l e r e t a n g o r a e g i n b e h a r d a S e g it u a n h o r m i g o i z k o e s p a l o i a , e t a p a r ep a r e a n , I b a r g u r e n t x i k i e t a I b a r g u r e -

n a u n d i b a s e r r i a k . E t a b i e n a r t e a n , a ur r e r a x e a g o , e s p a l o i a r e n j a r r a i p e n a , Arruegi auzorantz igotzeko XX mendeko estrata.

Makina bat atze-aurre egindakoa da b i d e h o r r e t a n R o m a n M e n d i z a b a l z a ld i b i a r r a , I b i l t a r i h o n e t a k o g i d a r i a Arrue baserriko semea, azken urteetan m a n t e n u l a n h a i n b a t e g i n d i t u i n g u r u horretan, aipagarriena 2019an «Auzotarrek egin zuten espaloi hori 1954 urt e a n , e t a h e r r i k o e k e z e z i k , G a i n t z a k o jendeak eta Abaltzisketakoak ere erabiltzen zuten, gurdiekin-eta» Gogoan du 1 9 6 9 e t a 1 9 7 0 u r t e e n a r t e a n e g i n z e l a Arruegira autoz igotzeko errepidea –ordura arte Gaintzaratz-Altzondora arte z e g o e n –, e t a « o r d u a n g a u z a k a l d a t u » zirela, baina artean horixe zuten Arruegiko baserritarrek kalera jaisteko bidea.

Arrue, Arruegi auzoko gorenean A b i a p u n t u t i k e s p a l o i a r e n e r d i p a r era –gazteagoentzat Ibargungo eskailerak– h a m a r m i n u t u a n i r i s t e n d a , e t a pare horretan ikusten da herria azkenekoz, zuloan Gora jarraituz, hormigoizko lauza batean, 1954-2019, Mendizabalek berak idatzia. Urte hartan egin zuten inguru horren azken itxuratze handiena, eta harrezkero «erretenak garbitzen eta sasiak jotzen» aritzen da. Udalak ere

Ibarguren bi baserrien artean zabaltzen den hormigoizko espaloia Arruegiko auzotarrek egina da 1954. urtean

urtean bitan egiten ditu mantentze lanak

Hogei minutuan iristen da espaloiaren bukaerara (275 metro). Hariztia eta E g i l e o r a u z o k o b a s e r r i a k e s k u b i r a , e t a p a r e a n A r a l a r e t a Ñ a n a r r i K a l e z u l o t i k ehun metroko garaiera hartuta, bestelakoa da ikusmira. Eta hemen bigarren p a s a d i z o a : « E r r e p i k a g a i l u a j a r t z e k o p i s t a e g i n z u t e n e a n g a l d u z e n h e m e nd i k a u r r e r a k o e s p a l o i a . G a r a i b a t e a n gure etxeraino iristen zen». Pistan met r o g u t x i b a t z u k a u r r e r a e g i n e z , e s p aloiak nondik jarraitzen duen erakusten du, sastraka artean.

Bide samurrean gora, Arruegi auzoko lehen etxe eta baserriak Arruebarren a e s k u b i t a r a , A r r u a r t e g o r a g o , e t a oraindik bistara ageri ez dela, Arrue. Azken bi horien artean, Arrumuño. Hor du artegia Joseba Intsausti ordiziar artzainak Eta bide kontran, gaztaina egurrez M e n d i z a b a l e k J u a n M a r i a n a i a r e n l a -

Testua eta irudiak: Iñaki Gurrutxaga

Roman Mendizabal Arrue jaiotetxea atzean duela Irudi txikietan, espaloiaren hormigoizko lauza bateko datak, eta Arrumuñoko iturria

g u n t z a r e k i n e g i n d a k o i t u r r i e d e r b a t , e t a o n d o a n , e s e r l e k u a . H a r a b i l t z e k o o h i t u r a o m e n z u t e n i n g u r u k o b a s e r r itar emakumeek kontutara. Aurreraxeag o A r r u e ( 4 5 m i n . , 3 4 6 m e t r o ) , A r r u e g i auzoan gorenean dagoen baserria.

G i d a r i a k g o g o a n d u M a r t i n M e n d iz a b a l l e h e n g u s u f r a i d e a k n o l a e s a t e n z i e n A r r u e Z a l d i b i a k o b a s e r r i r i k z a h ar r e n e t a k o a z e l a « G a r a i b a t e k o a e r r e egin zen, gerora berritutakoa da hau» Hiru bizitza ditu egun. Eta hala izango zen, XVI. mendeko idatzi ugaritan egit e n b a i t z a i o a i p a m e n a S a g a r r a e r r u z egiten zela jasoa du 1579ko idazki batek Arrue erroa duten abizenen jatorria bas e r r i h o r r e t a n d a g o e l a d i o t e g e n e a l ogistek Ustezko arkeologia eremu izendatu zuen Arrue baserria Eusko Jaurlaritzak 1997. urtean.

Saturdiko plazan geldialdia Arruetik aurrerako pistari segituz –bid e a b u k a t u e g i t e n d a h a n – G a i n t z a k o Z a b a l e r a i r i s t e n d a h a m a r m i n u t u a n , b a i n a U r r e t a a u z o r a j o t z e k o e s k u b i r a dagoen langa bat igaro, eta herri-bideari heldu behar zaio. Helburua Irizargoikoa baserria, ibilbideko punturik gorenena (383 metro) Hamar-hamabost min u t u a n i r i s t e n d a , a l d a p a l o k a z t u b a t igota. Ñanarriren ikuspegia aldatu egi-

ten da, eta urrutian Aizkorri nabarmendu. Baserri-bideko aldapa pikoa jaitsiz, auzoko baserriak eskubitara direla, ordu laurdenera dago Saturdiko ermita.

Zaldibia sortu aurreko lehen asentam e n d u a e r m i t a h o r r e n b u e l t a k o a d e l a u s t e d u t e a d i t u e k S a t u r d i k o e r m i t a I r u ñ e k o k a t e d r a l e k o d o k u m e n t u b atzuetan aipatzen da XII. mendearen erdialdean, eta egitzat jo daiteke IruñekoN a f a r r o a k o e r r e s u m a r e k i n l o t u r a i z a n zuela, Iruñeko zaindaria baita San Saturnino. Ermita balizko arkeologia eremua da baita ere, eta XX mendean «antzinak o l a u z a - h i l o b i e n h o n d a r r a k » a u r k i t u zituzten. Erdi Aroan lurperatzeak ermita kanpoaldeetan egiten ziren, eta horrek i n f r o g a t u t z a t j o t z e n d u t e e r m i t a r e n antzinatasuna 2009 urtean indusketak egin zituen Aranzadi Zientzia Elkarteak, e t a h a n a u r k i t u a k 2 0 1 3 k o Aranzadiana argitalpenean ditu bilduak

P l a z a k o g e l d i a l d i r e n o n d o r e n , 5 0 metro atzera egin, eta Elizegi eta Urret a e t x e b e r r i b a s e r r i e n a r t e a n i r e k i t z e n d e n h e r r i - b i d e a r i h e l d u b e h a r z a i o b eheraka, Otsaritzaga baserrira jaitsi arte, jada Olaeta auzoan. Handik, Azpikoetxe e r r e k a e z k e r r e a n d e l a , B e n t a B e r r i r a iristen da Larraizko errepidea gurutzat u t a , e t a E m a k u m a r a n b a s e r r i o n d o k o bidetik, paseo laburra dago herriraino.

KONTUAN HARTZEKO

» Aralarko Itzuliaren zati Nafarroako eta Gipuzkoako mendizale federazioek elkarlanean egokitutako GR-20 bideko seigarren etaparen (Amezketa-Ataun San Martin) parte da ibilbide honen aurreneko zatia, abiapuntutik Arrue baserriraino.

» ‘San’-ik eta ‘Done’-rik gabea Manuel Lekuonak Kardaberaz bildumako Idazlan guztiak lanean dio ‘San’-ik eta ‘Done’-rik gabeko bi santu daudela Euskal Herrian; Saturdi da bat, «antzina-antzinako debozioen» erakusle.

» Konjuru ez ortodoxoak

Juan Garmendia Larrañagak Beti ortodoxoak ez diren konjuruak lanean jasoa du, lehorte handiko garai batean, Saturdiko santua Santa Fe elizara jaitsi zutela errogatiba egitera Santua bueltan zeramatela, euri arrastorik ez Santua errekan sartzea bururatu zitzaien, eta bat-batean euri jasa handia hasi

» Iturriak aukeran

Ibilbide laburra izanagatik, beti komeni da ura aldean eramatea Abiatu aurretik, plazako nahiz parke botanikoko iturrietan har daiteke, eta bidean, Arrumuñokoan edo Saturdi ermitaren kontrakoan

FITXA TEKNIKOA

• Iraupena: Ordu eta hiru laurden

• Luzera: 6 8 kilometro

• Desnibel metatua: 412 metro

• Zailtasun teknikoa: Erraza

Saturdiko bira Arruegi eta Olaeta auzoak

Musika

Aitor Artza Musika zalea

L ezioa , by Juantxo A zpiroz

Ba d i r a a s t e b a t z u k h a u g e r t a t u z i t z a i d a l a , l e z i o b a t h a r t u n u e n e k o h a u a l e g i a B a n i n d o a n k a l e a n e t a Juantxo Azpirozek gelditu ninduen bat-batean «hi Aitor, badizkiat etxean disko batzuk, baina horien art e a n b a t … . E u s k a l k a n t a t r a d i z i o n a l a k A E B t a k o s o u l e k o i z l e batek moldatuak, 70ko hamarkada hasierako disko bat duk eta nik uste merezi duen disko bat dela eta apenas oihartzunik izan duena, utziko diat…». Juantxo, ezagun batzuen gurasoa eta erretiroa hartutako adinean dagoen lazkaotarra dugu.

Badut, handia ez bada ere, soul, funk eta jazz musikan halako ezagutza bat, duela urte asko Donostian den Beltza Rec o r d s e k o L u i s e k b e r e a l d i k o i k a s t a r o a k e m a n b a i t z i z k i d a n musika honetan sakontzeko irrika hura ase asmoz, Egin irrat i a n p a r t e k a t z e n g e n i t u e n a r r a t s e t a g a u e t a n H a u d e l a e t a , euskalduna izanik, harritu ninduen Juantxoren ekarpenak « E a z e r t a z a r i d e n , e t a z e r e k i n e t o r t z e n z a i d a n » p e n t s a t u nuen nire barnean.

Egun batzuk geroago eman zidan diskoa Juantxok, eta eskuetan buelta bat eman nion ondo gastatutako azala, beltza, groovean murgilduta dauden dantzari batzuk minigonaz jantziak azalean, izenburua Akelarre sorta bat urre koloreko hizk i z e t a a z p i a n by William S Fischer E z n u e n e z e r u l e r t z e n Diskoa jiratu eta hor William bera, afro ilez, guri-guria zurib e l t z e k o a r g a z k i b a t e a n . U n e z u n e h a r r i t u a g o n e n g o e n e t a hortik kantu zerrendara: Gurea Da, Pello Joxepe, EuskaldunakGara, Ene Izar Maitia, Xarmangarria Zer da hau? Argitara eman zen urteari begiratu nion eta 1972a, Herri Gogoa argitaletxeak argitaratua.

E t x e r a z u z e n e a n , d i s k o a b i r a k a j a r r i e t a Eguntto Batez, Etariro Etariro soul-funk jazzaz jantzitako euskal kanta tradizionalak aizue! Sekulako ekoizpena, begiak itxi eta kantak

ezagutuko ez banitu Wes Mongomery, Jimmy McGriff, Shirley Scott, Lee Morgan edo Lou Donaldson bera datozkit burura. Bitartean Williamen nondik norakoez sakontzen hasi naiz mugikorrean. Missisipin jaioa eta New Orleansen ikasia, Europan musika ikasketetan sakondua eta hara, Roberta Flack, Wilson Picket, Ray Charles, Cannonbal Adderley eta zerrenda amaigabe bateko musikariekin lan egindakoa, bai musikari eta bai ekoizle gisa. 60-70ko hamarkadetan ohikoa zen estudio bakoitzak bere musikariak izatea, Capitolek, Motownek bereak zituzten eta gure William, Atlantic Recordsek zuen estudioko zuzendaria zen. Beste lanbide batzuen artean, Broadwayko musikaletan nola filmetarako musika ere sortu zuen gizon honek

Disko honen jatorriari dagokionez, badirudi lehen aipatu Herri Gogoa argitaletxekoek proposatu ziotela disko lan hau sortzeko egitasmoa, eta hala gauzatu zen. Nire harridurarako Elkarrek berrargitaratu zuen duela urte pare bat edo Eguberrien atarian gaude eta aizue, hauxe disko aparta zenbait unetarako.

P o z t u n a i z e t a a s k o g e r t a e r a h o n e t a z , b a t i k b a t s a r r i t a n ahazten dugulako aurreko belaunaldiek ere, gureak adinakoak, edo are eta irrika handiagoak izan dituztela musika munduan, eta ziurrenik bitarteko gutxiagorekin.

Bejondeizula Juantxo, eta hurrengo baterako utziko dugu John Mayall Irunen ikusi zenueneko kontzertu ikaragarri hura!

Komikia

Monika Arratibel Irakaslea

A zokako etapak

Du r a n g o k o A z o k a n i z a n g i n e n . E u r i a a r i z u e n g o i a n b e h e a n U r t e r o j o a t e k o o h i t u r a d u g u U r t e a k p a s a ahala, planak aldatzen doaz. Baina urteroko plan bat e z d a a l d a t z e n , e z i n a p a r k a t u a . D u r a n g o k o k a l e a k Beasaingoak balira bezala ezagutzen ditut, hainbeste buelta emanda Umetan, karpa baten azpian egiten zenetik orain art e . U m e t a n , s t a n d e a n z e u d e n l i b u r u e t a d i s k o a k i k u s t e k o nahiko lan izaten nuen. Nerabezaroan, liburua erosi eta irakurri ez Badakizue, zerbait erosi behar gorria Ondoren, unib e r t s i t a t e g a r a i a n , p a r r a n d a r a P a r r a n d a e t a a z o k a , o r d e n a horretan. Lehentasunak. Ondoren ederrarekin liburuen tituloa ere irakurtzeko gai ez ginela, azokatik bueltatxo bat ematen genuen jende olatuak eramaten gintuen bideetatik Duela bi urte azoka birtuala egin zen Pandemian geunden, herri batetik bestera joateko baimena behar zen. Eta han joan ginen

Xabier Etxaniz eta biok Laino Txiki, egizu negar poliki kontatzera. Handia egin genuen egun hartan, ez dakit sekula berriz egingo dudan Bai, liburu bat aurkeztea ere gauza handia da, baina azoka egunean, Landako guneko aparkalekuan aparkat z e a h o r i b a i a z a ñ a . B i u r t e z S a g u g a n b a r a n i z a n n a i z i p u i n a kontatzen. 2020koa lehen aldia izan zen. Ederra. Bigarrenean, f a m i l i a e l k a r r e k i n , a m a , N i k o l e z o r a g a r r i a A u r t e n e z d u t ezer erosi Eta zer? Azokan erosteak egiten al du ba euskaldun? Bisitari mota ezberdinak sailkatu daitezke azokan, aurten, bisitari bai, erosle ez, izan naiz Ama adibid e z , M a r i d o m i n g i i z a n d a . B a d i r a f o lklorikoak, parrander o a k , p o s t u r e t a k , kulturgileak... Laino txikik barruak askat z e n d i t u e t a A z o k ar o e u r i z a p a r r a d a e d e r r a b o t a t z e n d u . Hunkitzekoa da eta elkargune horretan etapa eta bisitari ezb e r d i n e n t z a t l e k u a d e l a i k u s t e a A h a l d u d a n e r o h a n i z a n g o naiz Durangon, aterkipean, hankak blai, baina bihotza bero dudala.

Hunkitzekoa da elkargune horretan etapa eta bisitari ezberdinentzat lekua dela ikustea