zk. 474 2022ko uztailaren 8a www.goiberri.eus
Iritzia Elixabete Garmendia Lasa. Podiumerako bidean
03
Elkarrizketa
10-11
Andoni Beristain: «Argazkien bidez jendeari pentsaraztea bilatzen dut»
HERRITARREN BABESLE Goierriko Gurutze Gorria bertatik bertara ezagutuz
04
Gure lurra
14-15
Latxa ardiaren artilea konpost bihurtzea da oraingoz irtenbidea
02 Publizitatea # 474 • 2022ko uztailaren 8a
Iritzia 03 Elixabete Garmendia Lasa • Kazetaria
2022KO UZTAILAREN 8A
# 474 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL
Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga
Kudeatzailea: Miren Sudupe
Erredakzio-burua: Loinaz Agirre
Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)
Banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.
Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.
Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus
Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus
Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus
Bezero arreta, harpidetzak: 943-30 30 35 hitzakide@hitza.eus
Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Gorka Gomez
Itzain
Podiumerako bidean
B
erria -ko denborapainauterietan; lurraldearen ersen artean bada bat dialdean, Tafalla eta Zangotza harrapatuta naukana: arteko herriak banan-bana paEuskal Herrietan basaz. Laneko garaietan ere suelrrena testa da. Hamar galdera, to ibili nintzen batetik bestera, hiruna erantzun posibleekin, alderik alde, hasi Lanestosatik bakarra zuzena. Dena delako eta Ospitalepearaino. herriaren argazki baten albo- Elixabete Garmendia Lasa Kontua da, background hoan, ikusle-irakurlea xaxatzeko nekin, harro samar heldu niola Kazetaria Berria-ko testari, erraz mendeerronka: «Euskal herriak ongi ratuko nuelakoan. Ba ez. Haezagutzen dituzula diozu aumar galderetatik gehienetan kera duzun bakoitzean, baina Aurtengo udako 6/8ko atalean geratzen naiz, egia ote da?». Ba ni banaiz Eusibiliekin, ea lortzen hau da, «ez dago gaizki, baina kal Herriko bazterrak nahiko baduzu zer ikasia» dioen hoondo ezagutzen dituela uste dudan podiumean rretan. Noizbait beherago ere duten pertsona horietakoa. behingoz finkatzea! jaitsi naiz; asmatutako eranUmetan gurasoekin abiatu Setzunak 4/5 besterik ez, eta belaat 600-ean eta txango batzuk rrietatik tira egiten dizu azteregiten genituen; ez daukat ahazteko, adibidez, attek Ataungo Aia gainera tzaileak: «Benetan diozu euskal herriak ongi ezaeraman gintuenekoa; edo Bilbora bidean –auto- gutzen dituzula?». Sekula ez naiz gelditu toki lobiderik ez artean– Apatamonasteriotik pasa gi- tsagarrian, 1/3 besterik asmatu ez eta umore annenekoa, herriaren izen bitxiak liluratuta. Uztai- glosaxoiarekin galdetzen dizunean: «but, where laren 18 batean –jai izaten zen orduan, 1936ko ge- are you from?». Orain hilabete pasatxo, hara non azaltzen zairraren garaipen frankista ospatzeko– Xabierrera eta Esako urtegi erraldoia –artean egin berria– dan testean Ormaiztegiko elizaren argazkia! ezagutzera joan ginenekoa; geroxeago, udale- Oraingoan bai, oraingoan goi mailara iritsiko kuak Otsagabian, lehen aldiz 2.000ko bat eginez, naiz. Eta beharko! Di-da eman nituen erantzuOrhi mendia! Udalekuei esker deskubritu ge- nak. Egia esateko, zalantzatxo bat izan nuen 7. nuen Barriako monastegia ere, Araban. Biarritze- galderan: «Zenbat metro luze da Ormaiztegiko rako bidaia iniziatikoa izan zen, hasteko muga 1863ko trenbide zubia?»; a) erantzuna aukeratu pasa behar zelako, pasaporte eta guzti; horrezaz nuen, 191 metro. Hurrengo egunean zuzenketa: gain, lehen aldiz ikusi genuen oihalezko ikurrina 291 metro ditu zubi zaharrak. Hala ere, testak zomastan jarrita eta… hondartzan emakumezkoek rionak eman zizkidan, behingoz iritsi nintzen «bikain, lagun, bertan sortua zarela ematen du» bikinia deitzen zuten hura zeramaten. Unibertsitate garaian nahikoa ibili nintzen dioen maila horretara. Aurtengo udako ibiliekin, Nafarroan: Lantzen Miel Otxin deskubritzen ea lortzen dudan podiumean behingoz finkatzea!
04 Sakonean Goierriko Gurutze Gorria, gertutik
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Erreportajea
BABESA, LANBIDE Testuak: Kerman Garralda Zubimendi
Goierriko Gurutze Gorriko arduradunak lanez lepo dabiltza. Neguan gizarte arloko premiak asetzeko laguntza eskaintzen dute bereziki, baina udaberrian eta udan osasun, sorospen eta larrialdietako lanak egin behar izaten dituzte. Boluntarioei esker estaltzen dituzte beharrak.
G
oierri beheko Gurutze Gorriko arduradunek merezitako oporrak hartuko dituzte laster. Erdizka, baina. «Nik nire lan ordutegia dut, goiz eta arratsalde. Baina Gurutze Gorriko telefonoa ere badaukat eta urteko 365 egunetan eta 24 orduz piztuta edukitzen dut», atsekabetu da Reyes Rodriguez Osasuna, Sorospen eta Larrialdietako arduraduna. «Lanaren gaitzak», kendu dio larritasuna. «SOS Deiakek deitzen badu zer esango diot, itzalita edo estaldurarik gabe nagoela?». Azken aldian lan askorekin dabiltza, gainera. Agendak ekintzez bete dira pandemiak eragindako etenaren ostean, eta bitartean gizarte arloko premiak asetzeko lanean dihardute. Ana Lasarte Gizarte arloko arduradunak zenbakiak bota ditu. Elikagaien banaketa, argindarraren fakturak ordaintzeko diru laguntzak, eskola materialaren eta jostailuen banaketa edota ibilgailu egokitua dela 300 familiarengana baino gehiago heldu dira. 800 per-
tsona baino gehiago da hori. Behera egin dute kopuruek, ordea. Iaztik %7 murriztu da elikagai bankura joaten direnen sendiak. «Abuztuan izan ezik, hilabetero egiten dugu banaketa, hiru herritan: Beasainen, Ordizian eta Olaberrian. Beasaingo eta Ordiziako erabiltzaileak niregana etortzen dira eta txosten bat egiten diet Gurutze Gorriko erregistroan jasotzeko. Olaberrikoei gizarte langileak egiten die balorazioa. Behin zerrenda osatutakoan, Elikagai Bankura eskatzen ditugu jakiak. Eta Beasaingo Udalak 2.000 euroko laguntza ematen digu herriko denda txikietan jaki freskoak erosteko: fruta, barazkia, arrautzak...», azaldu du Lasartek. Gainerako zerbitzuek ere, gutxi gorabehera, antzeko antolaketa dute. Horien erabiltzaileek ere behera egin dute. Halere, azken hilabeteetan, Ukrainako gerra dela eta errefuxiatutako hainbat familiak laguntza eskatu dute. Goierri beherara zortzi familia –30 lagun– etorri dira Ukrainatik.
Sakonean 05 Goierriko Gurutze Gorria, gertutik
2022ko uztailaren 8a • # 474
Reyes Rodriguez, ezkerrean, eta Ana Lasarte, Beasaingo Salbatore auzoko biltegian, Gurutze Gorriko elastikoarekin. Gorka Gomez
638 Laguni ematen dizkiete oinarrizko elikagaiak. 221, etxe, hain zuzen. Iaz 686 izan pertsonei edo 234 familiari eskaini zieten laguntza.
32
Familiak argindarraren faktura ordaintzeko laguntza dute. 8.582,13 euro da hori. Iaz,47 etxek jaso zuten laguntza.
107
Umek eskola materiala izan dute amaitu berri den ikasturtean Gurutze Gorriari esker. Gabonetan 115ek jaso zituzten opariak.
Rodriguezen atala ere hainbat adarretan banatzen da: bat, osasuna. Helburua da jendeak ohitura osasungarriak bereganatzea. Pandemia garaian, esaterako, sars-cov-2 birusaren inguruko informazioa, maskarak nola jarri, eskuak nola garbitu... irakasten zuten afixak atera zituzten; bi, larrialdiak. Hau da, galdutako pertsonak, uholdeak, elurteak... direnean eta larrialdi zerbitzuak nahikoak ez direnean Gurutze Gorrikoek baliabideak biderkatzen laguntzen diete. «SOS Deiakekin koordinatuta gaude. Nik ezin dut nahi dudalako anbulatzia bat atera. Dena sintonian joan behar da», aipatu du Rodriguezek; eta, hiru, sorospena. Ekintza jendetsuetara joaten dira, badaezpada ere. Kultur ekintzak, kirol probak... «Normalean ez da beharrik izaten. Guregana datorrena bertan gaudelako etortzen da. Baina egon egin behar da aukera hori izateko», aipatu du. Pandemia amaituta eta udaberri betean, agenda lepo dute. «Tira, gu ez ginen gelditu. Kontrara, lan
06 Sakonean Goierriko Gurutze Gorria, gertutik
gehiago egin genuen. Hirukoitza. Baina dena zen COVID. Jende helduari zaborra jaitsi, erosketak egin, janaria eraman, txakurra paseatu... eta hori astelehenetatik igandera zen», ohartarazi du Rodriguezek. «Eta oraindik jarraitzen dugu. Responde izeneko proiektu bat abiatu genuen, zalantzak argitzeko, eta oraindik iristen dira kontsultak». Lan zama estaltzeko eskura dituzten boluntarioak kudeatu behar dituzte. «Ez dago besterik», dio Rodriguezek. Zenbat boluntario dituzten ez dago argi, ordea. Zerrendatuta dute, baina errealitatearekin ez datorrela bat diote. «Alde handia dago. 327 laguneko lista luzea daukat ordenagailuan. Baina lanerako prest zenbat daude? 40 bat?», esan dute. Baina ez dira errietan ari. «Boluntarioa erabat libre da ez esateko. Ez zaude behartuta», nabarmendu dute segidan. Gainera, edonor ezin da edozein lanetan jarri. «Formakuntzaren arabera ere jokatzen dugu. Osasun arloko ezagutzak dituztenak nirekin [Rodriguezekin] aritzen dira bereziki. Gainerakoak, Anarekin». «Nik, gure boluntarioz gain, Nagusilan eta Caritasen laguntza ere
Ana Lasarte eta boluntario bat, elikagaiak sailkatzen, Beasaingo lokalean. A. V.
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Andreak ardura postuetara heldu dira
G
oierriko Gurutze Gorriko presidentea Koldo Muñoa den arren, gainerako arduradunak emakumezkoak dira: Reyes Rodriguez, Ana Lasarte eta Ainhoa Gabilondo ez ezik, beste langileak ere emakumeak dira. «Kasualitatea da. Hala tokatu da orain, baina lehen gizonezkoak ere bazeuden lantaldean», esan du Lasartek. Denera zortzi emakumek osatzen dute Goierriko Gurutze Gorriko lantaldea. Boluntarioen artean ere gehiengoa dira. Bereziki, gizarte arloan aritzen direnen artean. Betidanik hala izan dela diote, agian zaintzari lotutako zereginak direlako asko. Alta, Gurutze Gorriak berdintasunaren aldeko kanpainak antolatzen ditu urtero.
izaten dut», zehaztu du Lasartek. Esaterako, asteburu honetan 150 boluntario inguruk egingo dute lan Ehunmilak lasterketetan. Arabatik, Bizkaitik eta Nafarroatik ere etorriko da jendea. Trukean, beraiek laguntza behar dutenean beraiek joango dira. Rodriguezek esan du beraiek ere boluntarioak direla. «Guk ere ordu asko sartzen ditugu hemen lan orduetatik kanpo. Gurutze Gorria zortzi ordu baino gehiago da. Ehunmiletan, adibidez, ostiralean goizean goiz hasi, igandera arte, hiruzpalau ordu bakarrik lo eginda... Argi eduki behar duzu boluntario rola ere baduzula. Guk zortea izan dugu lana izatera heldu garela». Apurka-apurka hasi ziren lanean. Rodriguez SOS Deiaken hasi zen, Beasaingo koordinatzaile gisa, eta ikastaro bati esker Gurutze Gorrira egin zuen jauzi. Lasarte ere formakuntza saio baten giran hasi zen elkartean. «21 urte, ja», adierazi du. «Nik, 26», erantzun dio Rodriguezek. «Azkar esaten da», borobildu du berriz Lasartek. Nekea pilatu dute tartean. «Lan gogorra da. Bereziki, gizarte arloa. Bizitza guztian ezagutu duzun jendea ikustea ezer gabe...», nabarmendu dute. «Baina A eta B aurpegia du lan honek. Jende bat oso zorrotza da, baina beste jende bat oso eskertua. Bulegoan esker onez bidaltzen dituzte Gabonetako krisma mordoa dugu». Horregatik, Gurutze Gorriak gizartean onarpen maila «oso handia» duela nabari dute. «Jendeak aintzat hartzen gaitu. Adibidez, etxeratze neurriak arintzen ari zirenean, oraindik tabernak eta jatetxeak itxita zeudela, Beasaingo ostalariek janari bilketa bat antolatu zuten. Bildutakoa guri eman ziguten, bitartekari lanak egiteko. Hori polita da», oroitu du Lasartek. «Niri Gurutze Gorrikoa deitzen didate, eta hala deituko didate jubilatu eta gero ere», kontatu du Rodriguezek. Gizartean presente egon arren, bertakoek nabari dute askori kosta egiten zaiola Gurutze Gorrira jotzea laguntza eske. Goierritarrak ezkorragoak dira kanpotik etorritakoak baino. «Lotsa» ematen diela esaten dute, nahiz eta beharra eduki.
Lana, nork bere bidea garatzeko Behar dutenei lana aurkitzen ere laguntzen diete, euren kabuz egoerari buelta eman diezaioten. Ainhoa Gabilondo ar-
Sakonean 07 Goierriko Gurutze Gorria, gertutik
2022ko uztailaren 8a • # 474
Gurutze Gorriko boluntarioak azken Ehunmilak ultra trailean, Izazpin, parte hartzaileen eta ikusleen segurtasuna bermatzen. Gurutze Gorria
duratzen da horretaz. «Ni enplegu teknikaria naiz, eta nire zeregina enplegu bitartekaritza da. Lan bila dabilen jendea eta langile bila dabiltzan enpresen arteko zubi lana egiten dut», laburbildu du. Lan bila dabiltzan gehienak emakumeak eta atzerritarrak dira. «%90 edo 95, bai. Bateren bat bada bertakoa, baina ia denak atzerritarrak», berretsi du. Denek daukate lan baimena eta forma-
Laguntza eskatzen duen soslaia emakumea eta atzerritarra izaten da. Jana eta lana eskatzen dute, bereziki Gurutze Gorriak gizartean izen ona duen arren, laguntza eskatzea kosta egiten da. «Lotsa» aipatzen dute bertakoek Lan zama estaltzeko boluntarioak beharrezkoak dira. 327 boluntario daude izena emanda. Lanera gutxiago azaltzen dira
kuntza, Gipuzkoan derrigorrezkoa delako. Eduki ezean, Goierri Eskolarekin batera, ikastaroak ere egiten dituzte: Osasun arloko prestakuntza, sorospen eta larrialdietarako prestakuntza, etxeko laguntza, hala nola, zaintza eta garbiketa... Gurutze Gorrian langileengatik galdetzen duten gehienak, berriz, adineko norbait zaintzeko jende bila dabiltzan familia goierritarrak dira. Garbitzaile eta ostalari lanetarako ere eskatzen dute. Halaber, Olaberriko Carrefourrekin praktiketarako akordioa dute. Urtero talde bat joaten da kutxazain eta apalbetetzaile lanak egiteko. «Ia beti gelditu egiten dira», nabarmendu du Gabilondok. «Normalean, guregana etortzen den jendeak lanerako prestutasuna du eta langile finak izaten dira», gaineratu du. «Lana lortzen dutenean asko pozten naiz. Asko betetzen nau. Uste dut alde horretatik gure lanak ekarpena egiten duela». Goierriko Gurutze Gorriak beste zeinbat zerbitzu ere eskaintzen ditu behar dituenarentzat. Hala nola, harrera zerbitzua dute etorri berrientzat, arropa bildu eta banatzen dute, garraio egokitua dute mugikortasun arazoak dituztenentzat, gizarteratzeko laguntzak epai judizial bidez gizartearentzako zerbitzuak eskaintzera kondenatuak izan diren pertsonentzat...
«Guk ere ordu asko sartzen ditugu hemen lan orduetatik kanpo. Gurutze Gorria zortzi ordu baino gehiago da» Reyes Rodriguez Goierriko Gurutze Gorriko langilea
«Lan gogorra da. Bizitza guztian ezagutu duzun jendea ikustea ezer gabe... Baina A eta B aldea du lan honek» Ana Lasarte Goierriko Gurutze Gorriko langilea
«Lana lortzen dutenean asko betetzen nau. Uste dut alde horretatik gure lanak ekarpena egiten duela» Ainhoa Gabilondo Goierriko Gurutze Gorriko langilea
08 Herri jakintza Ondare materiala
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
Hitzen ganbara
Esaera zaharra
Efemerideak
Attala: Plater mota bat. Laua edo hondotasunik gabekoa, gainekoetarako erabilia. ‘Azal’ adjektiboaren palatalizaziotik. Beste plater motari ‘txokona’ esaten zaio; sakona, hondoa duena, zopak eta eltzekariak jatekoa.
«Astoak eta periodikoak, ipini zaiena ekartzen dute»
1806-7-5: Francisco Ignacio Lardizabal idazlea jaio zen, Zaldibian. 1882-7-9: Patricio Etxeberria enpresaria jaio zen, Legazpin. 1989-7-13: Antton Ibarguren politikari altzagarra hil zen, Pakistanen.
Mezulariak ez du kulparik, bitartekaria besterik ez baita. Ona ala txarra den jasotakoa, jatorrian bilatu behar da ongilea edo erantzulea.
Ondare materiala
Gertakari lazgarrien berriemaileak Testuak: Aimar Maiz
A
ntzina gertatutako ezbehar eta galera mingarrien testigantza ematen dute han-hemenka erdi gordean eta ahaztuta irauten duten hilarriek. Heriotzak ezustean harrapatu zituen haien alde eta omenez, azken bedeinkapenak hartu gabe joan behar izan zuten haien arimak alderrai ibili ez zitezen, objektu iraunkorrak ezartzen zituzten, bide erakusle bezala. Idiazabalen, Axarizulota deritzon parajean dagoen hilarria da horietako bat. Inguruko auzotarrek betidanik ezagutu izan zuten «bi aldeetatik gurutzeak zituen mugarria», baina 1987an katalogatu zuten hilarritzat adituek, Lorentxo Ugarteren ikerketaren ondoren (Eusko Folklore Urtekaria 1987). Gurutzeta auzotik gora, Aristizabal baserritik aurrera jarraituta, Atxurbide mendirako bidean dago hilarria, pista zaharraren ertzean. Kondairek diotenez –ez baitago zehatz hala izan zenik–, otsoak harrapatu eta hildako 14 urteko neska batek omenezkoa da hilarri hori. Neguko arratsalde elurtu batean, behiak etxeratzeko aginduta bidali zuten neskatoa etxekoek. Ez zituen abereak aurkitu, eta bakarrik itzuli zen etxera. Haserre, berriro bila joanarazi zuten, «otsoak jango al hau!» esanda.
Joan zen neska, baina ez zen gehiago etxera itzuli. Zortzirehun bat metrora, odol arrastoak eta oinetakoak besterik ez zuten topatu. Otsoak jan zuen. Geroztik, Aristizabalgo pinudiaren mugan zegoenez, mugarritarako erabili izan zuten hilarria. Gainean ditu sailen norantzak adierazteko markak.
Beste hilarri bat handik gertu Axarizulotakoa ez da inguruko bakarra. Handik gertu, Olaberriko lurretan, Arkurutzeta esaten dioten beste hilarri bat bada. Oso antzeko motiboa du hark
Idiazabalgo hilarri bat, Axarizulota parajekoa. Otsoak hildako neska baten oroimenez jarria, diotenez. Mikel Aldasoro
ere. Inguruko baserrietan duela 40 urte arte mantendu zen istorioak dioenez, Altsasura botika bila zihoan gizon bat hil zuen kasu hartan otsoak. Axarizulotako neska nongoa zen ere ez dago argi. Arizkorreta Saletxekoen esanetan, Aristizabal baserrikoa zen; hangoentzat, berriz, lehenengokoa. Idiazabalen bertan, Sorozarreko hilarria ere badago, Segurara doan galtzadaren alboan, Urrutikoetxe baserritik gertu. Putzuko ura edanda hil zen gizon baten omenezkoa omen da. Baserrikoek ez zuten handik urik gehiago edan.
Bertsoa • Kate motzean 09 Aratz Igartzabal Bidegain • Mikel Munduate
2022ko uztailaren 8a • # 474
Gaiak hala dio
Kate motzean Mikel Munduate • Dendaria
«‘Thelma&Louise’ da nire pelikula kuttuna» Aratz Igartzabal Bidegain
Gaia: Norbere ikasketak Neurria: Hamarreko handia Doinua: Aita izena Bizitza hontan ikasiz goaz gehienean ttirri-ttarra bakoitzak bere erritmoa du eta hori ez da txarra gauza normaltzat hartu ditzagun parrea eta negarra alde batetik oso gogorra beste aldetik earra gure usteak ta sinismenak zalantzan jarri beharra Iraganari ematen zaio gaur horrenbeste garrantzi eta oraina bizi behar da bestela hainbeste antsi pentsatu,onartu eta hausnartu pertsona bezala hazi. Nahiz ta esaldi honek lehenago etzidan egiten grazi. Bizitza hontan ez da besterik ikasi ta desikasi
Testua eta argazkia: Asier Zaldua
Mikel Munduate (Ordizia, 1972) Altzagan bizi da eta Urretxuko Belarzain belar-dendan lan egiten du. Bere ikasketei dagokionez, «bizitzak irakatsitakoa» ikasi duela dio.
Liburu bat? Cometas en el cielo. Oporretarako toki bat?
Ze zaletasun dituzu?
Arroz edaria, ghee, marmelada, Hariztizabal ogia, arrautzak, oloa, fruta...aldatzen joaten gara.
Bizikletarekin eta alforjekin bidaiatzea, itsasoan igeri egitea, patinekin ibiltzea, etxekoekin planak egitea, lagunarteko afaritxoak, sukaldean aritzea...
Pelikula edo telesail bat? Thelma&Louise. Gauzak aldatzeko ausardia erakusten du, umorez eta musika onarekin. Txirrindulari beltzaren eszena, kolorea... oso onak dira.
Abeslari bat edo musika talde bat? Joe Gonzalez saxofonista Elgoibarko kontzertuan, Doctor Deseorekin.
HURRENGOA » Bertsolaria: Maddi Aiestaran Iparragirre
Paraje bakartiren bat.
Zer gosaltzen duzu?
Inoiz ahaztuko ez duzun eguna. Arrebak besarkatu ninduenekoa.
Sekula egin dizuten opari bereziena? Seme-alaben marrazkiak txikiak zirenean.
Bizitzako plazer txiki bat. Hiru edo lau eguneko txango txiki bat egitea oinez edo bizikletaz, bakarrik edo bikotearekin.
Goierriko txoko kuttuna.
Abesti bat? Azken dantza, Iñaki eta Gari trikitila-
Amundarain erreka ingurua.
riek abestua, Altzagako festetan ordu txikitan, giro paregabean eta kristoren indarrez abestua.
Iruñetik iparraldera, Nafarroako herri txiki eta heze batean, betiko basoak mantendu dituena.
Altzagan biziko ez bazina...
10 Elkarrizketa Andoni Beristain Zabalo • Argazkilaria eta Arte zuzendaria
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Elkarrizketa Andoni Beristain Zabalo Argazkilaria eta Arte zuzendaria
«BARNEALDEAN JENDEARI GAUZAK MUGIARAZTEA DA NIRE ASMOA» Testua: Tere Madinabeitia
Duela gutxi hildako amari eskainitako ‘Pieza madre’ proiektuan murgilduta dago orain Andoni Beristain Zabalo argazkilaria eta diseinatzailea (Zumarraga, 1989). Marka handientzat egiten duen lan komertziala alboratu gabe, alor pertsonala geroz eta gehiago landu nahi du hemendik aurrera. Gai larriak eta serioak islatzen ditu lan pertsonal horietan, irudi koloretsuak eta oso grafikoak erabiliz.
Argazkilarai eta arte zuzendaria zarela dio zure webguneak. Hori izan nahi al zenuen txikitan? Ez dut uste. Gogoratzen naiz txikitan pianista izan nahi nuela, baina azkenean klarinetea jotzea erabaki nuen. Ez dakit zergatik, baina bai, 18 urte bete arte klarinetearekin bueltaka ibili nintzen herriz herri, Zumarragako bandarekin, azkenean nazkatu arte. Hala ere, egia da txikitatik marrazten hasi nintzela, eta azkenean diseinu karrera ikasi nuen Bartzelonan.
Zein ibilbide egin duzu horra iristeko? Esan bezala, txikitatik marrazten pasatzen nituen gauak, eta unibertsitatea aukeratzeko momentua iristerako, jada banekien arte inguruko zerbait ikasiko nuela. Bilbon Arte Ederrak ikastea, edo Bartzelonan Diseinua, horiek ziren nire aukerak, eta azkenean Bartzelonara jo-
an nintzen. Bigarren kurtsoan argazki kamera batekin jolasten hasi nintzen, eta kasualitatez, baina lan asko eginez, poliki-poliki nire estudioa irekitzera iritsi nintzen. Bartzelonan 14 urtez bizi ondoren, orain Donostian nago, eta urte bat daramat hemen.
Gazte zinela joan zinen Bartzelonara ikastera. Zergatik hain urruti? Zer aurkitu zenuen han? Diseinu karrera ikastea erabaki nuen, eta han zegoen unibertsitate oso on batera joateko aukera izan nuen, aitak gordetako diruari esker, baita berak asko animatu ninduelako ere. Karrera bukatu eta hiru urtetara, unibertsitate hartan bertan irakasle bezala lanean hasi nintzen, eta sei urtez egon nintzen lan hura egiten. Beraz, esan daiteke inbertitutako diruaren parte bat berreskuratzea lortu dudala [barreak].
Ikasketak amaitzean argi al zenuen zein bide hartu? Poliki-poliki argazki eta arte zuzendaritza munduan sartzen joan nintzen, karrera bukatu baino lehen, eta gauza batek beste bat ekarri zuen. Marka txikientzat lan egitetik handiagoentzat… eta orain arte munduan ere muturra sartzen hasi naiz.
Eta nora eraman zaitu bide horrek? Zer eta zein da orain Andoni Beristain? Dezente aldatu da. Egia da nire estiloa garatzen joan naizela urteekin, baina esan bezela, orain, arte munduan eta galeriekin lan egiten hasi berri naiz. Markekin lan komertzialak ere egiten ditut, baina gehien mugitzen nauena orain nire lan pertsonalean lan egitea da. Otsailean ama hil zen, eta berari buruz Pieza madre seriea garatzen ari naiz.
Elkarrizketa 11 Andoni Beristain Zabalo • Argazkilaria eta Arte zuzendaria
2022ko uztailaren 8a • # 474
‘Pieza madre’ proiektuan jasotako hiru irudi, tartean autoerretratua. Kolore horia da serie horretako protagonistetako bat. Andoni Beristain
Nire dolua egiteko modua da, eta baita berari egin diezaiokedan omenaldirik politena ere. Inoiz ez dut bera bezalako pertsonarik ezagutuko, eta nire eskuetan dagoena egiten nabil eman dizkidan gauza ikaragarri guztiak eskertzeko.
Etxe handi eta ezagunetarako lan egin eta egiten duzu. Aipatu daitezke lan horietako batzuk? Zein izan da zuretzat adierazgarriena eta zergatik? Bai, Kenzo, Louis Vuitton edo Braun adibidez izan dira etxe handi horietako batzuk, baina marka txikiekin lan egitea ere asko gustatzen zait. Horietatik adierazgarrienetako bat Kenzo Paris izango litzateke. Beraientzat kanpaina handi bat egin nuen, eta hilabetera beste bat eskatu zidaten. Oso profesionalak izan ziren, tratu oso ona eman zidaten, eta emaitzarekin ere oso pozik nago.
Lan komertzialetik aparte, lehen esan duzu maila pertsonala ere jorratzen duzula, argazkiarekin bereziki. Bai. Txikitatik gorputz lodi edo ez normatibo bat edukitzeagatik hasi nintzen nire gauzak argazkien bidez kontatzen, Pieza redonda proiektuarekin. Gero eduki nuen minbizi batengatik, Pieza rota garatu nuen, eta azken hilabete hauetan, eta aurten, Pieza madre garatzen ibiliko naiz. Alor personal hau da gehien gustatzen zaidana, eta espero dut hemendik aurrera geroz eta handiagoa bihurtzen hastea.
Nolakoak dira zure argazkiak? Zer erakutsi nahi duzu argazkiekin? Gehienbat koloretsuak eta oso grafikoak dira, eta lan pertsonalean gauza larriak edo serioak kontatzea gustatzen zait, niri gertatutakoak, edo inguruan ikusten ditudanak, hori bai, ikuspuntu
koloretsu eta positibo batetik beti. Nire asmoa jendeari pentsaraztea da, gauzak kontatzea eta barnealdean jendeari gauzak mugiaraztea. Umorearekin ere asko jolasten dut.
Non ikus daitezke zure lanak? Nire web orrialdean (www.andoniberistain.com), edo instagramean gehienbat (@andoniberistain). Hilabete honetatik, gainera, Open Doors Gallery-n ere erosi daitezke nire argazkiak https://opendoors.gallery/.
Orain zertan ari zara lanean, alor profesionalean eta pertsonalean? Esan bezala Pieza madre proiektuarekin nago oso zentratuta, urte honetan guztian landuko dut. Maila profesionalean marka desberdinentzat lan egiten ibiliko naiz, beti bezela, baina nire lan pertsonalean geroz eta gehiago zentratzea da nire asmoa.
12 Erretratua Irudi baten istorioa
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Erretratua
MUTILOAKO PLAZAN
Salome Olaetxea Mutiloa
Haurtzaroan Mutiloako Elizondo etxean, Eskribauene batzuentzat, bizi izan nintzen, Mutiloako plazan.
E
z dira hainbeste urte pasa...edo bai? Hau ere, fisikako maisu batek esaten zigun moduan, asko edo gutxi «erreferentzia puntuaren» arabera izaten omen da. Umetako lehen urte horiek garrantzi handia izaten dute eta niretzako bai garai hartan eta ondoren ere, plazan edo inguruan bizi izandakoak ahaztuko ez ditudan oroitzapenak dira. Ume mordoxka elkartzen ginen bertan, jolasean, bizikletan, algaraka, batzuetan haserre eta besteetan adiskide. Gure jolasak etetea lortzen zuen bakarra D. Andoni Aseginolaza zen, bai bai, Don Andoni deitzen genion, herriko apaiza zen, antzuolarra, gizon txikia, serioa, sotana beltza soinean horrelaxe gogoratzen dut. Apaiz-etxetik Etxezurira otorduetan egiten zuen ibilbidea. Plaza zeharkatzen zuenean aho batez esaten genion «Agur Maria»; hark «Sortzez garbia» erantzuten zuen eta aurrera jarraitzen zuen. Erlijioak bere pisua izan zuen gure haurtzaroan, maiatzeko igandeetan bezperak egiten ziren eta gu aingeruz janzten ginen. Aingeru jantziak Etxezurin gordetzen ziren, etxe bikaina, gurearen ondokoa; bezperen aurretik berta-
Ume mordoxka elkartzen ginen Mutiloako plazan, jolasean, bizikletan, algararaka, batzuetan haserre eta bestetan adiskide. Salome Olaetxeak utzia
ra joaten ginen janztera. Gu aldatzen ginen gelan pianorik ez zegoen, baina bagenekien Etxezurin bi zeudela eta ez zen iganderik pianoan doinu batzuk jo gabe irteten ginenik.
Filomena astoaren istorioak Gogoan dut nola sarritan Murgiondotik Buztindegin zegoen dendara joaten zen Julian Murgiondo, gizon patxarosoa, atsegina, broma zalea. Behin plaza parera iritsi zenean, kontatu zigun Filomena izeneko astoa zuela, betaurrekoak zituela eta oso pinpirina zela. Geroztik, Julian plaza paretik pasatzen zen bakoitzean Filomenagatik galdetzen genion eta Julianek imaginaziorako zuen abilezia harekin beti erantzun desberdinak ematen zizkigun: etxean gelditu da periodikoa irakurtzen; abioia hartu eta oporretara joan da; pelukerian izan da eta permanentea egin du, oso guapa etorri da… guri asko gustatzen zitzaigun Julianen erantzun bitxi haiek entzutea, eta urte batzuk beranduago ere, gaztetxoa nintzela, Filomenaren berri eskatu izan ohi nion Juliani.
Sasoi hartan udako oporrak luzeak izaten ziren, egun guztia kalean egiten genuen, ez dut oroitzapenean udako egun euritsurik ez, kontrakoa esango nuke…egunak eguzkitsuak eta luzeak izaten ziren. Egia da batzuetan egunak ere begiratzen diegun moduaren araberakoak izaten direla eta urte haietan, beti urdinak izaten ziren. Beno tarteka norbaitek eguna iluntzen zigun eta gurean Izoztegiko Maria izaten zen. Etxeko ate aurrera ateratzen zen Sakamantekas Mutiloara etorri zela esatera; «Buztindegi ondoko estalpean dago lotan, ez gerturatu, bestela harrapatu eta jan egingo zaituzte», esaten zigun. Orduan denak etxe barrura sartzen ginen amari entzundakoa kontatzera eta amaren hitz lasaigarriak entzundakoan berriro ere plazara ateratzen ginen. Plazaren inguruko bitxikeriekin bukatu beharrean nagoenez, kontatuko dizuet egun hauetan, San Pedro jaietan ospatu den sagardo dastaketaren lehen edizioak ere eliza atzean egiten hasi zirela, Mutiloako plazaren ondoan.
Gaztejira 13 Oier Markotegi Zubillaga
2022ko uztailaren 8a • # 474
«Kontzertuak prestatzen hasiko naiz, sareetatik kalerako jauzia egiteko» OIER MARKOTEGI ZUBILLAGA • Musikaria
Testua: Maider Insausti
Argazkia: Odik
O
ier Markotegi Zubillaga legazpiarra, Odik ezizenez ezaguna, musikaria da eta txikitatik izan du musikarako grina. Duela astebete, ekainaren 29an, kaleratu du bere zazpigarren lana: Perfect Wolf.
dut familia eta musika dela eta. Horrez gain, oso gustuko dut fonetikoki lortzen den emaitza. Beraz, frantsesa sartzen hasi nintzen nire abestietan eta azken abestian, ingelesarekin ausartu naiz, zerbait berria eskaintzeko asmoz.
Oso gazte hasi zinen musika munduan. Nolakoa izan zen hasiera? Etxean bideoak egiten nituen nire bideogintzarako zaletasuna dela eta. Ondoren, abesti bat sortzeko aukera iritsi zitzaidan, produktore baten eskutik, eta lehen abestia egiteari ekin nion, ezjakintasunez eta ilusioz. Ondoren, Hi Gazte !-n parte hartu nuen eta ekimen hori pauso garrantzitsua izan zen profesionaltasunerantz, esperientzia ahaztezina. Hala ere, egungo abestietatik lehenengoetara sekulako bilakaera nabaritzen dut, bai estiloan eta baita kalitatean ere.
Orain arte egindako lanik landuena Infinitua trilogia izan da. Nola bururatu zitzaizun trilogia bat egitearen ideia? Azken finean hiru abesti kaleratu ordez hiru abestiei soinu antzekoa eman eta istorio jarraitu bat egitea pentsatu nuen. Horrez gain, bideo aldetik ere berrikuntza iritsi zen, soinua entzutean nahiko galaktikoa zela iruditu baitzitzaidan. Beraz, unibertsora egin nuen bidaia abesti honekin.
Lehen abestiak euskaraz, ondorengoak frantsesa uztartuz eta azkena ingelesez. Nolatan hizkuntza horiek? Hasieran euskaraz egiten nituen abestiak, baina frantsesa oso barneratuta
Aurrera begira baduzu beste proiekturik esku artean?
odikmusic
Odik
ODIK www.rundown-e.com/odik/
Uda honetan abestiak egin eta grabatzeko tartea hartuko dut, errepertorioa zabaltzen joateko. Lan hauek ondo garatuak izatea nahi dut eta lasai hartuko ditut, emaitza hobeak lortzeko. Behin abesti gehiago eginda kontzertuak prestatzen hasiko naiz, sareetatik kaleetarako jauzia prestatzen. Gogotsu nago nire buruari jarritako erronkei aurre egiteko eta horretarako lanean jarraituko dut.
Musika elektronikoa egiten duzu, euskaraz ez gaude horren ohituta musika mota hori entzutera. Nolatan hartu zenuen erabakia? Ez zen hautu konsziente bat izan egia esan. Txikitatik musika estilo hori entzun izan dut, batez ere, hemen inguruan musika elektronikoaren aitzindari direnetako batzuk, adibidez, Hemendik At!. Hori hala izanik, eroso sentitzen naizen estilo bat da eta nik entzule bezala ere gehien disfrutatzen dudana. Beraz, musika elektronikoa aukeratu nuen beti izan dudalako barnean eta hala atera zitzaidalako, nire erosotasunetik.
14 Gure lurra Artile bilketa kanpaina Goierrin
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Goierri izan da Gipuzkoako eskualdeen artean artile bilketa egin duen lehena. Irudian, bi baserritar artilea pilora botatzen, Idiazabalen.
Gure lurra Beste urte batez, Goierriko artegietan eta baserrietan pilatutako artilea egun bakarrean bildu dute Idiazabalen. Nafarroan konpost bihurtuko dute.
ORAINGOZ KONPOSTA EGITEA DA IRTENBIDEA 18.000.000
Testua eta argazkia: Iñaki Gurrutxaga
S
an Pedro egunez egin da aurten Goierriko baserri eta artegietan pilatutako artilearen bilketa Idiazabalen, Gorrotxategi oilo etxaldea zeneko barrutian. Dena egun bakarrean. Hirugarren urtez antolatu dute bilketa gisa honetara Lurgintzak, Abelurrek eta Gipuzkoako Landa Garapen elkarteak –tartean dago Goimen– biltzen dituen Landaola federazioak. Finantzaketaren zati bat Gipuzkoako Foru Aldundiak hartzen du bere gain, eta bestea artzain eta baserritarrek –ikus taula–. Goierri izan da biltzen lehena. Mendaron eta Oñatin ere egin dute, eta datozen egunetan Oiartzunen (hilaren 11n), Asteasun (13an), Azpeitian (18an) eta Berastegin (27an) ere bai. Lehen estimazioen arabera, Goierrin 18.000 tona artile inguru bildu da. Artilearekin irabaziak izaten zituzten artzainek garai batean, oheetako betegarriak eta oihalak egiteko saldu egiten baitzuten. Material berriak eta hobeak agertu direnean, ordea, artileak galdu egin du bigarren erabilera. Ustel-
tzen eta erre ezin den materiala da, eta pilatutako artileari horri ahalik eta irtenbiderik duinena emateko lanean ari dira inplikatutako eragileak. Gaurgaurkoz, denak bildu, kamioi berezi batean Artaxoako (Nafarroa) Ecofert hondakin tratamendu zentrura eraman eta han konposta egitea da soluzioa. Artilea gastu bihurtu da, hori da errealitatea. Bada oraindik ordaindu behar izanagatik kexu azaltzen denik, baina bilketa bateratu hau da oraingoz artzain eta baserritarrei kosturik txikiena sortzeko dagoen alternatiba bakarra.
Oilo zirinarekin nahastuta Gastu horien guztien atzean antolaketa prozesu oso bat dago. Artilea animalietatik eratorritako hondakin bezala tratatzen da, eta ondorioz, gaixotasun iturri bilakatu daiteke gizakientzat. Horrek esan nahi du Espainiako Ministeritza sartzen dela tartean, baita Ingurumen saila ere, eta bakoitzak bere lege betebeharrak ezartzen dituela. Betekizun guztiak egitea zaila da: baimenak
Tona artile inguru. San Pedro egunez Idiazabalen egin zen bilketa bateratuan jasotako artile kopurua. Artile hori guztia Artaxoako (Nafarroa) Ecofert enpresara eramaten da kamioiz, han tratatua izan dadin. Oilo simaurrarekin nahastutako konposta sortzen dute han.
eskatu behar dira, bilketarako leku egokiak bilatu, garraioa baimen guztiekin egin… Prozesu guztiak trazabilitate bat eskatzen du. Artilea konpost bihurtzeko prozesua bera ere konplexua da, artilearen konpostatzea oso motela baita berez. Hori azkartzeko, hartzidura aerobikoaren prozesua erabiltzen dute. Oilo zirinarekin nahasten dute artilea, oso azidoa baita. Ondoren, plastikoz biltzen dute dena; xehe-xehe egindakoan, konpost prozesu normal bati aplikatzen zaio. Prozesu horretan haizea ere sartzen dute, gizakiarentzat kaltegarria gerta ez dadin. Hortik eratortzen den konposta Ecofertek merkaturatuko du. Gaur egun kudeaketa zaila duen hondakina da ardi latxaren artile gordi-
Gure lurra 15 Artile bilketa kanpaina Goierrin
2022ko uztailaren 8a • # 474
Artileari erabilera alternatiboa emateko lanean
L
analand proiektuaren helburu nagusia Bidasoaren bi aldeetako esne-arrazetako ardi azienden balio erantsia handitzea da. Proiektuak soluzio berritzaileak garatu nahi ditu artileari dagokion balioa eman eta tokiko enpresei hazteko aukera berriak eskaintzeko. Hona orain arte egin diren zenbait ikerketen emaitzak. Webgunean kontsulta daitezke era sakonagoan: lanaland.eu. • Poliesterraren eta plastikoaren ordezko. Prototipo batzuk garatu dituz-
BILKETAREN KOSTUA Artaldea Kostua 1-50 36,30€ 51-100 60,50€ 101-150 84,70€ 151-200 108,90€ 201-250 133,10€ 251-300 157,30€ 301-350 181,50€ 351-400 205,70€ 401-500 254,10€ 501-600 302,50€ 601-700 350,90€ 700< 400,00€ Oharra. Ardi kopuruaren araberakoa da kostua. Diru-laguntza aplikatua dute tarifek.
na. Zabarra da, eta lehen eduki zezakeen merkatu apurra erabat itxi da material sintetiko berrien eraginez.
Ekonomia zirkularra helburu Egoeraren iraultze horretan momentuz eman den urratsik sendoena Lanaland proiektuaren sorrera da. Europar Batasuneko diru laguntza du, eta Bidasoaren bi aldeetako zazpi erakunde biltzen ditu: Neiker, Latxa Esnea Kooperatiba, Ekolber, Urkome, Pirinio Atlantikoetako Nekazaritza Ganbera, Baionako Merkataritza eta Industria Ganbera eta Pau eta Adourreko Unibertsitatea. Ikerketaren bidez, ekonomia zirkularraren zikloa baserrian ixtea da helburua.
te artileari ehungintzako poliesterraren ordezko erabilera emateko. Hori egiteko gai diren hornitzaile potentzialak aurkitu dituzte. Plastikoaren ordezko erabilera bat ere izan dezake. Ekolber enpresak kolagenoz eta artilez eginiko balizatze zintak garatu ditu, lasterketa zirkuituak mugatzeko erabilgarriak izan daitezkeenak. • 3D Hariak. Polimero espezifikoekin nahastu aurretik artilea behar bezala tratatu ondoren, 3D inprimagailuetan piezak sortzeko material hariztagarri bat egiteko prototipoa sortu du EHUk, Neikerren laguntzaz. • Artilea bide biologikotik garbitzea.
Artilea kudeatzeko zailtasun handienetako bat da aurreko tratamendu bat behar duela. Pau eta Adourreko Unibertsitatea artilea modu jasangarrian garbitzeko modu berriak garatzen ari da. Eredu hori ustialekuetan instalatzeko sortu du. • Ongarri pikorren prototipoa. Artile gordinez egindako ongarria da. Erronka nagusia Europako araudiaren arazoa konpontzea da. Irtenbide bat aurkituz gero, artilea eskala industrialdean pikortatzeko makinak badaude, eta enpresa batek prozesua bereganatzea litzateke helburua.
16 Eszena Goierriko kultur plaza
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Zinema
Asteburuko proposamenak Imanol G. Gurrutxaga Zinema zuzendaria
‘El Paramo’
E
txe bat zutik mantentzen da ingurune distopiko baten erdian. Inguruan txorimaloak gogorarazten dizkiguten bi zutabe daude, eguzkiloreen modura, gaizkia mugetatik harago mantentzen dutena. Barnean familia bat: aita, ama eta haurra. Hauxe da El paramo filmaren abiapuntua. Familia lasai bat dirudien arren, euren lotura emozionalak arriskuan jarriko ditu denborak. Lehenik, zauriak erakusten dituen gizonezko bat iritsiko da errekan behera. Orokorrean, filmaren tonua ongi mantentzen da; plano itxiak, argiztapen gutxi eta kolore tonu ilun eta itzaliak. Baina badaude une batzuk tonu hori guztiz apurtu, eta behartuta, ikuslea ingurune ezberdin batera eramaten dituena. Bada amasemearen zoriontasun sekuentzia bat, irribarre eta dibertsio momentu bat erakusten duena. Hau, pertsonaia nagusiak une txarra duenean oroitu ahal izateko erabiltzen duten arren, ongi justifikatu gabeko baliabidea dela deritzot. Film bati tonu bat egokituz gero, tonu hori amaierara arte mantendu behar da. Bestela, ikuslea atera egiten da istoriotik. Sekuentzia hori filmaren hasieran kokatu eta jarraian ingurune gordina erakutsiko balitz, pertsonaien aurkezpen itzela izango luke filmak: izan zena eta orain denaren arteko konparaketa zuzena. Terrence Malik zuzendariak erabilitako zuzendaritza teknikak hainbatetan errepikatu dira film ezberdinetan eta horiek ikusi ditzakegu El paramo-n ere: lente angularrak, eguzki flareak objektuetan, bi pertsonaien arteko gune goxoak izaren artean… Tonuarekin oso batera datorren beste gai bat pertsonaien garapena da. Haurrak gertatzen ari zaion hori guztia prozesatzearekin nahiko duenez, bere garapena arrazoituta dago. Alderantziz, gurasoek sekulako garapen kaskarra dute. Izan ere, euren ekintzak jada heldutasun bat erakutsi beharko lukete, erokeria aitzakia izan gabe. Jakina, ez da erraza honelako erretratu gordin bat pantailaratzea, baina, gaiztoak arrazoi gabe gaiztoak ez diren moduan, erotasuna ere ez da ausazkoa.
Gustu guztietarako musika, geltokietan Geltokietako jaiak ospatuko dituzte asteburuan Zumarragan eta Urretxun. Egitarau betea antolatu dute, eta ez da musika saiorik faltako. Gaur, RAP gaua egingo dute Txindokiko plazan, 23:00etan hasita. Bihar berriz, Kaos Etiliko punk taldearen kontzertua izango da 22:45ean; ondoren, Laket taldearekin erromeria eta DJ Muriren saioa izango dituzte, goizaldera arte.
Jazz doinuak gaur Ordizian, eta bihar Aramako parkean Goierriko Jazzaldia eskaintza zabalarekin dator. Gaur, musika eskolako taldea (18:30), Alain Concepcion Quartet (20:00) eta Irati Bilbao (23:00) ariko dira Ordizian. Eta bihar, Miguel Salvador Quartet (19:00) eta Afrika Bibang (21:00) Araman.
Uztakalek kultur uzta oparoa dakar Uztaileko kultur eskaintza astintzeko asmoz dator Legazpiko Uztakale egitaraua, aste honetan hasi eta hil bukaerara arte. Gaur Ikatza Argazkilari Elkartekoen ikus-entzunezkoa emango dute. Eta astean zehar, Txan Magoa (hilak 11), Marco Pandolfi eta Iker Piris (13an) eta Txaston Dixie Band (14an) ariko dira.
Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak
2022ko uztailaren 8a • # 474
Osasuna Nahia, Ainhoa, Amaia eta Montse • Kresala logofoniatria gabinetea (Beasain)
Hirugarren adinean logopedaren garrantzia
L
ogopedia, komunikazio, lengoaia, hizketa, ahots, irensketaren trastornoen prebentzioan, tratamenduan eta honen ikerketan lan egiten duen disziplina da. Hirugarren adina, etapa konplexua izaten da osasunaren arlotik. Zahartzaroan zehar hizketa zailtasunak agertzen dira (lexiko, sintaxi eta diskurtsoari dagokionez). Komunikatzeko intentzioa ere jaitsi egiten da eta beraz, estimulatu egin behar da. Patologia ezberdinak azaleratzea ohikoa izan ohi da. Patologien artean honakoak izenda ditzakegu: Parkinson gaitza, Iktus edota traumatismo batek sortutako Afasia, Alzheimerra, Ela. Parkinson gaitza. Komunikazio zein irensketan (degluzioan) partehartzen duten mekanismo motoreen funtzionamendua ez da modu egokian burutzen. Hizketari dagokionean ahotsaren bolumena gutxitzen joaten da, ahotsa monotonoa bihurtu, hizketa erritmoan zailtasunak agertzen dira, artikulazioa ere gutxitu egiten da, besteak beste. Irensketari dagokionean, arnasketa zailtasunak agertzen dira aspirazioak
ematen baitira (bronkitisa, neumonia...), eta deshidratazioa eta desnutrizioa gerta daitezke. Iktus/traumatismo batek sortutako Afasia. Hizketan zailtasun handiak gerta daitezke, esaterako, emisio arazoak, hizketaren jario arazoak, artikulazio arazoak, ulermen arazoak, errepikapen arazoak, prozesamendu gramatikalean zailtasunak. Idazketa ere landu egin behar da, hemen ere gabezia handiak ger-
ta daitezke eta komunikabide garrantzitsua denez honakoa. Alzheimerra. Lehen urratsetan oso garrantzitsua da Hizketa (adierazpena eta ulermena) ahozkoa zein idatzizkoa asko lantzea, gaitasun horiek lotzen baitute pertsona bizi duen inguruarekin. Familiekin elkarlana ezinbestekoa da, gaitz guztietan noski, hauek familiako gaixoarekin nola komunikatu behar diren estrategiak ikasi eta erabiltzeko. ELA/Esklerosi anitza. Honakoan azaleratzen diren sintomatologiak Hizketan, Ahotsean, Lengoaian eta Irensketan ematen dira. Honako kasuan, gaixoa, kontziente da bere sintomatologiaz eta sufrimendu handia sorrarazten dio honek. Gaitz horien aurrean logopedaren lana oso garrantzitsua da, horren inguruko ezagutza dugun profesionalak gu baikara. Tratamendu bat diseinatzen da familiarekin batera, bai kontsultan zein etxean lanketa bat eginez. Familiakoei bide hau modu xamurragoan eramaten, eta ulertzen ez dituzten zenbait galderei erantzuna ematen saiatzen gara.
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian
# 474 • 2022ko uztailaren 8a
Komikia
Aliritzian
Naroa Elortza • Eraldatzaile soziala
Kooperatiben Eguna
A
din-mugarik gabe, gure bideen jabe. Espazioak har- tion artean Biziola lantegi herrigilea eraikiko dugula, bidean tuz, gure aukerak sortuz, konplexurik gabe, gure la- eragile publiko, komunitario eta sozialak saretuz. nabesen jabe. Halaxe ari gara kooperatibismoa eraiKooperatiben nazioarteko eguna pasa berritan eta bere hekitzen. Aukerak sortzen, kolektiboan eta kolektibo- riotzaren urteurrena iristear, geure aitari esan nahi nioke beti tasunerako. izango dugula gogoan. Beste hainbat eta Kooperatibismoaren oinarrian, baina, hainbat gizon-emakumerekin batera, ikaskuntza dago, ikaskuntza indibiduala Aldarrikapenez harago, gure txikigintzaren ameslariak direla, egile eskuzabalak, utopiaren errealistak. eta kolektiboa. Zertarako? Barrurantza egiteak eraldatzen du Bosgarren olatu kooperatibo honek zuek hazita, kanpokoa eraldatzeko. Jon Saraerrealitatea, eta egiten moduko haizemendiko zuhaitzak behar suak ederki laburbiltzen du: Tituluak birrindu, barrurantza hazi. Ikasteko sortu ditu, zalantzarik gabe. ikasten dugu izaten eta sortzeko ikasi. Eta bagoaz. Bagoaz hanka bat lurrean, Izan, egiteko izan. Egin, izateko egin. beste bat airean. Bagoaz aurrera, geure Aldarrikapenez harago, egiteak eraldaaurrekoengandik ikasitakoarekin eta tzen duelako errealitatea, eta egiten ikasten dugulako izaten. egungo gizartearen beharrak oinarri hartuta. Bizitzaz arituko Baina kooperatibak ez dira kooperatiba, herria eta herri- gara, oinarrizkoaz, elikaduraz, burujabetzaz. Eta kooperatigintza bere DNAn ez badute, eraldaketa soziala bere diskur- bismoa eraikitze honetan, bizitza erdigunean behar dugula tsoaren ardatza ez bada. Herria lantegi, lantegia herrigile eta behin eta berriro gogoraraziko diogu geure buruari. PD: Letra etzanez Mondragon Korporazioaren sinfoniako lantegia herri. Sinesten dut, kontraesanekin eta izerdi patsetan bada ere, Goierrin horretan ari garela. Sinesten dut guz- letra.
