zk. 472 2022ko ekainaren 24a www.goiberri.eus
Iritzia Miren Estensoro Garcia. Lanaren zentzuaz
05
10-11
Elkarrizketa
Itziar De la Granja: «Zumitzezko Aterkia artelan bat da, sinbolo bat»
HARRO ETA ASKE LGTBI+ kolektiboa neurri politikoen aiduru
04
Garapena
14-15
Goierri Valleyk hazteko eta kanpora irekitzeko estrategiari helduko dio
02 Publizitatea # 472 • 2022ko ekainaren 24a
Iritzia 03 Miren Estensoro Garcia • Ekonomia ikertzailea
2022KO EKAINAREN 24A
# 472 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL
Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga
Kudeatzailea: Miren Sudupe
Erredakzio-burua: Loinaz Agirre
Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)
Banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.
Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.
Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus
Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus
Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus
Bezero arreta, harpidetzak: 943-30 30 35 hitzakide@hitza.eus
Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Gorka Gomez
Itzain
Lanaren zentzuaz
E
zbairik gabe, pertsonok eragin zuzena ke lanak. Gure ongizate, garapen edota bizitza dugu enpresa baten egiteko eta garape- ikusteko moduan eragina duen zerbait da. nean. Gainera, lantaldea osatzen duten Baina, orduan, zerk egiten du lanak balio ekopertsonen ongizatea lehiakortasunerako nomikotik harago doazen beste balioak izatea giltzarria ere badela frogatu da. Ongizate-lehia- guretzat? Zerk ematen dio zentzua lanari? Lau pakortasun binomioan aritzeko gakoak, ordea, ga- lanka lantzen ditu Elorzak. Lehena, autonomia. Egiten dugun lanaren jabe garesti daude sarritan. rela sentitu behar dugu. Libre Gaurkoan pertsonen ongizagarela erabakiak hartu eta gure tean lanak duen paperaz jardunizaera eta sentitzen duguna go naiz. Soldatapeko lanaz, zepartekatzeko. Bigarrena, gaitahazki. Zein zentzu dauka lanak suna. Lanak eskatzen dizkigun gure bizitzan? Zerk baldintzaemaitzak lortzeko gaitasunaz tzen du lana ongizate iturri izaari gara. Lana dominatzen dutea? Nola lagundu dezake lanak gula eta lanean eraginkorrak gu zoriontsuago egiten? Gipuzsentitzen garela, alegia. Hirukoako Aldundiaren eskutik ga- Miren Estensoro Garcia Ekonomia ikertzailea garrena, erlazioa. Inguruan diratzen ari den Etorkizuna Eraikiz Think Tank-ean lanaren zentzua tugun lankideekin lotura garada lan esparruetako bat. Bertan, tzean datza. Gainerakoekin haMondragon Unibertsitateko rremanak garatu eta taldearen Gure ongizate, Unai Elorza ikertzailearen eskuparte izatea da gakoa. Eta lautik eginiko hausnarketa izango garrena, xedea. Bakoitzaren lagarapen edota dut gaurkorako oinarri. nean ere gainerako pertsona bizitza ikusteko Lehenik eta behin, lana zer edo gizarteari ekarpen positimoduan eragina du boa egiten diogula sentitzeak den galdetu behar diogu geure lanak buruari. Elorzak dioen moduan, zentzua ematen dio eginbehalanaren esanahia aldatzen joan rrari. Gure lanetik harago da historian zehar. Gainera, bamunduan eragin positiboa bikoitzaren izaeraz asko esaten du definizio batek latzeaz ari gara. edo besteak. Definizio ohikoena zera da: ordain Testuinguru eta izaera pertsonaletatik haraekonomiko baten truke egiten den jarduera. tago, palanka hauek eragin zuzena dute pertsoIkuspegi ekonomiko (eta erredukzionista) horre- nek lanarekiko duten motibazioan. Lanean suertatik harago, ordea, ikuspegi filosofiko batek adi- tatzen diren liskarrak edota absentismoari lotubidez, lana gizartean izateko modu bat dela dio. riko erronkekin lotura argia da. Eta enpresen anGizartea humanizatu eta ekarpen positiboak egi- tolaketa ereduetan kontuan hartzeko gako asko teko tresna bat izan liteke alegia. Psikologiaren plazaratzen ditu gainera. Eta zure lanak, zein zentzu du zuretzat? esparrutik, aldiz, gure identitatea markatu deza-
04 Sakonean LGTBI+ Harrotasunaren Nazioarteko Eguna
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
Erreportajea
LGTBI+ KOLOREZ ESPARRU GUZTIAK ETA EGUNERO LGTBI+ pertsonen alde urratsak ematen jarraitzea, erreferenteen beharra eta legearen babesa ezinbestekoak direla nabarmendu du German Urteagak trans gizonak.
Testuak: Ariane Vierbücher Argazkiak: Gorka Gomez
U
lerterraza da LGTBI+ kolektiboko kide ez diren pertsona batzuentzat (lesbianak, gayak, trans, bisexualak, intersexualak, eta arauz kanpoko beste edozein identitate edo orientazio sexual, hala nola asexualak), ekainaren 28a, LGTBI+ Harrotasunaren Nazioarteko Eguna, bezalako egun bat beharrezkoa ez izatea. Ikusten ez dena ez da existitzen. Hori da egun honen funtsezko oinarrietako bat. Normatiboa edo gehiengoa errealitate bakartzat kontzienteki edo inkontzienteki hartzen den mundu batean, LGTBI+ pertsonak bizitzako alderdi askotan desagertu egiten dira edo ikusezin egiten dituzte. Pertsona batek erabaki jakin batzuk hartu behar dituenean, eta ez duenean gogoratzen edo ezagutzen gure gizarteak errealitate desberdinak dituela, ohikoena da era-
baki horiek alde batera uztea edo herritarren zati bat ikusezin bihurtzea. Horretarako heziak izan gara, kontzienteki edo inkontzienteki, nahiz eta horrek ez lukeen justifikatu beharko. Ikusezina den hortaz hitz egitea eta normalizatzea asko kostatzen da, ez baita existitzen. Adibide soil batekin erraz uler daiteke: Zergatik da iraingarria pertsona batzuentzat saltoki handien kate batek, familiekin egindako iragarki batean, bere irudiren batean bi aita edo bi ama erabiltzea? Erantzuna sinplea da: oraindik ez dagoelako normalizatuta hori gizartearen irudi gisa, nahiz eta talde eta mugimendu kon-
tserbadore eta sasi-progresistak saiatzen diren normaltasun faltsu honetan konbentzitzen. Errealitatea da oraindik ez dagoela normalizatuta, eta hori berdintasunezko ezkontza onartu zenetik 17 urte bete direla, adibidez. Are zailago pertsona trans-ak badira. Hori saihesteko modua da ulertzea errealitate normatiboak bakarrik islatzeak ikuspegi partziala emango duela, eta kanpoan utziko duela normala ez den guztia. Eta hain zuzen ere, gizartea askotarikoa da, zentzu guztietan. Gai horren bueltan, German Urteagarekin (Beasain, 1995) berriketan, azpimarratu du, «azken urteetan urrats
Sakonean 05 LGTBI+ Harrotasunaren Nazioarteko Eguna
2022ko ekainaren 24a • # 472
KONTZEPTUAK ARGITZEN Erreportajean zehar LGTBI nomenklatura erabiltzen da, hainbat subjektu kontuan hartuz. Jarraian, hainbat kontzepturen inguruko argibideak.
» Gay, lesbiana eta bisexualak Pertsona ez-heterosexualak edota sexu bereko pertsonekiko erakarrita sentitzen direnak. Nahiz eta kategoria horretan erabat eroso ez sentitu, talde horretan sartuko ditugu, definizioarekin bat egiten dutenak (marika, bollera, queer homosexual...)
» Trans Jaiotzerakoan esleitutako generoarekin bat ez datorren genero nortasuna duten pertsonak izendatzen ditu.
» Intersexualak Beren anatomiak, edo, zehazki, sexu-organoak anbiguotzat klasifikatzen dituzten pertsonak, bi sexu hegemonikoekin bat egiten ez dutelako.
Ekainaren 28a, LGTBI+ Harrotasunaren Nazioarteko Eguna da, kolore askoko gizartea aldarrikatzeko eguna da Gaur egun oraindik, ez dago normalizatuta LGTBI+ pertsonak gizartearen irudi gisa erabiltzea. Are zailago, pertsona trans-ak
handiak egin badira ere, oraindik egiteko asko dagoela», batez ere, «trans» munduari dagokionez. Urteagak berak ere, bide luzea egin behar izan du baina orain lasai esaten du, bera gizona dela. Bide luze horretan, galdera asko, eta erantzun gutxi izan ditu. «Saiatzen zara erreferenteak bilatzen, nire kasuan, sare sozialetan aurkitu nituen islatuta senti nintekeen pertsonak». Erreferenteak, pertsonak, gure bizitzaren isla diren sinboloak ikustean, orduan konturatzen zara benetan zure bizitzak garrantzia duela. Uste duzunean inork ez duela bizi nerabezaroko prozesu bera, esperientzia traumatiko bat
edo marjinalitatea, bitxikeria bat zarela uste duzu, horregatik, ikusaraztea garrantzitsua da.
Legea gizartea baino atzerago Nahiz eta ekainaren 28a, Harrotasunaren Eguna, jai-ekitaldi bihurtu den, ez du galdu Stonewall-en (AEB, 1969) jatorrizko ikuspegia; kolore askoko gizarte batean bizi garela aldarrikatzeko eguna izaten jarraitzen du. Era berean, beste gizarte eta herrialde batzuetako LGTBI+ pertsonak gogorarazteko eguna ere bada, non zuzenean ez diren existitzen, edo heriotza zigorrera kondenatuta dauden normaltasunaren parametroe-
06 Sakonean LGTBI+ Harrotasunaren Nazioarteko Eguna
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
LGTBI+ diagnostikoa aurkeztu dute Legorretan eta neurri zehatzak hartzeko konpromisoa hartu du udalak
L
GTBI+ komunitatea agendara eraman eta erdigunean jartzeko beharraz jabetuta, urrats garrantzitsua egin dute Legorretan; LGTBI+ herritarren errealitateari buruzko dignostikoa egin dute. Biztanle gehiagoko herrietan egin izan da hori, Errenterian kasu, baina herri txikien artean aintzindaria da Legorreta. Zelai Amenabarro udalerriko alkateak azaldu du ekintza puntualak egin izan dituztela LGTBI+ komunitateari begira, «baina ikusten genuen, gero, urte osoan zehar ez geniola behar besteko garrantzia ematen». 2020an beste pauso bat ematea erabaki zuten, «urte horretako adierazpenean berretsi genuen urte osoan LGTBI+ pertsonen inguruan lan egiteko konpromiso politikoa, hori izan zen diagnostikoaren abiapuntua». Lanketa honekin, «LGTBI+ pertsonen egoeraren argazki garbi eta erreala» bilatzen zuten, eta ondoren, «neurri zehatzak abian jartzea», gehitu du Amenabarrok. Bide horretan azpimarratu du «udalerri osoak inplikatu beharko» lukeela, hau da, LGTBI+ diagnostikoa ez dela LGTBI+ komunitatearentzat bakarrik, «herri osoarentzat da, modu horretan izango dutelako benetako eragina hartuko ditugun neurriek».
Hain zuzen ere, Bizigarri deitu duten LGTBI+ diagnostikoa, iragan ostiralean Legorretako plazan aurkeztu zuten, «ikusgarritasuna» emateko. Diagnostikoaren aurkezpena Telmo Iruretak egin zuen, eta Alarma Morearen kontzertu batekin amaitu zen ekitaldia. Bizigarrik jasotzen dituen datuen inguruan ere mintzatu da Amenabarro. «Niri atentzio handia eman didana eta asko poztu nauena da, gaur egun gazteek ez dutela beren burua Legorretatik kanpo irudikatzen, beren proiektua Legorretan dagoela sntitzen dute, eta hori, niretzat, erronka handi bat da, baita erantzukizun handia ere».
Prozesua eta ondorioak LGTBI+ diagnostikoa egiteko elkarrizketa sakonak egin dituzte Legorretako LGTBI pertsonekin, eskolako irakasleekin, udal langileekin eta udalerriko eragileekin, urtebete iraun duen prozesuaren barruan. Sudergintza eta Hiruki Larroxa kooperatibek egin dute diagnostikoa. LGTBI+ pertsonen egoera aztertu dute, sei dimentsioren bidez: espazio publikoa, aisialdia, sexilioa, hezkuntza, osasuna eta lana. «Ondorioak argiak dira: ikusgarritasuna zaila da, baina Legorretan libre bi-
zitzeko nahia handia da», azaldu du Zuriñe Rodriguezek, Sudergintzako ikertzaile eta txostenaren egileak. Hala, Legorretan ohikoa da zentzuzko migrazio behartua egitea –Donostiara zein Ordiziara–, edota armairuan sexualitatea bizitzea. Egoera iraultzeko konpromisoa hartu du Legorretako Udalak, ongi etorriak ez diren jokabide LGTBIfobikoez ohartarazteko kanpaina instituzional bat abian jartzeko, protokolo bat egiteko eta kultur-programazio askotarikoa diseinatzeko, ikusgarritasun segurua sustatu eta bultzatzeko nahiarekin. Beste ondorio bat da LGTBI+ pertsonen itotze – eta isolamendu– sentsazioari buruzkoa, Legorretaren txikitasuna dela eta. Horregatik, ohikoa da aisialdia alboko udalerrietan egitea edo, are gehiago, itzulerarik gabeko migrazio-prozesua hastea. Hala ere, hiri handietako etxebizitzaren egoerak, eskuin muturreko diskurtsoaren gorakadak eta herri txikietako bizi-kalitateak LGTBI+ pertsonentzako aukera bezala ere ikusten dute Legorreta. Hori horrela, alokairurako diru laguntzetan LGTBI+ komunitatea txertatzea da diagnostikoan agertzen den neurrietako bat.
Sakonean 07 LGTBI+ Harrotasunaren Nazioarteko Eguna
2022ko ekainaren 24a • # 472
«Legeari dagokionez, gizartea bera baino atzerago doa. Transfobia gehiena legearen aldetik jaso dut» «Ondo dago ikusgarritasuna ematea, baina nahiago nuke, agintari politikoek berehalako neurriak hartzea» German Urteaga Trans gizona
tatik kanpo daudelako. Beraz, LGTBI+ Harrotasunaren Eguna, oraindik, «garrantzitsua da», bi oinarri nagusi islatzen saiatzen delako: ikusgarritasuna eta autoafirmazioa. Urteagak dio «pertsonalki iraganean behar bada arreta gehiago» jartzen ziola egun horri, «egunerokotasuneko zerbait bihurtu delako niretzat LGTBI+ borroka, baina bai, data garrantzitsua da, fokoa jartzen zaiolako LGTBI+ kolektiboari». Dena den, azpimarratu du, «urteko gainontzeko egunetan ere jarri beharko litzaiokeela arreta, eta oraindik, askok, urteko beste egunetan ahaztu egiten gaituzte». Izan ere, NAN-ean sexua eta izena aldatzea prozesu «luzea» eta momentu askotan «oso deserosoa» izan da Urteagarena; «hain juxtu, atzo, ekainak 23, lau urteko borrokaren ondoren, lortu dut nire NAN eta pasaportea nire izen eta sexuarekin». Urte hauetan mediku, psikologo eta epailearen aurretik pasa behar izan du, dokumentu horietan sexua aldatzeko. «Orduan konturatzen zara gizarteak
Ekainaren 28 Harrotasunaren Nazioarteko Egunaren harira mobilizazioak egin ohi dira eskualdean. Irudian, Lazkao iaz . Aimar Maiz
egin duela aurrerapauso gehien, zeren legeari dagokionez, gizartea bera baino atzerago doa, transfobia gehiena legearen aldetik jaso dut», eta hori ez da «onargarria». «2018an, operatu ahal izateko eta hormonekin hasi ahal izateko, behar zen psikologo edo psiquiatra baten txostena, beraz, psikologo pribatu batengana joan nintzen, osasun publikotik are luzeagoa delako oraindik, eta esan zidan berak egindako txostenarekin, legalki sexu aldaketa egin ahalko nuela, trans legea indarrean zegoela pentsatuta, eta sei hilabete zain egon eta gero, ezezkoa eman zidaten». 2019ra arte izena aldatzeko eta sexu aldaketa egiteko bi urte hormonetan egon behar zen. Trans legeari esker, prozesua «arintzea» lortuko litzateke, eta hain zuzen ere, asko hitz egin da trans legearen inguruan azken urteotan. «Kontua da PPk izoztuta zeukala, eta ondoren, PSOErekin berdin gertatu zela, beraz, urteak aurrera doaz, eta oraindik trans legerik ez da onartu, nahiz eta askok uste duten indarrean dagoela». Urteaga duela ia hiru urte hasi zen hormonak hartzen eta «behar» duen zerbait dela dio, «behar bat», alegia. Gaur egun sexua legalki aldatu ahal izateko bi urteko hormonazio prozesutik igaro behar da derrigor. Batetik, pertsona trans guztiek ez dituzte hormonak hartzen, eta bestetik, legalki sexua aldatu ahal izateko –eta duela gutxi arte izena ere bai– bi urtez zain egon beharra lotsagarria eta oso gogorra da». Horrez gain, epailearen erantzuna
izan zen «genero-identitatearen nahasterik ez nuela, seguraski hormonazio prozesua hasi gabe nuelako oraindik. Izan ere, NAN dokumentuan sexu aldaketa onartzeko, genero-identitatearen nahastea daukazula demostratu behar da. Urtegaren iritziz «lotsagarria da gaixotasunaren trataera ematea». Ekainaren 28an, LGTBI+ kolektiboaren ikurra, ortzadarraren koloreak dituen bandera, erakunde publikoetako balkoietan zintzilik jarriko dute. «Ondo» dago ikusgarritasuna ematea, baina Urteagak nahiago luke, agintari politikoek «berehalako neurriak» hartzea, «haien erantzukizuna da bere herritarren eskubideak alde batera ez uztea».
Heziketa «funtsezkoa» da Kontzientziazioa, prestakuntza eta sentsibilizazioa «funtsezkoak» dira esparru guztietan, eta horregatik, badira urte batzuk, hitzaldietan eta solasaldietan parte hartzen duela Urteagak, eskoletan, besteak beste, hain zuzen ere, eskola adina duten gazteek «erreferenteen beharra» izan dezaketelako. «Nire esperientzia kontatzen diet, uste dut, antzeko egoeran egon daitekeenarentzat oso lagungarri izan daitekeela», eta pozik dago, geroz eta ikastetxe gehiagotatik jasotzen duelako hitzaldiak emateko proposamena. Dena den, uste du hezkuntza sisteman ere «ausartagoak izan eta gehiago egitea posible» dela, adibidez, «irakasleei zuzenduta formakuntzak antolatuta». Harrotasun Egunik behar ez den eguna iritsi arte, «esparru guztietan eragitea beharrezkoa izango da».
08 Herri jakintza Toponimia
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
Hitzen ganbara
Esaera zaharra
Efemerideak
Mantarra: Abarken gainetik, hanketan jartzen zen artilezko geruza, polaina. Iztuetak (1847): «Alkandora ta frakakin abarka mantarrak janzi eta beste soñekorik bage joan omen zan». Baita ere ‘trapua’, ‘manta’. Estalkia.
«Ordaindutako danbolinak, soinu txarra»
1984-6-22: Iker Serrano eskubaloi jokalaria jaio zen, Zumarragan. 1835-6-24: Tomas Zumalakarregi jeneral karlista hil zen, Zegaman. 1821-6-29: Jose Antonio Olano dantzaria eta irakaslea jaio zen, Zaldibian.
Zerbait norbere apetaz eta gustuz egiten denean, emaitza askoz hobea atera ohi da, besteen aginduz eginez gero baino, nahiz eta ordainpean aritu.
Toponimia
Beasainmenditik Usurbera Testua: Antonio Berasategi
G
ogoratzen naiz behin, txikitan, «hori, zer mendi da?» galdetu, eta baten batek –nork ez dut gogoan– «hori Beasainmendi da» erantzun zidan. Aurrerago, beasaindar batzuek esplikatu zidaten mendi hori Usurbe zela. Dotoreagoa — eta normalagoa— zela pentsatu nuela uste dut. Gaur ez ditut horrela ikusten gauzak eta, horregatik, poztu egin naiz azken egunotan bi lagunen ahotik Beasainmendi izena entzutean; adinean aurrera egindako gizona zen bata eta han bizi den neska gaztea bestea. Leku izenak, pertsonon izenak bezalaxe, identifikatzeko ez ezik, identitate zeinu ere bihurtu ohi dira. Polemika franko izan da gero bazterretan, lekuren baten izena dela eta ez dela. Eta ez dago gaizki, komeni da-eta nork bere sentimendutik hitz egin eta bere nortasuna erakustea. Baina, hori beharrezkoa izanda, norbere gustu eta nahikundeak nondik nora osatuak diren aztertu eta esplikatzen ahalegintzea ere ez da txarra. Mendien izenekin gertatu dena eta gertatzen dena esplikatzen saiatu nahi nuke, gure toponimia ondarearekin egiten duguna ere esplikatu nahian, bide batez. Mendien eta lekuen izenak kalean bizi ez direnen ahotik jaso ohi ditugu eta, nik ikusi dudanetik, uste dut, mendiak izendatzeko garaian, mendi hori bere osoan hartu eta izen orokor bat
tuen dagoen baserriaren izena erabil dezagun punta izendatzeko: Usurbe. Eta, handik aurrera, egina zegoen kaltea: Usurbe da mendiaren izena. Eta horrela zenbat eta zenbat! Lazkaotarrek Esparru bihurtu dute lehengo Irumugaeta; Seguran hor dabiltza Santa Barbarako Unamendi nabarmendu nahian (gaitzerdi, Haizlehor itxuragabea ezabatzea lortzen badute behintzat); Axari Trailekoentzat gutxi balio du Atxurbide izen orokorrak, Dorronsoro orain arte ia ahaztuaren parean... Lazkaomendi, horra izan zaharraren izen ondo erabilia, horratik! Ondo dago kartografo eta gainerakoon ahalegina gure izen zaharrak ezagutu eta zabaltzeko. Baina ez dezagula benetan inguruaren ezaupidea izan duen edo duen jendearen jakintza gure aurreiritziekin itxuraldatu.
Usurbe edo Beasainmendi.
Tradizioa ezagutu erabiltzeko joera izan dela nagusi; gero etorriko da leku txiki bereziren bat apartatzea, behar izango balitz. Baina iritsi ziren mendizaleak, etorri ziren kartografoak, beste ikuspegi bat zutenak. Seinalatu, bereizi eta ondo nabarmendu beharra zeukaten, bere begietara, beste batzuk baino garrantzitsuagoa zen puntu bat: mendiaren punta, gailurra.
Inguruaren ezaupidea ‘Beasainmendi’ hori orokorregia zen, zabar samarra ‘zuzen’ hitz egiteko; ez zuen balio, ‘ez-zehatza’ zen. Eta, hanhemen galdetu ondoren, esango zuen horietakoren batek: «Han puntatik ger-
Ez genuke hainbeste arazo izango, gure tradizioa ezagutzeko ahalegin zintzoa aurre-aurrean jarri izan bagenu (eta izena aldatu behar dela iritziz gero, aldatzeko —baita ere— hori askotan gertatu baita). ‘Txindoki’ izena asmatu ez, baina jakin behar zutena jakin gabe zabaldu zutenei, esate baterako, komeniko zitzaiekeen Iztueta zaldibiarrak 1847an izandako ikusmira izatea, bazterrak nahasten hasi baino lehen: «Aralar-co aitz goititu Larrunarri deitzen zaionaren musturretic icusten da argui eta garbi Guipuzcoaco mugapearen gueiena; Nafarroaco mendi ta Erriac; Araba-co eta Bizcai-co toqui asco; bai ta cembat, eta nolaco ontziac Donostiaco caian arquitzen diran ere, zortzi legua bide dagoelaric batetic bestera».
Bertsoa • Kate motzean 09 Amaia Iturriotz Etxaniz • Eider Izagirre Bendoiro
2022ko ekainaren 24a • # 472
Gaiak hala dio
Kate motzean Eider Izagirre Bendoiro • Aramarra
«Mendian eta zaldian ibiltzea gustatzen zait» Amaia Iturriotz Etxaniz
Gaia: Sanjoanak Neurria: Zortziko ertaina Doinua: Haize hegoa Hondarrez estali dute plazako zoru laua erre dira arrazoia, muga eta araua sugarren txinparten hotsa katuaren miaua ez utzi dantzatzeari motza da eta gaua Zer aldatu, zeri heldu zer utzi, zer mantendu nor ekarri digun hurbil nor arroztu, nor kendu nola bizitzari legez suari so gauden gu argia ematen digu ta erre egiten du
HURRENGOA » Bertsolaria: Aratz Igartzabal Bidegain
Testua eta argazkia: Asier Zaldua
Eider Izagirre Bendoiro (Arama, 2002) Enpresen Administrazioa ikasten ari da Oñatin. Bigarren ikasturtea amaitu berri du eta gustura dagoela dio. Prestakuntza dualeko gradua denez, hasieratik praktikak egiten ari da Arrasateko enpresa batean.
Zopilotes. Pandemia aurreko Aramako jaietan egon ziren.
Ze zaletasun dituzu?
Torreviejara joaten gara.
Mendian eta zaldian ibiltzea gustatzen zait.
Zer gosaltzen duzu?
Nolatan zaldi zaletasuna?
Abesti bat? Ez dut abesti kuttunik.
Liburu bat? Ez naiz irakurri zalea.
Oporretarako toki bat?
Ezer ez. Presaka irteten naiz etxetik eta Oñatin hamaiketakoa egiten dut.
Bederatzi bat urte nituenean, lagun batzuk zaldian ibiltzen hasteko asmoa zuten eta ni ere probatzera joan nintzen. Gure baserrian ibiltzen naiz, Baliarrainen. Zaldiak bertan ditugu.
Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.
Gustuko mendia?
Bizitzako plazer txiki bat.
Inguruko mendietara joaten naiz: Murumendira, Gaztelura...
Oporretara joatea eta parranda egitea.
Pelikula edo telesail bat?
Larraitz. Askotan joaten gara.
Beldurrezko pelikulak gustatzen zaizkit.
Araman biziko ez bazina...
Abeslari bat edo musika talde bat?
Gurasoek lehen zaldia oparitu zidatenekoa.
Sekula egin dizuten opari bereziena? Zaldi hura.
Goierriko txoko kuttuna.
Beste herri txiki batean: Zaldibian, Baliarrainen...
10 Elkarrizketa Itziar de la Granja • Artista eta Arteria topaguneko kidea
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
Elkarrizketa
Itziar de la Granja Artista eta Arteriako kidea
«ELKARLANEAN EGINGO DUGU INKLUSIOAREN ATERKIA»
Testua eta argazkia: Tere Madinabeitia
Arte Ederrak ikasi zenuen. Zergatik? Kazetaria izan nahi nuen txikitatik, baina nota nahiko justua nuenez, bigarren aukera bezala hautatu nuen Arte Ederrak egiten hasi nintzen. Fakultatea zapaltzean, handik ez nintzela mugituko erabaki nuen, eta karrera egin nuen.
Zertan lan egin zenuen gero?
Inklusiorako zubi bihurtuko du artea Itziar de la Granjak (Donostia, 1970), Arteriaren diru laguntza jaso duen zumitzezko aterkiaren proiektuarekin. Baztertze arriskuan dauden pertsonekin lan egiten duten elkarteak gonbidatu nahi ditu babesa eta transmisioa irudikatu nahi duen artelan hori egitera.
Ostalaritzan tradizio handia duen familia batekoa naiz, eta ahizparekin batera jatetxe batean lan egin nuen 15 urtez. Baina hura utzi eta bizimoduaz aldatzeko unea iritsi zen, oso estresatuta nengoelako.
Orduan etorri zinen Zegamara? Bai. Donostia utzi eta Zegamara etorri
Elkarrizketa 11 Itziar de la Granja • Artista eta Arteria topaguneko kidea
2022ko ekainaren 24a • # 472
nintzen familiarekin batera, bizitza errazago eta lasaiago baten bila, pertsona bezala garatzeko aukera emango zidan bizitzaren bila. 13 urte egin ditugu dagoeneko. Ama hemen jaiotakoa zen, eta banuen harremana herriarekin, baina beste gauza gehiagok ere lagundu zuten, etxebizitzaren prezio baxuagoak eta bizi kalitate hobeak, bestek beste.
Lanbidea ere aldatu zenuen. Urte askoz alboratuta izan nituen arte ederrak, baina mundu horretara itzuli nintzen. Estresa gainditzeko, eskulan ikastaro bat egin nuen, eta ikusi nuen ni ere gai nintzela irakasleak egiten zuena egiteko, eta bizimodua ateratzeko. Urtebete eta gero, trena pasa zen nire aurretik, igo egin nintzen, eta ondo atera zen.
Zegaman hasi zen guztia. Eskulan ikastaroak ematen zituena jubilatu behar zela-eta, ea interesatzen ote zitzaidan galdetu zidaten. Azkenik ez zen jubilatu, eta elkarrekin egin ditugu 13 urte hauek, klaseak elkarbanatuz. Zegaman hasi zen guztia, eta Zegamak ireki zizkidan ateak. Ikastaroak emateko gai nintzela ikusi nuen, eta zer eskaini banuela ere bai. Zaila izan zen, euskara ez nuelako menperatzen, ez nindutelako ezagutzen, ingurua ez nuelako asko ezagutzen, eta mundu honek nola funtzionatzen zuen ez nekielako oso ondo. Baina hasi, eta gero Segura, Beasain, Ordizia... etorri ziren.
Zer erakusten duzu?
duen garaian gaude, eta saskigintzan erabiltzen den materiala oso jasangarria da, ekologikoa, eta erabilera asko dituena gainera.
Zertan ari zara orain? Saskigintzan ari naiz lanean, Bilboko tailer batekin elkarlanean. Zuntz naturalekin egiten dute lan han, eta diseinatzaileek edo hotelek eskatzen dituzten piezak egiten ditugu, dekoraziorako. Ikastaroekin ere jarraitzen dut. Eta ikastaro horietan sortu da , hain zuzen, orain lantzen hasi naizen proiektua, inklusioarekin zerikusia duena.
Proiektu horrek Inklusioaren Aterkia du izena, eta Goierriko sortzaile eta artisten Arteria topagunearen babesa du. Nola sortu zen? Arteriaren bidez, Euskal Herriko Unibertsitatea egiten ari den ikerketa baten berri izan nuen, baztertze arriskuan dauden taldeek jarduera artistikoaren parte izateko duten eskubideari buruzkoa. Nik gai horrekiko sentsibilitatea izan dut beti, nire anaia gaixorik dagoelako, eta txikitatik ikusi ditudalako izan dituen zailtasunak. Gainera, jubilatuekin eta haurrekin egiten dut lan, eta talde horietan beti dago batenbat berezia, zailtasunak dituena. Horregatik, ikerketan parte hartzeko izena eman nuen.
Eta zer eman du ikerketak? Ikerketan sartzean, konturatu nintzen elkarte asko daudela zailtasunak dituzten pertsonen ingurukoak, baina elkarteetatik kanpo, pertsona horiek nahiko
Hasieran, eskulanak eta margoketa, baina pixkanaka saskigintzara zaletu nintzen, eta liluratu egiten nauen mundu batean sartu nintzen.
Nola txertatzen duzu saskigintza gaurko garaiekin? Jasangarritasunak garrantzia hartu
Zer da zumitzezko aterki hori? Artelan bat, eta sinbolo bat. Aterkiak estalpea eskaintzen du euria egiten duenean, babesa. Hori sentimenduetara estrapolatuta, zure beldur, zailtasun eta egunerokoari babesa emango dion aterkia da. Aterkiak transmisioa ere islatzen du, batak besteari uzten diogulako, eskutik eskura dabilelako. Gure sentimenduetarako babesa eta transmisioa uztartu nahi izan ditut proiektuan.
Zein helburu ditu proiektuak? Pertsona horiei ikusgarritasuna eman behar zaie, eta transmisio horrek gure ikuspuntua aldatzen lagun dezake, baita zailtasunak dituzten pertsona horiek norberari buruz duten ikuspuntua ere. Gauza bat egiteko gai ez direla pentsa dezakete, baina agian bai, ahal dute, eta gauza txiki eta erraz askorekin gauza handi bat egitea posible da. Aterkiak hori izan nahi du. Talde txiki askoren laguntzarekin, dibertsitate soziala duten jende askoren elkarlanarekin, gai izango gara gauza handi bat egiteko, dibertsitatea, babesa, babesaren beharra eta ikuspuntu desberdinak sinbolizatzen duena, hau da, aterkia.
Nola gauzatuko duzue proiektua?
Zer du saskigintzak zu liluratzeko? Gauza berri pila bat ikasi ditut. Betiko saskigileekin egon naiz ikasten, Idoia Cuestarekin, Carlos Fontalesekin... Pennintsula osoan zehar ibili naiz, eta teknika desberdinak ikasi ditut, baita Euskal Herrian erabiltzen ziren teknika tradizionalak ere, gaztainondoarekin egindako forma karratuko saskiena, adibidez. Saskigilearena desagertzen ari den lanbidea dela ikusi dut, eta gutxietsi egin dela, baina aldi berean, garai hauetan bere lekua izan dezakeela.
baztertuta daudela. Horregatik pentsatu nuen elkarteekin batera zerbait kooperatiboa sortzea, saskigintzan erabiltzen den habi teknika erabiliz. Denen artean zumitzezko aterki bat egitea bururatu zitzaidan. Oso polita izango litzateke marko artistiko baten barruan, elkarte horietako jendeak parte hartzea proiektu kooperatibo batean.
«Saskigintzan erabiltzen den materiala oso jasangarria da, ekologikoa, eta erabilera asko dituena gainera» «Dibertsitate soziala duten jende askoren elkarlanarekin, gai izango gara gauza handi bat egiteko, hau da, aterkia»
Nire asmoa elkarte edo talde bakoitzak aterkiak izango dituen zortzi hirukietako bat egitea da. Caritas, Gureak, migratzaileak, Alkoholiko Animoak, pertsona gorren elkarteak... parte hartu nahi duen edozein dago gonbidatuta aterki hori eraikitzera. Egiturako masta eta hagak burdinezkoak izango dira, eta gainean osatuko dugu aterkia, koloreetako zumitzezko zortzi triangelu horiekin. Hori festa giroan egitea nahiko nuke, herritar guztiak gonbidatuz.
Non jarriko da Inklusioaren aterkia? Ez dago erabakita, proiektuaren beste atal batzuk bezala. Martxan jarri besterik ez dugu egin. Oiangu edo Dolarea bezalako parke batean jarri nahiko nuke, hurrengo urteko udan.
12 Erretratua Irudi baten istorioa
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
Erretratua
ZAZPIAK OIHAL BATETIK ezagutzeko bidea ireki zen eta ezezaguna nuen zerbait gertuago sentitzen hasi nintzen.
Gereziondoa
Garai hartan, gurasoek eta beste zenbait lagunek mugaz bi aldeetakoek elkar ezagutzea ezinbestekoa zela ikusi zuten. Euri Albizu Telleriak utzia
H
Euri Albizu Telleria Segura
amabost bat urte izango nituen Segurara txaranga bat etortzen hasi zenean. «Kuxkuxtu, kuxkuxtu» esaten zuten; makurtzeko, alegia. Ipar Euskal Herriko lagunek osaturiko txaranga bat zen, festa giroa sortzen zuen eta hantxe egoten ginen, baina giro hark bazuen zerbait berezia. Ordura arte Iparraldea zein Hegoaldea askotan aipatu banituen ere, ederki nabaritu nuen ez genuela elkarren egoera soziokultural, linguistiko eta abarren berririk. Garai hartan, gurasoek eta beste zenbait lagunek mugaz bi aldeetakoek elkar ezagutzea ezinbestekoa zela ikusi zuten. Harremanak sortzeko, gure herria osotasunean ezagutzeko eta inposaturiko mugari aurre egiteko zerbait egin behar zela, eta horrelaxe hasi ziren Iparra-Hegoa antolatzen. Niretzat, festa giroaz gain, Ipar Euskal Herriko lagunak, bizipenak, arazoak, ohiturak, musika taldeak eta abar
Hasieran, Seguran bertan hasi ginen Iparra-Hegoa ospatzen; orduan landatu zuten orduko (eta oraingo) kideek gereziondoa. Hasierako edizio haietan, Kuxkuxtu txarangarekin tabernaz taberna ibiltzen ginen elkartzen ginen berrogeiren bat lagunak. Elorripe zaharrean zenbat ordu sartu ote genituen! Ondorengo urte batean Iparraldean ere ospatu genuen Hegoa-Iparra eta esperientzia aberasgarria izan zen guztiontzat. Pixkanaka, ekimenean gehiago parte hartzen hasi nintzen, txandak egiten, antolaketan… Bertso afaria zen niretzat egunik berezienetako bat; Elorrin elkartu, afaldu eta liburuxkak hartuta mahaitik jaiki gabe egoten ginenekoa. Zazpiak oihal batetik abestia ere txarangarekin ikasi nuen eta orduz geroztik hamaika aldiz kantatu dugu urte hauetan guztietan. Iparra-Hegoa, herria egitea da niretzat, Euskal Herri aske bat eraikitzea, non eta Segurako plazako karpan! Lagunak egin ditut, jende asko ezagutu dut, errealitate ezberdinetatik edan dut eta hogeita bost urte geroago, helburu dugun horretarako bidea elkarrekin eraikitzen jarraitzen dugu. Baina IparraHegoa auzolana ere bada, herritarrek egindako lanari esker egiten den ekimena. «Sukalde komandorik» ez balego, paperak karpetan sartuta dena antolatzen ibili diren horiek egon ez balira (eta ez baleude), dastaketa, bazkari eta abar luzeetan lan egin (egiten) duten herritar gazte eta ez hain gazteen eskulanik egon ez balitz, ez zen Iparra-Hegoarik izanen.
Mila esker Beraz, mila esker apustu zoragarri honen parte zareten guztioi eta jarrai dezagun beste 25 urtez Euskal Herria eraikitzen!
Gaztejira 13 Saioa Etxezarreta
2022ko ekainaren 24a • # 472
«Ezezkoa jasota ere aukera bezala ikusten dut casting bakoitza» SAIOA ETXEZARRETA • Aktorea
Testua eta argazkia: Maider Insausti
S
aioa Etxezarreta Larrañaga (Gabiria, 2003) aktoreak txikitatik izan du gustuko antzerki mundua, baina duela hiruzpalau urte gogor ekin zion bere ibilbideari, eta gaur egun, ikaslea izateaz gain haurren antzerki irakaslea ere bada.
tea lortu dut eta orain ez dut sentitzen pertsonaia bat egiten ari den Saioa naizenik, pertsonaia bera naizela sentitzen dut. Erlaxazio ariketak, isiltasuna, arnas ariketak… Musika lasaia jarri eta ibili egiten gara, pertsonaia barrutik sentitzen hasteko; nola ibiliko litzatekeen, nola jokatuko lukeen… Ondoren pertsonaia horrek nola hitz egingo lukeenaren arabera hasten gara hizketan, eta behin guztiok barneratu dugunean gure pertsonaia, elkarrekin hitz egiten dugu, pertsonaien arteko harremanak nolakoak izango liratekeen definituz.
Antzerkiak zer eman dizu arlo pertsonalean? Niretzako antzerkia terapia handi bat izan da, pertsona bezala hazteko ezinbestekoa, eta honi esker naiz egun naizena. Lehen nituen beldur eta segurtasun ezak alde batera uzteko terapia izan da, eta horri esker, nire buruari erabat asetzen nauen mundu bat jarri diot begien parean, hazten jarraitzeko aukera paregabea.
Aurrera begira nora gustatuko litzaizuke heltzea? Zein helburu duzu?
Duela gutxi ‘Manicom Place’ antzerkia egin zenuten Beasainen, eta joan den astean zu irakasle zaren haurren taldearen antzezlanaren txanda izan zen. Nolakoa izan da esperientzia?
Aurrera begira baduzue beste proiekturik esku artean?
Oso harrera ona izan du publikoaren eta zinemako lan taldearen artean. Manicom Place guk idatzitako obra da, eta gizarteari kritika handi bat egiten zaio bertan, garrantzia ematen ez diegun auziak mahaigaineratzen baititu. Haurren antzerkiari dagokionean, klaseetako desastrea kontuan izanda –entseguetan adarra jo zigutela ematen du–, Usurbe Antzokiko oholtzan bikain egin zuten. Oso harro nago haietaz.
Irailean ikastetxeetara zuzendutako antzezlan bat idazten hasi behar dugu. Oraindik erabat zehaztu ez dugun arren, menpekotasunen ingurukoa izateko ideia darabilkigu buruan. Gazteengana iristea izango du helburu lan honek, eta argi dugu antzerki baten bitartez hobe helaraziko zaiela mezua, eta askoz aberasgarriagoa izango dela esperientzia ohiko hitzaldi batekin alderatuz.
Zer esango zenuke dela antzerki mundutik zailena? @saayoo_27
Hasieran lotsa kentzea eta ausardia hori lortzea zaila izaten da, eta irakasle bezala, hau da ikusten dudan zailtasun nabarmenena orokorrean. Horrez gain, nire ustez zailena pertsonaia benetan barneratzea da. Hasieran asko kostatzen zitzaidan, baina horri buelta ema-
Gustatu, gustatu… ahal den urrunen joan nahi dut. Horretara bidean hasi naiz casting-ak bidaltzen eta erantzunen bat ere jaso dut. Ezezkoa jasota ere aukera bezala ikusten dut casting bakoitza, izan ere, nahiz eta agian ez naizen egokia momentuan eskatzen duten pertsonaia antzezteko, behintzat bertan ezagutzen naute jada. Hiruzpalau ezezko jaso ditut pertsonaia zehatz baten bila zebiltzala eta, baina guztietan nire gaitasuna goraipatu dute eta zoriondu egin naute, beraz, pozik geratu naiz. Horrez gain, etxean beti esaten didate antzerkia afizio bat dela, ez ofizio bat, eta hori oso garbi dut. Hala ere, gustatuko litzaidake antzerkia ofizio izatea egunen batean.
14 Garapena Goierri Valley-k bost urte
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
Garapena
2025 ESTRATEGIA, HAZI ETA KANPORA IREKITZEA HELBURU Testua: Iñaki Gurrutxaga
Argazkia: Ariane Vierbücher
Goierri Valley elkarteak estrategia berria landu du datozen hiru urteei begira, eta horrekin batera, elkartearen bisioa ere berritu du. Gaur zortzi Ordizian egindako OhikoBatzar Orokorrean helburu berri horiei errepaso egin diete.
2022-2023 PROIEKTUAK
B
ost urte bete ditu Goierri Valley elkarteak, askorako eman duten bost urte. Goierri beheko eraldaketa industrialaren motorra izateko bokazioarekin jaio zen 33 enpresaren lankidetzari esker –gaur egun 72 erakunde biltzen ditu–, eta «ibilbide aberasgarria» egin du harrezkero: «Hasierako helburuak orokorrak ziren, eta egindako ibilbidearen ondoren, bazkideen konpromisoa berretsi da, elkarteari egiten dizkioten eskakizunak zehaztu dira, erakundea ezagutzera eman dugu lurralde mailan eta Goierriko industriaren eraldaketaren erreferentziazko eragile bilakatu gara». Orain arte garatutako proiektuen eta enpresen arteko lankidetza mailaren «balorazio ona» egiten du elkarteak, eta horrez gain, elkarteak eskaintzen dituen zerbitzuak profesionalizatu dira eta hasierako aurrekontua bikoiztu da. «Orain, kanporantz pauso bat eman nahi dugu. 2025 Estrategian lanketan hazteko eta kanpora irekitzeko eskatzen digute enpresek». Etxe barruari begira egin du lan batez ere gaur arte, «gehienbat elkartea kontsolidatzeko» asmoz: elkar ezagutzeko, enpresen arteko lankidetza sustatzeko, eta batez ere, enpresa txikiei laguntzeko proiektu ezberdinak garatu ditu: «Estrategian oinarritutako egitasmoak landu, per-
tsonen parte-hartzea sustatu, dibertsifikazioa landu, nazioarteratzea...»
2021a, «urte nahiko konplexua» Joan den ostiralean egin zuen Goierri Valley elkarteak 2022ko urteko Ohiko Batzar Orokorra, Ordiziako Barrena kultur etxean. Ekitaldiko gai nagusiak 2021eko Ekintzen Memoria eta Balantze Ekonomikoaren onarpena, etorkizuneko proiektu nagusien azalpenak eta galdera-erantzunen tarteak izan ziren. Josean Guerra (GH) Goierri Valleyko lehendakariak, Eider Iztueta (Aitzgorri SL) diruzainak, eta Iker Galparsoro (Goieki) elkarteko idazkariak gidatu zuten batzarra. Elkartearen arabera, 2021. urtea «nahiko konplexua» izan da enpresentzat: «Susperraldi ekonomikoari esker lana izan dute, baina lehengaien eta energiaren prezio handiek, Asiako ekialdeko herrialdeetan produktuak pilatzeko gabeziak, eta garraioaren prezio handiek baldintzatu dute enpresen jarduera. Horrek guztiak salmenta prozesuak zaildu ditu, eta ezinezkoa izan da epe laburrean aurreikuspenak egitea». Egoera horrek «hainbat ezusteko» eragin ditu enpresetan, eta elkartearen funtzionamendua bera ere baldintzatu du, askotan ezinezkoa izan baita enpresen partea hartzea. 2021ean garatutako
Datozen urteei begira elkarteak dituen erronkei aurre egiteko hainbat proiektu ditu esku artean Goierri Valleyk.
» Eraldaketa digitala Industria eta teknologietan eraldaketa digitala bultzatuko duten HUB 4. eta Digitaliza proiektuak.
» Esplorazioa eta ustiapena Esplorazioa eta ustiapena orekatzen dituzten erakundeak garatzeko ezagutza eta tresnak eman dituen ‘Organizaciones Ambidiestras’ proiektua.
» Talentua erakartzea Enpresei nazioarteratzea ibilbidean laguntzeko Talentua proiektua, enpresek talentuarekin dituzten beharrak aztertzeko.
» Partnership-mapa sektoriala Goierri Valleyk zer lankidetza-saretan parte hartu behar duen identifikatzea eta erronka estrategikoak lortzera bideratutako akordioak ezartzea ahalbideratzeko.
» Erdi mailako kargudunak Lanbide trebakuntzaren eta garapenaren bidez erdi mailako kargudunen kudeaketa maila handitzea helburu duen ‘Capacita mandos intermedios’ proiektua.
Garapena 15 Goierri Valley-k bost urte
2022ko ekainaren 24a • # 472
Goierri Valleyren 2022ko urteko Ohiko Batzar Orokorrean bildu ziren elkarteko ordezkariak, Ordiziako Barrena atarian ateratako argazkian.
72 erakunde biltzen dituen elkartea. Goierri Valley orain dela bost urte sortu zen Goierri beheko 33 enpresaren lankidetzaren ondorioz, eta harrezkero bikoiztu baino gehiago egin da elkarteak biltzen duen erakunde kopurua.
5,64
euro kudeatu bazkideek jarritako euro bakoitzeko. Goierri Valley elkarteko bazkideek jarri duten euro bakoitzeko 5,64 euro kudeatu ditu elkarteak. Udaletatik eta proiektuengatik jasotako diru laguntzetatik lortu du elkarteak diru gehigarri hori.
proiektuen artean, honakoak nabarmendu zituzten: Maurizio Uharteetarako ospitale modularra; Mugikortasun berria; Eraldatuz proiektua –lidergo eta etengabeko hobekuntza lantzea helburu duena–; eta Formakuntza, Kudeaketa Orokorrari lotutakoa bata, eta Merkaturatzeari begirakoa bestea. «Azken urteak gogorrak» izan direnez, bosgarren urteurreneko ekitaldia umorez amaitzea erabaki zuten Virginia Imazen clown saio batekin gozatuz.
Goierriko industriaren eraldaketa bultzatuko duen erreferentziazko industri-aliantza izatea du helburu elkarteak
Bisio eta erronka berriak Estrategia berria landu du aurten elkarteak 2025. urteari begira, eta horretarako hainbat baliabide erabili ditu: Europa, EAE eta Gipuzkoako politiketatik eratorritako kanpoko informazioa; plan estrategikotik, kudeaketa plan eta
memorietatik, aurrez egindako proiektuetatik, asebetetze inkestetatik eta eskainitako proiektuetatik ateratako barne informazioa; eta enpresako bazkide eta ez bazkideei egindako inkestetatik
eta bazkide diren ETE eta enpresa traktoreetako ordezkariekin Goierri Valleyko lankideek egin dituzten lan saioetatik jasotako informazioa. Guztira 60 enpresak parte hartu dute lanketan. Estrategia berria lantzearekin bat elkartearen bisioa ere berritu dute, 2030 bisioa izenekoa: «Orain, esan daiteke kanpora ireki eta hazi egin nahi duela Goierri Valleyk. Goierriko industriaren eraldaketa bultzatuko duen erreferentziazko industri-aliantza izatea du helburu elkarteak». Erronka berriak ere definitu ditu, bi norantzatan. Kanpoko erronkak honakoak dira: ETEak ahalduntzea haien lehiakortasuna eta jasangarritasuna ziurtatzeko; talentua erakartzea; ekintzailetza babestea eta lankidetza sustatzea izango dira batik bat. Barneko erronkak, berriz, elkartea kanpora irekitzea eta elkartearen erakargarritasuna bultzatzea izango dira. Erronka horiei aurre egiteko hainbat proiektu ditu esku artean elkarteak.
16 Eszena Goierriko kultur plaza
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
Musika
Aitor Artza • Musika zalea
Herriko kontuak
G
ure herrian ere, Lazkaon alegia, inguruko askotan bezala, bada musikarako grina. Zorionez, belaunaldi berriek jarraipena ematen diote, baina bada mugatzen gaituen zerbait… haiek burutzeko espazioa. Sakondu dezagun gehiago. Udaberritik hasita izan diren hainbat eta hainbat talderen kontzertu eta ekitaldi zerrendatu nahi nituzke, ez da nolanahikoa eta…. Tzar, Occhi de Farfalla, Gari, The Lio, Añube, Rodeo, Izaro, Perlata, Alerta Gorria, Zetak, URSS, Pinpilinpussies, Tatxers, Petti, Aitor Gorosabel, Zopilotes Txirriaos, Olatz Salvador… eta hala ere, bada bainarik ordea. Aipatu taldeak, gune jakin batzuetara mugatuak daude, zinema aretora,
Lazkaoko festetako ekintzetara (txosna estali, plazako ekitaldi, taberna….), Aholehor Fest-era, Gerriko Elkartera, Skate Parkera… Zinemak eserita ikustekoak ahalbidetzen ditu, besteak ordea, eguraldiaren eskutan daude kasu askotan. Ez da kasualitate hutsa udara partean ematea musika eskaintzarik zabalena. Hori dela eta, duela hilabete batzuk, behar berdinak eraginda, herritar talde batek itxaropena eragiten duen bide bat hasi genuen, urtean zehar kultur ekintza jakin batzuk egiteko aukera ematen duen gune edo espazio bat lazkaotarren eskura jartzeko ekimen bat martxan jartzea, alegia. Inguruko herri askoren aldean, mugatuak gaude urtean zehar besteren artean kontzertuak antolatu
ahal izateko, adibidez. Esaterako hor ditugu Ataungo Oargi, Segurako Ganbara/Botika, Legorretako Herri Antzokia, Beasaingo gaztetxea… eta abar. Udalarekin elkarlanean espazio bat definitu eta hura egokitu ahal izateko bidea hasia da eta udazken honetan, Gerriko Elkarteak ahalbidetzen dituen formatu erdiko ekitaldiez gain, beste zenbait sortu ahal izateko gunea eskura izango delakoan gaude azkenean. Ez nuke tarte hau agurtu nahi aipamen pare bat egin gabe. Aholehor Festen bigarren edizioaren arrakasta, lehenik eta behin. Pinpilipussiesek ireki zuen arratsalde beroa Tatxersek lehertarazi zuen, eta Sevillatik etorritako URSSekin, berriz, gogoangarria bihurtu zen gaua. Giro bikaina, musika aparta eta kokagune ezinhobea. Bestalde, hasiak gara Gerriko Elkartean izango den Hitz&Musik zikloari forma ematen; beraz, egokitu agendak. Baieztapen gehiagoren faltan, Joseba Tapia eta Juantxo Arakama izango baititugu urrian eta azaroan, hurrenez hurren.
Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak
2022ko ekainaren 24a • # 472
Lorezaintza Haizea Zurutuza • Hazia lora denda (Beasain)
Balkoietarako lore eta landareak
A
ste honetan udan sartu gara. Tenperatura handiko egun beroak izan ditugu. Dagoeneko gure balkoietan askok landareak jarrita dituzue, baina oraindik badago zer aukeratu. Balkoia edo terraza apaintzeko hainbat gauza eduki behar ditugu kontuan. Egunean zehar zenbat eguzki ordu izango ditugun garrantzitsua da. Ez da berdina ordu pare bat edo ia egun osoa eguzkitan izatea. Egunean zehar ekiaren intentsitatea ezberdina da. Goizean xuabeagoa da eta orduak pasa ahala indar gehiago hartu ohi da. Tartea luzea denean iraunkorrak izango diren lore edo zuhaixkak aukeratu beharko ditugu, eguna itxura frexkoarekin mantentzeko.
kotan. Ur aldetik ez dute gehiegi eskatzen. Goraka joaten diren kanpanillak ere badaude, Petunia txuri, more, gorri eta arroxak. Horiek Surfinien familiakoak dira. Hezetasuna mantendu behar zaie pixka bat.
Itzalerako landareak Eguzki ordu gutxirekin gustura hazten diren landareak ere badaude, Alegriak esate baterako. Ezagunenetakoak etxeko alegriak edo gineana barietateak dira. Arroxa, naranja, txuriak eta beste hainbat kolore bizitakoak topa daitezke. Hezetasun pixka bat gustuko dute.
Urte osoan
Eguzkitarako landareak Mota ezberdinetako landareak daude eguzki asko duten lekuetarako. Erortzen direnak esaterako, Surfiniak ditugu more, arroxa, txuri eta gorri koloreko kanpanilekin. Horiek ondo egoteko, hezetasuna mantendu behar zaie. Diplamekiak neurri txikiagoko kanpaiak dituzte txuri, arroxa eta gorri tonuetan. Aurrekoekin alderatuz ur gutxiago eskatzen dute, eta gainera, urte batetik bestera ez dira galtzen. Fuerteagoa denez, prezioz garestiagoa da.
Geranio Hiedra sinplea, leku askotan gitanilla nahiz frantsesita bezala ezagutzen dira. Arroxak, txuriak edo gorriak ikus daitezke. Lore bikoitzekoak ere badaude. Gorantz joaten diren Geranioak ere badira. Txuri, gorri, arroxa eta laranjak ikus daitezke gure herrietako balkoi as-
Geroz eta lanpetuagoak bizi garen honetan, gure etxeetara natura gerturatzeko badaude urte osoan irauten duten landareak. Hauek landatzen baditugu ez digute ia lanik emango lehorte edo izozte handiren bat egin ez badu behintzat. Eguraldia aldatzen ari den honetan gure landareak pinuazal edo harriekin babestu beharko ditugu. Inguruan duten lurra dreinatua eta ahal dela apur bat tapatua egon dadin, ur gutxiago eskatzeko. Horrela ura aurreztuko dugu eta lan gutxiago eman digu ureztatzeko orduan.
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian
# 472 • 2022ko ekainaren 24a
Komikia
Aliritzian Eresti Oiarbide Hizkuntza aholkularia
Sare antisozialak
T
elefonoa etxeetan sartu zenean, askotan pentsatuko zuten «Dei badiezaioket, zertarako joango naiz beraganaino?». Mezu-trukea ohiko bihurtu zenean, «Mezua bidal badiezaioket, zertarako deituko diot?» arrazoitzen hasi ginen. Orain, sare sozialen garaian, badirudi ez dela beharrezkoa gure ingurukoekin hitzik egitea zer moduz dauden eta zertan dabiltzan jakiteko. Izan ere, sare sozialetan argitaratzen ditugun argazkiak ikusita, nahi adina informazio lor dezakegu besteen bizitzaz. Hartu zuen sakelako telefonoa, ireki sare sozialen bat, eta begiratu argazkiei. Zenbatu ikusten dituzuen arazoak, zenbatu benetan tristeak diren negar malkoak, gaizki ateratako planak… Depresio eta antsietate kasuek izugarri gora egin duten honetan, harritzekoa da hain arazo gutxi izatea gure ingurukoek, ezta? Baina jakina, zer erakutsiko dugu, ba, besteei
gustatuko zaiena, ingurukoek lor ezin dezaketen hori, aurpegi alaia, gorputz liraina, auto berria, pelikuletako hondartza, azkena amaitutako kirol probako dortsala, atzoko afariko postre erakargarria. Dena ona, alegia. Erakusten digutena ikusita errealitatea ezagutzen dugula pentsatzeko joera areagotu egin dute sare sozialek. Argazki asko argitaratzen dituen lagunarekin elkartzen naizenean, inoiz elkartzen banaiz, ikusi dudanaren inguruan galdetuko diot, zerbait galdetzen badiot. Baina telefonoan ikus badezaket zertan dabilen, ez daukat harekin hitz egin beharrik. Geroz eta lagun gehiago dauzkagu, Geroz eta ‘lagun’ eta geroz eta aurrez aurreko harreman gehiago dauzkagu, gutxiago. Benetako eta geroz eta aurrez lagunak eta harreaurreko harreman manak zer diren birgutxiago pentsatu beharko genuke, agian. Lagunek laguntzeko izan behar lukete, eta harremanek hartu eta emateko. Benetako sare sozialak lagunekin dauzkagun harreman sareak badira, elkartzeko hitzordu gehiago eta argazki gutxiago behar ditugula iruditzen zait.
2019ko urriaren 25a • Ale berezia
G
FESTAK 05
Gehigarria
Herriaren izena • ospakizuna
2022ko ekainaren 24a www.goiberri.eus
» FESTAK
KALEAK NOTA ALAIEZ BLAI Sanpedroak dituzte Mutiloan eta santaisabelak Zumarragan
20 FESTAK Zumarraga • Santaisabelak
Gehigarria • 2022ko ekainaren 24a
Asier Zaldua
Zumarragako jaien egitaraua Ekainak 25, larunbata 08:00: Asteroko azoka. 12:000-21:00: Irrati emanaldia, Antioko zelaian. 12:30: Dantza libreko txapelketa, Zelai Arizti aretoan. 16:00: 25. Mus txapelketa, Bidezarren. 20:00: Goiargi abesbatzaren kontzertua, Mertzeriadatarren elizan. 20:00: Ghost Number taldearen kontzertua, Kalebarren plazan.
Ekainak 26, igandea 09:000-12:00: Irrati emanaldia, Antioko zelaian. 10:00-15:00: Eskulangintza azoka, Zelai Ariztin. 11:00: Haurren eguneko festen hasiera, alkate jaunak alkate txikiari agintaritza ematea eta pregoia irakurtzea eta Bertso Eskolako gaztetxoen berto saioa. 11:15: X20. Pintxo lehiaketako sari banatzea, udaletxean. Ondoren: Irrintzi dantza taldeko gaztetxoen saioa, Zelai Ariztin.
Ondoren: Haurrentzako tailerrak, Zelai Ariztin. 17:30: Haur danborrada. 19:30: Musika Eskolako ikasleen rock kontzertua, udaletxe atzealdean. 19:30: Panoli kabareta, Ganso&Ciaren ikuskizun familiarra, Zelai Ariztin. 20:00:Trikipoteoa Joxe Mendizabalekin.
Ekainak 29, asteazkena 11:000-13:00 eta 16:30-19:30:Txu-txu trena, Elizkalen. Haurrentzako ekintzak, Zelai Ariztin. 18:30: Apar festa, Zelai Ariztin.
Ekainak 30, osteguna 11:000-13:00 eta 16:30-19:30:Txu-txu trena, Elizkalen. Haurrentzako ekintzak, Zelai Ariztin. 18:30: Apar festa, Zelai Ariztin. 20:00: DJ Tinz, Zelai Ariztin.
FESTAK 21 Zumarraga • Santaisabelak
2022ko ekainaren 24a • Gehigarria
Uztailak 1, ostirala 11:000-13:00 eta 16:30-19:30:Txu-txu trena, Elizkalen. 11:00: Kulki, haurrentzako egurrezko jokoak, Zelai Ariztin. 12:30: Haurrentzako poniak eta zezentxoak, La Salleko jolastokian. 18:00: Buruhandiak herrian zehar, Musika Eskolako trikitilariekin. 18:30: Apar festa, Zelai Ariztin. 18:30: Errekortadore erakustaldia, La Salleko jolastokian. 19:00: Zumarragako Musika Bandaren kalejira. 19:00: Kontzertuak ZarraparraZ kolektiboak antolatuta: The Velvet Bullets eta Matt Horan & The C.A.F. Band. Kalebarren plazan. 19:30: Musika Eskolako ikasleen rock kontzertua, Piedad kalean. 19:30: Eslavaren Salbea, elizako koruak eta Goiargi abesbatzak abestuta, Andre Mari Jasokundearen elizan. 20:00: Dantzaldia Sukar taldearekin, Zelai Arizti pilotalekuan. 22:30: Kontzertuak Ni Naiz Hip Hop elkarteak antolatuta: Santiuve & Da Zoo Bros, Mora eta Carhe + DJ Kensey. Kalebarren plazan. 23:00: Elkarteen arteko 54. danborrada. Goiargi abesbatzak, Musika Bandak, eta Urolatarrak eta Tximeletak txarangek lagunduta. 00:45: Dantzaldia Sukar taldearekin, Zelari Arizti pilotalekuan.
Uztailak 2, larunbata 08:00: Antxiñako Ama txistulari taldearen kalejira. 09:30: Euskadiko plazan elkartu eta Antioko Amaren elizara igoera. 11:00: Meza Nagusia. Hasieran ezpatadantza eta ondoren prozesioa. 12:30: Ohorezko aurreskua, eliz aurreko zelaian. 13:00: Zumarraga-Urretxuko bertso eskolako bertsolarien, Tolosako dultzaineroen eta trikitilarien saioa. 13:00-15:00: Auto klasikoen topaketa, Legazpi kalean. 14:30: Herri bazkaria Antio inguruan, bertsolari eta trikitilariekin. 17:30: Erromeria, Antxiñako Ama txistulari taldearekin, Tolosako dultzaineroekin eta trikitilariekin. 19:00: Antioko Amari eskaintza, berderatziurrena eta arrosarioa. 19:30: Alaitasuna errondailaren kalejira, herriko kaleetan zehar. 20:30: Agurra eta itzulera txistulariekin, dultzaineroekin eta trikitilariekin, agintariak eta ezpata-dantzariak aurretik direla. 21:25: Kaleko ezpata-dantza, Elizkalen. 21:30: Erromeria txistulariekin eta trikitilariekin. 23:15: Pirotecnia Vulcanoren su artifizialak. 23:30: Ixabel DJ Festa 8.0, Kalebarren plazan. 23:30: Diamante orkestra, Zelari Arizti pilotalekuan.
Ariane Vierbücher
22 FESTAK Zumarraga • Santaisabelak
Gehigarria • 2022ko ekainaren 24a
Uztailak 3, igandea 10:00-15:00: Arte eta eskulangintza azoka, Zelai Ariztin. 11:00: Binakako Euskadiko elite txapelketako finala eta finalerdia, Beloki pilotalekuan. 12:30: Aiko dantza taldearekin dantzan, Kalebarren plazan. 13:00: Haurrentzako poniak eta zezentxoak, La Salleko jolastokian. 13:00: Zumarragako Musika Bandaren kontzertua, Zelai Ariztin. 18:00: Haurrentzako zirko eskola, Zelai Arizti parkean. 18:00: Kuadrillen arteko Grand Prix jokoa, La Salleko jolastokian. 19:30: Orbegozo eskolakoen saloi dantzak, Zelai Arizti pilotalekuan. 20:30: Rockalean, kalean zehar. 20:30: Nemux diskofesta, Zelai Arizti pilotalekuan. 21:00: Uxueren kontzertu akustikoa, Kalebarren plazan. 00:00: Larrain dantza, Kalebarren plazan.
Txosnetako egitaraua
Uztailak 1, ostirala 14:30: Bazkari autogestionatua. 16:00: Mus txapelketa. 17:00: Bingo musikatua. 18:30:Txosnen txupinazoa. 19:00: Urolarrak txarangarekin poteo musikatua. 23:00: Kontzertuak: Lukiek eta Klak!son.
Uztailak 2, larunbata 22:00: Kontzertuak: Oinutsik erromeria, Errege Kulture Band, DJ Tinz eta DJ Euk.
Uztailak 3, igandea 20:00: Distopia elektrotxaranga. 23:00: Kontzertua.
Uztailak 4, astelehena Bixamona fest: Esanezin, Txost eta Astelehen goiza. Gotzon Aranburu
FESTAK 23 Mutiloa • Sanpedroak
2022ko ekainaren 24a • Gehigarria
San Pedro jaiak Mutiloan Ekainak 29, asteazkena San Pedro eguna
Uztailak 2, larunbata
Eguerdian: Festei hasiera emateko, Txerriaren jaitsiera. 14:00: Meza. 14:30: Paella jatea. Ondoren: Elustondo anaia-arreba trikitilariak.
Eguerdian: Bazkaldu aurreko poteoa. 14:30: Gazte bazkaria. 17:30: Ume jolasak. 21:00: Herri afaria. 23:30: Hizpide eta Mugi Panderoa taldeak.
Ekainak 30, osteguna
Uztailak 3, igandea
18:30: 23. Patata tortilla lehiaketa hasiko da. Ondoren: Tortillak gerturatzen direnen artean banatuko dira. 20:00:Toka lehiaketa. Gizonezko eta emakumezko onenarentzat sariak izango dira. Iluntzean: Iñaki Rezusta eta Jon Sagarna trikitilariek alaituko dute giroa.
11:00: Bola Lehiaketa. 11:30: Meza Nagusia. 11:30: Umeentzako puzgarriak. 12:15: Gabiriako Goruntz taldearen dantza saioa. 12:30:Txakolin dastaketa. Beñat Telleriaren gaztak dastatzeko aukera ere egongo da. 12:45: Hegoak, Erroak eta Eroak elkartearekin ikuskizuna. Bazkal aurrekoa: Elortza eta Iñaki Larrañaga trikitilariek alaituko dute. 17:00: Iñaki Villanuevaren erakustaldia. Motozerraz egurra tailatuz irudia egingo du. 18:30: Herri kirolak, pentatloi erakustaldia: Xabier Zaldua eta Ioritz Gisasola. Ondoren: Elortza eta Iñaki Larrañaga trikitilariekin erromeria.
Uztailak 1, ostirala 20:00: 28. Sagardo Dastaketa. Taloak eta pintxoak txorizo nahiz gaztarekin jateko aukera izango da. Ondoren: Nahi dutenentzat oilasko errea. Bitartean: Dj Oxanik giroa alaituko du. 23:30: Joselu Anaiak taldearekin dantzaldia.