zk. 463 2022ko apirilaren 15a www.goiberri.eus
Iritzia
03
Erreportajea
Elixabete Garmendi Lasa. Baserri ez hain idilikoa
Xabier Martinez _Sukaldaria
10-11
Zarraparraz musikazale kolektiboa, rock musikaren zaindari fidelak
04
«BETIKO SUKALDARITZA GAL EZ DADIN EGITEN DUT LAN»
Ibiltari
14-15
Ordiziako hegoekialdeko bira, Oianguren natur eremua inguratuz
02 Publizitatea # 463 • 2022ko apirilaren 15a
Iritzia 03 Elixabete Garmendia Lasa • Kazetaria
2022KO APIRILAREN 15A
# 463 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL
Itzain
Baserri ez hain idilikoa
Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga
Kudeatzailea: Josu Iñigo
Erredakzio-burua: Loinaz Agirre
Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)
Banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.
Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.
Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus
Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus
Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus
Bezero arreta, harpidetzak: 943-30 30 35 hitzakide@hitza.eus
Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Gorka Gomez
B
aserri bat Goierriko zoko galdu batean. eraiketa prozesuak hautemanda, testuinguru, Hiruzpalau hamarkadaz kudeatu du hi- interbentzio, eragin eta harreman garaikideen rian bizi den bikote batek. Baserria bai- arabera, baserria jada ez da aurretiaz emandako no gehiago, borda edo txabola zirudien objektu itxitzat hartuko, ezkutuan zuen azpieeraikinak hiritarrek hartu zutenean; konpondu gituran gertatzen diren eta jokabide berrietan zuten beren eskuz; atondu zuten etxe barrua ondorioztatuko den malgutasunean baizik». gustu handiz. Urak bideratu zituzten; baratzea Etorkizuneko perspektiban jarri eta malguberreskuratu, fruta arbolak tasuna aipatzen du Onintza landatu… Hori dena astebuEtxebestek baserria den ertz ruetan lan eginez. Orain, jubiaskotako erakunde horren bilatzean, sorterrian –Extremalakaerarako. Azken hamarkaduran– daukaten etxeari da hauetan malgutasunari esemango diote lehentasuna, eta ker iraun dute etxaldeek bizihorregatik utzi dute Goierriko rik; hasteko, fabrikako eta babaserria. Familia honentzat serriko lana uztartu dituzten baserria ez da izan juxtu astebaserritar mistoei esker. Horburuko txaleta. Baserria herri Elixabete Garmendia Lasa tik aurrera, familiaren etxeari Kazetaria honetan txertatzeko modua eutsi dioten belaunaldi beizan da, ez bakarra, baina bai rriengatik; eta baita, kaletik esanguratsua: iraganaren susihesi baserria bizilekutzat hartraiak usnatu eta euskarara tu dutenengatik ere. Baina Galera hurbildu baititu, baserriko leoraindik –zorionez– badira kontsumitzaileontzat baserritar-baserritarrak, xikoaren bidez. lanOnintza Etxebeste Lirasek ere bada. Eta kinkan bidetzat nekazaritza edota jartzen du baserria abeltzaintza dutenak. Azkebaserriaren inguruan antropologiatik, soziologiatik eta hisnaldian Donostian protestan den zutabe hori toriatik egin diren azterketak ikusi ditugu –EHNE eta Enba errepasatzen ditu Baserri hesindikatuek deituta– haragi datua liburuan (Kutxa Fundazioa, 2022). Arte ekoizleak, «estatu osoko prezio txikienak jasoEderretako doktore tesian, aipaturiko diziplina tzera kondenatuta» daudela esanez ( Berria , horiek denek izan dute zeresana. Etxebestek 2022-04-02). Eta mehatxu eginez, kasurik egin l´état de la question non dagoen kokatu du. Eta ezean, «maiteago gaituzten beste merkatuetaproposatzen du baserriaren kutxa beltza ireki- ra» eramango dutela hemengo haragia. Galera, tzea: «Kutxa beltzaren hormak –metaforikoki– ez da haientzat bakarrik; galera, kontsumitzaibotatzeak materialismo eta jarrera desberdin leontzat ere bada. Eta, nola ez, kinkan jartzen du batera eramango du baserria; behin orainaldiko baserria den zutabe hori.
04 Hitz-aspertuan Xabier Martinez Telleria • Sukaldaria
Elkarrizketa
Xabier Martinez Sukaldaria
# 463 • 2022ko apirilaren 15a
Hitz-aspertuan 05 Xabier Martinez Telleria • Sukaldaria
2022ko apirilaren 15a • # 463
Testuak: Ariane Vierbücher
Argazkiak: Gorka Gomez
Ordiziako Andra Mari Kaleko 10. zenbakian gorpuzten da betiko sukaldaritza; Martinez Jatetxean. 1890. urtean zabaldu zutenetik, Martinez familiako lau belaunaldi igaro dira bertatik. Azkeneko 23 urteetan, Xabier Martinez Telleriak (Ordizia, 1964) du gidaritza, eta fidela izan da aurrekoek egindako lanari jarraipena ematerako garaian.
«BETIKO ERREZETAK GAL EZ DAITEZEN LAN EGITEN DUT EGUNERO» Jaki goxoak dauden mahai baten bueltan, giro ederra sortu ohi da. Zer ematen dizu zuri jendea zuenera etorri eta jatekoaz gozatzen ikusteak? Oso polita da. Euskal Herrian, mahai baten bueltan, jan eta gero, hori da momentu onena sozializatzeko, negozioak egiteko… Jendea ondo beteta dagoenean, ez dakit, hobeto pentsatzen duela esango nuke. Asteazkenetan Ordiziako azokara joan aurretik hamaiketakoa jatera jende mordoxka bat gerturatzen da Martinezera, gure espezialitateetako bat jatera; tripakiak. Dastatu ondoren, haien ahotik entzutea ez dutela horrelako tripaki goxorik sekula jan, hori niretzat da oso-oso pozgarria. Hemen egon dira gure ama, gure amona, eta haiek prestatzen zituzten platerak dira. Horregatik, horrelako platerak mantentzea niretzako da oso-oso garrantzitsua.
Eskainitako plater goxoengatik zoriontzeko ohitura dute bezeroek? Normalean bai. Gustukoa izaten bada, jendeak esan egiten du. Erdizka geratu denak agian ez du ezer esaten.
Eta gustura geratu ez direnean, nabari da? Bai, bai, nabari da. Guk ere ateratako plateren batekin zalantza badugu, nahiago izaten dugu bezeroari galdetu; haragia ondo eginda dagoen, saltsa gehiago nahi ote duten... Eta plateren bat janariarekin itzultzen bada sukaldera, hori da ez zaiolako gustatu edo bete egin delako. Komunikatzea gauza ona da. Nik ere nahiago izaten dut jakitea dena bezeroaren gustura dagoen edo ez. Uste dut oso garrantzitsua dela.
Perfekzionista zara? Gauza batzuetarako bai, beste batzuetarako ez. Esango nuke ez naizela maniatikoa, edo bai kasu batzuetan, ez da-
kit! Gauza batzuk, errezeta batzuk, nahiago ditut nik egin; txipiroiak adibidez, tripakiak… Igor lankideak ere ondo egiten ditu, fenomeno bat da, baina betiko platerak direnak, nahiago izaten dut ardura nik hartzea.
Martinez jatetxean laugarren belaunaldia zara. Gutxik esan dezakete. 1890. urtean Joxe Martin Martinez, gure aitaren aitonak ireki zuen negozioa. Garai hartan, Fonda Urdaneta de Martinez zuen izena. Zerbait jateko eta posta geltokia egiteko tokia zen, Madril-Irun bidea egiten ari zirenentzat, besteak beste. Birraitona, Gaintzatik Itsasondora joan zen bizitzera, Itsasondora ezkondu zen eta han zuten baserria saldu zuten, fonda erosteko. Notarioaren paperen arabera, 1886an erosi zuen lokala, eta jartzen zuen fondista zela; hortaz sukaldaritzan lan egiten zuen aurretik ere. Garai hartan horman jarrita zuten
06 Hitz-aspertuan Xabier Martinez Telleriak • Sukaldaria
#463 • 2022ko apirilaren 15a
«Komunikatzea gauza ona da. Nik ere nahiago izaten dut jakitea dena bezeroaren gustura dagoen edo ez»
«Gure ama Kontxita Telleria izan da figura oso-oso garrantzitsua etxe honetan. Ikaragarria da hark egindako guztia»
kartela ere gordeta dugu. Jatetxearen atarian dago. Ondoren, haren seme Gregorio Martinez hasi zen. Hura zen gure aitona. Nik ez nuen ezagutu. Aitonak berrikuntzak ekarri zituen; kotxe zerbitzua ipini zuen. Lehenengo motordun kotxeak merkaturatu berri ziren eta Fiat markako kotxea ekarri zuen. Otorduak-eta ematen ziren, denda zerbitzua, lo egiteko lekua ere bazegoen, eta taxi zerbitzuarekin, gasolinera ere ipini zuten. Garai hartako fakturak ikusita, badirudi bidaia asko egiten zituela Oñatira eta Oñatitik Arantzazura; bazkariak eta joan etorriak 12 pezeta balio zuen. Esango nuke, taxi zerbitzua egiten zuelako ezagutu zuela gure amona Juanita Urmeneta. Arantzazuko hosperiako sukaldaria zen amona. Pentsatzen dut, aitona askotan joaten zenez, bertan bazkalduko zuela, hantxe ezagutu eta sortu zela bien arteko istorioa. Amona Ordiziara etorri eta etxeko negozioan hasi zen lanean. Esperientzia handia zuen sukaldean, eta hark lortu zuen pertsonalitate propioa ematea gure sukaldeari. Gaur egun oraindik mantentzen ditugu amonak ekarri zituen hainbat errezeta. Esaten ari nintzenaren haritik, amonak lortu zuen Martinezi indarra ematea. Garai hartan egin zuten lehen erreforma ere.
berezia ematea. Lan ona eta asko egin zuen, eta hari esker, ospe handia hartu zuen Martinezek. Eskertzeko asko dut! Gaur egun 93 urte ditu.
eskolatik hona itzuli nintzen.Tartean ere ibili nintzen Eusko Jaurlaritzaren Merkataritza eta Turismo Sailarekin, Erroman, Parisen, Dublinen...
Garai hartan ezkontza asko, jende asko-askorentzat jatekoa prestatzea ere tokatuko zitzaion...
Mundua ezagutzeko aukera ere eman dizula sukaldeak...
Ondoren zuen aitak hartu zuen lekukoa... Bai, hala da! Nire aita, Jose Martin Martinez, hirugarren belaunaldia izan zen negozioaren gidaritzan. Garai hartan utzi zioten logela zerbitzua eskaintzeari, eta harrezkero, taberna eta jatetxea izan da. Gazte hil zen aita. Ordurako gure ama, Kontxita Telleria jatetxean eta tabernan hasita zegoen. Aipamen berezia egin nahi diot amari. Amak eskua zuen sukalderako, eta lortu zuen ukitu
Bai, eta aipatzekoa da adibidez, gaizki ez badut gogoratzen behintzat, 1975 urtean Aristraingo urteurrena bete zenean eman zuen bazkaria. Ia 2.000 pertsonari eman zion jaten, lantegiaren pabiloitako batean. Garai hartan, catering hitza ez zuten ezagutzen, eta horrenbeste jenderentzat bazkaria prestatu eta zerbitzatzea lan oso zaila zen. Kristorena izan behar izan zuen. Ni mutiko bat nintzen, baina oraindik gogoan dut zerbitzariak nola eraman zituzten kamioietan. Hortik aurrera, jarraitu zuen ezkontzak-eta ematen. Garai hartan horrelako asko ematen genituen. Gure ama izan da figura oso-oso garrantzitsua etxe honetan. Ikaragarria da berak egindako guztia.
Amarekin ikasi zenuen sukaldean eta jatetxe eta tabernaren martxa? Etxeko negozioa zenez, anaia eta biok txiki-txikitatik tabernan gora eta behera ibiltzen ginen. Pixkana-pixkana, laguntzen ere hasi ginen, festetan, astebukaeratan, edozer gauzatan, sukaldean, tabernan, botilero… Batxilergoa bukatu eta gero, zerbait ikasi beharko nuela eta sukaldaritzako eskolara joan nintzen Donostiara. Ikasketak bukatuta, jatetxe askotan lan egin nuen ofizioa ikasten jarraitzeko. Goierri Eskolan sukaldaritzako tailerretan irakasle ere ibili nintzen, proiektua martxan jarri zutenetik. Urte batzuk egin nituen han, eta horretan nengoela, Donostiako sukaldaritza eskolatik deitu zidaten klaseak emateko. 11 urte pasa nituen bertan. Eta Donostiako
Bai, bai, eta ekitaldi oso jendetsuetan lan egiteko aukera ere bai. Hala nola, 1992. urtean Olinpiar Jokoetan, Bartzelonan. Sukaldaritza eskolako 64 ikaslerekin joan nintzen. Gune olinpikoan egon ginen lanean. Hiru txandatan lan egiten genuen: gosariak, bazkariak eta afariak ematen genituen.
Horrelako gehiagotan ere izan zara lanean? Bada bai, bi urte beranduago, 1994. urtean Munduko Futbol Txapelketan, Chicagon izan nintzen. Eta 1998an Tolosako Kilometroetan ere bai, 3.000 inguru pertsonentzat bazkaria ematen.
Horiek, irakasle zinenekoak. Ondoren, familiako negoziora bueltatzen zara, aurreko belaunaldiek egindako lanari jarraipena emateko. Nola definituko zenuke Martinez jatetxea? Tradizioa da ondoen definitzen gaituen hitza. Niri ere tradizioa gustatzen zait. Errespetatzen dut asko-asko sukaldearen inguruan dauden lan egiteko forma desberdinak, eta gainera, nik ere asko ikasten dut desberdin lan egiten duten haietatik. Baina niri gehien gustatzen zaidana eta identifikatzen nauena da betiko sukaldea. Horregatik, betiko errezetak gal ez daitezen lan egiten dut egunero. Pena da, dagoeneko galdu direla betiko plater asko. Adibidez, giltzurrunak jada ez dira jaten, muinak ere ez, eta hori da gutizia bat. Barrukiak jateko ohitura galdu egin da. Gaur egun, jendeak oso garbi jaten du. Potxa batzuk edo garbantzu batzuk eskaintzean, segituan galdetzen dute askok ea txorizoa ote
Hitz-aspertuan 07 Xabier Martinez Telleria • Sukaldaria
2022ko apirilaren 15a • # 463
Zein da?
Sukaldean magia egiteko beharrezko lehengaiak
R
epsol gidak aipamen berezia egin dio beste behin Ordiziako Martinez jatetxeari. Azken 23 urteotan familiako negozioaren gidaritza duen Xabier Martinezek asko eskertzen ditu horrelako errekonozimenduak, «betiko sukaldaritzari errekonozimendua delako», eta propaganda, «beti datorrelako ondo». Joxe Martin Martinez birraitonak negozioa ireki zuenetik 132 urte igaro dira, eta lau belaunaldi. Bosgarrenik egongo ote den galdetuta, «zaila izango» dela adierazi du. Lekukoa nori pasa erabaki bitartean, sukaldean errezeta magikoa egiteko lehengaiak aipatu ditu, konturatu gabe horietako batzuk. Jaki goxoenak prestatzeko behar den lehenengo gauza lanerako grina izatea eta helburu bat finkatzea direla irizten dio. Xabier Martinezek soberan ditu gogoa eta ilusioa, eta urte hauetan guztietan Martinez etxeak lortu duen izen onari eusteko indarrez dago. Helburua ere ondo finkatuta du; «tradizioa eta betiko sukaldaritza ez galtzeko ahalegina egitea». Beharrezko beste lehengaietako bat da formakuntza. Oraindik gogoan du: «Euskal Jaiak ziren eta etorri ziren Jesus Mari Martinez, garai hartan, «despistatu antzera» omen zebilen, eta ama Kontxitaren eta Arzaken berriketaldi batetik joan zen Donostiako Sukaldaritza eskolara ikastera. Ondoren ere, Arzak jatetxean izan zen lanean. «Sukaldearen beste kontzeptu bat ikasi nuen maisu handiarekin». Kalitatezko produktua ere ezin da falta, eta hori, asteazkenero azokatik egiten duen bueltatxotik lortzen du. Hori guztia, umore eta maitasun askorekin eta bihurrikeria pixka batekin bustita, sukaldean magia egitea lortzen du.
duen. Ez dut esango egunero jateko direnik, baina noizean behin, zergatik ez? Pentsa! Duela 60 urte, haurrak indartzeko gibela ematea gomendatzen zuten medikuek. Gaur egun, ez du propaganda onik.
Jakitea elkarteko kide zara. Adierazten ari zaren horren bidean lanean ari den elkartea da. Jakitea Elkartea betiko sukaldaritza, gure betiko euskal sukaldeak sortutako platerak eta bere tradizioari mantentzen dioten sukaldariak indartzeko eta sustatzeko helburuekin jaio zen. Aurreko helburuei heltzeko oinarria kalitatezko produktuetan hartzen dugu, gure inguruko ekoizleak, gertuko eta jatorrizko produktuak erabiltzen ditugu.
Eta azokaren defendatzaile beti. Jatetxe ondoan izatea opari bat da? Hori da luxu bat, pribilegio bat. Nola ez dut ba garaian garaiko produktuarekin lan egingo, Ordiziako azoka bertatik bertara edukita? Bertan erosten ditut barazkiak, orain adibidez, ardi esnea, sagarrak, gazta… Martxoan zehar alkatxofak, oraindik ere goxoak daude baina laster bukatuko dira, eta segituan hasiko dira esparragoak. Azokara joan, produktua ikusi, usaindu, probatu… Bost zentzumenekin erostea baino gauza hoberik ez dago.
Gose pixka bat ere egin dugu ia eta, zer gomenda dezakezu gaur jateko? Barazki panatxea, antxoak labean olio errearekin eta mamia.
«Niri gehien gustatzen zaidana eta identifikatzen nauena da betiko sukaldea. Hori gal ez dadin egiten dut lan» «Azokara joan, produktua ikusi, usaindu, probatu… Bost zentzumenekin erostea baino gauza hoberik ez dago»
08 Herri jakintza Sendabelarrak
# 463 • 2022ko apirilaren 15a
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
Hitzen ganbara
Esaera zaharra
Efemerideak
Gorputz mende egon: Dieta egiten aritu, erregimenean egon. Espresio jator askoa, nahi beste jan ezinik zeudela esateko. «Ez al duzu txorizorik jaten? Ez, aspaldi honetan gorputz mende nago» (Julian Alustiza ‘Aztiri’-k jasoa).
«Festak aurrea ederrago du atzea baino»
1962-4-13. Santi Izuzkitza txirrindularia jaio zen, Gabirian. 1997-4-14. Anastasio Albisu ‘Sustraitz’ idazle lazkaotarra hil zen, Azkoitian. 1926-4-17. Luis Goia txirrindularia jaio zen, Gabirian.
Bi urte luze festarik –eta ajerik– izan gabe igaro ondoren, eta Goierri aurki jaietan sartuko denez, ez legoke soberan esaera zaharra gogoratzea.
Sendabelarrak
Pareta belarra Gibeleko gaitzak sendatzeko erabili izan da landare hau Euskal Herriko medikuntza tradizionalean.
» Izen herrikoia Pareta-belarra.
» Izen zientifikoa Parietaria judaica L. (Urticaceae)
» Ezaugarriak Harrizko horma zaharretan erraz aurki daitekeen landarea da Pareta-belarra edo Horma-belarra. Landare belarkara da, hosto iraunkorrekoa. Zurtoina gorri kolorekoa du, eta 70 zentimetroko garaiera izatera irits daiteke. Berde kolore iluneko hostoak ditu, obalatatuak eta txandatuak, eta azpialdetik iletsuak. Loreak oso txikiak dira, berde kolorekoak horiek ere, eta batzuetan kolore arrosa ere har dezakete. Taldean hazten dira, hostoen galtzarbeetan, eta martxotik urrira arte irauten dute.
» Atal erabilgarriak Zurtoinak eta hostoak erabiltzen dira.
» Propietateak eta erabilpenak Landare diuretiko eta hepatikoa da.
Gibeleko gaitzak sendatzeko erabilia izan da Euskal Herriko medikuntza tradizionalean, haren zelulak babesten baititu. Likidoen erretentzioan ere erabiltzen da: aproposa da pixka eginarazteko eta gernu hodietako inflamazioei aurre egiteko. Kasu horietan, infusioan edo tinturan har daiteke. Infusioen kasuan, 40 gramo landare ur litro batean egosi behar da, eta egunean bi edalontzi edan bederatzi egunean. Tinturetan, berriz, 30 tanta hartu behar dira egunean hiru aldiz. Zaurietan, zaldarretan, erreduretan... zikatrizante eta eta antiseptiko moduan erabiltzen da, kataplasma
edo enplastoak ipiniz. Egunean bizpahiru aldiz ezarri behar da, nahi adina egunetan.
» Kontraindikazioak Udaberriko polen-alergia askoren eragilea da pareta-belarraren polena. Giltzurruneko gutxiegitasun kasuetan, kardiopatietan eta hipertentsio kasuetan, beharrezkoa da medikuaren kontrola. Iturria: Legorretako Udalak kaleratutako ‘Ez zela kajoi batean gordetzekoa’ liburua.
Bertsoa • Kate motzean 09 Iker Zubeldia Katarain • Unai Arnaz Imaz
2022ko apirilaren 15a • # 463
Gaiak hala dio
Kate motzean Unai Arnaz Imaz • Argazkilaria
«Nire oporretako leku kuttuna Alaska da» Iker Zubeldia Katarain
Gaia: Vicente eta Larrañagaren arteko aizkora apustua Neurria: Bederatzikoa, handiaren moldekoa, 6 puntuz Doinua: Iparragirre abila dela
Denek Vicente ipintzen zuten faboritoaren trazan gipuzkoarrak Larrañagaren sorpresaren esperantzan hura zan arnas hotsa enborra ezta txotxa ezpalak aidean dantzan apustu latza jokatu zuten Tolosako zezen plazan Egur txikitan hasi zan Mikel Iker joan zan haundira ustekabean biak batera heldu ziren lan erdira demaren azkenean bi miñutun aldean zakua Otsagabira lantegi hontan adar jotzeak garesti ordaintzen dira
HURRENGOA » Bertsolaria: Gorka Maiz Alustiza Gaia: Librea
Testua eta argazkia: Mikel Albisu
Paisaia eta natura argazkiak ateratzen ditu batez ere Unai Arnaz Imaz (Lazkao, 1977) argazkilari zaletuak. Argazkilaritza betidanik gustatu izan zaio, «baina nire lehen kamera reflexa digital garaikoa izan zen». Hainbat sari irabazi ditu: «Ez dut lehiaketa askotan parte hartu, eta jaso dudan sari aipagarrriena aurtengo Lemniskatako lehen saria da».
Abesti bat.
Festak gainean dira, kamerarekin ateratzeko ohiturarik ba al duzu?
Ezin bakarra aukeratu, 2 alabak jaio ziren egunak.
Ez, festetan gozatzeko aprobetxatu behar da, kamerarekin herrian ateratzea asko kostatzen zait.
Jaso duzun oparirik bereziena.
Ze zaletasun dituzu?
Noiznahi bidaiatzeko aukera izatea.
Bidaiatzea eta naturaz gozatzea.
Bizitzako plazer txiki bat.
Pelikula bat edo telesail bat El rio de la vida pelikula. Liburu bat. Argazkilaritzan inguruko Mountain Light, Galen Rowell-ena. Musika talde edo abeslari bat.
Denbora librea izan lasai ibiltzeko.
Berri Txarrak.
Hertzainaken No Time For Love.
Oporretarako leku bat. Alaska.
Zer gosaltzen duzu? Cola Cao-a gailetekin, alabek bezala.
Kolore bat. Berdea.
Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.
Baleak ikusteko irteera bat.
Amets bat.
Goierriko txoko bat. Aralarko edozein txoko.
Lazkaon biziko ez bazina... Hiri bat izanez gero Vancouver, eta herri bat aukeratu behar izanez gero Alaskako Hope herria.
10 Erreportajea Zarraparraz taldea, rockaren zaindariak
# 463 • 2022ko apirilaren 15a
Erreportajea
ZARRAPARRAZ, ROCKAREN ZAINDARIAK Zarraparraz Urretxu eta Zumarragako rock zale talde batek osatzen du. Hilaren 23an Poligrafo Fest jaialdia egingo dute.
Testua eta argazkia: Asier Zaldua
M
usikaren historian estilo iraultzailerik izan bada, hori rocka da. Gaztetasunaren, indarraren eta bizipozaren sinboloa izan da urte luzetan, besteak beste. Azkenaldian pattal samar dagoela dirudi, baina Zarraparraz kolektiboak bizirik dirauen bitartean, rocka ez da hilko. Hilaren 23an Poligrafo Fest jaialdiaren zazpigarren edizioa egingo dute Urretxuko Gernikako Arbola plazan. Polybius, Tzar, Messura eta Tiburona taldeek joko dute. Zarraparraz duela zortzi urte sortu zuten. «Hasieran, kontzertuak Motz tabernan antolatzen genituen. Ondoren, parkeetara eta plazetara atera ginen. Urtero 30 bat kontzertu antolatzen genituen. Diru murrizketak zirela eta, ho-
rrenbeste kontzertu egiteari utzi eta bi jaialdi antolatzeari ekin genion: Poligrafo Fest apirilean Urretxun eta ZZ Rock urrian Zumarragan. Iaz hirugarren bat ere antolatu genuen, Tximista Fest, Zumarragako Izazpi auzoan. Extra bat izan zen», azaldu du Borja Aranburuk. Talde bakarreko kontzertuak berreskuratzea pentsatzen ari direla gehitu du Aranburuk. «Normaltasunera iristen garenean, beharbada talde bakarreko kontzertu txikiren bat ere antolatuko dugu. Izan ere, erantzun ona izaten zuten».
Balorazio positiboa Gustura daude zortzi urte hauetan egindako ibilbidearekin. «Kontzertuetara, herriko jendeaz gain, inguruko herrietako jendea egortzen da: Legazpitik, Beasaindik, Lazkaotik... Beti dago hobetzeko aukera, baina gustura egoteko moduan gaude», azaldu du Gaizka
Oiartzabalek. «Esan bezala, hasieran egun baino kontzertu gehiago antolatzen genituen. Kontzertu gutxiago antolatzen ditugunetik, jendeak gehiago eskertzen du gure lana. Are gehiago, pandemiaren ondoren. Jendea kontzertuez gozatzeko irrikatan dago», gehitu du Jon Serranok. Pandemian zehar ez zuten ekitaldirik bertan behera utzi, baina kontzertu batzuk streaming bidez izan ziren. «Zortea alde izan genuen. Guk ZZ Rock egin eta astebetera ordiziarrek Ordiziarrock bertan behera utzi behar izan zuten». Urte hauetan guztietan, musikaz gozatzeaz gain, lagun asko egin dituzte. «Inguruko jaialdietako antolatzaileak eta talde askotako kideak lagunak ditugu jada. Elkarkidetzari esker, gure kabuz ekartzerik izango ez genituzkeen taldeak ekarri ahal izan ditugu. Elkarkidetza geroz eta garrantzitsuagoa da, geroz eta jende gutxiago baitago lan egite-
Erreportajea 11 Zarraparraz taldea, rockaren zaindariak
2022ko apirilaren 15a • # 463
ko prest. Jendeak ondo pasatu nahi du, ez lan egin. Hemen ere, bospasei gara lanean aritzen garenak», azaldu du Oiartzabalek.
Rocka ez da hil
Zarraparraz taldeko Iñigo Igartza, Borja Aranburu, Gaizka Oiartzabal, Jon Serrano eta Javi Alonso, Urretxuko Motz tabernan.
Zenbaitzuk rocka hil egin dela diote, baina Zarraparrakoak ez dira iritzi horretakoak. «Azkeneko ZZ Rock jaialdira jende asko etorri zen. Eta gazteak ere etortzen dira», aipatu du Aranburuk. «Rocka ez da hil. Gure jaialdietara beti etorri da jende asko. Batzuetan batez besteko adina altu samarra izan da, baina gazteak ere reggaetoia ez diren gauzak entzuten hasi dira. Edo beharbada gu asko zahartu gara eta horren gazteak ez direnak ere gazteak iruditzen zaizkigu...». Adin eta gustu ezberdineko jendearentzako egokiak diren taldeak ekartzen saiatzen dira. «Gehienetan, Borja eta Gaizka dira taldeak aukeratzeaz arduratzen direnak. Iaz talde bat aukeratzen utzi zidaten eta betirako gustura gelditu nintzen», dio Serranok txantxetan. «Aurtengo Poligrafo Festeko lau taldeak nik lotu ditut eta Borjak ez duela bakar bat hautatu leporatu dit. ZZ Rockekoak berari utziko dizkiodala esan diot. Ondo moldatzen gara», aipatu du Oiartzabalek. Taldeak, jendea askoren gustukoak izateaz gain, ezin dira garestiak izan. «Asko kobratzen duen talde bat ekartzen badugu, bi bakarrik ekarri ditzakegu. Merkeago bat ekartzen badugu, beste bi edo hiru ekartzeko aukera dugu», azaldu du Aranburuk.
Aurtengoa, «arraroa»
Urtero bi jaialdi antolatzen dituzte: Poligrafo Fest Urretxun eta ZZ Rock Zumarragan Aurtengo Poligrafo Festeko taldeak elkarren ezberdinak dira, eta hala, publiko ezberdinengana heltzea espero dute
Aurtengo Poligrafo Fest jaialdia orain arteko «arraroena» dela dio Oiartzabalek. «Estiloa aldatu dugu. Normalean egiten dugun horretatik irten egin gara. Tiburona taldeak orain arte ekarri ditugun taldeen antz handi samarra du, baina Messura ezberdina da eta Tzar zer esanik ez...», azaldu du. «Tzar Hezurre Fest jaialdirako egokia da», gehitu du Aranburuk. «Aurtengo lau taldeak elkarren ezberdinak dira eta horrekin publiko ezberdinengana heltzea espero dugu». Askotan ezin dituzte nahi dituzten taldeak ekarri. «Batzuk ezin dira etorri, beste batzuk ez dute erantzuten edo berandu erantzuten dute... Hasieran pentsatzen duzunetik lortzen duzunera al-
VII. POLIGRAFO FEST Jaialdiaren zazpigarren edizioa Urretxuko Gernikako Arbola plazan izango da. Hilaren 23an, 19:00etan hasita. Lau taldek joko dute.
» 19:00: Polybius Zestoako talde honek pop musika jotzen du. Taldeko kideetako bat, Raul Olaizola, Urretxun bizi da egun.
» 20:20: Tzar Lazkao-Hondarribiako talde honek stoner-hardcore musika egiten du. Bi disko grabatu ditu Mikel Anestesiarekin. «Talde kañeroa da. Normalean rockeroagoak ekartzen ditugu».
» 21:50: Messura Indie musika jotzen duen talde hau Logroñokoa da. David Burgui urretxuarra taldeko kidea da. «Poligrafo Fest jaialdian jo nahi zutela esan zigun eta tokia egin diegu, noski», azaldu du Oiartzabalek.
» 23:30: Tiburona Tiburona Madrilgo neska talde batek osatzen du. «Beste hiru taldeak baino rockeroagoa da. Nahita aukeratu dugu neskez osatutako talde bat».
dea egon ohi da. Aurten ere hori gertatu zaigu. Tatxers eta Gailu ekarri nahi genituen eta, azkenean, ez bata eta ez bestea». Serranok duela bi urte bete zuen bere ametsa. «The Unfinished Sympathy taldea ekarri nahi nuen eta ekartzea lortu nuen», azaldu du. «Iaz Bad Manners ekartzen saiatu ginen, baina aurrekontuak ez zuen horrenbesterako ematen. Baina duela urte batzuk Deltonos ekartzea lortu genuen. Sekulakoa izan zen, nahiz eta euria egin zuen. Moonshine Wagon ere hemen egon ziren. Ekarri genituenean ez ziren egun bezain ezagunak», gehitu dute Aranburuk eta Oiartzabalek. Zortzi urtetan dozenaka kontzertu antolatu dituzte eta horietako asko gogoangarriak izan dira. Aipatutako talde horietaz guztietaz gain, Sex Museum, Nuevo Catecismo Catolico, Los Chicos eta Northagirres taldeek jo dute Urretxun eta Zumarragan, besteak beste.
12 Erretratua Irudi baten istorioa
# 463 • 2022ko apirilaren 15a
Erretratua
ASTE SANTUKO OROITZAPENAK
Julen Telleria Segura
U
me-umetan hasten dira Aste Santuko oroitzapenak nire garaiko segurar gehienongan bezala. Kontzientzia handirik oraindik izan gabe, aingeru jantzi ninduten, argazkian ikusten den eran, elizan egonaldi luze baten ondoren Pakori eskutik hartuta formal-formal kalean zehar. Garai hartan, orain ez bezala, bakarrik mutikoak janzten ginen aingeru eta trajea lortzea guraso gehienek nahi izaten zutenez, ez zen erraza izaten berau lortzea.
Nazareno ondoren Hurrengo pausua nazarenotan eman nuen. Hura izaten zen ilusioa! Prozesioa bukatu ondoren, ilaran jarrita, Joxe Prontxiok duroa ematen baitzigun partaide guztioi. Hemen ere, aingerutan bezala, mutikoak bakarrik janzten ginen eta kasu honetan denontzat adina traje egoten zen. Gogoratzen naiz egurrezko gurutzearekin nola ezpatatan jolasean ibiltzen ginen, eta Lastalako gizonak aten-
Eskuinean, aingerutxo jantzita nago, Pakori eskutik helduta. Julen Telleriak utzia
tzioa eman orduko berriro nola ilaran jartzen ginen. Ez dakit Aste Santuen ondorioz den edo, baina gure artean ohikoa da «hi haiz hi nazarenoa!» esamoldea, xelebre antzekoa den jokaera adierazteko.
Txistulari taldean eta koruan Bi edo hiru urteren ondorenean , komunioa egin ondorenean, nire lagunek monagillotarako pausua eman zuten, eta ni aldiz txistulari hasi nintzen. Aurreneko urtetan udaletxetik elizara bidean Hilleta Doinua joaz eta urteak pasa ahala «haundiagoekin» batera Alostorrea eta Gernika joaz prozesio osoan. Hainbat urtez jo ondoren berrikuntza garrantzitsu bat izan genuen txistulariok: bereziak bezain beroak ziren traje batzuk egin zizkiguten, hura dotorezia! Hamaika kale buelta emandakoa naiz Joxemariren gidaritzapean, eta ez dut gogoratzen sekula berarengandik hitz bat aurrekoa baino fuerteagorik. A ze pazientzia! Urteak pasa ahala , ordea, nire lekua koruan aurkitu dut eta horixe da gaur
egun prozesioan egiten dudan ekarpena.
Soldadu erromatarren atzetik Garai haietako gogorapen berezien artean, gogoan dut soldadu erromatarren kapitainak sortzen zuen errespetua eta nola ume guztiak elizkizuna bukatu zain egoten ginen, soldaduen atzetik martxa bizian udaletxera bidean korrika joateko. Baita ere, arratsaldeetan ikastolatik aterata eliza barruan Kalbariotara nola joaten ginen, egonaldiak eginez eta kartoi zaharkitu bateko 14 egonaldiak abestuz elizari buelta ematen genion. Eta bijilia ere egiten genuen bai. Ostiraletan ezin zen haragirik jan. Zergatia zein zen gehiegi ulertu gabe egiten genuen.
Naturaltasunez Seguran gure garaikideek Aste Santua eta prozesioa naturaltasunez egin izan dugu, ez dugu zalantzan jarri beste era batean izan zitekeenik ere. Gaur egun kontuak bestelakoak dira.
Gaztejira 13 Adur eta Mikel Barandiaran • Josune Gil
2022ko apirilaren 15a • # 463
«Lagunak, gehienetan, musean aritzen gara» ADUR ETA MIKEL BARANDIARAN MURUA • Muslariak
JOSUNE GIL
Ezkerreko eserlekutik @JosuneGil
Testua eta argazkia: Aitor Garmendia
A.B.: Emaitzak ez du jokoa islatzen.
Espero zenuten maila eta partaide kopuru hori? A.B.: Nik, bai. M.B.: Lurralde batzuetatik partaide gutxi joan zirela iruditu zitzaidan. Bizkaitik, soilik, hamar bikote joan ziren adibidez. Bestalde, Gipuzkoatik zein Nafarroatik 32 bikote joan ginen bakoitzetik. Zifra politak dira. Gipuzkoako txapelketan ere ia ehun bikote elkartu ginen.
Tartean, gazte asko? M.B.: Adineko asko zeuden, baina gazteak ere dezente. Batez ere, Gipuzkoako txapelketako finalean. Euskal Herrikoan, gutxiago. Gazte gehiago animatzea gustatuko litzaidake.
Zuek nolatan hasi zineten musean?
E
uskal Herriko Mus Txapelketan parte hartu berri dute Adur eta Mikel Barandiaran Murua anaiek (Ataun, 2002 eta 2000). Ataungo kanporaketa irabazi eta Gipuzkoako txapelketan onenen artean amaitu ostean, Baigorrin ospatutako probarako sailkatu ziren.
Zer moduzko esperientzia izan da Euskal Herriko txapelketa? Adur Barandiaran: Emozionantea izan zen. Nik, behintzat, oso ondo pasa nuen. Mikel Barandiaran: Hasieran ez genuen espero horren urrutira heltzea. Sari bat izan da.
Emaitza aldetik ere, gustura? A.B.: Ez, ez zitzaigun saio ona atera. M.B.: Zortea ere ez genuen lagun izan. Partidetan tanto asko lortu genituen, baina ez genuen bukatzen jakin. Emaitza aldetik txapelketa txarra izan zen, baina esperientzia ona. Lehen aldia genuen txapelketan, beraz, esperientzia falta ere nabaritu genuen.
M.B.: Nik hamabi bat urterekin ikasi nuen musean, Sorian oporretan geundela. A.B.: Aitak irakatsi zigun. M.B.: Gerora, udako gauetan, lagunak elkartu eta musean jokatzen hasi ginen Ataunen. Txapelketa asko ez ditugu jokatu, baina lagunartean asko aritzen gara. Arratsaldeetan elkartzen garenean, gehienetan, musean aritzen gara.
Ataunen, beraz, badago zaletasuna. Herriko kanporaketa zuek irabazi zenuten. M.B.: Bikote gehien bildu zituen kanporaketan izan zen, 26 bikoterekin. Eta, bai, guk irabazi genuen.
Hortik Gipuzkoako finalera. M.B.: Bai, Seguran. A.B.: Lau partida jokatu eta hiru irabazi genituen. Ia ehun bikotetik, zortzigarrenaren eta hamaseigarrenaren artean sailkatu ginen. @adurbara
@mikelbara
Elkarrizketa osoa: www.goiberri.eus
Negu guztian afaldu gabe
D
uela gutxi, aktore batek Twitteren argaltasunaren, loditasunaren eta bakoitzaren autoestimuan gorputzaren formak duen garrantziaren inguruan eztabaida zabaldu zuen. Konkretuki, negu guztian afaldu gabe egon dela zioen, eta orain uda gertu egonda, «lan» hori galdu egin duela, azken boladan gehiegi jaten ibili delako. Erantzun asko jaso zituen, askok ulertzen ziotela esaten zuten, beste askok «oso ondo dagoela», zenbaitek hobe dela gosaririk ez egitea... Eta azkenengo batzuk, ordea, gogorarazten zioten 700.000 jarraitzaile izanda (gehienak emakume gazteak) oso arriskutsua dela horrelako mezuak botatzen ibiltzea. Arrazoi dute portaera hori kritikatu dutenek, hasteko zer delako ondo edo gaizki egotea? 4 kilo gutxiago pisatzea, gosea pasatzen dugun bitartean? Beste alde batetik, intentzioa ziurrenik ez zen munduko txarrena, baina askotan intentzioaren aitzakiarekin gauza asko pasatzen uzten ditugu. Eta ez legoke gaizki garaiz zuzentzea, onartuz mezu horien arriskua. Eta baita ere arriskutsuak izan daitezkeela honelako portaerak 20 emakume gaztetatik batek elikadura-nahasmenduren bat duen estatu batean. EHUk egindako ikerketa baten arabera, 100 kasu berri inguru diagnostikatzen dira urtero Gipuzkoan.
14 Ibiltari Ordiziako hegoekialdeko bira, Oianguren inguratuz
# 463 • 2022ko apirilaren 15a
Ordizia hegoekialdeko bira
OIANGURENGO NATUR EREMUAREN ERTZAK EZAGUTUZ Testua eta argazkiak: Iñaki Gurrutxaga
Oianguren parke barrenera erabat sartu gabe, ingurumari horretan dauden bide eta bidexkak ezagutu daitezke bira honetan, Zearretik igoz eta Okorrotik jaitsiz. San Joan auzoko Zabale baserri aldera eginez luza daiteke ibilbidea.
E
z da ariketarik errazena izan Ordiziako mugetatik gehiegi urrundu gabe –edo ia atera gabe– ibilbide bat egiteko aukera topatzea. Iparraldera joz gero, Murumendi aldera, itzulinguru bat egiteko itxurazko biderik ez, eta gain horietan ekialdera zein mendebaldera joz, denbora gutxian Beasaingo edo Itsasondoko lurretan sartu behar. Berdin kaleko paseo bat eginez gero ere. Hegoaldera du Ordiziak bere natur eremurik ezagunena, Oianguren, baina harako bidea ere labur samarra sumatzen zenez, itzulinguru bat egitea izan da Ordiziako Mendizaleak taldeko Juan Mari Garmendiarekin hitzartutakoa. Oianguren parkearen ertzak ezagutzeko aukera ematen du Ibiltari honek, Zearra aldetik igoz eta Okorro aldetik jaitsiz. Eta ibilbidea are gehiago luzatzeko nahia hartuta, Arama-Itsasondo aldera jo daiteke, San Joan auzoaren goenean dagoen Zabale baserri dotorea ezagutzeko. Aramaren eta Altzagaren ondoren, lur azalerarik txikiena duen Goierriko hirugarren udalerria da Ordizia (5,65 kilometro koadro). Lekurik garaiena Odetagoena da (729 m.), ipar-mendebaldean, Murumenditik gertu; baxuena San Joan auzoan, Itsasondorekin mugan,
130 metrora. Eta bien erdibidean, Etxazpi-Putzuaran (328 metro), hegoekialdera, Lazkaorekin eta Zaldibiarekin mugan. Horixe izango da ibilbide honetako punturik gorenena. Abiapuntu modura, bi aukera: Plaza Nagusia bat, eta Altamira auzoa bestea. Paseoaren ondoren norberak izan dezakeen asmoaren arabera bat edo beste aukeratu daiteke. Kasu honetan, bigarrena.
Mallutz barrenetik Sagastitxikira Altamira auzoaren ertz batean hasten da ibilbidea, Ordiziako Mallutz industrialdearen gainean dagoen oinezko bidean. Ezker aldera duen basoaren toponimotik datorkio izena industria pabiloi multzo horri. Beste aukera Altamirako putzura jo eta zuzenean Oiangurenhaundi baserrira igotzea zatekeen, baina helburua inguratzea denez, 10 minutuan suhiltzaile parkera eta Sasietaren Garbigunera ematen duen bideari ekitea izan da erabakia. Goierri Eskola eskubitara dela, espaloitik eskolaren goiko aparkalekura iristen da. Leku honetan azti ibiltzea komeni da. Soldatzaile baten irudiari erreparatu behar zaio, eta haren ondoan dauden eskailerei heldu zeharbidearekin jarraitzeko. 30 eskailera igo, eta Zearra zelaia dago.
Goierri Eskola ondoan dauden 30 bat eskailerak igoz joaten da Zearra izeneko eremura, eta handik, Sagastitxikira Okorro edo Okorroaldea 1538tik dokumentatuta dago, eta hiru zatitan banatzen da: goikoa, erdikoa eta behekoa
Garai batean bai akaso, baina gaur egun bide hori jende askok ez duela erabiliko uste du Garmendiak. Bidezidorra nabarmena da, eta hari segitu besterik ez da egin behar. Eskubitara, Aizkorri parez pare, eta bertan, behorrak larrean. Sagastitxiki bistan dela, hara sartzeko pasabidea bilatu behar. Bistara hiru sarbide daude, baina hirugarrena aukeratu behar da, argindar zutabearen ondokoa. Sagastian sartuta, bitan egiten du zidorrak. Eskubikoak, Oianguko fut-
Ibiltari 15 Ordiziako hegoekialdeko bira, Oianguren inguratuz
2022ko apirilaren 15a • # 463
KONTUAN HARTZEKO » Kasko historikoa Abiapuntu-helmugatzat Plaza Nagusia hartzen bada, merezi du kasko historikoan barrena itzuli bat ematea, bertako eraikin historikoak ikusiz. Herriko historiaren informaziorik osatutena D’elikatuzen zentroan dute (delikatuz.com).
Juan Mari Garmendia, Putzuarandik gertu, Ordizia-Lazkao-Zaldibiako mugan. Ezkerrean, Ordiziaren ikuspegia eta Zabale baserria.
bol zelaira ematen du, ezkerrekoak parkearen goenera. Hango iturrian tragoxka bat egin, eta Oiangurentxiki baserrira ematen duen bide ezaguna hartu behar da. Behin hara iristean, GR arrastoei segika eta basoan murgilduz, hamar minutu eskasean iristen da ibilbideko puntu gorenera, Aralar mendia begi bistan dela. Metro batzuk aurreraxeago dago mugarria, hesola baten kontra erdi ezkutuan. Lasai joanda, ordubetean egiten da igoera.
Okorrogainetik jaitsiera Altamiratik Lazkaomendira doan hormigoizko bidean bost minutu egin behar dira behera Okorro aldera egiteko. Seinalerik ez dago, baina bidea argia da eskubitara. Ezkerrera eginez gero, Oiangurentxikira iristen da. Okorrogaineko bidea erosoa da oso, eta Aralarren ikuspegi ederra eskaintzen du. Bidean zakur txabola batzuk, eta ezer gutxi gehiago. Bidegurutze moduko batera iristean, ezkerreko bidezidorrari heldu behar zaio, eta behera jarraituz, Ordiziako herrigunea nabari da. Ez ohiko begiratokia, inondik ere. Pare-parean, goian, Aramako Artsuaga baserria. Jakintza Ikastolaren sarreran bertan bukatzen da mendi-bidea. Hortik Alta-
» Oianguren parkea
mirara jaitsita amai daiteke ibilbidea nahi izanez gero, baina Majori kiroldegiaren gainetik, eta Orkli kooperatibaren parean dagoen Txindoki etxaldera eginez, Arama aldera egin daiteke. Horretarako, Zaldibiara doan errepidea gurutzatu behar da, eta Amundarain erreka igarota, Aramako lurretan sartu. Jende askoren pasealeku da bide hori, erosoa, egutera. Aramako bidegurutzeko mendi magalean egiten ari den egokitzapen lanengatik ez balitz –pasealekuaren bukaeran–, haraino joan, Iribasko errota ikusi eta Itsasondoko herri sarreratik San Joan aldera jotzea zen asmoa, baina ezin. Hortaz, Aramako Aiestabeltza baserriaren parean behera egin, nazional zaharra eta N-1 autobidea gurutzatu, eta San Joan auzoko etxebizitza berriak gurutzatu ondoren, Ordizia-Itsasondo mugan dagoen San Joan ermitara iristen da. Goenean ageri da Zabale baserri-dorretxea, Gipuzkoako garrantzitsuenetako bat. Aldapa pikoa igo behar da hara iristeko, baina merezi du. Barrenean pasabide bat du, eta haren bukaeran iturri bat, makina bat ordiziarrei edaten ematen diena. Bost-hamar minutuan iristen da herrigunera, inguruan egindako etxebizitza berrien artean ibiliz.
Ibilbide hau Oianguren parkearen bihotzean murgiltzen ez bada ere, bidean zertxobait desbideratu eta hamaiketakoa bertan egitea izan daiteke aukeretako bat. Gaur egun, itxita dago Oiangurenhaundi baserria, urte batzutan taberna-jatetxe zerbitzua eman duena. Barrenean zein goenean iturriak ditu parkeak.
» Leku izenak ikasteko Urriak dira Ordizian dituen natura inguruak, baina landalan bikaina eginda, Ordiziako leku-izenak liburuan daude jasoak ibilbide honetan zekarkatutako hainbat muino, zelai eta zeharbideren izenak.
» Zabale baserri-dorretxea Mudejar erako dorreak egiten du berezi Zabale. 2008ko abuztuaren 7an tximista batek dorrea jo eta kalte handiak eragin zituen. Bertan bizi diren lau familiek konpondu zuten, berezko arkitekturari eutsiz.
FITXA TEKNIKOA • Iraupena: Bi ordu eta laurden • Luzeera: 8 kilometro • Desnibel metatua: 500 metro • Zailtasun teknikoa: Erraza
16 Eszena Goierriko kultur plaza
# 463 • 2022ko apirilaren 15a
Aste Santurako eskaintza
Dantza Oihane Vicente Dantzaria
Oholtzan gozatzeko neurria
A
ze gorputza duen» entzuten dugunean denok dakigu zein gorputz motaz ari garen hizketan. «Gizenegia zaude dantzaria izateko». «Ez dugu zure neurriko jantzirik. Jantzi berezi bat egin beharko dugu zuretzako». «Kontuz, puskatu egingo duzu. Ez zara sartzen. Ea argaltzen zaren». «Argaldu egin zara, orain ez gizendu. Oso guapa zaude». «Begira zenbat argaldu den. Gehiegi. Gaixo dagoela ematen du. Lehen hobeto zegoen». Zein da egia? Gizen egia edo argal egia? Noren begia da begiratzen duena? Nork ezartzen ditu dantzari izateko neurriak? Nor sartzen da oholtzako neurrietan? Norenak dira oholtzara igo behar garen bakoitzean, gure buruetan bueltaka hasten diren ahots horiek? Oholtza gainean modu askean gozatzen uzten ez diguten horiek. Jendaurrean dantzan gaudenean ere edertasun kanonetan sartzen ez garela gogorarazten digutenak. Gure antzoki gogokoenean gaudenean ere, gainean dugun tela zati hori janzteko izan ditugun elkarrizketa deseroso, beldur, lotsa eta beste zenbait buruhaustek gure dantzan eragina dute. Konfiantza falta sumatzen zaigu, auto-estimua ez delako gurekin oholtzara igotzen eta besteen begiradapean gaudelako etengabe. Txikitatik entzun ditugulako gure gorputzaren inguruan eskatu gabeko iritzi, kritika edo irainak. Benetan, nahikoa da, oholtza gainean ere dantzaz gozatzera igotzen garen edo edertasun kanon batzuetan sartu nahi duten gorputz batzuk besterik ez garen pentsatu behar dugu. Ez ditugu aukera asko oholtzara igotzeko, eta egiten dugunean, gozatu beharrean, gure gorputzarekin borrokan jarraitzen dugu. Irudi bat baino askoz gehiago gara eta gure gorputzak gozamenerako iturri dira. Dantza dezagun gure alde.
Urrutira joan gabe ere badago zer egin eta ikusia
G
oierriko turismo eragile, museo eta interpretazio zentroek eskaintza zabala prestatu dute aurten Aste Santuari begira. Pandemiaren eraginez bi urtez egin ez diren Ordiziako Artzain Eguna eta Segurako Aste Santuko prozesioak egingo dira aurten. Lehena apirilaren 20an izango da, eta bigarrenak Ostegun eta Ostiral santuz, apirilaren 14 eta 15ean. Goiturreko bazkide diren museo eta interpretazio zentroek esperientzia gastronomikoak eta bisita gidatuak eskainiko dituzte Aste Santuan nahiz Pazko astean. Informazio gehiagorako: goierriturismo.com. Goierri garaiko turismo eskaintza bateratzen duten Urola Garaia Turismoak ere agenda oparoa dakar datozen hamabost egunetarako. Ezkioko Igartubeiti baserri museoak bisita gidatuak eta sagar zukua egiteko esperientzia ditu aukeran. Mirandaolako Burdinola hiru egunez jarriko dute martxan (apirilak 15, 17 eta 24), hiru txandatan. Chillida lantokia, Igaralde Ogiaren museoa eta 1950eko Eskola ere zabalduko dituzte egunotan. Urretxun, Iparragirreren QR bidezko ibilbidea egin daiteke modu librean, eta Zumarragako Antioko baseliza hilaren 19an ez beste egunetan zabalduko dute. Antioko intepretazio zentroa ere ia egunero egongo da zabalik. Informazio gehiago: urolagaraia.com.
Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak
2022ko apirilaren 15a • # 463
Ekonomia Irantzu Amundarain • Zuzenki (Lazkao)
Lan erreforma
E
spainiako boletin ofizialean, 2021eko abenduaren 28an, 32/2021 errege Lege-dekretua argitaratu zen. Errege Lege-dekretu honek enpleguaren egonkortasuna bermatzeko eta lan merkatua eraldatzeko premiazko neurri berriak erregulatzen ditu. 2021ko abenduaren 31n sartu ziren indarrean neurri gehienak; lan kontratu berriei dagozkien aldaketak berriz, 2022ko martxoaren 30ean, eta bitartean, kontratu «zaharrak» jarraitu dute indarrean. Erreforma honen helburuetako bat kontratuen aldi baterakotasunarekin amaitzea da. Horregatik kontratu bat egiterako garaian, arau orokorra, hasieratik behin-betiko kontratua edo kontratu mugagabea egitea izan behar da. Dena den, salbuespen gisa eta kasu konkretuetarako onartzen dira oraindik aldi baterako kontratuak. Hainbat aldaketa izan dira lan kontratuetan. » Obra edo kontratu zerbitzuak desagertu dira. Orain arte hain erabiliak izan diren kontratu hauek batez ere sektore batzuetan, jada ezin dira erabili. » Formakuntza kontratuak: Ikas-ekinezko prestakuntza kontratua: Soldatapeko lana eta formakuntza konpatibilizatzen ditu.3 hilabeteko gutxieneko iraupena izan dezake eta 2 urtera arte luza daiteke gehienez. Lehengo urtean jar-
dueraren %65 lanean egingo da eta %35 formakuntzan. Bigarrengoan, %85 lanean eta %15 formakuntzan. Praktika profesionala lortzeko prestakuntza kontratua: Sei hilabetetik urtebetera arteko iraupena izango du. » Aldi baterako kontratuak: Ustekabeko igoerak eta aldi baterako desoreka dakarten jardueraren gorabeherak konpontzeko kontratuak: Hauek gehienez sei hilabeteko iraupena izango dute eta hitzarmenak baimenduz gero, urte bat arte luzatu ahal izango dira. Noizbehinkako egoerak, aurreikusteko modukoak eta iraupen laburrekoak eta mugatuak diren lanak egiteko kontratuak: Urte naturalean ezingo dira 90 egun baino gehiago lan egin kontratu mota honekin. Garrantzitsua aldi baterako kontratuetan, langile bat 24 hilabeteko epean
18 hilabetetik gora kontratatuta egon bada, lanpostu bererako edo desberdinerako, enpresa berdinean edo enpresa- talde berarekin, bi edo kontratu gehiagorekin, zuzenean edo ABLEen bidez, langile horri kontratu mugagabea edo behin-betikoa egin beharko zaio. Gauza bera gertatuko da, langilea, jada okupatua egon den lanpostu bat betetzeko kontratatzen bada. Lan postu hori 24 hileko epean 18 hilez okupatua egon bada, langile berriak epe horiek bete ez arren, bere kontratuak mugagabea izan beharko du momentua iristean. Ordezkapenerako kontratuak: Gehienez 15 egunez, ordezkatuaren eta ordezkoaren aldi bereko prestazioa baimentzen da. Oporrak ordezkatzeko aldi beterako desoreka dakarten gorabeherak konpontzeko lan kontratuak erabiliko dira. » Aldizkako kontratu finkoa: 1) Urteko lanetarako edo sasoiko ekoizpen jarduerei lotutako lanetarako hitzartuko da, edo aldizkako prestazio lanetarako. 2) Enpresak bere ohiko jarduerak gauzatzeko merkataritzako edo administrazioko kontratuak gauzatzen dituenean ere, kontratu hauek egin ahalko dira. 3) Era berean, ABLE baten eta lagatzeko kontratatutako pertsona baten artean egin ahal izango da. Kontratazio berrien kasuan, esanguratsua da baita ere, 30 egun baino iraupen txikiagoko kontratuak zigortuak izango direla eta gizarte segurantzan errekargua izango dutela.
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian
# 463 • 2022ko apirilaren 15a
Komikia
Aliritzian Monika Arratibel Irakaslea
Sinesmenak
A
teoa, zentzu zabalean existentziaren ukatzea da. Jainkorik ez dagoela sinestea, alegia. Teismoak dio gutxienez jainko bat existitzen dela. Agnostikoek berriz, zenbait ideia metafisikoen egiazkotasuna, jainkoaren existentzia esaterako, ziurtatzea edo ukatzea ezinezkoa dela baieztatzen dute. Agnostiko batek jainkoaren existentzia ez du baieztatzen ez eta ezeztatzen ere, eta beraz, erabateko zalantza dauka. Ni ere zalantzaz beteta bizi naiz, baina ikasturtearen bilakaera ikusi eta izan ditugun zubi eta opor egun exkaxen ondoren, garbi daukat, ni fededuna naizela. Bakazionismoan fede osoa duena. Beharrak hala deituta, diren santu guztiei otoi egingo diet opor egunak emango badituzte. Gasteizko Eskola Publiko eta akonfesional bateko zuzendaria naiz, sinesmen oso anitza dugu gure eskola komuni-
tatean. Baina guztiok, (guraso baten batek ez ezik) gustura hartuko ditugu Aste Santuko oporrak eta baita Prudentzio Deuneko aste osoa ere. Mundu honetan, santuak baino etsai gehiago daudelakoan nago, oporrei izena aldatzen edo hasi beharrean izango gara berehala. Bakazionismoan ez ezik, bizia bakarra dela sinesten dut. Gaur eman daitekeen laztanik ez dut biharko uzten eta opor egunekin ere halaxe egingo dut. Xabier Letek zion: «Sinisten dut hartuko nauen lur hortatik landare berriak sortuko direla. Sinisten dut egun batean hilko naizela, hutsean eroria, ezerezean amildua, hauts bihurtuko naizela. Sinisten dut harHil artean ahalik eta tuko nauen lur hortaondoen bizitzen tik landare berriak saiatuko naiz, opor sortuko direla». Hori egunen fededun dena sinesten dudanez, nire hautsak hasutsu izango naiz rrotzen diren lur horretatik landare indartsu, koloretsu eta biziak ateratzea nahi nuke. Hortaz, hil artean ahalik eta ondoen bizitzen saiatuko naiz, opor egunen fededun sutsu izango naiz orain eta beti, gizaldi eta gizaldietan. Amen.