zk. 460 2022ko martxoaren 25a www.goiberri.eus
Iritzia Iñaki Dorronsoro Plazaola. Gerrak
03
Elkarrizketa
10-11
Juanma Hurtado: «Izarrek eta Eguzkiek ez didate loa galarazten»
Garapena
Berrabiarazi proiektua Ordizian: txikitik eragiten etorkizunerantz
LANKIDETZARAKO FAKTORIA Biziola proiektu kooperatiboak bazkidetza kanpaina abiatu du
14-15
04
02 Publizitatea # 460 • 2022ko martxoaren 25a
Iritzia 03 Iñaki Dorronsoro Plazaola • Erretiratu aktiboa
2022KO MARTXOAREN 25A
# 460 Argitaratzailea:
Itzain
Gerrak
Goierriko Hedabideak SL
Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga
Kudeatzailea: Josu Iñigo
Erredakzio-burua: Loinaz Agirre
Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)
Banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.
Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.
Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus
Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus
Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus
Bezero arreta, harpidetzak: 943 30 30 35 hitzakide@hitza.eus
Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Andoni Mikelarena
Z
ergatik aritzen da jendea bihurtu dira. II. Mundu Gerraren borroka hilgarri eta sunondoren, aurrerapenaren eta zitsitzaileetan? Ez da galbilizazioaren desilusioa garatzen dera berria, baina badijoan zen heinean, Rousseauren rudi oraindik ez dagoela erabaikuspegia nagusitzen joan da. teko erantzunik. Ez da erraza baErligioa, progresoa edo zibilisoa zuhaitzen artean ikustea, bazazioa bezalako hitz eta printzitipat propaganda laino zerratua Iñaki Dorronsoro Plazaola pio ideologikoak erabili izan dira Erretiratu aktiboa dagoenean. Ia-ia topiko batzuk beti gerrak zuritzeko. Demokrabesterik ez ditugu erabiltzen. zia edo segurtasun arriskua beHobbesentzat antzinako gizalako hitz potoloak erabiltzen zakiaren natura-egoera, segurAzken gerra honek dira biztanlegoa batu eta eskalatasuna eta ospea lortzeko gerra da militar bat abian jartzeko. Ataungo amonaren Zeinek eta liskar odoltsu endemikoaresinistu dezake Ukraina esaldia gogorarazi bezalako herri pobre eta estatu na zen. Guztiak guztien aurkako dit: «Ao isilik gerrak bizitza pobre, nazkagarri ustel bateko askatasun haizeek eta motza egiten zuen. Estatua Kremlina ikaratu dutenik? i beltza!» esan sortu zenean jendea baldintza Azken gerra honek Ataungo omen zion beleak amonaren hauetatik erreskatatua izan esaldia gogorarazi dit: zozo beltzari Ao isilik i beltza!, esan omen zion omen zen. Jendea behartzeko bela beltzak zozo beltzari. Estatu Estatuaren indarrak gutxienez batuar beleak eta errusiar zozoak barruko bakea betearazi zuen. Alderantziz, Rousseauren arabera, jatorrizko gi- ika-mika inperialista historikoari jarraia ematen zakiak, sakabanatuta eta harmoniatsu bizi omen dioten bitartean ukrainar birigarro, txepetx eta ziren, baliabide natural ugariri probetxua era ba- txatxangorriak egurra jasotzen, eta beraien bizitza ketsuan ateraz. Nekazaritza, hazkunde demogra- ahal duten moduan aurrera ateratzen. Giza-balioen ikuspuntutik, gerra pizten denefikoa, jabetza pribatua, klase banaketa, eta Estatuaren hertsaduraren etorrerarekin sortu ziren an beharrezkoa ez da gerra irabaztea, bakea lortzea baizik. Jendea ihesian eta hilotzak kalean gerra eta zibilizazioaren beste zorigaitz guztiak. Memoriak historia freskatzeko eta bakoitza ikusteak barneko erruki sentimenduak eta malbere tokian jartzeko balio du. XIX. mendean Euro- koak azaleratzen dizkigute. Errefuxiatuei, Ukraipako potentzien gailentasuna, eta zibilizazioaren natik edo Melillako hesiak gaindituta datortzeaurrerapenaren sinesmena gorenean zeudenean, nei, lagundu behar diegu. Bakearen aldeko nazioHobbesen ikuspegia nagusitu zen. Beraien arteko arteko mugimentua areagotu. Baina onberatasulehia inperialistak II. Mundu Gerra piztu zuen eta nek eta negar malkoek ez dezatela oztopatu beleEstatu Batuen gailentasuna ekarri. Geroztik, Eu- ak, zozoak eta beraien joko inperialistak garbi ropako inperio formal haiek merkatal inperio ikustea. Zezenak, betiko lepotik burua.
04 Sakonean Biziola, etorkizunerako ereiten
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
Erreportajea
BIZIOLA MARTXAN Ekonomia eraldatzailean oinarritutako Goierriko proiektu kooperatiboak aurkeztu du bere burua. Elikadura burujabetzan aurrera jotzea izango du lehenbiziko egitekoa, baina arlo gehiagotako erronkei ere erantzun nahi die.
Testuak: Aimar Maiz
B
eharrei erantzuteko proiektuak sortzeko gunea. Bizitzan beharrezko diren eremu sozioekonomiko guztietan bestelako ereduak sortzea. Zerbait egin beharrra. Biziola ekimenaren inguruan sustatzaileek esan dituzten esaldi batzuk dira horiek. Fabrika izango da, kooperatiba, irabazi asmorik gabea, gizarte ekimenekoa, herritarrek sortua eta garatua. Kokagune fisikoa Lazkaon izango du, Arruabarrena pasta lantegia zen pabilioietan, Hiribarrengo industrialdean. Baina eragin eremutzat eta plazatzat Goierri osoa hartuko du. Kontzeptua bera berria da, ekonomia eraldatzailearen korrontetik dato-
rrena. Azken urteetako krisi geopolitiko, ekonomiko eta are baloreenek ere bistari duten lugorria ongarritzeko nahitik sortu da Biziola. Elikadura burujabetzaren esparruan aurrerapausoak ematea jarri dute lehen lantzat. Olatukoop-eko Nerea Elias eta Ordiziako Goierriko Baratzeko Adolfo Masid Txisku izan ziren txinparta piztaile, duela hiruzpalau urte, nekazaritza ekologikoari buruzko jardunaldien harira. «Eliasek bertako ekoizleekin zerbait egiteko eskaintza egin zuen. Gero Axular Barandiaran gehitu zen. Ez genekien zer egin edo zer ez egin, baina denon artean ados jartzeko abiapuntu izan zen: Aitor Aranburu, Gorka Sasieta eta gehiago bazebiltzan nekazaritza ekologikoaren esparruan, baina ez zegoen koordinaziorik haien artean, eta denen artean proiektu komun bat jartzea pentsatu genuen», oroitu du Txiskuk.
500 Bazkide maiatzaren 14rako. Bazkide erabiltzaileak fisikoak eta juridikoak (herritar xeheak, gutxienez 50 euro urtean), erabiltzaile laguntzaileak (erakundeak, enpresak..., 1.000 euro) eta lan bazkideak leudeke.
100.000
euroko kapitala behar du Biziolak abiatzeko. Kooperatibaren %30 bazkide erabiltzaile fisikoek (herritarrak) osatuko dute, %30 bazkide erabiltzaile juridikoek (eragileak), %30 lan bazkideek (langileak) eta %10 laguntzaileek.
Sakonean 05 Biziola, etorkizunerako ereiten
2022ko martxoaren 25a • # 460
Aurkezpenak herrika, gaurtik aurrera
B
iziola proiektua zer den xeheki azaltzeko, ekimeneko ordezkariek aurkezpenak egingo dituzte Goierriko herri guztietan, baita hala eskatzen duen enpresa eta erakundeetan ere. Bazkide egiteko aukera ere izango da.
Zehaztutako aurkezpenak • Gabiria. Martxoak 25 (gaur), 18:00, udaletxean. • Itsaso. Martxoak 26, 18:30, Ganbara aretoan. • Arama. Martxoak 28, 18:30, udaletxean. • Legazpi. Martxoak 29, 18:00. • Zaldibia. Martxoak 30, 19:00, udaletxean. • Ordizia. Apirilak 6, 18:00, D’elikatuzen. • Idiazabal. Apirilak 6, 18:00, udaletxean. • Legorreta. Apirilak 6, 18:00, udaletxean. • Gaintza. Apirilak 27, 19:00. • Ataun. Apirilak 28, 18:30, udaletxean. • Urretxu eta Zumarraga. Apirilak 30, 11:00, Zelai Arizti ondoan.
Biziola Fabrikaren aurkezpena, martxoaren 12an, Lazkaon. Hurrengo juntadizo handia maiatzaren 14an egingo dute, kooperatibaren eratze batzarrean. Josune Zarandona
Goierrin lan egiten duten ekoizleak eta zer produktu mota daukaten zerrendatu zituzten, lehenbizi. 40 ekoizle elkartu ziren D’elikatuzeko lehen bileran, artean oraingo proiekturik ikusi ere egiten ez zenean. Momentu hartan ekoizle ekologikoak elkartzea zen helburua, hango eta hemengo hari albainekin sarea jostea. «Handia izan zen hori, egundoko lana baita halakoa lortzea. Arrakasta zen elkartzea bakarrik. Energia eta jende oso ona bildu zen. 58 urte beteko ditut uztailean, eta aspaldian ez dut ikusi izarrak horrela lerrokatzen», dio Txiskuk.
Gainbeheratik agroekologiara Ez da kasualitatea beharretatik aukera orain sortu izana. Gizarteak «astindu bat» behar duela sinistuta daude eragileak. Supermerkatu handien atzean dagoen ekoizpen, banaketa eta salmenta
eredua pikutara doala ikusi dute. «Ukrainako gatazkarekin, ekilore olioa nondik datorren jakin dugu, Gaztelakoa zela uste genuenean. Bertakoa eta ekoizpen ekologikoa, hori da beharrrezkoa. Sistema globalizatua goitik behera dator. Dena merkea nahi zen, atzetik zer zegoen begiratu gabe... Bien bitartean, hemen baserritarrek eta ganaduzaleek segitzen dute produzitzen, ez dira joan horiek. Biziola momentu onean iritsi da». Biziola Fabrikan kokatuko diren lehenengo bi proiektuetatik bat Bizigaia da, eta Astigoxo gozogintza bestea. Bizigaia proiektuko Intza Barandiaranek ere «ia kolapso egoeran» gaudela uste du. «Batetik, ikusten genuen lehen sektorea beheraka doala eta zaharkituta dagoela. Bestetik, kanpoko kontsumo eta erregaiekiko menpekotasun handia daukagu».
Sorburuko kezkari erantzunez, elikadura burujabetzaren bidean aurrera jotzen hastea izango da Biziola ekimenaren aurreneko apustua, Bizigaia dendarekin eta banaketa nahiz logistika gunearekin. Begirada, ordea, kontsumitzaileengan bezainbeste edo gehiago, ekoizleengan ipini dute. Bi eginkizun hartu dituzte: ekoizle berriak sortzea, eta martxan dauden proiektuak ekoizpen eredu agroekologikoaren bidean jartzea edo horretan laguntzea. Ekoizletza gorpuztearekin pareko, hala ere, «eskaria antolatu» behar dela iritzi dio Barandiaranek. Lehen pausoa Biziola Fabrikan denda jartzea izango da. Bertako gaiari garrantzia emanda, eta ezin denean, kanpotik ekarrita. Baina ez edonola. «Kanpoko produktuekiko jarraipenik ezin dugu egin, eta zigilu ekologiko eta irizpide agroekologikoen pean ekoizten direnak ekarriko ditugu.
06 Sakonean Biziola, etorkizunerako ereiten
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
EIDER GARMENDIA (ASTIGOXO)
«Biziolan obradorea jartzeaz gain, denda eta banaketa zerbitzua baliatuko ditugu»
Datu nagusiak Proiektua. Astigoxo Bultzatzaileak. Eider Garmendia eta Susanne Klem Sektorea. Gozogintza Jarduera Biziolan. Obradorea jarriko dute, gozoak, tartak eta pastak egiteko.
Eta Goierrin sortzen diren produktuak, beti irizpide horiekin eta eraldaketa egiteko konpromisoarekin». Aldi berean, Biziolaren inguruan sortzen den kontsumitzaile giharre hori «trakzioa» izatea nahi dute, ekoizle berriak sortzeko. Banaketaren arloan, «deszentralizazioa» da beste karta bat. «Biziola ez da supermerkatu handi bat izango. Herrietara banaketa zerbitzua edukiko du, Goierriko herrien oreka mantentzeko». Ekoizleekin dagoeneko aurreneko hartu-emanak egin dituzte, eta banakabanaka ari dira orain, «ate joka». Lehen begi bistan, ordea, jakina zena berretsi dute: «Lehenengo sektore ahula daukagula argi dago». Hori trakzionatzea lortu nahi dute, eta ekoizle berriak animatzeko giroa sortu. Etorkizunerako asmo handiagoak ere badituzte, jangela kolektiboekin lanketak, ekoizleekin bide
Zer egitasmo da Astigoxo? Proiektuan gaude oraindik. Asmoa da obradore bat muntatzea, gozogintzarako; tartak, gailetak eta bizkotxoak egingo ditugu. Parean tokatu zaigu Biziola ere martxan jartzea, galdetu dugu, interesgarria iruditu zaigu, eta aurrera jo dugu. Zer ibilbide egin duzue orain arte? Zerbait egin dugu gozogintzan, baina hasten ari gara, errezetak lagunen artean probatuz eta. Beasaingo azokan egoten gara. Hasteko eperik baduzue buruan? Udarako zerbait muntatuko dugula uste dut, eta uda ondoren hasi gaitezke. Baina ziur oraindik ezin dugu esan. Zer jarriko duzue Biziolan? Obradorea, eta asmoa da Bizigaia denda ere aprobetxatzea, baita banaketa zerbitzua ere. Hemen, inguruko azoketan salduko ditugu gozoak, azokaz azoka. Gero, ikusiko dugu, azoketatik tira egin gehiago, edo enkarguz funtzionatu. Goierri mailan lan egitea da asmoa. Zenbat langile izango zarete? Bi gara. Susanne alemaniarra da jatorriz, eta hango tarta motak egiten ditu.
laguntza eta trebaketak, edota ekoizpenari lotutako formazioa direla. Baina «pixkanaka» iritsiko dira.
Kooperatibaren sorrera Biziola «sarea» modura definitu dute, lan militantea eta oraingoz boluntarioa duena azpitik. «Gu helburu bati lotu gatzaizkio; helburuak konpartitzen ditugu, eta proiektu bideragarriak sortu nahi ditugu. Lehenengo, denda baldin bada, hango langileak edukiko ditugu; edo ekoizpena antolatuko dutenak, logistika gunea... Txikitik hasi behar dugu, eta bideragarritasuna oinarri hartuta. Autonomia bat ere mantendu nahi baita proiektuarentzat, herritik sortutako proiektu batek herriarena izaten jarraitzeko». Kooperatiba eran egituratuko dute juridikoki Biziola. Batzar eratzailea maiatzaren 14an egingo dute, Lazkaoko
«Astigoxo proiektua sortzen ari gara, eta Biziola hastea ere parean tokatu denez, interesgarri iruditu eta bat egin dugu» «Goierri mailan lan egitea da gure asmoa, azokaz azoka. Enkarguz egitea ere aztertuko dugu»
egoitzan. Ordurako 500 bazkideko masa soziala eta 100.000 euroko kapitala batu nahi dute. Helburuak –«eskualde burujabeagoa, iraunkorragoa, eta orekatuago» sortzea– eta filosofia finkatzea lehenengo pauso garrantzitsuak izan dira, baina aurrerantzean bazkideen kemenaren eta gizartearen sustenguaren gasolinak markatuko dizkie norabidea eta urruntasuna. Hitz emanda dauden bi proiektuak Biziola Fabrikan kokatuko direla aurreratu dute. Bi solairutan, 1.600 metro koadroko azalera du guztira faktoriak. Oraingoz, 1.200 metro hartu ditu Biziolak –Arruabarrena enpresak bulegoak eta biltegi zati batekin jarraituko du denbora batez–, solairu bakoitzean 600na metro. Espazioaren barne banaketa honela planteatu dute: beheko solairuan, sarreran, Bizigaiaren biltegia (150 metro koadro) eta denda (beste 150). Barrura-
Sakonean 07 Biziola, etorkizunerako ereiten
2022ko martxoaren 25a • # 460
INTZA BARANDIARAN (BIZIGAIA)
«Elikadura-burujabetza lortu ezean, krisi aroetan une gordinak izango dira»
«Faktore askok urruntzen gaituzte elikadura burujabetzatik. Lanketa potoloa dugu hor egiteko» «Jendea hitzetatik ekintzetara gerturatu nahi dugu. Heziketa eta sentsilizazio gunea ere izan nahi du Bizigaiak»
go, Plaza izendatu duten gune soziokulturalagoa, kultur jardueretarako –taberna jartzea ere aipatu dute– erabilera anitzeko espazioa izango dena (250-300 metro inguru). Goiko solairuan, Astigoxo gozotegiaren transformazioko gunea (150 m) jarriko dute, eta bulegotarako nahiz etorkizuneko beste proiektu batzuetarako espazioa (450 m).
Erronkei erantzuteko tresna Bere horretan, fabrika bera «tresna» bat besterik ez dela argitu dute sutatzaileek. Goierriko eskualderako –goi eta behe, 22 udalerrien eremu osoa hartu dute– erronkak iaz identifikatu zituzten, Beasaingo Igartzako jauregian egindako gogoetan. Behar haiei erantzuteko tresna izatea da, hain zuzen, Biziolaren izate-arrazoia. «Erronken inguruan, askotan erre-
Zer izango da Bizigaia? Heziketa eta sentsibilizazio gune bat izan nahi du. Denok bertakoa nahi dugula esanez ahoa betetzen zaigu, baina egunerokoan zer egiten dugun eta zer jaten dugun, oso urruti gelditzen da. Jendea hitzetatik ekintzetara gerturatu nahi dugu. Elikadura burujabetza da helburua eta lan ildoa? Bai. Faktore askok urruntzen gaituzte burujabetzatik. Gauden egoeran ikusten da: garraio greba dela, ongarrien prezioak igo direla, kanpotiko pentsuen dependentzia dagoela, zenbat haragi jaten dugun... Geroz eta falta handiagoak sumatuko ditugu. Lanketa potoloa dugu hor egiteko. Eta urgentziazko lana da, gainera; egunero daukagu jan beharra, eta, elikadura burujabetza lortu ezean, krisi garaietan momentu gordinak pasatuko ditugu. Lehen sektorea indartzea da apustua. Bizigaia martxan jartzean agerian geratuko da zer jaten dugun, nongoa, hemen zer daukagun, eta zenbat ari garen kanpotik ekartzen. Lehen sektorearen faltak agerian geratuko dira.
pikatzen direnak atera ziren: aisialdian bestelako eredu batzuk behar direla, kontsumoaren inguruan, klima aldaketari erantzun, trantsizio energetikoa, mugikortasuna, elikadura... Erronka asko atera ziren. Berritasuna ez da erronka horiek atera izana, baizik horiei erantzuten hasteko eragile oso ezberdinak, oso anitzak eta eskualdeko jende asko biltzen duen plaza berri bat eta energia sortu genuela», azaldu du Biziolako kide Andoni Mikelarenak. Lanerako eta erantzun batzuk emateko faktoria izango da Biziola. «Tresna bat da, azken batean. Hemendik harago ere zabalduko dira eraginak eta ekintzak. Baina inportantea iruditzen zaigu hori guztia garatzeko eta elkarbanatzeko espazio komun bat edukitzea. Kokalekua oinarria eta elkargune bat izango da, ideiak lantzeko eta erantzunak emateko segitzeko. Zeren ez dira erantzun
Datu nagusiak Proiektua. Bizigaia Bultzatzaileak. Talde eragilean hamar lagun, eta beste hiru lan-taldetan bakoitzean zazpina lagun. Sektorea. Elikadura Jarduerak. Elikadura-burujabetzarako, produktuak bildu eta banatzeko logistika gunea. Produktuak eskuratu eta agroekologian hezteko denda.
definitiboak eta bakarrak izango, baizik anitzak eta denon artean landu beharrekoak», gehitu du Aizpea Lasak. Auzolanean gauzatuko dituzte jarduerak, bai fisikoak –lantegia txukuntzea eta egokitzea, esate baterako–, bai proiektu berriak erakartzeko eta sortzeko prozedurak. «Orduan, egitasmoen bizkortasuna edo emango ditugun pausoen sendotasuna oso lotuta dago herritarrek egiten dugun apustuarekiko eta benetan espazioak sor dezakeen interesarekiko», dio Mikelarenak. Momentuz, interesa piztu du, aurkezpeneko 150 lagunen presentziak adieraz badezake. goierri.hitza.eus-en, aurkezpeneko bideoak mila ikustaldi baino gehiago izan ditu, astebetean. Ateak denentzat zabalik daudela esandute eragileek. «Ezer egin ezean, norabide berdinean jarraituko dugu». Egitate horri buelta emateko, hasi dira Biziola egiten.
08 Herri jakintza Gertaera
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
Hitzen ganbara
Esaera zaharra
Efemerideak
Tupulue: Lapiko handia, Seguran era-
«Abenduan laian, martxoan laian, maiatzean laian, eta orduan jaian»
1936-3-22: Gurutz Sarasola ‘Lotsati’ poeta itsasondoarra hil zen, 20 urteko. 1973-3-23: Joxemiel Ormazabal trikitilari zegamarra hil zen, Zumarragan. 1925-3-26: Jose Lasa idazlea jaio zen, Ataunen.
biltzen ziren hitzen artean jaso denez. Mitxelenaren Orotariko Euskal Hiztegian ez da ageri, eta gainontzean ere akelarre-konjuru batean besterik ez: «Tupulu tupu...», beste adiera batekin.
Festarako gogoz dagoenak, itxaron beharko du. Esaera zaharraren arabera, lanak egin behar dira aurrena. Eta puska baterako badago oraindik.
Gertaera
‘Robin Hood’ goierritarraren gerrilla Segurako kalea. Erdi Aro goiztiarretik, makina bat gudaroste, erromes, merkatari eta jende pasatu da kale hauetatik. 1808an frantses soldaduak, adibidez. Aimar Maiz
talde bat –17 fusilari, bi kabo eta sarjentu bat– Segurara joan zen, Urretxuko koartel nagusitik. Agirreburualde alkatea estu hartu zuten, Barriola non zegoen esanarazteko. Herrian sarraskia egiteko mehatxua ere egin zioten, bestela. Miguel Lardizabal gerrillariaren etxea ere miatu zuten.
Emaztea eraman, xantaiarako
Testua: Aimar Maiz
E
uskaldunak tartean geratu ziren, beste behin, 1808an Espainiaren eta Frantziaren artean gerra piztu zenean. Segurako Agirreburualde alkateak kontatu zuen milaka soldadu frantses pasatu zirela herritik. Ate eta leiho denak itxita, beldurrez aidean segurarrak etxeetan. Erraztiolatza Museoak egin duen azken ikerketa baten arabera, bi herritar altxatu ziren frantsesen etorreraren aurka: Miguel Lardizabal eta Jose Manuel Imaz Aristimuño, Barriola deitua. Oso ospetsua izan zen Barriola gerrillaria. Nahiz eta ordurako 44 urte eta bederatzi seme-alaba bazeuzkan, «askatasunaren alde» jaiki, eta basora ezku-
tatu zen, frantsesei handik eraso eta kalte egiteko. Ziurrenik 21 eta 16 urteko seme zaharrenak berarekin izango ziren, haien heriotza agiri ofizialik ez dagoelako erregistroetan. Gerrillari modura, Barriolak bidegurutzeetan erasotzen zituen frantsesen korreoak eta bidalketak. Baserrietatik elikagaiak biltzen eta lapurtzen aritzen ziren soldaduak. Koltxoiak egiteko, artaburuen azalak ere zakuetan udaletxe aurrera eramatera behartu zituzten goierritarrak. Robin Hood mitikoaren irudiko, lehen beraiek lapurtutakoa kentzen zien Barriolak frantsesei, bere mutilekin. Herritarrei itzuliko zien, egundoko miresmena lortu baitzuen Barriolak. Baina intsurrekzio hori ez zitzaion debalde atera. 1808ko azaroaren 28an, soldadu
Barriolaren emaztea, Maria Rosa Campos Pikasarri, eta 19 urteko alaba zaharrena Maria Francisca, atxilotuta Urretxura eraman zituzten soldadu frantsesek. Euskaraz besterik ez zekiten, eta galdeketara Agirreburualde alkatea eraman zuten. Alabak esan zuen aita ikusi gabe bi urte zeramala. Elikagaiak eta agiriak non zeuden galdetu zioten –Barriolak kendu zizkien seinale–. Preso mantendu zuten Barriolaren alaba. Gaztea izan arren, ez zen ezkondu, oso ezohikoa garai hartan. Soldaduek emandako tratuagatik gizartean errefusatuta, agian? Maria Franciscak alaba bat izan zuen 1823an; aitaren izenik ez da ageri jaiotza erregistroan, eta bi abizenak bereak dauzka umeak. Amu edo xantaia bezala erabili zuten Maria Francisca soldaduek, aitak bere burua entregarazteko. Aita, Barriola gerrillari ospetsua, 1808ko abenduan fusilatu zuten, Urretxuko koartelean.
Bertsoa • Kate motzean 09 Endika Igartzabal Murua • Jon Mendizabal
2022ko martxoaren 25a • # 460
Gaiak hala dio
Kate motzean Jon Mendizabal • Abokatua
«Mikel taldeko izarra da, eta Mattin oso burutsua» Endika Igartzabal Murua
Gaia: Komunikabideak Neurria: Hamarreko handia Doinua: Sentimendua sartu zitzaidan Hainbat albiste eta fake news interesen arabera erabiliaz iristen dira nahi dena ezkutatzera Covid-a, Putin edo futbola ateraz mahai gainera garrantzitsua dena geratu ohi da albo batera. Baina gauero Netflix piztuta zoriontsu bizi gera! Aldea dago nola saltzen den gertatu den albistea tristea alai bihur daiteke eta alaia tristea Gaur egun nor da berri emaile objektibo ta askea? Komeni zaigu kritikotasun pixka bat irabaztea ta telebistak itzali eta kontzientziak piztea
Testua eta argazkia: Asier Zaldua
Jon Mendizabalek (Zumarraga, 1996) Zuzenbidea eta Zientzia Politikoak ikasi zuen Madrilen. Laboral Kutxaren egoitza nagusian lan egiten du, aholkularitza juridikoan. Kirol ekitaldiak ikustea, karta jokoa, filosofia irakurtzea eta parranda egitea gustatzen zaio. Bertsolaritza ere bai. Martxoan Bertsoa txapelketako finalean parte hartuko du gaur.
ttin Aranburu, berriz, oso burutsua da.
Noiztik bertsolari?
Liburu bat?
Umetan bertso eskolara joan nintzen. Urte batzuk neramatzan Martxoan Bertsoa txapelketan parte hartu gabe, baina Mikel Iturriotzek belarrietatik heldu eta eszenatokira igo nau. Mikelek sekulako inurri lana egiten du.
Michael Heinrich-ek idatzitako Marxen biografia da irakurri dudan azkena.
Zenbat aldiz parte hartu duzu Martxoan Bertsoa txapelketan?
HURRENGOA » Bertsolaria: Sustrai Goenaga Intxausti Gaia: Librea
Gustuko bertsolaria? Unai Iturriaga.
Pelikula edo telesail bat? Tesis eta La batalla de Argel. Abeslari bat edo musika talde bat? Joaquin Sabina eta Hertzainak.
Abesti bat? Zarama taldearen Txatxo.
Oporretarako toki bat? Andaluzia.
Sekula egin dizuten opari bereziena? Pistak ematea eta ingurukoak konturatzea gustatzen zait.
Bizitzako plazer txiki bat.
Bospasei aldiz. Lehenengoz, 12 urterekin. Abestu eta etxera itzuli nintzen. Egun, abestu eta ezin etxera itzuli...
Lagunekin bazkaria eta mus partida.
Zer diozu zure taldekideez?
Zumarragan biziko ez bazina...
Mikel Iturriotz da taldeko izarra. Ma-
Madrilen.
Goierriko txoko kuttuna. Beloki mendiko buelta.
10 Elkarrizketa Juanma Hurtado • Sukaldaria
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
Elkarrizketa Juanma Hurtado Sukaldaria
«KABIA JATETXEKO BEZERO GUZTIEK DASTATZEKO MENUA ESKATZEA DA GURE NAHIA» Testua eta argazkia: Asier Zaldua
Bi Repsol Eguzki dituen Goierriko jatetxe bakarra da Juanma Hurtadoren (Urretxu, 1967) Kabia. Hurtadok eta haren bikote Jaione Garmendiak 25 urte beteko dituzte aurten Zumarragako jatetxe horretan. Ezkion bizi dira eta Igartubeiti baserriak omenaldia egingo die bihar: Hurtadok irekiko du aurtengo barrikotea.
Nolatan sukaldaritza zaletasuna? Etxean beti maitatu dute sukaldea. Nire amonak beste etxe batzuetan egiten ez ziren gauzak egiten zituen. Krepeak, adibidez. Hemen, duela 50 urte, hori ez zen batere arrunta. Ama ere oso sukaldari ona da. Horrek guztiak nigan eragina izan zuen, noski. 18 urterekin oso argi nuen jada sukaldaritza ikasi nahi nuela. Galdakaoko sukaldaritza eskolara joan nintzen.
Zer moduz ikasle garaian? Oso ondo. Pedro Subijanaren Akelarre jatetxean egin nituen praktikak. Soldadutzatik itzuli nintzenean, Bilbora joan nintzen lanera. Jaione han zegoen ikas-
ten. Ni Parisera joatea nahi zuen, baina nik ez nuen nahi izan. Bilboko Ercilla eta Lopez de Haro hoteletan lan egin nuen. 7-8 urte eman nituen Bilbon, Kabia hartu genuen arte.
Noiz hartu zenuten Kabia jatetxea? 1997an. Aurten 25 urte beteko ditugu bertan. Gure bezeroei eskerrak eman nahi dizkiegu eta horretarako zerbait antolatu nahi dugu.
Zergatik hartu zenuten Kabia jatetxea eta ez beste bat? Hemengo jatetxeak bakarrik begiratu genituen. Ezkiotarra, Aizlarra edo Kabia hartzeko aukera eduki genuen. Ordurako Aizlarra jatetxearen etxea botatzeko asmoa zegoen eta horregatik ez genuen hartu. Ezkiotarrari dagokionez, ez zegoen salgai. Kabia salgai zegoen eta herri erdian dago. Santakutz baserria ere begiratu genuen. Tokia asko gustatzen zitzaidan. Baina Urretxuko Udalak landetxe bat egitea nahi zuen. Gainera, nik ez nuen sekulako jatetxea nahi eta erosketa hura amortizatzeko jatetxe handi bat ireki beharra zegoen.
Kabia erreferente bat da. Ez da sekula gure asmoa izan. Basque Culinary Center sortu zenean, hor sartuta nengoen, baina utzi egin nuen. Sukaldean lan egitea gustatzen zait, ez alde batetik bestera ibiltzea. Gainera, hemen ez gaude bost sukaldari, Bikendi Casado legazpiarra eta biok gaude. Ez gara ahal duguna baino gehiago egiten
saiatzen. Bezero guztiek dastatzeko menua jatea da gure nahia. Gehienek hori egiten dute eta hori da onena, bai beraientzat eta bai guretzat.
Zein zen zuen helburua Kabia ireki zenutenean? Errentagarria bilakatzea. Hasieran ezin duzu nahi duzuna kozinatu. Hasierako platerak oso tradizionalak ziren. Jatetxea errentagarria izatea lortu genuenean, pixkanaka, niri jatea gustatuko litzaidakeena egiten hasi nintzen. Egia esan, hemen ez ditugu eszerifikazioak eta halakoak egiten. Eskualdeko beste jatetxe batzuetan egiten ez dutena egiten dugula dirudi, baina gure sukaldaritza ere oso erraza da. Postreak, beharbada, konplexuagoak dira. Postreekin bezeroa txunditzen saiatzen gara: postreekin errazagoa delako eta bazkaria postrearekin bukatzen delako. Baina ez ditugu Adriak eta Adurizek egiten dituzten gauzak egiten. Hilario Arbelaitzen antz handiagoa dugu, Arzak, Subijana edo Berasategirena baino.
Zein da zure plater kuttuna? Gisatuak, orokorrean: masailak, txipiroiak... Denborarekin egiten dena gustatzen zait, gozo-gozo egiten dena.
Zure lana asko aldatu al da? Nire estiloa ez da asko aldatu, baina sukaldaritza bai. Akelarren egon nintzenean, zazpi bat sukaldari ginen. Egun 40 inguru izango dira. Teknikak eta tresneria ere asko aldatu dira.
Elkarrizketa 11 Juanma Hurtado • Sukaldaria
2022ko martxoaren 25a • # 460
Ez al duzu inoiz Urretxu-Zumarragatik irtetea pentsatu? Eskaintzak izan ditugu, baita New Yorkera joateko ere, baina ez dugu inoiz herritik irtetea pentsatu.
Urretxu-Zumarragarentzat luxua da Kabia bezalako jatetxe bat edukitzea. Batzuentzat gustukoak izango gara eta beste batzuentzat ez. Baina, bai, herriko jendearekin oso gustura gaude. Bezero gehienak herrikoak eta inguruko herrietakoak dira. Horiek dira sarritan etortzen direnak. Gure ezaugarrietako bat gertutasuna da. Duela 25 urte, Frantziako bikote bat etorri zen eta jangela beteta genuen. Tokia egin genien eta oso gustura egon ziren: ondoko mahaietakoekin hartu-emana, janaria, prezioa... Ordutik, urtero etorri dira.
Michelin gidak Kabia gomendatzen du eta Bi Repsol Eguzki dituzue. Gure helburua bezeroak gustura uztea da, baina halakoak jasotzea pozgarria
da, noski. Bezeroak erakartzeko balio du eta herriarentzat ona da. Hona datorrenak, bazkaldu ondoren aldameneko dendan erosketaren bat egin dezake.
Michelin Izarra lortzeko itxaropenik ba al duzu? Izarra lortzea oso zaila da. Upategi ona, sommelierra, lokal berezia... behar dituzu. Izarrek eta Eguzkiek ez didate loa kentzen. Eguzkiak kenduko balizkidate edo Izarra eman, berdin-berdin jarraitu beharko nuke.
Zer diozu zure lantaldeari buruz? Jaione ni bezain garrantzitsua edo garrantzitsuagoa da. Kudeaketa lan guztia berak egiten du eta ni baino hiztunagoa da. Bikendi ere ia hasieratik dago nirekin eta Elena zerbitzariak 16 urte daramatza. Gu laurok gara jatetxearen bizkarrezurra. Ez ditut gure gurasoak ahaztu nahi. Hasiera oso gogorra izan zen eta gu bion gurasoek asko lagundu ziguten. Denetik egin zuten.
«Hilario Arbelaitzen antz handiagoa daukagu, Arzak, Subijana edo Berasategirena baino» «Kanpora joateko eskaintzak izan ditugu, baita New York-era ere, baina ez dugu inoiz herritik irtetea pentsatu»
12 Erretratua Irudi baten istorioa
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
Erretratua
ORDIZIAKO ASTEAZKEN AHOTSA Ordiziako azoka. Patxi Garmendiak utzia
Patxi Garmendia Ordizia
O
rdizian «asteazken» hitza azokaren sinonimo da. Iraganean orain baino gehiago. Asteko hirugarren egunak Ordiziatik kanpo harrapatzen zituen herritarrak zentzurik eta txisparik gabeko eguna igarotzen zuten. Azokak herri osoa hartzen zuen: Plaza Nagusia, plazatxoak, kaleak..... Saltzeko zegoen genero guztiak finkatuta zeukan leku zehatz bat azokan, Erdi Aroko gremioak gogora ekarriz.
Herriko merkatari egonkorrek beren produkturik onenak erakusteko eguna zen. Egunerokoan behar zen guztia erakusten zuten salmahaiek. Denetarik zegoen. Azokak bere ahots eta hots propioa ere bazuen. Baserritar askorentzat tratuen eta kontratuen, eskrituren eta banku-eragiten eguna izan da. Baita topak eta bazkariak egiteko eguna ere.
Gizarte-ohiturak aldatzen Hala ere, asteazken ordiziar hartako irudi hori asko aldatu da urteek aurrera egin ahala, gizarte-ohiturak aldatzen joan diren heinean. Baserriaren krisiak eta hipermerkatu handiak ireki izanak errotik aldatu dituzte erosketa-ohiturak. Aziendari buruzko Europako Erkidegoko araudi murriztaileak batetik, eta bestetik, gizartearen konkista izugarritzat jotzen dudan emakumeen lan-
merkaturatzea dira, besteak beste, azokaren eta herriko merkataritza tradizionalean bilakaera horren eragileak. Ordiziako azokak estalpe ikusgarriaren babesa eduki izanagatik ere, denboraren joanak ahuldu egin du, arima galduarazi dio. Azoka, iradokitzailetik gutxi duen mezu bilakatu du. Hipermerkatu, merkatal-gune, saltoki erraldoi… bihurtu du. Eredu berriak, ukaezina bada ere, abantailatik bezainbeste du hotzetik, bizirik gabekotik.
Gauza bizia Azoka gauza bizia da, ekoizle eta erosleen arteko topagune, bitartekarik gabea, kalitatearen, freskotasunaren eta 0 kilometroaren aldeko apustua egiten duena, gure beharrak asetzeko gaitasuna duena. Eta ahots propioa duena. Ez dezagun asteazkeneko Ordiziari ahotsa itzalarazi. Azoka ezagutu eta zaindu dezagun.
Gaztejira 13 Maide Garmendia Jauregi • Leire Perlines Apalategi
2022ko martxoaren 25a • # 460
«Ikusiko da Osinalden nora iristeko gai naizen» MAIDE GARMENDIA JAUREGI • Bertsolaria
LEIRE PERLINES APALATEGI Hitz batzuk Etxaguenetik @leireperlines
Testua: Aitor Garmendia
Bai, Osinalde, izatez, sariketa nahiko garrantzitsua da. Izen handiak pasa dira, eta momentuan punta-puntan dabiltzan gazteak etortzen dira. Niretzat ere aukera ona da, beraiekin kantatzeko aukera izango baitut. Bestela, ez dut bertsolari horiekin aritzeko aukerarik izaten.
Zaldibiako kanporaketa apirilaren 9an izango da, baina zuk Ordizian aritu beharko duzu. Pena ematen al dizu herriko saioan ez aritzeak? Nork zein saiotan abestuko duen zozketaz erabakitzen dutela uste dut, eta horrela ondo dago. Herrian abestuta presioa handiagoa izango litzake.
Kanporaketak antzokietan egingo dira, eta ez lehen bezala elkarteetan. Zein formatu nahiago duzu? Elkarteetako formatua nahiago dut, presio gutxiago eta beste giro bat egon ohi da. Antzokietako saioak oso formalak izaten dira.
Finalera iristeko moduan ikusten al duzu zure burua?
G
abiriako Osinalde bertsolari gazteen sariketak 50 urte beteko ditu aurten. Parte hartuko duen goierritar bakarra Maide Garmendia Jauregi (Zaldibia, 2002) izango da. Igande eguerdian Ordiziako Argi-Berri sarian kantatuko du, Osinalderako baliagarria den lehen kanporaketan.
Osinalde Sariko hemezortzi parte hartzaileen artean, goierritar bakarra izango zara. Zer esan nahi du horrek zuretzat? Osinalde Saria beti gertuko zerbait izan dugu. Zaldibiako bertso-eskolan irakasle gisa aritzen zen Aitor Irastortzak, gure irakasle zela, irabazi zuen Osinalde Saria [2014]. Orduan, guretzat gertukoa izan da betidanik. Gainera, Zaldibian ere egiten da Osinalderako kanporaketetako bat: Osinberde.
50 urte hauetan izen handi ugarik hartu dute parte Osinalde Sarian.
Aurten ez noa asmo horrekin. Puntapuntako bertsolari gazteak datoz eta ahal dudana egiten saiatuko naiz; ikusiko da nora iristeko gai naizen.
Ondoan izango dituzun bertsolarien artean baten bat faborito gisa ikusten duzu? Ane Zuazubiskar arrasatearra arituko da Ordizian kantuan. Iaz bigarren postua lortu zuen.
Sariketa gehiagotan parte hartu izan al duzu? Eskolartekoetan aritu izan naiz. Bertsotan hasi nintzenetik, lau urte egin nituen eskolarteko txapelketetan. Geroztik, saio batzuk eduki ditut gaztetxeetan-eta, baina sariketak gutxi. Aurrenekoa joan den igandekoa izan zen, Azkoitian, Erniarraitz sariketa. Ordiziakoa aurtengo bigarrena izango da. @maide_31
Metroko istorioak
L
an askoko arratsalde horietako bat zen atzokoa, atseden hartzeko denborarik ere ez dagoenetako bat. Haizea hartzea izaten da horrelako egunei aurre egiteko baliagarria zaidan terapia, baina lan-zamak ez zidan hori egitea onartu. Horregatik, nire logelako leihoaren ondoan eseri nintzen; gortina ezkerreratu eta kristala zabaldu nuen, kanpoan zegoena ikusteko. Lasai zegoen hiria. Lasaitasun hori lasterka agertu zen emakume batek hautsi zuen. Motxila bat zeraman bizkarrean, eta maleta bat zuen eskuetan metrora sartzen zen bitartean. Pentsakor utzi ninduen zerbait egin zuen emakumeak: sartu zen metroko aho beretik atera zen hiru minutu eskasera. Maletak nonbaitera zihoala esaten zidan, baina, zergatik atera zer metrotik sartu berri bazen? Oraingoan mugikorretik hitz egiten ari zen, eta triste zegoela nabari zitzaion, aukera bat galdu izan balu bezala. Bilboko autobus geltokira joan nahi zuela pentsatu nuen, motxila eta maleta bana zeramatzalako, akaso. Gainera, metroak geltokiarekin lotura zuzena dauka, eta horrek ere hara zihoala pentsatzeko arrazoi gehiago ematen zizkidan. Galdu zuen metro horrek bere bizitzako aukera bat galtzea eragingo zuen? Bere ametsetako bidaia galdu ote zuen? Zer gertatu ote zen? Zenbat istorio gordetzen ote ditu metroa hartzen duen norbanako bakoitzak?
14 Garapena Berrabiarazi proiektua herriz herri (II)-Ordizia
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
Garapena
ETORKIZUNERANTZ URRATSAK EGITEN, TXIKITIK ERAGINEZ Testua: Iñaki Gurrutxaga
‘Ordizian bizi eta Ordizian erosi’ mezua oinarri hartuta, herriko ostalaritzan, merkataritzan eta zerbitzuetan eragin eta horiek zaintzea da Ordiziak Berrabiarazi proiektua sustatuz lortu nahi duena, sektoreari indartsu eusteko.
O
rdizia zerbitzu eskaintza zabala duen herria da, eta herritarrek bertan kontsumitzearen aldeko apustua egiteko hainbat kanpaina jarri dituzte martxan urtez urte. Oinarrian dagoen mezua honakoa da: Ordizian bizi eta Ordizian erosi!. Baina kontsumitzaileengan begirada jartzeaz harago, establezimenduetan ere eragin behar dutela argi du Maitane Alvarezek, Ordiziako Udaleko alkateorde eta Garapen ekonomikorako zinegotziak: «Argi eta garbi daukagu herriko establezimenduak, txikiak, bertakoak, zuzeneko salmentan ari direnak, gertukoak, kalitatezkoak... horiek direla benetan zaindu beharrekoak. Horiek dira herria bizirik mantentzen dutenak, eta baita herriko zein Goierriko ekonomian eragiten dutenak ere». Izaera horri eusteko, Alvarezen iritziz, «ezinbestekoa» da eskaintza zabal eta kalitatezkoa duen herria izatea. «Bide horretan pauso sendoak ematen ari gara, Ordizian ostalaritzan, merkataritzan eta zerbitzuek sektorean dugun altxorrari balioa emanez. Herriko ekonomian, lanpostu berrien sorreran eta ordiziarren bizi kalitatean zuzenean eragiten du sektore indartsu bat izateak». Ordiziako Udalaren helburua «ordiziar guztien bizi kalitatea hobetzea eta bermatzea» dela aintzat hartuta, osta-
lari, merkatari eta zerbitzuetako langileen ondoan egon behar dutela nabarmendu du Alvarezek, are gehiago «aldaketa handiak jasaten» ari diren momentu honetan. «Gizartea aldatzen doan heinean, horiek ere funtzionatzeko eta merkaturatzeko modu eta molde berriak aurkitu behar dituzte». Horregatik ari da Ordiziako Udala Berrabiarazi proiektua babesten eta sustatzen, «transformazioak aukera berrien sorrera» ere esan nahi duelako. «Berrabiaraziren aldeko apustua egin dugu herriko establezimenduei aukera berriak eskaintzeko, elkarrekin urratsak egiteko, txikitik hasita etorkizunerantz joateko». Horren adierazgarri da Berrabiarazi proiektuko ekintzetan parte hartzen ari den Ordiziako enpresa kopurua: 111.
Aldaketa eta berrikuntza, gako Julen Saldaña eta Markel Marcos ordiziar gazteek haien ordura arteko lanpostuak utzi, eta Oasis Living proiektua jarri zuten martxan iazko udan. Goiekiren Ekintzailetza sailaren laguntza izan zuten horretarako. «Desinformazio handia dago enpresen sorrera prozesuan, eta erantzun oso ona eman digute. Helburuak betez aurrera goaz», adierazi du Saldañak. Goiekiren bidez inguruko berrikuntza guztien berri iza-
111 Ekintzetan parte hartzen ari den Ordiziako enpresa kopurua. Berrabiarazi proiektuko ekintza arlo guztietan ari da parte hartzen Ordiziako enpresaren bat: elektromugikortasun estrategia (16 enpresa); Enpresak eraldatuz (7); Nazioartekotzea (17); Digitalizazioa industrian (22); Enpresen dibertsifikazioa (17); ETEentzako formakuntza saioak (20); Indargune (3); Goierriko Azoka (6); eta Merkataritza Mahaia (3 erakunde: Udala, Ordizian eta Goieki). ten dute, eta horiek ezagutzeko eta ezartzeko aukera izan dute. Oasis Livingeko kideek TicketBai-ko informazio saioetan parte hartu dute, eta «benetan oso baliagarria» suertatu zaie: «Gure jardueran sinadura digitalak egiteko software bat ikasi eta in-
Garapena 15 Berrabiarazi proiektua herriz herri (II)-Ordizia
2022ko martxoaren 25a • # 460
Ordizian argi dute ostalaritza, merkataritza eta zerbitzuen sektorea direla herria bizirik mantentzen dutenak. Ordiziako Udala
«Argi eta garbi dugu herriko establezimenduak, txikiak, bertakoak, direla zaindu beharrekoak» Maitane Alvarez Ordiziako Udala
«Digitalizazioak eguneroko lana modu efizienteago batean egitea ahalbidetzen digu» Julen Saldaña plantatu dugu». Saldañaren ustez, munduaren erritmoa «oso bizkor» doa, eta «joera berrien aurrean aldaketa eta berrikuntza» aurrera jarraitzeko gakoak dira. «Digitalizazioak eguneroko lanak modu efizienteago batean egitea ahalbidetzen digu, eta bide berriak irekitzen ditu garatzen jarraitzeko». Gazteei ere zuzendu zaie, esanez «ideiak egi bihurtzea eta arrakasta lortzea posible» dela. «Jende egokiarekin elkartuz eta mugituz lor daiteke. Ez dezatela pentsa ezinezkoa denik».
Negozioarekin jarraitzeko gogoz Aurrez Ordiziako beste taberna batean 11 urtez lan egin eta gero, 2018ko azaroan Illy taberna martxan jartzea erabaki
zuen Ilisca Mezeniucek. Negozioa abiatzerako, Goiekiko Ekintzailetza zerbitzura jo zuen aholkularitza eske, eta han lagundu zioten bideragarritasun plana egin eta kudeaketa arloko beste hainbat zereginetan. Urte eta lau hilabetera, pandemia iritsi zen, eta ostalaritza sektoreak gorabehera asko pairatu behar izan ditu harrezkero. Berrabiarazi proiektua martxan jarri zenean, diagnostikoa egin zioten Ordiziako tabernetako bat izan zen. «Negozioa martxan jartzeko zein pandemia garai gogorrean asko lagundu didate Goiekitik, eta oso eskertuta nago. Gidatu egin naute, diru laguntzen berri eman... Ea dena pasatu, eta normal hasten garen lanean».
Oasis Living
«Negozioa martxan jartzeko zein pandemian asko lagundu didate. Oso eskertuta nago Goiekiri» Ilisca Mezeniuc Illy taberna
16 Eszena Goierriko kultur plaza
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
Zinema
Asteburuko proposamenak Imanol G. Gurrutxaga Zinema zuzendaria
Ulermenaren azalean
I
ngurunea gure kontroletik kanpo mugitzen da. Bizitzan ematen diren zenbait egoerak arrazoi eta ondorio zuzena duten moduan, beste hainbatek ez dute amaiera zehatzik. Besterik gabe, azaldu eta desagertu egiten dira, gu geu bizitzaren ikusle sinple bilakatuz. Baina hor jarraitzen dugu, gertatu denak guregan duen eragina ulertu nahian. Filmeek harreman zuzena dute bizitzarekin. Azken finean, bi ordu inguruko gertaera horiek gure bizitzaren parte bilakatzen baitira. Under the skin filmak emakume gazte baten gorputza hartu duen alien baten istorioa kontatzen du. Hiriko kaleetan gizonezkoak autora gonbidatu, industria-nabe batera eraman eta bertan barneak husten dizkiete, modu magikoan, azala soilik utzi arte. Informazio hori era errazean ulertzen den arren, filmaren esanahia eta mezua ezagutzeko saiakera egin behar da, eta dena xehetuta ematera ohituta gauden munduan, ulermen falta horrek, filma arbuiatzera eraman gaitzake. Batzuetan ona da gure eskuetatik kanpo denaren parte izatea. Badirudi adituek soilik gozatu dezaketela film hauekin, baina ez. Film asko daude azal komertziala izan arren, ikuslea pentsatzera eramaten dutenak. Misterio filmeetan hiltzailea nor den jakiteko puzzle piezak lotzen ditugun moduan, ulertzen ez ditugun filmak konprenitzeko ahalegina egin beharIzenburua: Under the ko genuke. Honen adibide dira The skin. Zuzendaritza: Jolighthouse, The green knight edota nathan Glazer. AktoreUnder the skin bera. Izan ere, film baak: Scarlett Johansson, tzuek ez dute azalpen garbirik idazlePaul Brannigan, Robert J. aren burutik harago, baina bizitzak Goodwin . Urtea: 2013. berak ere ba al du beti esanahi bat?
Anariren bakarkakoa, musika astean Lazkao Txiki Musika Eskolak antolatu duen kultur astearen barruan, ekitaldi sorta antolatu dute egunotan, tartean, musika munduko izen ezagun ugarirekin. Gaur, Anari kantariak bakarkako kontzertua egingo du, 19:30ean, Areria aretoan. Aurretik, musika eskolako trikitilariak (17:00) eta batukada taldea (18:30) ariko dira, frontoian eta herriko kaleetan.
‘Porno’ antzezlana dakar Antzerki Garaiak Ordiziara Antzerki Garaia egitarauaren barruan, La Roca konpainiak Porno obra antzeztuko du gaur (20:30), Ordiziako Herri Antzokian. Komedia honek, gizartean pil-pilean dauden hainbat dilema moral astintzen ditu, ikusleen algarak eraginez.
Martxoan Bertsoa jaialdiko finala, gaur Urretxu eta Zumarragako bertsozaleek bete-beteak izan dituzte martxoko asteburuak. Martxoan Bertsoa jaialdiak, taldekako lehiaketa berreskuratu du aurten, eta azken asteburuetan jokatutako kanporaketen ondoren, gaur dute final handia. Gaztelekuan izango da, hiru talde finalistekin, 22:30ean hasita.
Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak
2022ko martxoaren 25a • # 460
Ekonomia Miren Alvarez Juaristi • Urrats podologia (Urretxu)
Oina eta kirola
O
inaren egitura ez da txantxetan hartzeko moduko eraikuntza. Elementu konplexua da oso; 28 hezur, 33 artikulazio eta 100 tendoi baino gehiago biltzen dituena. Ibilian-ibilian, Txindokiko tontor malkartsuan nahiz Zurriolako harea finean, zapaltzen goazen lur-zoruaren gorabeheretara egokitzeko diseinatuta dago gure oina. Toki batetik bestera ahalik eta erosoen mugitu ahal izateko, kotxeak errepideko zuloen eragina jasotzen duen indargetzaileak dituen bezalaxe, oinak ere badu gorputz atal desberdinak babesteko halako sistema sofistikatu bat. Jakina da edozein pertsonaren gorputza sostengatzeko oinarrizko atala dugula oina. Gorputza ordea, ariketa fisiko zehatz eta berezi batetara bideratzen badugu, oinaren eraginaren garrantzia areagotu egiten da, kirolariak kasu. Izan ere, kirolari batek bere oinean proiektatzen dituen kargak, oinez goazenean baino askoz altuagoak dira.
Denbora luzez Tabernako barran denbora luzez zutik egoterakoan, edota dantzan saltoka ibiltzerakoan, oinek lan handia egin be-
ren azterketa egitea podologia zentro batean.
Arazoei aurre egiteko Zapaltzeko moduan arazoren bat aurkituz gero, bi arlotan lan egiten da: » Lan muskularra, fisioterapeuta eta prestatzaile fisikoak bidalitako luzapenak eta indartze ariketak. » Podologoak neurrira egindako barnezolak, oina lurrean behar duen bezala mugitu eta kokatzeko.
Kirolaria zara?
har dute. Korrika egiten dugunean adibidez, gure gorputzaren pisuaren laukoitza jasanarazten diegu gure oinei. Honek esan nahi du, maratoi erdi bat korrika egiten dugunean gure oinek hainbat tonatako karga eusten dutela. Artikulazio, gihar, ligamentu eta tendoiek osatutako egiturak ondo lan egiten baldin badu, gure oinek behar hainbat talka amortiguatzeko gauza izango dira. Edozein kirolarirentzat oso garrantzitsua da bere martxa biomekanikoa-
Hemen dituzu neurrira egindako barne-zolak erabiltzeko arrazoi batzuk: » Gorputzari egonkortasuna ematen diote eta bihurrituak ekiditzen dituzte. » Amortiguazioa. » Supinazio-pronazio mugimendu armonikoa lortarazi » Gastu energetikoa gutxitzen dute. » Gogortasun eta kailuen eboluzioa gutxitzen dute. » Giharren nekea gutxitzen dute. » Min sintomatologia gutxitzen dute, oin-txorkatila-belaun arteko lerroketa egokia lortzen dutelako. Edozein zalantza baduzu, zure podologoarengana jo.
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian
# 460 • 2022ko martxoaren 25a
Komikia
Aliritzian Naroa Elortza Eraldatzaile soziala
Heldulekuak
K
risi egoeretan shocketik salbu mantentzen gaituena gure errelatoa da: nor garen, gure erroak, gure ibilbidea, gure historia». Halaxe dio Naomi Kleinek Shockaren doktrina (2009) dokumentalaren hasieran, 2008an lehertutako krisiaren testuinguruan. Orduan ere krisi sistemikoaren ideiarekin luze aritu ginen: sistemaren kaosa, krisi ekonomikoa, ekologikoa, demografikoa, kulturala... Eta egungoa ere ez da oso ezberdina. Osasun larrialditik irten gabe, larrialdi ekologikoari buruz aritu zaizkigu, krisi energetikoaz... eta, azkena, gerra. Krisi sistemikoaren eta kolapsoaren ideiak berriz ere protagonismoa hartzen du, bakean uzten ez gaituen euli gisa. Etorriko den kolapsoaren aurrean, lehengaien gaineko espekulazio saio berri bat da gaur egungoa. Baina ez, kontsumo maila hau ez da bideragarria. Eta egoera honen aurrean, zer? Kleinen hitzek heldulekua
eskaintzen digute. Geure errelatoari begiratzen badiogu, geure bideari, irteteko modu bat badaukagula ikus dezakegu. Une zailenetan ere, erresilientzia gaitasuna erakutsi dugulako; inteligentzia kolektiboak aurrera egiteko tresnak eman dizkigu. Kleinen heldulekuak, baina, norabidea behar du nora begiratu jakiteko. Zein den geurea? Goierri bizigarria lortzea, bizitzako beharrei erantzungo dien ekonomia eraikitzea. Krisiei eta mugei ezikusi egingo ez dien ekonomia, lekukotik lekukoarentzat eraikiko duena. Biziola FabrikaErronka handia da, ren aurkezpen egueta ezinbestekoa nean iluntasunean azaldu den argi izdugu alternatibak piari buruz hitz egin osatzeko egiturak genuen, baina poelehenbailehen sortu siaz harago joan beeta martxan jartzea har dugu. Erronka handia da, eta ezinbestekoa dugu alternatibak osatzeko egiturak lehenbailehen sortu eta martxan jartzea. Fabrikak aukera eskaintzen digu, proiektu komun eta kolektiboa eraikitzeko aukera. Ezberdinen arteko aliantzak jostekoa, muturretatik baino, elkargunetatik eraikiz.
Publizitatea 19 2022ko martxoaren 25a • # 460
