zk. 453 2022ko otsailaren 4a www.goiberri.eus
Iritzia Egoitz Iztueta Sukia. Adiorik ez, gero arte baizik
03
10-11
Errainuak
Ikatza elkarteko Mikel Bravoren ‘Ahuntzak bezala mendian’ irudia
04
Erreportajea
14-15
Luna Bella Golden Retreiver txakur haztegia, pasioa lanbide bihurtuz
Maite Goñi _Baliabide digitaletan aditua
«GIZARTE DIGITALKI KONPETENTEA LORTU BEHAR DUGU»
Iritzia 03 Egoitz Iztueta Sukia • Irakaslea
2022KO OTSAILAREN 4A
Itzain
# 453 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL
Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga
Kudeatzailea: Josu Iñigo
Erredakzio-burua: Loinaz Agirre
Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)
Banaketa:
Adiorik ez, gero arte baizik
Egoitz Iztueta Sukia Irakaslea
Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.
Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.
Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus
Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus
Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus
Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus
Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Gorka Gomez
T
rena bizitzan behin bakarrik igarotzen omen da, eta hartu ez izanak damutuko nintzelakoan ziur nengoen. Hala, baiezkoa eman eta igerilekura biluzik jauzi egin nuen, jakin gabe bene-benetan eta kontziente izan gabe zer nolako erronkari aurre egin beharko nion. Ezinbestean, Goierriko Hitza-ri eskerrak eman nahi dizkiot GOIBERRI bezalako astekari parte hartzaile eta anitzean nire aletxoa jartzera gonbidatu izanagatik. Oro har, txiki-txikitatik zientzien arloa izan dut gustuko, hein handi batean, erraza egiten zaidan eremua delako niretzat. Aldiz, letren mundua, hitz jokoak eta hitzak elkarrekin era dotore batean jostea ez nuen atsegin, niretzako lan gehigarria zelako, denbora gehiegi eskaini behar niolako eta gainera esfortzu handia eskatzen zidalako. Inor ez da ikasia jaiotzen!
Ur handitan igeri egiten aritu naizenean batzuetan hobekiago eta besteetan okerrago arituko nintzen. Denei gustu egitea ezinezkoa da, baina, gutxienez norbaiti gustatu bazaizkio konformatzen naiz
Ur handitan igeri egiten aritu naizenean batzuetan hobekiago eta besteetan okerrago arituko nintzen, hori nabarmena da. Igeri trakets aritu naizenean hobetzen ahalegindu naiz. Denei gustu egitea ezinezkoa da, baina, gutxienez norbaiti gustatu bazaizkio konformatzen naiz. Balorazioak alde batera utzita gaizki esanak barkatu eta ondo esanak gogoan hartu, arren. Bizitzako esparru askotan zein tren geltokitan, noiz gelditu behar garen jakitea garrantzitsua da. Fermin Muguruzak musika taldeak uzten zituenean bezala, Miguel Indurainek 1997an sinatu zuen kontratu onena sinatu ez zuena izan zen moduan, Aimar Olaizolak oraindik txukun jokatzen zuen unean bezala... Ezin naiz fenomeno hauekin konparatu inondik inora, baina bai ipuinaren bukaerarekin. Adiorik ez, gero arte baizik.
04 Hitz-aspertuan Maite Goñi Eizmendi • Baliabide digitaletan aditua
# 453 • 2022ko otsailaren 4a
Elkarrizketa
Maite Goñi Eizmendi Baliabide digitaletan aditua
Hitz-aspertuan 05 Maite Goñi Eizmendi • Baliabide digitaletan aditua
2022ko otsailaren 4a • # 453
Testuak: Kerman Garralda Zubimendi
Argazkia: Gorka Gomez
Maite Goñi Eizmendi (Ordizia, 1967) irakasleen irakaslea da. Egungo eta etorkizuneko maisuei eta maistrei konpetentzia digitalak helburu didaktikoekin nola erabili erakusten die. Ikastea etengabeko prozesua dela dio. Bereziki, hizkuntzarekin lotura duten baliabideetan da aditua. Eusko Jaurlaritzarentzat ere egiten du lan, Euskararen Aholku Batzordean.
«NIRE PASIOA NIRE LANA BILAKATU DA. ETA GOZATU EGITEN DUT» Elkarrizketa hau egiteko tarteren bat lotzea ez da erraza izan. Lan askorekin zabiltzan seinale. Hiru txapel dauzkat: alde batetik, hezkuntza esparrua. Bertan, DBHn, Batxilergoan, Lanbide Heziketan eta hizkuntzen irakaskuntzan irakasle gisa aritzeko gaitzen duen Mondragon Unibertsitateko Masterrako irakaslea naiz, irakasleei zuzendutako hezkuntza digitaleko formakuntza saioak zuzentzen ditut...; beste alde batetik, euskara eta ingurune digitala uztartzen ditut. Adibidez, Eusko Jaurlaritzako Euskararen Aholku Batzordeko ingurune digitaleko zuzendaria naiz; eta hirugarrena, dibulgatzailea. Blog eta podkast propioak ditut, Euskadi Irratian kolaboratzen dut, ETBn... Amarauna saioan, Digiatalean , hamahiru urte daramatzat, eta Ahoz Ahon eta lehenago Azpimarran, sei edo zazpi.
Zer da ingurune digitala? Ingurune digitala da digitalean egin daitekeen edozer gauza. Izan daitezke baliabide didaktikoak, aisialdikoak... Irakasleei azaltzen diet nola erabili konpetentzia digitalak. Hezkuntza eta ingurune digitala: dibulgazioa lotuago dago nobedadeekin, sare sozialak, albisteak... Komunikazioa: Eusko Jaurlaritzarekin, guk aholkatzen dugu euskarak non egon behar duen, zer falta den... Hizkuntza eta ingurune digitala.
Hizkuntzaren kasuan beharrak handiak dira? Behar pila bat daude. Bai tresna aldetik, bai eduki aldetik, bai estrategia aldetik, bai zabalkuntza aldetik... baina baliabideak mugatuak dira. Oso garrantzitsua da ingurune digital sendoa izatea ez badugu atzera geratu nahi. Ez dut esan nahi hor egonda dena eginda dagoenik, ezta gutxiago ere. Baina bada oso-oso
esparru inportantea. Argi dago: gaur egun ingurune digitalean ez bazaude jai dagoela.
Eta nolakoa da euskararen ingurune digitala? Esaten da euskararen bizi-indar digitala ona dela, dauzkagun hiztun kopurua baino postu aurreratuagoetan gaudelako. Wikipedia da horren adibide argia –35. hizkuntza erabiliena da, ia 400.000 artikulurekin–. Era berean, ahots-sintesian aurrerapauso handiak eman dira urte gutxian, eta horri esker, makinei euskaraz hitz egin ahal izango diegu; berdin itzulpengintzan eta azpitituluekin. Baina ez dezagun gure burua engainatu, hutsune handiak daudelako. Adibidez, streaming plataformak: Netflix, Disney +, Twitch... Hor euskarazko edukiak egotea oso inportantea da. Bestela, gaztelaniara, ingelesera edo japonierara joko dugulako.
06 Hitz-aspertuan Maite Goñi Eizmendi • Baliabide digitaletan aditua
# 453 • 2022ko otsailaren 4a
«Oso garrantzitsua da ingurune digital sendoa izatea. Argi dago ingurune digitalean ez bazaude jai dagoela»
«[Itxialdian] antzeman zen pila bat zeintzuk zuten barneratuta digitalizazioa. Zutenek askoz ere hobeto moldatu ziren»
Eskaria ala eskaintza, zer lehenago?
bai entusiasmo aldetik... dena gutxi da, oso hiztun gutxi garelako konparatuta hizkuntza hegemonikoekin.
Gurpil zoro bat da. Ez baduzu ematen ez duzu jasotzen. Ez da bakarrik eskatzea, kontsumitzaileak ere behar dira. Ahalik eta ahaleginik handiena egin behar dugu euskarazko ingurune digitala interesatzen zaigula adierazteko.
Nola egiten da hori?. Oso-oso inportantea da gure tresnek euskaraz hitz egitea. Zer esan nahi du horrek? Bada, gure ordenagailuak euskaraz konfiguratuta egotea. Nahiz eta euskaraz interaktuatu munduari ematen ari gatzaion mezua da gaztelaniaz ari garela, ordenagailua edo mugikorra gaztelaniaz konfiguratuta dagoelako. Adibide garbi bat. Ordenagailua gaztelaniaz konfiguratuta badugu, bilaketa bat egitean zuzenean gaztelaniazko Wikipediara joko dugu. Gero euskarara klik batean aldatuko gara, baina Interneteko munduan bisita hori gaztelaniaz dago. Bisitekin neurtzen da interesa, eta interesik ez badago, enpresa teknologiko handiek ez dituzte produktuak euskaraz diseinatuko.
Apple-n sistema eragileek ez dute euskarazko aukera. Eta Androidek eta Windowsek eduki arren ohikoa da gaztelaniazkora jotzea. Ohitura falta? Askotan ezjakintasunagatik egiten da hori. Hor ikusten da dibulgazio lana ere oso inportantea dela.
Lortu diren aurrerapen asko militantzia digitalagatik izan dira? Euskarazko komunitatea Interneten, txikia izanik ere, oso ekimentsua da. Zorionez, urte askotatik, komunitate sendoa dago borondatezko lana egiten. Baina ez da nahikoa. Eusko Jaurlaritza eta aktibismoa elkarrekin joan behar dira, ez badugu hizkuntza hegemonikoek jan gaitzaten nahi. Dena gutxi da. Bai baliabide aldetik, bai ekimen aldetik,
Baikorra zara? Jaiotzez baikorra naiz. Baina oso adi ibili beharra daukagu. Denok norabide berean egin behar dugu arraun.
Nondik datorkizu euskararekiko atxikimendua? 2004an Ordiziako Ikastolako hiru irakaslek IKTeroak taldea sortu genuen. Hasi berriak ziren blogak erabiltzen hasi ginen irakaskuntzari begira zeuden berrikuntza digitalak jasotzeko. Argia saria eta guzti eman ziguten. Hala sortu nuen Euskaljakintza, euskara ikasteko proiektu digital bat. Orduan ez zegoen horrelako ezer ez, ezta gaztelaniaz ere. Apurka-apurka ingurune digitaletan espezializatuz joan naiz, baina ez bakarrik euskarari lotura, baita hezkuntzari ere. Denborarekin, nire pasioa nire lana bilakatu da. Eta gozatu egiten dut.
Etorkizuneko irakasleek ingurune digitalaren garrantzia barneratuta dute? Masterrean zer ikusten duzu? Digitalizazioaren garrantziaren inguruko sentsibilizazioa ez dute horren barneratua. Sorpresa hartzen dut, urtero-urtero. Baina tira, gaizki ulertuak egon daitezke. Sare sozialetan ibiltzen direlako uste dugu konpetentzia digitalak barneratuta dituztela, baina irakasleei bideratutako tresnak oso bestelakoak dira: ebaluatzeko tresnak, talde lanerakoak, informazioa bilatzekoa... daude. Tresna asko eta ezberdinak dira.
Eta jada irakasle direnek, ez natiboek, ezagutzen dituzte? Oraindik ezjakintasun handia dago eta formazio behar handia dago.
Pandemia garaian eskolak telematikoki eman beharrak aldaketa azkartuko zuen.
Hor antzeman zen pila bat zein eskolek zuten barneratuta digitalizazioa eta zeintzuk ez. Egun batetik bestera egin behar izan zen aldaketa eta aldez aurretik pausoak, tresnak, formazioa, azpiegitura... zutenek askoz ere hobeto moldatu ziren.
Ikasitakoa gelditu da? Batzuk aurrera egin dute, baina beste irakasle batzuk horren saturatuta amaitu dute sekulako ezinikusia garatu dutela, eta ez dute ezer jakin nahi digitalizazioaz. Baina digitalizazioak ez du atzera bueltarik. Egin behar dena da ongi planifikatu: ahulguneak indartu behar dira, eta indarguneak sendotzen jarraitu, potentziatu.
Trantsizio epean gaude, hezkuntza analogikotik digitalera. Prozesu hau sekula amaituko da? Ikastetxe batek izan dezake heldutasun maila nahikoa planaren aldetik, baliabide aldetik, irakasleen formakuntza aldetik... behin hori lortuta sendotasun bat lortuko da, izugarrizko saltoak eman gabe.
Baliabide digitalak eskoletara sartuta haurrak ez al dira gehiago despistatuko? Tentazioa hurbil dute... Erabiltzen jakin egin behar dira, eta horretarako, ezagutu egin behar dira. Ezagutu zer aukera duten eta zer mehatxu. Ongi erabilita tresna interesgarriak dira. Baina ez da dena denetarako, ez. Baloratu egin behar da kasu konkretuetan merezi duen erabiltzea ala ez, edo zeinekin merezi duen. Baina erabakitzeko ez direla erabili nahi ongi ezagutu behar dira. Askotan, ezjakintasunagatik edo aurreiritziengatik erabakitzen da ez direla erabili nahi, intuizioz. Eskoletan pertsonekin ari gara lanean eta ezin dugu intuizioz egin lan. Ezagutzatik egin behar dugu lan.
Hitz-aspertuan 07 Maite Goñi Eizmendi • Baliabide digitaletan aditua
2022ko otsailaren 4a • # 453
Etengabe ikasten egon behar dela defendatzen duzu, are gehiago irakasleen kasuan.
Zein da?
Nik beti pentsatu dut oso inportantea dela etengabe ikasten jarraitzea. Orain, formazio saioekin, argiago ikusi dut: irakasleak etengabe formatu behar dira. Ez bazaude prest etengabeko ikaskuntzarako hobe beste zerbaitetan ibiltzea. Ni orain mugitzen naizen arloa da konpetentzia digitalen arloa, ingurune digitalaren arloa irakaskuntzari begira. Horretan etengabe ikasten egon behar duzu, metodologia berriak daudelako, tresna berriak, prozesu berriak...
Jakinduria pilatu ez ezik publikoarekin elkarbanatu ere egiten duzu. Bizitzak eraman nau asko komunikazioaren arlora, dibulgaziora.
Dibulgaziorako, besteak beste, hamar minutuko podkastak egiten dituzu. Hamar minutuk zenbateko lana du? Kapitulo bat egiteko behar dira ordutxo batzuk: edukia landu, baliabideak bilatu, irakasleentzako erakargarria bilakatu... Gero, Ulumediarekin egiten dut lan eta beraiek egiten dizkidate edizio lanak. Eta Azkue fundazioaren babesa ere badaukat. Beraiei esker doan eskaini dezakegu. Ulumediari eta Azkue fundazioari oso-oso eskertuta nago.
Merezi du orduetako lana minutu batzuetarako? Dibulgazioa bai ala bai egon behar da. Gainera, nire pasio guztiak batzen ditu: esparru digitala, hezkuntza eta komunikazioa. Oso aberasgarria da.
Nondik lortzen duzu tendentzien edo azken balibideen berri? Digitalki konpetentea naiz. Informazio lortzeko estrategia bat dut, edukiak sortzeko beste bat, segurtasunez ibiltzeko beste bat... Konpetentea den gizartea lortu behar dugu ditugun helburuak lortzeko.
«Dibulgazioa bai ala bai egon behar da. Gainera, nire pasioak batzen ditu: komunikazioa, esparru digitala eta hezkuntza»
Bizitzak eraman du horraino
G
oñik albistegietako aurkezlea izan nahi zuen txikitan. «Ez dut horren urruti bukatu», dio, dibulgatzaile alorrari erreferentzia eginez. «Bizitzak zure nortasunarekin bat egiten duen horretara eramaten zaitu». Gaztea irratian irabazi zuen bere lehen soldata. «Hor ibili nintzen, diskoak jartzen eta musikaren inguruko informazioa ematen», deskribatu ditu bere lanak. Hasiberria zen Euskadi Gaztea irratia unibertsitatea amaitu berri zuten gazteez hornitu zen. Egonkortu baino lehen, Ordiziako Jakintza ikastolatik deitu zioten eta orduan hasi zen irakaskuntza munduan. Goñik Euskal filologia ikasi zuen lehenengo, eta Ingeles filologia ondoren. Gaur egun «denarekin» egiten du lan: mahai gaineko ordenagailua bi pantailekin, ordenagailu eramangarria,
mugikorra... Halere, ez dela pantailen menpekoa dio. «Ez daukat inongo dependentziarik. Oso lasai egon naiteke afaltzen mugikorra begiratu gabe». Egunero hitz bat txiokatzen du. «Batzuetan nire egoerarekin, bizipenekin, jarduerarekin... lotutakoa. Eta beste batzuetan, burura silaba bat etortzen zait eta horrekin hiztegian begiratu eta gustuko bat aukeratzen dut». Gehien gustatzen zaiona jarraitzaileek eskatzea da. «Komunitate txiki bat sortu dugu». Ezin du hitz bakar bat aukeratu, ordea, ez duelako gustukoena duen hitzik. «Hainbeste ditut... esanahia gustatzen zait gehiago. Jare, fereka... esanahi positiboa dutenak». Hamaika hitzen artean, tristeak ere tokatu zaizkio. Wordlen ez du jokatzen. Berbaxerkan ere ez, gustuko duen arren. « Ez dut nahi beste denborarik».
08 Herri jakintza Pertsonaia
# 453 • 2022ko otsailaren 4a
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
Hitzen ganbara
Esaera zaharra
Efemerideak
Aldagarrik: Zopari, edo urtsu hartzen den beste mota bateko eltzekoari botatzen zaizkion okela edo jaki puskak. Gaztelaniazko ‘tropiezo’. Arrain-zopak, adibidez, arrain zati edo itsaski pusketak izan ohi ditu aldagarriak.
«Ezer ez dagoen lekuan, eskuak garbi; zerbait dagoen lekuan, begiak argi»
1988-2-2. Urolako Trena itxi zuten, trenbideak eta katenaria kenduta. 1942-2-3. Javier Eltzo soziologo, idazle eta irakaslea jaio zen, Beasainen. 1957-2-5. Jose Luis Etxeberria ‘Xapre’ trikitilaria jaio zen, Zaldibian.
Lapurretarako tentazioa edo joera nork daukan eta nork ez jakiteko, ez dago froga hoberik: ezarekin, ez dago arriskurik. Amuarekin, ordea...
Pertsonaia
Ibai-Ertz, bertsolaritzaren muinean Ordizian 1959an, bertsolari berrientzat lehiaketan epaileak: Jesus Lete ‘Ibai-Ertz’, Isidro Baztarrika, Manuel Lekuona, Inazio Eizmendi ‘Basarri’, Joxe Mari Aranalde. Goiberri
nahiz lehenagoko lekukotza historiko izateaz gain, ume baten begi bizietatik ikusiriko kontu askorekin aberastuta: trenaren etorrera, Itsasondoko eta beste herrietako festa-ohiturak, San Joan sua, 1983ko uholdeak, mikeleteak, hamaika ofizio izan zituen Migel Inazio Elortza Milixio-ren kontuak...
Astoa txikitako lagun
Testua: Aimar Maiz
I
azko abuztuaren 27an bete ziren ehun urte Jesus Lete Sarasola IbaiErtz bertso jartzaile, aurkezle eta zalea jaio zela. Itsasondoko udaletxean munduratu zen, han bizi baitzen familia, hamar senidetan azkena. Oria ibaiaren ondoan sortua eta Itsasondon paraje bereko etxe batean bizi izana, Ibai-Ertz izengoitia hartu eta erabili zuen. Urtea bete eta segituan, polio gaitza harrapatu, eta elbarrituta geratu zen betiko. Ibiltzeko zeukan zailtasuna, ordea, irakurketarekin eta idazketarekin osatu zuen. Hori izan zuen geroko bertsozaletasunerako oinarria. Santa Lutziko (Ezkio) Miranda base-
rriko alaba batekin ezkondua eta hiru seme-alabaren aita, bulegari lan egin zuen 38 urtean enpresa batean. Hizketarako «herdoilik gabeko mingaina», oso euskararen maitale eta umore handiko pertsonatzat aurkeztu zuen Lete Antonio Zabalak, Auspoa sailean hark egindako Orrela ziran gauzak liburuaren hitzaurrean (Etor, 1990; Euskaltzaindiak Interneten dauka osorik eta doan). Prentsan idatzitako artikuluen bilduma bat da, bere bizitzako pasarteez, bertsoez nahiz herriko eta inguruko istorio ugariz hornitua. Bertsotarako, ez zuen bat-bateko abileziarik izan. Bai, ordea, idazteko. Ez hitz neurtuz bakarrik, baita prosan ere. Espresio, hitz eta jario naturala darie haren artikuluei, Leteren haurtzaroko
Letek liburuan kontatu zuenez, 1928an asto bat erosi zuten, berak ibili ezin, eta eraman zezan. «Bi hanketatik zeharo elbarri gelditu nintzen. Hala jarraitzen dut. Elizara eta eskolara joateko garaia iritsi zitzaidan. Gure herria oso aldapatsua da, eta nola moldatu? Txanpon batzuk banituen aurreratuak, nire aitapontekoak emanak, eta haiekin astotxo bat erostea erabaki genuen». Asto hari jarritako bertso sortarekin 3. saria irabazi zuen Ibai-Ertzek 1966ko Xenpelar Sarian. 18 bertsoko sortatik, bi hauek aukeratu zituen berak: «Asto txiki polit bat/ izan nun gaztetan, / berak ibiltzen nindun / jai eta astetan./ Beste bat zintzogorik /ez nere ustetan, / halakorik ez dago / seitatik bostetan». Eta beste bat: «Hamalau hilabete / nitula jaiota, / poliok utzi nindun /betirako jota./ Geroztik hanketatik / elbarri nago ta, / hemen ibiltzen nintzan / astora igota». 2000ko urtarrilean hil zen.
Bertsoa • Kate motzean 09 Nerea Elustondo Plazaola • Jexux Mari Jauregi ‘Altzo Txiki’
2022ko otsailaren 4a • # 453
Gaiak hala dio
Kate motzean Jexux Mari Jauregi ‘Altzo Txiki’ • Bertsolaria
«Kopla da nire neurria, gustura aritzen naiz» Nerea Elustondo Plazaola Testua eta argazkia: Mikel Albisu
Gaia: Eskean Doinua: Santa Ageda bezperako koplak Santa Ageda bezpera hontan lurra berriz esnatzear... Gaurko egunez libre da eta limosna eskatu behar. Eduki arren hiru karrera ta bi master bukatzear... emantzipatu nahi dun gazteak limosna eskatu behar. Bizimodua gora dijoa soldatik ezin pare jar... bankuarekin ezkontzeko're limosna eskatu behar. A-636 Goierri garaian zehar... handik pasatu behar duenak limosna eskatu behar.
Elkarrizketa honek argia ikusiko duen egun berean Zaldibian, baserriz baserri, Santa Ageda bezperako koplak abesten ibiliko da Jexux Mari Jauregi Altzo Txiki (Zaldibia, 1961). Baserrietako jira egin ondoren, herriko tabernetan bukatuko dute saioa. «Kopla da nire neurria, gustura aritzen naiz kantari. Aurten gainera talde berria aterako gara, bertsolari gazteekin». 30 urte inguru dira ohitura berreskuratu zutela, eta urte askoan Altzo Txiki eta Patxi Iraola ibili baziren ere, orain koplari talde zabalagoa dabil. Gaur egun, gehienbat, lagun artean aritzen da Altzo Txiki bertsotan. Azken bi urteetan egoera zaildu bada ere, «ia astero» biltzen da Goierriko taldea. «Zaldibian bertan ere badugu bertsotan aritzeko taldetxoa».
Ze zaletasun dituzu?
Zer gosaltzen duzu?
Denetik pixka bat: bertsoak, herri kirolak, baserria, mendia, jan-edana...
Ahal bada etxeko fruituak, zein fruitu lehorrak. Ondoren tabernan pintxo bat.
Pelikula bat. El nombre de la rosa. Liburu bat. Txillardegiren Euskal Herria helburu,
Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.
euskaldun guztiek irakurri beharrekoa.
Dantza egiten duen piladun asto bat.
Santa Ageda bezpera hontan zenbat pena zenbat negar... Dirua behar duen munduak limosna eskatu behar.
Musika talde edo abeslari bat.
Amets bat.
Evaristo.
Independentzia eta sozialismoa.
Abesti bat. Mendian gora haritza. Kolore bat.
Bizitzako plazer txiki bat. Sutondoan jarri eta bertso zaharrak entzutea.
HURRENGOA »
Gorria.
Goierriko txoko bat.
Oporretarako leku bat.
Bizi naizen lekua.
Kubako mendi aldea asko gustatu zitzaidan.
Zaldibian biziko ez bazina...
Pentsionistak hainbat urtetan eztarriak urratzear... bizitza pasa lanean eta limosna eskatu behar.
Bertsolaria: Aratz Lasa Galparsoro Gaia: Ezkutuko pandemia
Emaztea hil zenean egin zitzaion agurra.
Jaso duzun oparirik bereziena.
Nonahi biziko nintzateke ondo.
10 Errainuak Mikel Bravo Aldasoro
# 453 • 2022ko otsailaren 4a
AHUNTZAK BEZALA MENDIAN DISFRUTATZEN
Mikel Bravo Aldasoro Ikatza Argazkilari Elkartea, Legazpi @mkl_istorioak Argazkilari eta diseinatzaile grafiko bezela lan egiten dut nire estudioan (@mklestudioa) eta eskerrak eman behar dizkiot argazkilaritzari, bizitza aldatu didalako, argazkilaritzagatik hasi bainintzen mendira joaten. Zenbat abentura ordundik argazki eta bideotan gordeta, momentu zoragarri horiek guztiak denboran ez galtzeko… Nire instagram kontuan kontantzen ditut mendiko abenturak, eta gaurko argazkia nola ez, ahaztuko ez dudan egun horietako batekoa da, lagunekin Aizkorrira joan nintzenekoa. Ze suertea daukagun inguruan dauzkagun mendiak edukita, ez dugu urrutira joan beharrik naturaz disfrutatzeko. Azkenaldian, naturan bizitako momentuei esker bizitza minimalista bat nola eraman ikasi dut, eta meditazioaren laguntzarekin nire egunerokoa hobera aldatu. «Ez daukagu pozik bizitzeko gauza gehiagoren beharrik ingurua zaindu eta ingurukoekin disfrutatzen badugu».
Datu teknikoak Fujfilm X-T10 • Fujinon 16-50mm • f4 • ISO 250 • 1/1600s • 16mm
Errainuak 11 2022ko otsailaren 4a • # 453
Mikel Bravo Aldasoro
12 Erretratua Irudi baten istorioa
# 453• 2022ko otsailaren 4a
Erretratua
OSPA DITZAGUN ‘BEST’-AK
Aloña Galarraga Idiazabal
O
spa izan daiteke ospatu, egun edo une eder bat modu berezian bizitzea … Zer? Gaur egun ezin dela? Ospakizunari zer nolako kutsua eman nahi zaion, haren arabera izango da hori. San Blas eguneko herri bazkaria edo paella jana ezin da egin; pena, hotzak hotz ederra izaten baitzen ekintza xume bezain parte-hartzaile hura. Baina egin daiteke egun pasa familian, lagunekin, paella etxetik egina eramanda. Goitibera jaitsiera ezin da egin, baina datorren urterako goitiberari hobekuntzak egin diezazkiokegu. Kandelak edo argizaria ezin da bedeinkatu, edo bai, norberak egun horretan eskaerak egin diezazkioke zerbait sakratuari, suari, naturari, itsasoari…eta denontzat eztarriko mina betirako kentzea eskatu. Une eta okasio asko ditugu ospatzeko, juntadizo handi eta jensetsu baten zain egon gabe. Bizitzak momentu edo ataka zail askoren aurrean jartzen baikaitu asko espero gabe eta momentu txikiak ospatzen edo gozatzen ikasi behar dugu. Beraz berandu baino lehen ondoan ditugun altxorren alde, topa! Hala ere, ospa izan daiteke, alde hemendik, uxa, kendu… Aurtengoak agian bigarrenetik gehiago izan dezake, zergatik ukatu! Bakoitzari gauza ezberdinek mugituko die barrena. Badakigu zer nahi dugun betiko amaitzea, beraz doala etorritako bidetik. Baina egunerokoan gauza gutxi behar izaten da norbere
Musukorik gabeko erretratua. Aloña Galarragak utzia
onetik ateratzeko eta arnasa sakon hartu eta aurre egin diezaiegun! Esan ospa beldurrei, debekuei, besteei kontu hartzeei, eskubide urraketei, negativo izateari ospa!
Hoberenak diren uneak Ditzagun, zuk eta nik elkarrekin ditugun asmoak izan daitezke. Gutaz ari da, askoz ere hobea baita egin behar duguna elkarrekin egitea. Sarri gauza asko bakarrik egin nahi izaten ditugu, baina elkarrekin egindakoak beste dirdira bat hartzen du. Eraiki nahi duguna hobea, sendoagoa eta guztiona izango baita. Izalgo festak bezala, elkarrekin egin ditzagun! Agian hauxe izango da garaia eztabaidagarria suertatzen den data aldaketaz hausnartzeko. Dena alda daiteke, eta batez ere, dena debeka daiteke, baina San izena duen ezer ezin al da zalantzan jarri? San Blas jaiak, San Inazio jaiak edo San Migel jaiak esate baterako? Hartzen diren erabakiek ondorio bat izaten dute eta hartzen ez diren erabakiek ere bai. Best-ak norberarentzat hoberenak
diren uneak lirateke. Horrela irudikatzen ditut nik. Barre txikia eragiten duten une horiek, asko dira eta ezin denak aipatu: – Zirika Irratiko lagunok elkarrekin pasatzen ditugun uneak, magikoak dira. Horixe dute, norbera den bezalakoa izan daiteke han eta dena berez gertatzen da. Ez dio axola hainbeste zer egingo duzun, norekin egingo duzun baizik! – Herri Krosak 41. edizioa ospatu du aurten. Hori da kategoria! Hori da antolakuntza! Izugarria sortzen den giroa, sanoa, herrikoia, parte-hartzailea… Bejondeizuela! erreleboa ongi merezia duzue. Gu esku bat botatzeko hor izango gara datorren urtean ere! – Txistulari alardea, ikusi, entzun eta bizi ez duenak nekez balora dezake horrelako ikuskizun zoragarria. Herritarrak protagonista, maisu apartak gidari eta txistulari eta ikus entzuleentzat plazera! Jarri hemen zure erretratua, nik gustura irakurriko nuke, baina musukorik gabe mesedez!
Gaztejira 13 Ander Oiarbide Zubeldia • Ane Irazoki Alvarez
2022ko otsailaren 4a • # 453
ANDER OIARBIDE ZUBELDIA • Mendi korrikalaria
«Erloju gabe joan nintzen, sentsazioei erreparatuz»
ANE IRAZOKI ALVAREZ Hipatiari begira @aneirazoki
Testua eta argazkia: Aitor Garmendia
30 segundoero irteten ginen lasterkariak, eta ni lehena irten nintzen denetan. Lehen aldia nuen horrelako lasterketa batean, eta aurrena irtete hori arraroa egin zitzaidan. Halere, nire entrenamenduak eginda nituen Aizkorri inguruetan. Horregatik, lasai joan nintzen, nik nirea egin behar nuen, besteei begiratu gabe. Erloju babe joan nintzen, sentsazioei erreparatuz. Ez nuen denborarik edo pultsaziorik jakin nahi. Lasterkariak aurreratzen joan zitzaizkidan, baina ez ziren gazte mailakoak. Gordetzen joan nintzen. Momentu batean, hiruk batera pasa ninduten eta gogorra izan zen. Bi kilometro faltan, Euskadiko selekzioko batek aurreratu ninduen, baina ikusten nuen ez zidala tarte handirik ateratzen. Horrela konturatu nintzen ondo nindoala.
Denbora ona egin zenuen.
K
ilometro bertikalean Euskadiko txapelduna da Ander Oiarbide Zubeldia (Segura, 2004). Araian (Araba) izan zen lasterketa, joan den udazkenean, eta Aratz mendiaren gailurrean zegoen helmuga. Bere estreinako urtean, gazte mailako lehen postua lortu zuen Oiarbidek.
Nola joan zen 2021eko denboraldia? Belauneko zaintiratu batengatik bi hilabete geldi egon nintzen. Itzulitakoan, Axari Trail lasterketa probatzeko gogoz nengoen. Tamalez, asma arazoengatik ezin izan nuen lasterketa amaitu. Gero, Josetxo Imaz lasterketan parte hartu nuen Ordizian. Hortik bi astera zen Araiako proba, eta lehengusuak animatuta joan nintzen.
Zenbat kilometroko lasterketa zen? Bost kilometro inguru eta 900 metro desnibela. Aurreneko bi kilometroak nahiko etzanak ziren, hirugarrenetik aurrera hasten zen benetako zailtasuna.
Joan eta irabazi.
Gailurrera iritsitakoan ikusi nuen. 50 minutu eta 12 segundo. Banekien denbora ona zela. Aurreko astean, aitarekin izan nintzen ibilbidea ikusten eta 50 minuturen bueltan ibili nintekeela esan nion. Esan zidan 50 minututik jaitsiz gero, Etxarrira parranda egitera joaten utziko zidala. 12 segundogatik ez nuen lortu, baina, azkenean, utzi zidan.
Noiz jakin zenuen garaipena lortu zenuela? Banekien nire adinekoren batek lau minutu okerragoko denbora egin zuela, baina besterik ez. Behera jaitsi, aldatu eta pintxo bat jatera joan nintzen. Badaezpada ez nuen etxera joan nahi sailkapena jakin aurretik. Megafonotik nire izena esan zuten, eta harritu egin nintzen. Sentsazio onak izan nituen, baina ez nuen uste hain ondo irtengo zenik. @ander_oiarbide
Elkarrizketa osoa: www.goiberri.eus
Antzerki soila da
L
arunbat gaua da eta jende askok TVE1 du jarrita telebistan, Eurovision lehiaketara nor joango den erabakitzen delako. Era askotako artistak dauden arren, bi emakumerengan jarriko dut arreta. Alde batetik, Rigoberta Bandini dago, Ay mama abestia kantatu duena. Bestalde, Chanel, Slomo abestiarekin. Azken hori joango da Eurovisionera eta bi bando sortu dira: Bandiniren abestia feminista dela aldarrikatzen dutenak, Chanelena patriarkatuaren adierazle dela pentsatzen duten bitartean, eta bestalde, Chanelena bestea bezain feminista dela esaten dutenak. Kontua da batak feminitatea eta amatasunari historikoki lotu zaizkion rolen zantzuak dituela, eta besteak hipersexualizazioa eta autokosifikazioa dituela oinarri. Patriarkatuak emakumearentzat dituen bi patuak, eta biak askatasunez mozorrotuta. Horregatik, niri iruditzen zait kontua ez dela beste emakume baten aukerak eta ekintzak kritikatzea, horretara nola iritsi den ulertzea baizik, gizarteak ze sinestarazi dion aztertzea eta erabaki librea izan ote den zalantzan jartzea. Ez bata ez bestea ez dira feminismoaren ikur, eta ez daukate zertan izan gainera.
14 Erreportajea Luna Bella txakur haztegia
# 453 • 2022ko otsailaren 4a
Erreportajea
LAU HANKAKO LAGUNIK ONENAK DIRA TXAKURRAK Zaldibiako Paris baserrian bizi da Maria Oruna beasaindarra familiarekin. Luna Bella Golden Retriever txakur haztegia dute bertan.
Testuak: Ariane Vierbücher
B
etidanik gustuko izan ditu txakurrak Maria Oruna beasaindarrak, bere bizitzaren parte oso garrantzitsu bihurtu arte. Luna Bella Golden Retriever arrazako txakur haztegiaren arduraduna da, lana baino, bizi estilo bat dena berarentzat eta bere familia osoarentzat. Familiak Golden Retriever arrazarekin duen harremana arraza horretako Luna izeneko txakurra etxera ekarri zutenean hasi zen. «Asko erakartzen gintuen arraza bat zen; ikaragarri politak iruditzen zitzaizkigun». Informazioa bilatzen hasi eta Kordoban kokatzen den Golden Retreiver arrazako txakur haztegi batek eman zien arreta. «Guk konpainia-txakur bat hartu genuen. Momentu hartan ez geneukan txakur haztegi bat izateko asmorik, baina hain
esperientzia zoragarria izan zen Luna edukitzea, eta Kordobako lagunak eta haien bizimodua ezagutzea hain liluragarria, abentura polit hau eraikitzen hasi ginen bizi-kalitate handiago baten bila», azaldu du Orunak. Hala, garai hartan bizitoki zuten Beasain utzi, eta Zaldibian osaba batek zuen baserria egokitu eta bertan kokatu ziren. Zergatik Golden Retriever txakurrak?: «Ederrak direlako, asko transmititzen duten aurpegitxoa dutelako, aingerutxoak diruditelako, baina gainera, izaera oso terapeutikoa dutelako, oso familiarrak eta oso enpatikoak dira». Laburbilduz, «txakur oso-oso bereziak direlako eta konpainia ezin hobea direlako edozein familiarentzat». Eta edozein familiarentzat esaten duenean, zentzu zabalenean dio. Izan
ere, Golden Retriever arrazako txakurrek berez duten izaeragatik, eta gainera Luna Bella bezalako haztegietan egiten duten lanagatik, arraza honek duen izaera onaren potentzialitatea hobetzen saiatzen direnez, egoera oso-oso bereziak bizi dituzten gizakien bizi-kalitatea hobetzen laguntzen dute. «Gure txakurrak, familiako kide bat gehiago izateaz gain, arazoak dituzten haur askori laguntzen dietela jakiteak ematen digu kemena», nabarmendu du Luna Bellako arduradunak. Denontzat ezaguna da, adibidez, pertsona itsuen kasua. Txakur horiek pertsona itsuen begi bihurtzen dira, haien bizi-kalitatea hobetuz. Egoera berezi gehigotan ere lagungarri dira. Orunak azaldu duenez, «autismoa duten haurrentzat konpainia ezin hobea» ere
Erreportajea 15 Luna Bella txakur haztegia
2022ko otsailaren 4a • # 453
Maria Orunak urteak daramatza Golden Retriever arrazako txakurrak hazten eta hezten Zaldibiako haztegian. Luna Bella
«Golden Retriever arrazako txakurrak oso-oso bereziak dira eta konpainia ezinhobea dira edozein familiarentzat» «Maite ditugu gure txakurrak, gure bizitzak gure txakurren inguruan egiten du bira, inongo zalantzarik gabe» Maria Oruna Luna Bella txakur haztegia
badira. «Badugu beste kasu bat non txakurrak bere zaunkekin gurasoei dei egiten dien haurrari atake batek ematen dion momentuan». Beste kasu berezi batzuk ere kontatu ditu: «Esklerosi anizkoitza duten pertsonak dauden ospitale batean dago gure etxean hazitako txakur bat, arazo psikiatrikoak dituztenekin...». Arrisku egoerak saihesten lagun dezakete. Horrelako txakur baten atzean, lana, maitasuna eta dedikazio handia daudela nabarmendu du Orunak. Lehenik eta behin, «geneak garrantzitsuak» dira. «Gurasoak, txakur onak, nobleak izatea beharrezkoa» dela iritzi du, bere esperientzian oinarrituta. «Sozializazio egoki bat» ere behar dute txakurkumeek, eta horretarako «ilusio osoa» jarri dute Luna Bella haztegian, «sozializazio egokia bermatzeko eremu egokiak sortuz». Fase horretan, egunerokoan topo egingo duten zenbait egoeren aurrean jartzen dituzte; «su artifizialen, tiroen, trenen eta abarren zaratak egiten ditugu, txakurkumeek batez ere traumarik garatu ez dezaten, eta ahalik eta orekatuen izan daitezen». Txakur hauek konpainia perfektua izateko berebiziko garrantzia duen beste faktore bat da, «familiek txakurra hezten jakitea». Golden Retriever arrazako txakurrak «oso erraz ikasten duten txakurrak dira», dena den «oso garrantzitsua da jabeen azpitik daudela garbi uztea, hierarkia-ordena bat ezartzea». Txakurra izaera garatzen ari den fasean, «zerbait ondo egiten dutenean saritzen jakin behar da, eta modu berean, zerbait gaizki egiten dutenean ere, jakinarazi behar zaie, momentuan bertan zuzenduta».
Txakurrak familiaren parte Txakur populazioak nabarmen egin du gora azken urteotan, herrietako kaleetan ere oso nabaria da hori. Deigarria da, pandemia hasi zenetik, are eta nabarmenagoa izan dela. Ondorio asko atera litezke hortik, baina hortan sartu gabe, erreportaje oso bat egiteko gaia izan daitekeelako hori, txakurra benetako lagun onena izateko hainbat klabe eman ditu beasaindarrak. «Guk ondo begiratzen diogu familiaren profilari; familia arduratsuak izan behar dute; txakurkume fasean dagoen txakur bat gogorra dela jakin be-
Erakusketetan sarituak izan diren txakurrak
Z
aldibiako Luna Bella txakur haztegiko Golden Retriever arrazako txakurrek, estatu mailako eta nazioarte mailako txakur erakusketetan eta arrazako monografikoetan parte hartu dute, eta hainbat sari lortu dituzte. Horrelako ekitaldietan, txakurrarekin buelta bat ematen da eremu itxi batean, eta epaileak gelditzeko eskatzen die. Epaileak baloratzen duena da txakurrak duen jarrera, ibilkera, fisionomia, angulazioa, gorputza, orokorrean proportzio egoki batzuk izatea, eta gero, edertasuna. Horrelakoetan irabazteko, zortea baino zerbait gehiago behar da; txakurrak kalitate onekoak bai, baina prestaketa egokia behar da. Luna Bella haztegian lehiaketetako podiumetara igo diren hainbat kide dituzte. Azkeneko sariak iragan asteburuan lortu zituzten Lugon, Galizian.
har dute, animaliari irakatsi behar diotelako, oso fase hunkigarria da, baina aldi berean konplikatua». Beraz, argi utzi behar da, txakur bat izateak zer dakarren berekin: «Etxean ileak izango direla, egunean hiru aldiz atera behar dela, oporrak dituzunean pentsatu behar duzula zure txakurra zurekin oporretan eramatea, familiako beste kide bat dela, gastu ekonomikoa ere suposatzen duela...». Maria Orunak garbi du: «Maite ditugu gure txakurrak, gure bizitza, gure txakurren inguruan egiten du bira, inongo zalantzari gabe. Dedikazio handia eskatzen dute, bai, baina gure pasioa dira, eta emozionalki beti gaude osooso lotuta gure txakurrei eta haiei lotuta dagoen guztiari. Gure txakurrak, gure familiaren parte dira».
16 Eszena Goierriko kultur plaza
# 453 • 2022ko otsailaren 4a
Literatura
Otsailak dakarrena Antxiñe Mendizabal Aranburu Idazlea eta editorea
Tatuaje bat minari
A
laine Agirrek beti idatzi du emakume ahotsez, emakume gorputz batetik: dela erraietatik, dela hankartetik, dela bihotzetik, sabeletik edo burutik. Gorputzaren hizkuntzak ezagutzen ditu. Eta oraingoan ere egin du izenburutik hasita. Karena da amek umekia gorde, babestu eta elikatzen duen organo ezkutu eta funtsezkoa. Amatasunean, ezinbestekoa. Izan ere, eleberri honek amatasunaren hainbat alderdi ezkutu eta ukatu ekarri ditu agerira: ama izan nahi eta ezina, Lagundutako Ugalketa Tekniken zirrikituak, horien kosteak eta albo-kalteak, bikotean sortzen diren arrakalak, ama bakarraren bakardadea, errespeturik gabeko erditze baten minak eta saminak, nahi gabeko abortuaren dolua. Indar harrigarriz eta hunkidura txundigarriz idatzi du istorio hau gorputzaren lurralde ezagun baina isilduan egindako bidaian. Alaine Agirrek badaki irakurlea jo eta hunkitzen, asaldatu gabe. Badaki gordinkeriarik gabe biluzten, dotoreziaz, sentiberatasuna eta egiazkotasuna beti daudelako bere literaturan presente. Eta baita umorea ere, emozioaren intentsitatea berdindu behar izaten denean. Istorio honetan, Mina dago, letra larriz idatzitako mina; maitasunak berarekin dakarrelako askotan mina, eta amatasunak bietatik dauka asko. Halere, Alaineren begirada leundu egin da Odol mamituak bere lehenengo eleberria idatzi zuenetik; argitu egin da, jakin duelako minari distantziatik begiratzen; zauriak orbaintzen hasi direnean. Orbainak tatuaje bihurtu zaizkio. Eleberri hau minari eskainitako Izenburua: Karena tatuaje bat da; maitasuna tintaz betiko- Egilea: Alaine Agirre Argitaletxea: Elkar tua, larruazalean eta paperean.
‘Kottauak’, antzerki egitaraua hasteko Arte Eszenikoen zikloa Txalo taldearen Kottauak lanak zabalduko du, Ane Gabarain eta Mikel Laskurain aktoreekin. • Non: Zelai Arizti (Zumarraga) • Noiz: Gaur, otsailak 4
Olatz Zugasti, Igartzako jauregian Igartza Musika zikloaren barruan, Olatz Zugasti kantariak kontzertua egingo du, lau laguneko taldea ondoan duela. • Non: Igartza (Beasain) • Noiz: Otsailak 11
‘Fake’ antzezlana ikusgai Usurben Antzerki Garaia zikloaren barruan, Erre Produkzioak taldeak teknologia berriei buruzko Fake antzezlana eskainiko du. • Non: Usurbe Antzokia • Noiz: Otsailak 18
Ghost Number taldea Zelai Arizti aretoan Zelai Ariztiko zuzeneko musika saioen barruan, Ghost Number talde donostiarrak amerikar doinuak ekarriko ditu. • Non: Zelai Arizti (Zumarraga) • Noiz: Otsailak 18
Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak
2022ko otsailaren 4a • # 453
Automobilgintza Igor Aranburu • Autowag (Beasain)
Etorkizuna auto elektrikoan dago
A
utomobilgintzaren sektorean bizi den ziurgabetasun eta trantsizio garai honetan, galdera asko egiten dira auto bat erosterako garaian. Auto elektrikoa erosi, edo gasolina edo diesel motorduna, edo hibridoa... Etorkizuna auto elektrikoarena bada ere, autoa zertarako erabiliko dugun aztertu behar da. Partikularren kasuan, auto elektrikoen aukera egiten dutenak gero eta gehiago dira. Gaur egungo bateriek 8 urteko garantia dute eta 500 kilometro egiteko autonomia. Bateria geruzaz osatuta dago eta ez dago bateria osorik aldatu beharrik izaten. Gainera, gaur egun karga puntu gehiago daude eta probatzen duena gustura geratzen da. Oso isila da, estabilitate handia dauka... Eduki dezakeen eragozpen bakarra bidaia luzeak hobeto planifikatu behar izatea da, aurretik karga puntuak non dauden jakinda, alegia. Horretarako, aplikazio bereziak daude. Beraz, eguneroko bizimoduan, ibilbide finko bat dutenentzat oso egokia da auto elektrikoa, Goierritik Donostiara edo Gasteiza lanera joan behar dutenentzat, adibidez. Konbustioko motordun autoen aldean garestiagoak dira, baina 7.000 eurora arteko diru laguntzak daude eta prezio onean ateratzen dira.
Gasolioa gutxi, gasolina gehiago Partikularretan gasolioaren salmenta dezente jaitsi da, modelo batzuetan dieselik ez dute egiten dagoeneko. Oso kontsumo baxua daukaten gasolinazko
motorrak atera dituzte eta gehiena gasolinazkoak saltzen dira. Kasu horretarako, ez dago diru laguntzarik.
delako motor elektrikoa; Goierrin ibiltzeko baliagarria da. Hibridoetarako, 5.000 euro arteko laguntzak daude.
Hibridoa, trantsiziozkoa
Finantzaketa plan bereziak
Etorkizuna, ehuneko ehunean, elektrikoan ikusten dugu baina konbustioko motor batetik elektrikora doan prozesu honetan, hibridoen aukera ere hor da. Bi motor ditu hibridoak: elektrikoa eta gasolinazkoa. Etxean kargatzen da. Egia da, erabilera oso konkretu bat izan behar duela. Adibidez, astean zehar ibilbide oso luzeak ez badira elektrikoan ibil zaitezke, eta asteburuetan, distantzia luzeagoan ibiltzeko, gasolinazkoa. Beraz, astean zehar oso kilometro gutxi egiten duen erabiltzailearentzako da egokia. Donostiara joateko ez luke balioko, autobidean berehala gastatzen
COVIDak sortutako zalantzazko garai honi automobilgintzako trantsizio aldia gehitu behar zaio. Egoera horri aurre egiteko, ordainketa modua bereziak gehitu dira. AEBetan, Ingalaterran... partikularretan ere indarra hartzen ari den Renting sistemaz gain, erosketa malguarena da beste aukera bat: hiru, lau edo bosgarren urtean autoa uzteko aukera dauka erosleak. Lau urtera arte autoaren zati bat ordaintzen joaten da, eta laugarren urtean erabakitzen da kotxearekin geratu edo aldatu. Aukerak eta erraztasunak badaude eta onena profesionalei galdetzea da.
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian
# 453 • 2022ko otsailaren 4a
Komikia
Aliritzian
Naroa Elortza • Eraldatzaile soziala
Berotasun bila
L
eihoko markotik sekulako hotza sartzen da. Beno, egia esan etxea zirrikituz beteta dago. Hemen ez dago isolamendurik: etxe zaharra da, iluna eta hezea. Ez da gure etxea, ez. Alokairu jasanezin bat ordaindu behar dugu hilero. Jasotzen ditut laguntzak, bestela ezingo nuke aurrera egin. Baina... ai! Neguko egun hotz hauetan jatordu duina izan edo etxe txiki hau epel mantendu, bien artean aukeratu behar izaten dut. Pobrezia energetikoa deitzen diote. Familia asko omen gaude horrela, duintasuna mantentzeko ikaragarrizko zailtasunekin. Ikusezinak garen arren. Halaxe da, bai. Argindarraren eta gasaren prezio ikaragarriak, soldatak ez bezala igotzen den KPIa, alokairu garestiak... negu hau sekula baino hotzagoa da etxe askotan. Eta uste dugun baino hedatuago dago pobrezia energetikoa. Zortez, aurreko paragrafoa ez dut lehenengo pertsonan bizi, baina inork ezin dit ziurtatu noizbait hala izango ez denik. Gaintza-
ko hilerriko ateak ere halaxe dio: Gaur ni, biar zu. Prekarietateari buruz hala genion, eta pobreziak ere hala dela erakutsi digu. Langile pobreen garaiotan, komunitatea indartuko duten politikak behar ditugu, esparru guztietan. Behar ditugu komunitatearen ahalduntzean oinarritutako proiektu publikoak. Behar ditugu proiektu horizontalak, lehen pertsona singularra plural bihurtuko dutenak. Behar ditugu zailtasun gehien dituztenak saretuko dituzten politikak, Neguko egun hotz bazterkeria eta zaurgarritasuna sufritzen duhauetan jatordu duina tenengana iritsiko direizan edo etxe txiki nak. Eta, bide honetan, hau epel mantendu, artikulua baliatu nahi bien artean aukeratu nuke Zabalduz kooperatibaren Batzen proiekbehar izaten dut tuari merezi duen aitortza emateko. Gizarte bazterketan dauden gazteak laneratzeko harrera sistema honi esker, kolektibo zaurgarrioi emantzipatzeko aukera emango dien baldintzak sor ditzakegu. Hau ere elkarlanean eta saregintzan, duintasuna guztiok merezi dugulako.
Publizitatea 19 2022ko otsailaren 4a • # 453