GoiBerri 451. zenbakia by Goierriko Hitza

zk. 451 2022ko urtarrilaren 21a www.goiberri.eus

Iritzia Elixabete Garmendia Lasa. Luizia trenbidean

Erreportajea

10-11

Legazpiko Gaztetxea ‘Matadero’-n dagoela 25 urte beteko dira apirilean

Ibiltari

14-15

Gaintza mugaz muga, udalerria alderik alde zeharkatzeko ibilbidea

Joxean Alustiza _Fagor taldeko lehendakaria

«INDIBIDUALISMOA ARI DA GAILENTZEN EGUNGO GIZARTEAN»

02 Publizitatea # 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Iritzia 03 Elixabete Garmendia Lasa • Kazetaria

2022KO URTARRILAREN 21A

# 451 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

Itzain

Luizia trenbidean

oan den abenduaren 9an duela, ez zuzenean DonostiaBeasaingo geltokian harrantz. Bururatzen zaidan bakatzen hasitako apunteak: rra da Larrialdietara deitu be16:20 Iruneranzko tranharko dugula, ertzainek erresbiaren ordua. Panelak dio 34 katatu gaitzaten. 18:15Badator tranbia bat Iruminutuko atzerapenarekin datorrela. Zain dauden batzuek nerako noranzkoan. 18:25 Tolosan gerarazi dute esan didate luizi bat izan dela Elixabete Garmendia Lasa tranbia, beste tren bati pasatzen Ormaiztegi-Gabiria aldean eta Kazetaria uzteko. trenbidea itxita dagoela Zuma19:00 Iritsi gara Donostiara. rragarantz. 17:20 Hartuko gaituen tran45 minutuko bidaia izan behar Bidaiarien artean bia Ikaztegieta parean datorrezuena 100 minutura luzatu da. la jakinarazi digu geltokiko lan- urduritasuna goritzen Eskerrak Gabiriako luiziak gile batek. Norbaitek galdetzen ez zuen minik eragin RENFEko doa, graduz gradu dio ea zergatik ez duten inforlangileen eta bidaiarien artean. mazioa megafoniaz ematen; Ze trenbidearen mozketak sorerantzuna: megafonia Bilbotik maneiatzen dute- tutako afera nola kudeatu zuten ikusita, imajinala. Geltokiko langileak salduta daude. Bidaiarien tu ze abelera izango zen istripuak kalte pertsonaartean urduritasuna goritzen doa, graduz gradu. lak ekarri izan balitu. 17:30 Ikaztegieta parean zetorren trena OrdiRENFE Operadora eta azpiegituraz arduratzen zian geratu dela argindarrik gabe. Geroz eta jende den ADIF likidazioan daudela dirudi. Donostiako gehiago ari da pilatzen Beasaingo geltokian, tar- geltokiko komunak lotsagarri daude; erlojuak ez tean Realak PSVrekin daukan partidara joateko dabiltza eta nasetako informazio panelak itzalita asmotan diren bufanda zuri-urdindunak; geltoki daude. Aldirietako trenen barruko megafonia albarruan ez dago tokirik denontzat. Norbaitek gal- drebes doa askotan: Donostiatik Zumarragarantz detuta, RENFEko langileak argitzen du, baietz, abiatu eta Loiola-Martutene… iragarri ordez, Mugi txartelak geltokian pasatuko dugun denbo- Gros-Ategorrieta… kantatzen du. Baina okerrak ra guztia kobratuko duela, eta egun batzuk barru ez dira horretan bukatzen. Euskadi Irratiko Faktoerreklamazioa egin beharko dugula dirua berres- rian entzun dudanez (2022-01-14) atzerapenak eta kuratzeko. Liskar giroa RENFEko langileen eta zerbitzu eteteak eguneroko kontua dira, hirugahainbat bidaiariren artean. 50eko hamarkadako rren karrileko obren aitzakian; hala salatu du Mafilm surrealista espainiarra izan zitekeen hau. ria Valientek, kaltetuen elkarteko bozeramaleak. 17:55 Autobus bat jarri digute Legorretaraino Espainiako Gobernuak erkidego autonomoan eramateko; han trena zain omen daukagula. duen ordezkariak –Denis Itxasok– «tamalga18:10 Legorretan geratuta dagoen tranbiako rria» dela onartu du. Politikari profesionalak igomakinistak dio berak Beasaina joateko agindua tzen al dira inoiz RENFEren aldirietako trenetara?

04 Hitz-aspertuan Joxean Alustiza • Fagor Taldeko lehendakaria

Elkarrizketa

Joxean Alustiza Fagor Taldeko lehendakaria

«GURE 5.000 LANGILEAK EUSKARA PLANETAN DAUDE» Testuak: Asier Zaldua Argazkiak: Gorka Gomez

Joxean Alustiza (Ezkio, 1965) Fagor Taldeko lehendakaria da. Fagorrek berebiziko garrantzia izan du Euskal Herriko kooperatibismo mugimenduan, ekonomian eta gizartean. Euskararen aldeko ekarpena ere azpimarratzekoa da eta, hala, Gipuzkoako Foru Aldundiaren Abbadia saria jasoko du.

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Hitz-aspertuan 05 Joxean Alustiza • Fagor Taldeko lehendakaria

2022ko urtarrilaren 21a • # 451

Argi al zenuen Ingeniaritza ikasi nahi zenuela? Ez. Ez nekien zer egin. Nire inguruko hiruzpalau lagunek Arrasaten Ingeniaritza ikastea erabaki zuten eta beraiekin etorri nintzen. Garai hartan, oraindik ez nekien ezer kooperatibagintzari buruz. Lana eta ikasketak uztartzeko aukera genuen, egun bezala, eta beti esan izan

dut oso urte aberatsak izan zirela: 1980ko hamarkada, autonomia ekonomikoa, lagun arteko giro ona...

Ikasketak bukatu eta berehala hasi al zinen lanean? Ikasketak bukatzen ari nintzela, Fagor Arrasate kooperatibak ingeniari beharra zuen eta Goi Eskola Politeknikora jo zuen. Nire ikaskide askok soldadutza egin behar zuten eta ezin zuten lanean hasi. Ni, zorionez, arazo fisiko baten ondorioz, inutila izendatu ninduten. Horri esker, ikasketak bukatu aurretik, Fagor Arrasaten hasi nintzen lanean.

Zein izan zen zure lehen ardura? Munduan zehar makinak martxan jartzea. Hori dela eta, hainbat hiritan denboraldi luzeak egin nituen: Bartzelonan, Londresen, Delhin, Nurembergen... 1995ean Fagor Arrasateko Kontseilu Errektoreko kide izendatu ninduten, beste sozietate batzuetan Administrazio Kontseilua izaten dena. Kontseilu Errektorea, gobernu organo nagusia izanik, bazkide guztien artean aukeratzen dugu. Lau urte geroago, 1999an, Kontseilu Errektoreko lehendakari izendatu ninduten. Presidente izendatzearekin, kanpora irteteari utzi nion eta beste funtzio batzuk hartu nituen. Presidentea nintzenez, Fagor Taldeko Kontseilu Errektoreko kide ere banintzen, kooperatiba bakoitzak bere kideak baititu Fagor Taldeko Kontseilu Errektorean. 2010ean Fagor Taldeko lehendakari izendatu ninduten. Fagor Taldeko kide moduan, kooperatibiston Babez Sozialeko entitatea den Lagun Aro EPSVko Kontseilu Errektoreko kidea naiz 2008tik. 2011tik bertako presidente ere banaiz. Bi kargu hauek izatearen ondorioz, beste hainbat ardura betetzen ditut: Mondragon Unibertsitateko HUHEZI fakultateko lehendakaria izan naiz hainbat urtetan eta egun Euskadiko EPSV Federazioko lehendakariordea naiz.

30 urte baino gehiago daramatzazu lanean. Ze balorazio egingo zenuke? Arlo pertsonalean deskubrimendu bat izan da kooperatibagintza. Bere baloreetan, printzipioetan eta historian sakontzen duzunean guztiz erakargarria den tresna ekonomiko eta soziala da. Ez da soilik enpresa egiteko modu desberdin bat, baita ere komunitatea ulertzeko beste era bat. Dagokion neurrian baloratu beharko genituzkeen eta orohar nahiko baloratzen ez diren ezaugarriak

06 Hitz-aspertuan Joxean Alustiza • Fagor Taldeko lehendakaria

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Zein da?

Ezkioko Santa Lutzi auzotik Arrasatera

ende askok Zumarragan jaio zela uste badu ere, Joxean Alustiza Usandizaga Ezkion jaio zen, eta Zumarragara joan aurretik, Urretxun ere bizi izan zen. «Gurasoak Santa Lutzira ezkondu ziren. Aita gabiriarra zen, ama andoaindarra da eta Santa Lutzin jarri ziren bizitzen. 9 urte bete nituenean Urretxura joan ginen eta handik bi urtera Zumarragara», oroitu du. Hala, Haur Hezkuntza Santa Lutzi auzoko eta Gabiriako eskoletan egin zuen. «Santa Lutziko bizilagunek eskolan seko lo egoten nintzela gogoratzen didate oraindik. Maistrak ‘ Ixo, ixo, Joxe Antonio lo dago eta’, esaten zien gainontzeko ikasleei. Izan ere, adin ezberdinetako haurrak nahastuta geunden eta ni txikienetakoa nintzen», azaldu du. Lehen Hezkuntza Zumarragako La SalleLegazpi ikastetxean egin zuen. «Oraindik Ezkion bizi ginela, Zumarragako La Salle-Legazpi ikastetxean hasi nintzen. Lehen Hezkuntza bertan egin nuen. Handik Donostiara joan nintzen. Donostiako La Sallen egin nuen Batxilergoa. UBI Urretxun egin nuen eta ondoren Ingeniaritza ikasi nuen Arrasaten». Batxilergoa Donostian egin izanak, ia denak bezala, badu bere arrazoia. «Fraile ikastera joan nintzen Donostiara. Orduan gaur egun baino ohikoagoa zen. 20-25 gazte bizi ginen elkarrekin, komunitatean. Ohiko ikasketak burutzeaz gain, erlijioa ezagutzeko eta sakontzeko aukera eman zidan esperientzia izan zen. Beti pentsatu izan dut nire izaeran arrastoa utzi didatela urte haiek, nolabait esateko, humanismo, sentsibilitate puntu bat. Bestalde, komunitatean bizitzeak dituen alde gazi eta gozoak ikasi nituen. Hiru urte pasatxo egin nituen Donostian. Azkenean, 17 urterekin, bide hori uztea erabaki nuen eta Urretxun bukatu nuen Batxilergoa».

dituzte gure kooperatibek: antolaketa demokratikoa, langileen jabetza eta partehartzea gestioan eta aberastasunaren banaketa bidezkoagoa.

Enpresarentzat, nolakoak izan dira azken 30 urte hauek? Urte mugituak izan dira. Eraldaketa sakoneko urteak ekonomia, teknika eta kudeaketa eremuetan. Kooperatibak, oro har, hazi egin dira, nazioarteratze prozesu inportanteak burutu dituzte, teknologian jauzi nabarmenak eman dira, eta lan egiteko moduak ere asko aldatu dira.

Egoera korapilatsurik ere izan duzue. Bai, hala da. Azken hamarkadetan hainbat krisi izan dira. Horiek, nola ez, izan dute eraginik Fagorren. Adibidez,

2008koak arrasto luzea utzi zigun eta Fagor Etxetresnak kooperatibaren, orduko Fagorren kooperatiba handienaren, desagertzea ekarri zuen. Une latzak izan ziren eta egoerari aurre egin beharrean aurkitu ginen. Zorionez, erori ondoren, altxatzen asmatu genuen, adibidez desagertutako kooperatibako langile guztiei irtenbide bat eskainiz.

Atzera joz gero, zerbait aldatuko al zenukete? Oso zaila da gaurko ikuspuntuarekin iraganean gertatutakoa modu objektiboan baloratzea. 2008an gutako bakoitza nola bizi ginen gogoratu behar dugu. Oso egoera ekonomiko onean geunden. Munduak horrela jarraituko zuela sinetsita geunden. Enpresa munduan,

globalizazioari aurre egiteko eta irauteko dimentsioa hartu beharraren ideia nagusi zen. Urte haietan enpresa askok inbertsio oso inportanteak egin zituzten.

Ze ondorio atera zenituzten? Hainbat ikasketa utzi zituen. Kooperatibista asko sinetsita geunden kooperatiben arteko elkartasun eta elkarlaguntza mekanismoek, administrazioengandik jaso genitzakeen laguntzek... zailtasunetan egon zitekeen edozein kooperatiba aurrera ateratzeko nahikoa izango zirela. Ordura arte, kooperatibak era ordenatu batean jaio eta hil baitziren. Hori dela eta, ama kooperatiba erori zen bezala erortzen ikustea shock bat izan zen kooperatibistontzat

Hitz-aspertuan 07 Joxean Alustiza • Fagor Taldeko lehendakaria

2022ko urtarrilaren 21a • # 451

«Gure helburu nagusia atzetik etorriko direnei kooperatiba sendo, osasuntsu eta bideragarri bat uztea da»

«Gure kooperatibetan euskararen ulermena %85 ingurukoa da, eta erabilpena %55 ingurukoa»

eta euskal gizartearentzat. Horren ondorioz, zera ikasi genuen: bazkideak garela gure kooperatiben jabe bakarrak eta guri dagokigula behar diren erabakiak hartzea gure kooperatibak indartsu eta osasuntsu mantentzeko. Gertatukoaren ondorioz, kooperatibek finantzieroki sendotzeko, irabazien banaketetan eragiteko... hainbat erabaki garrantzitsu hartu dituzte.

Nola ikusten duzue etorkizuna?

Elkartasuna sendotzeko ere balio izan al zuen? Haizea kontra dugu. Gaur egungo gizartean indibidualismoa gailentzen doa eta kooperatibismoa kolektibitatearen indarrean oinarritzen da. Emaitzak banatzeko orduan, manual kooperatiboak interes kolektiboari lehentasun osoa eman behar zaiola dio. Baina praktikara eramateko orduan, bere zailtasunak ditu. Behin eta berriro gogoratu behar da gurea ez dela egun kooperatiban gaudenok aberasteko sortutako tresna bat. Gure helburu nagusia gure atzetik etorriko direnei, hurrengo belaunaldiei, kooperatiba sendo, osasuntsu eta bideragarri bat uztea da. Horretarako, lehentasun osoa eman behar zaio interes kolektiboari, proiektu kolektiboari. Haizea kontra dugu, baina pertsonok baloreak eta printzipioak ditugu, eta horiek azaleratzea lortzen denean oso erantzun ona lortzen da.

Nolakoak izan dira azken urteak? Nahiko onak izan dira. Kooperatibek hazten jarraitu dute, emaitza politak lortuz. Fagorren kooperatibek 25 filial industrial baino gehiago dituzte atzerrian. Fagorren dimentsioa ulertzeko, Euskal Herrian 5.000 langile ditugu eta Euskal Herritik kanpo beste 5.000. Fagorren kooperatibak multinazionalak direla esan dezakegu, balore jakin batzuk dituzten eta praktikatu behar dituzten multinazionalak.

Modu baikorrean. Pandemiak azkeneko bi urteak baldintzatu ditu, baina era egokian egin diogu aurre. Gauza ezezaguna zen, baina pertsonen zainketatik abiatuta, neurri egokiak hartu ditugu. Gainera, momentu korapilatsu batean, gizartearen beharrei erantzun egokia emateko gai izan ginen: musukoak egiteko makinak diseinatu genituen, Txinan egin eta hona ekarri.

Pandemiak ekonomia ere gogor jo du. Gaur mikrotxipak falta dira, bihar materialak ez dira iristen, hurrengoan energia da... Une honetan, hainbat sektoretan kooperatibak oso ondo doaz. Kooperatibaren bat errekorrak hausten ari da. Beste sektore batzuk, ordea, kaltetuta daude. Horien artean, automozioa. Gainera, automozioak beste erronka garrantzitsu bat du: auto elektrikoaren sarrera eta horrek ze eragin izango duen gure kooperatiba askotan. Baina mehatxuak sortzen direnean, atzetik aukerak etortzen dira. Lehenago ere halako egoerak bizi izan ditugu eta prestatuta gaude garapen teknologiko eta ikerkuntza aldetik.

Sektore batzuk oso indartsu daudela esan duzu. Zeintzuk dira? Elektronika mundua eta etxetresnen osagaiena, adibidez. Fagor Elektronikak eta Coprecik sektore horietan lan egiten dute. Bestalde, turismoa berpizten hasia da eta ostalaritza sektoreari zuzendutako Oñatiko Fagor Professionalen salmentak gora doaz. Fagor Automationek ere urte ederra burutu du.

Kooperatibek gizartearekin duen konpromisora itzuliz, foru aldundiak Abbadia saria emango dizue. 1980 inguruan, gure printzipioetan euskara eta euskal kultura suspertzeko borondatea jaso genuen. EAEn gure kooperatiben %60ek euskara lan mun-

duan txertatzen joateko euskara planak dituzte. Beste enpresa motetan kopuru hori ez da %5etik pasatzen. Fagorri dagokionez, 23 urte daramatzagu euskara planetan murgilduta. Gure kooperatibetan euskararen ezagutza, erabilpena eta motibazioa lantzen dira. Euskal Herrian 5.000 langile ditugu eta 5.000 langile horiek euskara planetan murgilduta daude, Tafallatik Markinara eta Usurbiletik Debagoienera. Ondorioz, gure kooperatibetan ulermena %85 ingurukoa da eta erabilpena %55 ingurukoa. Ukitu daitekeen erreferentzia bat gara, egin dugun bideagatik –ez gara bakarrak– eta dimentsioagatik. Urte asko daramatzagu gure gazteei euskaraz bizitzeko aukera emateko lanean. Fokua hezkuntzan jarri eta inbertsio handiak egin dira azken hamarkadetan, baina euskalgintza osatzen dugun guztiok lan munduan jarri dugu fokua jada: izan ere, gure gazteak hezkuntza mundutik lan mundura pasatzen dira eta euskaraz lan egiteko aukera eskaini behar zaie. Fagorren urte luzetako apustua bide honetatik doa. Abbadia Saria eginiko ibilbide hau errekonozitzera dator eta ikaragarri eskertzen dugun ohore bat da guretzat. Oso pozik gaude.

Gizarte arloko zein beste egitasmo dituzue eskuartean? Fagor eskualdeko talde bat da eta gure oinarrizko printzipioetako bat eraldaketa soziala da. Debagoieneko eragile nagusiok estrategia bat ari gara martxan jartzen, etorkizuneko mundu berriari aurre egiteko. Denon artean gizartearen aktibazioa lantzen ari gara, trantsizioa ezin baitaiteke aurrera eraman komunitatearen parte hartzerik gabe. Bestalde, gizarte arloko konpromisoaz ari garela, azpimarratzekoa da baita ere Fagor Taldeak hezkuntzarekin historikoki izan duen konpromisoa.

08 Herri jakintza Ondare materiala

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Muxindu: Aditza. Muturtu, haserretu, moko luzearekin jarri. «andrea muxindu zait», idatzi zuen Inozentzio Oleak ‘Goierriko lorak’ liburuan (1970). «Zapuztuko da Euskara, muixinduko dira Euskaldunak» (Iztueta, 1832).

«Mina, zaldiz heldu eta oinez aldendu»

1990-1-19. Ana Usabiaga Balerdi ziklista profesionala jaio zen, Ordizian. 1979-1-19. Josu Sarriegi futbolari profesionala jaio zen, Lazkaon. 1917-1-24. Bixente Barandiaran bertsolari eta idazlea jaio zen, Itsasondon.

Gaitza edo istripua ustekabean eta bat-batean, supituan iristen da. Baina horien ondorioak gainditzen askoz gehiago kostatzen da. Kausa eta efektua, bi mundu erabat desberdin dira.

Ondare materiala

Albisuren sutegia, industriaren ola Albisuren Forja lantegia, Lazkaoko San Migel elizaren ondoan. 1980ko hamarkadan bota zuten. Aurretik, Urbitarte edo Errotatxiki etxean hasi ziren, sutegi-ferratoki modura.

mendearen hasieran. Argindarra sortzeko baliabideak zituen sutegiak, eta 1903an Suitzako Vevey herriko lantegi batetik turbina bat erosi zuen Anastasio Albisuk, eta bere sutegian lanean jarri. 1906ko urtarrilaren 1etik aurrera, argindarra eskaini zion Lazkaoko Udalari, bi urterako tratua eta argi-puntu edo lanpara bakoitzeko 1,50 pezeta kobratuta. Herriko alkate ere izan zen Albisu.

Artoaren marka Testua: Aimar Maiz

uskal burdingintza zaharraren eta industria modernoaren arteko katebegia izan zen Lazkaoko Forjas Albisu lantegia. 1848an sortua zela dio izen bereko enpresak webgunean, eta 2017ra arte jardun zuen. Urbitarte edo Errotatxiki etxean hasi ziren, sutegia eta abereentzat ferratokiarekin. Beste sektore batzuetarantz zabaldu zituzten egitasmoak, ordea: gurdigintza, tresnagintza eta altzairuzko piezagintzara. San Migel elizaren aldamenean kokatu zuten gero tailerra, eta 1980ko hamarkadan eraitsi zuten, ingurua birrurbanizatu zutenean. Zubizkitzako industrialdera aldatu zuten orduan.

Forja bera Anastasio Albisu Jauregik (Lazkao, 1855-1906) sortu zuen. Ferratzaile hasi zen, eta Urbitarteko sutegia errota bihurtu zuten. Orduan, Errotatxiki modura ezagutzen zuten Lazkaon. 1978an erori zen. Sustraitz eta Agauntza erreken elkartzean zegoen. Eskola ere izan zen Albisutarren forja. Gero euren kabuz ibilbide profesionala garatuko zuten langile askoren trebakuntza lekua izan zen. Han ikasi zuten burdina lantzen, eta horrekin lotutako beste hainbat teknika ere bai, enpresari izango ziren askok; Ormaiztegiko Lasa eta Irizartarrak, esate baterako. Burdinolek eta antzinako errotek uraren energia baliatzeko zeukaten eskarmentua ere berebizikoa suertatu zitzaien elektrifikazioa iritsi zenean, XX.

51 urterekin hil zen Anastasio Albisu. Haren seme zaharrenak, Joxe Mari Albisu Sarasolak (Urbitarte etxea, Lazkao, 1882 – 1955) jarraitu zuen Hijos de Anastasio Albisu forjaren ardurarekin. Hizkuntzak ikastea gogoko zuen; frantsesa menderatzen zuen, eta ingelesa ulertu. Euskara maite zuen, ordea. Seme bat Saturrarango apaizgaitegira zihoanean, «ez ezak euskararik ahaztu» esan zion. Anastasio Albisu Aierdi Sustraitz idazlea izango zen seme hori. Abertzalea zen, eta 1908an Gipuzkoako EAJ Zumarragako Antion sortu zutenean, Lazkaoko ordezkari izan zen. Enpresak arto landarea zuen ikurtzat eta Artoa izena markatzat, Patricio Etxeberriaren ezkurraren (Bellota) pareko. Jatorrizko kokagunean, lantegi zaharraren lekuko da, gaur egun, eliza aldamenean dagoen forja makina.

Bertsoa • Kate motzean 09 Aitor Sarriegi Galparsoro • Beñat Matxain Begiristain

2022ko urtarrilaren 21a • # 451

Gaiak hala dio

Kate motzean Beñat Matxain Begiristain • Ikaslea

«15 bat urterekin aitak motorra erosi zidan» Aitor Sarriegi Galparsoro

Gaia: Protokoloak Neurria: Hamarreko handia Doinua: Misiolari baten moduan Pandemia bat iritsi zela aspaldi esan ziguten eta hezkuntzan bideratzaile gisa garenok jarduten ordutik nahiko lan badaukagu protokolo ta laburpen berriak nola eguneratu zer jarri, bete, moztu, ken... azkenaldian protokoloak besterik ez dut entzuten. Protokoloak osasunean protokoloak langintzan protokoloak hezkuntzan eta protokoloak bizitzan protokoloen zale sekula ere ez garenok izan ia aditu egin gaituzte sasi protokologintzan protokoloen zalea denak bereak ezarri ditzan.

HURRENGOA » Bertsolaria: Antton Fernandez Lasa Gaia: ‘Goierri, Explore San Sebastian region’

Testu eta argazkia: Mikel Albisu

Beñat Matxain Begiristain, (Gaintza, 2002) Kimika Industriala Goi mailako zikloa ikasten ari da Tolosan. Zaletasun nagusia mendiko motorra du. Enduroko Ktm Exc bat dauka, eta herri inguruko mendietan ibiltzea gustatzen zaio.

Autobus Magikoaren Pozaren gailurra.

Nondik datorkizu motorrekiko zaletasuna?

Kafesnea, ogi txigortua eta laranja bat.

Txikitatik gustatu izan zaizkit, baita lagunei ere. 15 bat urterekin aitak motor txiki bat erosi zidan eta ordutik motorrean ibiltzen naiz.

Gau bat pasatzera mendira bizikletan joan ginen asteburua.

Motorraz gain, ze zaletasun dituzu?

Amets bat.

Pilotan eta frontenisean ibiltzea gustatzen zait, baita autoak ere.

Hil arte osasunez bizitzea.

Pelikula bat edo telesail bat.

Mendira igo eta zerbait janez lasai egotea.

Ez dut telebista gehiegi ikusten, baina tarteka El Conquistador Del Fin Del Mundo ikusten dut.

Kolore bat Gorria.

Oporretarako leku bat. Menorca.

Zer gosaltzen duzu? Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.

Jaso duzun oparirik bereziena. Motorra.

Bizitzako plazer txiki bat.

Goierriko txoko bat. Zaldibiako Olakosai.

Musika talde edo abeslari bat.

Gaintzan biziko ez bazina...

Autobus Magikoa taldea izan zena.

Mendi aldeko beste herri txikiren batean.

Abesti bat.

10 Erreportajea Legazpiko Gaztetxeak 25 urte

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Erreportajea

GAZTETXEA, ANTOLATZEKO ETA EKITEKO GUNEA Testuak: Tere Madinabeitia

Aurreko asteburuan hasita eta maiatzera bitartean, festa giroa izango da Legazpiko Gaztetxean, horren 25. urteurrenaren harira. Gazte asanbladak ekitaldi ugari antolatu ditu ospakizunerako, etorkizunean begia jarrita.

egazpiko Gaztetxeak 25 urte beteko ditu herriko hiltegi zaharrean, Matadero-an. Aurtengo apirilaren 23a da egun seinalatua, baina Legazpiko Gazte Asanbladak (LGA) urteko lehen bost hilabetetara zabaldu du ospakizuna. Musika, hitzaldiak eta era askotako ikuskizunak zein emanaldiak izango dira urteurrenaren ardatza, eta helburua, ospakizunetik eta festatik harago, herriko jende gaztea erakartzea, antolatu dadin eta ekin dezan. Gaurko LGA 18 eta 25 urte bitarteko 20-25 gaztez osatuta dago, eta talde irekia eta dinamikoa da. Duela hiru-bat urte berritu zuten osaketa, aurretik zetorren «geldialdi egoerari» aurre eginez. Hala gogoratu dute asanbladako kide diren Martin Toquerok, Mikel Aldamak eta Markel Diazek: «Jende gutxi zebilen, gazteenek beldurrez ikusten zuten gaztetxea, ez zegoen mugimendurik, ez zen ia ezer antolatzen...». Baina talde bat elkartu eta lanean hasi zen, gaztetxeari «norabide eta itxura aldaketa» eman nahian, eta orduan zeudenak baino belaunaldi gazteagoak erakartzeko asmoz. Gaztetxea zer izan behar zen zehaztu zuten lehenik, eta taberna eta kontzertuak emateko toki bat baino zerbait gehiago izan behar zuela

adostu zuten. Elkartasun bat lortu zuten, hasteko, eta gaztetxea eta LGA «jende desberdinen topagunea, antolatzeko espazioa eta aisialdia sustatzeko gunea» bihurtzeko lanean hasi ziren ondoren. Asanblada hainbat taldetan banatu zuten, eta hala egiten dute lan gaur egun, barruko funtzionamenduaz arduratuta alde batetik, eta kanpora begira, bestetik.

Barrukoari eta kanpokoari begira Barrukoari begira, kontzertuak antolatzen jarraitzen dute LGAkoek, eta pintxo-potea bezalako ekimenak jarri dituzte abian, barrako martxa pizteko. Kanpora begira, Zine Kluba, Hotz Legazpi eta beste elkarte batzuekin lanean dihardute, eta gizarte mailan gazteei ardura eragiten dieten gaietan inplikatzen dira: berdintasuna, indarkeria matxista, etxebizitzen desjabetzeak, Saharako errefuxiatuak... Horren guztiaren ondorioz, gaurko gaztetxea «erakargarria da gazteentzat, eta oso giro polita eskaintzen die». LGA igandero elkartzen da, gaztetxean bertan duten bileretarako lokalean, 17:30ean. Asteko jardunaren balorazioa, barraren martxa eta diru kontuak, garbiketa txandak, ekitaldien antolaketa... gai horiek lantzen dituzte. Azken al-

1989 Kuartelaren okupazioak jarri zuen Legazpiko Gaztetxearen lehen harria.

1991

Nafarroa kalean ireki zuten lehen gaztetxea, Legazpiko Gazte Asanblada eratu eta gero.

1997

Hiltegi zaharra edo ‘Mataderoa’ da azken 25 urteetan Legazpiko Gazte Asanbladaren egoitza.

Erreportajea 11 Legazpiko Gaztetxeak 25 urte

2022ko urtarrilaren 21a • # 451

Legazpiko Gazte Asanbladako kideetako batzuk, aurten 25 urte betetzen dituen ‘Matadero’ Gaztetxean. LGA.

«Jende desberdinen topagunea, antolatzeko espazioa eta aisialdia sustatzeko gunea da Legazpiko Gaztetxea» «Urteurrenaren egun potentea apirilaren 23a da. Gaztetxetik pasa diren belaunaldi desberdinak elkartu nahi ditugu» Martin Toquero, Mikel Aldama eta Markel Diaz Legazpiko Gazte Asanbladako kideak

1991eko maiatzaren 18an, apaizen etxearen ondoan. Udalak lokal hura 1995eko uztailean itxi zuen, batez ere bizilagunek egindako presio eta salaketengatik. Gaztetxearen hurrengo egoitza hiltegi zaharra izango zen, Mataderoa.

‘Mataderon’, 25 urte

dian urteurrenaren antolaketan dabiltza buru-belarri. Urtarriletik maiatzera bitarterako ekitaldiak antolatu dituzte. «Gehienak kontzertuak dira», baina hitzaldiak, bertso bazkaria, elektrotxarangen emanaldiak, mural baten margoketa eta abesti baten grabaketa ere izango dira. «Apirilaren 23a izango da egun potenteena, eta egun horretan Gaztetxetik pasa diren belaunaldi desberdinak elkartu nahi ditugu, argazkia ateratzeko. Santikutzetan gure festen hasiera iragartzen duen Kolokoiaren igoera ere egingo dugu». Gaztetxeak 25 urte ditu, «ziur familia bereko bi belaunaldi elkartuko direla kasu batzuetan!».

Kuartelaren okupaziotik Gaurko Gaztetxeak, Mataderoak, 25 urte ditu, 1997ko apirilaren 28an ireki zituen ateak, Santikutz jaien atarian, bai-

na atzerago egin behar da Legazpiko gazteen bilgune horren sorreraren bila, 1989raino alegia. Ordurako, urteak zeramatzaten gazteak antolatuta eta udalari lokal baten eske, baina itxaroteaz nekatuta, Guardia Zibilak kuartela utzi zuela baliatu eta okupatu egin zuten (gaurko Meazti Etxea); 1989ko urriaren 21a zen. Okupazioak ez zuen luze iraun, baina behin-behineko gaztetxe hura irekita egon zen bitartean, txosna jarri zuten eta kontzertuak egin zituzten. Legazpiko Jo Ta Akatu talde mitikoa izan zen jo zuenetako bat. Kuartelaren eraikinetik irteteko, gazteek udalaren konpromisoa lortu zuten gaztetxea beste leku batean egokitzeko, eta prozesu luze eta korapilatsu baten ondoren, eta aste batzuk lehenago Legazpiko Gazte Asanblada eratu eta gero, Nafarroa kalean udalak utzitako lokal batean ireki zituen ateak

Gaztetxerik gabe geratu zirenean, LGAk ez zuen etsi eta udalaren konpromiso berri bat lortu zuen beste lokal bat egokitzeko. Ordurako, bere zeregina amaituta zuen herriko hiltegi zaharrean egokitu zuten Eskola Tailerrak, eta eraikin hura lortu zuten gaztetxerako, makina bat bilera eta manifestazioren bat edo beste egin eta gero. Gaztetxea eraikin handia eta independentea da, herri erdi-erdian dago, eta udalaren jabetzakoa izanik, bere gain daude mantenimendua eta zenbait horniduren ordainketa. Alde horretatik, «harreman formala» dutela adierazi dute LGAko gaurko kideek. Udaletik, hau da, herritik jasotakoa, herriari ere itzuli izan diote gazteek, hainbat eta hainbat jarduera antolatuz: taberna bera, musika emanaldiak, futbol eta pilota txapelketak, San Ignazioko jaiak, Santikutz jaietako egitarau propioa eta txosnagunean partaidetza, Inauteriak, mendi irteerak... Gaur, COVID-19a dela eta, jarduera asko murriztuta dago, baina gaztetxeak bizi-bizirik mantendu du bere izpiritua, eta etorkizunari itxaropentsu eta gogotsu begiratzen dio.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Erretratua

EZAGUTZA SAREA: ZER IKUSI, HURA IKASI

Iñigo Andreu Gastaminza Beasain-Garin

Garin ezagutu eta bizitzera etorri ginenean, anaiak eta biok 4-5 urte genituen, haurrak ginen.

urasoak Donostiakoak izaki, landa eremuko bizitzari buruzko ezagutza mugatua genuen, baina hasieratik auzofamilian hartu gintuzten eta ondokoa beti zegoen esku bat botatzeko prest ! Arbolak nola kimatu, belarrak nola moztu, baratzeko lanak nola egin...dena genuen ikasteke. Eskolaz kanpoko klaseak? Mendian. Gurasoekin inguruko mendietan barrena joaten ginen txoko desberdinak ezagutzera, eta bide batez gaztainak edo perretxikoak biltzen genituen. Etxera bueltan, Estebani erakusten genizkion eta onak ziren ala ez ziurtatzen zigun. Pedro artzaina bere artaldearekin gora eta behera pasatzen zenean, makil bat hartu, txapela jantzi eta bere atzetik joaten ginen bera imitatuz. Egiten zuen gazta berezia zen guretzat, eta ematen zizkiguten arrautzak oso goxoak ziren, Guk egunkaria igotzen genien egunero. Joxixio erlezaintzan ikustean liluratuta geratzen ginen, erlauntzak zaintzen eta eztia ateratzen zutenean batez

Asteburuan eta oporretan auzora etortzen ziren lagunekin. Anaia, eskuinean, lurrean eserita eta ni, ezkerretik hirugarrena, kaskoarekin. Iñigo Andreu Gastaminzak utzia

ere. Txerrikumeak jaiotzen zirenean, Pakitak hauei biberoia emateko deitzen zigun, eta oiloei pentsua nola ematen zien ikusten genuen. Udazken partean, intxaurrak eta babarrunak lehortzen jarri eta ondoren zuritzen ikusten genuen.

Asteburuak eta oporrak Asteburuetan eta oporretan auzora etortzen ziren lagunekin mendira joaten ginen esploratzaileak bagina bezala. Ezkutaketa jokora jolastean, baserriak, mendiko txabolak eta kobazuloak ziren gure gotorlekuak, baina baserrietako mandioan pilatutako belarretara salto egitea bezalakorik ez zegoen. Kanpaitxoa jotzean, otorduekin bat bueltatzen ginen norbere etxera. San Sebastian festetako haur-jolasetan, inguruko baserrietako haurrak elkartzen ginen eta ederki pasatzen genuen. Beste batzuetan gaztain jana egi-

ten genuen eta bertako kondairak tentuz entzuten genituen. Hotzarekin bat, etxeko ekonomika goizean goiz piztu eta egundoko platerak prestatzen zituen amak. Bitartean, katiuskak jantzi eta errekan gora eta behera ibiltzen ginen jolasean. Elurterik bazen, trineoarekin edozein tokitatik botatzen ginen, eta eguraldi kaxkarra bazen, frontoian pilotan edo baloiarekin jolasten genuen, edota etxean mahai-jokoren batean. Bizikletari esker, batetik bestera mugitzen ginen: Erloeta baserrira, Argoinera... eta mendiko bizikletak iritsi zirenean, edozein txokotara joaten ginen. Belaunaldi askoren lanarekin ehundutako balore eta ezagutza-sarea bizitzeko zortea izan genuen, eta zoriontsuak izan ginen, baina egun daukagun sare globalak, bermatuko al ditu balore eta ezagutza horiek?

Gaztejira 13 Ekain Imaz Agirre • Yon Ander Marcos

2022ko urtarrilaren 21a • # 451

«Lehen taldearekin entrenatu izan dut» EKAIN IMAZ AGIRRE • Errugbi jokalaria

YON ANDER MARCOS Egurrezko zaldia @axerigorri

Testua: Aitor Garmendia

Espoir edo esperantza taldean jokatzen nuen, jokalari amateur gisa. Aurten ere espoir taldean jarraitzen dut, baina bi urterako kontratua egin didate.

Nola doa liga? Irailaren amaieran hasi genuen, ligako aurreneko zatia jokatu dugu eta play offetarako sailkatu gara. Frantziako espoiretako bigarren mailan gaude eta lehen mailara igotzeko sailkatze fasea izango da. Urtarrileko azken asteburutik aurrera jokatuko dugu.

Biarritzeko lehenengo taldea Frantziako aurreneko mailara igo da aurten. Bertan jokatzeko esperantzarik ba al duzu? Bai, esperantza beti. Lesioren bat dela medio, beraiekin entrenamenduren bat egitea suertatu zait. Momentuaz disfrutatu eta pixkanaka-pixkanaka nire bidea eginda, momenturen batean, iritsiko dela espero dut.

Espainiako selekzioarekin entrenatzen ere aritu izan zara, ezta?

kain Imaz Agirrek (Beasain, 2002) Biarritz Olympiqueko bigarren taldean jokatzen du. Ordiziako taldetik igaro ostean joan zen Ipar Euskal Herrira, eta aurten, hirugarren urtea du bertan. Iaztik Biarritzen bizi da, eta orain, Ziburuko ikastolan dabil magisteritza praktikak egiten.

Nola iritsi da beasaindar bat Biarritzeko taldera? Ordiziako taldean jokatzen nuen. Denboraldia prestatzen ari nintzela, abuztuan, Biarritzeko taldearekin entrenatzera joatea proposatu zidaten. Lehen entrenamenduaren ostean, bertan geratzeko esan zidaten. Horrelaxe iritsi nintzen, eta aurten, hirugarren urtea izango dut.

Maila bat baino gehiagotan aritu zara Biarritzen. Bai, lehenengo urtean, 18 urtez azpiko mailan aritu nintzen, eta iazkoa izan zen senior mailako lehen denboraldia.

Bai, 18 urtez azpiko mailan entrenamendu batzuk egin nituen. Errugbiko hamabosteko Europako txapelketa jokatu behar nuen, baina covidagatik bertan behera geratu zen.

Desberdintasunik ba al dago Ipar eta Hego Euskal Herriko jokatzeko moduan? Bai, dezenteko diferentzia dago. Ni Biarritzera etorri nintzenean, espoir taldeak Ordiziako lehen taldearen aurka jokatu eta irabazi egin zuen. Azken batean, Iparraldean eta Frantzian errugbia txiki-txikitatik bizi dute. Nire ustez kontzentrazioan, eta batez ere, abiaduran dago alde handiena. @ekaaiin_

Elkarrizketa osoa: www.goiberri.eus

Apretekin ikasten da oinez

raintxe bertan Teleberrian, Kiroletako sailean, Nicolas Duplaa xiberutarrari buruz hitz egin dute. Dirudienez korrikalari honek apretekin egin ohi du kirola, eta euskal tradizioa eta kirola lotuz aurkeztu dute berria. Berri polita iruditu zait, eta zera datorkit burura hau idazten dudan bitartean. Nik neuk, 26 urte ditudanak, txapela janzten dut (Elosegi, noski). Donostian gazte ugari ikusi ohi dut txapeldun noiz edo noiz ere. Baina... estetika hutsa al da? Bai eta ez. Beste galdera batekin erantzungo diozue zuen buruari: «¿Cuanto dinero gastais en el traje de caserito para ir guap@s dos veces al año?». Horrela da, gazteleraz kontsumitzen dugu gure kultura. Hori gutxi balitz, arraro begiratzen diogu etxeko zerbait daramanari. Egunotan Urretxuko euskaltegian baja bat kubritzen ari naiz, eta nire hainbat ikaslek haien seme-alabak euskaraz mintzatu ohi ez direla aipatu didate. Okerrena ez da hori, okerrena da gazte hauek bezalako pseudoeuskaldun Athleticzale txapeldun asko dagoela jakitea. Euskarak euskaldun egiten ez zaituenaren defendatzailea naiz (hor adibide gurea maitatzen eta zaintzen jakin duten errefuxiatu edo etorkinak adibide), baina gurea estetika hutsal eran kontsumitzen duenari... Keleden!

14 Ibiltari Gaintza mugaz muga

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Gaintza mugaz muga

BEGIRATOKI ETA GAIN DOTOREAK, HERRI GARAIENEAN Testua eta irudiak: Iñaki Gurrutxaga

Itsas mailatik garaien dagoen Goierriko udalerria da Gaintza, 450 metrora. Bista ederreko tokia da inondik ere. San Martin ermitatik 45 herritako lurrak ikusten direla dago jasoa. Gaintza alderik alde zeharkatzen du ibilbideak.

eheko zuloan erreka laino trinkoa dagoen egunetan Gaintza eguzkitan egon ohi da. Ez da alferrik Goierriko udalerririk garaiena (450 metro). Aralar aldetik iristen zaizkio lehen errainuak, eta hegoaldera parez pare ageri zaion Aizkorriko gailurreriatik mendebaldera ezkutatzen den arte, eguzkia bidelagun izaten du. Ibiltari hau egiterako orduan halakoxea zen giroa, zelai eta leku ospelak izotz, baina behe-bailararen aldean gozo. Alderik alde zeharkatzen du udalerria ibilbideak, lehenik Altzaga-Baliarrain aldera eginez, gero Zaldibia-Abaltzisketa alderantz, herri kaskoa erdigune jarrita. Gidari Xanti Garmendia, jaioleku ez ezik bizitoki duen herria ondo baino ezagutzen duen gaintzarra. Herririk garaiena bai, badu beste datu aipagarri bat ere: biztanle gutxien dituen udalerria dela (126, 2021eko erroldaren arabera). San Migel eliza da herriguneko eraikinik nabarmenena. XVI. mendean azaltzen da aurrenekoz dokumentu batean eliz horren aipamena, Iruñeko gotzainak egindako bisita bat dela eta. Eliza eraikitzeko harria Aralartik ekarria da, eta harriarteko hondarra, berriz, Zaldibiako Aiestaran errekatik eta Aramako Ibares errota ondotik.

Kanpaiak ez ziren 1609. urtera arte jarri. Erretaula errenazimendu garaikoa du, eta sarrerako ate nagusia arkubira gotikoz hornitua dago. 36ko gerran eliz barrengo harrizko goi-hornidurak kalte handiak jasan zituen. Harekin batera, 1985ean eraikitako Armendaritz pilotalekuak, sarreran mezu bitxia (Gaur ni, bihar zu) duen hilerriak, garai bateko udaletxeak, haren segidako Kale-Txiki tabernak, azken hamarkadetan egindako hainbat etxebizitza berrik –horietako batean dago egungo udaletxea eta On-Bide elkartea– eta kale baserri batzuk osatzen dute herri kaskoa. Eta denen erdi-erdian plaza, hamar bat autorentzako aparkaleku ere badena. Hortxe du hasiera eta bukaera ibilbideak, baita tarteko helmuga ere.

Goiko gainetik Gaztaintxotara Kale-Txiki taberna parean dela, ezkerretara ageri diren seinaleei –Ardubieta buru eta Ardubieta baserriak, eta Altzagarate-Baliarrain oinezko bidea– jarraituz hasten da ibilbidea. Bost minutuan, hormigoizko bidea utzi, eta ezker aldera gora segitu beharra dago, gaintzarrek Goikogañe (485 metro) izenarekin ezagutzen duten parajera iristeko.

Hegaztien migrazio garaiaz gozatzeko leku paregabea da Gaintza, eta asko dira bidean ikus daitezkeen ehiza-postuak

Entresaka egindako pinudi bat, ehizapostuak eta bazterrean botatako informazio panel bat aurkituko ditu oinezkoak. Bideari jarraituz, 10 minutuan, Gaztaintxotako bidegurutzea dago (465 metro), Altzaga, Baliarrain eta Gaintzaren arteko mugatokia, eta garai bateko erromeria lekua izana. Gaintzako mugetatik atera arren, Bostaitzeraino joatea proposatu du gidariak, bidegurutzea tokia hura ere. Bost minutu eskas dira. Bostaitzetan hiru bide zabaltzen dira: nagusiak Altzagaratera egiten du (20 min.), eskubi aldekoak Baliarraingo San Joan Iturrira (10 min.), eta zuzenean baso pistan gora eginez gero, Legorretako Bilkoin mendira iristen da. Garmendiak gogoratu du XIX. mendean Itsasondo-Altzaga aldetik Gaintzara bidea egiteko asmoa

Ibiltari 15 Gaintza mugaz muga

2022ko urtarrilaren 21a • # 451

KONTUAN HARTZEKO » Ibilbide ez zirkularra Proposatutako ibilbidea ez da zirkularra, baina hainbat gain eta txoko ikusteko desbideratu beharra dago. Ibilbide erosoa izateaz gain, begiratoki apartak ditu. Altzagaratera edo San Joan iturrira joanez luza daiteke txangoa.

Argazki nagusian, Gaintzako herrigunea, ur-biltegiko gainetik. Eskubian, San Martin ermitaren atea eta Xanti Garmendia gidaria.

egon zela –paraje hauek igaroz–, baina azkenean atzera egin, eta gaur egun ezagutzen den bidea eraiki zutela Zaldibiako Lizarraga baserritik gora. Atzera Gaztaintxotara bide beretik itzuli ordez, Altzagako Abali auzo aldera ematen duen bidea hartu, eta muinoari buelta ematea izan da erabakia. Gaintzarako noranzkoan jarrita, berriz Goikogañera igo eta bidean behera egin ordez, ur-biltegi berri aldera egitea da dagoen beste aukera. Bi minutuan pinudia zeharkatu, bi ehiza-postu dituen zelai bat gurutzatu –ibilbide tokirik garaiena, 495 metro–, langa bat pasa eta beste pinudi bat zeharkatuta, ur-biltegira eta hainbat mahaiz hornitutako atsedenleku batera iristen da. Gaintzaren bestelako ikuspegi bat ematen du inguruak. Bi itxitura pasa, herri-bidea hartu, eta denbora gutxian iristen da abiapuntuko bidegurutzera. Lehen zatia eginda: ordubete, lasai hartuta.

Eizmendi, Zabale eta Suegi Eliz-paretan dagoen iturrian trago jo, eta Larraitz aldera doan errepidea hartu beharra dago beherantz. Mendizabal Txiki baserria –Garmendiaren jaiotetxea– eta Mendizabal baserria daude bide kontra, eta pare horretan Tourseko

» Bi jatetxe bidean

San Martin ermita eta Eizmendi baserria adierazten dituen baserri bidea hartu behar da. San Migel elizatik San Martinerako bideari Gurutz bidea edo Kalbario bidea deitzen zaio, eta 14 estazioko 800 metroko ibilbidea da, 10 minutuan egiten dena. Bista bikainak daude ermita eta Eizmendi baserriko muinotik (455 metro). Adituen esanetan, inguruotako lehen ermita izan zen, eta jasotako lehen aipamena XIV. mendekoa da. Tourseko San Martinen irudi duen barrokoar erretaula polikromatua du, Gabriel de Arza idiazabaldarrak egina. Kanpoan, berriz, kontrako elementu klimatologikoak uxatzeko balio duen ur bedeinkatua dauka. Eizmendi baserria ezkerretara utziz, eta pare bat minutuan behera eginez, Larraizko bidearekin egiten da topo atzera, Elormendin. Bideari jarraituz, Oteñe jatetxera iristen da berehala, eta aurrera eginez, Zabaleko goi lautada ageri da, ehizapostuz betea. Bide kontra ganadu pabiloi bat ageri da, eta haren ondoko hesia pasata, bi minutuan ailegatzen da Suegi baserria (425 metro) zeneko hondakinetara, Abaltzisketa, Zaldibia eta Gaintzaren arteko mugarria dagoen tokira. Plazara itzuliz amaitzen da ibilbidea.

Gaintzako plazan Kale-Txiki jatetxea dago, eta herrigunetik Larraitzera doan bidean Oteñe jatetxea. Bietan ematen dituzte otorduak.

» 45 herritako lurrak bistan San Martin ermita paretik 45 herritako lurrak ikusten direla jaso zuen bere egunean Emeterio Sorazu erretoreak. Egun argietan itsasoa ere ikusten da bertatik. Gain horretatik Kontxako estropadak ikusten zituela zioenik ere ba omen zen.

» Suegi, bi bozuen artean Enirio-Aralar mankomunitatea Bozue Nagusian –Tolosaldeko bost herri– eta Bozue Txikian –Goierriko hamar– bereizita zegoen, eta hainbat batzar bi bozuen arteko mugan zegoen baserrian egin zituzten, Suegin. 1821eko azaroaren 22an Enirio-Aralarko basoak herrien artean zatitzen zituen agiria sinatu zuten baserri horretan.

FITXA TEKNIKOA • Iraupena: Bi ordu / Bi ordu eta erdi • Luzera: 7,5 kilometro • Desnibel metatua: 365 metro • Zailtasuna: Erraza

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Musika

Laburrean McOnak taldea bihar, Legorretan Aitor Artza Musika zalea

Tirokatuak!

uskal Herrian rapa eta trapa emankorra izaten ari bada azkenaldian, are gehiago Punk eta Oi mugimendua, guztiz berrindartuta inoiz indarrik galdu badu. Goierri aldean bada zorionez ildo horretan ari denik, eta inoiz baino hobe esanda Goierri, bere zabaltasunetik sortu baitira Tirokatuak!. Aratz eta Udai Ataundik, Unai Legazpitik, Eneko Seguratik eta Unax Lazkaotik. Bake Faltsua taldearen kontzertu batean erabaki zuten taldea osatzea hirukote gisa; egun, aipatu bezala, boskote gisa ari dira. Influentziak argiak dira, Erresuma Batuetatako taldeetatik hasi eta etxeko kaskamotz ia guztiak aipatzen dituzte erreferentzia gisa: horien artean Nafarroa 1512, Streetwise, Sinners, Boot Boys… ez soilik musikarengatik, baizik eta beraiek bat egiten duten ildo bati garrantzia ematen dietelako hauek ere, hitzei alegia. Arazo sozialak salatzeko erraminta gisa erabiltzen dituzte abestiak, baita bestelako gazteen eguneroko arazoei ahotsa jartzeko ere besteren artean. Hori nabarmen erakusten dute zuzenekoetan, nahiz eta ez daramaten urtebete ere taula gainean. Gezurra dirudi. Soinu zuzen, fresko eta erraz sartzen diren abestiez tirokatzen dituzte entzuleak

beraien zuzenekoetan, eta bertsio asko dituzten arren, pixkanaka ari dira kanta propioak indartzen. Epe erdira, haiez osaturiko disko bat-edo osatzea dute amets, eta horretan saiatzen dira etengabean Ataunen dituzten entsegu lokaletan. Bertatik bertara egiaztatu nahi baduzue, larunbat honetan bertan, hilak 22, Ataun San Martingo Oargi elkartean duzue aukera. Esan genezake etxean jokatzen dutela beraz. Oargi behera botatzen ez badute, ez dira urruti ibiliko. Kultur elkarte horientzat, gaztetxeentzat eta ur horietan murgiltzen diren eragileentzako hitz gozoak dituzte, horiek eman baitiete oinez hasteko aukera, eta eroso dabiltza gisa horretako zirkuituan. Sare sozialetan ere aurkitu dezakezue beraiei buruzko berri gehiago, eta harremanetarako, noski, horiek erabiltzen dituzte: Instagramen @tirokatuak klikatuz gero informatu ahal izango duzue nondik nora eta nola dabiltzan. Goierriko sukaldeetan bada talde berri bat sutan... Flash dute izena eta udaberri alderako modu batean edo bestean izango omen dute prest lehen platera... Nolakoak ote diren? Bilatu ta klikatu The Spits musika taldea plataformetan... Adi beraz!

Satto taldeak eta Legorretako Herri Antzokiak antolatutako kultur egitarauaren barruan, McOnak talde bizkaitarrak kontzertua egingo du bihar, 19:00etan. Taldearen hamargarren urteurrena dela eta ateratako Bitakora laugarren diskoa besapean dutela datoz.

Bulego taldea gaur, Zumarragan Bulego talde azkoitiarrak kontzertua egingo du Zumarragan, Beste bat berritzen musika zikloaren barruan. Uda aurretik argitaratutako Erdian oraina taldearen bigarren diskoa aurkeztuko dute. Saioa 20:15ean izango da, Zelai Arizti aretoan.

Politikaren jolasa, antzerkitik ikusita Antzerki Garaia arte eszenikoen zikloaren barruan, Txalo taldeak Lehendakari gaia antzezlan berria dakar Ordiziara, Iker Galartza eta Zuhaitz Gurrutxaga aktoreen eskutik. Emanaldia gaur izango da, 20:30ean, Herri Antzokian.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2022ko urtarrilaren 21 • # 451

Osasuna Nerea Larrea Oiarbide • Nerea Larrea Oiarbide hortz klinika (Beasain)

COVID-19aren eta ahoko osasunaren arteko harremana Ahoko mukosa COVID-19a sartzeko bide nagusietako bat, eta ahoan sintoma desberdinak eragin ditzake

ARS-CoV-2 birusak eragindako COVID-19aren pandemiak aldaketa ugari eragin ditu gure gizartean. Egiaztatu ahal izan dugu birus horrek gogorrago erasotzen diela oinarrizko gaixotasun bat zuten edo duten pazienteei. Eta are gehiago gaixotasun hau hanturarekin lotuta badago. Nola eragiten dio COVID-19ak ahobarrunbeari? Ahoko mukosa COVID19a sartzeko bide nagusietako bat da, eta ahoan sintoma desberdinak eragin ditzake: - Dastamenaren zentzumena galtzea. Zaporearen erabateko galera (ageusia) edo zaporeen pertzepzioaren aldaketak (disgeusia) maizago agertzen dira gaixotasunaren lehen astean, eta pertsona gehienei berez itzultzen zaizkie hilabete baten buruan, gutxi gorabehera. Hala ere, sintoma hori denbora gehiagoz luza daiteke. - COVID mingaina. Mingaineko alterazioak ahoko COVID-19aren beste sintoma batzuk dira, gaixotasuna hartzean ager daitezkeenak. Ohikoenen artean, mihi-papilitis iragankorra (dastamenpapilen hantura edo narritadura), mihia handituta, hortz-markak alboetan edo mingaina handituta eta partxeetan depapilazioa duela. - Ahoko ultzerak. Ahoko mukosako lesioak eta aftak edo ultzerak agertzea ere COVID-19aren balizko sintomatzat hartzen dira. - Aho errearen sindromea. COVID-19ak erasandako pertsonen artean ere des-

mailako efektu bat izan daiteke, baita maskarak luzaroan erabiltzearen ondorioz ere, ahoko arnasketa sustatzen baitu eta xerostomia eragin baitezake. - Entziak kaltetzea. Nola izan daiteke hori? COVID-19ak eragindako infekzioaren ondoriozko konplikazioak hanturazkoak dira. Hau da, birusari aurre egiteko, hanturazko erantzuna ematen da gure organismoan. Kasualki, periodontitisa gaitza duten pazienteekin gertatzen denaren oso antzekoa da; izan ere, bakterioek entziak inbaditzen dituzte eta gure gorputzak inflamatuz erantzuten du, hortzak eusten dituen hezurra galduz. Era berean, maskara etengabe erabiltzeak ahoko lehortasuna eragiten du, bakterio-plaka gehiago sortuz, eta, ondorioz, gingibitisa edo periodontitsia hasten da. kribatu da sugar, erremin edo inurridura sentsazioa. - Aho lehorra. Pertsona askok aho lehorraren sentsazioa ere adierazi dute gaixotasunaren sintoma gisa. Hipotesien arabera, birusak listu-guruinei eragin liezaieke, eta horrek fluido horren ekoizpena gutxitzea eragin lezake. Halaber, COVID-19aren sintomak arintzeko erabiltzen diren sendagaien bigarren

Aho osasunaren garrantzia Pandemiak aho-osasunaren garrantziaz jabetu gaitu. Odontologoarengana jotzea beti da garrantzitsua, besteak beste, gure irribarreari eta autoestimuari eragiten dion aho-osasuna mantentzeko, baita mastekatzeko ere. Baina orain badakigu eragin handia duela gure osasun orokorrean.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 451 • 2022ko urtarrilaren 21a

Komikia

Aliritzian

Eresti Oiarbide • Hizkuntza aholkularia

Handiak txikia irentsi

akingo duzuen moduan, herrietako udalek biztanle koZailtasunak zailtasun, udal taldeko kideok ahalik eta foro puruaren araberako zenbateko bat jasotzen dute foru gehienetan parte hartu nahi izaten dugu, bestela, informazio aldundiaren eskutik urtero. Herri txiki batzuetan, ba- asko galtzen dugulako eta ikasteko aukera ona izaten delako. liabide natural edo industrialak aprobetxatzen dituzte Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak antolatuzaku hori puzteko; bejondeiela! Beste batzuetan, ordea, ez da- tako elkarguneez ari naiz; horietako batzuk oso interesgago horrelako aukerarik eta dagoenarerriak. Kontua da saio horietako gehienkin moldatu behar izaten da. Edozein gehienak astean zehar eta goizetan izaBa al dago auzolan kasutan, ez da nire asmoa diru kontuez ten direla. Askotan, teknikariak izaten aritzea. dira parte hartzaileak; liberatutako alpuruagorik herritarren Gurea bezalako herrietan, udal talkate edo zinegotziren bat ere bai, tarteborondatean dea osatzen duten kideak ez dira liberaka. Hori dela eta, saio batzuk arratsaldeoinarritutako tuta egoten, hau da, ez dute euren ohiko etan izatea eskatu izan dugun ia aldiro, kudeaketa baino? lana uzteko adinako laguntza ekonomiezezkoa jaso dugu, erantzun digutenekorik jasotzen. Hori dela eta, alkateak tan. eta ia zinegotzi guztiek herriko lanekin Auzolana aldarrikatzen den garai hozerikusirik ez duen jarduna izaten dute, netan, zera datorkit burura, ba al dago eta aisialdiko orduetan arduratu behar izaten dute dagozkien auzolan puruagorik herritarren borondatean oinarritutako udaleko lanetaz. Gainera, aurrekontuaren mugak medio, arlo kudeaketa baino? Gure artean ezinbestekoa den balioa dela gehienetan ez da teknikari espezializaturik egoten. Baina, be- uste badugu, ez al genuke erraztasun gehiago jarri beharko lan egiteko modu horri eusteko? no, ez da nire nahia baliabide pertsonal faltaz aritzea ere.

Publizitatea 19 2022ko urtarrilaren 21a • # 451