zk. 447 2021eko abenduaren 17a www.goiberri.eus
Iritzia Patxi Zubizarreta Dorronsoro. Egunak edertzearen antzea
03
Erreportajea
10-11
Musika eta hitzak konplize, euskal mitologiaren lanketa eszenatokira
04
Ibiltari
14-15
Urbarandiko bira Olaberrin, Arkurutzako esaunda gogoratuz
Aitor Furundarena _Musikaria
«ESPRESATZEKO AUKERA EMATEN DIDALAKO NAIZ MUSIKARIA»
02 Publizitatea # 447 • 2021eko abenduaren 17a
Iritzia 03 Patxi Zubizarreta Dorronsoro • Idazlea
2021EKO ABENDUAREN 17A
# 447 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL
Itzain
Egunak edertzearen antzea
Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga
Kudeatzailea: Josu Iñigo
Erredakzio-burua: Loinaz Agirre
Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)
Banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011
Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.
Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.
Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus
Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus
Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus
Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus
Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Legorreta, Mutiloa, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga
Azaleko irudia: Gorka Gomez
W
alden lakua Bostondik hurbil dago haien lekuko ditugu gaur egun. Paraje haietara eta, 1845ean, Henry D. Thoureau 2016an Ludovico Einaudi pianista joan zen, hain naturalistak hara jo zuen bi urte, zuzen ere Wahlenbergbreen glaziar gero eta bi hilabete eta bi egun igarotzera, urriagoaren aurrera, Elegy for the Artic obra naturan nor izatera, bere burua aurkitzera. Txa- izotz eta iceberg artean jotzera. Eta, Greenpeace bola bat eraiki zuen horretarako eta, neguan, ez elkartearen bitartez, gu hunkitzera eta gure kontzientziak astintzera. zen harritu Walden lakuko Paul Wittgenstein pianista urak izoztu zirenean, baizik austriarrari bihotza izoztu zieta baserritarrak kristal artitzaion, 1914an, zer, eta eskubikoaren laborantzan ikusi ziko besoa galdu zuenean Lehen tuenean: zientoka lagun atzeMundu Gerraren erruz. ‘Piara-aurrera hasi ziren, hamaika nista besamotza baino gauza zaldi, gurdi eta golderekin baerrukarriagorik!’, pentsatzen tera, izotz puskak ateratzen zuten. Gainera, Siberiara deeta garraiatzen. Kargamendu Patxi Zubizarreta portatu zuten gero, baina muhotz bezain iragankor hura Idazlea sikariak inondik ere etsi ez, eta, New Orleans edo Calcuta berohandik itzuli bezain pronto beetaraino bidaliko zuten gero, re maisu zaharrarengana jo izotz hondarrekin han garazuen, Labor-engana; mesedez, gardo hotza hartu ahal izan zeMotibagarriak hura ordurako itsu zegoen zaten, basoetako uretan izotz izan daitezke, arren, ezker eskurako obra bat koxkorrak icebergen antzera eta pizgarriak, ate konposatu ziezaion. Eskari beibil zitezen. Walden, lakua ez ezik, liburua ere bada harrezjoka dugun 2022an ra egin zion gero Maurice Ravel kero eta Danele Sarriugarte musikari euskaldunari eta habarneratzeko eta itzultzaileari esker irakur derrigarria da Ezker eskurako urte berriko kontzertua entzutea edo sarezakegu euskaraz. egunak edertzeko an ikustea. Haien notak, ChrisChristiane Ritter austriatianeren pinturak bezala, mirrak 1934an Norvegiako Spitsresgarriak dira: halako ukitu bergen uhartera jo zuen negu artikoa txabola batean igarotzera. Una mujer en berdea dute, baina urrutitik begiratuta, miresla noche polar liburuan bere burdinazko bihotza garri urdinak dira. Walden, Elegy for the Artic edo Ezker eskuraagerian utzi zigun eta kontaketa zirraragarria idatzi zuen —gorriak eta beltzak ikusi zituen ko kontzertua agian motibagarriak izan daitezhan, ikusi zituenez—. Horrekin batera, aurora ke, eta pizgarriak, ate joka dugun 2022an barneborealen artean egin zituen koadroak pasadizo ratzeko eta urte berriko egunak edertzeko.
04 Hitz-aspertuan Aitor Furundarena Usabiaga • Musikaria
# 447 • 2021eko abenduaren 17a
Elkarrizketa
Aitor Furundarena Musikaria
«ZENTZUMENAK ALTXOR HANDI BAT DIRA ETA GUTXI GARATZEN DITUGU» Aitor Furundarena Usabiagak (Ordizia, 1970) soinu handia hartu zuenetik ez du askatu. «Zortzi akordeoi. Gehiegi. Baina zein kenduko dut?». Eurena lehen kolpeko maitasun istorioa dela dio. Bete egiten duela aitortu du, garapen pertsonalean ere lagundu diola eta mundua ezagutzeko aukera eman dio. Baina musikarientzako ez direla garai onak atsekabetu da. «Gauzak ziklikoak izaten dira eta garai honek ekarriko du beste garai bat ezberdina».
Testuak: Kerman Garralda Zubimendi Argazkia: Gorka Gomez Etxebarria
Soinujole batek esku bereziak izan behar ditu? Soinujole izatea edonoren esku dago. Gogoratzen naiz bazegoela pianista bat, Alicia de Larrocha, oso-oso ona zena, eta eskuak amorfoak zituela. Suposatzen da pianoa jotzeko esku handiak izatea hobe dela, baina berak hatz finak eta motzak zituen. Esan nahi dudana da, azkenean, moldatu egiten garela: hatz luzeak badauzkagu mugimendu gu-
txiago beharko ditugu eta hatz motzak baditugu mugimendu gehixeago beharko ditugu.
Teknikak garrantzi handia du? Musikariok ordu asko sartzen ditugu, baina ordu asko, asko, asko. Azkenerako teknika dezente hartzen dugu denok. Teknika hartzeko bide horretan ia beti egoten da garai bat obsesionatu egiten garela. Baina horrek, normalki, gero beste fase bat ekartzen du. Konturatzen
Hitz-aspertuan 05 Aitor Furundarena Usabiaga • Musikaria
2021eko abenduaren 17a • # 447
Eskuak, besoa, burua... goxatzen dituzu?
zara askoz garrantzitsuagoa dela teknikarekin zer egiten duzun. Teknika garrantzitsua da, baina gauzak espresatzeko ez da horren muturrekoa behar. Orduan, maila bat lortzerakoan, xede printzipala bihurtzen da gauzak espresatzea, zer esana edukitzea, eta hori buruan dago. Nik oso garbi daukat emanaldi batean espresioa askoz gehiago iristen dela birtuosismo teknikoa baino. Baino askoz gehiago.
Baserrian bizi naiz eta baserrian badaude lan batzuk hatzei ez dietenak laguntzen: aitzurra, aizkora... denbora luzean kirten bati helduta egon behar duten lanek ez dute laguntzen. Horiek egin eta gero, normalki, egoten da kontra-lan bat. Baina ez da beste munduko ezer. Ohitura hartzea besterik ez; burua, bai, lantzen dut. Niretzako musika oso lotuta dago buru barruarekin, norberaren filosofiarekin. Ni musikaria naiz, batik bat, espresatzeko aukera ematen didalako. Horregatik mantentzen dut nire maitasuna musikarekin. Eta hori buru barruan dago.
Burua nola lantzen duzu?
Burua lantzen da pertsona lantzen den bezala. Nola lantzen den pertsona? Betetzen gaituzten gauzetan murgilduta. Bateren bati gustatzen bazaio mendia eta natura ba segi mendira eta egin paseo batzuk eta hartu airea. Niri asko gustatzen zaizkit gizarte gaiak eta filosofia, eta horra jotzen dut. Doble motibo: gustatzen zait pertsona bezala eta mesede egiten dit profesionalki. Bertsolariei bezala. Bertsolariek teknika badaukate, hamaika mila errima dituzte, baina zer esan? Bertsotan edukiari begiratzen zaio, eta edukia buruak egiten du. Musikan antzeko zerbait da.
Eta instrumentuak goxatzen dituzu? Akordeoiak ez dira asko zaindu beharrik izaten, baina pixka bat bai. Aspaldi
06 Hitz-aspertuan Aitor Furundarena Usabiaga • Musikaria
nola mantendu pixka bat ikasi nuen eta konponketa txiki batzuk egiten ditut. Tenperatura aldaketa handiak eta hezetasuna ere ez dira onak izaten. Akordeoiak ditudan gelan hezetasun-kengailu bat dut.
# 447 • 2021eko abenduaren 17a
Zein da?
Zenbat akordeoi dituzu? Baserrian, lehen ukuilua zegoen tokian, estudioa deitzen diodan gela jarri nuen niretzako. Hor dauzkat akordeoiak, ordenagailua, grabaketak egiteko tramankuluak... Akordeoiak, gaur egun, gehienbat hiru erabiltzen ditut; baina ondo jotzeko moduan dauzkat bat, bi, hiru, lau, sei, zazpi... bote prontoan esango nuke sei, eta bi zahar. Zortzi akordeoi. Gehiegi. Baina zein kenduko dut?
Zaharrak botatzea kosta egiten da. Instrumentu zaharrak zoragarriak dira. Estetikoki zoragarriak dira, oso politak, eta soinua ere ezberdina daukate.
Egunero jotzen al duzu? Musikariaren bizitzan egoten da fase bat ordu asko sartzen dituzula, ikasle garaia deitzen zaion horretan. Nik egunean zortzi ordu sartzen nituen batez beste. Gaur egun, saiatzen naiz egunero jotzen. Baina ez da asko behar. Jotzerakoan badago gimnasia bat eta badago gozatze bat. Egunero jotzen dut hori elikatzeko. Kontzerturen bat dudanean pixka bat gehiago jotzen dut.
Nazkatzeko arriskurik badago? Badago arrisku hori, bai. Musikan, edozein ofiziotan bezala, badago enpatxatzeko arriskua eta zaindu egin behar da.
Seme-alaben aita, diskoen ama
Ohikoa da?
A
Jende asko ikusi dut musikaz enpatxatzen. Batik bat, profesionalak. Ze, emanaldi bakoitzaren atzean neke fisiko potente bat egoten da, eta batzuetan, baliteke, satisfazioa ez izatea horren handia. Orduan, bere arriskuak ditu. Jotzeagatik enpatxatzea? Nik uste gerta daitekeela. Jo eta jo eta jo... baina hori zaindu daiteke. Eduki behar da alerta botoi hori gehiegi ez pasatzeko. Baina gauza guztiekin bezala. Janarekin bezala. Niri jatea ikaragarri gustatzen zait, baina ez badugu buru pixka bat edukitzen, gehiegi jaten dugu eta ez digu plazera ematen.
Zuri gertatu zaizu nazkatu eta utzi behar izatea? Bizitza guztian nire buruarekin eduki dudan borroka da hori zaintzea. Baina gertatu zait, bai. Orduan, onena denbora bat hartzea da airea hartzeko.
itor Furundarena Usabiagak dio Kimetzen, Izadiren, Erlantzen, Leizarren eta Ekiaren aita dela eta hamaika diskoren ama. «Diskoei izenei jartzea ere ez da erraza», egin du txantxa. Umeei musikarekiko zaletasuna transmititzen saiatzen da. «Niretzat garrantzitsua da nire umeei musika gustatzea. Sortzaile bezala, abeslari eta interprete bezala eta publiko bezala». Presiorik ez die jarri nahi, ordea. «Musikari profesionala naiz, eta saiatzen naiz hori ez dadila presioa izan beraientzat. Naturala izan behar du. Solfeoa ikasten dabiltza eta hor gutxi sartzen naiz. Musikaren plazerean zentratzen naiz gehiago». Bizitzan gozatu egin behar dela adierazi du, horretarako omen gaude-eta. «Akordeoia edo beste instrumenturen bat jo berdin dit. Baina musikak pertsonari asko ematen dio. Beste espresio bide bat da, gure barruak husteko bide
oso ezberdin bat. Hitzak objektu zehatzekin lotzen ditugu: mahaia, beroa, tristura... baina musikak ez gaitu lotzen horren irudi zehatz batera. Aho hizkuntzak eman ezin dituen emozio batzuk helarazteko gai da musika. Musikak asko aberasten gaitu pertsona bezala». Furundarena diziplina anitzeko artista da. Diskoez gain zinema, telebista eta antzerki mundurako partiturak sortu ditu. Txirri, Mirri eta Txiribiton pailazioekin egin du lan, besteak beste. «Ni ere oso pailazoa kontsideratzen naizenez ongi egin genuen bat», dio. Harro dagoela azpimarratu du. «Artean badirudi dramek prestigio gehiago dutela. Ni horren oso kontrakoa naiz». Umorea bizitzari begiratzeko prisma ona dela dio. «Umore klase asko daude. Azidoagoa, beltza... Egoera txarretan komeni da umorea ateratzea. Ez alaitzeko, erlatibizatzeko baizik».
Hitz-aspertuan 07 Aitor Furundarena Usabiaga • Musikaria
2021eko abenduaren 17a • # 447
Parentesi horiei probetxua atera dakieke? Konposatzeko oso garai onak dira. Ideiak, askotan, instrumentu gabe etortzen dira.
Zerk inspiratzen zaitu? Baserriko-lan batzuk poliki egin behar dira. Esate baterako, ilarrak biltzea. Ez da oso lan fisikoa, baina egin behar da poliki-poliki. Ez dago beste erremediorik. Eta horrek obligatzen zaitu erritmoa jaistea, asko. Erritmoa jaitsitakoan denbora beste espazio batean igarotzen dut, beste mundu batean. Eta momentu horiek oso onak dira barrurako, oso onak. Zertan pentsatzen dugun baino gehiago, pentsatzeko abiadura da. Basora joaten naizenean, arbola artean, berdin. Bururatzen zaizkidan ideiak beste kontu bat dira.
Baserriko soinu errepikakorrei erreparatzen diezu? Ez nuke esango baserriko soinuak nire musikara ematen ditudanik, baina baserriko lan batzuk oso soinu berezia dute. Adibidez, segak. Oso soinu berezia du, eta usaina ere bai.
Belar moztu berriagatik. Ez gaude ohituta usaimena erabiltzera. Kalean ez da usaimena erabiltzen, baina erreparatuz gero gure inguruan usain piloa daude. Entzumenarekin, berdin. Soinu piloa daude gure inguruan. Itxi begiak, eta erreparatu. Magikoa da. Zentzumenak altxor handi bat dira eta gutxi garatzen ditugu.
ko gustatu zitzaidan, bete egiten ninduen. Eta nire garapen pertsonalean ere inportantzia handia eduki zuen. Lehen pertsona barnerakoia nintzen, eta irekitzen hasi nintzen justu akordeoiarekin hasi nintzenean. Inguruan ondo jotzen nuela entzuten nuen eta horrek segurtasuna eman zidan.
Konposatzen ere azkar hasi zinen? Ez dakit noiz hasi nintzen konposatzen. Etxean denbora asko igarotzen nuen akordeoiarekin esperimentatzen. Hortik atera dira nik egindako gauza asko.
Ikasketak sakontzeko Parisera joan zinen. Oso oroitzapen onak ditut. Gu Euskal Herrian bizi arren, hegoaldekooi gauza asko Espainiatik datozkigu. Eta Espainia eta Frantzia oso herrialde ezberdinak dira. Intelektualki Frantzia oso potentea da. Parisen ezagutu nuena mundu berri bat izan zen.
Eta gero, Kopenhagera. Parisen hiru urte egin nituen eta Kopenhagen, beste bat. Han ere oso oroitzapen onak ditut. Paris abangoardia da. Ikasteko ikaragarrizko tokia da, presioa ere badu, horregatik; aldiz, Kopenhagek ez zuen presiorik. Bakoitzak nahi zuen bezala egiten zuen, natural.
Orain ere Euskal Herritik joan beharra dago ikasteko? Musikene alde onak eta txarrak dituen tresna da. Sekulako maila dago, baino erlaxatzeko arriskua du. Guk ez genuen
Gure inguruan gutxi kontzentratzen gara? Inguruko soinuak entzuten hastea eta erreparatzea jarrera kontua da. Eta niretzako gauzen aurrean hartzen dugun jarrera da bizitzan garrantzitsuena.
Nola hasi zinen soinua jotzen? Solfeoa bakarrik hasi nintzen ikasten. Egia esan, ez oso gustura. Solfeoa bakarrik ikastea, orokorrean, ez da esker onekoa izaten. Utzi egin nahi nuen eta gurasoek esan zidaten soinuarekin hasteko. Gure familian badago soinu txikiarekin tradizio pixka bat eta horregatik. Baina handiarekin hastea gomendatu zidaten, oinarri hobea ematen duelako. Gogoan dut nire lehengusuaren etxera joan nintzela, Joseba Tapiarengana, Lasartera, lehen soinua hartzera. Bueltakoan, nire gurasoen kotxeko atzeko eserlekuan, jada lehen notak ateratzen joan nintzen. Hamabi bat urte izango nituen orduan. Lehen unetik as-
«Kultur gosea badagoela sentitzen dut, baina administrazioak eta gizarteak ez dugu ezer egiten elikatzeko» «Guk ez genuen Musikene bat. Dena eskura dugunean jarrera aktiboa apaldu egiten da, eta horrekin kontuz ibili behar da»
Musikene bat eduki eta behartuta geunden gure bidea egitera, jarrera aktiboa edukitzera. Dena eskura dugunean jarrera aktiboa apaldu egiten da eta horrekin kontuz ibili behar da; nonbait ikasi eta gero kanpora joatea ere gomendatzen dut: etxetik kanpo bizitzeko eta bigarren ikuspuntu bat izateko, erlatibizatzeko.
Musikeneko etapa amaitu berri duzu. Erosotasuna galdu dut, baina proiektuak eraikitzen nabil, gazte garaian bezala. Ikusten 40 eta 50 urteko jende gutxi dabilela proiektuak lantzen. Nire buruari begiratzen diot eta ondo esaten dut, uste dudalako bizia ematen didala.
Sortzaileen lan mundua nola dago? Ai, ez da erraza, ai. Kapitalismo eta kontsumismo oso fuerte batean bizi gara eta horrek eramaten du gizartea diruaren ikuspuntutik baloratzea. Gauza guztiak diruaren koloretik begiratzean arriskuak sortzen dira. Kultura diruaren filtrotik igarotzean gaizki ateratzen da, kulturak ez duelako diru asko sortzen duen jarduera bat. Baina kulturak pertsona garatzen asko laguntzen du eta herri bati identitatea ematen dio. Euskal Herria Euskal Herria da gure kulturagatik.
Ez dira garai onak. Alde batetik dago kapitalismo eta kontsumismo fuerte hori eta, beste aldetik, Covid egoera. Kultur gosea badagoela sentitzen dut, baina administrazioak eta gizarteak ez dugu ezer egiten elikatzeko. Badirudi kultura bultzatzen dela, baina bultzatzen da modu apaingarri batean. Kultura laguntzea da lehentasunetan aurrean jartzea, lehen esan dudan filtroan kultura jartzea. Gauza batzuk kultura delako kristoren balio dute baina lehentasunetan atzera gelditzen dira. Kultura eta musika beti egongo da, baina ez badugu lantzen bazterreko gauza bat izango da eta ez du ideologiarik izango. Apaingarri hutsa izango da. Eta niretzako kristoren pena da. Kultura gure izaerarekin lotuta dago.
Etorkizunari begira baikorra zara? Izaeraz positibista naiz. Gauzak ziklikoak izaten dira eta garai honek ekarriko du beste garai bat ezberdina. Esperantza dut konturatuko garela gabezia batzuk daudela eta elikatzen saiatuko garela. Baina oraintxe bertan oso zaila da. Are gehiago, Covid egoeran. Oso zaila dago, baina hor oso militante sentitzen naiz.
08 Herri jakintza Pertsonaia
# 447 • 2021eko abenduaren 17a
Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus
Hitzen ganbara
Esaera zaharra
Efemerideak
Lastaia: Arto malutekin edo beste material bigungarri batekin egiten zen koltxoia, jergoiaren gainean jartzen zena, lotarako. Burdinezko alanbrezkoa izaten zen jergoia, eta haren gainean jartzen zen lastaia.
«Bareak ez du lehorrean korritzen»
1964-12-13. Lazkao Txikik Gipuzkoako txapela irabazi zuen, Tolosan. 1997-12-16. Beñat Garmendia pilotaria jaio zen, Beasainen. 1961-12-18. Martin Alustiza pilotaria jaio zen, Seguran.
Bakoitzak ditu bere abildadeak, abildadeak garatu ahal izateko inguru egokia behar da, eta egoera bakoitzak zerbaitetarako edo norbaitentzako balio du. Bat etortzea da kontua.
Pertsonaia
Luzio Gabiria, bertsoaren uhinetan riketa askotan ere parte hartu zuen, jendetasuna, jatortasuna eta irekitasuna baliatuta: Idiazabalgo Zepain, Bizkaiko gazte txapelketan, Errenteriako Xenpelarren, Añorgako Orixen, edo Radio San Sebastianek irratiz egiten zuenean.
Testua: Aimar Maiz
B
adira 35 urte Luzio Gabiria Alustiza (Gabiria, 1923 – Zumarraga, 1986) bertsolaria, jartzailea, epailea eta bultzatzailea hil zela, baina piztuta dirau harekiko oroimenak. Lehengo igandean, Zumarragan, 34. bertsolari jaialdia egin zen haren omenez. Marka sakona utzi zuen herriko eta eskualdeko bertsolaritzan, egindako golde lanaren seinale. Gabiriako Bekoetxe baserrian jaioa 1923ko apirilaren 22an, lagunarteko bertsogintzan trebatu zen. Bertsolaria izan zen, aurrena. Aztiria auzoko jaietan kantatu ohi zuen, eta berak irabazi zuen 1973ko ekainaren 23an Gabirian jokatu zen herriko bertsolari txapelketa, Euxebio Igartzabalen omenaldikoa. Benetako lorratza, ordea, antolatzaile edo sustatzaile bezala utzi du. Zumarragan hasi zen bertsolaritza ereiten. 1961ean, Galeperra elkarteko zuzendaritzan tokatu zitzaionean, hasi zen lehenengo bertso-afariak antolatzen, gazteentzat, txapelketa ukituarekin. Behin, han kantatzea ere egokitu zitzaion, norbait falta eta. Bertsolari onenaren saria eman zioten orduan.
Osinalde saria, poz iturri Lauzpabost urtean mantendu ahal izan zen Galeperrako sariketa, zuzendaritza taldea aldatu eta lehentasunen artetik kendu zuten arte. Pena izan zuen Gabiriak. Euskaltzalea eta kulturazalea, ber-
Xalbador txistukatuari omenaldia
Luzio Gabiria Alustiza, bertso txapelketa batean epaile lanetan. Gabiria-Pikasarri sendiak utzitakoa
tsolaritzaren bitartez ongarritu zuen 1960ko hamarkadako Zumarragan euskarak eta euskal kulturak zeuzkaten gabezia, ahulezia eta oztopoak. Berak asko uste gabe, Gabiria sorterritik iritsi zitzaion Galeperrako lanaren jarraipena. Euxebio Igartzabal eta lagunak Osinalde sariketa antolatzen hastera zihoazela eta, 1971n, berebiziko poza hartu zuen Luzio Gabiriak. Txapelketa hartan laguntzen ibili zen, gaiak jarriz edo epaimahaiko moduan. Beste sa-
Esan beharrik ez, Zumarragan eta inguruetan bera ibiltzen zen aurkezle, antolatzaile, bitartekari. Bada ekitaldi bat esanguratsua, Luzio Gabiriaren bertsolaritzaren neurria adierazten duena. Fernando Aire Xalbador oso gustuko zuen, eta 1967ko Txapelketa Nagusiko finalean txistuak jo zizkioten hartan, lehenbiziko omenaldia antolatu ziona Gabiria izan zen. Iseka lotsagarri hari zekien eran erantzun zion: bertsoz eta herriaren goxotasuna adieraziz. 1967ko abenduaren 10ean egin zuten Zumarragan Xalbadorren omenaldia, Itzalon zinema handia jendez mukuru zela; mila lagun bai. Bezperan etorri zen urepeldarra, eta Gabiria-Pikasarritarren etxean lo egin zuen. Laura Pikasarri emaztea lagun zuela, saio ugaritan ibili zen Luzio magnetofoiarekin grabatzen. 1976ko azaroaren 7an ere, jakina, Urepelen izan ziren, Xalbador omendua izan eta hil zenean. Zumarragako Ereserkiaren letraren egilea ere Luzio Gabiria izan zen, 1967an. « Zumarraga, herri maite ...». Euskaraz idatzi zuen, noski. Atsegina, gozoa eta langilea, herriak berak gogoratzen du eta kantatzen dio orain, urtero-urtero, hutsik egin gabe.
Bertsoa • Kate motzean 09 Aitor Irastorza Fadrique • Josune Mujika
2021eko abenduaren 17a • # 447
Gaiak hala dio
Kate motzean Josune Mujika • Ile-apaintzailea
«Asko dira orrazkera berriaren bila datozenak» Aitor Irastorza Fadrique
Gaia: San Silbestre Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Zer da gaur Donostian Prest dauzkat zapatila Asics takoidunak, kamiseta termiko ta tirantedunak, txokolate barritak ta praka estunak. Kalean batzen gaitu azkenengo_egunak, korrika urtean behin egiten dugunak! Ustez joaten garenak erbiaren pare, barraskiloa ez da ibiltzen hain xuabe! Oraindik falta dira bi aste halare. Entrenatzea igual izango da hobe... urtea ekiteko agujeta gabe!
HURRENGOA » Bertsolaria: Iñaki Apalategi Astigarraga Gaia: Bizi moduak
Testua eta argazkia: Mikel Albisu
Ile-apaintzailea da Josune Mujika (Legorreta, 1957). Ez du langintza hutsa, pasioz bizi baitu egunerokoa. 1979. urtean ireki zuen ile-apaindegia eta harrezkero ugari dira haren eskuetatik pasatu diren legorretarrak, «jaio berrietatik 94 urtera artekoak ditut bezeroak». Orrazkerak, berriz, mota guztietakoak: «Batzuk beti berdina nahi dute, baina asko dira zerbait berriaren bila datozenak».
Abesti bat.
Ze zaletasun dituzu?
Abuztuak 11.
Mendira joatea edo itsasertzean ibiltzea.
Jaso duzun oparirik bereziena.
Pelikula edo telesail bat. El campeon (Franco Zeffirelli) eta Erlauntza antzezlana. Liburu bat. Wilt (Tom Sharpe) eta Alas de plata (Ca-
Amets bat.
milla Lackberg).
San Joan iturria, Baliarrainen.
Musika talde edo abeslari bat.
Legorretan biziko ez bazina...
Oso musika zalea naiz eta oso zaila egiten zait bat aukeratzea.
Itsasoaren ondoan dagoen herri txikiren batean.
Gontzal Mendibilen Memorian.
Kolore bat. Berdea.
Oporretarako leku bat. Kanaria Uharteak: Kanaria Handia eta Lanzarote.
Zer gosaltzen duzu? Kafesnea ogi txigortuarekin.
Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.
Bixkor izeneko txakurtxo bat. Biloba bat nire ondoan izatea.
Bizitzako plazer txiki bat. Txokolate beltza.
Goierriko txoko bat.
10 Erreportajea Musika eta hitzak konplize, mitologian murgiltzeko
#447 • 2021eko abenduaren 17a
Edurne Zabalo, Toti Martinez de Lezea eta Ainhoa Enatarriaga, mitologiari buruzko Zeraingo ekitaldia amaitu berritan. Zerainlab
Erreportajea
MUSIKA ETA HITZAK KONPLIZE, EUSKAL MITOLOGIA LANTZEKO Testua: Tere Madinabeitia
Toti Martinez de Lezeak gustuko ditu Goierriko musikariak. Udan ‘Sorginak eta sorginkeriak’ proiektua abiatu du Gorka Hermosa eta Edurne Zabalorekin, eta Zerainen Zabalo izan du berriz ere ondoan, Ainhoa Enatarriagarekin batera.
E
durne Zabaloren klarinetea eta Ainhoa Enatarriagaren pianoa Toti Martinez de Lezea idazlearen hitzen konplize bihurtu ziren Zerainen, azaroko kultur programazioaren barruan mitologiari eskainitako saioan. Legazpiko bi musikarientzat eta idazle arabarrarentzat esperientzia «bikaina eta paregabea» izan zen, eta are gehiago ikuskizunaz gozatu ahal izan zuten ikusle pribilegiatuentzat. Mitologiaz hitz egiteko zeraindarrek Zerainlab elkartearen bitartez Toti Martinez de Lezeari egindako gonbida-
penarekin hasi zen hirukotearen elkarlana. Idazleak hain ondo ezagutzen duen gaiari buruzko zazpi pasarte prestatu zituen, eta Zabalori eskatu zion laguntza, bere hitzaldia musikarekin janzteko, aurretik ere elkarrekin jardundakoak zirelako beste ikuskizun batean. «Lamiei, sorginei edo herensugeei buruzko kontakizunek beste dimentsio bat erakustea zen helburua», klarinete jotzaileak azaldu duenez. Zabalok berak aukeratu zituen musika piezak Martinez de Lezeak proposatutako gaiak girotzeko, eta Enatarriaga-
ri eskatu zion laguntza, pianoaren doinuekin «goxotasun gehiago» lortzeko asmoz. Biak Legazpikoak dira, txikitako ezagunak, musika eskola berean ikasiak, nahiz eta musikaren munduan bakoitzak bere bidea egin duen. Biak Legazpin bizi direnez, «entseguak egiteko erraztasunak» izan dituzte. Denbora gutxi izan zuten saioa prestatzeko. Zabalok, musikari profesionala izanez, ez zuen aparteko zailtasunik izan, baina Enatarriagarentzat «erronka handia» izan zen, horrelako ikuskizunetan «ohitura falta» duelako. Idaz-
Erreportajea 11 Musika eta hitzak konplize, mitologian murgiltzeko
2021eko abenduaren 17a • # 447
leari, berriz, hizkuntzak jarri zion erronka, saioa euskaraz egin behar zuelako. «Totik badaki euskaraz, euskaldun berria da, baina bere genialitate guztia, bere esentzia guztia ez da ateratzen euskaraz hitz egiten duenean, ez da horren aske bere kontakizunetan». Hala ere, oso nota altuarekin gainditu zuten hirurek Zeraingo proba, «ondo pasatzeko helburua guztiaren gainetik» jarri zutelako, eta aurrera egin zutelako: «Plazer bat izan zen. Oso polita izan zen, jendeari asko gustatu zitzaion eta guk ere oso ondo pasatu genuen».
Hiru artista mitologiak elkartuta Edurne Zabalok ibilbide luzea du musikari gisa eta eszenatokiaren gainean. Klarinete interprete moduan orkestra handiekin eta beste musikari askorekin kolaboratu izan du. Zartzuela lanetan ere aritua da, eta Legazpi Musika Bandako kidea da gaztetatik. Horrez gain, psikopedagogia ikasia da, eta musikari lana irakaskuntzarekin partekatzen du. Gaur, klarinete irakaslea da Gasteizko Jesus Guridi musika kontserbatorioan. Datozen asteetarako hainbat proiektu ditu esku artean, eta oso lanpetuta dabil, baina «musikari profesionalaren bizitza horrelakoa da. Hala ere, oso atsegingarria da». Ainhoa Enatarriaga ere irakaslea da. Goierriko Tobera musika eskolan piano klaseak ematen ditu, eta orain lanpetuta dabil Andoaingo piano lehiaketarako ikasleak prestatzen. Baina azken urteetan organoari eskaini dio denbora gehien; Legazpiko elizako organo jotzailea da, eta instrumentu horren munduan murgilduta dabil, pianoa alboratu gabe. Legazpiko organo zikloen antolatzailea da. Toti Martinez de Lezea idazle ezaguna eta emankorra da, eta euskal historia, kondairak eta mitologia ditu gustuko. Gai horien inguruko jakinduria eta hitz jarioa elkartuta, hitzaldi ugari eman ditu. Hitzaldi horietan azkenetakoa Zeraingoa izan da. Ikuskizuna hiru artisten arteko elkarlan puntuala izan da, baina «ahaztezina» ere bai hiruentzat, eta, nola ez, Zeraingo elizan elkartu ziren ikasle haientzat guztientzat ere bai. Amaieran jo zuten Gorka Hermosa akordeoi jotzaile eta konpositorearen Amore doinu bereziak ere lagunduko zuen horretan.
Tere Madinabeitia
‘Sorginak eta sorginkeriak’, bizirik dagoen proiektua
Z
eraingo azaroko ikuskizunak baino proiekzio handiagoa du Zabaloren eta Martinez de Lezearen artean martxan duten beste proiektu batek. Horretan, Urretxuko Gorka Hermosa akordeoilariak osatzen du hirukotea. Goierriko bi musikari handi horien doinuak eta idazlearen hitzak elkartzen dira ikuskizun horretan ere, oraingoan sorginak eta sorginkeriak hizpide hartuta. Legazpin estreinatu zuten ikuskizuna aurtengo udan, eta Txillida Lekura ere eraman dute udazkenean. Proiektua bizirik dago, eta emanaldi gehiago etorriko dira laster. Gertu-gertuan dauden herrikoak dira bi musikariak, urte berean jaiotakoak, eta profesionalak, baina Edurne Zabalo legazpiarrak eta Gorka Hermosa urretxuarrak ez zuten elkarrekin jo 2019ko udaberrira arte, Jesus Castillejok akordeoi jotzailea Legazpiko Musika Bandarekin jotzeko gonbidatu zuen arte. Elizan egindako kontzertuan ernatu zen bi musikari handi horien arteko elkarlana. Eta urte bereko azaroan plazaratu zuten elkarlan horren lehen emaitza, Txillida Lantokian egindako kontzertuan. Toti Martinez de Lezearekin osatutako hirukotea aurten sortu dute. Sorginak eta sorginkeriak izan dira aitzakia, eta izen bereko ikuskizuna, helburua. Ordu eta laurdeneko emanaldia da,
eta bertan Toti Martinez de Lezearen testuek «hegan egiten dute» Gorka Hermosak konposatu eta Edurne Zabalo klarinete jotzailearekin batera interpretatutako musikaren gainetik. Euskal mitologian leku garrantzitsua duten sorginen figura da hiru osagaiak josten dituen harietako bat, eta hiru artisten artean sortu den konplizitatea beste bat. «Gure ikuspuntutik euskal emakumeen historia kontatzea da helburua, iragana eta etorkizuna». Hermosak eta Zabalok musika jartzen dute, lehenaren konposizioekin, eta idazleak, hitzak. Fusioa naturala izan da. Bi musikariek jotzen dituzten piezek euskal sustraia dute, eta euskal erritmo desberdinak jorratzen dituzte. Horietako gehienak Hermosak aurrez konposatu dituenak dira, baina beste batzuk ikuskizun horretarako espreski sortuak dira. Zabaloren ekarpena lan horiei guztiei «klarinetearen ukitua» ematea da, Hermosaren konposizioen erritmoetara eta armoniara moldatuta. Toti Martinez de Lezeak, azkenik, sorginei buruz duen jakintza jartzen du ikuskizunean, eta musikaz lagunduta zer ziren eta zer ez ziren azaltzen du. Landareak, akelarrea, kondairak… baliatuz, emakumea euskal historian zer izan den, gaur zer den eta zer izango den kontatzen du.
12 Publizitatea # 447 • 2021eko abenduaren 17a
Gaztejira 13 Aiora Zurutuza Rodriguez • Julen Azpeitia eta Irati Arratibel
2021eko abenduaren 17a • # 447
«Gazteen parte hartzea sustatzea da gure ardura» AIORA ZURUTUZA RODRIGUEZ • Zinegotzia eta Psikologia ikaslea
JULEN AZPEITIA IRATI ARRATIBEL Sua da zeruan
Testua eta argazkia: Aitor Garmendia
Amaitu DA!
A
iora Zurutuza Rodriguezek (Itsasondo, 2000) hemezortzi urterekin hartu zuen Itsasondoko zinegotzi kargua. Botoa eman zezakeen lehen hauteskundeetan bere izena zegoen boto-paperetan. Ordutik, udaleko kargua eta Psikologia ikasketak uztartu ditu.
A
Noiz erabaki zenuen zinegotzitarako aurkeztea? Zerrendan sartzeko ideia herrian egindako galdeketa baten ondorioa izan zen. EH Bilduk bideratuta, herritarrok hauteskundeetarako zerrenda nork osatu proposatu genuen. Nik aitarekin egin nuen, eta noski, ez genuen gure izena jarri! Halere, galdeketa horretatik izen asko atera ziren, eta horietako bat, nirea. Gerora, orduan zinegotzi zirenekin elkartu ginen eta haiek pixka bat konbentzitu gintuzten. 2019ko hauteskundeen ondoren, maiatzean, hartu nuen kargua.
Zer sentitu zenuen? Botoa eman nezakeen lehen hauteskundeak ziren eta boto-paperetan nire izena agertzea… Beldurra ez, baina nolabaiteko harridura eragin zidan. Halere, oso babestuta sentitu naiz hasieratik.
Udaleko beste kideak baino gazteagoa zara. Zailtasunik izan al duzu? Ezagutza eza, baina berria nintzelako. Zerrendako batzuk errepikatzen ari dira, horiek sekulako trotea dute eta gu [berriak] non sartu ere ez genekiela geunden. Orokorrean, taldeari eskertuta nago, nahiz eta gaztea izan, ez bainaiz inoiz baztertuta sentitu.
Zein arlotan zabiltza lanean? Ongizatean. Gizartea, osasuna… orokorrean herritarren ongizatea lantzen dugu. Gazteria arloa ere nik daramat.
Herri txiki baten zein behar dituzte gazteek? Ez dakit herri txikietan bakarrik gertatzen den, baina herriarekiko atxikimendua lantzeko ardura sumatu dut. Egia da, Itsasondon adibidez, seigarren mai-
latik aurrera, haurrak kanpora joaten direla ikastera. Herriarekiko lotura galtzen dutela nabaritzen dugu. Gure ardura handietako bat herrian gazteen parte hartzea sustatzea da. Udaletik zer eskaini daitekeen gazteentzat eta gazteek udalari zer eskaini diezaioketen. Dinamika hori sortzeko zailtasunak ditugu askotan.
Psikologiako gradua ikasten ari zara. Aplikatzen al duzu hori udaleko lanetan? Baietz uste dut. Ongizateko zinegotzia izanik, gainera, bi arloak lotuta daude. Behar sozial horiek guztiak ikuspuntu psikologikotik ere begiratzen ditudala uste dut edo espero dut.
Hurrengo hauteskundeetan aurkezteko asmorik ba al duzu? Ez. Lau urtez ariko naiz zinegotzi lana unibertsitateko ikasketekin uztartuz. Deskantsua behar dut. Aurrerago agian bai, baina zortzi urte jarraian gehiegi da.
maitu da, beste behin ere, Durangoko Azoka. 56. edizioak itxi ditu dagoeneko ateak. Ez dago zalantzarik aurtengoa zinez berezia izan denik; izan ere, aurreko urtean halabeharrez on-line bidez egitetik, presentzialki egiteko aukera izan baita oraingoan. Horrez gain, euskal kulturaren topagunea guztiz loraturik egon da, inoiz baina gehiago izan baitira ikusgai izan diren liburu, disko, zein bertaratu diren sortzaileak. Beraz, zentzu horretan euskal kulturaren oasia deritzoguna indarberriturik atera da, eta berarekin batera, kultura bera, noski. Azokak ezinezkoa egiten du posible. Mundu globalizatu honetan musikaren zein literaturaren industriak hizkuntza gutxituei ezartzen dizkien zailtasunen gainetik, euskaraz sortzea posible dela egiaztatzen du. Zenbat aldiz entzun dugu euskarak ez dituela irakurle zein entzulerik? Adierazpen horiek guztiak ezeztatzen ditu urtero abenduan azokak, euskal kulturaren sua piztuta mantenduz. Urtean behin egiten den topaguneaz harago, euskal kulturak egunerokotasunean baliabide zein inbertsio iturri gehiago behar ditu ezinbestean. Kultura bizirik mantentzeko sortzaileak behar ditugu, baina horretarako ez badira behar beste baliabide eskaintzen, nekez lortuko da emaitzarik.
14 Ibiltari Urbarandi mendiko bira Olaberrin
# 447 • 2021eko abenduaren 17a
Urbarandi mendiko bira
ARKURUTZAKO ESAUNDA LAZGARRI HURA GOGORATUZ Testua eta irudiak: Iñaki Gurrutxaga
Olaberriko mugetatik atera gabe egindako ibilbide zirkular honek Joxe Migel Barandiaranek jasotako pasarte ilun baten lekukotza gordetzen du zatirik gorenean: Arkurutzako hilarria. Urbarandi mendiaren barrenean dago.
O
laberriko plazan, Zezilionea ostatuaren aurrean, du abiapuntu eta helmuga Arkurutzako hilarria ezagutzea helburu duen ibilbide honek. Olaberriko Udalak txukundu berria du oroitarri horren eremua, hilarri originalaren harrizko erreplika bat jarriz –originala udaletxean gordeta dute–. Urbarandi mendiaren magalean dago Jose Migel Barandiaranek jasotako esaunda lazgarri baten lekukotza gordetzen duen eremu hori, Olaberri eta Lazkaoko herriguneen begiratoki apartean. Ibilbideko lekurik garaiena da, 420 metroan. Aitor Urkiola Ingurumen zinegotzia da Ibiltari honen gidari. Hiru asteko etenik gabeko euriteen ondorengo lehen egun aterian egindako itzulia da, joan den igandean. Plazatik behera jaitsi, eta Lazkaora doan biribilgunea atzean utzita, Arrieta jatetxearen atzealdeko baserri bidean egin behar dira lehen hamar minutuak. Aranguren baserrira iritsi aurrean, ezkerrera egin eta Errege Bidean bost minutuko jaitsiera dago Amoskategi baserrira iritsi arte. Orain hamar urte inguru konpondutako bide zati bat da, hainbat langa dituena, baita iturri dotore bat ere. Bide horretatik jaitsita, Errekalde auzoko azken baserria
da Amoskategi, eta oinezkoen arreta pizten duten baserri-tresnen bilduma bat du ondoan duen pabiloian jarrita. Sustraitz-Urkaundieta eta Aranbeltz errekastoek egiten dute bat paraje horretan. Gora jo beharra dago orain, hamar minutuko igoera pikoan Barandiaran baserrira heldu arte. Han, ezkerrera doan eskoria bideari segiz, Otsoategiko sukaldera –harizti txiki bat da– iristen da pare bat minutuan, eta bide berean beste hamar minutuan gora eginez, Arkurutzara iristen da. Aristrain lantokiak herriari emandako eskoria beltz eta zuriarekin egindako pista bat da bidea, orain hamarkada batzuk egina. Ibilbidearen erdia egina dago jada.
Mari neskatxa, mami eta hezur Jose Migel Barandiaranek 1975ean aurkitutako hilarria da Arkurutza. 60 zentimetro luze eta 40 zabal, Mari izeneko neskatxa bat oroitzeko jarritako harria da. Barandiaranek 1977an jaso zuenez, Amoskategi baserriko alaba zen Mari (beste batzuen esanetan Sagasti-ilungoa), eta Urbarandira igo omen zen artaldea etxeratzeko asmoz. Orduak igaro, eta itzultzen ez zela ikusita, etxekoak eta auzotarrak haren bila hasi ziren mendiz mendi. Hasierako ahaleginetan
FITXA TEKNIKOA • Iraupena: Ordu eta 45 minutu • Luzera: 5,50 kilometro • Desnibel metatua: 505 metro • Zailtasun teknikoa: Erraza
ez, baina halako egun batean aurkitu omen zituzten neskatxaren zatiak, mami eta hezur, sakabanatuak, otsoaren haginetan karraskatuak. Amoskategi, Etxezuri eta Auzmendi baserrietako gazteek kontatu omen zioten esaunda hori antropologo ataundarrari, 1977ko ilbeltzaren 16an. Oroitarria parez pare dela, ezkerrera doan bideari heldu behar zaio atzera Olaberri aldera egiteko, bide erosoan. Irantzuaga baserria da lehen erreferentzia –eusko labeldun arrautzen ustiategia du–, eta aurrera segiz, Oiarbide baserri-jauregira –Idiazabalgo lurretan– eta Irantzuaga-berri baserrira iristen da. Ordu laurden-hogei minutura dago helmuga, Aizkorri eta Aralar begi-bistan dituen baserri bidean gozo joanez.
Ibiltari 15 2021eko abenduaren 17a • # 447
Aitor Urkiola Beasaingo mendizale talde bati Arkurutzako esaundaren berri ematen, izen bereko oroitarri berrituaren ondoan.
KONTUAN HARTZEKO » Errege Bideko iturria Orain hamar urte inguru konpondutako bide zati bat da Errege Bidea, Aranguren eta Amoskategi baserrien lotune. Bigarren horretara iritsi aurrean, harrizko iturri dotorean ase daiteke egarria.
» Bertako espezieen landaketak Goierriko beste hainbat herritan bezalaxe, xingola marroiak erasandako pinudiak kentzen ari dira ibilbide honetako hainbat eremutan. Olaberriko Udala bertako espezieen landaketak egitera animatzen ari da lurjabeak. Lurrak erosi eta publiko egiteko proiektu bat ere badu martxan.
» Otordua egiteko Oso ezagunak diren bi jatetxe aurkituko ditu bisitariak ibilbide honetan, biak herrigunean: Zezilionea eta Arrieta.
Urbarandi mendiko bira Olaberrin
16 Eszena Goierriko kultur plaza
# 447 • 2021eko abenduaren 17a
Literatura
Bide urratzaileak Irati Goikoetxea
JZK (Beasain)
Idazlea
Lete: poesia musikatua
J
olas polita iruditu zait irakurri ez dudan liburu bat aholkatzea. Oraindik irakurri ez dudan liburu bat gomendatzea. Berandu baino lehen irakurriko dudan liburu bat irakurketarako proposatzea. Ausartzen naiz irakurri baino lehen gustatuko zaidala esaten. Beraz, pentsatu ere pentsa dezakegu, dagoeneko gustatu zaidala eta horregatik idazten dudala gaur Alex Gurrutxagaren lan sarituaz. Abendua. Hilabete hotza da abendua. Eta goxoa. Eta gozoa. Zuria eta beltza. Bezpera hilabetea da abendua. Isiltasunarena. Musikarena. Laboarena. Lourdes Iriondorena. Leterena. Oroitzapenena. Dantzarena. Udazken hondarreko poesiarena. Ikaragarri maite nuen Xabier Lete eta ikaragarri maite dut. Presente egote hori. Ahots hori, hizketan ari zaigun zurrumurru-oihu sakon-serio-eta-aldi-berean-gozo hori. Irribarre pikaroa. Besarkada estua. Ataungo azken errezitaldiaren bukaeran eman zidana. Alex Gurrutxagak lehen lerrora ekarri du Lete Alberdaniak argitaratu eta Euskadi Saria 2020 irabazi duen Xabier Lete: Aberriaren poeta kantaria saiakera lanean. Gurrutxagari irakurri diot Atxagak esaten zuela Leteren hitzek harrituta utzi zutela, zerbait ezberdina kontatzen zutela, eta estetikoki kontatzeko era berezia zuela. Poesia musikatua egiten zuela. Horregatik aukeratu dut gaur oraindik irakurri ez dudan lan hau. Abendua delako, Xabier Lete erdigunera dakarrelako eta gustatuko zaidala badakidalako. Horregatik aukeratu dut Izenburua: Xabier Lete: batez ere: irakurri bezperatako gozo- Aberriaren poeta tasun-irrika hau dudala esatea, iraku- kantaria Egilea: Alex rri eta gustatu zaidala esatea bezain Gurrutxaga Argitaletxea: Alberdania garrantzitsua iruditzen zaidalako.
Beasaingo soinu berritzaileak
P
op eta pop-rock doinuak modan jarri ziren 80ko hamarkadan, Madrilgo ‘movida’, pop britainiarra eta antzeko mugimenduei esker. Goierrira ere iritsi zen garai eta estilo horren oihartzuna, eta Beasaingo JZK taldea izan zen erakusle nagusietako bat. Pedro Luis Urangak, Juanan Rosek eta Patxi Iturmendik sortu zuten, 1983an. Ohiko gitarrez gain, garai hartan oso berritzaileak ziren teklatuak eta programazioak erabiltzen zituzten. Aurreneko grabazioak berehala egin zituzten, eta 1984an argitaratu zuten aurreneko maketa. Harrera ona izan zuen garaiko irratietan, eta kontzertu ugari ematen hasi ziren. Konposizio berriak egiten ere jarraitzen zuten, ordea, eta urte berean bigarren maketa bat argitaratu zuten. Urte bukaerarako, soinu berriak bilatu nahian, taldea zabaltzea erabaki zuten, eta Amaia Apaolaza eta Fosfo Urteaga sartu ziren, hirukote zena boskote bihurtuz. Hurrengo urtean, 1985ean, Donostia Hiria Pop-Rock lehiaketa irabazi zuten, eta sari moduan, baita aurreneko diskoa grabatu eta argitaratu ere, JZK izenekoa. Zuzenekoez gain, telebista saioetan ere parte-hartzeak izan zituzten eta Espainiako Telebista Publikoan ere agertu ziren. Aparraldi betean zeudela, hartu beharreko norabidearen inguruan eztabaidak sortu ziren, eta 1987an banantzea erabaki zuten, gehienek ere, beste proiektu musikal batzuetan jarraitzeko.
goiberri
Publierreportajea 17 Ezguba modeloak
2021eko abenduaren 17a • # 447
Publierreportajea
Zerbitzuaren hobekuntza berrikuntzen bidetik zguba enpresa, 1962. urtean sortu zenetik, beti egon da Urretxun. Bi adarretan zatitzen da beraien ekoizpena. Alde batetik, fundizioan piezak egiteko modeloak egiten dituzte. Beste aldetik, poliesterrezko piezantzako modeloak egiten dituzte, batez ere autobusentzat eta trenentzat. Ezguban hasieratik garbi izan dute prozesuak hobetzeko teknika eta makinaria berria beharrezkoa zela. Horrela, CNC makina bere prozesuetan sartzen lehenetariko enpresa izan zen. Europatik datozen lanerako joeren ildoan, energía berriztagarrien alde egin dute. Horrela 2020. urtean enpresako pabiloiaren teilatuan instalakuntza fotoboltaikoa jarri zuten.
E
3D eskaner laserra Azken berrikuntza bezala, prozesuak hobetzeko, hiru dimentsiotako eskaner laser bat daukate Ezguban. Eskaner horri esker hainbat zerbitzu berri eskaintzeko aukera dute:
– Beraiek fabrikatutako modeloen neurrien kontrola dute, %100ean ondo daudela ziurtatuz. – Alderantzizko ingenieritza egiteko aukera ematen die. Hau da, planorik ez duten piezak edo modelo zaharrak dituztenean horien 3D irudia sortu dezakete. Bere bulego teknikoari esker egiten dituzten lanak kalitate haundikoak dira, eta bezeroen balorazioa oso positiboa da.
– Fundizioko piezak eskaneatu, neurtu eta tolerantzien barruan daudela ziurtatzeko ere balio du·3D eskaner laserrak.
Beste hainbat erabilera Teknologia hau edozein arlotan erabili daiteke, ez industrian bakarrik. Adibidez, artelanak eskaneatu daitezke, kopia digital bat gordetzeko edo artelana bera kopiatzeko.
18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian
# 447 • 2021eko abenduaren 17a
Komikia
Aliritzian Joseba Telleria Irakaslea eta ikaslea
Intsumisioaren txertoa
T
xertoari intsumisioarenak intsumisioaren txertoarenak baino egunerokotasun handiagoa baldin badu ere, bigarren honi helduko diot oraingoan. Ditxosozko txertoez ari ginela, soldaduskara joandakoei lehen egunetan ematen zizkietenak atera ziren aurrekoan gurean. Prakaz gaindikoak erantzi eta dozena erdi inguru bai bizkarrean. Zer eta zertarako zirenik, auskalo! Txerto anonimo haiek adina kalte, ordea, urte eta erdi inguruan zakurren ipurdian derrigorrez pasa beharreko erresumindura, desesperazio, samintasun, irain, alferrikako gastu, denbora galtze, zigor eta mixeriek zekarten. Eta halaxe, belaunaldiz belaunaldi eta urtez urte, Francoren erregimenaren hondarrean, kontzientzia objetoreek hasitako mugimenduari, 80ko hamarkada amaieran, intsumi-
soen ekimenak, protagonismo handiagoz, jarraitu zion arte. Mugimendu antimilitaristen borroka irudimentsu, gogor eta luze hark eman zion amaiera derrigorrezko soldaduskari 2001eko abenduaren 31n. Semeak soldadu joateko adinean ditugunok, behintzat, hau guztia, ez genuke ahaztu beharko. Gazte askok, berriz, derrigorrezko zerbitzu militarra existitu eta garaitua izan zela jakin beharko lukete, besteak beste, bertara joatetik libratuz. Bide batez, intsumisioaren txertoa adibide, modu egokian antolatuz eta mobilizatuz, zentzuzkoak diren helburuak lortzea posible dela, zeresanik ez. Errekonozimenduak Errekonozimennonahi ditugunean, duak eta antzekoak militarismoaren nonahi ditugunean, militarismoaren auraurkako kako mugimenduekimugimenduekiko ko aitortzak, Iruñeko aitortzak umezurtz edo Olaztiko parke jarraitzen du eta plazaren baten izenak salbu, umezurtz jarraitzen du. ‘Natural sentitzen dut egiten dudana eta natural egin sentitzen dudana…’ (Jon Sarasua).
Publizitatea 19 2021eko abenduaren 17a • # 447
