12 JAN MATEJKO (Kraków 1838 - Kraków 1893)
NOCNE PRZYGODY JANA OLBRACHTA Z KALLIMACHEM, 1881 Nocna wyprawa Jana Olbrachta i Kallimacha, Nieszczê liwe zaloty Olbrachta, Przygoda nocna Jana Olbrachta olej, tektura, 52,2 x 42 cm sygn. l.d.: JM; napis p.d.: 1W 91 Na odwrocie - odwrotnie w stosunku do kompozycji malarskiej napis o³ówkiem: Jan Mateyko. Ponadto - powy¿ej - drukowana nalepka o tre ci: GRUNDIRTE CARTONS., a na niej jeszcze dwie ma³e drukowane nalepki: MAGAZYN | A. BASION, OPTYK | W KRAKOWIE | ZA£O¯. 1801 | Ner 20 (na pierwszej) oraz 16 (na drugiej); cyfry naniesione atramentem. U góry w lewym naro¿niku odci niête logo wiedeñskiej firmy, oferuj¹cej materia³y malarskie: W. KOLLER & CO.
4500 000 z³
Nocne przygody Jana Olbrachta z Kallimachem malowa³ Matejko w sierpniu 1881 roku, podczas letniego pobytu w swoim dworku w podkrakowskich Krzes³awicach. Te swoiste wakacje artysty, wytchnienie od pracy nad wielkim p³ótnem Ho³du pruskiego, wp³ynê³y byæ mo¿e na l¿ejsz¹ tematykê namalowanych wówczas obrazów Jana Olbrachta i pogodnej, radosnej Rzeczypospolitej Babiñskiej. W tym samym roku 1881 obraz zosta³ pokazany na wystawie Towarzystwa Przyjació³ Sztuk Piêknych w salach krakowskich Sukiennic. Opatrzono go tu jednak tytu³em odmiennym, ale powtarzanym odt¹d obok tytu³u pierwotnego: Nieszczê liwe zaloty Olbrachta. Na tej wystawie obraz naby³ Aleksander Krywult, który rok wcze niej otworzy³ w Warszawie ciesz¹cy siê ju¿ du¿¹ renom¹ Salon wystawowy. Krywult przewióz³ obraz do Warszawy, jeszcze przed koñcem roku wystawi³ go w swoim Salonie i niebawem sprzeda³ niewiadomemu nabywcy. Obraz trafi³ wiêc do zbiorów prywatnych i przez blisko 100 lat pozostawa³ niedostêpny dla badaczy i mi³o ników sztuki Jana Matejki. Wiadomo æ o nim nadesz³a dopiero w 80. latach XX w., kiedy obraz pojawi³ siê w antykwariacie Czes³awa Bednerczyka w Wiedniu. Jego powrót po tylu latach do kraju jest wydarzeniem. Nocne przygody Jana Olbrachta z Kallimachem to scena o charakterze historyczno-rodzajowym; rzecz dzieje siê noc¹ na podwórcu bogatej mieszczañskiej kamienicy. Jan Olbracht podczas mi³osnej schadzki z krakowsk¹ mieszczk¹, zostaje zraniony przez rywala. S³aniaj¹cego siê króla podtrzymuje Kallimach, w g³êbi widaæ uzbrojonego napastnika i dwóch powstrzymuj¹cych go mê¿czyzn.
estymacja: 900 000 - 1 100 000
Temat obrazu zaczerpn¹³ Matejko z podawanej przez kronikarzy popularnej anegdoty, wedle której król Jan Olbracht (1459-1501; król Polski od 1492), po nieudanej wyprawie wo³oskiej w 1497 roku przyjechawszy do Krakowa z Wo³och po owej pora¿ce sromotnej jakoby co dobrego sprawi³, kolacje, biesiady, tañce stroj¹c, by³ wesó³; powiadaj¹, i¿ raz w nocy tylko samotrzeæ po mie cie ceklowa³, a gdy siê pijany na pijaniców natrafi³, powadzi³ siê z nimi, tam¿e go raniono, z której rany d³ugo chorowa³, prawie go by³ Bóg tym szwankiem sromotnym skara³, gdy godno ci i urzêdu swojego zabaczy³ . Zdarzenie to po³¹czy³ Matejko z przekazami o temperamencie króla, który na mi³o æ cielesn¹ by³ poniek¹d natarczywszy i namiêtno ciom i chuciom jako cz³owiek wojskowy folgowa³. Historia zachowa³a nawet nazwisko jednej z jego kochanek, krakowskiej mieszczki, niejakiej W¹sówny. W obrazie Matejki Janowi Olbrachtowi towarzyszy jego dawny nauczyciel i pó niejszy doradca Kallimach, czyli Filippo Buonaccorsi (1436-1496), w³oski humanista, dyplomata, pisarz i poeta. Historia potraktowana jest tu do æ swobodnie; Matejko przeniós³ ca³e zdarzenia w czasy na parê lat przed wypraw¹ wo³osk¹; tylko wtedy bowiem Kallimach móg³ jeszcze towarzyszyæ Olbrachtowi. Jest to zgodne ze zwyczajem i za³o¿eniami artysty, który swoje obrazy budowa³ bardziej wed³ug ducha czasów, ludzkich postaw i namiêtno ci, ni¿ wedle rygorów cis³o ci historycznej. St¹d w jego dzie³ach spotykaj¹ siê czêsto postaci, które nie zawsze bra³y udzia³ w rzeczywistym zdarzeniu, ale ¿y³y i dzia³a³y w tym samym czasie, reprezentuj¹c okre lone postawy.