Str. 25 Ekonomia i Zarządzanie: Wiedza * Raporty * Diagnozy * Analizy * Przykłady Ochrona własności intelektualnej motorem... w twórczy proces budowania nowych rozwiązań [Bessen, Meurer, 2008, s. 8- 20]. Uzyskanie prawa wyłącznego na innowacyjny produkt, usługę czy technologię umożliwia zdobycie, w oznaczonym przedziale czasu, przewagi konkurencyjnej charakterystycznej dla monopolu, zapewniając tym samym osiągnięcie ponadprzeciętnego zysku. Wraz ze wzrostem liczby zgłoszeń patentowych, coraz donioślej słychać jednak głosy krytyczne wobec zakresu i intensywności istniejącego systemu patentowego [Bessen, Meurer, 2008]. Pojawiają się również opinie kwestionujące zasadność istnienia praw w ł a s n o ś c i p r z e m ys ł o w e j w c a ł e j ich rozciągłości [Boldrin i Levine, 2011] Stanowisko takie wydaje się być błędne. Nie powinno bowiem budzić wątpliwości, że należy zapewnić sprawiedliwe zabezpieczenie interesów wynalazców [Pretnar, 2009]. Krytycy systemu patentowego nie proponują najczęściej innych rozwiązań, które mogłyby zapewnić akceptowalną społecznie, godziwą i skuteczną formę ochrony twórców. Jak trafnie zauważają historycy techniki [Cardwell, 1995, s. 105-106], „przed wprowadzeniem efektywnych praw patentowych, jedyną ochronę wynalazców stanowiła tajemnica handlowa, co zniechęcało do podejmowania trudu wynalazczego i opóźniało tworzenie innowacji.” Jakkolwiek zgodzić się można z poglądem, że określenie zakresu i czasu trwania praw wyłącznych chroniących wynalazki i inne oryginalne utwory rodzi istotne trudności, to jednak wydaje się, że niedoskonałości systemu nie powinny skutkować jego całkowitą eliminacją, doprowadzając w konsekwencji do pozbawienia „innowatorów” ochrony. Pożądaną sytuacją jest zapewnienie wynalazcy nie tylko zwrotu poniesionych nakładów, ale również wynagrodzenia w takiej wysokości, która zachęci go do podejmowania podobnych działań w przyszłości. Celem ochrony własności przemysłowej nie jest więc prawne usankcjonowanie trwałego monopolu, lecz zachęcanie do tworzenia innowacji.
Autorzy poglądów krytycznych wobec patentowania wskazują, że skoro nowe idee budowane są zazwyczaj na bazie rozwiązań już istniejących, zezwolenie na osiągnięcie pozycji „intelektualnego monopolisty” przez konkretny podmiot rynkowy nie stymuluje, lecz prowadzi do zahamowania innowacyjności [Boldrin i Levine, 2011]. Warto jednak zauważyć, że uzyskanie prawa wyłącznego na wynalazek jest nierozłącznie związane z publikacją szczegółowej dokumentacji technicznej opisującej unikalne rozwiązanie. Światowe bazy patentowe są powszechnie dostępne, stanowiąc źródło najnowszej wiedzy technicznej. Dostęp do rozwiązań stworzonych przez innych umożliwia konkurentom zapoznanie się z nowościami, pozwalając na ich udoskonalanie, a więc pobudzając innowacyjność. Podmiot trzeci, bazując na informacji ujawnionej w bazie patentowej, a nawet w samym tylko zgłoszeniu patentowym, może bardzo szybko stworzyć jeszcze lepszy produkt. Co więcej, wobec coraz krótszego „czasu życia produktu”, możliwe jest niejednokrotnie dokonanie modyfikacji w taki sposób, aby patent nie obejmował już nowego rozwiązania, co stanowi zagrożenie nie dla zdrowej konkurencji rynkowej, ale wręcz dla podmiotu oczekującego na uzyskanie patentu [Chrzanowski, 2010]. Nie można zatem zgodzić się z poglądem, że prawne usankcjonowanie czasowego monopolu prowadzi do zahamowania działań konkurencji w chronionym obszarze. Skoro sytuacja ta jest ograniczona w czasie, nie tylko otoczenie, ale również sam właściciel patentu, działając racjonalnie, będzie dążył do ciągłego udoskonalania swojego utworu. Zgadzając się z przedstawioną w metodologii Oslo definicją uznającą, że innowacją jest nie tylko nowe, ale również znacząco ulepszone rozwiązanie, należy stwierdzić, że zapewnienie właściwego zakresu ochrony patentowej będzie raczej pobudzać, niż hamować podejmowanie ryzykownej, nowatorskiej działalności ukierunkowanej na wdrażanie coraz doskonalszych procesów i produktów.