muziek#onderwijs / digitale nieuwsbrief van de Vereniging Leraren Schoolmuziek (VLS)
5
Voorwoord pag. 2 >
Van het bestuur Een woord van de scheidend voorzitter VLS pag. 3 >
De 1040-urenziekte? Medisch dossier van een muziekdocent pag. 4 >
Jaarvergadering VLS Agenda en toelichting ALV 11 juni pag. 5 >
Teleblik Een greep uit duizenden uren radio- en televisiemateriaal pag. 6 >
Besprekingen Muziek – Gespeeld en Verbeeld Midden in de week maar ’s zondags niet pag. 7 >
BOEM PAUKESLAG Column pag. 8 >
Sarabande Arne Dich bewerkt Debussy pag. 9 >
Nr. 5, 2e jaargang, juni 2008
Voorwoord B
este collega’s en meelezers,
Dit is onze laatste nieuwsbrief voor de zomervakantie 2008. Na nog een hectische periode in juni met proefwerkweken en voorbereidingen voor de nieuwe cursus, komt de onderwijstrein volgens het spoorboekje van de vakantiespreiding tot stilstand. We nemen afscheid van de leerlingen, klassen en mentorgroepen die we dit cursusjaar onder onze hoede mochten hebben, heel in het bijzonder de leerlingen uit de examenklassen muziek en CKV. Zoals altijd melden sommigen van hen zich aan bij een vervolgopleiding in de muziek of een andere kunstrichting. Daar ben je als docent altijd toch ook wel weer wat trots op. Zo geven we het stokje door aan nieuwe generaties. De keuze in opleidingen wordt gelukkig ook steeds breder. Het MBO bijvoorbeeld, speelt steeds meer in op de behoefte aan medewerkers in de ‘creatieve industrie’ en ontwikkelt zich tot een aantrekkelijk terrein voor leerlingen van vmbo (mavo) en havo; meer hierover in Kunstzone nummer 6, juni 2008. Maar ook het studieaanbod van de conservatoria wordt flexibeler. We denken bij het begin van de zomervakantie in het bijzonder ook aan de collega’s die de onderwijstrein gaan verlaten. Goede bekenden vaak binnen de VLS, die jaren als muziekdocent werkzaam zijn geweest. Zij stappen over op een andere trein. Duizenden leerlingen hebben zij gestimuleerd op hun weg door muziekland. Allen die gebruik gaan maken van de opgebouwde pensioenrechten feliciteren wij met het behalen van deze mijlpaal. Wij van m#o.nl wensen hen toe dat ze tot in jaren hun muzikale energie en gedrevenheid blijven inzetten. Vooral ook dat we elkaar blijven treffen, op de studiedagen of hier, in m#o.nl. Welkom aan alle zojuist afgestudeerde collega’s die komend jaar aantreden in het muziekonderwijs. Een nieuwe fase breekt aan, zowel voor de scholen als de muziekdocenten. De perspectieven voor docenten lijken te verbeteren en de vraag naar enthousiaste en vakbekwame docenten is groot. Het is voor ons allen van groot belang dat wij ons verbonden voelen in de beroepsgroep van muziekdocenten, dat we onze kennis en ervaring kunnen delen en samen sterk staan als een herkenbare zelfbewuste categorie van docenten met eigen ambities. De jaarvergadering van de VLS vindt plaats op 11 juni aanstaande. Voorzitter Floris Yperlaan neemt afscheid, voorlopig zal zijn post worden waargenomen door vice-voorzitter Amir Pool. Dat alles in afwachting van komende ontwikkelingen. Het bestuur zal u daarover uitvoerig informeren. Meer daarover in
deze nieuwsbrief. We zijn erg blij dat een aantal kandidaat-bestuursleden zich heeft gemeld en bereid is de schouders te gaan zetten onder onze VLS. Niet alleen veranderingen binnen ons bestuur, ook talrijke berichten weer tekenen de dynamiek in onze sector. Onze vaste columniste Clara Legêne bericht over haar genoegen docent te zijn. Verder bericht zij over het 1040uren virus. Zie het medisch bulletin in deze Nieuwsbrief. Frits Mennen neemt ons mee op zijn verkenningsreis door de wereld van het digitale aanbod. In het partituurvoorbeeld attenderen wij u op het werk van de Deense componist Arne Dich. Twee besprekingen en de diverse berichten brengen u op de hoogte van het laatste nieuws in onze sector. De redactie van m#o.nl wenst u een mooie afronding van het schooljaar en een prachtige vakantie toe.
Jos Herfs redactie
Noteren in agenda
TOEKOMSTMUZIEK Studiedag over werken met ontwikkelingen, vernieuwingen en uitdagingen in de praktijk van het muziekonderwijs
1 NOVEMBER 2008 ArtEZ Conservatorium Enschede
Organisatie: VLS / Gehrels / O2DM
m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.2
Van het
bestuur
Floris Yperlaan Voorzitter VLS
Collega’s, Nu mijn afscheid als voorzitter nadert, wil ik hier terugblikken op mijn rol binnen onze vakvereniging gedurende de laatste jaren. Aanvankelijk zat ik voor de VLS in het Samenwerkingsberaad kunstvakken (SBKV) en in het platform VVVO (vakverenigingen voortgezet onderwijs). Afkortingen, namen, organisaties en gespreksonderwerpen: het ging over vakken, over verplichtingen, over onderwijsveranderingen. Als lerarenorganisaties hadden we het gevoel overal achteraan te lopen, zonder dat we invloed konden uitoefenen. ‘Samen sterk’, dachten we, en dat is natuurlijk ook zo. Het krachtenveld in het SBKV was heel anders dan dat in het VVVO. In het SBKV waren we het roerend met elkaar eens dat de kunstvakken een belangrijke positie innemen en we hebben daar dan ook gezamenlijk standpunten ingenomen. In het VVVO gaat het om de samenwerking met alle lerarenorganisaties. Kunstvakken zijn daar minder aan de orde. Een actueel onderwerp in het platform VVVO is het beroepsregister voor docenten. Hiermee gaat ook de VLS aan de slag, zodat we voorbereid zullen zijn op toekomstige ontwikkelingen. Zodra ons gevraagd wordt een beroepsregister voor docenten muziek ter hand te nemen, kunnen wij ermee starten. Toen ik als voorzitter van het VLS-bestuur aantrad, wist ik dat de VLS bestuurlijk goed georganiseerd was. Vakbondszaken waren prima geregeld. Er wordt veel gedaan aan rechtspositiekwesties en ook financieel is alles tot in de puntjes in orde. Mogelijk is dat ook de reden dat we zoveel leden hebben. Bijna elke muziekdocent in Nederland weet dat je over van alles en nog wat vragen kunt stellen aan de VLS en dat je aanspraak kunt maken op individuele hulp. Ik heb in de af-
gelopen jaren van dichtbij gezien dat er veel hulp gevraagd en gegeven wordt. Muziekles geven is niet gemakkelijk. De werkdruk is hoog, de klassen zijn groot en de motivatie van leerlingen is zo divers dat het veel tactisch handelen vereist om iedereen te blijven motiveren. De koers van de laatste jaren is er een waarin we voorzien in (individuele) rechtspositionele ondersteuning en tegelijkertijd streven naar meer ondersteuning van het vakmanschap van muziekdocenten. Daarvan zijn deze nieuwsbrief en de studiedagen van de afgelopen jaren voorbeelden. Er zullen meer studiedagen volgen. Een belangrijke volgende stap is het maken van een nieuwe website met functionele ondersteuning voor muziekdocenten. Voor dat werk hebben we mensen nodig die de praktijk kennen. In de laatste bestuursvergaderingen hebben we kennis gemaakt met vier nieuwe, jonge kandidaat-bestuursleden. Zij willen een aantal bestuurstaken gaan uitvoeren. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 11 juni aanstaande treed ik terug als voorzitter en bestuurslid van de VLS. Ik blijf echter beschikbaar om werkzaamheden te verrichten. Ik heb veel plezier van mijn werk gehad, vooral omdat ik het geweldig vond zoveel vakbekwame mensen te mogen ontmoeten. Ik ben iedereen dankbaar voor al die ontmoetingen die een bron van inspiratie waren. Ik nodig alle leden van de VLS uit op 11 juni de jaarvergadering bij te wonen. Je hoort dan meer over de koers van de VLS en spreekt de mensen die samen de VLS vormgeven. Het is een inspiratievolle club. Ik ben er trots op daar lid van te zijn. #
Examenevaluaties Muziek 2008 Woensdag 4 juni 2008 vinden de evaluatievergaderingen plaats van de centrale examens muziek 2008 havo, vwo en vmbo in de Dependance van Hogeschool Domstad, te Utrecht. Voor havo van 13.00 uur tot 15.00 uur; aansluitend voor vwo van 15.00 uur tot 17.00 uur; en vervolgens voor vmbo van 17.00 uur tot 19.00 uur. Voor veel scholen komt de havo-bijeenkomst vermoedelijk te laat (het examen was al op 22 mei); zie ook het forum op Kennisnet (http://digischool.kennisnet.nl/community_mu). Nogal wat muziekdocenten geven echter les aan verschillende niveaugroepen en vinden het bezwaarlijk op twee verschillende dagen examenevaluaties bij te wonen. Vooraf-
gaand aan de havo-bijeenkomst zal de CEVO informatie geven over de nieuwe (computer)examens muziek havo/vwo/vmbo. Wie niet aanwezig kan zijn en toch het verslag wenst te ontvangen kan dit aan het bureau van de VLS kenbaar maken. Daartoe dient u uw naam, adres, telefoonnummer op te geven en aan te geven of u wel of geen VLS lid bent. Locatie Dependance Hogeschool Domstad, Weg der Verenigde Naties 1, 3527 KT Utrecht (20 min. lopen vanaf Utrecht CS, uitgang Jaarbeurszijde). De coördinator van de examenevaluaties is Nicky Selen. Let op: hij heeft een nieuw email-adres: nselen@xs4all.nl telefoon (075) 615 86 37 of (06) 50 26 27 54.
m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.3
De 1040-urenziekte? Clara Legêne redactie
Ik was al weken niet lekker. Gewoon verkoudheid. Duurt wat langer dan anders. Gaat wel over, niets aan de hand. Tot die ochtend dat mijn zoon naar zijn werk ging en zag dat mijn fiets er nog stond. Hè? Ma is toch allang naar school? Hij vond me in bed met hoge koorts, belde naar school en maakte me wakker. Ik kleedde me aan en ging naar de huisarts die een longontsteking constateerde en me op mijn donder gaf dat ik was komen fietsen.
Thuis op mijn pc stond intussen een beterschapwens van school met een uitbrander omdat ik me voor 7:30 uur had moeten ziekmelden. Maar ik had nog een probleem: ik moest met 40° koorts bedenken wat mijn leerlingen zouden kunnen doen. Zieke docenten moeten zorgen voor taken, zodat hun uren blijven meetellen. We zaten midden in een compositieproject. Ik wist dat de leerlingen niet in mijn lokaal in groepen aan het project verder zouden kunnen werken. Maar taken moeten individueel in de aula worden gemaakt. Ik besloot twee al geplande taken naar voren schuiven. En van een toelichting te voorzien. Want surveillanten hebben natuurlijk geen idee waarover het gaat. De longontsteking bleek hardnekkig en na een week kreeg ik nog een week bedarrest en een tweede kuur. Ik voelde me een vaatdoek. Maar ik had nog een probleem: ik moest weer gaan verzinnen wat ik mijn leerlingen kon laten doen. Dus bedacht ik twee nieuwe opdrachten en mailde deze naar school. Waarna ik weer in bed kroop. Na weer een week was de ontsteking bijna weg. Gelukkig was het toen vakantie en was ik aan het einde ervan voldoende hersteld om het weer te gaan proberen. Gaat het niet, zei de huisarts streng, wees dan zo verstandig nog langer rust te nemen. Een longontsteking is geen kattenpis en herstel gaat langzaam. Ja dokter. Maar hij heeft gelijk, je blijft je vreemd moe voelen, ook al ben je beter. Tot zover het medisch bulletin. Maar nou komt het. Een vriend van me, ook huisarts, meldde me dat het hoofdzakelijk docenten zijn die met longontstekingen bij hem komen aanwaaien. Omdat we sukkels zijn die allemaal veel te lang blijven doorlopen en vinden dat het nog wel gaat. Dit verschijnsel neemt de laatste twee jaar toe. Of ik misschien weet hoe dat komt. Ja, dat weet ik wel. Het is de 1040-urenziekte. Wie ziek is brengt de productie, het rendement en misschien zelfs de concurrentiepositie van de school in gevaar. Marktdenken, dus. Ik kan geen andere verklaring verzinnen. Ik kan niet voor een ander spreken. Maar ik lig in bed niet alleen flink ziek te zijn, maar ik heb ook het gevoel dat ik mijn school benadeel. Ik lig me schuldig te voelen. Omdat ik me te laat heb ziek gemeld, mijn toch al zo drukke collega’s opzadel met mijn
werk, de surveillanten die geregeld moeten worden, de taken die gekopieerd moeten worden; de school die het risico loopt door mij niet aan haar verplichte onderwijstijd te komen. Ik lig me daarbij ook groeiend ongerust te maken. Want ik weet dat als ik fit genoeg ben om weer les te gaan geven, zes klassen vier taken hebben gemaakt en ik dus een berg deels niet ingepland werk moet beoordelen. Mijn kinderen hebben hun stinkende best erop gedaan en ik wil er dus ook mijn best op doen. Daar hebben ze recht op. Maar hoe moet ik me door die enorme stapel heen werken, terwijl ook het lopende project nog zoveel tijd en werk thuis vraagt en ik naast mijn parttimebaan aan school nog andere verplichtingen heb. Als ik het rot zeg: ik voel me door die op mij wachtende stapel taken gestraft. ‘Taakstraf’, dus. Omdat ik ziek werd. Terwijl ik helemaal niet ziek wilde zijn. Wie wil dat? Op school wachtte inderdaad een vervaarlijk wiebelende berg correctiewerk. De kinderen wilden hun cijfers terug, waren luidkeels verontwaardigd dat ik die ik nog niet had. Ja, hallo! U hebt toch vakantie gehad! Lastig. Ik heb zojuist de inventaris opgemaakt. Een ravage. Niet alle taken zijn door alle klassen gemaakt. Sommige klassen kwamen zo laat naar de aula, dat de taak maar half af was. Een klas heeft op die manier twee half afgemaakte taken geproduceerd. Hoe moet je dat beoordelen? Twee van de vier taken zouden de leerlingen in elk geval gekregen hebben, maar niet alle klassen hebben die (helemaal) gemaakt. Dus moet ik die opnieuw inplannen. Maar een van die klassen krijgt binnenkort al twee muzieklessen minder door een excursie en de sportdag en daarna is het toetsweek. En de twee andere taken zou ik nooit gegeven hebben als ik niet ziek was geworden en waren dus eigenlijk zoethoudertjes. De vraag is wie daarmee gediend is. De minister van onderwijs, ja, maar verder? En zijn wij nou de enige school waar dit speelt? Intussen lopen we dus ook achter met ons project. Ik zit me hier gek te puzzelen hoe ik het allemaal op moet lossen en voor de zomer af moet krijgen. Ik geef u dit alles in overweging mee. Wat ik nou van u zou willen weten, is wat er in ons onderwijs is gebeurd dat we op een zonnige zondag stukjes als dit gaan zitten schrijven. Terwijl we wel wat beters te doen hebben. Correctiewerk, bijvoorbeeld. # m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.4
J
a
a
r
v
e
r
g
a
d
e
r
i
n
g
Woensdag 11 juni 2008 Aanvang:18.00 uur. Locatie: Dependance Hogeschool Domstad, Weg der Verenigde Naties 1, 3527 KT Utrecht .
AGENDA
VERSLAG ALGEMENE LEDENVERGADERING VLS
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
maandag 18 juni 2007
9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
Opening/mededelingen/ingekomen stukken Jaarrede Floris Yperlaan, voorzitter VLS Verslag jaarvergadering 2007 (zie elders in deze editie) Rekening en verantwoording penningmeester VLS 2007 Vaststellen van de jaarrekening 2007 Financieel beleid en Begroting 2008 Jaarverslag van de secretaris van de VLS De VLS als vakbond: jaarverslag, beleid, start van de VLS commissie arbeidsvoorwaarden Jaarverslag van de portefeuillehouders Kunstzone / m#o.nl: jaarverslag en beleid Externe betrekkingen: SBKV, Platform VVVO, Netwerk Muziekdocenten Pabo (NMP), veldaanvragen SLO, MuziekOlympiade Verkiezing en benoeming bestuursleden Aftreden van de voorzitter VLS W.v.t.t.k. Rondvraag Sluiting
1. Welkom door de voorzitter. Er zijn enkele meldingen van verhindering. Geen ingekomen stukken. 2. De voorzitter houdt zijn jaarrede 2007. Een samenvatting hiervan staat in m#o.nl 2007-01. De vergadering gaat in op het betoog en de voorzitter beantwoordt vragen. 3. Het verslag jaarvergadering 2006 wordt ongewijzigd goedgekeurd. 4. Rekening en verantwoording over 2006 door de penningmeester van de VLS Amir Pool. De penningmeester licht het verslag toe en vertelt dat inning van de contributie een grote zorg blijft. In mei 2006 moesten nog 200 leden hun contributie betalen! Er zijn enkele vragen over overschrijdingen. Daarop wordt de jaarrekening 2006 vastgesteld. 5. De penningmeester licht de begroting 2007 toe. De vergadering gaat akkoord. In 2008 komt er een voorstel voor verhoging van de contributie. 6. Jaarverslag secretaris VLS. De functie van secretaris wordt waarge-
Toelichting agenda ALV Amir Pool Vice-voorzitter VLS In de nabije toekomst verwachten we nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de arbeidsvoorwaarden en op dat van de vakkwaliteit. De politiek, de werkgevers en de werknemers in het onderwijsveld hebben zich gecommitteerd aan het actieplan ‘Leerkracht’ van minister Plasterk. In de jaarrede zal het bestuur de hoofdlijnen van dit plan toelichten. De VLS is als vakbond aangesloten bij de CMHF en via de CMHF maakt de VLS deel uit van de vakcentrale MHP. Binnen CMHF en MHP zijn belangrijke ontwikkelingen aan de gang die de VLS als vakbond raken en elk afzonderlijk lid van de VLS. De wet BIO verplicht alle docenten om hun didactische en vakinhoudelijke competenties te onderhouden. Professionele ontwikkeling en scholing worden nog belangrijker dan zij al waren. Als beroepsvereniging voor docenten muziek kan de VLS hierbij een belangrijke rol vervullen. Het beroepsregister voor VO leraren zal daarbij een belangrijk instrument zijn. Tijdens de ALV zal het bestuur de actuele stand van zaken toelichten en met de leden bediscussiëren. Het bestuur is voortvarend bezig de VLS dichter bij de leden te brengen: informatie, ondersteuning en scholing staan hierbij centraal. Om hieraan gestalte te geven ontplooien de portefeuillehouders in het bestuur op allerlei terreinen initiatieven. Het bestuur is actief bezig de huidige vacatures in te vullen en beleid te ontwikkelen voor de toekomstige vacatures. Om alle ambities waar te kunnen maken zal de VLS niet alleen over voldoende menskracht moeten beschikken, maar ook over de benodigde financiën. Op advies van de penningmeester overweegt het bestuur in 2009 een verhoging van de contributie door te voeren. De penningmeester zal zijn overwegingen met de vergadering delen, zodat te zijner tijd een verantwoord bestuursbesluit kan worden genomen.
nomen door de voorzitter. Floris beheert het e-mailadres van de secretaris. 7. De VLS als vakbond, jaarverslag 2006. Amir Pool licht enkele (schrijnende) voorbeelden uit zijn praktijk toe. 8. Jaarverslag portefeuillehouders. •
Portefeuille Opleidingen (Frits Evelein): publiceerde artikelen in Kunstzone, deed organisatie studiedag 13 mei 2006, neemt deel aan O2DM, voorbereiding bezoek van Liora Bressler. Plannen voor verdiepende ‘masterclasses’ voor leden.
•
Portefeuille Media (René Meeuws): Kunstzone, beleid bestuur in kwestie Kunstzone, heeft interim kopij verzorgd voor Kunstzone, voorbereiding digitale nieuwsbrief.
•
Portefeuille VO (Mirjam Timmer): Veranderingen in de nieuwe Tweede Fase, ckv-uren ingekort, start leergebieden.
•
Portefeuille VO (Nicky Selen): Heeft deelgenomen aan het project globalisering examenprogramma’s vmbo van de CEVO, heeft studiedag op 13 mei mede georganiseerd, doet ad interim de muziekredactie van tijdschrift Kunstzone, is bestuurslid van de Stichting Kunstzone, coördineert de jaarlijkse evaluatiebijeenkomsten van de examens muziek vmbo, havo en vwo.
•
Portefeuille PR (Amir Pool): Het ledenaantal is sinds 1997 (544 leden) gestegen naar nu 890 leden. Amir streeft bij zijn vertrek als bestuurlid (2010) van de VLS naar 1.000 leden! We hebben op dit moment 270 studentleden. Dit komt o.a. door de PR op de conservatoria.
9. Kunstzone. De VLS heeft vertegenwoordigers in het bestuur van stichting Kunstzone. De stichting werkt aan het oplossen van de geschillen in de redactie en de continuering van het blad. Het bestuur van de VLS blijft Kunstzone steunen en neemt het blad af ten behoeve van de leden. Steeds meer verenigingen sluiten zich bij het blad aan. Dat scheelt ook weer in financiën.
m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.5
10. Externe betrekkingen. •
12. Rondvraag.
VVVO: Jos Herfs vertegenwoordigt de VLS in het platform, houdt
Hoe staat het met het archief? Het archief is bij Fabian Haggenburg
zich o.a. bezig met het lerarenregister. Koppelt terug naar het
in Sassenheim. Kunnen we een stagiair van de archiefschool daarop
bestuur en adviseert. •
loslaten? Dit onderwerp komt op de AB agenda.
SBKV: Amir heeft Jos Herfs bereid gevonden om (vooralsnog) in
13. Sluiting.
het SBKV zitting te nemen. 11. Verkiezing Bestuursleden. •
Janneke de Haan wordt gekozen als nieuw bestuurslid met de portefeuille Muziekscholen en Centra voor de Kunsten.
•
Mirjam Timmer en Frits Evelein worden herkozen voor een nieuwe zittingstermijn van drie jaar.
Teleblik Teleblik
Frits Mennen redactie
eze keer is de rubriek Teleblik gevuld met vier uiterst verschillende filmpjes. Na een onderwerp over muziektherapie bij jongeren vindt de lezer een uitvoerig fragment over rap evenals een korte impressie over het verkopen van popmuziek via televisie. Het laatste onderwerp gaat over akoestische milieuvervuiling in bijvoorbeeld winkelcentra. Probleemjongeren helpen met muziek (5:54) Telebliknummer: 2992513 In dit fragment legt een muziektherapeut uit waaruit zijn behandelingen bestaan. Jacco Minnaard begeleidt probleemjongeren door middel van muziek en instrumenten. Doordat muziek veel directe invloed heeft op de menselijke emoties, kan het helpen om bepaalde agressie te sublimeren, om te zetten in iets positiefs. Probleemjongeren hebben behoefte aan structuur, orde en regelmaat in hun leven, maar dat ontbreekt juist vaak. De meeste muziek kent duidelijke structuren en patronen en kan indirect helpen om hun leven weer positief op te pakken. Wat is rap precies en waar staat het voor? (7:26) Telebliknummer: 2891280 In dit fragment vertelt rapper Def P. (van de Osdorp Posse) wat rap inhoudt. Volgens hem is het vooral een uitlaatklep voor (heftige) emoties, zoals woede, verdriet, frustratie en pijn: ‘Rap is een muziekvorm waarin je je flink kunt uitleven. Ondanks de vaak rauwe teksten en heftige muziek zijn er bij zijn optredens nooit vechtpartijen, vertelt hij. Iedereen gaat altijd vrolijk en opgewekt naar huis, omdat men door het concert alle emoties geuit heeft. Hiphop- en rapmuziek bestaan vooral uit samples: (korte) digitale geluidsfragmenten die overal vandaan gehaald worden (radio, film, muziek, televisie). Samen vormen zij een nieuw nummer, waarvan de sfeer vaak bij de geschreven tekst past. Tegenwoordig is de Nederhop (Nederlandstalige rap) heel populair. Aan het
einde van de jaren tachtig van de vorige eeuw was dat echter heel ongebruikelijk. Osdorp Posse (van Def P.) was de eerste hiphopgroep die in het Nederlands ging rappen. Aanvankelijk werden ze vooral uitgelachen en soms zelfs bekogeld, maar ze hielden stand. Ze maakten de weg vrij voor latere Nederlandse rappers als Brainpower, Yes-R, Jeugd van Tegenwoordig, Lange Frans & Baas B, Def Rhymz, Extince en Ali B. Meer over (de band van) Def P. is te vinden op www.osdorp-posse.nl. Popmuziek, marketing en televisie (1:41) Telebliknummer: 3278069 De marketingtechnieken van de muziekindustrie zijn steeds verfijnder geworden. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen de verschillende tienerculturen waarop de muziek moet aansluiten. De televisie speelt daarbij een belangrijke rol. Televisietalentenjachten als Starmaker en Idols brengen nieuwe idolen voort, die vaak ook weer snel verdwijnen. Een kort historisch overzicht van marketingpop: van Luv tot Jamai. Last van straatmuzikanten? (3:06) Telebliknummer: 2992511 In dit fragment vertelt Wim Crooymans, vicevoorzitter van Bestrijding Akoestische Milieuvervuiling, wat zijn organisatie doet. Deze stichting is tegen het ongevraagd musiceren in winkelcentra en op straat. Dat haalt de leden en donateurs van zijn organisatie namelijk uit hun concentratie tijdens het winkelen. Wat voor de een gezellig is, heeft op de ander een agressieve uitwerking. Volgens Crooymans is uit onderzoek gebleken dat mensen agressief worden van straatmuzikanten; op de achtergronden van dat onderzoek gaat hij echter niet in. Op de website van de stichting is er meer over te lezen. www.stichtingbam.nl. #
m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.6
BESPREKINGEN MUZIEK - GESPEELD EN VERBEELD Tentoonstelling Noordbrabants Museum, ’s Hertogenbosch. t/m 31 augustus 2008. www.noordbrabantsmuseum.nl. In het Noordbrabants Museum in Den Bosch loopt momenteel een tentoonstelling die elke muziekliefhebber - en dus zeker elke muziekdocent - zou moeten gaan bekijken en in dit geval ook beluisteren. Muziek – Gespeeld en Verbeeld is een samenspel van beeld en geluid. Er zijn kunstobjecten, vooral schilderijen, die op een of andere manier iets met muziek te maken hebben en die muziek is via talrijke hoofdtelefoons te beluisteren. Het begint 500 jaar geleden met de Tuin der Lusten van Jeroen Bosch en het eindigt met bewegend beeld dat een impressie geeft van het Brabants Orkest anno 2008. Naast schilderijen (al dan niet met allegorische voorstellingen) en ruimtelijke werken (waaronder fantasiemuziekinstrumenten) zijn er diverse vitrines met muziekinstrumenten als ook met handschriften en uitgaven van muziekwerken. Al met al een lust voor netvlies en trommelvlies. De tentoonstelling wil een breed publiek trekken, niet in de laatste plaats kinderen en jongeren; vijf interactieve muziekkamers zijn dan ook onderdeel van de tentoonstelling en daarbuiten worden diverse omlijstende activiteiten georganiseerd. Ingewijden in de materie zullen zeker ook kritiekpuntjes kunnen vinden. Ik kreeg zelf de indruk dat de brede, laagdrempelige opzet soms ten koste ging van diepgang en zorgvuldigheid. Zo zijn er slordigheidjes en zelfs foutjes te ontdekken bij de naamgeving van de instrumenten. En niet altijd is de relatie tussen de tentoongestelde instrumenten en de kunstwerken helemaal duidelijk. Het museum stelt in een van de begeleidende geschriften: ‘deze fantasievolle tentoonstelling laat bezoekers voor het eerst kijken naar muziek en luisteren naar schilderijen’. Het mag waar zijn dat dit voor het eerst gebeurt in het kader van een langdurige expositie. Maar het is zeker niet voor het eerst dat de praktische link tussen beeld en geluid gelegd wordt. Daarvoor hoeven we niet helemaal terug te gaan naar Moussorgsky’s Schilderijententoonstelling. Van recente datum zijn bijvoorbeeld ‘De streken van Rembrandt’, een project van Twee Violen en een Bas (2005); of de minutieuze reconstructie van muziek die mogelijk gespeeld wordt op schilderijen van Jan Steen (door Louis Peter Grijps Camerata Trajectina, 1996). Ondanks deze kanttekeningen blijf ik erbij: gaat dit zien en horen!
René Meeuws redactie
inspiratie en coloriet, muziek als medicijn, liefde doet zingen, harmonie, muziek als uitdrukking van vergankelijkheid. Over elk thema schrijft De Jongh een korte, heldere verhandeling met talrijke verwijzingen die uitnodigen tot verdere verdieping. En uiteraard is elk hoofdstuk rijkelijk gelardeerd met prachtige afbeeldingen. Een aanrader voor elke kunstliefhebber!
MIDDEN IN DE WEEK MAAR ‘S ZONDAGS NIET Enkele jaren geleden lanceerde de Koninklijke Bibliotheek de website www.geheugenvannederland.nl. Deze site ontsloot o.a. bijna 15.000 liederen uit diverse collecties onder beheer van de Koninklijke Bibliotheek. Onlangs werd aan deze website een nieuw onderdeel aan toegevoegd: een deel van de fraaie verzameling prentenboeken. In die verzameling bevinden zich veel boeken die oude kinderrijmen en –liedjes in woord en beeld tonen. Dat was de aanleiding om Neerlandica Jant van der Weg een onderzoek te laten doen naar de achtergrond van een aantal van die liedjes. Het resultaat is Midden in de week maar ’s zondags niet, schitterend uitgegeven door de jonge Uitgeverij d’jonge Hond. Ik vermoed dat recente generaties muziekdocenten nog maar nauwelijks bekend zullen zijn met vroegere standaards in het vak als de bundel Nederlands Volkslied en andere uitgaven van het illustere duo Pollman en Tiggers. Voor deze collega’s is dit boekje zeker een amusante eyeopener. Voor de ouderen onder ons zal het een feest der herkenning zijn.
MUZIEK AAN DE MUUR Ter gelegenheid van Muziek – Gespeeld en Verbeeld verscheen “Muziek aan de muur” van Eddy de Jongh (emeritushoogleraar iconologie en kunsttheorie). Hij beschrijft muzikale voorstellingen in de Nederlanden tussen 1500 en 1700 (waarvan een aantal op de tentoonstelling terug te zien is). Dat doet hij aan de hand van een aantal thema’s: goed en kwaad in de muziek, muzikale grondleggers van mythologische en Oudtestamentische huize,
m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.7
Regelmatig bevatten oude liedteksten frases die voor de hedendaagse lezer volkomen onbegrijpelijk lijken (om in dit verband het woord onzin maar niet te gebruiken). De oorzaak ligt vaak in de mondelinge overlevering. Niet zelden lagen honderden jaren tussen het ontstaan van een lied en de schriftelijke vastlegging (waar eigenlijk pas sinds de 19e eeuw werk van gemaakt werd). In de loop van de tijd vervaagde de context waarbinnen een lied ontstaan was, of raakten in de overlevering namen en hele zinnen in een lied verbasterd. Jant van der Weg heeft in Midden in de week…… de achtergrond van zestien zeer bekende liedjes onderzocht, in het bijzonder ook door er de afbeeldingen nadrukkelijk bij te betrekken. Ooit bedacht, bijvoorbeeld, dat het ‘aapje op een stokje’ alles van doen heeft met Lied des Marmottenbuben (Goethe/ Beethoven) of Der Leiermann (Franz Schubert, Winterreise)? In alle gevallen ging het om kinderen van straatarme families in de Noord-Franse Alpen (Savoie), die de wijde wereld in gestuurd werden om als schoorsteenveger, straatmuzikant of gewoon al bedelend extra inkomsten te verwerven; een attractie als een aapje of een marmot was daarbij alleen maar bevorderlijk voor de inkomsten. Maar laten we hier niet het hele boekje gaan samenvatten: lees het zelf en ontdek wie Jan Huigen was, of Kortjakje, Prins Robbert, Berend Botje, en leer hoe het zit met de weg tussen Keulen en Parijs of met die Haagse graaf. De vele oude en meer recente prenten zijn alleen al de aanschaf waard!
Overigens: kijk voor de aardigheid eens op de website van Uitgeverij d’jonge Hond. In de korte tijd van haar bestaan is hier het ene na het andere prachtige boek op het gebied van kunst en cultuur verschenen! #
MUZIEK AAN DE MUUR Muzikale voorstellingen in de Nederlanden 1500-1700. Eddy de Jongh. ISBN: 978-90-400-8470-6 NUR: 640 Waanders Uitgevers Zwolle www.waanders.nl
MIDDEN IN DE WEEK MAAR ’S ZONDAGS NIET De ware geschiedenissen van Kortjakje, Berend Botje, Jan Huigen en consorten. Jant van der Weg Boek, ISBN: 978-90-89100-13-9 NUR: 649 Uitgeverij d’jonge Hond www.dejongehond.nl
Clara Legêne redactie
We hebben nogal wat hoogbegaafde kinderen op school. Het is een gymnasium, dan krijg je dat. Een van die gastjes, hij moet geloof ik nog twaalf worden, heeft hersens die volcontinu in bedrijf zijn. Wat je hem ook leert of uitlegt, hij legt ogenblikkelijk kwikzilverige verbindingen met dingen die hij al weet of nog wil weten en komt aan met duizend associaties. Dat zou niet zo erg zijn, als hij het maar in stilte deed. Maar dit kind denkt hardop en komt dus voortdurend dwars door jouw verhaal crossen met vragen, opmerkingen, aanvullingen, verbeteringen, toevoegingen, grapjes. Een smakelijk ventje, maar hondsvermoeiend. Ook voor zichzelf denk ik. Hij had al van heel veel docenten en klasgenoten op zijn donder gehad, vertelde hij mij. “Ze krijgen er wat van, van mijn gepraat, maar ik kan het ook niet helpen dat ik zoveel praat.” Ik keek hem aan. Ik denk dat hij gelijk heeft en het echt niet kan helpen. Als deze jongen niet kan praten explodeert hij. “Weet je,” zei ik, “jouw nieuwsgierigheid en weetgierigheid is jouw beste eigenschap. Daar moet je dus niets aan veranderen. Maar het is tegelijkertijd je slechtste eigenschap, omdat je de leraren en de andere kinderen er soms knettergek mee maakt. Dus dat
zou ik als ik jou was wel veranderen.” Daar moest hij even over nadenken. “Ik snap het geloof ik”, zei hij. “Ik moet alleen een uit-knop bij mezelf installeren, maar ik hoef van u niet helemaal uit. Van de anderen wel.” “Nee hoor, van de anderen ook niet”, zei ik. “Alleen heb jij gedácht dat ze dat bedoelden. We spreken gewoon af dat ik je help en als het knopje even uit moet, zeg ik ‘knopje’ tegen je en dan doe jij het even uit.” Dat vond hij een vet plan. “Heb jij eigenlijk een hoog IQ?” vroeg het jongetje naast hem. Ja, hij had een heel hoog IQ en ook een duizelingwekkend hoge Cito-score. “Ik niet”, zei dat andere jongetje een beetje sip. “En ik weet eigenlijk ook niet of ik wel geschikt ben voor het gymnasium.” “Natuurlijk ben jij geschikt voor het gymnasium”, zei ik. “Anders zat je hier niet. Het gaat er ook helemaal niet om hoeveel je hebt, maar wat je ermee doet.” Vraagt dat snelle jongetje aan mij: “Mevrouw, bent u eigenlijk ook hoogbegaafd?” “Voor mijn doen wel”, antwoordde ik. Daar moest hij onbedaarlijk om lachen. Zijn buurjongen keek van hem naar mij en vroeg: “Wat is daar nou zo grappig aan?” “Ja kijk, dát snappen nou alleen hoogbegaafden”, zei mijn wijsneusje. Er is geloof ik niets leukers dan lesgeven. m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.8
Sarabande “pour le piano”
Claude Debussy (1901) Bewerking: Arne Dich (2002)
Partituur De Deense componist Arne Dich stelt zijn multifunctionele arrangementen voor strijkers of blazers beschikbaar via zijn website www.dichmusik.dk. Grote werken worden zo toegankelijk gemaakt, bijvoorbeeld het onaards mooie Andante Cantabile van Tsjaikowski. De gehele partituur van Debussy’s Sarabande kunt u hier ook downloaden als pdf.
m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.9
BERICHTEN > > >
Dag van de Cultuureducatie 10 juni in Arnhem De vierde Dag van de Cultuureducatie in Nederland vindt dit jaar plaats op dinsdag 10 juni 2008 in Musis Sacrum te Arnhem! Deze dag staat dit keer in het teken van peuters en kleuters. Culturele instellingen ontwikkelen meestal projecten voor de midden- en bovenbouw van de basisschool. Maar er zijn ook inspirerende voorbeelden van activiteiten voor de onderbouw te vinden. Het lijkt erop dat peuters en kleuters in beginnen te raken. Er waren al langer theater- en muziekproducties voor de jonge leeftijdsgroep, maar ook steeds meer musea ontwikkelen programma’s voor deze groep. Doe je kinderen daar een plezier mee, of is het vooral fijn voor de ouders? Welke visies leven in het onderwijs en wat kan de taak van de culturele instelling of een school zijn? De Dag van de Cultuureducatie biedt een programma met een ruim aanbod aan voorstellingen, lezingen en presentaties. De Dag van de Cultuureducatie wordt georganiseerd door Cultuurnetwerk Nederland in samenwerking met CANON Cultuurcel Vlaanderen en is gericht op iedereen die betrokken is bij cultuureducatie in het onderwijs in Nederland en in Vlaanderen: leerkrachten, educatief medewerkers, programmamakers. Het complete programma van deze dag is te vinden op de website. Kosten voor deelname zijn € 90 per persoon. Inschrijven is, zolang er plaats is, mogelijk tot 2 juni. www.dagvandecultuureducatie.nl
Colofon m#o.nl nummer 5, juni 2008
m#o.nl / digitale nieuwsbrief van de Vereniging Leraren Schoolmuziek (VLS) bestemd voor muziekdocenten in het basis- en voortgezet onderwijs, professionals in de muziek- en cultuureducatie, directies en beleidsmakers. m#o.nl wordt digitaal verspreid onder leden van de VLS en andere belangstellenden en is te vinden op: www.muziekenonderwijs.nl. m#o.nl is een uitgave van de Vereniging Leraren Schoolmuziek. De VLS is aangesloten bij de Centrale van Middelbare en Hogere Functionarissen (CMHF), een koepel van beroeps- en belangenverenigingen bij overheid, onderwijs, zorg en bedrijfsleven. Het bureau van de VLS is gevestigd Kluppelshuizenweg 32, 7608 RL Almelo Contact bureau@vls-cmhf.nl Websites VLS: www.vls-cmhf.nl m#o.nl: www.muziekenonderwijs.nl
Festival Mundial 13-15 juni in Tilburg
Webmaster Jurgen van der Ent
Van 13 tot 15 juni vindt in het Leijpark te Tilburg het Festival Mundial 2008 plaats. Het publiek maakt een wereldreis langs diverse culturen, verschillende volken en gebruiken. Dit doen ze samen met de artiesten, die vanuit de hele wereld naar Tilburg zullen reizen. Anouk, Sean Kuti, Pete Philly & Perquisite, Alain Clark, Didier Awadi, Zdob Si Sdub, MPS Pilot, New Cool Collective & Mapacha Africa en Habib Koité. De 21ste editie van Festival Mundial biedt een sterk programma dat verrast, spannend is en getuigt van durf. Het gaat naast artistieke kwaliteit om artiesten die een boodschap brengen: Music Beats Poverty. Meer informatie over het festival of over de activiteiten op de website van Mundial Productions.
Aan deze uitgave werkten verder mee: Floris Yperlaan en Amir Pool
Redactie m#o.nl Jos Herfs, Clara Legêne, René Meeuws, Frits Mennen
Contact redactie@muziekenonderwijs.nl Vormgeving Marcel Grotens Illustraties Marcel Grotens, Morguefile Bijdragen Ieder wordt uitgenodigd bijdragen te leveren of berichten voor m#o.nl te zenden. De redactie zal graag nadere informatie verstrekken.
http://mundialproductions.nl © VLS het copyright van artikelen en illustraties ligt bij de Vereniging Leraren Schoolmuziek, tenzij anders aangegeven. Overname van artikelen of illustraties op welke manier dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de Vereniging leraren Schoolmuziek, is verboden.
m#o.nl
nr.5 / juni 2008
pag.10