2023/10 LEF - Durven met Limburgs Erfgoed by Provincie Limburg

LEF

DURVEN MET LIMBURGS ERFGOED NR. 10 JRG. 5 DECEMBER 2023

JAAR

VLAAMSE MEESTERS op bijzondere plekken

LUCKY LIMBURG vijf parken erkend

24, 25, 26 mei 2024 Wil jij in Limburg een activiteit organiseren tijdens de Archeologiedagen?

Inspirat ie dinsdag moment 3 0 janu Provinc iehuis V ari laam Brabant (Leuven s)zaal Spo or 95 13 - 16 u .

Zet je site, opgraving, depot, ... open voor het grote publiek.

Heb je zin om een activiteit te organiseren tijdens de Archeologiedagen? Je vraagt je af hoe je dit best aanpakt? Je zoekt inspiratie? www.archeologiedagen.be

Schrijf je in op de nieuwsbrief voor organisatoren en blijf op de hoogte van de laatste updates. www.archeologiedagen.be > organiseren

Vragen of ondersteuning? Aarzel niet en neem contact met ons op! carolien.goeleven@limburg.be

VOORAF

Het tiende nummer markeert het vijfjarig jubileum van LEF - Durven met Limburgs Erfgoed. Vijf jaar lang gingen we samen op ontdekkingsreis door het rijke erfgoed van Limburg. Hoe kijkt u daarop terug? Vijf jaar geleden lanceerden we LEF als opvolger van de nieuwsbrief ‘Limburgs Erfgoed’. Onze insteek? Een magazine uitbrengen dat interessante projecten in de kijker zet en onroerend erfgoed onder de aandacht van het brede publiek brengt. Ik denk dat we daarin geslaagd zijn. De vele positieve reacties, het groeiend aantal abonnees, de enthousiaste aanvragen voor nieuwe artikels, de inspiratie voor de sector die we bieden, … bewijzen dat bij elk nieuw nummer opnieuw. En dat is belangrijk. Met de ondertitel ‘Durven met Limburgs Erfgoed’ wilden we andere erfgoedspelers in Limburg en daarbuiten stimuleren om steeds ambitieus en vernieuwend te werk te gaan. Innovatief omgaan met erfgoed vraagt nu eenmaal een flinke dosis lef en een frisse aanpak. Enkel zo kan je verbindingen leggen met andere sectoren en een maatschappelijke meerwaarde creëren. In deze feestelijke editie blikken we ook vooruit op spannende ontwikkelingen in de regio.

Met trots lanceren we in dit nummer de plannen voor het nieuwe bezoekers- en belevingscentrum bij de Duitse Militaire Begraafplaats in Lommel, een plek die niet alleen aan het verleden herinnert, maar ook (zelf) reflectie en hoop voor de toekomst biedt. De Duitse oorlogsgravenstichting wil via de realisatie van dit centrum de indrukwekkende beschermde oorlogsbegraafplaats beter ontsluiten. Het centrum komt in het hoofdgebouw, dat gerestaureerd, heringedeeld en geherwaardeerd wordt. Dit project draagt zo bij tot de versterking van een erfgoed-toeristische trekpleister in Noord-Limburg en vormt een nieuwe mijlpaal in de ontwikkeling van het oorlogs- en herdenkingstoerisme in het Limburgse ‘Oosthoekverhaal’. Daarnaast ben ik verheugd om, in navolging van het vorige nummer, de vijf nieuwe erkende parken in Limburg voor te stellen. Prachtige natuur gaat er hand in hand met erfgoed. Ontdek ook het nieuwe project 'Vlaamse Meesters op hun plek' en laat het een oproep zijn om nog veel onbekende plaatsen en onontdekte erfgoedschatten op termijn te ontsluiten voor het grote publiek. Bovendien kondig ik met plezier ook twee data aan, waarop we onze passie voor erfgoed zullen delen. Op 18 januari zetten we in het Limburgse provinciehuis een netwerkmoment voor kerkfabrieken en lokale besturen op poten over duurzame energie bij en herbestemming van kerken en op 30 januari organiseren we samen met de vijf provinciebesturen in het provinciehuis van Vlaams-Brabant een inspiratiemoment voor de Archeologiedagen 2024. Save the dates! Namens de deputatie, de afdeling Erfgoed en mezelf wens ik je een sfeervol eindejaar, veel leesplezier en een nieuw boeiend erfgoedjaar met LEF! Igor Philtjens, gedeputeerde van Erfgoed en Toerisme

LEF

DURVEN MET LIMBURGS ERFGOED

ERFGOED

COLOFON De deputatie van de provincieraad van Limburg: Jos Lantmeeters, gouverneur-voorzitter; Inge Moors, Bert Lambrechts, Igor Philtjens, Tom Vandeput, gedeputeerden en Wim Schoepen, provinciegriffier Tekst: Peter Bloemen, Sandro Claes, Carolien Goeleven en Betty Simon Realisatie: f-twee bladenmakers - Afdeling Erfgoed - Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, provincie Limburg (Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt) Coverfoto: W. Denijs Drukwerk: Antlilope De Bie Printing, Nijverheidsstraat 6, 2570 Duffel • Papier: 100% gerecycleerd • Oplage: 5 500 exemplaren Verantwoordelijke uitgever: Sandro Claes, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt • Website: www.pcce.be ‘LEF - Durven met Limburgs Erfgoed’ verschijnt twee keer per jaar

LEF

DURVEN MET LIMBURGS ERFGOED

LIMBURG 06 I DE WIJERS kandidaat Unesco Biosfeer

10 I VLAAMSE MEESTERS op bijzondere plekken

14 I BEGRAAFPLAATS LOMMEL nieuw belevingscentrum

18 I GROEN LIMBURG vijf parken erkend

09 I Erfgoedspecialist 17 I Veiligheid boven 19 I Portretten in de kijker 29 I Monumenten en hun eigenaars 35 I Subsidies 43 I Tips voor trips

24 I SPOREN VAN DE OORLOG onder de radar

WIN BOEKENPAKKET OF VISIT LIMBURGCHEQUE 'LEF - Durven met Limburgs Erfgoed' bestaat ondertussen vijf jaar. Deze jubileum editie vieren we dan ook graag met onze trouwe lezers. LEF schenkt tien unieke pakketten met telkens vijf boeken van onze afdeling Erfgoed weg. Als klap op de vuurpijl verloten we op deze verjaardag ook één Visit Limburgcheque van 250 euro. Stuur voor 31 januari 2024 een e-mail naar pcce@limburg.be Het antwoord zit verscholen in deze editie van LEF. Wedstrijdvraag: Hoeveel verhalen werden er tot nog toe geplaatst op het online platform 'Onder de radar'?

KANDIDAAT UNESCO BIOSFEER

Kluis en Kapel van O.-L.-V.-van Loreto Bedevaartsoord Kasteeldomein Meylandt Academie beeldende kunsten

Domherenhuis Limburgs Landschap

ZLDR Luchtfabriek Ophaalmachinegebouw

Herkenrode Abdijsite

Greenville Bezoekerscentrum mijnverleden

DE WIJERS

LAND VAN 1001 VIJVERS

KANDIDAAT UNESCO BIOSFEER

Gebroeders Vandeput Viskwekerij

Kleen Meulen Actieve watermolen

Ter Dolen Kasteelbrouwerij De Holsteen Archeologie tentoonstelling

Wie tijdens een zalige winterwandeling in De Wijers van de rust geniet, zal niets ervan merken. Maar achter de schermen stoomt Els Luyckfasseel, provinciaal projectcoördinator van De Wijers, haar team klaar om een Unesco Biosfeererkenning binnen te halen. Wat betekent dat?

andelen, fietsen, v ogels spotten en cultuur opsnuiven: in De Wijers kan het allemaal en nog veel meer. Het adembenemende landschapspark telt meer dan 1 100 vijvers in prachtige beekvalleien en herbergt wel honderden zeldzame dieren en planten. Dat sprookjesachtig vijverlandschap strekt zich uit over maar liefst 25 000 ha en acht gemeenten, in het hartje van Limburg. “Wat De Wijers echt zo speciaal maakt, is de combinatie van water, natuur en erfgoed”, vertelt Els Luyckfasseel, provinciaal projectcoördinator van De Wijers. “Wijer is de oude naam voor viskweekvijver. Het bijzondere lappendeken van vijvers is namelijk ontstaan door de ingenieuze systemen van de viskwekerij om grachten en vijvers met elkaar te verbinden. En het is dankzij al dat water dat er ook zoveel erfgoedparels in De Wijers te o ntdekken vallen. Denk maar aan de abdijsite Herkenrode, de v erschillende kastelen en de authentieke watermolens.”

Slagmolen In de Stiemervallei C-mine Mijnbeleving

MENS EN NATUUR Een erkenning als nationaal landschapspark haalde De Wijers nét niet binnen, maar de combinatie van waardevolle natuur en menselijke activiteit geven De Wijers wél een grote kans om een Unesco Biosfeererkenning in de wacht te slepen. In biosfeer gebieden staat namelijk de relatie

‘ONZE PRACHTIGE NATUUR BEWAREN’

tussen de mens en zijn leefomgeving centraal. Waarom is die erkenning zo belangrijk? Els: “Het Unesco Biosfeerlabel zorgt ervoor dat we in dialoog en in consensus met alle actoren in De Wijers voor een verdere duurzame ontwikkeling van het gebied kunnen gaan. De Wijers ligt in het centrum van Limburg, waar verharding steeds dichterbij komt. We willen zeker zijn dat we onze prachtige natuur met haar uitzonderlijke erfgoedwaarde kunnen bewaren. En, daarover moeten we niet flauw doen, een Unesco Biosfeererkenning vergemakkelijkt het binnenhalen van subsidies.”

STAP VOOR STAP “Het traject staat nog maar in de startblokken”, waarschuwt Els. “We zijn nu volop bezig om de verschillende bouwstenen van het dossier te verzamelen. Pas daarna kunnen we het indienen bij Unesco.” Een eerste stap is om De Wijers in verschillende zones op te delen. Elk biosfeergebied bestaat uit kernzones (erkende natuur gebieden), bufferzones (zorgen ervoor dat de k ernzones bewaard blijven) en o vergangszones (alles, zolang het kernzones of bufferzones niet schaadt). “Het is heel belangrijk dat alle partners, zoals overheden, bewoners, landbou wers en b edrijven, betrokken worden. Momenteel lopen er werksessies waar iedereen zijn bezorgdheden kan uiten. Wij p roberen in gesprek te gaan en wederzijds begrip op te roepen. Zo komen we tot een gezamenlijke visie om met een sterk dossier naar Unesco te trekken.” En stel dat de erkenning toch niet wordt binnengehaald? “Dat zou natuurlijk heel jammer zijn, maar dan is het traject hoe dan ook erg nuttig geweest. De boeiende dialoog met de verschillende actoren, een masterplan voor de duurzame ontwikkeling van De Wijers én de vernieuwde streektrots nemen ze ons in elk geval niet meer af.” Ook jij kan helpen om de Unesco Biosfeererkenning van De Wijers binnen te halen. We horen graag jouw mening over dit prachtig stukje natuur. www.dewijers.be/enquete

KANDIDAAT UNESCO BIOSFEER ERFGOEDGEBIED #2

ERFGOEDGEBIED #1

DE MATEN

DE DOOL

DE PLATWIJERS

Welkom in De Maten, een van de oudste natuurgebieden van het land. Dit stukje van De Wijers ademt geschiedenis. Ontdek te voet of met de fiets het ongerepte vijverlandschap met duinen, heide en zeldzame planten en dieren. Boven op de duinheuvels word je beloond met een adembenemend uitzicht op het prachtige landschap, waar je nog een authentieke ketting van aaneengeschakelde vijvers ziet. Het is niet verwonderlijk dat De Maten het favoriete decor was van veel landschapsschilders uit de 19de eeuw, waaronder Emile Van Doren. En vergeet ten slotte zeker niet om de Slagmolen op de Stiemerbeek eens van dichtbij te bekijken. Dit erfgoedpareltje uit 1523 wordt binnenkort gerestaureerd en weer maalvaardig gemaakt.

In de kasteelbrouwerij Ter Dolen vind je één van de lekkerste bieren van België. A lleen al daarom trekken veel Limburgers in het weekend ernaar toe om te genieten van het grote (winter)terras. Maar wist je dat Ter Dolen ook een populaire plek is voor vleermuizen? Mieke D esplenter, eigenares van het kasteel en de brouwerij, weet er alles van. Ze woont in het grote landhuis. Alleen. Of toch bijna, want ze heeft er gezelschap van de grote grijsoorvleermuis, een zeldzame vleermuissoort. Tijdens recent onderzoek bleek dat de favoriete plek van die zeldzame vleermuis de zolder van het kasteel is. Gelukkig is Mieke natuur-minded en leeft ze samen in harmonie met de vleermuizen. ’s Zomers houdt ze haar slaapkamerramen wel gesloten. A nders krijgt ze ook gezelschap in bed.

De Platwijers ligt in het hartje van het Wijersgebied. Een waaier aan prachtige wandelingen, van 500 meter tot 12,5 km, brengt je naar de mooiste plekjes van het natuurgebied. Vergeet je verrekijker niet, want vanuit de drie kijkhutten maak je veel kans om boomkikkers, roerdompen of reigers te spotten. Zalig! Toch scheelde het niet veel, of dit prachtig stukje natuurgebied was er niet meer. De Zinkfabriek, die nu in Pelt staat, ging oorspronkelijk in de om geving van de Platwijers gebouwd worden. Vooral de enorme watertoevoer maakte de locatie zo interessant voor de fabriek. Gelukkig is het nooit zover gekomen, want anders was De Wijers een erg belangrijk stukje landschappelijk erfgoed kwijt.

Slagmolenweg 76 Genk

Eikendreef 21 Houthalen-Helchteren

Witvenweg Zonhoven

De Wijers is kandaat voor een Unesco Biosfeererkenning. Meer info op www.dewijers.be/Biosfeer.

ERFGOEDGEBIED #3

ERFGOEDSPECIALIST

FONKELENDE OGEN

‘VONDSTEN DELEN MET GROTE PUBLIEK’

Mieke Van de Vijver zet al voor het vierde jaar op rij haar schouders onder de Archeologiedagen. Wie is de vrouw achter de coördinatie van deze driedaagse boordevol archeologie-activiteiten voor jong en oud?

et scheelde niet veel, of Mieke had een heel ander pad bewandeld. In het eerste jaar aan de UGent verkoos ze immers muziekgeschiedenis boven archeologie. Het enthousiasme van de professor archeologie deed haar echter van gedachten veranderen. Ze studeerde af als archeoloog en maakt nu op haar beurt, als coördinator van de provinciale Archeologiedagen, zoveel mogelijk mensen warm voor haar vak. Een breed publiek aanspreken als archeoloog, ligt daar jouw passie? Ik had het geluk om direct na mijn studies als archeoloog aan de slag te kunnen gaan. Ik werkte heel graag in het veld, maar ik had ook de drang om onze vondsten met een groot publiek te delen. En dat was 20 jaar geleden helemaal niet vanzelfsprekend. Toen ik de kans kreeg om coördinator van de Archeologiedagen te worden, twijfelde ik dan ook

geen seconde. De mensen hun ogen zien fonkelen van enthousiasme, daar doe ik het voor! Waarom zijn de Archeologiedagen zo belangrijk? Het zijn drie dagen waarop de volledige sector zijn krachten bundelt om het belang van archeologie te benadrukken. Archeologie brengt verhalen naar boven die vaak niet in geschreven bronnen terug te vinden zijn. Dankzij archeologie weten we hoe onze voorouders in het verleden leefden. En dat is cruciaal om te weten waar we in de toekomst naar toe gaan. Tijdens de Archeologiedagen krijgen bezoekers een unieke blik achter de schermen van een opgraving of leren ze zelf de kneepjes van het vak. Aan welke activiteit denk je met de glimlach terug? Ik mag dan wel overkoepelend coördinator van de Archeologiedagen zijn, de projecten in Limburg spreken me keer op keer aan. De woordeloze theatervoorstelling 'Zoek', gebaseerd op het kinderboek 'Emma en Otis vinden een muntje' van de Afdeling Erfgoed, vond ik fantastisch. Kleuters iets bijbrengen over archeologie, is een echte uitdaging, maar zo waardevol. En in Lommel waande je je echt in de

prehistorie. R e-enactment s pelers creëerden een gezellige sfeer rond de grote archeologische site terwijl onderzoekers van de KU Leuven w etenschappelijke uitleg gaven bij de opgravingen. In de vorige LEF kon je t rouwens alles over die opgravingen lezen. Kan je ons al iets verklappen over de Archeologiedagen in 2024? De datum! De Archeologiedagen zullen in 2024 plaatsvinden op 24, 25 en 26 mei. Het is nog te vroeg om iets over het programma te kunnen vertellen, maar vanaf april kan iedereen een gedetailleerde planning r aadplegen op onze website. Geen paniek, je hoeft niet te wachten tot eind mei om een l euke activiteit rond archeologie te vinden. In de rubriek 365 Archeologiedagen verzamelen wij op onze website alle activiteiten die doorheen het jaar plaatsvinden. Schrijf je nu in voor de inspiratiedag op 30 januari via www.archeologiedagen.be en organiseer mee een activiteit in Limburg tijdens de Archeologiedagen 2024

BIJZONDERE WERKEN OP BIJZONDERE SITES

VLAAMSE MEESTERS OP HUN PLEK 10

BIJZONDERE WERKEN OP BIJZONDERE SITES

edereen kent Rubens en andere Vlaamse meesters in onze musea. Maar parels van bekende en minder bekende Vlaamse meesters buiten onze musea blijven jammer genoeg te vaak onder de radar. Daaraan wilde Peter Wouters, directeur van Openbaar Kunstbezit Vlaanderen (OKV), iets doen! Samen met Toerisme Vlaanderen lanceerde hij ‘Vlaamse Meesters op hun plek’, een vervolg op ‘Vlaamse Meesters in situ’ dat 45 verborgen kunstparels uit de 15de, 16de en 17de eeuw van 2018 tot 2020 op hun originele plek in de kijker zette. “We volgen hetzelfde principe, maar we hebben ook aandacht voor modernere meesterwerken. We willen ze permanent ontsluiten voor het grote publiek en iedereen de kans geven ze op hun bijzondere plek te komen bewonderen. Voorlopig nemen al meer dan 80 sites deel. Nieuwe plekken kunnen zich nog steeds aansluiten.” ‘Vlaamse Meesters op hun plek’ is ook een stimulans om de eigen omgeving te herontdekken. “We vliegen zo vaak vanuit Zaventem naar Italië, Mexico of Griekenland. Daar hoppen we van de ene kerk naar de andere, maar we vergeten eropuit te trekken in Zaventem zelf. In de Sint-Martinuskerk hangt een prachtig werk van onze eigen Van Dyck, maar bijna niemand weet dat.” Ook in Limburg zitten er heel wat van die Vlaamse meesterwerken verstopt. Op de volgende pagina’s lichten we een tipje van de sluier op.

BIJZONDERE WERKEN OP BIJZONDERE SITES

Reliekschrijn van de Sint-Stefanuskerk in 's Herenelderen (Tongeren)

Het Begijnhofmuseum, gelegen op het pleintje Onder de Linde in Tongeren

De Heilige Agnes in de Sint-Jacobsgasthuiskapel, waar vandaag Toerisme Tongeren is gehuisvest

STARTSCHOT TONGEREN

Het is geen toeval dat het startschot van ‘Vlaamse Meesters op hun plek’ in Tongeren gegeven werd. Met het Begijnhofmuseum, het Teseum en de Onze-LieveVrouwebasiliek heeft de stad enkele pareltjes in handen. In het Begijnhofmuseum kan je het eeuwenoude Sint-Catharinaschrijn bewonderen. Het museum, gelegen op het idyllisch pleintje Onder de Linde, is trouwens alleen al omwille van die locatie een bezoek waard. Neem zeker ook de tijd om de schatten van de Onze-LieveVrouwebasiliek te ontdekken. De kroning van het befaamde Onze-Lieve-Vrouwenbeeld Oorzaak Onzer Blijdschap betekende in 1890 de start van de zevenjaarlijkse Kroningsfeesten. Maar ook de schatkamer van het Teseum is letterlijk van onschatbare waarde. Een van de blikvangers is het ensemble met 14 reliekbeeldjes. Die worden trouwens nog steeds meegedragen tijdens diezelfde zevenjaarlijkse Kroningsfeesten.

VROUWEN IN 3D TONGEREN Pelgrims die in een ver verleden naar Santiago de Compostella op weg waren, stopten graag in Tongeren. Het liefst logeerden ze dan in het Sint-Jacobs gasthuis. Bij die herberg hoorde ook een bakstenen kapel, gebouwd in 1660. Als je de Sint-Jacobsgasthuiskapel binnenwandelt, valt het eikenhouten beeld van de Heilige Agnes meteen op. Het 15de-eeuwse beeld wordt toegeschreven aan de anonieme Maaslandse Meester van de Eyckiaanse vrouwenfiguren. Maar ook het barok grafmonument van Maria de Berchem is een blikvanger. De Luikse kunstenaar Jean Delcour maakte het kleed van de gravin zo luchtig en licht dat we haast vergeten dat het beeld eigenlijk uit marmer bestaat. Vergeet, voor je naar buitengaat, zeker niet om nog eens omhoog te kijken en het prachtige plafond van de kapel te bewonderen.

RELIEKENTOCHT ROUTE Vers van de pers. In Limburg komt er volgend jaar een splinternieuwe route langs bijzondere relieken. Die route komt er in samenwerking met het KIK (Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium). Relieken zijn zo bijzonder, omdat ze een stukje van een heilige bewaren, vaak in een erg verzorgd schrijn. Net daarom liggen ze aan de basis van heel wat volksverhalen en processies. En dat maakt de relieken zo belangrijk op erfgoedvlak. De route brengt je onder andere naar het schrijn van de Heilige Odilia van Keulen in de Sint-Odulphuskerk in Borgloon, naar het reliekschrijn in de Sint-Stefanuskerk van ’s Herenelderen (Tongeren) en naar de reliekhouder van de Heilige Petronella in de Sint-Pieterskerk in Rekem (Lanaken).

Herman Richir - Portret van Cidonie Raikem

De 15 de-eeuwse apostelbalk in de Romaanse Sint-Martinuskerk in Berg (Tongeren)

BIJZONDERE WERKEN OP BIJZONDERE SITES

Mariaretabel in de SintLaurentiuskerk in Bocholt

IN SITU BOCHOLT, KUNSTENAARSHUIS GENK Genck, toen nog met een c, was in de 19de eeuw een echt kunstenaarsdorp. Landschapsschilders kwamen van ver om er het prachtige, desolate landschap vast te leggen. In het Emile Van Dorenmuseum kan je die topwerken in hun oorspronkelijke context bewonderen. Het museum is namelijk ondergebracht in Villa Le Coin Perdu, de voormalige kunstenaarswoning van de landschapsschilder Emile Van Doren. Niet alleen de schilderijen, maar ook de oorspronkelijke meubels en siervoorwerpen zijn het ontdekken waard in dit levend museum. Je vindt er uiteraard prachtige landschappen van Emile Van Doren zelf, maar ook portretkunst van Herman Richir bijvoorbeeld. Zijn portret van Cidonie Raikem, de echtgenote van Emile Van Doren, is een hoogtepunt.

NEEROETEREN EN MAASEIK

Drie sites in Limburg deden al mee met de voorloper van ‘Vlaamse Meesters op hun plek’. De prachtige kunstwerken uit ‘Vlaamse Meesters in situ’ kan je nog altijd bezoeken. De drie sites zijn de Sint-Catharinakerk in Maaseik, de Sint-Lambertuskerk in Neeroeteren en de SintLaurentiuskerk in Bocholt. In die laatste kan je het schitterende Mariaretabel bewonderen. Dankzij de markante beeldjes in de fijn uitgewerkte kast en de beschilderde luiken is het een echt meesterwerk.

ROMAANSE ARCHITECTUUR BERG Berg mag dan wel een klein dorpje zijn in Tongeren, maar het herbergt wel een prachtige kerk. De Sint-Martinuskerk werd gebouwd in de 11de en 12de eeuw, in romaanse stijl. De verschillende renovaties door de eeuwen heen voegden ook heel wat gotische elementen toe. Tijdens de laatste renovatie in de 20ste eeuw kreeg de Sint-Martinuskerk zijn oorspronkelijke romaanse karakter terug. Een van de blikvangers vandaag is de 15de-eeuwse apostelbalk, een typisch voorbeeld van Maaslandse kunst. Die balk diende als afscheiding tussen geestelijken en leken én verdeelde de ruimtes tussen het koor en het schip in twee. Opvallend is dat de balk geen twaalf, maar slechts acht apostelen telt. De balk moest wellicht ingekort worden om tussen de zuilen te passen.

Benieuwd naar nog meer b oeiende V laamse meesters? Ontdek alle v erborgen parels op www.vlaamsemeestersophunplek.be (Zoekterm: Limburg) Ook nieuwe sites kunnen zich nog altijd aansluiten bij het project. Ben je eigenaar van een bijzondere plek in Limburg waar een Vlaamse parel verborgen ligt? Neem dan contact op met het OKV via support@okv.be.

DUITSE OORLOGSBEGRAAFPLAATS

20 000 NIEUW BEZOEKERSCENTRUM Bijna 40 000 gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog vonden hun laatste rustplaats op de Duitse oorlogs begraafplaats in Lommel. Jonge soldaten, verpleegsters en nazikopstukken. Allen met hun eigen verhaal. Waarom vochten ze voor het naziregime? Welke keuzes maakten ze en waarom? De Duitse oorlogsgravenstichting maakt plannen voor een belevings- en bezoekerscentrum in het hoofdgebouw van deze indrukwekkende begraafplaats.

kruisjes. Begraven aan weerszijden. Ellenlange rijen. Stilte. Wie over de immense Duitse oorlogsbegraafplaats in Lommel loopt, voelt iets bijzonders. Met bijna 40 000 gesneuvelden en een oppervlakte van 16 ha gaat het om de grootste Duitse Tweede Wereldoorlogsbegraafplaats van West-Europa. Een twijfelachtige eer, want dat enorme getal herinnert ons eraan dat er veel te veel jonge mensen gestorven zijn. Achter elk graf schuilt een persoonlijk verhaal. Waarom vocht een jonge Duitser voor het naziregime? Wat bezielde een overtuigd lid van de Waffen-SS? En waarom collaboreerden sommige Vlamingen? “In het nieuwe bezoekerscentrum willen we die persoonlijke verhalen vertellen. Alle 40 000 verhalen brengen, is helaas onmogelijk. Het is aan ons om zo te kiezen dat we een representatief beeld weergeven van de gesneuvelden die hier liggen”, vertelt Guy

Bijna 40 000 gesneuvelden van WO II liggen begraven in Lommel.

Cardeynaels van ‘Volksbund Deutsche Kriegsgräberfursorge’, de Duitse oorlogsgravenstichting die verantwoordelijk is voor het onderhoud en de ontsluiting van alle Duitse graven wereldwijd. Dus ook voor de Duitse oorlogsbegraafplaats in Lommel. Samen met zijn collega Myriam Koonings geeft hij het bezoekerscentrum op inhoudelijk vlak mee vorm. “Wij zijn letterlijk het doorgeefluik van het historisch materiaal. Onze werkgever is Duits, maar wij zitten ter plaatse in Lommel. Het is heel boeiend om die combinatie van de Duitse en Belgische bril samen te gieten in het bezoekerscentrum”, vult Myriam aan. WAT ZOU JIJ DOEN? De eindeloze kruisjesrijen drukken ons met de neus op de feiten van het verleden en waarschuwen ons tegelijkertijd voor de gevaren en de gevolgen van oorlog

vandaag en in de toekomst. Het herdenkingsmonument op de begraafplaats wordt niet voor niets Mahnmal genoemd, wat zoiets als vermaningsmonument wil zeggen. Myriam: “Het leven van een Duitse soldaat tijdens de Tweede Wereldoorlog was niet zo simpel of eenzijdig als sommige mensen denken. Er zijn zoveel verschillende types en karakters, met elk hun eigen reden om te zijn wie ze zijn en te doen wat ze doen. Bezoekers die hier voor het eerst langskomen, zullen met een andere blik naar buiten wandelen.” En dat vindt Guy zo boeiend aan het project: “We schotelen de bezoekers een aantal ethische dilemma’s voor en proberen hen via het verleden te doen nadenken over hedendaagse conflicten als die in Oekraïne en Israël-Palestina. Wat zou jij doen? Heb je wel altijd een keuze? En hoe ga je ermee om? Ik kijk al uit naar de discussies die ongetwijfeld na

het bezoek zullen volgen. Soms zal dat confronterend zijn, maar dat maakt het net zo interessant.” OOSTHOEK LIMBURG De Duitse oorlogsbegraafplaats in Lommel kwam er niet zonder slag of stoot. Het was op zijn zachtst gezegd controversieel om net na het einde van de Tweede Wereldoorlog zoveel plaats aan de Duitse bezetters te geven. Guy: “In een aantal jaar tijd is die perceptie echter helemaal veranderd. Waar er vroeger vooral protest was voor de komst van het Duitse kerkhof, neemt de begraafplaats nu meer dan ooit een belangrijke plek in voor (vredes)educatie.” De voorbije decennia was de begraafplaats vooral een trekpleister voor nabestaanden, om persoonlijk te kunnen rouwen. Vandaag, bijna 80 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, is

DUITSE OORLOGSBEGRAAFPLAATS

Persoonlijke verhalen krijgen een centrale rol in het nieuwe bezoekerscentrum.

de algemene historische interesse erg toegenomen. “Steeds meer individuele bezoekers vinden de weg naar de begraafplaats in Lommel, zo’n 40 000 per jaar. De ellenlange rijen kruisjes spreken op zich al boekdelen, maar bezoekers krijgen er vandaag weinig tot geen extra informatie. En dat is zonde”, zegt Myriam. Daarom is het ook zo belangrijk dat er een volwaardig bezoekerscentrum komt. “Infoborden op de begraafplaats zelf willen we zoveel mogelijk vermijden, om die mystieke ervaring niet in de weg te staan.” Daarom komt het belevingscentrum in het hoofdgebouw. Tijdens de vaste tentoonstelling zal de bezoeker meer te weten komen over de persoon lijke verhalen achter de graven, de historische context van de Tweede Wereldoorlog en de veranderende perceptie van de begraafplaats zelf. “Met dit centrum hopen we vooral een breed publiek aan te spreken. Niet alleen nabestaanden of historici zijn welkom. Fietsers en wandelaars, de typische toeristen in Limburg, zullen hopelijk ook geboeid geraken door de oorlogsverhalen die we hier zullen vertellen”, vult collega Guy aan. NOG AMBITIEUZER Het bezoekerscentrum zal dus een mooie aanvulling vormen op het Liberation

Garden Museum (dat in de vorige LEF aan bod kwam) en zo ook bijdragen tot de historisch-toeristische uitstraling van Limburg, als Oosthoek van de Tweede Wereldoorlog. Het benadrukt bovendien nog maar eens het belang van de huidige internationale samenwerking en van het streven naar vrede. Daarom steunt de provincie het project met zoveel enthousiasme. Guy: “Nadat we dit dossier voor het eerst hadden ingediend, spoorde het PCCE ons aan om nog ambitieuzer te zijn. Concreet? Het bezoekerscentrum nog groter maken om zo meer te kunnen vertellen. Het poortgebouw, waar nu een groepsverblijf voor Duitse of Belgische klassen zit, zal gerestaureerd, heringedeeld en opgewaardeerd worden. Het doolhof aan slaapruimtes zal omgetoverd worden tot een overzichtelijk bezoekerscentrum, met ruimte voor een onthaal, de permanente tentoonstelling, tijdelijke tentoonstellingen en andere publieks

evenementen. Ook de buitenkant van het poortgebouw willen we weer in zijn oude stijl én op een duurzame manier herstellen.” Het basisconcept en de toekomstbeelden zijn intussen afgeklopt. Hoe het bezoekerscentrum er precies zal uitzien, ligt momenteel in de handen van architecten en scenografen. Nog even afwachten dus! “We zouden graag officieel de deuren openen rond 8 mei 2025; dat is exact 80 jaar na VE-day, het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa”, besluit Myriam.

De Duitse oorlogsgravenstichting kreeg van het provinciebestuur een E-xtra²- investeringssubsidie van 1 241 251 euro om het bezoekerscentrum te ontwikkelen. Het totaalbudget bedraagt 3 362 000 en wordt ingezet voor de restauratie en herindeling van het hoofdgebouw, het inrichten van het bezoekerscentrum en de verplaatsing van de horecazaak.

BETER VOORKOMEN DAN HERSTELLEN

VEILIGHEID BOVEN

‘KALMTE BEWAREN OP HOGE HOOGTE’

“

De Limburgse monumentenwachters komen vaak op hoge, haast onbereikbare plekken. Om te zorgen dat alles veilig verloopt, volgen ze regelmatig klimtrainingen.

oogtevrees heb ik gelukkig niet, maar een gezonde portie terughoudendheid wel”, zegt Dirk Mellebeek, die al bijna 15 jaar voor Monumentenwacht Limburg werkt. “Ik ontferm me als bouwkundig wachter samen met drie andere collega’s over de buitenschil van het Limburgse erfgoed. We komen dus in erg gevarieerde situaties terecht: van een lekkende dakgoot in een kleine pastorie tot scheef gezakte leien op een kerk. Op basis van onze inspectie stellen we een adviezenrapport op voor herstellingen en/of onderhoudswerken, maar net zo goed voeren we zelf kleine noodherstellingen uit. Zo vermijden we dat bepaalde situaties uit de hand lopen.” RUSTIG BLIJVEN Die inspecties of herstellingen op grote hoogte verlopen niet altijd zonder gevaar. “Gelukkig ben ik nog nooit in een

noodsituatie terechtgekomen. Wat zou ik doen als het wel zo was? Vooral rustig blijven en me niet opjagen!” Je kalmte bewaren, lukt enkel en alleen als die reddingstechnieken een routine worden. En dat is, dankzij de vele trainingen, het geval bij Dirk. “Om in stressvolle situaties rustig te blijven, is het belangrijk dat alle technieken accuraat in ons geheugen zitten. Elk jaar volgen wij daarom zes verplichte klimtrainingen. In september vond die bijvoorbeeld plaats in het poortgebouw van de abdij van Herkenrode in Hasselt. Op het programma? Een hele dag EHBO technieken in de touwen. We moesten onder andere een collega die in zijn klimtouw vastzat, 'redden', op een veilige én comfortabele manier naar beneden krijgen en eerste hulp toedienen. Vooral iemand veilig uit zijn klimgordel krijgen, is niet gemakkelijk. Maar ook enkele nieuwere technieken zoals spalken en aanleggen van een tourniquet, een drukverband om bloedingen te stoppen, waren interessant.”

oefenen. “Begin oktober werden we in Brugge uitgenodigd voor een tweedaagse klimtraining. We beklommen er onder andere de Sint-Salvatorkerk en het Provinciaal Hof. In tegenstelling tot de training in de abdij van Herkenrode focusten we hier echt op klimtechnieken zoals dalen, stijgen, 90° overschrijden en knopen leggen. Het meest interessante? Ervaringen uitwisselen met de andere provincies. Ik werkte in duo met een Oost-Vlaamse monumentenwachter. Het was boeiend om te zien hoe hij een bepaalde situatie volledig anders aanpakte dan ik. Zo kan het dus ook!” Binnen twee jaar is het de beurt aan Limburg om deze tweedaagse klimtraining te organiseren. We zijn alvast begonnen met de voorbereidingen.

ERVARINGEN UITWISSELEN Om de twee jaar komen alle monumentenwachters in Vlaanderen samen om te

VIJF PARKEN ERKEND

LUCKY

LIMBURG Limburg heeft sinds kort twee Nationale Parken en drie Landschapsparken. Ze bundelen natuur, erfgoed, landbouw en toerisme. De erkenning is het orgelpunt van jarenlang overleg en een uitvoerige selectieprocedure. Vrijdag 13 oktober was geen ongeluksdag voor Limburg. Van de negen Vlaamse Parken die de Vlaamse regering die dag officieel erkende, liggen er niet minder dan vijf in onze bronsgroene provincie. De twee Nationale Parken (Hoge Kempen en Bosland) focussen op natuur en biodiversiteit. In de drie Landschapsparken (Maasvallei, Hart van Haspengouw en Grenzeloos Bocageland) ligt het accent op de eeuwenlange wisselwerking tussen mens en natuur. Naast natuur spelen ook erfgoed en landbouw hier een toonaan gevende rol. Is er gefeest toen het nieuws bekend werd? Zeker en vast, maar wel met mate, vertelt Herwig Dessers van Nationaal Park Bosland bescheiden. “We waren samengekomen in ons kantoor in Eksel om op de bekendmaking te wachten. Toen we het goede nieuws hoorden, hebben we meteen een fles gekraakt!”

THE MAGNIFICENT SEVEN De erkenning van Bosland als Nationaal Park is een beloning van 17 jaar intense lokale samenwerking en wordt een hefboom voor de regio, met extra investeringen in natuur, toerisme, erfgoed en wetenschappelijk onderzoek. De jury formuleerde wel een opschortende voorwaarde: Bosland krijgt een jaar de tijd om enkele werkpunten uit het jury verslag in orde te brengen. Die hebben niets te maken met de kwaliteiten van het Nationaal Park, maar met de manier waarop die kwaliteiten uitgewerkt en in de markt gezet worden. Herwig Dessers: “Bosland is het grootste aaneengesloten natuurmassief van Vlaanderen. Met het militair domein erbij zitten we aan 8 600 hectare. Op termijn evolueren we naar 10 000 hectare. De focus ligt daarbij steeds op de kwalitatieve verbetering en

verbinding van de natuur. Een voorbeeld daarvan is het ecoduct over de N71 in Lommel dat het Waaltjesbos met het Kristalpark verbindt.” De unieke mix van naald- en loofbos, grasland, heide en beekvalleien van Bosland trekt niet alleen de ‘Big Five’ aan (wolf, ree, everzwijn, vos en oehoe), maar ook de ‘Magnificent Seven’ (nachtzwaluw, lentevuurspin, gladde slang, veldparelmoervlinder, boom leeuwerik, knoflookpad en ijsvogel). Nergens anders in Vlaanderen komen die soorten samen voor. Herwig Dessers: “De jury vraagt ons onder meer die troeven nog wat explicieter uit te werken en uit te leggen hoe ze met elkaar verband houden. We gaan ermee aan de slag en hebben alle vertrouwen erin dat we een gepast antwoord vinden.” Ontdek alle parken via: www.visitflanders.com/nl/vlaamse-parken

COLLECTIE IN DE KIJKER

IN DE KIJKER 1

De provincie Limburg heeft de voorbije decennia een indrukwekkende kunstcollectie opgebouwd. Ondertussen telt die al meer dan 2000 sierobjecten, beeldhouwwerken, foto’s, schilderijen en tekeningen uit de 16de tot de 21ste eeuw. In deze LEF brengen we vier portretten. Geniet van de uiteenlopende stijl van Jos Damien, David Hockney, Tejo Van den Broeck en Malou Swinnen. Interesse in de kunstcollectie? Stuur een mailtje naar pcce@limburg.be

COLLECTIE IN DE KIJKER

HENRY AT TABLE DAVID HOCKNEY, 1976

Bradford (VK) 1937

‘SAMEN DE WERELD ROND’

David Hockney is niet alleen handig met een iPad. Als één van de meest gerenommeerde kunstenaars op dit moment, pakt hij uit met een gevarieerd oeuvre. Van anekdotische schilderijen op doek tot zijn typerende zwembaden in acrylverf. In de studio van Andy Warhol ontmoette hij Henry Geldzahler, de charismatische curator van het Metropolitan Museum of Art (New York). Ze werden erg goede vrienden en reisden samen de wereld rond. Niet verwonderlijk dat Henry dus heel vaak onderwerp van Hockneys portretten werd.

COLLECTIE IN DE KIJKER

'HET LIJKT WEL EEN FOTO'

PORTRET EREGRIFFIER ALBERT SMEETS (FRAGMENT) TEJO VAN DEN BROECK, 1981

Mol 1943 Het portret van eregriffier Albert Smeets lijkt wel een foto, zo realistisch is het. De Beringse schilder Tejo Van den Broeck leerde het vak bij Vincent Van den Meersch en gaf daarna zelf les aan verschillende hogescholen. Zijn specialiteit? Aquarelleren. Hij won al verschillende internationale prijzen. Die wedstrijden interesseren hem nochtans vooral om zijn werk met een breed publiek te kunnen delen. Meedoen is belangrijker dan winnen!

COLLECTIE IN DE KIJKER

ZONDER TITEL MALOU SWINNEN

Neerpelt 1944 – Hasselt 2020

‘HAARSCHERPE EN GEDURFDE PORTRETTEN’

Kunstfotografe Malou Swinnen woonde en werkte in Hasselt. Ze werd internationaal gelauwerd voor haar haarscherpe en gedurfde portretreeksen waarin het menselijk lichaam een haast surreëel, uniek karakter krijgt. De sociale betrokkenheid van de fotografe, vaak weerspiegeld in haar portretten, was dan ook geen geheim. In dit portret kijken de twee onbekende vrouwen je recht in de ogen en nodigen je uit om deel uit te maken van hun bijzondere leefwereld.

COLLECTIE IN DE KIJKER

‘GEZWOREN OM NOOIT PORTRETKUNSTENAAR TE WORDEN’

PORTRET VAN GEDEPUTEERDE GIELEN JOS DAMIEN, DATUM ONBEKEND

Noville-Les-Bois 1879 – Schaarbeek 1973 Als kind moest Jos Damien tot vervelens toe poseren voor zijn vader, zelf een getalenteerd kunstenaar. Hoewel hij gezworen had om zelf nooit zijn beroep ervan te maken, kwamen politici, universiteitsprofessoren en zelfs koninklijke families van heinde en ver om voor hem in Herk-de-Stad te poseren. Zo ook gedeputeerde Karel Gielen. Jos Damien behaalde echter vooral internationale faam met een nieuwe, zelfuitgevonden kunstvorm: hij schilderde historische taferelen op losse zijden doeken.

ONDER DE RADAR

SPOREN OORLOG VAN DE

Limburg telt heel wat overblijfselen van de Tweede Wereldoorlog. Op het online platform ‘Onder de radar’ zie je waar er relicten te vinden zijn en welke verhalen erachter zitten. Het project staat ondertussen drie jaar online en in die tijd heeft het al een grote impact gehad: filmpjes, educatieve pakketten, de vele dagelijkse bezoekers van de website, maar vooral 1594 verhalen die door enthousiaste mensen op het platform werden geplaatst over een plek in Limburg met een link met de Tweede Wereldoorlog.

ONDER DE RADAR

DEEL JE VERHAAL ZONDER DE RADAR

In de Bunkerstraat in Oudsbergen vind je de overblijfselen van een Duits militair radarstation. Op het dak prijkte ooit een grote radar, waarmee de Duitsers het luchtruim konden scannen. Alleen werd die nooit gebruikt. Het station werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebouwd, maar was pas operationeel toen de Duitsers moesten vertrekken. De post had wel al een naam gekregen: ‘Küken’, Duits voor kuiken. Het was de gewoonte om Duitse radarstations naar dieren te noemen. In de Limburgse volksmond heetten ze gewoon luisterposten.

Ken je zelf een overblijfsel uit de Tweede Wereldoorlog dat nog niet op de website staat? Prik het op de kaart of op één van de 810 Duitse en Amerikaanse lucht foto’s. Voeg vervolgens je eigen verhaal en foto- of videomateriaal toe. Dat kan ook bij relicten die al op de kaart staan. Zo deel je jouw oorlogskennis met alle Limburgers en de rest van Vlaanderen. Je kan ook zelf op verkenning gaan op de digitale kaart en ontdekken wat zolang onder de radar bleef.

CANADESE CRASH Op 27 mei 1944 werd een Canadese Halifax-bommenwerper boven Ham neergeschoten. Het vliegtuig, bijgenaamd ‘Blonde Bomber’, stortte neer in een veld vlakbij G erhees. De acht bemanningsleden probeerden het toestel te verlaten. Twee van hen geraakten niet op tijd uit het vliegtuig; één kreeg zijn parachute niet geopend. De andere vijf bemanningsleden k onden zich gelukkig redden. Sommigen vluchtten met de hulp van inwoners van Ham via een ondergrondse ontsnappingslijn. In 2020 werd een standbeeld in het Hamse Monumentenpark ingehuldigd ter nagedachtenis van de crash en de overledenen.

www.onderderadar.be

OVER DE OEVER

Vandaag ligt de Zuid-Willemsvaart in Oud-Rekem (Lanaken) er vredig bij, maar in 1940 stak de Duitse infanterie de waterloop met veel geweld over. De huizen langs de oever werden zwaar beschoten. Waarschijnlijk had het Belgische leger er verdedigingsstellingen opgetrokken. Of mogelijks dachten de Duitsers dat Belgische soldaten zich in de huizen verscholen hielden. Het kasteel d’Aspremont-Lynden deelde ook in de klappen, maar bleef wel overeind langs het water.

Volgend jaar werkt het PCCE aan een boek dat de strafste verhalen en de mooiste luchtfoto’s bundelt.

ONDER DE RADAR

EENDAGSVLIEGVELD

TWEE V1’S Tijdens de oorlog sloeg twee keer een Duitse V1-bom in bij de familie Froyen uit Alken. In december 1944 landde een afgeweken bom in de Grootstraat in Alken, vlak bij de woningen van de broers Henri en Guillaume Froyen. Hun twee huizen werden volledig vernield. Een dochter van Guillaume overleed ter plekke. Er vielen een zevental gewonden. In februari 1945 sloeg een V1 in op het huis van C lément Froyen, een familielid en dorpsgenoot die in het Meerdegat woonde. Er bleef enkel een diepe krater over.

De boerderij in de Netelbroekstraat in Diepenbeek was een toevluchtsoord voor Joden. De familie De Clercq-Hooft huurde het gebouw en woonde er met haar tien kinderen. Hoewel ze niet veel hadden in de bange oorlogsdagen, gaven ze Joodse vluchtelingen veilig onderdak. Bij vertrek kregen de vluchtelingen telkens brood mee van hun gastfamilie.

Wist je dat er eventjes een Duitse militaire luchthaven in DilsenStokkem was? Op het veld tussen de Rijksweg, de Kempenstraat en de Schiervellelaan vond je in mei 1940 een vliegveldje, recht tegenover kasteel Ommerstein. Het voorlopige vliegveld was maar één dag in gebruik. Er landden vliegtuigen van de Nahluftaufklärung, die verkenningsvluchten uitvoerden. Nadat er een toestel crashte, verhuisde de luchthaven naar domein Ter Dolen in Helchteren.

JOODSE SCHUILPLAATS

UITKIJKPOST Het kasteel van Ommerstein in Rotem in Dilsen-Stokkem deed tijdens de Tweede Wereldoorlog dienst als centrale observatiepost voor de Duitse bezetter. Andere posten waren telefonisch verbonden met de post in het kasteel Ommerstein. Later kwam er ook een radarinstallatie. De toren op het dak werd omgebouwd tot een uitkijkpost. De familie Moreau de Bellaing, die in het kasteel woonde, werd verjaagd. Ze moest plaats ruimen voor Duits personeel, voornamelijk vrouwen, die in de observatiepost werkten en in Maaseik gehuisvest waren.

ACTUALITEIT 65 JAAR NA DE ROOSBURGRAMP

FRIS IN HET GEHEUGEN

‘18 MENSEN KWAMEN OM’

Precies 65 jaar geleden stortte de Roosburggroeve in. De ramp kostte aan 18 mensen het leven. Tot op vandaag staat de tragische gebeurtenis in het geheugen van de inwoners van Riemst gegrift.

december 1958. Het is een mistige winterochtend. Meer dan honderd mensen zijn aan het werk in de ondergrondse champignonkwekerij van Roosburg. Er klinkt onheilspellend gekraak. Enkele mensen vertrekken, maar de meesten blijven ongestoord verder werken. Het zijn uitzonderlijk drukke dagen in de mergelgroeve, zo net voor kerst. De champignons die ze nu plukken, liggen binnen enkele dagen in de beste restaurants van Brussel en Parijs. “Om te begrijpen hoe de ramp is kunnen gebeuren, gaan we even terug naar de 13de eeuw, het begin van de mergelontginning in Zichen-Zussen-Bolder. Mergel is een populaire bouwsteen, waarmee onder andere de Basiliek in Tongeren werd gebouwd. Vandaag wordt cement ervan gemaakt. Vanaf de 13de eeuw ontgonnen mensen het gewoon op hun eigen erf, waardoor er een uniek en uitgestrekt gangenstelstel ontstond”,

vertelt Marcel Daerden, voorzitter van het Geschied- en Oudheidkundig Genootschap Riemst. De groeves waren pikkedonker en hadden een constante temperatuur en vochtigheidsgraad. Dat was de reden waarom ze er in het begin van de 20ste eeuw champignons begonnen te kweken. Ten tijde van de ramp produceerde men tot 1800 kg per dag. Om plaats te maken voor het steeds groter wordend transport in die kwekerijen, werd roofbouw gepleegd op de oorspronkelijke steunpilaren. Die werden steeds dunner, tot ze het op die fatale ochtend begaven. DOODSKLOKKEN “Na de klokken van 9 u. volgden al snel de doodsklokken. De instorting van Roosburggroeve was enorm. Een oppervlakte van 4 hectare oftewel 8 voetbalvelden stortte een zestal meter naar beneden. Veel slachtoffers werden verpletterd onder de loodzware massa aarde en steen. Door de gigantische luchtverplaatsing vlogen stenen, materiaal, mest en stof met een enorme kracht in het rond. De slachtoffers werden tientallen meters weggeslingerd of tegen de wand gekwakt. Hoewel inwoners onmiddellijk te hulp schoten,

was een reddingsactie niet evident. In de groeves zag je geen steek en op eigen houtje naar beneden gaan, was levensgevaarlijk”, vertelt Marcel. Geleidelijk aan strompelden arbeiders via verschillende nooduitgangen naar buiten. “Allemaal stoffig en onder het bloed. 18 Mensen lieten er helaas het leven, waarvan 11 lichamen hun definitieve rustplaats in de groeve vonden. Achter elk slachtoffer schuilt een dramatisch verhaal. Zo kwam er bijvoorbeeld een jongeman om het leven die een paar dagen nadien ging trouwen. Zijn verloofde stond buiten eindeloos op hem te wachten. Tevergeefs. Vreselijk.” Marcel: “Op het moment van de ramp was ik 7 jaar. Ik woonde in een ander dorp, maar las in die tijd wel al de ‘grote’ krant, op mijn knieën op de vloer. Ik zie de voorpagina over de ramp nog voor me. Het contrast met de wereldexpo, die ook in 1958 plaatsvond, vind ik nog altijd treffend. Iedereen was zo enthousiast en hoopvol over de enorme technische vooruitgang, maar in het geval van de Roosburgramp schoot de techniek te kort.” De 65ste herdenking van de ramp zal zoals elk jaar op pinkstermaandag plaatsvinden aan het monument in Zichen (Riemst).

LIMBURGSE MONUMENTEN

MONUMENTEN EN HUN EIGENAARS 1

Oud en gered van verval, of zelfs de sloophamer. Limburgs erfgoed krijgt een nieuwe invulling of wordt minutieus onderhouden door Limburgers met een groot hart voor het verleden. Hoe verschillend ze ook zijn, ze worden allemaal ondersteund door Monumentenwacht Limburg. Ook lid worden? mowa@limburg.be

LIMBURGSE MONUMENTEN

MAASMECHELEN

HOTEL TERHILLS 20STE EEUW

Het imposante Hotel Terhills maakt al van ver indruk. Het voormalige hoofdgebouw van de mijnsite van Eisden werd omgevormd tot een hippe én luxueuze overnachtingsplek. Rafaël Jongen, projectmanager van Terhills: “Toch hebben we de neoklassieke barokstijl van het gebouw zo goed mogelijk behouden. Dat was echter niet altijd evident. De imposante trap is bijvoorbeeld een beetje ingezakt, maar dat maakt het net zo charmant. Sinds kort zijn we ook lid van Monumentenwacht Limburg, een must als we de erfgoedwaardige elementen van dit hotel zo goed mogelijk willen onderhouden en bewaren.” Zetellaan 68, Maasmechelen

‘MIJNGEBOUW WORDT HOTEL’

LIMBURGSE MONUMENTEN

SINT-TRUIDEN

BURCHT VAN BRUSTEM 12DE EEUW

‘BIJ TOEVAL ORIGINEEL BRUGGENHOOFD ONTDEKT’

Na meer dan 30 jaar is de Burcht van Brustem eindelijk vrij van stellingen. Een grondige conser vatie moest de burchtruïne, ooit gebouwd door de Graven van Loon, weer stabiel maken. “En dat is gelukt. In de middenkern van de toren werd ongeveer 90 000 liter voegmiddel gespoten”, vertelt erfgoedexperte Ariane Van de Plas. “Maar we wilden de burcht ook toegankelijker maken, met trappen en een nieuwe brug. Tijdens die werken ontdekten we als bij toeval een tweede origineel bruggenhoofd. Zo kon de nieuwe brug, tegen alle verwachtingen in, op zijn beide oorspronkelijke bruggen hoofden rusten.” Monumentenwacht Limburg volgt het behoud en het beheer van deze ruïne zorgvuldig mee op. Concreet inspecteren de bouwkundige wachters de burcht aan de hand van industriële touwtechnieken op loszittende stenen en voegwerk en verwijderen ze nestmateriaal en eventuele begroeiing. Singelstraat, Sint-Truiden

LIMBURGSE MONUMENTEN

ALKEN

HOEVE DE OUDE VLIEG 13DE EEUW

“Toen mijn ouders de hoeve in 2005 voor het eerst zagen, werden ze meteen verliefd. Mijn vader is in 2021 gestorven en mijn moeder woont er nu nog alleen”, vertelt Jan Palmers. ‘De Oude Vlieg’ verwijst naar de landbouwactiviteiten die er nog steeds plaatsvinden, maar de inwoners van Alken kennen de hoeve eerder onder de naam Roodstaart. “Hoewel de oude elementen in ere bewaard en hersteld zijn, kregen de hoeve en het park errond een stevige opfrisbeurt. Zo hebben we er nu ook een proefwijngaard aangelegd.” Steenweg 239, Alken

‘METEEN VERLIEFD’

LIMBURGSE MONUMENTEN

REMERSDAAL

SINT-HERIBERTUSKERK 19DE EEUW

‘MET HART EN ZIEL’

In het kleine gehuchtje Remersdaal blijft de Sint-Heribertuskerk een belangrijke waarde voor de inwoners. “Het is de enige plek in Voeren waar ook Franstaligen terechtkunnen voor de mis, het doopsel, het vormsel en b egrafenissen”, vertelt Victor Taeter. “Daarom is het erg belangrijk dat de kerk goed onderhouden blijft. Ik ben al 41 jaar voorzitter van de kerkfabriek en zorg met hart en ziel voor de kerk. Voor de opvolging van het onderhoud van de kerk doe ik beroep op Monumentenwacht Limburg.” Remersdaal-dorp 1, Voeren

LIMBURGSE MONUMENTEN

BORGLOON

KASTEEL MARIAGAARDE 17DE EEUW

“Begin dit jaar kochten mijn broer en ik het prachtige Kasteel Mariagaarde”, vertelt Lennard van Vloten. Het kasteel stond de voorbije jaren leeg, maar was lange tijd een verblijfscentrum. Ideaal om te verbouwen tot een viersterrenhotel, dachten de gebroeders van Vloten. “Tegen 1 maart 2024 willen we graag 25 kamers, een heerlijke brasserie en een prachtig terras met zicht op de lelies klaar hebben. En dat alles met respect voor de originele elementen. De uitstraling van het 17de-eeuwse kasteel willen we behouden.” En de tuin? Die blijft openbaar domein. Iedereen is er welkom! Kasteelstraat 10, Borgloon

‘DE TUIN BLIJFT TOEGANKELIJK’

SUBSIDIES BEST PRACTICES

SUBSIDIES KUNST ROND KERK BERINGEN

De imposante mijnkathedraal van Beringen, ontworpen door Henri Lacoste, is een stille getuige van het mijnverleden in Beringen. De spectaculaire lichtinstallatie ‘Cloisterama’ moet ervoor zorgen dat de Sint-Theodardussite letterlijk en figuurlijk weer meer in de kijker komt te staan.

Kerken moeten steeds vaker op zoek naar een her- of neven bestemming. Dat is ook het geval voor de Sint-Theodardussite. Hoewel er nog steeds missen in het Nederlands, Italiaans en Pools plaatsvinden, wordt de kerk enkel op vraag toeristisch opengesteld. “Daar komt binnenkort verandering in”, zegt Dirk Bouve, erfgoedcoördinator

van de stad Beringen. “De site rond de mijnkathedraal, die dit jaar 80 kaarsjes uitblaast, wordt voor een breed publiek toegankelijk gemaakt. De eerste stap? Een spectaculaire lichtinstallatie in het atrium, net voor de kerk. Het idee van een kunstwerk kwam er na de oproep van Vlaanderen voor ‘Kunst in opdracht in de publieke ruimte’. De bal ging snel aan het rollen. Na een p articipatietraject met i nwoners en kerkgangers en onder leiding van een curator hebben we kunstenaar David Batchelor uit Londen gecontacteerd. Hij ontwierp een spectaculaire lichtinstallatie die zinspeelt op de prachtige glasramen in de kerk zelf.” Met dit opvallend kunstwerk hoopt Beringen de kerk uit zijn isolatie te halen. “Wie langs de drukke Koolmijnlaan passeert, zal ongetwijfeld geïntrigeerd raken door de lichtkleuren en eens dichterbij komen kijken.”

IN CIJFERS De stad Beringen kreeg voor het project ‘Kunstproject Mijnkathedraal in Beringen’ een provinciale projectsubsidie van 25 000 euro. SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro. DEADLINE Een aanvraag dien je in voor 1 april 2024 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod WAAR NAARTOE? Koolmijnlaan 303 in Beringen

Op 18 november werd het lichtkunstwerk feestelijk ingehuldigd.

SUBSIDIES BEST PRACTICES

IN CIJFERS De kerkfabriek ontving een provinciale subsidie van 5 989,50 euro voor de restauratie van de Sint-Willibrorduskapel, niet-beschermd klein historisch erfgoed. INVESTERINGSSUBSIDIE KLEIN HISTORISCH ERFGOED Bezit of beheer je nietbeschermd klein historisch erfgoed? Dan kan je een subsidie aanvragen voor het onderhoud en de instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, met een maximum van 12 000 euro. DEADLINE Een aanvraag Klein Historisch Erfgoed kan je het hele jaar door indienen door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod WAAR NAARTOE? Pastorijstraat in Meldert (Lummen)

RESTAURATIE SINTWILLIBRORDUSKAPEL MELDERT (LUMMEN)

Sinds de zomermaanden ruikt de Sint-Willibrorduskapel in Meldert naar nieuwe verf én houtlak. De kapel kreeg een stevige opknapbeurt. “Sint-Willibrordus is de patroonheilige van Meldert, deelgemeente van Lummen. Rond de jaren 800 kwam Willibrord naar onze regio om de bevolking te bekeren. Hij kreeg daarvoor de locatie van de huidige Sint-Willibrorduskapel

De Sint-Willibrorduskapel kreeg een stevige opknapbeurt.

ter beschikking”, vertelt Karel Paemen, penningmeester van de kerkfabriek. “Vroeger vond er op 7 november, feestdag van Sint-Willibrordus, altijd een mis plaats in de kapel. En voor de jaarlijkse processie werd er een zandtapijt aangebracht. Dat is helaas verleden tijd. De kapel in zijn huidige vorm dateert van de 18de eeuw en was dringend aan onderhoudswerken toe. Na een rapport van Monumentenwacht Limburg heeft de kerkfabriek ook een subsidieaanvraag bij de provincie ingediend.” Meldert is erg tevreden met de restauratie, bevestigt Karel Paemen. “Ik woon vlakbij de kapel en vind het erg belangrijk dat het gebouw er weer goed uitziet. De grootste verbetering? Het altaar, want dat bevond zich in erg slechte staat. Maar ook de binnen- en buiten schilderwerken maken een groot verschil! We hebben bovendien plexiglas geïnstalleerd, zodat voorbijgangers geen afval of andere zaken in de kapel kunnen achterlaten en het stof buiten blijft.”

SUBSIDIES BEST PRACTICES

VIRGA JESSEFEESTEN IN DE KIJKER HASSELT

De spraakmakende Virga Jessefeesten, met als hoogtepunt de ommegang van het Mariabeeld, vinden één keer om de zeven jaar plaats. In augustus 2024 gaat deze traditie voor de 47ste keer door. Het Virga Jessecomité doet er alles aan om het belang van de feesten en van het religieus erfgoed dat die eeuwenoude traditie met zich meebrengt, in de kijker te zetten. “Via de feesten willen wij vooral tonen op welke manier erfgoed verschillende generaties kan verbinden”, vertelt Luc Smeets, voorzitter van het Comité van de Zevenjaarlijkse Virga Jessefeesten. “Dat doen we door het immateriële aan het materiële te koppelen. In de eerste plaats willen we het verhaal van Virga Jesse bekender maken en tonen hoe de Virga Jessebasiliek, de Kathedraal, de Abdij van Herkenrode en de Minderbroederskerk door de geschiedenis heen met elkaar

De Virga Jessefeesten vinden één keer om de zeven jaar plaats.

verbonden zijn. Via een wandel gids, een historic wall, lessen in het zesde leerjaar en eerste middelbaar én een d igitaal escapespel hopen we zowel jonge Hasselaren als toeristen te bereiken.” Tijdens de Virga Jessefeesten staan de bijna 300 Hasseltse kapellen eveneens in de schijnwerpers. En ook daarop wil het comité inzetten: “Via een kapellenwerkgroep willen we niet alleen de verhalen ontsluiten, maar ook kijken hoe we de kapellen in stand kunnen houden.”

IN CIJFERS Het Comité van de Zevenjaarlijkse Virga Jessefeesten kreeg voor het project ‘2plus2: Van Basiliek en Kathedraal naar Herkenrode en Minderbroeders’ een provinciale projectsubsidie van 14 520 euro en voor het project ‘Luik erfgoed - kapellen in Hasselt’ een provinciale projectsubsidie van 8 490 euro. SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro. DEADLINE Een aanvraag dien je in voor 1 april 2024 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod WAAR NAARTOE? Virga Jessebasiliek, Kapelstraat in Hasselt

SUBSIDIES BEST PRACTICES

IN CIJFERS Het MolenNetwerk KempenBroek kreeg voor de campagne ‘Vrijwilligers Laten de Molens Leven’ een provinciale project subsidie van 17 253,50 euro. SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro. DEADLINE Een aanvraag dien je in voor 1 april 2024 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod WAAR NAARTOE? Ontdek de vele molens in het GrensPark Kempen~Broek in de ErfgoedApp.

MOLENS ZOEKEN VRIJWILLIGERS KEMPEN~BROEK

Windenergie, lokaal lekkers, ambachtelijke producten: een molen is, nog altijd, het kloppend hart van een gemeenschap. Helaas zijn er steeds minder molenaars en molengidsen. “In Kempen~Broek, het grensoverschrijdende traditionele landschap in Noordoost-Limburg, zijn er nog een dertigtal molens actief, maar de huidige vrijwilligers zijn bijna allemaal zeventig jaar of ouder. Dat wil zeggen dat die binnen enkele jaren ermee zullen stoppen”, vertelt Vincent van den Berg, voorzitter van het MolenNetwerk KempenBroek. “Zonder die vrijwilligers zullen de molens stilvallen en uiteindelijk in verval geraken.” Daarom zet het MolenNetwerk KempenBroek een campagne op

Molenvrijwilligers in de Klaaskensmolen in Neeroeteren.

poten om nieuwe vrijwilligers aan te trekken om dit bijzondere erfgoed in stand te houden. Het doelpubliek? Enerzijds mikken ze op mensen tussen 40 en 60 jaar die meteen aan de slag kunnen. Anderzijds ook op jongeren. “Als we nu al bij hen een zaadje planten, zullen zij, in de verre toekomst nog eens aan de molens denken als ze een hobby zoeken.” In de campagne ‘Vrijwilligers Laten Molens Leven’ vertellen de vrijwilligers zelf over hun passie. Sprekende foto’s en filmpjes met boeiende getuigenissen zullen verspreid worden in de lokale media, op sociale media, via de ErfgoedApp en op de website van MolenNetwerk KempenBroek.

SUBSIDIES BEST PRACTICES

DAKRESTAURATIE DRIE KAPELLEN HAMONT-ACHEL

De Wereldoorlog I-Kapel van de Hees, de Kapel van de Achterhoek en de Kapel van de Mulk kregen dit voorjaar een splinternieuw dak. “Het asbestprobleem bij drie kapellen in Hamont is opgelost, dankzij de subsidie van de provincie. Zelf hadden we dit niet kunnen financieren. Zowel bij de Wereldoorlog I-Kapel van de Hees, de Kapel van de Achterhoek en de Kapel van de Mulk zijn de asbestleien vervangen door pannen. De daken blinken weer”, zegt Luk Van de Sijpe, secretaris van de kerkfabriek. “En gelukkig maar, want de kapellen vormen een belangrijk onderdeel van onze samenleving. De kapel van de Hees is bijvoorbeeld opgericht in 1914, net voordat de oorlog

losbarstte. Moeders en vrouwen kwamen hier regelmatig bidden voor de frontsoldaten. En ook vandaag floreren de kapellen nog altijd. Mensen hebben nood aan het kleinschalige en individuele dat een kapel hen biedt. Tijdens de examenperiodes zie je hier bijvoorbeeld heel veel kaarsjes branden.”

IN CIJFERS De kerkfabriek ontving een provinciale subsidie van in totaal 29 553,84 euro voor drie subsidieaanvragen voor de restauratie van de drie kapellen in Hamont, niet-beschermd klein historisch erfgoed. INVESTERINGSSUBSIDIE KLEIN HISTORISCH ERFGOED Bezit of beheer je nietbeschermd klein historisch erfgoed? Dan kan je een subsidie aanvragen voor het onderhoud en de instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, met een maximum van 12 000 euro. DEADLINE Een aanvraag Klein Historisch Erfgoed kan je het hele jaar door indienen door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

Het dak van de Kapel van de Hees blinkt weer.

WAAR NAARTOE? Kapel van de Achterhoek: Windmolenstraat, Kapel van de Hees: Hees, Kapel van de Mulk: Toomstraat, in Hamont 39

SUBSIDIES BEST PRACTICES

IN CIJFERS De stad Borgloon kreeg voor het project ‘Erfgoeddepot in de Sint-Alfonskerk Bommershoven’ een provinciale projectsubsidie van 24 300 euro. SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro.

KERK WORDT E RFGOEDDEPOT BORGLOON

De Sint-Alfonskerk van Bommershoven was op zoek naar een nieuwe bestemming én de stad Borgloon zocht een permanent erfgoeddepot op eigen grondgebied. Twee vliegen in één klap. “Door zijn rijke archeologische geschiedenis heeft Borgloon al heel wat archeologische vondsten verzameld. Die werden tot voor kort op tijdelijke locaties of buiten het grondgebied van Borgloon bewaard. Bovendien

DEADLINE Een aanvraag dien je in voor 1 april 2024 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod WAAR NAARTOE? Alfonsstraat in Borgloon

De Sint-Alfonskerk herbergt het nieuwe erfgoeddepot.

zocht de stad ook een plek om de collecties van andere kerken die een herbestemming ondergingen, onder te brengen”, vertelt Jan Carmans, patrimoniumverantwoordelijke van de stad Borgloon. “Uit een onderzoek van PARCUM bleek dat de Sint-Alfonskerk de perfecte plek was voor een erfgoeddepot en zo geschiedde.” De kerk zal niet alleen belangrijke erfgoedcollecties bewaren, maar is zelf ook een erfgoedparel. Daarom zal de huidige inrichting van de kerk zoveel mogelijk bewaard worden en zal het beschermde Clerinx-orgel ook nog regelmatig gebruikt worden. Jan: “Momenteel zijn we volop bezig met de veiligheidswerken, om de kerk klaar te maken voor de verhuizing van de collecties. Vermoedelijk zal de transformatie in het voorjaar van 2024 volledig afgerond zijn. Het depot zal op aanvraag t oegankelijk zijn voor onderzoekers en op specifieke dagen voor het brede publiek.”

SUBSIDIES BEST PRACTICES

OPWAARDERING HERDENKINGSMONUMENT LUMMEN

Het herdenkingsmonument met vergulde helm op het gemeenteplein in Lummen blinkt weer als nieuw. Na een grondige reinigingsbeurt is het in ere hersteld. “Het herdenkingsmonument, dat ter nagedachtenis van beide wereldoorlogen werd opgericht, speelt nog altijd een belangrijke rol in Lummen. Op 7 mei, tijdens de jaarlijkse herdenking van de Slag om Lummen (10 – 12 mei 1940), werden er toespraken gehouden en bloemen neergelegd. En dit jaar was het extra bijzonder. Het gerestaureerde monument werd onder een satijnen doek verstopt en feestelijk ingehuldigd”, vertelt Yentl Biesmans, deskundige vrije tijd bij de gemeente Lummen. En die restauratie was nodig. “De helm blonk helemaal niet meer en ook de letters waren moeilijk leesbaar. Het

onument is grondig gereinigd, m de bronzen helm en de letters werden verguld en de stenen zijn helemaal hersteld. Het blinkt weer!”, gaat Yentl enthousiast verder. “We hebben er bovendien ook een infozuil met informatie bijgeplaatst. Dat doen we bij elk opgewaardeerd erfgoed monument. Op het infobord staat ook een QR-code die naar de website met de uitgebreide uitleg van het monument doorverwijst."

IN CIJFERS De gemeente Lummen ontving een provinciale subsidie van 4 992,48 euro voor de opwaardering van het herdenkingsmonument met vergulde helm, niet-beschermd klein historisch erfgoed. INVESTERINGSSUBSIDIE KLEIN HISTORISCH ERFGOED Bezit of beheer je nietbeschermd klein historisch erfgoed? Dan kan je een subsidie aanvragen voor het onderhoud en de instandhouding van waardevol, niet-beschermd klein historisch erfgoed. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, met een maximum van 12 000 euro. DEADLINE Een aanvraag Klein Historisch Erfgoed kan je het hele jaar door indienen door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod

De helm van het herdenkingsmoment blinkt weer als nieuw.

WAAR NAARTOE? Gemeenteplein in Lummen

SUBSIDIES BEST PRACTICES

IN CIJFERS Hogeschool PXL kreeg voor het project ‘Opstart Postgraduaat Groen Erfgoed’ een provinciale projectsubsidie van 21 803,23 euro. SUBSIDIE PROJECTEN ONROEREND ERFGOED Heb jij een project rond onroerend erfgoed in Limburg? Dan kan je een project- of investeringssubsidie aanvragen bij de provincie. Je kan tot 60 procent van de kosten terugkrijgen, tot 25 000 euro. DEADLINE Een aanvraag dien je in voor 1 oktober 2023 door het formulier op de website in te vullen. Meer info op www.pcce.be/ erfgoedaanbod WAAR NAARTOE? Elfde-Liniestraat 24 in Hasselt

NIEUWE OPLEIDING OVER GROEN ERFGOED HASSELT

Hogeschool PXL organiseert voor de eerste keer een post graduaat Groen Erfgoed. Dankzij de provinciale subsidie kon de school experten aantrekken, lesmateriaal ontwikkelen, excursies uitwerken en deze gloednieuwe richting extra in de kijker zetten. “Ik geef al jaren les aan studenten groenmanagement. Tijdens stages bij regionale landschappen of lokale besturen bleek dat ze vaak te weinig kennis hebben over groen erfgoed. Maar opvallender: ook bij professionals ontbreekt die bagage dikwijls. Daarom hebben we het postgraduaat Groen Erfgoed ontwikkeld”, vertelt Kathleen De Clercq, lector en initiatiefneemster. De opleiding is dus niet alleen bedoeld voor afgestudeerde studenten groenmanagement, maar ook voor professionals die al even in het werkveld staan.

Rick De Leeuw zette zijn schouders onder de promocampagne van de nieuwe opleiding.

“De subsidies van de provincie hebben we vooral gebruikt om de richting te promoten. Zo hebben we een promofilmpje met Rick De Leeuw opgenomen en ook reclame op LinkedIn gemaakt. De provincie kwam ook tussen bij de kostprijs van de inschrijvingen en gaf ons de g arantie dat we de opleiding mochten starten, ook als er slechts 10 studenten ingeschreven waren.” Die laatste garantie bleek echter niet nodig. “19 enthousiaste cursisten schreven zich in en ondertussen zijn we al volop bezig met de lessen. We maken ook tijd voor excursies, zoals de Kasteeltuin Hex of Alden Biesen. Ook het internationale luik vinden we daarbij belangrijk. Zo kwam Yannick Boulet, die een paar jaar in het Britse Great Dixter House gewoond en gewerkt heeft, onlangs een gastles geven. Great Dixter is een belangrijk historisch landgoed met tuinen, beide ontworpen door de bekende architect Edwin Lutyens.”

Gallo-Romeins Museum

TIPS VOOR TRIPS

DE OUDHEID IN KLEUR

TIPS VOOR TRIPS

Wist je dat de witmarmeren beelden uit de tijd van de oude Grieken en Romeinen eigenlijk niet wit, maar kleurrijk beschilderd waren? In de kindvriendelijke expo ‘De oudheid in kleur’ wil het Gallo-Romeins Museum dat stereotiepe idee uit de wereld helpen. De hoogwaardige reconstructies die overigens al in topmusea over de hele wereld te zien waren, kan je nu dus ook in Tongeren gaan bewonderen, nog tot 2 juni 2024. Gallo-Romeins Museum Kielenstraat 15, Tongeren 8 euro (1 euro tot 18 jaar) www.galloromeinsmuseum.be

Donderslag

WANDELEN IN DONDERSLAG

Op zoek naar wandelinspiratie? Een prachtige, 8 km lange erfgoedwandeling brengt je naar het verborgen verleden van Donderslag. De route die je via de ErfgoedApp kan downloaden, brengt je naar de allermooiste plekjes: je wandelt van de bossen naar de heide, passeert langs de vennen én de begroeide landduinen en ontdekt het verleden van dit prachtige gebied, waarbij je anders nauwelijks stilstaat. Zet die wandelschoenen maar al klaar! Donderslag Donderslagweg z/n, Oudsbergen Gratis www.visitlimburg.be Zoekterm: donderslag

HEERSERS EN HEILIGEN

Straffe verhalen, pittoreske kapelletjes en een unieke sfeer. Fietsliefhebbers kunnen in Alden Biesen hun passie voor fietsen combineren met weetjes over religieus erfgoed. De Stichting Open Kerken ontwikkelde drie fietsroutes die in het teken staan van het religieus erfgoed van deze machtige landcommanderij van de Duitse Orde. In totaal openen 28 kerken en erfgoedgebouwen in Limburg hun deuren. Slecht weer of geen zin in een sportieve uitdaging? Een autoroute combineert de belangrijkste plekken uit de drie fietsroutes. Dienst Toerisme Kasteelstraat 6, Bilzen 2 euro (brochure) www.openkerken.be > kerkenroutes

TIPS VOOR TRIPS

Knappe Koppen

KNAPPE KOPPEN

Het Emile Van Dorenmuseum pakt nog tot 4 februari 2024 uit met een nieuwe tentoonstelling. Deze keer staat niet het Kempense landschap centraal, maar wel de artiesten die er het beste van zichzelf gaven én de mensen die in dit inspirerende landschap woonden. In ‘Knappe Koppen’ spelen de herders, de mijnwerkers, de flanerende toeristen en de artiesten zelf de hoofdrol op de vele schilderijen, tekeningen en foto’s. Met werk van onder andere Jan Habex, Herman Richir en Emile Van Doren. Emile Van Dorenmuseum Henri Decleenestraat 21, Genk Gratis www.emilevandorenmuseum.be

Lommelse Sahara

KONING LEEUW

In het prachtige decor van de Sahara en Blekerheide in Lommel ontdek je het verhaal van Koning Leeuw. Hij woont er in een mooi kasteel, maar ook draken, rovers en slechte tovenaars zwerven rond in het domein. Wanneer draak Ivor erin slaagt om de schat van Koning Leeuw te stelen, is hij de wanhoop nabij. Help jij Koning Leeuw om zijn schat terug te vinden? Volg dan de buggyproof kleuterwandeling van 3,5 km. Echte durvers k unnen zich aan de avonturentocht van 7,8 km wagen. Lommelse Sahara Lossingsweg z/n, Lommel Gratis www.visitlimburg.be Zoekterm: koning leeuw

ALLEDAAGSE MENSEN

TOURNÉE CITÉ

Alledaagse Mensen Valkenburg aan de Geul (NL) Gratis www.visitzuidlimburg.nl Zoekterm: alledaagse mensen

Tournée Cité C-mine 10, Genk Gratis www.visitlimburg.be Zoekterm: tournée cité

Het is even schrikken als je tijdens een onbezonnen stadswandeling plots levensgrote betonnen sculpturen ziet staan. Van ver denk je dat het echte mensen zijn, maar eigenlijk gaat het om een artistieke enscenering van het alledaagse leven. Ze verbeelden ontroerende momenten die je in het dagelijks leven vaak over het hoofd ziet. Alltagmenschen, een artistiek concept uit Duitsland, komt van 2 maart tot 2 juni 2024 naar Valkenburg aan de Geul.

Ontdek al wandelend de tuinwijk, oftewel de cité, van Winterslag. Tijdens een 4,5 km lange wandeling kom je langs de belangrijkste gebouwen en mooiste pleintjes in de omgeving van het oude mijnterrein. Vergeet niet om de ErfgoedApp te downloaden, want dan krijg je onderweg zeker de belangrijkste info mee over de geschiedenis van Genk en haar mijnen. Passeer je een nieuw infopunt? Dan geeft je smartphone automatisch een melding.

Het Kunstuur in Hasselt

DRIE WANDELROUTES

DE ACHELSE KLUIS

Ontdek al wandelend de ogenschijnlijk rustige omgeving van Houthalen-Helchteren. De drie wandelroutes van ‘Het verhaal van Meulenberg, Houthalen-dorp en Sonnis’ loodsen je naar de mooiste plekjes van de streek. Je ontdekt er het unieke verleden aan de hand van straffe verhalen, exclusieve beelden én g rappige weetjes. De wandelingen variëren van 5 tot 8,5 km. Wie de drie wandelroutes samen koopt, krijgt er bovendien zes bijzondere postkaarten bij cadeau, verpakt in een exclusief doosje.

Sinds juni is het p oortgebouw van De Achelse Kluis omgebouwd tot een nieuw toeristisch onthaal- en bezoekerscentrum. De site draagt niet alleen een bijzonder stukje gastronomisch erfgoed met zich mee, het is ook de ideale uitvalsbasis om het grensoverschrijdende natuurgebied De Groote Heide te ontdekken. En na het wandelen in de prachtige natuur kan je er uiteraard nog steeds terecht voor een heerlijke biertje.

Dienst Toerisme Pastorijstraat 30, Houthalen-Helchteren 6 euro (of 2,5 euro per kaart) www.visitlimburg.be Zoekterm: houthalen

De Achelse Kluis De Kluis 1, Hamont-Achel Gratis www.degrooteheide.eu/nl

TIPS VOOR TRIPS

VAN BOVENAF

Eindelijk is het zover! Voor de eerste keer in zijn bestaan is de toren van de Basiliek in Tongeren open voor het grote publiek. Na een beklimming van maar liefst 300 trappen, kom je terecht op het uitkijkplatform. De inspanning loont zeker de moeite: je krijgt een prachtig 360° panorama over het Haspengouws landschap. En ook de weg ernaar toe is allesbehalve saai: je beleeft er de geschiedenis van de toren en zijn beiaard. Teseum Museumkwartier 2, Tongeren 5 euro https://teseum.be/basiliektoren-geopend/

De Achelse Kluis

HET KUNSTUUR IN HASSELT

De gebroeders Joost en Hans Bourlon pakken voor de tweede keer in Hasselt uit met een originele tentoonstelling. ‘Het Kunstuur’ brengt topwerken van Belgische kunstenaars uit de periode 1850-1950. Een heleboel bekende Vlamingen, van Rudi Vranckx tot Saartje Vandendriessche, vertellen wat hun persoonlijke band is met een werk of kunstenaar. In exact één uur doorloop je de expo. Historisch Stadhuis Groenplein 1, Hasselt Van 12 tot 17 euro https://hetkunstuur.com/hasselt

Sint-Pieterskerk Teuven

De crash van Kolonel Knots

DE DOMMELVALLEI

Sinds deze zomer is het splinternieuwe Dommelhuis open. Het belevingscentrum leert je niet alleen alles over landbouw en natuur, maar het is ook een ideale uitvalsbasis om zowel het landelijke Peer als het prachtige Nationaal Park Bosland te ontdekken. Scholen, fi etsers, wandelaars en ook de toevallige passant zijn meer dan welkom in het Dommelhuis. Een mooie wandeling of fietstocht gemaakt? Geniet achteraf van een fris drankje of een lekker hapje in het nabijgelegen fietscafé! Dommelhuis Steenweg Wijchmaal, Peer Gratis www.peer.be/zien-en-doen

TIPS VOOR TRIPS

KOLONEL KNOTS Help! Het vliegtuig van gevechtspiloot Kolonel Knots is gecrasht op de vliegbasis van Kleine-Brogel. Soldaat Saar en haar speurhond Nytro vinden zijn rugzak tijdens hun dagelijkse patrouille. Help jij hen om de schuilplaats van Kolonel Knots te vinden? Je kan kiezen tussen een korte tocht van 2,3 km of een lange van 7,2 km. Liefhebbers van geocaching zijn in het voordeel. Je vindt maar liefst 18 schatten langs het parcours. Schutterij Oude Weyerstraat 31A, Peer Gratis www.visitlimburg.be Zoekterm: knots

SINT-PIETERSKERK TEUVEN

In de prachtige Voerstreek ligt het kleine dorpje Teuven. Een ideale uitvalsbasis om al wandelend of al fietsend het omliggende landschap te ontdekken. Maar wie graag wat geschiedenis opsnuift, is er ook aan het juiste adres. In dat geval moet je zeker een bezoekje brengen aan de twee kastelen of aan de opvallende Sint-Pieterskerk. Hoog boven de rest van het dorp zie je het neogotisch gebouw al van ver blinken. Sint-Pieterskerk Teuven-Dorp 42, Voeren 2 euro (enkel op afspraak) www.visitlimburg.be Zoekterm: Sint-Pieterskerk Teuven

FELIX ART & ECO MUSEUM

In Drogenbos ligt midden in een oase van 5 ha groen een heus pareltje verstopt: het FeliX Art & Eco museum. Zoals de naam al verklapt, focust het museum zowel op historische en hedendaagse avant-garde kunst als op het ecologische aspect. Het museum ligt namelijk in het prachtige, groene domein dat ooit van Felix De Boeck was, één van de Belgische pioniers in abstracte kunst. Het museum kreeg dit jaar een eervolle vermelding op het EMYA 2023 (European Museum of the Year Awards). Zeker een bezoekje waard dus! FeliXart Museum Kuikenstraat 6, Drogenbos 10 euro https://felixart.org/over-felixart/

Heb jij LEF?

Vraag een gratis abonnement aan via pcce@limburg.be Het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed en Monumentenwacht Limburg zijn elke dag in de weer om het Limburgs onroerend erfgoed beter te ontsluiten en bekend te maken. Het magazine 'LEF - Durven met Limburgs Erfgoed' houdt je op de hoogte van de activiteiten van de afdeling Erfgoed en zit boordevol nuttige informatie en tips. Je gegevens zullen enkel gebruikt worden voor de verzending van dit magazine. Je kunt ze steeds laten aanpassen of schrappen.

LEF

Volg onze facebookpagina! Erfgoed Limburg @PROVINCIAALCENTRUMCULTUREELERFGOED

Wil je het hele jaar op de hoogte blijven van de activiteiten en projecten van de Afdeling Erfgoed van de provincie Limburg? Ruim 12 000 volgers gingen je al voor!

jaarLEF Feest! LEF bestaat vijf jaar. In maar liefst 10 edities van ‘LEF - Durven met Limburgs Erfgoed’ werd je op de hoogte gebracht van de activiteiten van de Afdeling Erfgoed. Het PCCE en Monumentenwacht Limburg gaven je een heleboel leuke tips & trips om te ontdekken en te bezoeken. Op naar de volgende vijf jaar!?