2023 Jaarverslag Leader Haspengouw

JAARVERSLAG 2023

Interlokale Vereniging

Plaatselijke Groep Haspengouw

De Buurtbus - Stad Halen

Voorwoord

In 2023 bereikte het plattelandsprogramma LEADER binnen de Provincie Limburg een belangrijk keerpunt. De voorgaande programmaperiode is stilaan aan het uitdoven waarbij de laatste projecten hun acties in de praktijk aan het uitwerken zijn. Ondertussen werd er dit jaar hard gewerkt aan de uitwerking van vier nieuwe Lokale Ontwikkelingsstrategieën voor de nieuwe programmaperiode 2023-2027. In samenwerking met plattelandsactoren werden de behoeften en noden van de regio gebundeld in deze Lokale Ontwikkelingsstrategieën en werden rond drie thema’s; ‘Lokale landbouwproductie en -afzet, valorisatie van biomassaresten’, ‘Leefbare en levendige dorpen’ en ‘Biodiversiteit en landschapskwaliteit’ doelstellingen geformuleerd. In 2024 zullen de eerste projecten binnen dit nieuwe programma het levenslicht zien en werken we binnen de Provincie Limburg verder aan een gebiedsgericht en geïntegreerd plattelandsbeleid, dit samen met een verscheidenheid aan plattelandsactoren. Hierin nemen we zowel de verschillende lokale besturen, kleinschalige vzw’s, als de grotere kennis en praktijkcentra van Limburg mee. LEADER is meer dan ooit een verhaal voor iedereen.

Het creëren van een hefboomfunctie en het stimuleren van innovatie zal in deze nieuwe periode nog meer aan belang winnen. Het platteland met zijn verwevenheid van functies staat meer dan ooit onder druk. We denken hierbij aan het evenwicht tussen landbouw en natuur, demografische evoluties, de vraag naar open ruimte, centralisatie van lokale voorzieningen in (klein)stedelijke gebieden. LEADER streeft ernaar om antwoorden te bieden op deze vraagstukken door middel van vernieuwende concepten die worden getest en vervolgens geïmplementeerd in de samenleving. Een steen verleggen in de rivier, hopelijk met mooie gevolgen van dien.

De voorbije jaren werd dit al op diverse vlakken gerealiseerd. Het gebruik van boomschors om de koolstof in de bodem te verbeteren, de bodem- en waterkwaliteit verbeteren door bewuster om te gaan met gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen, en het creëren van laagdrempelige ontmoetingsplekken in het dorp, zijn hier sprekende voorbeelden van binnen de regio Haspengouw. Ik wil hiervoor de verschillende projectpromotoren bedanken die de voorbije jaren deze projecten hebben mogelijk gemaakt. Daarnaast is het ook het uitgelezen moment om de leden van de Plaatselijke Groep Haspengouw te bedanken voor hun engagement. De voorbije jaren werden er tal van projectaanvragen doorgelezen en beoordeeld met 39 Haspengouwse LEADER projecten als gevolg. (kijk zeker op pagina 8 waar je deze projecten meer in detail kan terugvinden). Aan iedereen die heeft meegewerkt aan LEADER Haspengouw de voorbije jaren, bedankt.

Inge Moors

voorzitter Plaatselijke Groep Haspengouw gedeputeerde van Landbouw en Platteland

© Luc Daelemans

Inhoud

© Robin Reynders

Haspengouw

Projectoproepen

De Plaatselijke Groep (PG) Haspengouw heeft in 2023 geen projectoproep gelanceerd of verwerkt. Dit geldt zowel voor het budget van LEADER PDPO III 2014-2020 als voor het budget van de overgangsmaatregel 2021-2022.

Uitgevoerde controles

De Plaatselijke Groep Haspengouw organiseert haar controles op de betoelaagde projecten op diverse manieren. De Plaatselijke Groep heeft hiertoe verschillende instrumenten beschikbaar, zoals administratieve controle, projectvisitatie, terreincontrole en/of een promotorendag.

Administratieve controle

De administratieve controle houdt een controle in van de door de projectpromotor over te maken boekhoudkundige bescheiden en betalingsbewijzen. Deze administratieve controle wordt per project volledig uitgevoerd door de LEADER-coördinator van de Plaatselijke Groep. De controle heeft een dubbel doel. Enerzijds het verifiëren van de intrinsieke waarde van de documenten (datum, leverancier, bestemmeling, prijs, BTW), anderzijds het controleren of de facturen en betalingsbewijzen betrekking hebben op het project waarvoor steun was aangevraagd. Elke uitgave die niet in verband staat tot het project wordt verworpen. Onvolledige documenten of documenten waarover onduidelijkheid bestaat kunnen slechts worden aanvaard nadat zij door bijkomende inlichtingen worden gerechtvaardigd. Ook eventuele opgelegde bijkomende voorwaarden en/of aanbevelingen maken het voorwerp uit van de administratieve controle.

Voor elke project kunnen er twee keer per jaar kosten worden gedeclareerd. De deadlines van deze declaratieperiodes zijn 15 februari en 15 juli.

2 Afgelopen projecten

HAS17/04 Bewuster omgaan met bemesting en gewasbeschermingsmiddelen

Projectpromotor: Proefcentrum Fruitteelt vzw

Projectkost: 104 170,04 euro

Cofinanciering: 67 710,53 euro

Startdatum: 2018-01-01

Einddatum: 2020-06-30

Dit project beoogde het bewuster omgaan met enerzijds meststoffen en anderzijds gewasbeschermingsmiddelen binnen de land- en tuinbouwsector. In Haspengouw worden nog steeds hoge concentraties gewasbeschermingsmiddelen teruggevonden op bepaalde meetplaatsen in Zuid-Limburg. Specifieke sensibilisering voor de verbetering van de grondwaterkwaliteit is niet zo eenvoudig, doordat grondwater een vertragingseffect heeft waardoor de effectiviteit van de genomen maatregelen pas een aantal jaren later zichtbaar zullen zijn. Sensibilisering op diverse manieren blijft hierdoor nodig.

Dit project bestond uit drie onderdelen:

1. Landbouwers zijn nog vaak te weinig op de hoogte van de exacte samenstelling van hun bemesting. In het kader van een SALK-project werd voor de fruittelers de EVA-app ontwikkeld waarin de telers op perceels- en bedrijfsniveau nauwkeurig kunnen opvolgen hoeveel eenheden van welk element ze hebben toegediend tijdens hun bemesting. Op basis van een opleiding en opvolging van het gebruik van de app werd tijdens de projectperiode bij pilootbedrijven, verspreid over elke gemeente van het LEADER-gebied, de landbouwer aangeleerd om met deze app te werken. De bevindingen van deze pilootbedrijven werden als voorbeeld gesteld om andere landbouwers te overtuigen en sensibiliseren om deze tool te gebruiken.

2. Puntvervuiling is de grootste bron van vervuiling met gewasbeschermingsmiddelen in oppervlaktewater. Binnen het project wou het Proefcentrum fruitteelt, samen met PIBO-campus, CVBB en Phytofar, op basis van de fyteauscan met de landbouwers aan de slag gaan. De fyteauscan zoekt op basis van een vragenlijst die de landbouwers dienden in te vullen naar de zwakke punten van het landbouwbedrijf op het vlak van milieu-impact. De landbouwers werden binnen het project door de promotor hierin begeleid.

3. In dit project werd een biologische zuiveringsinstallatie geïmplementeerd op een praktijkveld in Alken. De expertise en know-how werd via sensibilisatie tijdens de projectperiode breed verspreid in de vakpers en tijdens demodagen.

De opgebouwde kennis en projectresultaten werden via 63 sensibilisatie- en/of communicatieacties tijdens de projectperiode, en ook nadien, verder verspreid binnen het netwerk van de (co)promotoren. Hierdoor is de kans het grootst dat een reële gedragsverandering bij de landbouwer tot stand komt.

HAS18/04 Levenslang wonen in Zuid-Limburgse dorpen: delen van innovatieve woonpraktijken

Projectpromotor: UHasselt

Projectkost: 132 974,45 euro

Cofinanciering: 86 433,39 euro

Startdatum: 2019-01-01

Einddatum: 2022-06-30

De centrale doelstelling van de UHasselt binnen dit project was om samen met bewoners, lokale organisaties en lokale overheden te leren hoe we levenslang kunnen wonen in kleine kernen. Met als eindresultaat een reeks gedocumenteerde levenslang-woonpraktijken, via interviews, stop-motion films en reflecties. De casestudies werden uitgevoerd in drie Haspengouwse dorpen; Montenaken, Binderveld en Jesseren.

De Volgende methodiek werd toegepast in de drie dorpen;

1. Terreinverkenning.

2. Idealen - hoe willen we levenslang wonen?

3. Feiten - hoe wonen we vandaag levenslang?

4. Ideeën - hoe zouden we levenslang kunnen wonen?

5. Acties - hoe kunnen we nu levenslang wonen?

6. Ontsluiting en nazorg.

Al deze resultaten uit de laatste fase en de bekomen verhalen en praktijken werden verder ontsloten via een verhalencatalogus op het web. Deze biedt inspiratie voor bewoners die op zoek zijn naar het opzetten van initiatieven in hun dorp rond intergenerationele ontmoetingsplekken, het thema dat in de drie dorpen het sterkst naar voor kwam (https://dorpsverhalenhaspengouw.be). Deze web toepassing vormt niet alleen een archief, maar verzamelt ook op een laagdrempelige en toegankelijke manier de verzamelde verhalen, informatie, praktijken en ontwikkelingen.

HAS18/06 STEMmig boeren

Projectpromotor: Plattelandsklasse vzw

Projectkost: 132 860,00 euro

Cofinanciering: 86 359,00 euro

Startdatum: 2019-01-01

Einddatum: 2021-06-30

Met het project ‘STEMmig boeren’ wou Plattelandsklasse vzw enerzijds een STEM-gericht aanbod uitwerken voor lager en secundair onderwijs binnen Haspengouw en anderzijds landbouwbedrijven ondersteunen in het ontvangen van leerlingen uit het buitengewoon basisonderwijs. Een land- of tuinbouwbedrijf is dan ook een rijke STEM-omgeving. Het bulkt er van de STEM-toepassingen: waterrecuperatie, erosie, biodiversiteit, bodem en bodemleven, hefboomsystemen, melkrobot, sorteermachines, fotosynthese, ...

Het STEM-gericht aanbod diende als antwoord op de zoektocht van leerkrachten om rond STEM op een onderzoekende manier aan de slag te gaan. Het onderwerp van het aanbod was hier niet het productieproces van voedsel, maar de context van dit productieproces om specifieke vaardigheden als probleemoplossend denken te oefenen en interesse in wetenschap en techniek aan te wakkeren. In 7 gemeenten werd dit aanbod gerealiseerd. Er werd ook telkens een bijhorende educatieve koffer per bedrijf ontwikkeld met materialen en een handleiding voor de STEM-workshops. In totaal kon het project ongeveer 3000 leerlingen. bereiken die deelnamen aan het STEM-gericht aanbod.

Via het onderdeel ‘Stemmig beleven’ wilde Plattelandsklasse vzw de landbouwer ondersteunen in het opzetten van interactieve belevingsmomenten op hun bedrijf aangepast aan de noden van specifieke doelgroepen van het buitengewoon basisonderwijs.

Voor het promoten van boerderijbezoeken op maat van specifieke doelgroepen werd een educatief filmpje ontwikkeld en dit werd verspreid via website, facebook, maar ook via gerichte mailing naar de BO-scholen. Daarnaast werden in dit projectonderdeel twee pakketten ontwikkeld; één pakket rond veehouderij en één pakket rond tuinbouw voor leerlingen van het buitengewoon onderwijs waarmee de landbouwer op zijn bedrijf aan de slag kon gaan. 104 leerlingen van het buitengewoon onderwijs kregen binnen het project de kans om een landbouwbedrijf van dichtbij te leren kennen.

HAS19/04 Educatief pakket fruitbelevingscentrum stroopfabriek

Projectpromotor: Stad Borgloon

Projectkost: 41 140,00 euro

Cofinanciering: 26 741,00 euro

Startdatum: 2020-01-01

Einddatum: 2022-06-30

Sinds april 2019 is in Borgloon het gloednieuwe fruitbelevingscentrum in de gerestaureerde stroopfabriek geopend. In het belevingscentrum kan men op een speelse wijze het verhaal van het Haspengouwse fruit en de verwerking ervan ontdekken.

Het project “Educatief pakket fruitbelevingscentrum stroopfabriek” omvatte de opmaak van een educatief lessenpakket voor het Fruitbelevingscentrum Stroopfabriek voor de 3de graad van het basisonderwijs rekening houdend met de leerdoelen die werden gesteld door de Vlaamse overheid. Uit onderzoek is gebleken dat het belangrijk is dat klasbezoeken naar belevingscentra begeleid worden door leeractiviteiten vooraf en een passende nabewerking achteraf om duurzame leerresultaten bij de leerlingen te kunnen bereiken. Op deze manier steken leerlingen er het meest van op. Het lessenpakket, bestaande uit vijf clusters, gaat in op verschillende thema’s die aansluiten met de inhoud van het Fruitbelevingscentrum. Volgende thema’s uit het Fruitbelevingscentrum komen aanbod in de verschillende lessen: bodem & klimaat, fruitbomen & onderhoud, boomgaarden, ritme van de natuur, wetenschap en onderwijs & veiling. De leraren werden in het project ondersteund via het ontwikkelde lessenpakket en de bijhorende didactische gids. De ontworpen installaties in het belevingscentrum bieden een unieke leeromgeving en vormen de aanzet om innovatieve leerinhouden voor de verschillende leerdomeinen uit te diepen rond wetenschap en techniek en rond mens en maatschappij.

Er werd gestreefd naar een maximale verspreiding naar enerzijds het doelpubliek door ontsluiting van het educatief lespakket via een web platform specifiek gericht op leerkrachten van het basisonderwijs (1038 bezoekers op het web platform d.d. 03-10-2024) en via gerichte digitale nieuwsbrieven. Anderzijds werd het educatief pakket voor een brede bekendmaking via eigen bestaande kanalen en via partners zoals Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren VZW, Plattelandsklassen VZW, Maatwerkbedrijf De Wroeter VZW, PC Fruit VZW en Veiling Bel’Orta Borgloon verder verspreid.

3 Overzicht goedgekeurde projecten

Tabel 1: Algemeen overzicht jaartranches/oproep

4 Overzicht

vergaderingen

Plaatselijke Groep Haspengouw

2023-03-09 | 2023-03-22, Schriftelijke ronde.

Agenda

Goedkeuring van het verslag van de vergadering d.d. 2022-05-13; Goedkeuring van het jaarverslag en -rekening 2022; Goedkeuring van de begroting 2023.

2023-05-03 | 2023-05-15, Schriftelijke ronde.

Agenda

Vaststelling afgevaardigden en plaatsvervangers Plaatselijke Groep Haspengouw; Goedkeuring van het verslag van de vergadering d.d. 2023-03-09; Goedkeuring van de budgetverschuiving HAS19/GG/LEA/02.

2023-09-07 | 2023-09-18, Schriftelijke ronde.

Agenda

Goedkeuring van het verslag van de vergadering d.d. 2023-07-12; Goedkeuring van de budgetverschuiving HAS22/GG/LEA/03.

5 Overzicht vergaderingen LEADER-comité Haspengouw

In 2023 hebben er geen vergaderingen van het LEADER-comité plaatsgevonden.

6 Communicatie

De website ‘platteland.limburg.be’ biedt plattelandsactoren, promotoren en PG-leden de meest recente informatie over het reguliere plattelandsbeleid van de provincie Limburg en de maatregelen Omgevingskwaliteit, Platteland Plus en LEADER. Op deze website worden ook de nodige documenten ter beschikking gesteld van de (potentiële) promotoren.

Het LEADER-secretariaat heeft in 2023, een publicatie van het jaarverslag 2022 opgemaakt. Deze publicatie is verspreid onder de PG leden, gemeentebesturen, provincieraad, leden van de TW en de projectpromotoren.

Gezien de laatste projectoproep is afgehandeld in 2022 en binnen deze programmaperiode nog enkel de lopende projecten worden begeleid, is de Lokale Ontwikkelingsstrategie van de Plaatselijke Groep Haspengouw niet meer actief gepromoot en verdeeld. Deze publicatie is wel nog beschikbaar via de website platteland.limburg.be.

Dorp aan zet - Provincie Limburg

© Robin Reynders

Een uitgave van De deputatie van de provincieraad van Limburg

Jos Lantmeeters, gouverneur-voorzitter, Inge Moors, Bert Lambrechts, Igor Philtjens, Tom Vandeput, gedeputeerden, en Wim Schoepen, provinciegriffier

Grafisch ontwerp

Informatie en Communicatie, provincie Limburg

Foto cover

Robin Reynders, Informatie en Communicatie, provincie Limburg

Verantwoordelijke uitgever

Bruno Bamps, directeur directie Ondernemen, provincie Limburg Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt D/2024/5.857/07

De boomgaard als school en atelier - NBS vzw

© RobinReynders

platteland.limburg.be

www.vlaanderen.be/pdpo

ec.europa.eu/agriculture

provincie Limburg