PARTNER 52

SADRŽAJ 4 MINISTAR PEJANOVIý-ăURIŠIý NA SASTANKU SJEVERNOATLANTSKOG SAVJETA 5 OBILJEŽEN DAN VOJSKE CRNE GORE: MALOBROJNA, ALI ZA PUNO POŠTOVANJE G.B. 7 KOMENTAR: IZBORI I NATO Ilija Despotoviþ 9 PRIMJENA NATO SISTEMA KODIFIKACIJE U CRNOJ GORI M.A. 10 AMERIÿKI DELFINI SKENIRALI NAŠE PODMORJE G.B.

Pohvala za treþi ANP N

a sastanku predstavnika Crne Gore i zemalja članica NATO, u Briselu, u formatu 28+1, predstavljen je treći Godišnji nacionalni program (ANP) u okviru MAP. Sastankom je predsjedavao pomoćnik generalnog sekretara NATO za politička pitanja i bezbjednosnu saradnju ambasador Dirk Brengelman, a Crnu Goru su predstavljali pomoćnik ministra odbrane za politiku odbrane Ivan Mašulović i v.d. generalnog direktora za NATO i politiku bezbjednosti Dubravka Lalović.

12 INTERVJU: POZITIVNA VIZIJA BUDUýNOSTI CRNE GORE G.B. 14 VOJNA TEHNIKA: BAZUKA T.Goranoviþ 16 INTERVJU: CRNA GORA DOSLJEDNO SPROVODI SPORAZUM R.P. 19 KUP ZA MIR - U DANILOVGRADU N.ă.

20 DNEVNIK ISAF: ŠESTI KONTIGENT VCG VEý NA ZADATKU 21 CRNOGORSKO-SLOVENAÿKA VJEŽBA NA MORU 22 STRIJELCI DONIJELI ZLATO IZ MAKEDONIJE N.ă.

23 VIJESTI 24 VOJNI ORKESTAR: TRUBA-KRALJICA LIMA M.Beleviþ 25 FELJTON: TUăEMILSKA BITKA I. Despotoviþ

IMPRESSUM Partner - mjeseĀnik o evroatlantskim integracijama, odbrani i Vojsci BROJ: 52 - Oktobar 2012. godine IZDAVAÿ: Ministarstvo odbrane Crne Gore ZA IZDAVAÿA: prof. dr Milica Pejanoviþ-ăurišiþ UREăIVAÿKI ODBOR: Ivan Mašuloviþ, pukovnik Zoran Lazareviþ, Ilija Despotoviþ REDAKCIJA: Irena Radoman, Gligor R. Bojiþ, major Velimir Obradoviþ TEHNIÿKI UREDNIK: Miodrag Kankaraš FOTO: Ivan Petroviþ i arhiva Ministarstva odbrane KONTAKT: PR služba MO TEL/FAX: +382 20 241 375 E-MAIL: pr@mod.gov.me WEB: www.odbrana.gov.me ADRESA: Jovana Tomaševiþa 29 ŠTAMPA: Pobjeda, Podgorica TIRAŽ: 5.000

Diskutovali su predstavnici 19 zemalja članica, koji su ponovili snažnu podršku evroatlatnskim aspiracijama Crne Gore.

Pohvalili su dokument, ocijenivši da ima jasno definisane prioritete i ciljeve koji oslikavaju našu posvećnost evroatlantskim integracijama i uvažavanje preporuka datih od strane članica.

Ukazano je da je za kratko vrijeme postignut značajan progres u sprovođenju reformi i naglašena važnost daljeg sprovođenja aktivnosti iz oblasti vladavine prava, reforme sektora odbrane i bezbjednosti, kao i intenziviranja aktivnosti na jačanju podrške javnog mnjenja. Čestitali su početak pretpristupnih pregovora sa EU koji, kao komplementaran proces, može biti od pomoći u približivanju Crne Gore NATO. Sve zemlje su iskazale spremnost da pruže neophodnu pomoć u tom procesu.

Posebno je naglašena konstruktivna uloga Crne Gore u jačanju dobrosusjedskih odnosa, njen doprinos stabilnosti regiona i proaktivno učešće u regionalnim forumima saradnje. Istakli su da napredak Crne Gore u integracionim procesima može da posluži kao primjer drugim zemljama u okruženju. Članice su istakle da visoko cijene učešće Crne Gore u ISAF misiji, čime pokazuje da je pouzdan partner NATO u jačanju bezbjednosti na globalnom nivou. U tom kontekstu posebno je ukazano na regionalni aspekt angažovanja u Avganistanu pod okriljem Američko – jadranske povelje (A5) + Slovenija.

oktobar 2012.

PARTNER

3

Tema

Pripreme za tranziciju vojne misije u Avganistanu

Ministar odbrane Pejanoviþ-Ðurišiþ na sastanku Sjevernoatlantskog savjeta M

inistar odbrane prof. dr Milica Pejanović -Đurišić 10. oktobra učestvovala je na sastanku Sjevernoatlantskog savjeta na nivou ministara odbrane zemalja –kontributora u ISAF misiji u Avganistanu.

Tema sastanka bila je usaglašavanje budućih aktivnosti u procesu tranzicije nadležnosti sa međunarodnih na avganistanske snage bezbjednosti. Sastankom je predsjedavao Generalni sekretar NATO Anders Fog Rasmusen, koji je u uvodnom izlaganju istakao posvećenost NATO uspješnom završetku ISAF misije do kraja 2014. godine. Istovremeno, iskazao je jasno opredjeljenje za nastavak angažovanja u cilju daljeg jačanja kapaciteta avganistanskih bezbjednosnih snaga.

U svom obraćanju ministar Pejanović-Đurišić izrazila je spremnost Crne Gore da nastavi svoje učešće u ISAF misiji u Avganistanu, u skladu sa svojim mogućnostima i kapacitetima. Istovremeno, ministar je dodala da Crna Gora ostaje privržena nastavku pomoći avganistanskim snagama i nakon 2014. godine.

Ministar Pejanović-Đurišić upoznala je prisutne da je Crna Gora u septembru 2012. godine uputila VI kontingent u ISAF misiju u Avganistanu, podsjećajući da pripadnici Vojske Crne Gore u misiji ISAF obavljaju štabne dužnosti u Mazar-i-Šarifu i Pol-e-Khomriju, dužnosti fizičkog obezbjeđenja baze i pružanja medicinske pomoći u Pol-e-Khomriju, kao i da vrše obuku avganistanskih vojnih policajaca u Kabulu.

Na neformalnom sastanku ministara odbrane zemalja kontributora u Regionalnoj komandi Sjever u Avganistanu, kojim je predsjedavao njemački ministar odbrane Tomas de Meizer, Crna Gora je po treći put uzela učešće. Dijelu sastanka je prisustvovao i sekretar za odbranu Sjedinjenih Američkih Država Leon Paneta, kao i komandant ISAF misije američki general Džon Alen.

Ministar odbrane Njemačke de Meizer zahvalio je svim zemljama sa trupama raspoređenim na sjeveru za izvanredan dugogodišnji doprinos stabilizaciji ove teritorije. Tokom sastanka, razmotrena je trenutna situacija u Regionalnoj komandi Sjever i razgovarano je o oblicima budućeg angažovanja u ovom regionu.

4

PARTNER

oktobar 2012.

U svom obraćanju, ministar odbrane Pejanović-Đurišić zahvalila je Njemačkoj i Mađarskoj na dosadašnjoj pomoći tokom učešća u ISAF misiji i ponovila spremnost Crne Gore da nastavi svoje učešće u Avganistanu.

Na marginama sastanaka Sjevernoatlantskog savjeta sa ISAF kontributorima i Regionalne komande Sjever, ministar Pejanović-Đurišić imala je i niz bilateralnih susreta sa ministrima odbrane Mađarske, Australije, Švedske.

U razgovoru sa mađarskim ministrom Csaba Hende, ministar Pejanović-Đurišić zahvalila je na njihovoj pomoći i istakla da Crna Gora ulaže značajne napore, da bi na sljedećem Samitu dobila poziv za članstvo.

Ministar Hende zahvalio je na dosadašnjoj saradnji i pohvalio profesionalnost crnogorskih vojnika. Izrazio je otvorenost za saradnju i u budućnosti, kao i spremnost za pružanje pomoći našoj zemlji ka punopravnom članstvu u NATO. Ministar Pejanović-Đurišić i ministar odbrane Australije Stefan Smit složili su se da udaljenost dvije zemlje ne predstavlja prepreku za unapređenje saradnje u oblasti odbrane, imajući u vidu da su izazovi globalnog karaktera, a tokom razgovora sa ministrom odbrane Švedske Karin Enstrom izražena je namjera za produbljivanjem saradnje u više oblasti koje se tiču kako odbrambenog sektora, tako i evropskih integracija.

Pored navedenih, ministar Pejanović-Đurišić imala je i niz kraćih susreta sa ministrima odbrane SAD, Italije, Hrvatske, Norveške i Njemačke.

Tema

Obilježen Dan Vojske Crne Gore

Malobrojna, ali za puno poštovanje Š

esti put nakon sticanja nezavisnosti, a u znak sjećanja na pobjedu na Tuđemilu 1042. godine, koja je dovela do priznanja nezavisnosti Duklje, Vojska Crne Gore obilježila svoj Dan, 7. oktobar. Jedinice postrojene na platou Kasarne “Milovan Šaranović” u Danilovgradu, prodefilovale su pred gostima, noseći zastavu Vojske Crne Gore i zastave jedinica.

Predsjednik Crne Gore Filip Vujanović kazao je na svečanosti da su članice Evropske unije na Samitu NATO u Čikagu iskazale poštovanje prema Vojsci Crne Gore, reformama u ekonomiji i politici, prema državi u cjelini.

Vujanović je ocijenio da su sprovedene reforme za puno uvažavanje. “Konstatovano je na Samitu da je VCG faktor stabilnosti ne samo Zapadnog Balkana nego i Jugoistočne Evrope i iskazano veliko i vrijedno poštovanje za naše učešće u mirovnim misijama, posebno ISAF misiji u Avganistanu”, istakao je Vujanović.

Predsjednik Crne Gore i predsjednik Savjeta za odbranu i bezbjednost poručio je da uspjesi, požrtvovanost i patriotizam vojnika obavezuju državu da vodi maksimal-

nu brigu o kvalitetu života u Vojsci, te da će vojnici “nastaviti da afirmišu vrijednost i ugled Crne Gore, da pokazuju iz pune snage, punog srca da pripadaju velikoj vojsci koja je kroz istoriju i sada zavrijedila puno poštovanje”.

Načelnik Generalštaba VCG viceadmiral Dragan Samardžić kazao je da Dan Vojske Crne Gore posebna prilika za podsjećanje na mnoge uspjehe, kako naših predaka, tako i na uspjehe svih onih koji neprekidno ulažu napore kako bi izgradili Vojsku i sistem odbrane Crne Gore. Posebno zato što je VCG, malobrojna u poređenju sa mnogim oružanim snagama u svijetu, uspješno realizovala zacrtane ciljeve i dostigla mnoge vrijednosti, za čije je dostizanje daleko brojnijim vojskama često trebalo duplo više vremena. “Vojnici su uvijek bili tamo gdje je bilo najteže i najpotrebnije, u požarima, poplavama i sniježnim nametima, svugdje gdje je postojala opasnost za bezbjednost građana i njihove imovine”, istakao je Samardžić.

Načelnik Generalštaba je istakao da u Ministarstvu oktobar 2012.

PARTNER

5

Tema odbrane postoji jasna vizija prioriteta i način kako da se kreira efikasan i moderan sistem odbrane, sistem koji će u potpunosti biti integrisan na nacionalnom nivou i razvijen po načelima koncepta „Smart defence“ i „Pooling and sharing“ na regionalnom i međunarodnom nivou. „Prije svega, sistem koji je priuštiv i održiv i koji će integrisan u kolektivni sistem bezbjednosti, na najbolji način garantovati trajnu slobodu, mir i bezbjednost naših građana i prosperitet Crne Gore“, poručio je Samardžić.

Na svečanosti povodom Dana Vojske, a za rezultate postignute u službi, ministar odbrane prof. dr. Milica Pejano-

VIJENAC NA TUĄEMILSKOM SPOMENIKU Naþelnik Generalštaba Vojske Crne Gore viceadmiral Dragan Samardžiü, povodom 7. oktobra - Dana Vojske Crne Gore i obilježavanja godišnjice od Tuÿemilske bitke, položio je vijenac na spomenik u Tuÿemilima. U pratnji viceadmirala Samardžiüa bili su komandant Brigade kopnene vojske potpukovnik Dragutin Dakiü, komandant Vazduhoplovstva Vojske Crne Gore pukovnik Živko Pejoviü i komandant Mornarice Vojske Crne Gore kapetan bojnog broda Darko Vukoviü.

Povodom Dana Vojske Crne Gore, u NATO štabu u Briselu organizovan je tradicionalni prijem þiji su domaüini bili ambasador Crne Gore pri NATO Vesko Garþeviü i vojni savjetnik u Misiji Crne Gore pri NATO pukovnik Vladislav Vlahoviü.

Na prijemu je bio prisutan veliki broj vojnih i politiþkih predstavnika država þlanica NATO i partnerskih zemalja, kao i predstavnika meÿunarodnog vojnog osoblja i meÿunarodnog osoblja. Meÿu zvanicama bio je i zamjenik Generalnog sekretara NATO ambasador Aleksandar Veršbou, kao i pomoünici generalnog sekretara ambasador Dirk Brengelman koji je nadležan za politiþka pitanja i bezbjednosnu politiku i ambasador Husein Dirioz odgovoran za politiku odbrane i planiranje. Prijemu je prisustvovao i ambasador Crne Gore pri EU Ivan Lekoviü. vić-Đurišić dodijelila je priznanja najboljim jedinicama i pojedincima. Unaprijeđeni su Milovan Lazarević, Igor Milačić i Dosta Bjelić, dok su za požrtvovanje u spašavanju ljudstva i imovine za vrijeme elementarnih nepogoda pohvaljeni Pješadijski bataljon na čelu sa komandantom potpukovnikom Danilom Delićem i Planinski bataljon na čelu sa komandantom potpukovnikom Milutinom Đurovićem. Takođe, pohvaljeni su komandanti četvrtog i petog kontingenta ISAF misije u Avganistanu poručnik Miloš Gačević i major Igor Knežević. Za postignute rezultate u vršenju svojih dužnosti, načelnik Generalštaba

6

PARTNER

oktobar 2012.

Vojske Crne Gore viceadmiral Dragan Samardžić nagradio je najbolje pojedince stimulativnim mjerama.

Za postignute rezultate u vršenju svojih dužnosti, viceadmiral Samardžić nagradio je najbolje pojedince stimulativnim mjerama.

Ceremoniji obilježavanja Dana Vojske su prisustvovali i predsjednik Skupštine Crne Gore Ranko Krivokapić, ministar vanjskih poslova i evropskih integracija Nebojša Kaluđerović i drugi gosti.

Gligor R. Bojić

Komentar

Izbori i NATO Č

lanstvo Crne Gore u NATO - da ili ne, bilo je jedno od konkretnijih pitanja u predizbornoj kampanji političkih stranaka i koalicija, uoči parlamentarnih izbora 14. oktobra.Većina izbornih aktera izjasnili su se u prilog ulasku Crne Gore u Alijansu. Neki su poručili - prihvatamo ulazak, malo je razloga zašto ne bismo ušli, drugi su kazali - u potpunosti podržavamo ulazak, treći - nedvosmileno smo da Crna Gora bude članica NATO. U prilog članstvu izjasnila se i jedna novostvorena politička stranka. Jedan opozicioni predizborni savez je svoj stav saopštio prilično nejasno - o tome se „jedino“ može odlučiti na referendumu. Nekoliko političkih partija su iskazale sasvim negativan stav. Jedna od njih je u svojim predizbornim spotovima uporno ponavljala - neću u NATO. A jedna koalicija bezuticajnih političkih grupacija saopštila je da ima „mnogo razloga“ za njen negativan stav. Njen predstavnik je u jednoj prilici kazao da je NATO „tuđi kišobran“, a pod njime „niko ne može ostati, a da ne pokisne“.

Simptomatično je, i za proces evroatlantskih integracija, veoma važno da političke stranke koje se zalažu protiv NATO članstva, nijesu ni ušle u crnogorski parlament. Neke od njih nijesu ostvarile ni procenat podrške birača. To bi trebalo da ih, valjda, obavezuje da preispitaju svoje ocjene i stavove. Ili, možda, njihovi birači nijesu ni slušali šta govore.

Prema političko-stranačkoj strukturi novog sastava Skupštine Crne Gore, sada je sasvim jasna više nego apsolutna podrška članstvu Crne Gore u NATO. Političke stranke i koalicije koje su se, u predizbornoj kampanji, izričito izjasnile za ulazak u Alijansu, imaju u parlamentu 52 od 81 poslanika. Njima bi trebalo, bar prema ranije iskazanim stavovima, da se pridruži još jedna politička partija koja je na izborima nastupila u okviru predizborne koalicije, a koja je, tokom kampanje, samo ponavljala poruku da o tome treba odlučiti na referendumu. oktobar 2012.

PARTNER

7

Komentar Ako bi se, dakle, o NATO članstvu odlučivalo u parlamentu, sumnje nema, odluka će biti pozitivna. Jer, prema poslaničkom sastavu parlamenta, obezbijeđena je dvotrećinska većina za tako važnu odluku. Parlamentarna „presuda“ o članstvu bi, prema tome, bila sasvim legitimna. A pogotovu što bi taj parlament još bio svjež, „nov“, u momentu kada bi na dnevni red mogla doći odluka o NATO članstvu. Da je dosadašnji parlament, recimo, o tome odlučivao, moglo bi se, na osnovu strogog kriterijuma, postaviti pitanje - da li bi takva odluka bila baš u potpunosti legitimna. Ali, kad o tome odlučuje parlament, sastavljen na osnovu nove, skorašnje, provjere političkog raspoloženja građana, birača, „naroda“, onda se njegova odluka ne bi trebalo dovoditi u pitanje. Stoga, logično je očekivati da bi odluka o NATO članstvu bila pozitivna i ako bi o tome bio održan referendum. Prvo, birači su, valjda, slušali lidere svojih političkih stranaka koji su se izjašnjavali i o članstvu u NATO. Drugo, ako referenduma bude, i kad dođe vrijeme za to, očekivati je od političkih stranaka koje su se pred oktobarske izbore izjasnile za NATO članstvo da u pretpostavljenoj referendumskoj kampanji ponove predizborne stavove. Birači bi, ako su dosljedni, da ne kažemo, iskreni, trebalo da ih poslušaju. I u tom slučaju, politička logika na to upućuje, bila bi osigurana pozitivna odluka o članstvu u Sjevernoatlantskom savezu.

Ipak, u realnosti može da bude i drugačije. Bez obzira na generalnu privrženost birača svojim partijama, moglo bi se desiti, kad se postavi sasvim konkretno pitanje, recimo-da li ste za to da Crna Gora uđe u NATO, da članstvo nekih partija otkaže podršku ulasku u Alijansu, iako sama partija zvanično to podržava. Zato neki analitičari, štaviše, predviđaju da će u opozicionom političkom kor-

8

PARTNER

oktobar 2012.

pusu doći do prekompozicije upravo na pitanju članstva u NATO - kad dođe vrijeme za takvu odluku.

Ishod parlamentarnih izbora, bilo kakav bude finiš, može se slobodno reći, potvrda je dosadašnje politike evroatlantskih integracija i podrška nastavku tog procesa. Predstavnici vodeće političke snage su, u predizbornoj kampanji, nedvosmisleno poručivali - da je vlasti potrebno novo povjerenje da bi, pored ubrzanja evropskih integracija, Crnu Goru upravo uvela u NATO. Rok još nije

poznat, a na predhodnom samitu Alijanse, u maju ove godine, Crnoj Gori je upućena jasna podrška. U posljednje vrijeme, doduše, pominje se i termin - kraj 2013. Ili početak 2014. godine.

Na dosadašnji proces pripreme države da postane članica Alijanse, NATO nema prigovora. Naprotiv - pohvale za reformske napore i rezultate u sistemu odbrane, prije svega, stižu sa raznih, relevantnih, evropskih i svjetskih adresa. Ono što NATO traži od Crne Gore - da pojača napore u prilagođavanju evropskim standardima, i standardima zajednice zemalja u Alijansi, nije prigovor, nego samo podsjećanje šta još treba učiniti, a što, objektivno, do sada i nije moglo da bude završeno u jednom zamahu.

Ilija Despotović

Povod

Primjena NATO sistema kodifikacije u Crnoj Gori

SertiÀkati za prve kodiÀkovane proizvode M

inistar odbrane prof. dr Milica Pejanović – Đurišić je 22. oktobra dodijelila sertifikate za prve kodifikovane proizvode kompanija “Plantaže“ u Podgorici i mesne industrije „Franca“ u Bijelom Polju. Praktično, to znači da će njihovi proizvodi biti uključeni u sistem snabdijevanja Vojske Crne Gore i same NATO Alijanse.

proizvoda crnogorske namjenske i civilne privrede. Znači, radi se o svim mogućim proizvodima koji mogu biti stavka snabdijevanja naše ili bilo koje druge vojske u odbrambenom sistemu NATO i drugih zemalja, koje su prihvatile taj sistem.

Uručujući pomenute kodifiakcione sertifikate, ministar Pejanović-Đurišić kazala je da to treba da bude podstrek i za ostale

Kodifikacija je omogućena nabavkom m softvera BULCOD (iz Bugarske), koji se koristiti u Crnoj Gori od decembra 2011. godine. Ranije su kodifikovani proizvodi namjenske industrijee kompanije TARA Aerospace and defence u Mojkovcu. Radi se o novim proizvodima pištolju i puški, koje kompanija planira da izvozi na svjetsko i tržište NATO zemalja.

Kodifikacioni brojevi su odmah uvršteni u katalog proizvoda i prema riječima izvršnog direktora kompanije Dejana Markovića, predstavljaju, pored sertifikata ISO 9000 obaveeznu karakteristiku koja se naglašava u ponudi.i.

Kodifikacija je jedinstven sistem identifi- Slika: Šta može biti kodifikovano? kacije, klasifikacije i označavanja materijalnih sredstava u oružanim snagama, sa ciljem da se oprema jedinstveno razvrstava i raspoznava, da se omogući kompjuterska obrada, logistička komunikacija i izmjena podataka u nacionalnom i internacionalnom okviru, čime se olakšava upravljanje lancem snabdijevanja. NATO sistem kodifikacije je nastao prvenstveno radi potreba logističara kojima je neophodan zajednički jezik u materijalnoj sferi, da bi se postigla interoperabilnost i optimizovalo upravljanje resursima.

Crna Gora je prihvatila NATO kodifikacioni sistem u skladu sa Partnerskim ciljevima, a pripadnici Ministarstva odbrane i Vojske su obučeni za njegovu primjenu. To je dokazano na mnogim savezničkim logističkim vježbama, a naši logistički oficiri u ISAF misiji ga, takođe, uspješno koriste.

Međutim, mogućnosti i potencijalni benefiti NATO kodifikacionog sistema su daleko šire i veće. On nudi nacionalnim kompanijama da se registruju, da kodifikuju svoje proizvode i da se u publikacijama NATO Komiteta za kodifikaciju AC/135 predstave na najvećem svjetskom odbrambenom tržištu. To je tržište 28 zemalja NATO i 36 zemalja van NATO, u kome su 2,4 miliona registrovanih kompanija kodifikovali 17 miliona proizvoda. Kodifikacija je ulaznica za to tržište, to je neophodan uslov kvalifikacije bez čega se ponuđači ne uzimaju u obzir, bez obzira na to kakav proizvod imali. Zbog toga je Komitet AC/135 akreditovao Odsjek za standardizaciju i kodifikaciju, Sektora za materijalne resurse kao Nacionalni kodifikacioni biro Crne Gore. Njegov zadatak je, pored kodifikacije perspektivnih materijalnih sredstava Vojske, takođe kodifikacija svih originalnih

crnogorske kompanije koje imaju proizvode i ambicije za plasman van granica naše zemlje. Ministarstvo odbrane, pored ispunjavanja svojih osnovnih funkcija u oblasti odbrane, tako pokazuje da stvara i povoljan ambijent za plasman proizvoda, kako namjenskih, tako i civilnih. Koristeći mnogobrojne međunarodne vježbe i aktivnosti sa saveznicima, Ministarstvo odbrane će promovisati ponudu naše privrede, koja dostizanjem međunarodnih standarda kvaliteta i kodifikovanjem po NATO pravilima može da konkuriše drugim sličnim proizvodima u svijetu. potpukovnik doc dr Marinko Aleksić

oktobar 2012.

PARTNER

9

Tema

AmeriĀki delÀni skenirali naše podmorje C

eremonijom uručenja sertifikata roniocima Mornarice Vojske Crne Gore koji su završili program obuke sa Mobilnom jedinicom Mornarice SAD za uklanjanje eksplozivnih naprava 1 (EODMU-1), uspješno je završena Multinacionalna vježba „Delfin 2012“. Tokom jednomjesečnog programa šest specijalno obučenih delfina iz Programa morskih sisara Mornarice Sjedinjenih Američkih Država je tragalo, otkrivalo i potom markira-

limo da na tim osnovama i dalje gradimo i produbljujemo naše odnose i saradju sa MVCG i da je uključimo u još niz sličnih vježbi i obuka u narednom periodu“, zaključila je ambasadorka Braun.

Direktor vježbe kapetan korvete

lo lokacije potencijalnih podvodnih mina i drugih eksplozivnih sredstava koji su ostali na morskom dnu iz prethodnih ratova u Bokokotorskom zalivu.

Tokom vježbe, ronioci američke jedinice podijelili su svoja iskustva sa petnaest ronilaca Mornarice Vojske Crne Gore i predstavnicima mornarica Slovenije i Hrvatske. Ceremonijom uručenja sertifikata je ukazana počast roniocima Mornarice VCG koji su završili obuku za poslove traganja, lociranja, označavanja i otkrivanja zaostalih podvodnih eksplozivnih sredstava iz prethodnih ratova. „Ovo je za sve učesnike bila odlična prilika da u pravim, životnim uslovima, zajedno rade u ovoj podvodnoj vježbi deminiranja u humanitarne svrhe“ kazala je američka ambasadorka Su Kej Braun. Uručujući diplome roniocima MVCG, ambasadorka Braun naglasila je da je saradnja SAD i Crne Gore u oblasti odbrane odlična. „Sigurna sam da su mornarice naših država razvile i odlične međusobne odnose i saradnju koja će se nastaviti i u narednim godinama“, istakla je američka ambasadorka. „Ovo je samo jedan korak u narastajućem ukupnom partnerstvu izmedju naših oružanih snaga. Že-

10 PARTNER

oktobar 2012.

Predrag Supić uputio je riječi zahvalnosti američkoj ambasadorki i vojnom atašeu SAD u Crnoj Gori pukovniku Brusu Marfiju, ističući da su naši ronioci imali jedinstvenu priliku da uče od elitne američke jedinice. „Naši ljudi su imali priliku da u praksi uče od najboljih protivminskih ronilaca RM SAD čime smo učinili dodatni korak ka podizanju naših sposobnosti i povećanju interoperabilnosti MVCG sa snagama NATO država“, istakao je Supić.

Tema Ceremonijalnom zatvaranju vježbe „Delfin 2012“ prisustvovali su i načelnik Generalštaba VCG viceadmiral Dragan Samardžić i komandant Mornarice kapetan bojnog broda Darko Vuković. Ovogodišnja obuka predstavlja sastavni dio višegodišnjeg američkog programa podrške Crnoj Gori u otkrivanju potencijalno opasnih podvodnih objekata i izgradnje njenih kapaciteta za čišćenje područja u kojima se nalaze minsko-eksplozivna sredstva ostala iz ratova. Kao dio ove prve faze programa, delfini američke mornarice su locirali minsko-eksplozivna sredstva koja možda datiraju iz Prvog i Drugog svjetskog rata koristeći svoj izuzetni biološki sonar. Nakon lociranja nekog objekta instruktor daje delfinu marker da označi mjesto u blizini tog objekta, a ronioci iz Programa morskih sisara onda potvrđuju tačnu lokaciju objekta i vrše forografisanje istog. Tim delfina nakon toga napušta tu lokaciju, a članovi Mobilne jedinice za uklanjanje eksplozivnih naprava Mornarice SAD (EODMU-1) zajedno sa roniocima Mornarice Vojske Crne Gore zaranjaju do objekta kojeg je markirao delfin i dalje ga identifikuju i kategorišu. Dugoročni cilj programa je pomoć Crnoj Gori da uspostavi efikasne i održive kapacitete za čišćenje podvodnih površina.

Nakon ceremonije uručenja certifikata uslijedila je ceremonija donacije ronilačke opreme. Mornarica Sjedinjenih Američkih Država donirala je Mornarici Vojske Crne Gore opremu vrijednu preko 70.000 dolara u cilju formiranja efikasnih i održivih kapaciteta za čišćenje podvodnih površina.

Ova jedinstvena vježba uspješno je realizovana uz materijalnu i finansijsku pomoć od strane američke Avijacije, Kancelarije za uklanjanje i redukciju oružja Stejt Departmenta, Trening centra za humanitarno razminiranje američkog Ministarstva odbrane, kao i Humanitar-

I DELFINI NAUÿILI NEŠTO NOVO U BOKI Kljuþni element ove vježbe je jato od šest specijalno obuþenih del¿na u okviru programa obuke morskih sisara Mornarice Sjedinjenih Ameriþkih Država koji su dopremljeni u Tivat 5. oktobra kao sastavni dio vježbe „Del¿n 2012“. Sa del¿nima su došli i þlanovi specijalnog ameriþkog civilnog tima instruktora za obuku morskih sisara, kao i veterinari i pomoüno osoblje. Rukovodilac tima MMP programa RM SAD iz San Dijega, pomorski biolog Kristijan Haris zadovoljan je kako je vježba protekla. „Naši del¿ni do sada nisu imali priliku da rade na lokaciji sa ovako interesantnom topogra¿jom i odlikama morskog dna, jer je Boka zapravo

pravi fjord. I za njih je bilo izuzetno korisno da i u ovakvim uslovima, koje su imali prvi put u životu, obavljaju svoje osnovne zadatke traženja i markacije sumnjivih objekata na dnu mora“, kazao je Haris.

Del¿ni, kao i njihovi civilni treneri i þlanovi Mobilne jedinice za uklanjanje eksplozivnih naprava Mornarice SAD EODMU-1 sada se vraüaju u njihovu matiþnu bazu u San Dijegu, Kalifornija, SAD, avionom ameriþke Avijacije. Tokom cjelokupnog trajanja vježbe veterinarsko osoblje je brinulo o sisarima kako bi se obezbijedio neophodan nivo zdravstvene zaštite del¿na, što je standard za sve aktivnosti ove vrste. nog programa uklanjanja minskih kl k h eksplozivnih k l h sredstava d američke komande za Evropu, u saradnji sa Ministarstvom odbrane Crne Gore.

Gligor R. Bojić oktobar 2012.

PARTNER 11

Intervju

Crnogorsko-francuska saradnja u oblasti odbrane

Pozitivna vizija buduþnosti Crne Gore

Vojni izaslanik pri Ambasadi Francuske u Crnoj Gori pukovnik Fabris Dida dao je intervju našem Āasopisu. IstiĀe rezultate dosadašnje saradnje izmeāu dvije zemlje i poruĀuje da þe njegova zemlja nastaviti sa podrškom Crnoj Gori na njenom putu evroatlantskih integracija.

U

kojoj mjeri je Plan bilateralne saradnje, koji je ove godine po prvi put potpisan, značajan za dalju saradnju dva ministarstva?

Naši odnosi u oblasti odbrane su zapravo počeli da se razvijaju krajem 2010. godine, sa izuzetkom uplovljavanja i pristajanja nekoliko francuskih brodova u crnogorske luke prije toga. Udruženom voljom i naporima smo usaglasili aktivnosti zajedničke saradnje u obimu koji nas je, iako neveliki, naveo da osmislimo prvi plan saradnje koji se još primjenjuje, a uskoro će početi i priprema sljdećeg plana.

Crna Gora nije potpisala Sporazum o saradnji sa Ministarstvom odbrane Francuske. Da li bi potpisivanjem bilateralnog sporazuma u oblasti odbrane ona bila značajno unaprijeđena?

Potpisivanje sporazuma ne bi imalo smisla da prethodno nijesmo uspostavili pravu saradnju između francuskog i crnogorskog ministarstva odbrane. Budući da je ta etapa iza nas, takav angažman može da se razmotri jer, iako suštinski neće promijeniti temelje našeg odnosa, on bi ga ozvaničio, tačno definišiću oblasti u kojima bi bilo najprikladnije da radimo zajedno.

Da li očekujete da se to uskoro desi?

Zbog održavanja predsjedničkih i parlamentarnih izbora u maju 2012. godine nije bilo mogućnosti da se u Ministarstvu odbrane to pitanje prouči. Sada, s obzirom na to da su novi timovi stupili na dužnost, projekat ulazi u fazu procjene i ne sumnjam da će ishod biti povoljan.

Simboličan početak saradnje između dva ministarstva na neki način označava uplovljavanje francuskog broda 2008. godine u teritorijalne i unutrašnje vode Crne Gore. Koje su težišne aktivnosti koje se sprovode u cilju poboljšanja saradnje dvije zemlje?

12 PARTNER

oktobar 2012.

Pristajanje brodova je zapravo aktivnost koja postoji od početka i koja izražava naš interes i naše prisustvo u Crnoj Gori. U junu 2011. minolovac Lyre proveo je nekoliko dana u Baru, omogućivši okupljanje vojnih i političkih vlasti u zemlji i izvođenje zajedničke ronilačke vježbe.

Pored toga, organizovali smo posjetu jedne delegacije na čelu sa prethodnim kapetanom bojnog broda Bulatovićem, komandi Nacionalne mornarice za Sredozemno more u gradu Tulonu gdje su smještene mnoge institucije, među kojima i ronilačka škola.

Zatim, tokom šest mjeseci, sve do marta 2012. u Generalštabu u Podgorici boravio je jedan francuski oficir, u cilju usavršavanja jezika. Znam da mu se boravak veoma svidio i da je posebno cijenio srdačan i topao prijem koji mu je pružen tokom tog perioda. Bilo mu je veoma žao što napušta Podgoricu nakon što je stekao veoma solidno znanje vašeg jezika, što je i bio osnovni cilj njegovog boravka u Crnoj Gori, i tokom kojeg je sa osobljem Generalštaba mogao da podijeli i svoje bogato operativno iskustvo.

Konačno, francusko Ministarstvo spoljnih poslova (Direkcija za saradnju u oblasti bezbjednosti i odbrane) finansiralo je boravak jednog lektora za francuski jezik koji je predavao francuski jezik u Ministarstvu odbrane.

Više polaznika koji su pratili tu nastavu je postiglo odlične rezultate na ispitima koje je organizovao Francuski institut u Crnoj Gori u cilju dobijanja diplome iz francuskog jezika.

Krajem prošle godine definisan je plan bilateralne saradnje sa 2012. Mislite li da se zajedničkim aktivnostima u budućim poslovima može omogućiti učvršćivanje odnosa Crne Gore sa Francuskom i dati podstrek za dalju afirmaciju tih odnosa?

Predviđamo da saradnju nastavimo u oblastima koje

Intervju treba zajednički da odredimo. Za sada smo odredili jedno polje koje nam je od zajedničkog interesa, i to u oblasti aeromobilnih jedinica: radi se o tome da su helikopteri tipa Gazela koji su u službi crnogorskih snaga francuske izrade. Uz to, stotinjak tih istih helikoptera je još u službi naših snaga koje su redovno angažovane u stranim operacijama, od Libije do Avganistana. Dvojica crnogorskih pilota uskoro će posjetiti naš Centar za letjenje u planinama u Sajagusu da bi se upoznali sa posebnim procedurama koje oje se koriste u tom specifičnom okruženju koje čine visokee planine i u kojima crno crnogorno ogo g rr ski piloti loti redovno lete. sovi franČasovi cuskogg jezika m omosu nam da gućili zujemo obrazujemo jednu grupu ofonih frankofonih od oficiraa kojih će neki eventualno moći da se obučavaju u našim vojnim ma najvišeg nivoa, školama o je na primjer Ratna škola. Uopšteno rečeno, sprekao što mni smo da razmotrimo svaku molbu koja bi olakšala integraciju u evropske i atlantske odbrambene strukture.

Kako ocjenjujete dosadašnje angažovanje Crne Gore u multinacionalnim operacijama u pružanju podrške i uključivanju u zajedničku politiku odbrane i bezbednosti?

Učešće Crne Gore u operacijama Evropske unije koje se zasniva na sporazumu potpisanom u februaru 2011. godine (koji je stupio na snagu 1. aprila 2012.) svakako predstavlja podršku legitimnim političkim ambicijama Crne Gore.

Doprinos operaciji EU NAVFOR Atalanta duž somalijskih obala je veoma pozitivan znak koji pokazuje volju Crne Gore da se angažuje u okviru zajedničke bezbjednosne i odbrambene politike i da preuzme odgovornost i obezbijedi odbranu zajedničkih interesa Evropske unije.

Za sada, napori su prije svega usmjereni na Avganistan, u kome obim angazovanih trupa znatno prevazilazi brojnost crnogorskih snaga. Kada taj pritisak bude smanjen, nadamo se da će Crna Gora moći značajnije da doprinese

operacijama Evropske unije: tu posebno mislim na timove za zaštitu brodova (Vessel protection detachment) u okviru operacije Atalanta čije misije, naročito odgovaraju kapacitetima vaših jedinica.

Veoma je važno podijeliti sa drugim zemljama odgovornost i odbranu interesa Evropske unije.

Francuska podržava Crnu Goru u njenom procesu reformi i evropskih integracija kroz unapređenj unapređenje saradnje ministarstava odbrane dvije zemlje u ob oblasti školovanja, razmjene oficira, razmjene isku iskustava iz mirovnih operacija i sspecijalističkim obukama.

Kako vvidite evropski put naše zemlje?

Oblas Oblast odbrane se n nalazi na „mapi p puta“ jačanja francu francuskocrnogorskih odnosa koju su ministri spoljnih poslova potpisali u decembru 2009.

2 godine godine.

Već možemo da se radujemo napretku koji je postignut u toku prethodnih godinu i po dana. Pored toga, nastavićemo naravno da pružamo svoju podršku Crnoj Gori, prateći je tokom etape pristupnih pregovora koja je započeta nakon Evropskog savjeta 29. juna ove godine.

Može li Crna Gora u daljem toku evropskih i evroatlantskih integracija očekivati punu podršku Republike Francuske?

Vjerujem da se iz pozitivnih poruka koje su francuske vlasti uputile u više navrata jasno vidi kontinuirana podrška Francuske procesima integracije u Evropsku uniju i NATO. Što se tiče ovog posljednjeg, nakon Samita u Čikagu koji se nije bavio proširenjem, Crna Gora može da vjeruje da će napori koje je uložila donijeti očekivane rezultate, ukoliko se zadrži postojeći nivo ambicije i ulaganja. Čini mi se da možemo da imamo veoma pozitivnu viziju budućnosti za vašu zemlju.

Gligor R. Bojić oktobar 2012.

PARTNER 13

Vojna tehnika

Iz istorije naoružanja

Bazuka

(nastavak iz prošlog broja)

Š

to se tiče same upotrebe bazuke u borbenim dejstvima, bitno je pomenuti to da je ona svoje „vatreno krštenje“ imala u Drugom svjetskom ratu, na ruskom frontu, kao i tokom operacije „Baklja“. Operacija „Baklja“, koja je prvobitno nosila naziv „Gimnastičar“, predstavljala je britansko-američku invaziju francuskih kolonija u Sjevernoj Africi, u novembru 1942. godine.

Sovjetski savez je od otvaranja istočnog (sovjetskog) fronta insistirao kod SAD i Velike Britanije da započnu operacije u Evropi, sa ciljem otvaranja novog fronta kojim bi se smanjio pritisak Njemačke. Amerikanci su stoga razradili plan operacije „Čekić“ koja je podrazumijevala iskrcavanje savezničkih snaga u okupiranom dijelu Zapadne Evrope. Britanci su se protivili tome, jer u tom momentu američke snage nijesu bile u mogućnosti da upregnu svoje ljudske kapacitete, kao što će to biti 1944. godine, tokom iskrcavanja u Normandiji. Britansko vođstvo na čelu sa Vinstonom Čerčilom je planom „Baklja“ pokušalo da rastereti istočni front i na taj način pomogne Sovjetskom Savezu u pogledu konsolidovanja svojih trupa.

Uoči samog iskrcavanja američkih trupa u Sjevernu Afriku došlo je do pometnje u njihovim redovima, s obzirom na to da su tada prvi put dobili verzije M1 lansera i M6 raketa, koje su tom prilikom dijeljene potpuno nasumično i u kratkom vremenskom periodu. Zbog toga je i sam general Dvajt Ajzenhauer bio šokiran kada mu je rečeno da niko od članova borbenih grupa nije dobio nikakvu

14 PARTNER

oktobar 2012.

inst kc iju instrr u ukciju za rukovanje ovim naoružanjem.

Kako je M6 raketa bila prilično nepouzdana, a samo ljudstvo nije bilo adekvatno obučeno, bazuka M1 nije odigrala značajniju ulogu u oružanim dejstvima u Sjevernoj Africi. O tome koliko bazuka nije bila efikasna na tunižank ffrontu najbolje jb lj govorii či j i d ij poskom činjenica da nije stojao ni jedan izvještaj, pisani ili usmeni, koji bi potvrdio da je ovo naoružanje zapravo zaustavilo ili oštetilo neki neprijateljski tenk.

Tokom savezničke invazije na Siciliju zabilježeno je prilično manja upotreba bazuka. Međutim, tada je već razvijena verzija M1A1 koja je koristila poboljšanu verziju rakete M6A1. Otprilike četiri njemačka tenka srednje kategorije i jedan teški tenk (Tigar I) su bila izbačena iz borbe, zahvaljujući modernizaciji bazuke. Ipak i dalje su postojali nedostaci u pogledu velike potisne eksplozije i dimnog traga koji je odavao poziciju rukovaoca i primoravao cijelo odjeljenje ili vod da mijenja svoju lokaciju.

Takođe, članovi bazuka timova su bili često prinuđeni da sa potpuno otkrivenih pozicija gađaju oklopna vozila jer je samo tako bilo moguće ostvariti čisto vatreno polje.

Ovo je dalje uzrokovalo veliki broj žrtava među članovima bazuka timova, pa je biti član bazuka tima bio posao za „Medalju časti“ (najveće vojno odlikovanje u SAD).

Vojna tehnika Krajem 1942. godine njemačke trupe su zaplijenile veliki broj bazuka M1 od sovjetskih snaga. Nijemci su na temeljima modela M1 razvili svoju verziju oružja, povećavajući kalibar sa 60mm na 88mm. Njemačko oružje sa većim kalibrom je bilo veće probojne i razorne moći od američke bazuke, što je i sam potvrdio desetar Donald Luis iz Armije SAD, koji je ušestvovao na testiranju koje je uključivalo njemački Panter tenk i američku i njemačku verziju oružja. Krajem 1943. godine uvedena je u upotrebu verzija bazuke M9 sa moćnom raketom M6A3 koja je bila korak naprijed u pogledu protivoklopnih dejstava.

Međutim, kako su Nijemci već 1944. godine razvili koncept teškog oklopnog tenka Tigar II, rukovaoci bazuka

rata, s obzirom na to da je uglavnom korišteno protiv neprijateljskih čvrstih utvrđenja i objekata, a ne kao anti-tenkovsko oružje. General Dvajt Ajzehnauer je kasnije opisao bazuku kao jedan od četri „alata pobjede“ savezničkih snaga (zajedno sa atomskom bombom, Vilis MB džipom i C-47 Skajtrejn transportnim avionom).

Bazuka je u godinama poslije II svjetskog rata pretrpjela niz izmjena i modifikacija koje su svoju primjenu našle u konfliktima uglavnom lokalnog karaktera. Tako je tokom rata u Koreji korišten model M20 („super bazuka“), pokazavši izuzetnu efikasnost protiv tenkova T-34 ruske proizvodnje. Međutim, svakako da bazuka ima sa aspekta istorije naoružanja najveću vrijednost kroz njenu

VARIJANTE (KORIŠTENE DO KRAJA II SVJETSKOG RATA) Raketni lanser M1 „Bazuka“ • Proizveden 14. juna 1942. godine; • Koristio je M6 raketu; • Mogao je da probije do 76mm oklop; • Brzina leta rakete je bila 80,77m/s.

Raketni lanser M1A1 „Bazuka“ • Poboljšan elektriþni sistem; • Pojednostavljen dizajn; • Koristio je M6A1 raketu; • Model nije sadržao prednji rukohvat.

bili su prinuđeni da ciljaju manje zaštićene dijelove vozila kao što su gusjenice ili stražnje komponente motora, no uprkos tome Tigar je bilo maltene nemoguće oštetiti.

Na Pacifičkom frontu, kao i u Sjevernoj Africi, M1 verzije bazuke su imale probleme sa pouzdanošću. Do zastoja je dolazilo zbog nevještog rukovanja, skladištenja na vlažnim mjestima ili usljed atmosferskih prilika. Sa uvođenjem M1A1 modela i mnogo pouzdanijom varijantom rakte, bazuka je bila prilično efikasna protiv japanskih pješadijskih utvrđenja, poput manjih bunkera, dok protiv utvrđenja ojačanih sa vrećama pjeska to nije bio slučaj. Razlog za to leži u činjenici da su mekše strukture često redukovale udarnu silu bojeve glave, pa je samim tim izostajala detonacija eksplozivnog punjenja. Sve u svemu, bazuka modeli M1A1, M9 i M9A1 su se pokazali kao veoma korisno i efikasno oružje tokom II svjetskog

Raketni lanser M9 i M9A1 „Bazuka“ • Koristio je reÀeksni nišan; • Unaprijeÿena je lansirna cijev; • Karakterisala ga je metalna izrada; • Koristio je poboljšanu raketu M6A3; • Mogao je da probije oklop do 102mm debljine; • Zamijenio je model M1A1 1944. godine • Postojala je moguünost rastavljanja na dva podelementa radi lakšeg nošenja; • Kod M9A1 modela je elektriþni okidaþ zamije njen magnetnim. upotrebu tokom II svjetskog rata, s obzirom na to da je i sam general Ajzenhauer označio kao jedno od četri oružja koja su doprinijela da krajnji ishod bude onakav kakav je istorija zabilježila. poručnik Todor Goranović oktobar 2012.

PARTNER 15

Intervju

Kontrola naoružanja u regionu

Crna Gora dosljedno sprovodi sporazum Intervju sa generalom Mikele Toresom

U

Budvi je od 15. do 18. oktobra održan 49. sastanak Podregionalne konsultativne komisije (PRKK) za sprovođenje Sporazuma o podregionalnoj kontroli naoružanja (SPKN), kojim je predsjedavala Crna Gora. Ta vrsta nadzora predviđena je Opštim mirovnim sporazumom za Bosnu i Hercegovinu (Dejtonski sporazum), kao jedan od mehanizama za njegovu implementaciju. Međunarodna zajednica je implementaciju Sporazuma povjerila OEBS-u, a Kontakt grupa (Francuska, Italija, SR Njemačka, Ruska Federacija, SAD i Velika Britanija) u svojstvu svjedoka aktivnim prisustvom nadgleda sprovođenje.

U njihovo ime za sprovođenje Sporazuma je nadležan Lični predstavnik predsjedavajućeg OEBS-a, za član IV opšteg sporazuma za mir u BiH. Sada tu funkciju obavlja italijanski general major Mikele Tores koji je dao intervju našem magazinu.

Generale, možete li dati Vaše mišljenje i procjenu sprovođenja Sporazuma o Podregionalnoj kontoli naoružanja poslije jednogodišnjeg mandata na prestižnoj poziciji Ličnog predstavnika predsjedavajućeg OEBS-a za član IV, s obzirom na to da ste u septembru o tome podnijeli godišnji izvještaj Stalnom savjetu OEBS-a.

Tokom prošle godine OEBS je nastavio da igra vitalnu ulogu i iskoristili smo priliku da upoznamo širu javnost sa članom IV Sporazuma, o kojem je bilo govora prošlog novembra i u Briselu u NATO SEEGROUP odboru. Tokom svih naših sastanaka, a naročito tokom poslednje, osme, Pregledne Konferencije zemlje Kontakt grupe su isticale zadovoljstvo

16 PARTNER

oktobar 2012.

Intervju konstruktivnim stavom i praktičnim napretkom koji su Strane pokazale vezano za proces prenosa svojine. Oni su ohrabrili Ličnog predstavnika i Strane da nastave ovim putem.

Naš Sporazum je „uspješna priča“ koja predstavlja odličan model za održavanje vojne ravnoteže i stabilnosti u regionu. Sprovođenje sporazuma predstavlja trajnu posvećenost Strana ovim visokim vrijednostima. To je značajan i izazovan poduhvat i dokaz je visokog nivoa političkog angažovanja Strana i međunarodne zajednice.

U znak priznanja odličnog nivoa saradnje koji postoji među Stranama, dalja implementacija sada zahtijeva njihovo veće učešće, kako bi se preuzele one obaveze neophodne za samostalno djelovanje - „proces preuzimanja vlasništva“. Uopšteno govoreći, odnosi između Strana i Međunarodne zajednice, kao i njihovo međusobno razumijevanje, je bio osnova za implementaciju Sporazuma i proces prenosa vlasništva.

Kakva je uloga Ličnog predstavnika u sprovođenju Sporazuma?

Kako ocenjujete saradnju između država strana u Sporazumu?

Na osnovu analiza inspekcijskih izvještaja dobijenih od Strana u Sporazumu i analize izvještaja međunarodnih asistenata OEBS-a koje obezbjeđuje moja kancelarija, sve inspekcije su sprovedene profesionalno, transparentno i u prijateljskoj atmosferi u duhu povjerenja između Strana potpisnica Sporazuma. O bilo kojoj potrebi za poboljšanjem i napretkom razgovarano je u ranije osnovanim tijelima, kao što su Stalna radna grupa (SRG) i Podregionalna konsultativna komisija (PRKK) koje rade na principu konsenzusa, a kao primjer možemo navesti konsenzus o dobrovoljnom smanjenju ljudstva 2009. godine. Sve to je rezultiralo konsenzusom za prenos vlasništva SPKN na Strane. Tako je 2010. godine usvojena odluka o početku prve faze procesa prenosa vlasništva, a 2012. godine odluka o prelasku na drugu fazu procesa prenosa vlasništva, što su značajni pokazatelji zajedničke želje da se postigne uspjeh na prenos odgovornosti sa moje kancelarije na Strane u Sporazumu koji će biti okončan 31.12.2014. godine.

U okviru aktivne verifikacije Crna Gora prihvata dvije dodatne pasivne kvote (prihvatanje i sprovoāenje inspekcija na svojoj teritoriji), Āime je omoguþila svim Stranama da mogu sprovesti inspekciju u Crnoj Gori. Ovo je ogroman doprinos održanju proporcionalnosti aktivnog inspekcijskog režima, kao osnove za implementaciju Sporazuma.

Lični predstavnik je bio i još uvijek je od strane Presjedavajućeg OEBS-a i sa saglasnošću OEBS zajednice opunomoćen za sprovođenje Sporazuma.

Glavna uloga Ličnog predstavnika se sastoji u promovisanju političkog konsenzusa, nastojanju da proces teče nesmetano i prevazilaženju prepreka u sprovođenju Sporazuma. On je posrednik između međunarodne zajednice i Strana u procesu sprovođenja Sporazuma i pomaže i podržava Strane u upravljanju dogovorenim mjerama o kontroli naoružanja.

Osim toga on učestvuje u forumima za upravljanje Sporazumom: u Podregionalnoj konsultativnoj komisiji i Stalnoj radnoj grupi, prati pravno izvršenje inspekcijskog režima, prati aktivnosti smanjenja naoružanja, prati obuku inspektora i međunarodih asistenata, prati i analizira razmjenu vojnih informacija, podržava organizovanje dvogodišnje Pregledne Konferencije i godišnjih sastanaka o razmjeni podataka, održava bliske kontakte sa političkim predstavnicima Vlada država Strana u Sporazumu, vrši informisanje i izvještava Stalni savjet na ambasadorskom ili minstarskom nivou najmanje jednom godišnje ili kada je neophodno.

Prema vašem mišljenju koliki je doprinos Crne Gore kao najmlađe Strane u implementaciji Sporazuma?

Crna Gora je 2007. godine počela da učestvuje kao samostalna država u aktivnostima sprovođenja Podregionalne kontrole naoružanja. Od integracije Crne Gore kao Strane potpisnice, Crna Gora je bila domaćin i presjedavala sa nekoliko redovnih i vanrednih sastanaka PRKK u sistemu predviđene rotacije, kao i druge Strane u Sporazumu. Ovo je jasan pokazatelj potpune integracije na političkom nivou u zajednicu Strana potpisnica Sporazuma. Štaviše, u okviru aktivne verifikacije Crna Gora prihvata dvije dodatne pasivne kvote (prihvatanje i sprovođenje inspekcija na svojoj teritoriji), čime je omogućila svim Stranama da mogu sprovesti inspekciju u Crnoj Gori.

Ovo je ogroman doprinos održanju proporcionalnosti aktivnog inspekcijskog režima, kao osnove za implementaciju Sporazuma.

Kako cijenite ponašanje i doprinos Verifikacionih centrara u implementaciji Sporazuma o Podregionalnoj kontroli naoružanja? oktobar 2012.

PARTNER 17

Intervju Režimi kontrole naoružanja u Evropi se zasnivaju na diplomatskim pregovorima i aktivnom sprovođenju istih.

Verifikacioni centri Strana ne samo da su izvršni organi sprovođenja i prihvatanja inspekcija uz pomoć međunarodnih asistenata u okviru timova u svojim zemljama, već oni takođe rade i na nivo podrške diplomatskim razgovorima i pružaju svoju ekspertsku pomoć o napretku procesa prenosa vlasništva. Oni razvijaju inicijative, unaprijed se dogovaraju na radnom nivou i radeći tako pripremaju put za uspješne rasprave u PRKK kao tijelu za donošenje odluka. Konkretno po inicijativi Verifikacionog centra Ministarstva odbrane Crne Gore Strane su na 45-om sastanku PRKK čiji je domaćin i predsjedavajući bila Crna Gora donijele odluke o smanjenju broja asistenata, o upotrebi automatizovanog sistema podataka (ADS) za Godišnju razmjenu informacija i poslednje ažuriranje Protokola za postojeće vrste naoružanja (POET).

Na 41. PRKK kojem je takođe domaćin i predsjedavajući bila Crna Gora donijeta je odluka o obaveznoj upotrebi integrisanog sistema obavještavanja (INA). Bez tih programa za razmjenu informacija o implementaciji sprovedenih inspekcija, koji su doprinijeli budućem razvoju OEBS komunikacijske mreže proces analiza bi bio manje uspješan. To potvrđuje da ni veličina Verifikacionog centra nije bitna činjenica, već zahvaljujući iskustvima svih Verifikacionih centara i visokom nivou saradnje između njih, unapređuju se odnosi između Strana. Oni, takođe, učešćem u svojstvu predavača podržavaju osposobljavanje po Članu IV u RACVIAC-u, kao i svaki ekspetski sastanak na političkom nivou, pružajući doprinos svojom ekspertizom i praktičnom podrškom u pripremanju značajnih elemenata i zadataka procesa prenosa vlasništva.

Znači, uloga Verifikacionih centara ne ogleda se samo u operacionalizaciji, već i kao podrška pregovorima u procesima donošenja odluka na političkom nivou.

Koji su rezultati postignuti smanjenjem naoružanja previđenog ugovorom od dana potpisivanja do danas?

Od potpisivanja Sporazuma 1996. godine, sproveden je impresivan broj inspekcija, ukupno 677. Pored toga, uspješno su sprovedene još 129 inspekcija redukcije naoružanja (uključujući inspekcije izvoza). Ove aktivnosti su sprovedene uz pomoć 1.244 međunarodna asistenta iz 29 zemalja OEBS-a. Od 1996. Strane su smanjile impresivnu količinu teškog naoružanja, u obimu od skoro 10.000 komada. Ali ovaj proces još nije završen, Strane dobrovoljno nastavljaju da smanjuju njihovo naoružanje ispod dogovorenih ograničenja Sporazumom.

Nakon više od 16 godina sprovođenja Sporazuma, Strane su značajno smanjile broj konvencionalnog naoružanja i ljudstva u svojim oružanim snagama. Ovaj proces

18 PARTNER

oktobar 2012.

koji je u toku je prepoznat i visoko cijenjen od strane međunarodne zajednice OEBS-a i posebno pozdravljan od strane članova zemalja Kontakt grupe. Međunarodna zajednica poštuje stalan proces smanjenja naoružanja u okviru Člana IV Sporazuma i ako je zvanični period smanjenja završen 1997. i kao takav već doprinio bezbjednosti i stabilnosti u regionu.

Kako vi vidite budućnost Sporazuma nakon procesa prenosa vlasništva Sporazuma na Strane potpisnice?

Otkad je Sporazum stupio na snagu, funkcije Ličnog predstavnika su da pruža podršku za politički konsenzus i olakšava sprovođenje aktivnosti vezanih za kontrolu naoružanja.

Sada su tu svi neophodni preduslovi za usvajanje organizacionih i administrativnih mjera opisanih u dokumentima o prenosu, a koje su živi instrumenti za raspravu i odlučivanju do kraja procesa. Kada sve mjere budu kompletirane 2014. godine, Strane potpisnice Sporazuma će morati da potpišu neophodne pravno obavezujuće amandmane i nakon toga će Stalni savjet OEBS-a donijeti političku odluku o ukidanju uloge i funkcije Ličnog predstavnika i predaja njegovih dužnosti biće formalno usvojena. Uvjeren sam da će u skladu sa Planom do kraja 2014. godine kancelarija Ličnog predstavnika OEBS-u moći da se ukine.

Prenos svojine bi trebalo posmatrati kao prirodan završetak uspješne saradnje u okviru procesa koji je pomogao da se razviju kapaciteti, strukture, funkcije i uloge Strana.

Cilj procesa je da ojača regionalnu saradnju i solidarnost Strana kako bi doprinijeli stabilnosti i bezbjednosti. Kao što je ranije rečeno u praksi ovo je ’’uspješna priča’’ i pozitivan primjer kretanja od održavanja vojne ravnoteže do stabilnosti i povjerenja koji je ostvaren posvećenošću svih Strana u Sporazumu.

Kretanje u pravcu potpune autonomije Strana ne znači uskraćivanje podrške i povlačenja iz regiona međunarodne zajednice. Štaviše, ovaj proces je komplementaran neprekidnoj međunarodnoj podršci da se u fazi tranzicije ojača autonomnost regiona. Što se tiče dugoročne perspektive Člana IV Sporazuma, isti će nastaviti da igra značajnu ulogu u održavanju vojne stabilnosti u Jugoistočnoj Evropi dok god države Strane budu vjerovale da je to najbolje rješenje za njihov region. Moguće je predvidjeti i vrijeme kada će Strane ostvariti puno članstvo u drugim međunarodnim strukturama koje imaju istu svrhu, ali u međuvremenu neophodno je korišćenje mehanizama Sporazuma. major Radojica Pejović

Povod

Sportska saradnja vojski zemalja bivše Jugoslavije

Kup za mir – u Danilovgradu U

sistemu u kome sve odiše jednakošću, sličnom uigranošću i izuzetnom, ali opet, ujednačenom fizičkom spremnošću, biti superiorniji od drugih, pokazati nadmoć u svim segmentima nadmetanja, pokazati želju i volju, kakvu niko u takvoj prilici nije pokazao, za vojnika predstavlja nemjerljivu satisfakciju i ponos. Bio je to slučaj na IV futsal Kupu za mir, održanom u Danilovgradu, od 30. septembra do 3. oktobra. Turnir koji pod zastavom CISM-a okuplja sve vojne selekcije zemalja bivše Jugoslavije, organizovan je da bi osnažio međususjedske odnose, da bi promovisao mir i da bi još jednom, kroz sportske aktivnosti, pokazali da između ljudi ne postoje razlike koje se ne mogu prevazići. U ovom slučaju, razlika se, van terena, primjećivala samo u boji uniforme ili sportske opreme. Sve ostalo što se događalo u Danilovgradu još jednom je istaklo da je pukovnik Van Mers, nekadašnji generalni sekretar CISM-a, idejni tvorac Kupa za mir, imao viziju kakva nam je bila i potrebna.

A samo takmičenje pokazalo je da je sport u vojsci izuzetno važna karika. Ozbiljne ekipe, uigrane u stepenu koji garantuje dobar ugođaj za posmatrače i visok nivo požrtvovanosti pokazali su se na djelu i u sali Policijske akademije, gdje je takmičenje održano. Puna sala tokom većeg dijela takmičenja istakla je dobru promociju organizatora i želju Danilovgrađana za dobrim takmičenjem.

No, vratimo se na sami futsal. Nakon ceremonijalnog otvaranja, na kojem je načelnik Generalštaba Vojske Crne Gore viceadmiral Dragan Samardžić istakao da je sve spremno za start, krenula je i lopta sa sredine igrališta. Prvog dana, za naš tim dvije utakmice, prva u 13, druga u 17. Prva utakmica mnogo toga govori. Iako svaka ekipa igra oprezno, smireno i koncentrisano, svi traže šansu da ubilježe prva tri boda.

Za nas, prvi protivnik ekipa Bosne i Hercegovine. Ekipa koja je na prošlogodišnjem takmičenju u Sloveniji zauzela drugo mjesto i pokazala, prema ocjenama svih učesnika, najbolju igru. Naši su odmah krenuli žestoko, ređale su se šanse, ali su pripadnici bosansko-hercegovačkih oružanih snaga pružali izuzetno jak otpor. Pri sredini utakmice naša ekipa se pogotcima odvojila i uvela meč u mirnu završnicu. Rezultat 7:2.

Sljedeća utakmica, par sati kasnije, ekipa Slovenije, prošlogodišnji osvajač. Ponovo ujednačenost na samom startu i ponovo bljesak naših igrača. Rezultat 7:1. Svi su vidjeli novog osvajača iako je to bio sami start. Nadmoćnost koju su pokazali naši reprezentativci nije viđena ni na jednom dosadašnjem Kupu za mir.

Novi dan, novi izazovi. Naši startuju u 9. Utakmica sa reprezentacijom Makedonije. Umor je prisutan, mnogo se griješi. Ipak, rezultat govori svoje, 6:2. Nakon dva sata odmora i posljednja utakmica u ligaškom dijelu takmičenja za naše momke. Igramo protiv hrvatske ekipe. Umor, na objema stranama, ali futsalska predstava izvrsna. Naši uvode meč u završnicu sa ogromnom prednošću. Semafor na kraju pokazuje 5:1 za naš tim.

Nakon završenih utakmica drugog dana takmičenja, atmosfera u kasarni „Milovan Šaranović“ u Danilovgradu, u kojoj su učesnici takmičenja boravili, je izvanredna. Odmah nakon ručka kreće se i u obilazak Crne Gore. Svim učesnicima pokazali smo

Prijestonicu Cetinje i Danilovgrad. Svi su izrazili želju da vide još neke dijelove Crne Gore, međutim, nema se vremena. Raspored utakmica izuzetno je zgusnut. U svakom slučaju gostoprimstvo priređeno u posjećenim dijelovima naše države, obećavalo je još koji dolazak naših kolega iz zemalja regiona.

A sada i finalni dan. Nakon takmičarskog dijela, koji je završen rano izjutra, finalna utakmica zakazana je za 14,00 sati poslije podne. Akteri protivnci iz prvog kola, ekipe Bosne i Hercegovine i Crne Gore. Prva utakmica jeste imala drastičan rezultat, no, to u futsalu ne znači mnogo. Finale, jedan meč, jedna greška ili jedan udarac može da presudi i donese novog šampiona ovom takmičenju. Početak tvrd, igra se oprezno, atmosfera u sportskoj dvorani Policijske akademije uzavrela, do faze ključanja. I na startu hladan tuš.

Vođstvo ekipe Bosne i Hercegovine, slobodno se može reći, dostojnog protivnika našoj ekipi. Umor i konfuzija nakon prvog negativnog rezultata na semaforu za naš tim učinili su svoje, međutim, tajm-aut pukovnika Predraga Maraša, konsolidovao je ekipu. Istrčali smo na teren i pokazali ono što najbolje znamo. Ubrzo, došlo je do preokreta snaga na terenu. Ilija Mugoša i drugovi pokazali su znanje, smirenost i rutinu. Rezultat na semaforu bojio je takmičenje crvenom bojom. Pet na prema dva za našu selekciju par minuta prije kraja, dovelo nas je u situaciju da zavrsimo meč onako kako smo mi to željeli. Taj rezultat ispostavio se konačnim, a turnir ispostavio se osvojenim!

Mugoša, ispostavilo se na kraju, najbolji strijelac takmičenja, nije imao mnogo toga da kaže po završenom meču. Sve je dovoljno jasno rekao na terenu. Ipak, istakao je tim, kolektivni duh, a iz takvog poretka izniču i pojedinci, prema njegovim riječima. Tako je, kako kaže, on najbolji strijelac takmičenja, a mogao je biti i neko drugi iz našeg sastava. S obzirom na to da je naša gol razlika na kraju bila 30:8, teško je zamisliti da je pripadnik nekog drugog sastava mogao odnijeti to laskavo priznanje.

No, za gol razliku nijesu bitni samo postignuti već i primljeni golovi. Da ih ne bude mnogo pobrinuo se Željko Drobnjak, golman našeg sastava, ujedno i najbolji golman turnira. Za ovakav rezultat, kaže Željko, uz njega zaslužni su i ostali igrači koji su ostavili srce na terenu.

Na zatvaranju takmičenja prisutnima su se obratili načelnik Generalštaba Vojske Crne Gore viceadmiral Dragan Samardžić i generalni sekretar CISM-a pukovnik Aleksandar Moriso, koji je prisustvovao finalnom meču. Jedina žal ostaje zbog toga što na takmičenju nije učestvovala Vojska Srbije.

Nemanja Đukanović

oktobar 2012.

PARTNER 19

Dnevnik ISAF

Šesti kontingent VCG veþ na zadatku P

ripadnici šestog kontingenta Vojske Crne Gore u ISAF misiji u Avganistanu već su počeli da izvršavaju redovne zadatke, nastavljajući aktivnosti svojih predhodnika. Dani brzo prolaze. Tek što smo stigli u bazu Pol e Komri, organizovali smo jednu svečanost, povodom Dana Vojske Crne Gore, ali i jednu komemoraciju, povodom godišnjice smrti starijeg vodnika prve klase Mijajla Perišića, pripadnika IV kontingenta, koji je umro u Avganistanu.

Put do Avganistana, inače, uglavnom je isti kao i za predhodne kontingente. Uz prisustvo svih komandanata i starješina crnogorske vojske, načelnik Generalštaba VCG viceadmiral Dragan Samardžić ispratio nas je riječima da naš kontingent predstavlja ogledalo i ponos Crne Gore, te da u Avganistanu nećemo predstavljati samo sebe, već svoju djecu, roditelje i cijelu Crnu Goru, izražavajući uvjerenje da ćemo, kao i naši prethodnici opravdati ukazano povjerenje.

Ko m a n d a n t VI kontingenta, potpukovnik Hajrudin Đerekarac izrazio je zahvalnost svim prisutnima i istakao da ćemo dokazati spremnost i ovih crnogorskih vojnika da odgovore svim izazovima.

Sa takvim porukama krenuli smo na Aerodrom Podgorica, odakle smo nastavili za Debrecin. Let je trajao sat vremena. Na izlazu iz aviona sačekali su nas ljubazni domaćini i uputili ka autobusima, kojima smo nastavili put ka gradu Papi. Prošli smo kroz centar Budimpešte, koja je pod noćnom rasvjetom pokazala raskoš stare i moderne arhitekture.

Nakon prespavane noći u Papi, avionom Ratnog Vazduhoplovstva Njemačke, uputili smo prema Avganistanu, preko Termeza, u Uzbekistanu. Tokom leta prema bazi Panonija, u sjevernom dijelu Avganistana, pogled nam je omogućavao da vidimo sva prostranstva i goleti te zemlje.

Kako smo i očekivali, na heliodromu u bazi Panonija, dočekale su nas kolege iz V kontingenta, pruživši nam ruku dobrodošlice. Poveli su nas u smještaj za odmor. Veliku zahvalnost dugujemo pripadnicima V kontingenta, koji su nam mnogo pomogli da se u prvim danima boravka u Avganistanu adaptiramo na uslove i sredinu koja je u velikoj mjeri drugačija od one na koju smo navikli.

Dan Vojske Crne Gore obilježili smo u prigodnoj atmosferi, uz hranu pripremljenu na crnogorski način i karakterističan kolač, a pridružile su nam se i ostale kolege koje borave u bazi Panonija, u Pol e-Komriju, kao i pripadnici Avganistanske Nacionalne Armije i drugi pripadnici avganistanskog naroda koji zadatke izvršavaju u bazi.Tako smo, još jednom, pokazali gostoprimstvo u Avganistanu i dokazali se kao izuzetno dobri doma-

20 PARTNER

oktobar 2012.

ćini, daleko od svojih domova. Svi prisutni izrazili su zahvalnost zbog ukazane prilike da se upoznaju sa istorijom, kulturom i tradicijom našeg naroda.

Uvjereni smo da ćemo do kraja našeg boravka u Avganistanu učiniti sve da budemo najbolji ambasadori naše domovine u Avganistanu. svIk Vladimir Čolović

POMEN ZA MIJAJLA PERIŠIýA Pripadnici Vojske Crne Gore u misiji ISAF obilježili su 10. oktobra godišnjicu smrti starijeg vodnika I klase Mijajla Perišiüa, pripadnika IV kontingenta Vojske Crne Gore u mirovnoj misiji ISAF u Avganistanu, u bazi Panonija, u Pol -e-Komriju.

Osim pripadnika VI kontingenta Vojske Crne Gore u misiji ISAF, pomenu su prisustvovali i kolege iz Maÿarske, na þelu sa komandantom Provincijskog rekonstrukcionog tima i njegovim štabom. O starijem vodniku I klase Perišiüu, o njegovim kvalitetima i uspjesima, govorio je komandant VI crnogorskog kontingenta potpukovnik Hajrudin Ĉerekarac. On je rekao da je Mijajlovo srce prestalo da kuca u Avganistanu, prilikom uþešüa u mirovnoj misiji ISAF. Plijeneüi vedrim duhom i vjeþitom željom za napredovanjem i usavršavanjem, stariji vodnik I klase Perišiü, od poþetka svog angažmana u Vojsci Crne Gore, bio je omiljen meÿu kolegama i prepoznatljiv kao vrijedan i odgovoran starješina. Za nesebiþno zalaganje, predan i savjestan odnos prema poslu i kolegama, Mijailo je više puta pohvaljivan i nagraÿivan. Kao rezultat njegove želje za novim izazovima, 2011. godine odlazi u mirovnu misiju ISAF u Avganistanu, ne sluteüi da se nikada više neüe vratiti u redove svoje jedinice. Prerana i iznenadna smrt sprijeþila ga je da profesionalno i odano izvrši navedenu misiju. Njegovim gubitkom Vazduhoplovstvo Vojske Crne Gore je ostalo bez velikog profesionalca, a kolege i saradnici bez pravog i iskrenog prijatelja.

Stariji vodnik I klase Mijajlo Perišiü, komandir radarskog odjeljenja, Vod za protivvazduhoplovnu odbranu, Vazduhoplovstvo Vojske Crne Gore, roÿen je 21. februara 1971. godine u Nikšiüu, gdje je završio osnovnu školu. Vaspitan je u duhu crnogorske tradicije i vrijednosti.

Završio je srednju vojnu školu RV i PVO – 35 klasa u Rajlovcu, a radni vijek zapoþeo je u Lakom artiljerijskom raketnom divizionu PVO, 83. motorizovana brigada, Ratna mornarica.

Nažalost, stariji vodnik I klase Perišiü Mijailo nije stigao da osnuje porodicu. por Velimir Zogoviü

Povod

K

Crnogorsko-slovenaĀka vježba na moru

rajem septembra, na moru, u teritorijalnim vodama Crne Gore, izvedena je međunarodna pomorska vježba LIVEX, u kojoj su učestvovale Mornarica Crne Gore i Slovenačka mornarica. U vježbi su učestvovali Komanda MVCG, Patrolni brod P- 34, Pučinski remorker PR-41, bording tim sa plovnim sredstvima iz Pomorskog odreda, obalske radarske stanice Crni RT i Obosnik, a Slovenačku mornaricu je predstavljao VNL 11, moderni višenamjenski patrolni brod, na kojem su bili ukrcani kandidati za oficire i podoficire radi obuke.

Scenario vježbe je obuhvatao sljedeće segmente: vježbe komunikacije (COMEX), vježbe taktičkog manevrisanja na moru (TACEX), izvršenje artiljerijsko-raketnog gađanja ( GUNEX), vježbe popune na moru (RASEX), prilaz, zaustavljanje i pretres broda koji sarađuje ( BOARDEX). Na komandnom brodu ove vježbe (P-34) nalazio se Komandant MVCG kbb Darko Vuković, kao i štab za komandovanje vježbom (OTC).

Nakon isplovljavanja iz luke Bar, brodovi su započeli vježbe taktičkog manevrisanja, gdje je izvedeno nekoliko strojeva, kao i promjena mjesta u formaciji. Nakon toga, izvršena je vježba popune na moru koja, između ostalog, zahtijeva precizno kormilarenje brodovima, budući da brodovi plove jedan pored drugog, na daljinama manjim od 50 metara pri brzinama od 14 čvorova. Nakon uspješno izvedene sekvence popune na moru, sastav se uputio u rejon za izvršenje artiljerijsko-raketnog gađanja. Po planu vježbe, prvi izvršilac gađanja bio je Patrolni brod P-34. Nakon ulaska u rejon gađanja, P-34 je izvršio gađanje iz krmenih topova M-71 20mm i topom AK 230 30 mm. Posade topova su pokazale odličnu obučenost i uvježbanost, koja je rezultirala direktnim pogocima u metu.

Komandant MVCG ocjenio je artiljerijsko gađanje odličnom ocjenom. Nakon našeg gađanja, dozvolu za gađanje dobio je slovenački brod VNL 11. Gađanje u cilju obuke izvršilo je 11 strijelaca iz mitraljeza 14,5 mm. Nakon završetka ovog dijela gađanja, VNL 11 je zauzeo poziciju za raketno gađanje raketnim sistemom ŠTURM. Ovaj raketni sistem je sistem kratkog dometa sa optičkim sistemom za vođenje rakete. Raketno gađanje je izvršeno sa dvije rakete. Kompletna sekvenca gađanja je bila veoma dobro koordinisana sa Regionalnim centrom za kontrolu letova u Podgorici, kao i sa obalnom stanicom Bar Radio, u cilju bezbjednosti avio saobraćaja u zoni izvođenja vježbe. Vježba na moru završena je presrijetanjem i pretresom sumnjivog broda (VNL 11), koju je izveo naš bording tim iz sastava Pomorskog odreda.

Sumirajući rezultate ove vježbe, na sastanku održanom neposredno po uplovljenju, zaključeno je da saradnja između mornarica dviju zemalja daje očigledne rezultate, od kojih obije mornarice imaju višestruke koristi, kako kroz obučavanje svojih pripadnika, tako i kroz druženje i prenošenje iskustava. Slovenija, kao članica NATO saveza, pomaže našoj Mornarici da razvije potrebne kapacitete i dokaže dostignuti nivo obučenosti i

interoperabilnosti, kako kroz pripremu dokumenata planiranja, tako i kroz komandovanje združenim sastavom na moru. Sa druge strane, korišćenje poligona u teritorijalnim vodama Crne Gore slovenačkoj mornarici omogućava uvježbavanje posada brodova u stvarnim uslovima, uz mogućnost upotrebe borbenih sistema na moru, budući da zbog specifičnosti slovenačkih teritorijalnih voda, njihova Mornarica nije u mogućnosti da ovaj segment obuke realizuje u svojim vodama.

Od svog osnivanja Mornarica Vojske Crne Gore uključena je u sve integracione procese koji obuhvataju, kako multilateralnu, tako i bilateralnu vojnu saradnju sa zemljama regiona i svijeta.

Ova saradnja, između ostalog, obuhvata članstvo u bezbjednosnoj organizaciji zemalja Jadransko-jonske inicijative, poznatije kao “A D R I O N ” inicijativa, kao i niz aktivnosti bilateralne saradnje u cilju razvijanja dobrosusjedskih odnosa sa državama regiona. Bilateralna saradnja se sprovodi kroz različite oblike obučavanja, uvježbavanja i školovanja, kako u našoj državi, tako i u državama partnerima.

Jedna od država regiona sa kojom Mornarica Vojske Crne Gore ima veoma razvijene odnose saradnje, kroz više segmenata zajedničke obuke i uvježbavanja, je Slovenija. Unazad nekoliko godina, obje zemlje, učestvujući na zajedničkim vježbama, ustanovile su da posjeduju visok nivo, kako razumijevanja, tako i interoperabilnosti koji omogućava sprovođenje bilateralne saradnje na višem nivou.Početak ovakve vrste saradnje otpočeo je u oktobru 2011. godine, zajedničkom vježbom na moru (LIVEX) koja je, takođe, izvedena u našim teritorijalnim vodama.

Ovoj vježbi je prethodilo planiranje, priprema i izrada dokumenta po NATO standardima od strane naše Mornarice, što su slovenačke kolege ocijenile kao veoma kvalitetne, sadržajne i potpune.

Ovogodišnja vježba je planirana, pripremljena i sprovedena na osnovu Plana bilateralne vojne saradnje Crne Gore i Slovenije za 2012. godinu. U pripremnim aktivnostima korišćena su iskustva sa prošlogodišnje vježbe, sa željom da se kompleksnost vježbe podigne na viši nivo i što više približi realnoj situaciji u kojoj brodovi mogu da se nađu, prilikom izvršavanja misija i zadataka na moru. kapetan korvete Milan Jevtović

oktobar 2012.

PARTNER 21

Povod

Sport u Vojsci Crne Gore

Strijelci donijeli zlato iz Makedonije P

ripadnici Vojske Crne Gore osvojili su priznanje najbolje ekipe na takmičenju u streljaštvu, održanom u Makedoniji,na kome je učestvovalo blizu 200 takmičara iz regiona. Oni su se nadmetali u pet disciplina. Ekipa naše Vojske osvojila je zlatnu medalju. Ekipa koju su činili major Musa Tahiri, stariji vodnik Milutin Lukovac, stariji vodnik I klase Rajko Rabrenović, vodnik I klase Ivan Radanović, Zoran Vukčević i Mihad Muratović opravdali su očekivanja i dostojno reprezentovali crnogorsku vojsku.

Sastav je imao dva tima. Prvi su sačinjavali major Tahiri, stariji vodnik Lukovac i Vukčević, dok su ostala trojica bila u drugom timu. Takmičenje je okupilo ogroman broj učesnika, kako iz profesionalnih vojnih struktura, tako i iz civilnih redova. ,,Nije bilo jednostavno, ali kada ispred sebe imate cilj trudite se da date sve od sebe, kako bi ga dosegli. Veliko je opterećenje i izuzetan napor takmičiti se u tako kratkom vremenskom intervalu u pet disciplina. Velika je konfuzija jer je na malom prostoru veliki broj takmičara, ali naš sastav uspio je da se fokusira na takmičenje i pokaže odlične rezultate’’, kaže Lukovac.

Saglasan je sa Lukovcem i major Tahiri, koji ističe da je takmičenje u streljaštvu, nalik ostalim sportskim takmičenjima, nepredvidivo. ,,Međutim, ipak nas ništa nije moglo omesti da donesemo zlatno priznanje u Crnu Goru’’, kaže Tahiri. Inače, ističe major Tahiri, saradnja sa civilnim strukturama i sada je bila izuzetno reprezentativna, o čemu govore već dva otvorena prvenstva Vojske Crne Gore, organizovana u kasarni ’’Milovan Šaranović’’ u Danilovgradu, koja su okupila veliki broj takmičara i iz civilnih redova. Posmatrajući ta takmičenja i postignute rezultate, zlatno odličje osvojeno u Makedoniji nije iznenađenje, s obzirom na to da je i u konkurenciji kakva je bila u Danilovgradu, sastav iz redova Vojske Crne Gore uzeo ulogu primata. „Trudićemo se da i u narednom periodu postižemo dobre rezultate na ovakvim takmičenjima“, rekao je Tahiri. Jer, prema njegovim riječima, na taj način najbolje se promoviše ono što se svakodnevno radi u Vojsci Crne Gore.

22 PARTNER

oktobar 2012.

Na međunarodnom „Grand Prix turnir SKOPLJE 2012“ ekipa Vojske Crne Gore zauzela je:

EKIPNO: 1. mjesto u disciplini 100m /puška – mehanički nišan (Vojska Crne Gore I), 1. mjesto u disciplini 300m /poluautomatska taktička snajperska puška (Vojska Crne Gore I), 2. mjesto u disciplini 300m /snajperska lovačko-sportska puška (Vojska Crne Gore I),

POJEDINAÿNO: 1. mjesto u disciplini 300m / poluautomatska taktička snajperska puška (major Musa Tahiri), 3. mjesto u disciplini 100m / puška – mehanički nišan (Zoran Vukčević).

Da bi rezultati na domaćim i međunarodnim takmičenjima i dalje bili najbolji, potrebno je nabaviti i savremenije oružje.

S tim je saglasan i načelnik Generalštaba viceadmiral Dragan Samardžić koji je prilikom prijema sportske ekipe i nagovijestio mogućnost nabavke novog sportskog oružja za te namjene.

Ono ka čemu je trenutno usmjerena snaga pripadnika Vojske Crne Gore koji se bave streljaštvom, je formiranje Streljačkog

kluba Vojske Crne Gore, kako bi se omasovio sport, promovisao i okupio što veći broj učesnika, kako u vojnim, tako i civilnim strukturama.

Nemanja Đukanović

Vijesti

Regionalna vježba za zaštitu mora

Pomoþ kad se iz broda izlije nafta R

egionalna pokazna vježba za intervencije kod iznenadnih zagađenja mora „ADRIATIC-12“ održana je od 24. do 27. septembra u teritorijalnim vodama Albanije. Vježbu je organizovala Obalska straža Albanije, pod pokroviteljstvom Ministarstva odbrane Norveške.

Vježba je imala cilj da ojača saradnju među državama koje imaju izlaz na Jadransko i Jonsko more, da podstakne međudržavnu saradnju u zaštiti mora od zagađenja sa brodova i poboljša interoperabilnost jedinica koje mogu doprinijeti u borbi u slučaju iznenadnog zagađenja mora sa brodova.

Mornaricu Vojske Crne Gore predstavljao je PR-41 (ORADA), na kome su bili ukrcani predstavnici Uprave pomorske sigurnosti kap d/p Vladan Radonjić i kap d/p Predrag Ratković. Takođe, u sastavu crnogorske grupe, u svojstvu posmatrača, bili su i predstavnik Ministarstva odbrane kf Nusret Hanjalić, predstavnik Ministarstva unutrašnjih poslova (Sektor za vanredne situacije) mr sc Nada Marstijepović, kao i predstavnik Ministarstva turizma i održivog razvoja dr Ana Pavlićević.

Od posmatrača na vježbi su bili prisutni predstavnici REMPEC-a (IMO), EMSA-e i EU-MIC-a.

Vježba se sastojala iz više faza: pre-sail briefing (predstavljanje EXOPLANA), notifikacija jedinica (uzbunjivanje), LIVEX i analize LIVEX-a.

Scenario vježbe sastojao se od prijema poziva da se tanker NW od l.Drač nalazi u opasnosti. Pozicija broda u trenutku prijema poziva je nepoznata.

Tanker se nalazi pod nekontrolisanim požarom koji uzrokuje više eksplozija, usljed kojih dolazi do izlivanja nafte u more. Tanker je izgubio mogućnost manevrisanja i usljed vjetra i struje pomiče se prema otvorenom moru.

Takva situacija uslovila je potrebu da albanske vlasti zatraže pomoć zemalja u okruženju.

Koncepcija vježbe predviđa uključivanje svih relevantnih nacionalnih subjekata za brigu o zagađivanju mora, pa je u operativnom dijelu vježbe bio uključen i MRCC-Bar, koji je nakon prijema poziva imao zadatak notifikacije (uzbunjivanja) i razmjene informacija o nezgodi sa jedinicama (PR-41).

Treba istaći da je PR-41 odigrao veliku ulogu u samom operativnom dijelu vježbe, jer je bio nosilac poslova koji su se odnosili na gašenje požara, ograđivanje naftne mrlje branama, skladištenje prikupljene nafte i tegljenje broda koji je prouzrokovao zagađenje, odnosno PR-41 izveo je preko 70 odsto cijele vježbe.

Vježba „ADRIATIC-12” je u potpunosti ispunila cilj jer je, ne samo doprinijela razvijanju saradnje među državama u regionu, već je potvrdila da u Crnoj Gori postoje subjekti koji mogu vrlo efikasno da odgovore izazovima u vezi sa zaštitom mora od zagađivanja sa brodova. Takav vid vježbe doprinio je poboljšanju efikasnosti zemalja Jadransko-jonske regije u slučajevima zaštite životne sredine, kao i na ispunjavanju misije crnogorske Mornarice. poručnik fregate Goran Đurković

Crnogorska i slovenaĀka iskustva u zaštiti tajnih podataka Š

ef Registra tajnih podataka Ministarstva odbrane Crne Gore Dragoslav Bjelica boravio je, polovinom oktobra, u trodnevnoj posjeti Ministarstvu odbrane Slovenije - Centralnom Registru (CR) NATO tajnih podataka Slovenije.

Tokom posjete, Bjelica je razgovarao sa Primožom Šavcom, generalnim direktorom Direktorata za politiku odbrane, u čijem se sastavu nalazi Centralni registar NATO tajnih podataka, kao i NATO i EU podregistri za MO i Evropsku uniju. Imao je sastanak i sa Borisom Moharom, predstavnikom Kancelarije za zaštitu tajnih podataka Slovenije, na kojem je prezentovan način rada Kancelarije, kao i zakonska rješenja iz oblasti zaštite tajnih podataka u Sloveniji, nakon čega su i razmijenjena iskustva iz ove oblasti.

Kancelarija Slovenije za zaštitu tajnih podataka, inače, ima veoma dobru i konstruktivnu saradnju sa Direkcijom za zaštitu tajnih podataka Crne Gore.

Bjelica je razgovarao i sa Matjažom Vrhuncom, šefom CR NATO i njegovim saradnicima.

Predstavljeni su način i sistem rada CR NATO Slovenije, kao i iskustva u uspostavljanju i radu registarskog sistema NATO u Sloveniji, nakon čega je uslijedila i prezentacija načina rada i funkcionisanja Registra za zaštitu tajnih podataka MO Crne Gore. Vrhunc je zatim organizovao posjetu Nacionalnom centru za krizno upravljanje, kao NATO kontrolnoj tački u MORS, gdje je održan sastanak sa Bojanom Starcom, šefom Nacionalnog centra za krizno upravljanje.

Tokom posjete dogovorena je dalja saradnja, kao i posjeta Matjaža Vrhunca, šefa CR NATO u MORS, Registru tajnih podataka MO Crne Gore, u prvoj polovinu naredne godine.

oktobar 2012.

PARTNER 23

Vojni orkestar

Instrumenti vojne muzike

Truba – kraljica lima J

edan od instrumenata iz porodice limenih duvača, koji se koristi u Vojnom orkestru je truba – kraljica lima. Sastoji se od cilindrične cijevi koja se završava ljevkastom koničnom zvučnicom i od usnika u obliku plitkog malog kotlića. Cijev je savijena u obliku izduženog zavoja. Današnja hromatska truba ima mehaniku sa tri ventila.

Pratipovi trube nalaze se u najprimitivnijim civilizacijama (pravile su se od ravne drvene ili bambusove cijevi). Najstarije pronađene trube potiču iz Egipta, II milenijum p.n.e. Sačuvane su dvije trube (jedna bronzana) iz Tutankamonovog vremena.

Instrumente tipa trube upotrebljavali su Asirci, Jevreji, Grci (salpinx) i Rimljani (lituus). Kod antičkih naroda truba se upotrebljavala kao ritualni i ratnički instrument.

U srednjevjekovnoj Evropi spominje se prvi put u „Pjesmi o Rolandu”, (rani XII vijek). U prvo vrijeme truba je isključivo dvorski signalni instrument, kasnije ga upotrebljavaju i žongleri, često i kao pratnji plesu. U XV vijeku uvode se trube sa zavijenom cijevi u prvo vrijeme u obilku slova S, a pred kraj XV v. u kružnom obliku, koji je truba zadržala sve do XIX vijeka. Od tada je građena u različitim veličinama. Izrađivala se obično od žute mjedi, a ponekad i od srebra. Najstariji primjerci evropske prirodne trube potiču iz XVI v. Sve do XVII v. je signalni instrument, a početkom vijeka ulazi u orkestar. Pronalaskom i uvođenjem mehanike sa ventilima (1818. g.) truba postaje hromatski instrument.

Danas se redovno upotrebljava truba u B (sopranska), a rjeđe još i visoka u D (sopranino) prikladna za izvođenje barokne muzike, zatim truba u F ili ES (alt) i duboka truba u B ili C (bas). Sve vrste ovih truba su našle upotrebno mjesto u vojnim i bras orkestrima.

Truba se redovno upotrebljava u simfonijskom, opernom (3-4) i vojnom orkestru (4), kao i u različitim manjim zabavnim sastavima. Što se tiče ansmbala džez muzike truba je jedan od najvažnijih melodijskih instrumenata.

Ton trube je oštar, svijetao, prodoran i briljantan.

Ona je veoma prikladna za izvođenje melodijskih i ritmičkih figura, primjenjuje se često i u akordskim sklopovima.

Zbog boje i kvaliteta tona podesna je za dočaravanje različitih ugođaja i raspoloženja, od svečanih, herojskih i dramatičnih do lirskih i komičnih.

U svim himnama truba ima zadatak da pored melodije svira „i signale”, te tako pojača dramatiku himne kojim podiže svečano i herojsko osjećanje kod pojedinaca, podsjećajući time na svoje istorijsko mjesto na svim dvorskim svečanostima.

Za vrijeme bitke na Criječu u Piperima kod Vranjskih njiva, početkom septembra 1876. godine, u odsudnom trenutku kada je turska, dobro naoružana i snabdjevena, vojska pritisla piperskog slabo naoružanog seljaka-ratnika-junaka i zaprijetila potpunim uništenjem, Božo Jankov Vukanović, poznavajući turske trubne signale, poslužio se ratnim lukavstvom i svirao povlačenje. Turci koji su bili u naletu smutiše se i u neredu počeše da se povlače, a Piperi im pomogoše da se još više zbune, tako što udariše silno i naniješe im velike gubitke. Tu su Piperi imali bogat ratni plijen oko 1.000 pušaka i tri zastave. Ovu priču mi ispriča jednom prilikom ujak Radomir, dok smo razgovarali o crnogorskim vojniku koji nije bio stručno vojnički obrazovan, ali je imao sposobnost i talenat da uvidi i iskoristi pravi trenutak i izvojuje pobjedu.

DIRIGENT potporučnik Milo Belević

24 PARTNER

oktobar 2012.

Feljton

Slavne crnogorske bitke

Tuāemilska bitka P

oslije dva feljtonska ciklusa - o crnogorskim ministrima vojnim i o Crnogorcima u stranim vojskama, naš magazin od ovog broja počinje novu feljtonsku seriju - o slavnim bitkama na tlu Crne Gore. Te bitke su vodili Dukljani, Zećani, Crnogorci - podanici Duklje, Zete i knjaževsko-kraljevske Crne Gore, država koje su predhodile današnjoj, ponovo suverenoj državi. Suštinski, čitav niz bitaka bio je jedna duga, velika, borba-za slobodu, državnost i nacionalni identitet, dukljansko-zetsko-crnogorske države i njenog naroda. Istorija Crne Gore je ođerdanjena slavnim oslobodilačkim bojevima, na ovoj teritoriji, bez osvajačkih ambicija.

slovenske (dukljanske) ustanike. Plan je bio da Kursilije, svojom vojskom, krene sa prostora današnje Albanije, preko Bojane, u pravcu Ulcinja i Bara, a da Rašani, Bosanci i Humci napadnu Duklju dolinama Zete i Morače.

Tri ili četiri savezničke vojske bi se sastale kod Bara i tu bi se, između Bara i Skadarskog jezera, u podnožju Rumije, prema planu, sukobile sa glavninom dukljanske vojske.

Vojska Crne Gore uzela je za svoj dan prvu u nizu vojnih pobjeda na tlu Crne Gore, pobjedu dukljanske vojske nad Vizantijom. Bilo je to 7. oktobra 1042. godine, kada je dukljanski knez Vojislav u Tuđemilu kod Bara porazio vizantijsku vojsku, predvođenu Kursilijem. Sa Vizantincima, Duklju su tada napale vojne formacije i vizantijskih vazala-župana Raške, Bosne i Huma.

Tuđemilskoj bici predhodila dukljanska je vojna pobuna u Crmnici i na području Bara. Bio je to, zapravo, ustanak protiv vizantijske Ostaci Starog Bara i tjesnaci Rumije u kojima je vođena bitka vlasti koja je tada Duklju držala u zavisnosti. Vojislav je, predvodeći slovenske seljake, usNa Duklju je, prema zapisima, samo sa prostora današpio da 1035. godine čak zagospodari Barom. Vizantijci su nje Albanije, krenula sila od 40.000 do 60.000 vojnika. naredne godine povratili Bar pod svoju vlast, a kneza VoKnez Vojislav ih je čekao na obroncima Rumije. Dukljani jislava su zarobili i odveli ga u Carigrad. Tamo je Vojislav su Vizantijce napali u noći između 6. i 7. oktobra. Pošto ih proveo tri godine, onda je uspio da pobjegne. I ponovo je je bilo mnogo manje nego neprijatelja, poslužili su se ratdigao ustanak protiv Vizantijaca. Dukljani su tada zaplinim lukavstvom. U Ljetopisu popa Dukljanina, piše da se jenili i lađu cara Mihaila, nasukanu na hridine Volujice.

Vojislavljeva vojska tiho prikradala vizantijskim logoriPrema zapisima, Vizantijci, ozlojeđeni zbog toga, odlučili ma. Pobila je neprijateljsku stražu, koja je bila daleko istusu se na novi, ali mnogo jači, ratni pohod na Duklju. Virena od logora glavnine vizantijske vojske. Onda su se, sa zantijski car je uputio toparha Kursilija iz Drača, na posvih strana, oglasile trube, a upotrebom rogova stvorena dručju današnje Albanije, da sa velikom vojskom kazni je gromoglasna vika. Vizantijci su se uplašili. Pomislili su oktobar 2012.

PARTNER 25

Feljton da je Dukljana mnogo, a pogotovu što su ranije od jednog Baranina dobili vijest da je u bitku sa Vizantijcima krenuo veliki broj ustanika. Njihov strah bio je sve jači, kako su se Dukljani približavali njihovim logorima. “Spopade ih strah i okrenuše se u bijeg”, zapisao je Pop Dukljanin. Kad su to vidjeli, Dukljani su navalili na Vizantijce, sjekli ih, ubijali, gonili pred sobom.

slav. Pošto je on ubijen, na prijesto zemlje došao je njegov brat Mihailo. Zahvaljujući upravo pobjedi kod Tuđemila nad moćnom Vizantijom, Duklja je stekla nezavisnost i bila je teritorijalno proširena. Novi dukljanski knez Mihailo se, u takvoj situaciji, proglasio kraljem, a njegovu titulu priznao je papa Grgur Sedmi, u pismu koje je u januaru 1078. godine, uputio “slovenskom kralju” Mihailu.

Vizantijski zapovjednik Kursilje je u bici teško ranjen, ali je uspio da pobjegne. Nedugo, zatim, prema raspoloživim izvorima, od posljedica teških rana umro je u blizini Skadra. Dukljani su vizantijske formacije gonili sve do rijeke Drima. Raško-bosansko-humska vojska, prema nekim zapisima, nije uspjela da se spoji sa Vizantijcima,

Upravo u svim ovim istorijskim činjenicama je utemeljena odluka da se za Dan Vojske Crne Gore proglasi 7. oktobar, u slavu Tuđemilske bitke 1042. godine. Sve crnogorske bitke su velike, neke kasnije i vojnički slavnije od Tuđemilske, ali, ipak, ona je prva u nizu oslobodilačkih poduhvata da se na prostoru današnje Crne Gore trajno

jer je jedan dio dukljanske vojske sačekao tu vojsku kod današnjeg sela Klobuk, na području Nikšića i nanio joj poraz.

Polaganje vijenca na spomenik u Tuđemilima

Knez Vojislav je pobjedom kod Tuđemila uspio da odbrani nezavisnost Duklje, odnosno, da je povrati iz odnosa vazalstva. Vizantija je Duklju pokorila u vrijeme cara Vasilija Drugog, poslije smrti kneza Vladimira, koji je, prema tvrdnjama nekih istoričara, bio brat od strica kneza Vojislava, mada ima i mišljenja da su oni bili braća.

Knez Vojislav je, iako nije tačno utvrđeno, umro već 1043. godine, godinu dana nakon slavne pobjede. Dukljom su tada upravljali Vojislavljeva udovica i najstariji sin Goji-

26 PARTNER

oktobar 2012.

uspostavi nezavisna država. Bilo je nekih predloga da se za Dan Vojske uzme, recimo, 28. jul, kao datum kada se 1876. godine odigrala čuvena Vučedolska bitka, nakon koje je Crnoj Gori, na Berlinskom kongresu, priznata nezavisnost. Istoričar Novak Adžić, pak, smatra da je Tuđemilska bitka najprikladnija za Dan Vojske, jer je, kako ocjenjuje, Duklja iskon crnogorske države, vojske i crnogorskog naroda. Bitka kod Tuđemila je prva velika vojna pobjeda prve crnogorske dinastije Vojislavljevića, smatra Adžić.

Ilija Despotović