Sistemi imun dhe organizimi i tij I- Organet parësore ose qëndrore. • Timusi, përshkrimi, funksionet. Maturimi në timus i limfociteve T. • Palca kockore, roli i saj si organ limfoid paresor. II- Organet dytësore (periferike): • Nyjet limfatike • Shpretka • Indi limfoid i lidhur me mukozat (MALT). III- Qelizat që marrin pjesë në funksionimin e sistemit imunitar Popullatat limfocitare, shënjuesit dhe funksionet e tyre. Limfociteve T, B, as T as B, Qelizat dentritike, funksionet dhe shënjuesit kryesorë të tyre. IV- Rruga e antigenit kur hyn në organizëm: Në indet (nyjet limfatike), në gjak (shpretka), në mukozat (MALT). V- Rriqarkullimi i limfociteve në organizëm, fenomeni i Homing.
ORAGANET E SISTEMIT IMUN • Organet e sistemit imun klasifikohen ne primare dhe sekondare. • Organet primare ne te cilat maturohen limfocitet T dhe B jane timusi dhe palca e kockave • Organet limfoide sekondare jane limfonodulat, shpretka, MALT (mucosa associated lymphoid tissue)
TIMUSI • Timusi eshte organ limfoid qendror ku migrojne nga palca e kockave qelizat qe do te kthehen ne LT. • Timusi eshte i ndertuar nga dy lobe te ndara nga indi konjuktiv ne trabekula. • Cdo lob eshte i ndare ne pjesen kortikale dhe medulare
TIMUSI • Timocitet jane limfocitet timike. Keto maturohen ne bashkeveprim me qelizat antigen paraqitese (QAP) • Zona e jashme e korteksit ka rreth 85% te timociteve (te papjekura) CD1 • Zona medulare ka me pak limfocite por me te pjekura CD4+CD8+. • Qelizat epiteliale timike jane QAP qe shprehin KMPI - dhe percaktojne repetorin e LT • Ne zonen medulare jane te pranishme qelizat dentritike interdigitale te cilat shprehin antigenet e KMPI kl I dhe kl II • Qelizat e Hasalit jane struktura epiteliale me rol te panjohur
TIMUSI • Edukimi i limfociteve T behet ne timus • Qelizat pre-T prodhohen ne palcen e kockave, migrojne ne timus dhe proliferojne ne zone subkapsulare keto jane CD4-,CD8-. • Keto kthehen ne CD4+CD8+ positive dhe shfaqin receptoret LT (TCR).
Maturimi i limfociteve T ne timus 1- Formimi i TCR : receptori i LT per njohjen e antigjeneve 2- Aftesine e LT te njohin peptidet antigjenike ne lidhje me KMPI e vetes (seleksioni pozitiv) 3- Aftesine e LT qe dalin ne qarkullim te mos njohin autoantigenet (seleksioni negativ)
Seleksioni pozitiv dhe negativ • Ne timus LT CD4+CD8+ (dyfish pozitiv) i nenshtrohen dy seleksionimeve: • Seleksioni pozitiv ben qe LT te shprehin vetem njerin nga markuesit ose CD4+ ose CD8+. Kjo behet me nderveprimin me qelizave epiteliale timike qe shprehim molekulat e KMPI. • Seleksionohen pozitivisht LT me afinitet te dobet per KMPI. LT qe njohin KMPI e klases I behen CD8+, LT qe njohin KMPI e kl II behen CD4+. LT qe nuk njohin KMPI e vetes eleminohen me apoptoze. • 2- Seleksioni Negativ ndodh kur LT njohin antigenin e vetes (autoantigenet) te paraqitur nga qelizat dentritike (QPA) sebashku me KMPI. • Selektionohen negativisht LT me afinitet te larte per autoantigenet
Maturimi I limfociteve T ne timus 1-Qeliza T e papjekur (timiciti) me preardhje nga palca e kockes ne fillim eshte dyfish negative pra nuk ka asnje nga markonjesit CD3, CD4, CD8 2- Faza e pare eshte shfaqja e receptoreve per Ag dhe CD3 dhe pastaj fitimi i markonjesve CD4 dhe CD8 pra qeliza eshte dyfish pozitive
3- Me seleksionin negativ do te eleminohen dhe vdesin te gjitha limfocitet qe kane receptore per antigenet e vetes 4- Me seleksionim pozitiv do te kthehen qelizat ose ne CD4+ ose ne CD8 + 5- Keto jane limfocite te pjekura qe ne periferi nuk njohin antigenet e vetes dhe qe kane dy funsione helper ato CD4+ dhe citotoksik ato CD8+
Maturimi I LT ne timus 1- Secili regjion I timusit ka rolin e tij
ne maturimin e LT:
1- Timocitet e papjekura hyne ne zonen subkapsulare dhe bien ne kontakt me qelizat interdigitale
2- Ne korteksin timik ne prezence te qelizave epiteliale qe shprehin antigentet e vetes behet seleksioni negativ 3- ne zonen kortikomedulare ne kontakt me qelizat dentritike qe shprehin KMPI e klases se pare ose te dyte behet seleksioni pozitiv
Maturimi i LT ne Timus
PALCA E KOCKES • Palca e kockes eshte organi limfoid paresor ku maturohen LB • Ajo eshte dhe organi qe prodhon serine e qelizave hematopoetike duke u nisur nga nje qelize baze. • Qelizat stromale sekretojne citokina qe jane pergjegjese per prodhimin e leukociteve dhe IL 7 per diferencimin qelizave pre T dhe pre B
Maturimi i limfociteve B ne palce • Fitimi i receptoreve per antigenin BCR (imunoglobulinat siperfaqesore)
Maturimi i limfociteve B ne palce
ORGANET LIMFOIDE DYTESORE
ORGANET LIMFOIDE DYTESORE • Organet parësore janë të zhvilluar mirë që në lindje të fëmijes, ato periferike zhvillohen pas lindjes nën veprimin e antigenëve të ndryshëm. • Antigenët nuk depërtojnë asnjëherë në organet parësore, ndërsa depërtojnë vazhdimisht në ato dytësore.
• Limfocitet që dalin të maturuar nga organet parësore nuk rikthehen me aty ndërsa limfocitet e organeve periferike qarkullojnë dhe rikthehen vazhdimisht në këta organe. • Organet parësore e realizojnë funksionin e tyre maturues pavarësisht nga stimujt antigenikë, ndërsa organet dytësore nuk e realizojnë funksionin pa stimulim antigenik.
LIMFONODULI Linfonodulat jane organe te kapsuluara qe vendosen ne pikat kyce ku hyne antigenet. Limfonoduleve jane strukturuar -Sinusi marginal nenkapsular me makrofage dhe qeliza fagocitare -Korteksi me LB (folikujt primar e sekondar) -Parakorteksi me LT e qeliza interdigitale -Medula - LT,LB,plazmocite -Enet limfatike aferente- hyrja e antigeneve -Enet limfatike eferente – dalja e antigeneve dhe LT -HEV- rihyrja e qelizave LT dhe B ne nodul Folikujt primare – nuk kane rene ne kontakt me antigenin Folikujt sekondare- pas kontaktit me antigenit dhe ne to zhvillohen qendrat germinative. Roli i Bcl-2
SHPRETKA Shpretka eshte organ i kapsuluar qe vendoset ne peritonium dhe filtron Ag qe vine nga gjaku Shpretka ka dy zona: pulpen e kuqe (shkaterimi i eritrociteve) Pulpen e bardhe ose zona imune qe perbehet nga 1 - Kellefi periarteriolar me LT ose zona afer arterioles (PALS) 2- Zona marginale me LB me folikujt primar dhe sekondar dhe me qeliza presantuese te antigenit
Organet jokapsulare - indi limfoid i lidhur me mukozat (MALT). •
Ky ndodhet i shpërndarë nën gjithë mukozat e organizmit, Karakteristike e tyre jane perqendrime subepiteliale te indit limfoid te parrethuara pa kapsul e indit lidhor
•
MALT-i në traktin respirator përbëhet nga makrofagë që veshin submukozën. Vende-vende kjo formon grumbullime që quhen nyja limfoide subepiteliale.
•
Ndërsa në traktin tretës dallojmë unazën e Valdeyerit dhe pllakëzat e Peyer-it si dhe indin limfoid të apendiksit.
•
Në MALT antigeni futet nëpërmjet mukozës dhe nxit qelizat limfoide që shndrrohen në limfocite T dhe B efektorë (këta të fundit shndrrohen në plazmocite prodhues kryesisht të imunoglobulinave A sekretore), si dhe në limfocite T dhe B kujtesë që qarkullojnë kryesisht në lokalizime të ndryshme të MALT.
MALT
QARKULLIMI I ANTIGENEVE • Antigen qe hyn ne ind kapet nga qeliza dentritike qe e transportojne me rrugë limfatike në folikujt limfoide të nyjeve limfatike. Aty ai u paraqitet limfociteve B nga qeliza dentritike folikulare. • Ne zonën parakortikale antigeni i paraqitet limfociteve T nga qeliza dentritike interdigitale. • Antigeni qe depërton nëpërmjet gjakut kalon në shpretkë në tre zonat e saj. Qelizat dentritike realizojnë në përgjithesi paraqitjen e antigenit që futet për herë të parë në organizëm ndërsa makrofagët përpunojnë antigenët që futen për herë të dytë dhe në vazhdimësi.
• Antigeni qe hyn ne mukozat lokalizohet ne indin limfoid te submukozes dhe stimulon qelizat limfoide te tij.
RIQARKULLIMI I LIMFOCITEVE • 1- Qarkullimi i limfociteve nga organet primare ne linfonodule behet nepermjet rruges limfatike dhe pastaj ne qarkullimin e pergjithshem ata hyjne ne limfonodula nepermjet HEV (high endotelium venules) • 2- Ne se ne linfonodul takojne antigenin aktivizohen dhe kthehen ne limfocite efektore dhe kujtese • Keto dalin nga limfonoduli me ane te rruges eferente dhe qarkullojne sipas skemes dhe rikthehen ne limfonodul me ane te HEV. Fenomeni i rikthimit quhet Homing
Rriqarkullimi i limfociteve
QARKULLIMI I LIMFOCITEVE
Qelizat e imunitetit •
• • •
Limfocitet jane celesi qe kontrollon pergjigjen imune, veprojne me materialin e huaj dhe jo kunder indeve te veta. Ato ndahen ne limfocite T dhe B Limfocite B prodhojne antitrupa Limfocitet T Ndihmojne limfocitet B te prodhojne antitrupa Njohin dhe shkaterojne qelizat e infektuara nga viruset Aktivizojne fagocitet per te shkateruar agjentin patogjen Kontrollojne nivelin dhe kualitetin e pergjigjes imune Limfocitet e njohin antigenin nepermjet receptoreve specifik Qelizat nul (as T as B) jane morfologjikisht LGL, nuk kane receptore specifike dhe nderhyjne me vrasje jo specifike . Fagocitet – perfshijne monocitet , makrofaget dhe neutrofilet ata gelltisin agjentet patogjene, antigene dhe mbeturina qelizash per ti shkateruar. Makrofaget mund ti jene dhe QPA Qelizat ndihmese- perfshijne eosinofilet, bazofilet, mastocitet, trombocitet qe nderhyjne ne proceset inflamatore dhe QPA te tipeve te ndryshme qe ja prezantojne antigenin limfociteve.
Downloaded from: StudentConsult (on 14 October 2006 05:42 PM) Š 2005 Elsevier
Qelizat e Imunitetit
QELIZAT ANTIGEN PARAQITESE • Qelizat antigen paraqitese jane nje grup funksional qelizash qe kane si funksion te kapin antigenin dhe pas perpunimit ta paraqesin ate limfociteve • Disa nga ag kapen ne periferi nga keto qeliza te tjerat jane ne indin limfoid periferik. Limfocitet B e njohin antigenin ne gjendje native ndersa LT e njohin ate te perpunuar nga QAP ne lidhje me molekulat KMPI • Ato mund te jene qelizat dentritike, makrofage, qeliza dentritike folikulare, qelizat e zones marginale ne shpretke si dhe qelizat fakultative antigen paraqitese. Edhe LB mund te sillen si qeliza antigen paraqitese
LIMFOCITET • Limfocitet B prodhohen dhe maturohen ne palcen e kockes. LB i maturuar ka si receptor Ig siperfaqesore dhe ne periferi jane ne linfonodula dhe ne shpretke dhe ne indin limfoid. Ato kthehen ne plazmocite kur stimulohen nga Ag. • LT zhvillohen ne timus pas shfaqjes se TCR (receptorit per antigenin) ndahen ne CD4 ose ndihmuese(helper) dhe CD8 citotoksike • LT mund te klasifikohen ne 2 popullata edhe ne baze te TCR me strukture ab (TCR2) ose YD (TCR15%) • Funsionet dhe nenklasat e LT si dhe markuesit e tyre qelizor (CD) shikohen ne tabelen e meposhtme.
POPULLATAT LIMFOCITARE TE NJERIU POPULLATA
NEN POPULLLAT A
SHENJUES
FUNKSIONI
LIMFOCITETT CD4(+)
T HELPER 1 (TH1)
CD3; CD4
NXIT MAKROFAGET (ME IFNγ; IL2)
T HELPER 2 (TH2)
CD3; CD4
NXIT LB (ME IL4; IL5; 6; 10)
T Reg
CD3; CD4; CD25; FoxP3; CTLA-4
RREGULLOJNE PERGJIGJEN IMUNE (TGFbeta; IL 10)
50 - 60%
CD3; CD8
VRASIN QEL. TUM. DHE TE INF. ME VIRUS
20 -30%
LIMFOCITET B
CD19; 20; sIg
PRODHOJNE Ig
5 – 15%
LIMFOCITET NK
CD56; 16
VRASIN QEL. TUM. DHE TE INF. ME VIRUS (ne menyre
4-18%
LIMFOCITETT CD8(+)
CITOTOKSIK
% ne gjak
Figure 1-19