Poznati kardiolog sa Medicinskog fakulteta u Beogradu, prof. Ostojić sa svojim timom, već duže vrijeme uključen je u projekat velikog kliničkog ispitivanja koje u terapiji matičnim ćelijama kod pacijenata sa infarktom miokarda sprovodi Klinika Mayo.
naučnika i ljekara u vezi velikog potencijala koji matične ćelije nude u liječenju širokog opsega bolesti i stanja. Međutim, ono što se za sada zna i što je klinički potvrđeno jeste liječenje određenog broja bolesti. Tačno je da ove ćelije predstavljaju ogroman potencijal, ali moramo znati da nijesu svemoguće! Naravno, sve što je novo mora i da zaživi u širokoj kliničkoj praksi. Od novih stvari se nekad očekuje i više nego što one u datom trenutku mogu da ponude. Kao po pravilu, uvijek prvo nastupa oduševljenje, favorizovanje, ali i nipodaštavanje, da bi na kraju sve našlo svoje pravo mjesto. Prema tome, kao i svaki novi lijek, i terapije matičnim ćelijama moraju se ispitati i procijeniti da li ispunjavaju sve standarde da bi dobile odobrenje nacionalnih regulatornih tijela da mogu da se koriste u liječenju bolesnika. Ipak, treba istaći da se za sada odobreno liječenje 70 vrsta bolesti, a uskoro, nadamo se i više, veoma uspješno sprovodi u svjetskim medicinskim centrima. U svijetu sve funkcioniše na sljedeći način. Postoje javne i privatne banke za čuvanje matičnih ćelija. Javne se na neki način mogu poistovjetiti sa zavodom za transfuziju krvi. U njima se čuvaju donirane matične ćelije. Kada dođe dan porođaja, žena matične ćelije iz pupčane vrpce može dati u javnu ili privatnu banku. Ako se odluči za javnu banku, onda tim matičnim ćelijama raspolažu svi kojima su one potrebne odnosno oni pacijenti kod kojih se utvrdi podudarnost. Dakle, ako nekome zatrebaju i odgovaraju, potražuju se kao krv iz zavoda za transfuziju. Ako se porodilja odluči za čuvanje matičnih ćelija u privatnoj banci, onda one pripadaju samo toj porodici. Bez obzira na to za koju se banku osoba odluči, procedura je ista. Kada uzorak stigne u banku, ispituje se virusološki, mikrobiološki, testira se na HIV i hepatitis i, ako se utvrdi da su broj i vitalnost matičnih ćelija dovoljni, vrši se krioprezervacija odnosno zamrzavanje na temperaturi do minus 196 stepeni kako bi se sačuvale. Problem je nekada nedovoljan broj matičnih ćelija, što u budućnosti predstavlja ograničavajući faktor prilikom liječenja. Stoga se danas razvijaju protokoli za takozvanu selektivnu amplifikaciju, kojom se postiže povećanje broja matičnih ćelija iz uzorka. Drugim riječima, da od uzorka koji potencijalno broji stotinu hiljada može da se dobije nekoliko milijardi matičnih ćelija. Zašto se to radi? Zato što pitanje neophodnog broja
U našem okruženju terapije matičnim ćelijama primjenjuju se u Srbiji: na VMA, Institutu za majku i dete, Beograd; na Institutu za hematologiju, Beograd, Institutu za hematologiju, Novi Sad.
matičnih ćelija u terapiji zavisi od životne dobi i kilaže pacijenta. Nije ista terapija za osobu od 12 godina, sa 35 kg težine, i za osobu od 32-ije godine, tešku oko 75 kg. U drugom slučaju veći su organi i samim tim broj matičnih ćelija koje će biti uporijebljene u liječenju, drastično je veći. I dok u svijetu ispitivanja idu sve brže i dalje u načinima kako da se što više i bolje pomogne ljudima liječenjem matičnim ćelijama, kod nas i dalje traje edukacija kako laičke tako i profesionalne javnosti o ovoj oblasti medicine. Ono što je u interesu svih nas jeste što šira i veća edukacija, kako bi svi shvatili da je bacanje tog vrijednog izvora matičnih ćelija na neki način činjenje štete, uskraćivanje mogućnosti da se ljudi liječe. Potrebno je vršiti edukaciju o tome šta su to matične ćelije, šta je regenerativna medicina, šta je to tkivni inženjering. U Crnoj Gori još uvijek ne postoji mogućnost čuvanja matičnih ćelija u javnoj banci, međutim, od skoro je otvaranjem predstavništva Evropske banke „Cryo-Save” omogućeno čuvanje matičnih ćelija u ovoj porodično-privatnoj banci. Za one koji se odluče na čuvanje matičnih ćelija, potrebno je objasniti kakva je procedura uzimanja uzorka. Žena koja zatrudni i odluči da sačuva matične ćelije, kontaktira predstavništvo Cryo-Save banke - Montecell u Podgorici, gdje potpisuje ugovor sa bankom i dobija informacioni materijal i „set” za uzimanje krvi iz pupčanika. Ovaj set se nosi na porođaj. Nakon što se beba rodi, uzima se krv iz pupčanika, pakuje u set i šalje u banku. Tamo se uzorak prvi put otvara u sterilnim uslovima, ćelije se obrađuju, izdvajaju, provjeravaju i čuvaju u krioprezervacionim tankovima. Potvrda da je uzorak u redu šalje se u predstavništvo koje obavještava roditelje kada oni u roku od 30 dana mogu izvršiti svoje finansijske obaveze direktno prema Banci. One pokrivaju troškove transporta, obradu i ispitivanje uzorka, kao i čuvanje istog sljedećih 20 godina. Osim mogućnosti čuvanja matičnih ćelija iz krvi pupčanika, postoji i mogućnost čuvanja tkiva pupčanika. U čemu je razlika? Matične ćelije koje potiču iz krvi pupčanika hematopoetske su prirode (proizvode elemente krvi), dok one koje potiču iz tkiva pupčanika jesu takozvane mezenhimalne odnosno imaju mogućnost ka stvaranju kože i mišića, tkiva pluća, jetre… Bez obzira na to odakle potiče uzorak, on se čuva na dvije fizički odvojene lokacije, radi sigurnosti. U trenutku kada je potreban, uzorak se šalje u najkraćem roku, na adresu medicinske institucije koja će vršiti terapiju matičnim ćelijama.
Cryo-Save banka vodeća je banka matičnih ćelija u Evropi sa skoro 200.000 sačuvanih uzoraka. Kompanija ima svoje sjedište u Holandiji i bavi se izvođenjem fundamentalnih istraživanja u oblasti tehnologije krioprezervacije (dubinskog zamrzavanja) matičnih ćelija. Ta ispitivanja sprovode se u saradnji sa pet evropskih univerziteta i Fraunhoferovim institutom za biomedicinski inženjering; dio je projekta CRYSTAL koji je finansiran od strane Evropske unije. Usluge čuvanja matičnih ćelija u banci koje pruža Cryo-Save dostupne su u 38 zemalja, na 4 kontinenta. Cryo-Save banka je zvanično akreditovana odlukom Holandskog ministarstva zdravlja i socijalne zaštite. Osnovana je 2000. god.
27