ZLOUPOTREBA
SUPSTANCIJA Mladi ljudi danas žive u okruženju koje pred njih stavlja mnogobrojne zamke koje oni često ne prepoznaju ili pogrešno prepoznaju. Život je postao zahtjevan, pun stresova, uz visok stepen otuđenja i veliki broj raspada primarnih porodica. Često zbunjeni ponašanjem sopstvenih roditelja (koji puše duvanske proizvode, konzumiraju alkoholna pića), uz pritisak škole i društva pribjegavaju bjekstvu iz realnosti - makar na kratko - uz pomoć supstancija koje im to omogućavaju. Upotrebom psihoaktivnih supstancija dolazi do promjena u sferi percepcije, osjećanja i ponašanja. Za jedan broj mladih ljudi koji konzumiraju drogu sa ciljem da se „bolje osjećaju”, ovakvo ponašanje je samo prolazna faza u sazrijevanju, koju prevaziđu i koja uglavnom ne ostavlja psihosocijalne niti medicinske posljedice po njih. Ali, postoje i oni drugi slučajevi gdje kratkotrajno uzimanje droga može biti opasno jer vodi osobu ka destruktivnijim oblicima konzimiranja droga. Od supstanci koje se zloupotrebljavaju najčešće su: marihuana, stimulusi, inhalansi, LSD i ostali halucinogeni, kokain i heroin. Krek, nekad omiljena supstanca među srednjoškolcma, skoro je u potpunosti zamijenjena novim trendom kod mladih: stimulusi + alkohol. DMS-IV klasifikacija Američke psihijatrijske asocijacije pokušava da napravi neophodnu granicu između zloupotrebe supstancija i zavisnosti od psihoaktivne supstance. Zloupotreba supstancija odnosi se na uzimanje psihoaktivnih supstancija na način koji narušava medicinske, pravne, religijske ili socijalne običaje i oblike ponašanja. Ona dovodi do štetnih posljedica po zdravlje korisnika ali i do oštećenja tkiva ili mentalnih bolesti. Simptomi zloupotrebe su: -Ponavljana upotreba koja onemogućava izvršenje redovnih obaveza (posao, škola, porodica) -Ponavljana upotreba u situacijama u kojima je to fizički opasno (upravljanje vozilom ili mašinom...) -Ponavljani pravni problemi uzrokovani upotrebom supstancija (privođenje zbog nereda...) -Kontinuirano uzimanje supstancije i pored stalnih ili ponovljenih socijalnih ili interpersonalnih problema uzrokovanih efektima supstancije (svađe s porodicom, prijateljima...) Zavisnost od psihoaktivne supstancije karakterišu način upotrebe supstancije i prateće aktivnosti, koji su sveo-
buhvatni (pervazivni), destruktivni ili onesposobljavajući za onoga ko ih koristi i van je njegove kontrole. Simptomi zavisnosti su: -Potreba za kompulzivnim uzimanjem određene supstancije -Prisustvo tolerancije i apstinencijalnih simptoma -Upotreba supstancija kako bi se spriječili apstinencijalni simptomi -Brz povratak upotrebi supstancija čak i poslije perioda dobrovoljne apstinencije. Problem zavisnosti spada u domen visoko specijalističkih poslova koji se obavljaju u specijalizovanim ustanovama kroz timski rad više stručnjaka: psihijatar, psiholog, specijalni pedagog, socijalni radnik. Zbog toga, pri sumnji na ovakav poremećaj obavezno je i što prije potrebno zatražiti adekvatnu stručnu pomoć. Veliki uticaj socijalnih i sredinskih faktora na započinjanje i održavanje upotrebe droga sugerišu i mogućnost njihove psihosocijalne prevencije. Tradicionalni preventivni programi usmjeravaju se na plasiranje u javnost dovoljno validnih informacija, povećanje straha od droga, djelovanjem na moralni aspekt ličnosti i nuđenjem alternativnih aktivnosti. Časopis MEDICAL će u narednim brojevima dati svoj doprinos u cilju prevencije zavisnosti, ali i u cilju pružanja pomoći svima onima koji su se na svom razvojnom putu susreli sa upotrebom psihoaktivnih supstanci a sada ne znaju kako dalje. U narednim brojevima pisaćemo o načinima prepoznavanja uživalaca psihoaktivnih supstanci, kliničkim slikama karakterističnim za zloupotrebu različitih psihoaktivnih supstanci, kao i o terapiji narkomanije. Pisaćemo o pokušajima samoizlječenja, o metadonskim programima i novijim programima detoksikacije, ali i o psihoterapiji narkomanije kroz metode grupne i individualne psihoterapije. Prikazaćemo najznačajnije suportativne terapijske tehnike poput reosiguranja, sugestije, eksternalizacije interesovanja - neophodne za pacijente u apstinencijalnoj krizi. Ukoliko imate želju da posebno pišemo o nekom poremećaju ili da objavite Vašu priču o načinu izlječenja, kontaktirajte stručnog saradnika za oblast Psihologija, na: radmila.stupar.djurisic@gmail.com. Dipl. psihološkinja Radmila Stupar Đurišić
45