ك����ؤل���� َي����ـ����را باران ئاريايي كؤليرا ضية؟ هؤكاري توش بوون بة َ دةبيتة كة را)ية، كؤلي َ بةكترياي (ظيبريؤ َ هؤي هةوكردني ِر َ يخؤلةكان. باكتيراية لة َ سالي ١٨٥٤دا لة اليةن ئةم َ َ (فليثؤ ثاجيني)يةوة دؤزراي��ةوة ،كة سالي ؤبيرت كوخ)ةوة ١٨٨٣دوبارة لة اليةن ( ِر َ تةكيد كرايةوة كة ئةوة بةكترياي نةخؤشي كؤليراية ،كة َ سالَيك َثيش ئةوة بةكترياي َ نةخؤشي سيلي دؤزيبوةوة. كؤليرا دةضيتة ناو سك بةكترياي َ َ و ِر َ دةبيتة يخؤلةوة ،لةطةل خواردن كة َ هؤي توش بوون بة سكضوون و ِرشانةوة، دةبيتة هؤي لةدةست داني ئاويَكي ئةمةش َ زؤر و وشكبوونةوةي جةستةي مرؤظ. باكتيرياية خؤي َ دةواسيت بة هةل َ ئةم َ َ سكضونيك دةبيتة هؤي َ ديواري ِريخؤلةدا و َ كة زؤر جياوازة لة سكضوني ئاسايي ،بةوةي
38
ذمارة ()5(..)55ي تشريني يةكةم ()2012
كة لةماوةي يةكةم ِرؤذي توش بوون بة نةخؤشيةكة كةسي توش بوو ب ِري ١٥-١٠ ليتر ئاو لةدةست دةدات كة ئةمةش واي كؤليرا بة نةخؤشيةكي ترسناك كردووة كة َ بناسريَت. ئةطةر بة زوترين كات نةطةيةنرَيتة نةخؤشخانة وة ضارةسةري بؤ دانةنريَت ئ��ةوا ئةطةري مردني كةسةكة زؤرة، تةنها ضارةسةريش بؤ ئ��ةم نةخؤشية قةرةبووكردنةوةي ئةو ب ِرة زؤرة ئاوةية كة لةدةستي دةدات كةسي توشبوو ،هةروها َ ئةو ب� ِرة خ� َ لةطةل �وي و شةكرةي كة دةبيت قةرةبوو ئاوةكةدا لةدةست دةدريَت َ دةبيت لة نةخؤشاخانة بكرَيتةوة ،ئةمةش َ بكرَيت بةوةي كة ِراستةوخؤ ئاو بكرَيتة نةخؤشةكةوة لة ِرَيطاي دةماري خوَينةوة. كةسيكةوة بؤ ئايا ئةم نةخؤشية لة َ كةسيكي كة دةطوازرَيتةوة؟ َ دةلَيين َ لةوةلاَ مدا َ بةل َي ،ئةويش لة ضةند
ِرَيطايةكةوةية ئةوانيش: -١ثاكو خاويَن ِرانةطرتني كةسي َ دةستليداني خواردةمةني ياخود هةلطر ،بة َ ئاوي خواردنةوة ل��ةدواي هاتنة دةرةوة بةبي ئةوةي دةستي بشوات. لةسةرئاو َ باكتيريا كة لة ِريَطاي طواستنةوةي -٢ َ هةواوة ،ياخود ثيسايي و ِرشانةوةي كةسي توش بوو كة ئةمة زؤر دةطمةنة ،ضونكة بضيتة ناو دةبيتة يةكةمجار َ باكتيرياكة َ َ بتوانيت تا بكات ئامادة خؤي خواردنةوة َ بطونجي َنيت لة جةستةي مرؤظدا. خؤي َ كؤليرا ضين؟ نيشانةكاني نةخؤشي َ لةكاتي ضونة ناو جةستةو خؤطونجاندن باكتيرياكة تا دةركةوتني و طةشةكردني َ دةخايةنيت، يةكةم نيشانة ماوةي دوو ِرؤذ َ كة لة هةنديَك َ حالةتدا دةطاتة َثينج ِرؤذ. كةسيكةوة هةندَيك جار نيشانةكان لة َ كةسيكي ديكة دةطؤ ِرَيت ،كة لةوانةية بؤ َ الي هةندَيك كةس هةنديَك نيشاي كةم سكضونيكي يةكجار دةربكةويَت بةلاَ م توشي َ ببيت ،ياخود لةوانةية هيض نيشانةيةكي زؤر َ نةخؤشيةكةشي َلي دةرنةكةوَيت هةرضةندة َ باكتيرياكةش َبيت. هةلطري َ ديارترين نيشانةكاني: بةسك َئيشةيةكي يةكجار زؤردةست َثيدةكات. بةرزبونةوةي ثلةي طةرما. س��ك ض��ون ك��ة م���اوةي ضةنددةخايةنيت ،وردة وردة كةم كاتذميرَيك َ َ دةبيتةوة. َ ِرشانةوةهؤكار ضية كةوا ئةم نةخؤشية َثيي دةوتريَت نةخؤشيةكي ترسناك؟ بةهؤكاري ئةو ب ِرة زؤرة ئ��اوةي كة لةدةست دةدرَيت لة ِريطاي سك ضون و ِرشانةوةوة ،كة ئةطةر قةرةبو نةكرَيتةوة دةبيتة ذيان دةكةوَيتة مةترسيةوة ،ضونكة َ هؤي وشك بونةوةي َثيست ،طرذ بوني ماسولكةكان ،دةنط ط ِر بون بةهؤكاري