re sh6

Page 1


‫بةشداربوواني ئةم ذمارةية‪:‬‬ ‫ط���ؤظ���اريَ���ك���ي ش���ةرع���ي���ي وةرزي���ي���ة‬ ‫سالَي دووةم‪-‬ذمارة (‪ .. ) 6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي ‪2012‬ي زاييني‬

‫خاوةني ئيمتياز‬ ‫ماكوان كةريم‬ ‫‪makwan.karim@gmail.com‬‬

‫سةرنووسةر‬ ‫بةهيَز ئةحمةد‬ ‫‪07702452669‬‬ ‫بة ِريَوةبةري كارط َي ِريي‬ ‫رةحمان‬ ‫كاروان عةبدو ِ‬ ‫‪07702461727‬‬ ‫ديزاين‬ ‫توانا ئةحمةد‬ ‫ثةيوةندييةكان لة ِريَطةي سةرنووسةرةوة دةبن‬ ‫ث َيطةي ئةليكترؤنيي ريَطا‬ ‫‪www.regamedia.com‬‬ ‫ئيمةي َلةكاني ريَطاي شةرع‬ ‫‪regaishare@yahoo.com‬‬ ‫‪regai.shar3@hotmail.com‬‬ ‫نووسينطةي سةرةكي‪:‬‬ ‫سليَماني ‪ -‬تةالري رةشةمؤ َ‬ ‫ل‬ ‫نهؤمي دووةم‬ ‫ئؤفيسي (‪)248‬‬ ‫نرخ‪ )3000( :‬دينار‬

‫حةمزة بةرزنجي‬ ‫ثيَشةوا موحةممةد‬

‫فةرهاد قادر ئؤمةر‬ ‫م‪ .‬دليَر ئةحمةد حسيَن كةالري‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولَآل‬ ‫كاوان كوردي‬ ‫موحةممةد مةال مةحمود تاوطؤزي‬ ‫هيَمن شيَخاني‬ ‫عةبدولَآل مةال ئةحمةد – ئةحمةدئاوايي‬ ‫م‪ .‬عةبدو ِرةحمان موحةممةد عارف‬

‫باوكي ئةسماء‬ ‫نور‪ -‬سويد‬

‫م‪ .‬شيَخ ئيبراهيم‬

‫ئيبراهيم ميكة عةلي‪ -‬ئةردةآلني‬ ‫د‪ .‬كاوة فةرةج سةعدون‬ ‫ئةندازيار خاليد بةرزنجي‬ ‫فةرهاد رةباتي‬ ‫عومةر عةلي‬

‫ئةيوب ضةمضةمالَي‬

‫كؤمثانياي ن َيوةند‬ ‫بؤ ضاث و بآلوكردنةوة‬ ‫سل َيماني‪07701517533 :‬‬ ‫هةول َير‪07504612568 :‬‬ ‫ضاثخانةي كةمال‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪1‬‬


‫ثيست‬ ‫رَِ‬ ‫ناوي بابةت‬

‫ناوي نووسةر‬

‫الثة ِرة‬

‫يةك ر َيبازى موحةممةد (‪ )j‬نةك ئيسالم َيكى كةرتء ثةرت‬

‫بةه َيز ئةمحةد‬

‫‪4-3‬‬

‫هاوبةشدانان بؤ خواي ب َيهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫حةمزة بةرزجني‬

‫‪14-5‬‬

‫بي َيزةكانء بةرطريي لةث َيغةمبةري‬ ‫زانايانء بانطخوازاني ئيسالمي‪ ،‬ضؤن بةرهةلَستيي رَ ِ‬ ‫ث َيشةوامان (‪ )j‬دةكةن؟‬

‫ئا‪ :‬هاوكار عةبدولَآل‬

‫‪20-16‬‬

‫خؤر هيض تاوان َيكي نيية كة شةمشةكو َيرة ناتوان َيت بيبين َيت‬

‫ث َيشةوا حمةمةد‬

‫‪23-21‬‬

‫كةسي ب َيدةنطبوو لةوتين حةق‪ ،‬شةيتاني اللَة‬

‫رةنج ش َيخاني‬

‫‪25-24‬‬

‫رةهةندةكاني خؤشةويستيي ث َيغةمبةر (‪ )j‬لةذياندا‬

‫فةرهاد قادر ئؤمةر‬

‫‪28-26‬‬

‫هةند َيك زانياري لةسةر طرنطرتين ثةرتووك كة قورئاني ثريؤزة‬

‫رَ‬ ‫م‪.‬دلي ئةمحةد حسينَ كةالري‬

‫‪31-29‬‬

‫نوري حيكمة؛ دةزطايةك ث ِر لة ِرووناكيية‬

‫ئا‪.‬ديدار‪ :‬مةحبوبة قادر‬

‫‪36-32‬‬

‫دةب َيت رةوشت ئاو َيزاني طشت كردةوةكان ب َيت‬

‫كاوان كوردي‬

‫‪41-37‬‬

‫تيامان َيك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَ ِ‬

‫موحةمةد مةال مةمحود تاوطؤزي‬

‫‪56-42‬‬

‫هةند َيك لةنيشانةكاني ئةهلي سوننةتء جةماعةتء ضؤن َيتيي جياكردنةوةيان لةو تاقمة‬ ‫طوم ِرايانةي خؤيان بةوان دةزانن‬

‫ه َيمن ش َيخاني‬

‫‪67-57‬‬

‫عةبدولَآل مةال ئةمحةد «ئةمحةدئاوايي»‬

‫‪70-68‬‬

‫م‪ .‬عةبدو ِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي‬ ‫كاملَكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫ئا‪.‬ديدار‪ :‬كاروان عةبدول ِرةمحان‬

‫‪79-71‬‬

‫ناردني سرووش بؤ ث َيغةمبةر (‪ )j‬واتاي ر َيزطرتين مرؤظ دةطةيةن َيت‬

‫ماكوان كةريم‬

‫‪93-80‬‬

‫ه َيزي ئيسالم لةلوتكةي سةركةوتن نزيكبووةتةوة‪ ،‬با ئاطاداري خالَة الوازةكان بني‬

‫باوكي ئةمساء‬

‫‪96-94‬‬

‫ضةند وانةيةك بؤ سةرجندان لة ِرابردوومان‪ ،‬لةث َيناوي طةشةي ئ َيستامانء سةركةوتين‬ ‫داهاتووماندا‬

‫ئا‪ :‬م‪.‬دارا‬

‫‪99-97‬‬

‫بةهاري ث َيغةمبةر َييت ث َيش بةهاري عةرةبيية‬

‫و‪ :‬نور‪-‬سويد‬

‫‪101-100‬‬

‫م‪ .‬ش َيخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان وال َيكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةس َيكتان بينى‬ ‫ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!‬

‫ئا‪.‬ديدار‪ :‬بةهمةن ئيرباهيم‬

‫‪109-102‬‬

‫طةشتةكةم بؤ حيجاز‬

‫ئيرباهيم ميكة عةلي‪ -‬ئةردةآلني‬

‫‪112-110‬‬

‫وةآلم َيك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫د‪.‬كاوة فةرةج سةعدون‬ ‫ئةندازيار خاليد بةرزجني‬

‫‪129-113‬‬

‫ئاشكراكردني ر َيذةي سةديي فةرموودةكاني ث َيغةمبةر (‪ )j‬لةكت َيبةكاني شيعةدا‬

‫و‪ :‬فةرهاد رةباتي‬

‫‪132-130‬‬

‫شةهيدو بةشةهيدكراوةكان‬

‫عومةر عةلي‪ -‬بةريتانيا‬

‫‪135-133‬‬

‫كورتةي حوكمي هةلَطة ِرانةوة لةدين‬

‫ئا‪ :‬ئةيوب ضةمضةمالَي‬

‫‪148-136‬‬

‫ئيسالمء ش َيوازي طؤ ِرانكاريي ريشةيي‬

‫ن‪ :‬سةييد قوتب‬ ‫و‪ :‬فاتيح ئيسالمي‬

‫‪150-149‬‬

‫روونكردنةوةي هةنطاوةكانى تةآلق لةقورئانى ثريؤزدا‬

‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بةه َيز ئةمحةد‬

‫يةك رَيبازى موحةممةد (‪)j‬‬ ‫ئيسالميكى كةرتء ثةرت‬ ‫نةك‬ ‫َ‬ ‫بةلَطةنةويستة ئيسالم ئةو ِر َيبازةية كة دوو سةرضاوةى سةرةكيى هةيةء بريتني لةقورئانى ثريؤزء‬ ‫سوننةتةكانى ث َيغةمبةرى سةروةرمان (‪ ،)j‬هةرئةمانةيش ث َيوةرن بؤ هةلَسةنطاندني حةقء ناحةقء‬ ‫ت َيطةيشتين راستء درووست ل َييان‪ ،‬جا بؤئةوةي طوم ِرانةبني ث َيويستة سةرضاوةي وةرطرتنمان ئةو دووانةبن‪،‬‬ ‫وةك ث َيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرمو َيت‪( :‬يا أيها الناس إني قد تركت فيكم ما إن اعتصمتم به فلن تضل أبدا‪ :‬كتاب‬ ‫اهلل وسنيت)‪ .‬أخرجه احلاكم (‪ )93/1‬والبيهقي (‪ ،)114/10‬وانظر صحيح اجلامع الصغري رقم (‪ )2937‬لإلمام األلباني‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةي خةلَكينة (دوو) شتم لةناوتاندا بةج َيه َيشتووة ئةطةر ث َييانةوة ثابةندبن هةرطيز طوم ِرانابن‪:‬‬ ‫(ئةوانيش) كت َييب خوا ‪-‬قورئان‪-‬ء سوننةمتن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كةواتة‪ :‬هةرشت َيكيرت جطة لةم دوو سةرضاوةية‪ ،‬جيطةى تيبيينء شايستةي رةدكردنةوةية‪ ،‬ثةروةردطاريش‬ ‫رياطةياندووين تةنهاء بةب َيطومانةوة ئةوة وةربطرين كة ث َيغةمبةرمان (‪ )j‬بؤيه َيناوينء ئةوةيش كة‬ ‫ث َي ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫الر ُس ُ‬ ‫َ‬ ‫ول َف ُخ ُذو ُه َو َما َن َه ُاك ْم َع ْنهُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستييل َيكردووين وةرينةطرين‪ ،‬هةروةكو دةفةرمويت‪ ...[ :‬و َما آتاك ُم َّ‬ ‫َّ ُ للهََّ للهََّ َ ُ ْ َ‬ ‫َ َْ‬ ‫اب] احلشر (‪.)7‬‬ ‫فانت ُهوا َواتقوا ا إِ َّن ا ش ِديد ال ِعق ِ‬ ‫واتة‪ :‬ئةوةي ث َيغةمبةر (‪ )j‬ث َييبةخشيون وةريبطرن‪ ،‬هةرفةرمان َيكي ث َيدان بةطو َييبكةن‪ ،‬قةدةغةي‬ ‫هةرشت َيكي ل َيكردن مةيكةن‪ ،‬لةخوابرتسن‪ ،‬ضونكة بة ِراسيت خوا بةتوندي تؤلَةدةس َين َيت‪.‬‬ ‫بةآلم سةرة ِراى ئةمانةيش رةنجء ت َيكؤشانى زانايانى ئيسالمي بةرزدةنرخ َينر َيتء ر َيطةث َيدراون كؤشش‬ ‫(إجتهاد) بكةن‪ ،‬بةالَم ث َيويستة ئيجتيهاديان بةراوردبكر َيت بة دوو سةرضاوة سةرةكييةكةى ئيسالمء لةذ َير‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني ئةم ِرؤء جيلي هاوةآلني‬ ‫رؤشنايى ئةواندا ب َيت‪ .‬ئاشكراية يةك َيك لةهؤكارةكاني جياوازيي‬ ‫ث َيغةمبةر (‪ )j‬ئةوةية كة ئةوان سةرضاوةي وةرطرتنيان قورئاني ثريؤزء سوننةتةكاني ث َيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫بوو‪ ،‬لةبةرئةوة توانييان طةورةترين سةركةوتن بؤ خؤيان لةم َيذووي ئيسالمدا تؤماربكةن‪ ،‬بةآلم ئةم ِرؤ‬ ‫ذمارةيةكي زؤر سةرضاوةيرت ت َيكةلَكراون بةو دوو سةرضاوةية‪ ،‬وةكو سةييد قوتب (رةمحةتي خواي ل َيب َيت)‬ ‫لةوبارةيةوة دةفةرمو َيت‪« :‬كان النبع األول الذي استقى منه ذلك اجليل هو نبع القرآن‪ ،‬القرآن وحده‪ ،‬فماكان‬ ‫حديث رسول اهلل (‪ )j‬وهديه ّ‬ ‫إال أثرا من آثار ذلك النبع‪ ،‬فعندما سئلت عائشة (رضي اهلل عنها) عن خلق رسول‬ ‫اهلل (‪ ،)j‬قالت‪ :‬كان خلقه القرآن ‪ ...‬ثم ماالذي حدث؟ إختلطت الينابيع أصبت يف النبع الذي استقت منه‬ ‫األجيال التالية‪ ،‬فلسفة األغريق ومنطقهم وأساطري الفرس وتصوراتهم وإسرائيليات اليهود والهوت النصارى‪،‬‬ ‫وغري ذلك من رواسب احلضارات والثقافات واختلط هذا كله بتفسري القرآن الكريم وعلم الكالم‪ ،‬كما إختلط‬ ‫بالفقه واألصول أيضا»‪ .‬معامل يف الطريق ص‪ /17 ،15‬ط‪ .‬العاشرة‪1983 ،‬م‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬يةكةمني سةرضاوة ئةو جيلة ل َييانوةردةطرت سةرضاوةي قورئان بوو‪ ،‬بةتةنها قورئان‪ ،‬ثاشان فةرموودةكاني‬ ‫ث َيغةمبةر (‪)j‬ء ر َينماييةكاني جطة لةشو َينةواري ئةو سةرضاوةية هيضيرت نةبوون‪ ،‬كات َيك ثرسياركرا‬ ‫ريازيب َيت) دةربارةي رةوشيت ث َيغةمبةري خوا (‪ ،)j‬فةرمووي‪ :‬رةوشيت قورئاني بوو‪...‬‬ ‫لةعائيشة (خوا ل َي ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ثاشان ضي روويدا؟ سةرضاوةكانيرت تيكةلبوون بةو سةرضاوةيةء جيلةكاني دواتر لييانوةرطرت‪ ،‬سةرضاوةيرتي‬ ‫وةك فةلسةفةء مةنتيقي ئيغريقء حيكايةتي خةياآلتء بريوبؤضووني فارسةكانء ئيسرائيلياتي جولةكةكانء‬ ‫الهوتي نةسرانييةكان‪ ،‬جطة لةوانةيش لةدةرهاويشتةكاني شارستانييةكانء رؤشنبريييةكان‪ ،‬ئةمانة هةموويان‬ ‫َ‬ ‫ئوسول‪.‬‬ ‫ت َيكةلَبوون بةتةفسريي قورئاني ثريؤزو زانسيت كةالم‪ ،‬هةروةك ضؤن ت َيكةلَبوون بةفيقهء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دووركةوتنةوةيانة لةسةرضاوة روونء‬ ‫كةواتة‪ :‬يةك َيك لةهؤكارة سةرةكييةكاني دواكةوتين ئةم ِرؤي‬ ‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪3‬‬


‫ب َيو َينةكاني ئةم ر َيبازة ثريؤزة‪ ،‬هةرئةوةيش وايكردووة جياوازيء ملمالن َيي زؤر روودةدات لةن َيوانيانداء‬ ‫ريازيدةب َيت‪ ،‬ئةم راستييةيش بةئاشكرا لةواقيعدا‬ ‫ناتوانن بطةن بةو ئامانجء ئةجنامةي خواي ب َيهاوتا ث َي ِ‬ ‫دةبينر َيت‪ ،‬كة ضؤن بةش َيوةيةكى طشتى سةرطةردانبوونء دةضةوس َينر َينةوةو رةنجء ماندووبوونيشيان‬ ‫بةهةدةردة ِرواتء خاوةنى قةوارةو سةروةر َيتيى خؤيان نني لةزؤربةى ناوضةكانى جيهاندا‪ ،‬سةرة ِراى ئةمانةيش‬ ‫ئةو بانطةشة درؤو ضةواشةكارييانةى كة نةيارانى ئيسالم دذيان بةرثايدةكةن لةاليان بووة بةشت َيكى نةطؤ ِرء‬ ‫ضةسثاوء خؤيان لةناو ئةو سنوورانةدا بةندكردووة كة نةياراني ئيسالم بؤيان ك َيشاونء وةكو داو بؤيان‬ ‫مَ‬ ‫ربوايان‬ ‫داناون‪ ،‬بؤمنوونة‪:‬‬ ‫موسولاناني ئةم سةردةمة خؤيان ثؤل َينكردووة بةطو َيرةى ئةو ناوو ناتؤرانةى ب َي ِ‬ ‫ىَ‬ ‫دةياندةنة ثالَيانء هةرئةوانيش بةو ش َيوةية ريزبةنديانكردوون وةك‪( :‬ئيسالميى سياسى‪ ،‬ئيسالميى ئوسول‪،‬‬ ‫ئيسالميي توند ِرةوء تريؤريست‪ ،‬ئيسالميي ميان ِرةو‪ ،‬ئيسالميي نو َيطةر‪ ،‬لةهةمووي سةيرتر ئيسالميي‬ ‫عةملاني)‪ ،‬لة ِراستيدا ث َيويستة يةكجؤر ئيسالمي هةب َيت‪ ،‬ئةويش (ئيسالميي شةرع ِرةو)ة نةك هيض ناوو‬ ‫ناتؤرةيةكيرت‪ ،‬طوماني ت َيدانيية ناتوانني ئةم ئيسالمة لةواقيعدا بةرثابكةين ئةطةر ثةي ِرةوى لةدوو هؤكار‬ ‫نةكةين‪ ،‬هةروةكو زاناى ثايةبةرزى ئيسالم ئيبنوتةمييية (رةمحةتي خواي ل َيب َيت) دةفةرمو َيت‪« :‬البد للدين‬ ‫رَ‬ ‫مششييش هةب َيت‬ ‫من كتاب يهدي وسيف حيمي»‪ .‬واتة‪ :‬ب َيطومان بؤ دين دةب َيت كت َيب َيك هةب َيت بؤ ر َينموونيء‬ ‫بؤ ثار َيزطاريكردني‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كةواتة‪ :‬كات َيك ئةم ئيسالمة واتاى خؤى لةدةستنادات كة وةكو خؤي رابطةيةنر َيت بؤ ر َينماييكردنى خةلكىء‬ ‫هيدايةتدانيان‪ ،‬هةروةها هؤكارةكانى ثار َيزطاريل َيكردنيشى بؤ دابينبكر َيت‪ ،‬ضونكة بةب َيبوونى هؤكارةكانى‬ ‫مَ‬ ‫ربوايان بةزؤردارىء ستةمكارى طوم ِراياندةكةنةوة لةبةرئةوةي‬ ‫ثاراستين ئيسالمء‬ ‫موسولانان‪ ،‬ئةوا جار َيكيرت ب َي ِ‬ ‫ب َيدةسةالَتن‪ ،‬جا ث َيويستة لةسةر ب ِروادارانى دلَسؤزء ثابةند بة ِر َيبازى ئيسالمةوة لةلؤمةى لؤمةكاران‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫ربوايانة كاريانت َينةكات كة دةيانةو َيت هةربةهؤكارةكاني راطةياندن‬ ‫نةترسنء تانةوتةشةرى ئةو ب َي ِ‬ ‫دةستةمؤبكةنء بريوب ِروايان ث َيبطؤ ِرن‪ ،‬سةرة ِراي هة ِرةشةل َيكردنء ضةوساندنةوةء دةربةدةركردنيان‪ ،‬ضونكة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةي ئامادةبن بؤ رازيكردنى شو َينكةوتووانى ر َيبازي نةفامى بريوب ِرواى خؤيان بطؤ ِرن‪ ،‬دةب َيت‬ ‫ئةو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دلَنيابن خواى باالدةستيش هيض ث َيويستييةكي بةوان ناب َيـتء دةيانطؤ ِر َيت بةكؤمةل َيكيرت لةب ِرواداران كة‬ ‫ئيسالميان وةكو خؤى دةو َيتء ئامادةي هةموو فيداكارييةكن لةث َيناويدا‪ ،‬هةروةكو خواي ب َيهاوتا دةفةرمو َيت‪:‬‬ ‫ين آَ َم ُنوا َم ْن َي ْر َت َّد ِم ْن ُك ْم َع ْن ِدي ِن ِه َف َس ْو َف َي ْأ ِتي اللهَُّ ب َق ْوم يحُ ُّب ُه ْم وَيحُ ُّب َ‬ ‫[ َيا أَ ُّي َها َّال ِذ َ‬ ‫ون ُه أَ ِذ َّل ٍة َع َلى المُْ ْؤ ِم ِن َ‬ ‫ني أَ ِع َّز ٍة‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ون َسبيل اللهَّ ِ َولاَ خَ َ‬ ‫ين جُ َ ُ‬ ‫ي ُاف َ‬ ‫َع َلى ْال َكا ِف ِر َ‬ ‫يه َم ْن َي َشا ُء َواللهَُّ َو ِاس ٌع َع ِل ٌ‬ ‫يم]‬ ‫ون َل ْو َم َة لاَ ِئ ٍم َذ ِل َك َف ْض ُل اللهَّ ِ ُي ْؤ ِت ِ‬ ‫ي ِاهد َ فيِ ِ ِ‬ ‫املائدة (‪.)54‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةي ئةوانةي ب ِرواتانه َيناوة‪ ،‬هةركةس لةئ َيوة لةئاينيء بةرنامةكةي خؤي وةرطة ِر َيتء ثاشطةزبب َيتةوة‬ ‫ئةوا –هةرخؤي زةرةردةكات‪ -‬لةئايندةدا خوا كةسان َيك دةه َين َيتة كايةوة ‪-‬ئةوةندة ر َيكوث َيكء باوة ِردامةزراون‪-‬‬ ‫ثةروةردطاري مةزن خؤشيدةو َين‪ ،‬ئةوانيش ئةويان خؤشدةو َيت‪ ،‬هةروةها ملكةضء فةرمانبةردارو بةسؤزن‬ ‫بؤ ئيماندارانء سةربلَندء شكستنةخؤرو دةروونبةرزن بةسةر ب َيباوة ِراندا‪ ،‬لةث َيناوي ر َيبازي خواداو بؤ‬ ‫بةدةسته َيناني رةزامةنديي ئةو هةولَدةدةنء خةباتدةكةنء ت َيدةكؤشن‪ ،‬لةلؤمةي لؤمةكارانيش ناترسن –ئةم‬ ‫َ‬ ‫فةزلء ر َيزي تايبةتيي خواية كة دةيبةخش َيت بةهةركةس كة‬ ‫خؤشةويسيتء هةلَبذاردنء سؤزو ت َيكؤشانة‪-‬‬ ‫بيةو َيت –وة شايستةب َيت‪ -‬خوا فراوانطريو زاناية –بةنه َيينء ئاشكرا‪ ،‬بةشايستةييء ناشايستةيي هةركةسء‬ ‫هةر اليةن َيك‪.-‬‬ ‫َ‬ ‫كةواتة‪ :‬ث َيويستة ئيسالممان وةكو خؤى بويت بةب َى زيادو كةم‪ ،‬جا نةيارانء ناحةزانى ئيسالميش ضى‬ ‫دةلَينَ با بيلَينَ ‪ ،‬ضونكة قورئاني ثريؤز شةريعةت َيكى طةردوونييةو لةاليةن خوايةكةوة رَ‬ ‫نيراوةتة خوارةوة‬ ‫كة بةديه َينةرى طةردوونء سةرجةمي مرؤظايةتييةء هةرئةويش شارةزاترينء زاناترينة بةوةى ض ر َيباز َيك‬ ‫ث َيويستة بؤ ئةم قؤناغةى ذياني مرؤظايةتىء ئايةتةكاني لةزانياريى ب َيسنوورى ئةوةوة بةرجةستةبوون‪،‬‬ ‫هةروةها ئةوةيش كة ث َيغةمبةر (‪ )j‬فةرموويةتىء لةذياني خؤيدا بةرثايكردووة بةهةموو ش َيوة‬ ‫جياوازةكانييةوة‪ ،‬هةر بةفةرمانى خواى ب َيهاوتابووة وةك ثةروةردطار دةفةرمو َيت‪َ [ :‬و َما َي ْن ِط ُق َعن هْ َ‬ ‫ال َوى (‪)3‬‬ ‫ِ‬ ‫إِ ْن ُه َو إِلاَّ َو ْح ٌي ُي َ‬ ‫وحى (‪ ])4‬النجم‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬قسةو طوفتاريشي –ئةوةي كة قورئانة‪ -‬لةئارةزووبازيء هةواو هةوةسةوة نيية‪ ،‬ئةمةي كة رايدةطةيةن َيت‬ ‫نيطاو وةحيي خوايية‪.‬‬ ‫كةواتة‪ :‬ث َيويستة ئايينةكةمان وةكوي خؤي خبةينة ِروو بةب َي زيادو كةمء هيض بايةخ َيك بؤ تانةوتةشةري‬ ‫ربوايان دانةن َينيء بةطو َيرةي شةرعي خواو بؤ رةزامةنديي ئةو ت َيبكؤشني‪.‬‬ ‫ب َي ِ‬

‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي ب َيهاوتا‬ ‫ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬ ‫ئا‪ :‬حةمزة بةرزجني‬ ‫احلمدهلل والصالة والسالم على رسول اهلل وعلى آله‬ ‫وصحبه ومن وااله‪...‬‬ ‫خواي ثةروةردطار ئينسانء جنؤكةي بةديهَيناوةو‬ ‫فةرمانيثَيكردوون كة بةتةنيا ثةرستشي ئةو بكةنء‬ ‫نَ‬ ‫دانةني‪ ،‬سةرجةم ثَيغةمبةرانيشي‬ ‫هيض هاوبةشي بؤ‬ ‫ب��ؤ طةياندني ئ��ةم يةكخواثةرستيية ن����اردووة‪ ،‬وةك‬ ‫وحي‬ ‫ولِإاَّل ُن ِ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫[وَما َأ ْر َس ْلَنا ِم ْن َقبِْل َك ِم ْن َر ُس ٍ‬ ‫ون] (األنبياء‪.)٢٥ :‬‬ ‫ِإَليِْه َأ َّن ُه لاَ ِإلهِإاَّل َأَنا َف ْ‬ ‫اع ُب ُد ِ‬ ‫واتة‪ :‬وة ئَيمة ثَيش تؤ هيض ثَيغةمبةرَيكمان نةناردووة‬ ‫ئيال نيطامان بؤ ن��اردووة ‪-‬ب��ةوةي كة‪ -‬بَيطومان جطة‬ ‫لةمن هيض ثةرسرتاوَيك نيية بةهةق‪ ،‬كةواتة تةنها من‬ ‫بثةرسنت‪.‬‬ ‫لةبةرئةوة ئ��ةم يةكخواثةرستييةي دوور لةشريك‪،‬‬ ‫يةكةمني ف��ةرزو واج��ب��ةو ط��ةورةت��ري��ن فيقهء زانستة‪،‬‬ ‫ثَيويستة بانطخوازانء ث��ةروةردةك��ارانء مامؤستايان‬ ‫ل��ةك��ات��ي ث���ةروةردةك���ردن���ي ن��ةوةك��ان��دا ل���ةم خ� َ‬ ‫�ال��ةوة‬ ‫دةستثَيبكةنء بيكةنة دةستثَيكي كاريان‪،‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ش�ي�رك ط��ةورةت��ري��ن ت���اوان���ةو ه��ةرك��ةس�َي��ك‬ ‫ل��ةك��ارةك��ان��ي��دا ه���اوب���ةش ب��ؤ خ���واي ط����ةورة داب��ن�َي��ت‬ ‫َ‬ ‫قبولنيية‪ ،‬ب��ط��رة ضاكةكانيشي‬ ‫هيض ك��ردةوةي��ةك��ي‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��وةش��اون��ةت��ةوة ‪-‬ث��ةن��ا ب��ةخ��وا‪ -‬وة لةقيامةتيشدا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيمانةكةياندا هيض‬ ‫هةر ئةوانة رزط��ارب��وون كة‬ ‫هاوبةشيان بؤ خواي طةورة بِريارنةداوة‪ ،‬ئيسالمةتييش‬ ‫دانامةزرَيت هةتا بةريئنةبيت لةشريكء كوفرو َ‬ ‫هةلطراني‪.‬‬ ‫ئ��ةم��ةي��ش جَيبةجَيكردني م��ان��اي (ال إل���َه إالّ اهلل)‬ ‫ي��ة‪ ،‬ب��ةوات��اي هيض ث��ةرس�تراوَي��ك شايستةي ثةرستش‬ ‫بؤ كردن نيية بةهةق جطة لة (اهلل)‪ .‬كة نةفيي هةموو‬ ‫ثةرسرتاوَيكيرت دةكرَيت بةطشيت‪.‬‬ ‫صلاَ ِتي َو ُن ُسِكي‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪ُ [ :‬ق ْل ِإ َّن َ‬ ‫يك َل ُه َوِبَذل َ‬ ‫ني‪ ،‬لاَ َشِر َ‬ ‫ال َ‬ ‫ِك‬ ‫م ِاتي للِهَِّ َر ِّب ا ْلَع مَِ‬ ‫َوحَ ْ‬ ‫مَي َ‬ ‫اي َومَ​َ‬ ‫أُِم ْر ُت َوَأَنا َأ َّو ُل مْ ُ‬ ‫ال ْسِلِم َ‬ ‫ني] األنعام‪.)163-١٦٢( :‬‬ ‫�ي‪:‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةي ثَيغةمبةر(‪ ،)j‬ئ��ةي ئ��ي��م��ان��دار ب�َ�ل� َ‬ ‫ب��ةِراس�تي ن��وَي��ذو ح���ةجء درومش��ةك��ان��يء ‪-‬س��ةرج��ةم‬ ‫ضاكةو بةندايةتي (شةعائريم)‪ -‬هةروةها ذيانء مردن –‬ ‫شةرائيع‪-‬م تايبةتة بؤ خواي ثةروةردطاري جيهانيانةوة‪.‬‬

‫َ‬ ‫هاوةلء هاوبةشء شةريكَيكي نييةو من‬ ‫ئةو زاتة هيض‬ ‫مَ‬ ‫موسولانامن‪.‬‬ ‫بةوة فةرمامنثَيدراوةو من يةكةم كةسي‬ ‫وة ئةمة مايف خواي طةورةية بةسةر بةندةكانييةوة كة‬ ‫ثَيويستة ئةجناميبدةن تا لةقيامةتدا رزطاربنب‪:‬‬ ‫عن معاذ بن جبل (رضي اهلل عنه) أن النيب(‪ )j‬قال‬ ‫له‪« :‬يامعاذ هل تدري ما حق اهلل على عباده»؟ قال‪:‬‬ ‫قلت‪ :‬اهلل ورسوله أعلم‪ .‬قال‪« :‬حق اهلل على عباده أن‬ ‫يعبدوه وال يشركوا به شي ًئا»‪ ،‬ثم سار ساعة ثم قال‪:‬‬ ‫«يا معاذ‪ ،‬هل تدري ما حق العباد على اهلل إذا فعلوه»‬ ‫قلت‪ :‬اهلل ورسوله أعلم‪ .‬قال‪« :‬حق العباد على اهلل أن‬ ‫ال يعذب من ال يشرك به شي ًئا»‪ .‬متفق عليه‪ :‬البخاري‬ ‫‪ 89/7‬برقم (‪ ،)5967‬ومسلم ‪ 58/1‬برقم (‪ ،)30‬واللفظ‬ ‫للبخاري برقم (‪ ،)2856‬ورقم (‪.)6500‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ثَيغةمبةري خ��وا (‪ )j‬ب��ةم��وع��ازي ف��ةرم��وو‪:‬‬ ‫ئ��ةي م��وع��از ئايا ئةزانيت م��ايف خ��واي ط���ةورة بةسةر‬ ‫ب��ةن��دةك��ان��ي��ي��ةوة ض��ي��ي��ة؟ دةف���ةرم���وَي���ت‪ :‬ومت‪ :‬خ��واو‬ ‫ثَيغةمبةرةكةي زان��ات��رن‪ .‬فةرموي‪ :‬مايف خ��واي طةورة‬ ‫بةسةر بةندةكانييةوة ئةوةية كة بةتةنها بيثةرسنتء‬ ‫هيض هاوبةشي بؤ بِريارنةدةن‪ .‬ثاشان ماوةيةك رؤيشتء‬ ‫ثاشان فةرمووي‪ :‬ئةي موعاز ئايا دةزانيت مايف بةندةكان‬ ‫بةسةر خواي ط��ةورةوة ‪-‬كة خؤي كردوويةتيية ماف‬ ‫بةسةر خؤيةوة‪ -‬ضيية ئةطةر ئةمةيان كرد؟ ومت‪ :‬خواو‬ ‫ثَيغةمبةرةكةي زاناترن‪ .‬فةرمووي‪ :‬مايف بةندةكان بةسةر‬ ‫خواي ط��ةورةوة ئةوةية كة سزاي ئةو كةسة نادات كة‬ ‫هيض هاوبةشي بؤ دانةناوة‪.‬‬ ‫كةواتة‪ :‬دوذم�ني يةكتاثةرسيت‪ ،‬بريتيية لةشريك‪،‬‬ ‫شريكيش زؤر جؤري هةيةو لةناو ئةم ئوممةتةدا َ‬ ‫بالوةو‬ ‫ضةندين بانطخوازيشي هةية كة برةو بةشريكء خانة‬ ‫شريكييةكان دةدةنء ثيرَِي كارواني دؤزةخييان طةرمرتو‬ ‫زؤرت���ر دةك���ةن‪ ،‬زؤرَي��ك��ي��ش ل��ةو نَيضريانةي دةك��ةون��ة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةن كة نوَيذو رؤذوو ضاكةي‬ ‫ناوييةوة لةو‬ ‫[وَما‬ ‫زؤريشيان هةية‪ ،‬بؤية خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ُي ْؤِم ُن َأ ْكَث ُر ُه ْمِباللهَِّ ِإاَّل َو ُه ْم ُم ْشِر ُك َ‬ ‫ون] (يوسف‪)١٠٦ :‬‬ ‫واتة‪ :‬وة زؤربةيان باوةِرناهَينن بةخوا مةطةر ئةوان‬ ‫ربياردةرن بؤ خوا‪.‬‬ ‫لةوكاتةدا هاوبةش ِ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪5‬‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫جا لةبةر ترسناكيء طةورةيي ئةم طوناهة‪ ،‬هةستاين‬ ‫بةناساندني شريكء جؤرةكاني تا بيانناسنيء خؤماني‬ ‫لَيبثارَيزينء غةيري خؤيشماني لَيئاطاداربكةينةوة‪،‬‬ ‫بؤئةوةي بةندايةتييةكةمان ساغء وةرطرياوبَيتء رةنج‬ ‫بةخةساري دونياو قيامةت نةبني‪ ،‬خواي طةورة مَ‬ ‫دلان‬ ‫َ‬ ‫واالبكات بؤ وةرطرتين حةق‪.‬‬ ‫ترسناكيي هاوبةشدانان بؤ خواي ب َيهاوتا‬ ‫‪ -1‬هاوبةشدانان بؤ خواي طةورة‪ ،‬طةورةترين طوناهة‬ ‫بةِرةهايي‪ ،‬ضونكة نوقساني بِرياردانة بؤ خوايةك كةخؤي‬ ‫لةبووني هاوبةش بةثاكطرتووةو ثَيويستيي بةشةريكء‬ ‫هاوبةش نيية‪ ،‬هةروةها ضواندني مةخلوقَيكة بةخواي‬ ‫طةورة لةيةكَيك لةتايبةمتةندييةكانيدا‪ ،‬هةربؤية كاتَيك‬ ‫ثرسياريان لةثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬كرد‪ ،‬كام طوناهة‬ ‫طةورةترينة؟ فةرمووي‪َ( :‬أ ْن جَ ْ‬ ‫ُو َخَلَق َك‪.)...‬‬ ‫تَع َل للِهَِّ ِن ًّدا َوهَ‬ ‫البخاري (‪ )4477‬ومسلم (‪.)86‬‬ ‫واتة‪ :‬بريتيية لةوةي هاوبةشَيك بؤ خوا بِرياربدةيت‬ ‫لةكاتَيكدا هةر خوا تؤي بةديهَيناوة‪.‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪ -2‬شريك ستةمة‪ ،‬بطرة طةورةترين ستةمكاريية‪:‬‬ ‫ضونكة س��ت��ةم بريتيية ل��ة‪ :‬دان��ان��ي شتَيك لةغةيري‬ ‫جَيطةي خؤيدا‪ ،‬جا هةركةسَيك عيبادةتي بؤ غةيري‬ ‫خ��وا ك��رد‪ ،‬ئ��ةوا عيبادةتي لةغةيري جَيطةي خؤيدا‬ ‫دان��اوةو بؤ غةيري موستةحةققي خؤي ئةجنامداوة‪،‬‬ ‫ئةمةيش طةورةترين ستةمة‪.‬‬ ‫[وِإ ْذ َق� َ‬ ‫�ال لُ ْقَم ُ‬ ‫ان لاِ بِْنِه‬ ‫خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ن لاَ ُت ْشِر ْكِباللهَِّ ِإ َّن ِّ‬ ‫ُو َيِع ُظ ُه َيا ُبيَ​َّ‬ ‫الش ْر َك َل ُظ ْل ٌم َعِظي ٌم]‬ ‫َوهَ‬ ‫(لقمان‪.)١٣ :‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةي ‪-‬موحةممةد (‪ -)j‬باسي ئةو كاتة بكة‬ ‫كة لوقمان ئامؤذطاريي كوِرةكةي دةك��ردو فةرمووي‪:‬‬ ‫دامةني‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئةي كوِرة شريينةكةم‪ ،‬هاوبةش بؤ خوا‬ ‫َ‬ ‫بةِراسيت هاوبةشدانان بؤ خوا ستةمَيكي زؤر طةورةية‪.‬‬ ‫‪ -3‬خواي طةورة لةهةموو طوناهَيك خؤشدةبَيت تةنها‬ ‫لةشريك نةبَيت‪ ،‬ئةطةر كةسةكة تةوبةي لَينةكردبَيت‪:‬‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إ َّن اللهََّ لاَ َي ْغِف ُر َأ ْن ُي ْشَر َكِبِه‬ ‫ل ْن َي َشا ُء َوَم ْن ُي ْشِر ْكِباللهَِّ َفَقِد ا ْفرَ​َ‬ ‫ِكمِ َ‬ ‫ُون َذل َ‬ ‫َوَي ْغِف ُر َما د َ‬ ‫تي‬ ‫ِإ مْ ً‬ ‫ثا َعِظي ًما] (النساء‪.)٤٨ :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫واتة‪ :‬بةِراسيت خوا خؤشنابَيت ئةطةر هاوبةشي بؤ‬ ‫دابنرَيت‪ ،‬جطة ل��ةوة‪ ،‬خؤشدةبَيت لةهةر طوناهَيكيرت‬ ‫بؤ هةركةسَيك كة بيةوَيت‪ ،‬وة هةركةسَيك هاوبةش‬ ‫بؤ خوا دابنَيت‪ ،‬ئةوا بَيطومان طوناهَيكي زؤر طةورةي‬ ‫َ‬ ‫هةلبةستووة‪.‬‬ ‫‪-4‬شريك سةراثاي كردةوةكان َ‬ ‫هةلدةوةشَينَيتةوة‪:‬‬ ‫��يِإَل � ْي� َ‬ ‫�ك َوِإىَل‬ ‫[وَل �َق� ْ�د أُ ِ‬ ‫خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪َ :‬‬ ‫وح� َ‬ ‫الَِّذ َ‬ ‫ين ِم ْن َقبِْل َك َلِئ ْن َأ ْشَر ْك َت َلَي ْحَب َط َّن َعَم ُل َك َوَلَت ُكوَن َّن ِم َن‬ ‫خْ َ‬ ‫اسِر َ‬ ‫ين] (الزمر‪.)٦٥ :‬‬ ‫ال ِ‬ ‫َ‬ ‫وات��ة‪ :‬سوَيندبةخوا با دلنيابن كة وةحي ن�َي�رَ دراوة‬ ‫َ‬ ‫هاوةلطةربيتء‬ ‫بؤ تؤو بؤ ئةوانةي ثَيش تؤيش‪ :‬ئةطةر‬ ‫شةريك بؤ‌خوا بِرياربدةيت‪ ،‬كاروكردةوة ضاكةكانيشت‬ ‫ثووضةو دةضيتة ريزي خةسارةمتةندو زةرةرمةندانةوة‪.‬‬ ‫‪ -5‬ئةطةر كةسي موشريك تةوبةنةكاتء مبرَيت‪،‬‬ ‫ئ��ةوا بةهةشيت لةسةر ح��ةرام��ك��راوةو بةهةميشةييء‬ ‫نةمري لةدؤزةخدايةو هيض شةفاعةتَيك مشوليناكات‪:‬‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪ِ...[ :‬إ َّن ُه َم ْن ُي ْشِر ْك ِباللهَِّ َفَق ْد‬ ‫النا ُر َوَم��ا ل َّ‬ ‫ال َّنَة َوَمْ���أَوا ُه َّ‬ ‫َح� َّ�رَم اللهَُّ َعَليِْه جْ َ‬ ‫ال َ‬ ‫ني ِم ْن‬ ‫ِلظ مِ​ِ‬ ‫ار] (املائدة‪.)٧٢ :‬‬ ‫َأ ْن َ‬ ‫صٍ‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬دلنيابن ئةوةي هاوبةش بؤ خوا بِرياربدات‪ ،‬ئةوا‬ ‫بَيطومان خوا بةهةشيت لةسةر حةرامكردووةو شوَينء‬ ‫جَيطةو سةرةجنامي ئاطرة‪ ،‬ئةوسا ئ��ةو ستةمكارانة‬ ‫هيض ج���ؤرة ثشتيوانَيكيان نيية ‪-‬ك���ةس ناتوانَيت‬ ‫فريايانبكةوَيت‪.-‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ -6‬موشريك خوَينء ساماني حةاللة‪ :‬خواي طةورة‬ ‫�س�َل� َ‬ ‫�خ الأَْ ْش � ُه � ُر الحْ ُ ��� ُر ُم َفا ْق ُت ُلوا‬ ‫���إَذا ا ْن� َ‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪َ[ :‬ف ِ‬ ‫ال� ْ‬ ‫ْث َو َج� ْ�د مُ ُ‬ ‫مْ ُ‬ ‫ين َحي ُ‬ ‫�ش�ِ�رِك� َ‬ ‫�ص� ُرو ُه� ْم‬ ‫ت��و ُه � ْم َو ُخ� ُ�ذو ُه � ْم َو ْ‬ ‫اح� ُ‬ ‫ُدوا هَُ‬ ‫َّلاَ َة َوآَت ُوا‬ ‫ص ٍد َفِإ ْن َتاُبوا َوَأَقا ُموا الص‬ ‫َوا ْقع ُ‬ ‫ل ْم ُك َّل َم ْر َ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫الزَكاَة َف َخ ُّلوا َسِبيَل ُه ْم ِإ َّن ا َغ ُفو ٌر َرِحي ٌم] (التوبة ‪.)٥:‬‬ ‫واتة‪ :‬جا كاتَيك مانطة حةرامةكان بةسةرضوون ‪-‬كة‬ ‫بريتني ل��ة‪ :‬ذوالقعدة‪ ،‬ذواحل��ج��ة‪ ،‬حم��رم‪َ ،‬رج��ب‪ -‬ئةوة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةهةركوي دةستتان لَييانطريبوو‪،‬‬ ‫هاوةلطةران بكوذن‬ ‫ي��اخ��ود بةديلبيانطرن‪ ،‬س��ن��ووردان�َي�نَ ب��ؤ ضاالكييان‪،‬‬ ‫هةروةها كةمنيء بؤسةيان لةهةموو شوَينَيكي لةباردا بؤ‬ ‫نَ‬ ‫بطاتي‪-‬‬ ‫داني‪ ،‬جا ئةطةر ‪-‬ثَيشئةوةي دةسيت ئَيوةيان‬ ‫َ‬ ‫تةوبةيانكردو وازيانهَينا لةو كارةيانء نوَيذيانكردو‬ ‫زةكاتيان دا‪ ،‬ئةوا وازيانلَيبهَيننء رَييان بؤ َ‬ ‫ضؤلبكةن‪،‬‬ ‫ضونكة بةِراسيت خوا لَيخؤشبوو بةبةزةيية‪.‬‬ ‫قاتل‬ ‫وة ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪( :‬أمرت أن أُ ِ‬ ‫ال ّناس حتى يقولوا‪ :‬ال إله إال اهلل‪ ،‬فإذا قالوا‪ :‬ال إله إال اهلل‪،‬‬ ‫عصموا مين دماءهم وأمواهلم‪ ،‬إالّ حبقها وحسابهم على‬ ‫اهلل‪ ،‬ثم قرأ‪ِ[ :‬إ مََّ‬ ‫ْط ٍر]‬ ‫صيِ‬ ‫نا َأ ْن َت ُمَذ ِّك ٌر‪َ .‬ل ْس َت َعَليِْه ْم مِ ُ‬ ‫بَ‬ ‫الغاشية‪ .)22 ،21 :‬أخرجه مسلم والرتمذي واحلاكم‬ ‫وأمحد وصححه األلباني‪ ،‬أنظر السلسلة الصحيحة برقم‬

‫(‪.)409‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وات��ة‪ :‬فةرمامنثَيكراوة كة لةطةل خةلكيدا جبةنطم‬ ‫هةتا َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪( :‬ال إله إال اهلل)‪ ،‬ئةطةر وتيان ئةوا خوَينء‬ ‫َ‬ ‫م��الء سامانيان لةسةر من ح��ةرام��ة‪ ،‬مةطةر بةهةقي‬ ‫ئيسالم‪ ،‬وة حيسابيشيان لةسةر خواية‪ ،‬ثاشان ئةم‬ ‫ئايةتةي خوَيندةوة‪َ[ :‬فَذ ِّك ْرِإ مََّ‬ ‫نا َأ ْن َت ُمَذ ِّك ٌر‪َ .‬ل ْس َت َعَليِْه ْم‬ ‫ْط ٍر] (الغاشية‪.)22-21 :‬‬ ‫صيِ‬ ‫مِ ُ‬ ‫بَ‬ ‫واتة‪ :‬كةواتة ‪-‬تؤ ئةي ثَيغةمبةر(‪ -)j‬ئةم شتانة‬ ‫خب��ةرةوة ياديانء ئامؤذطارييانبكة‪ ،‬بةِراسيت تؤ هةر‬ ‫ي��ادخ��ةرةوةي��ت‪ .‬هيض دةسةلاَ تَيكت نيية بةسةر َ‬ ‫دلء‬ ‫دةروونياندا ‪-‬تا بةزؤر باوةِرداريان بكةيت‪.-‬‬ ‫(الشرك)‬ ‫ث َيناسةي ِ‬ ‫هاوبةشدانان بؤ خواي طةورة (الشرك) لةزمانةوانيدا‪،‬‬ ‫وات����ة‪ :‬ه��اوب��ةش��ك��ردن‪ ،‬وة ب���ةم م��ان��اي��ان��ةي��ش دَي���ت‪:‬‬ ‫كةلكردنء هاوِرَييةتيكردنء هاوبةشيثَيكردن‪َ ،‬‬ ‫تَي َ‬ ‫دةلنَي‪:‬‬ ‫هاوبةمشكردو كردمة شةريكي خ��ؤم‪ /...‬لسان العرب‬ ‫‪ 99/7‬وتاج العروس ‪ 148/7‬وتهذيب اللغة ‪.17/10‬‬ ‫ل��ةش��ةرع��دا‪ /‬وات����ة‪ :‬دان��ان��ي ه��اوب��ةش �َي��ك ب��ؤ خ��واي‬ ‫ط���ةورة ل��ةي��ةك�َي��ك ل��ةو تايبةمتةندييانةدا ك��ة خؤيي‬ ‫ثَيتايبةتكردووة‪ ،‬جا ئيرت ئةو هاوبةشدانانة لة(ربوبية)‬ ‫والصفات)‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم‬ ‫دابَيت ي��ان (ألوهية) ي��ان (األمس��اء ِ‬ ‫زؤربةي جار لة(أُلوهية)دا شريك بِرياردةدرَيت‪.‬‬ ‫‪ -1‬لةِربوبييةتدا‪ :‬تةنها خ��واي ط��ةورة بةديهَينةرو‬ ‫مولكء َ‬ ‫خاوةن َ‬ ‫هةلسوِرَينةري بوونةوةرو سوودو زيان‬ ‫طةيةنةرو ذييةنةرو مرَينةرة‪ .‬جا هةركةسَيك لةيةكَيك‬ ‫لةم تايبةمتةندييانةدا هاوبةشَيك بؤ خوا بِرياربدات‬ ‫ئةوا شريكي بِريارداوة لةِربوبييةتدا‪.‬‬ ‫‪ -2‬لةئولوهييةتدا‪ :‬تةنها خ��واي ط��ةورة شايستةي‬ ‫ثةرستش (عيبادةت) بؤ كردنة لةهةموو جؤرةكاني‬ ‫ثةرستشدا‪ ،‬خؤ ئةطةر كةسَيك جؤرَيك لةجؤرةكاني‬ ‫عيبادةت ئةجنامبدات بؤ غةيري خ��وا‪ ،‬ئ��ةوا شريكي‬ ‫بِريارداوة لةئولوهييةتدا‪.‬‬ ‫‪ -3‬لةئةمساء و صيفاتدا‪ :‬خواي ط��ةورة ضةندين‬ ‫ناوي جوانء سيفةتي بةرزي هةية كةكةس هاووَينةي‬ ‫نييةو ل��ةك��ةس ن��اض�َي��ت‪ ،‬ه��ةرك��ةس�َي��ك ه��اوت��ا ب��ؤ خوا‬ ‫بِرياربدات بةهةمان شَيوة شريكي ئةجنامداوة‪.‬‬ ‫جؤرةكاني هاوبةشدانان بؤ خواي ب َيهاوتا‬ ‫ه��اوب��ةش��دان��ان ب��ؤ خ���واي ط����ةورة ض��ةن��دي��ن ج��ؤرو‬ ‫منوونةي هةية‪ ،‬وةك ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫(الربا سبعون باب ًا و الشرك مثل ذلك)‪ .‬رواه البزار عن‬ ‫إبن مسعود وصححه األلباني يف صحيح اجلامع برقم‬ ‫(‪.)3540‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪7‬‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫واتة‪ :‬سوو (ريبا) حةفتا بةشةو هاوبةشدانانيش بؤ‬ ‫خوا بةهةمان شَيوةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم زؤر كةس وادةزانن تةنها سةجدةبردن بؤ بتَيك‬ ‫ربياردانةو بةس!!‬ ‫هاوبةش ِ‬ ‫ج���ا ب��ةط��ش�تي وةك زان���اي���ان داب��ةش��ي��ان��ك��ردووةو‬ ‫فةرموويانة‪ :‬شريك دوو جؤرة‪ :‬شريكي طةورةو شريكي‬ ‫بضوك‪.‬‬

‫هاوبةشبرياردان لةطوَير َ‬ ‫ايةليكردندا‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫بريتيية لةطوَير َ‬ ‫ايةليكردني غةيري خوا‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫لةحةالَلكردني‬ ‫لةتةشريعء حوكمدا‪،‬‬ ‫حةراميك يان حةرامكردني‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫حةالَلَيك‪ ،‬يان ب ِروابوون بةوةي‬ ‫كةسيك مافي دياريكردني َ‬ ‫حةال َلء‬ ‫َ‬ ‫حةرامي هةية جطة لةخواي‬ ‫طةورة‪ ،‬يان حوكمبردنةوة بؤ الي‬ ‫نةفاميتييةكان‪،‬‬ ‫ياساو دةستوورة َ‬ ‫وةك ئةوةي ئةم ِرؤ دةبينرَيت‬ ‫سةركردةكان ميللةتةكانيان بةياساو‬ ‫ثرؤطرامي دةستكرد بة ِرَيوةدةبةنء‬ ‫حوكمي خوايان كةنارخستووةو بطرة‬ ‫بةدواكةوتوويي ناويدةبنء َثييانواية‬ ‫شياونيية بؤ ئةم زةمانة!‬

‫جؤري يةكةم‪ /‬شريكي طةورة‪:‬‬ ‫ئةميش بةماناي كوفري طةورةية‪ ،‬طةورةترين طوناهء‬ ‫تاوانة‪ ،‬سةراثاي كردةوة ضاكةكان َ‬ ‫هةلدةوةشَينَيتةوةو‬ ‫خاوةنةكةي لةبازنةي ئيسالم دةب��ات��ةدةرةوةو ئةطةر‬ ‫م��ردو تةوبةي لَينةكردبوو بةهةميشةيي ل��ةدؤزةخ��دا‬ ‫‪8‬‬

‫دةمَينَيتةوةو لةقيامةتيشدا شةفاعةتي شةفاعةتكاراني‬ ‫ب��ؤ نيية‪ ،‬بةطشيت بريتيية ل���ةوةي‪ :‬كةسَيك جؤرَيك‬ ‫لةجؤرةكاني ثةرستش بؤ غةيري خوا ئةجنامبدات‪.‬‬ ‫شَيخ عةبدوِرةمحان بن ناسر ئةلسةعدي (رةمحةتي‬ ‫خواي لَيبَيت) فةرمويةتي‪“ :‬سنوورو ثَيناسةي شريكي‬ ‫طةورة كة هةموو جؤرو شَيوازةكان لةخؤبطرَيت بريتيية‬ ‫لةوةي‪ :‬بةندة جؤرَيك يان دانةيةك لةجؤرةكاني ثةرستش‬ ‫ئةجنامبدات بؤ غةيري خوا‪ .‬جا هةموو بريوباوةِرَيك‪،‬‬ ‫يان وتةيةك‪ ،‬يان كردةوةيةك كة خواي طةورة فةرماني‬ ‫ب��ةك��ردن��ي داب �َي��ت ئ��ةوا ئةجنامداني ب��ؤ خ��واي ط��ةورة‬ ‫بريتيية ل��ةي��ةك��خ��واث��ةرس�تيء ئيمان و ئيخالس‪ ،‬وة‬ ‫ئةجنامداني بؤ غةيري خوا بريتيية لةشريكء كوفر‪ ،‬جا‬ ‫ئاطاداري ئةم رَيكخستنةبة بؤ شريكي ط��ةورة‪ ،‬ضونكة‬ ‫هيض شتَيكيش ريزثةِري ئةمة نيية”‪ .‬القول السديد يف‬ ‫مقاصد التوحيد ص‪.58‬‬ ‫كةواتة‪ :‬شريك ثَيضةوانةي يةكخواثةرستيية هةروةك‬ ‫ضؤن كوفر ثَيضةوانةي ئيمانة‪.‬‬ ‫شريكي طةورةيش ضةندين جؤري هةية كةهةموويان‬ ‫يةك حوكميان هةية‪:‬‬ ‫‪ -1‬هاوبةشدانان بؤ خوا ل��ةث��اِران��ةوةو داواك��ردن��دا‪:‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ث���اِران���ةوة ع��ي��ب��ادةت��ةو دةب��َي��ت ه���ةر ب��ؤ خ��وا‬ ‫[ولاَ َت ْد ُع ِم ْن‬ ‫ئةجنامبدرَيت‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ً‬ ‫ُك َولاَ َي ُ‬ ‫ُون اللهَِّ َما لاَ َي ْنَفع َ‬ ‫ض ُّر َك َفِإ ْن َفَع ْل َت َفِإ َّن َكِإذا ِم َن‬ ‫دِ‬ ‫َّ‬ ‫ال َ‬ ‫ني] (يونس‪.)١٠٦ :‬‬ ‫الظ مِ​ِ‬ ‫وات��ة‪ :‬هاناو ه��اوار نةبةيت بؤ كةسَيك ي��ان شتَيك‬ ‫لةجياتيي خ���وا‪ ،‬ك��ة ن��ة ق��ازاجن��ت ث�َي��دةط��ةي��ةن�َي��ت نة‬ ‫زي��ان ‪-‬ضونكة ق��ازان��جء زي��ان ه��ةر بةدةسيت خواية‪-‬‬ ‫خؤ ئةطةر ك��اري وا ئةجنامبدةيت‪ ،‬ئ��ةوا بةِراسيت تؤ‬ ‫لةستةمكارانيت‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪َ( :‬م ْن َم َ‬ ‫ات َو ْهَو‬ ‫ُون اللهَِّ ِن ًّدا َد َخ َل َّ‬ ‫الناَر)‪ .‬البخاري (‪.)4497‬‬ ‫َي ْدعُو ِم ْن د ِ‬ ‫وات������ة‪ :‬ه���ةرك���ةس���َي���ك مب����رَي����تء ل���ةغ���ةي���ري خ��وا‬ ‫هاوبةشَيكيرتي دان��اب�َي��تء لَييثاِرابَيتةوة‪ ،‬دةضَيتة‬ ‫دؤزةخةوة‪.‬‬ ‫وةك داواكردني شيفاو رزق لةمردووانء ثياوضاكانء‬ ‫ضوونة سةر طؤِرةكانيانء ثاِرانةوةلَيياننء بانطكردنيان‪،‬‬ ‫يان وت�ني‪( :‬يا رس��ول اهلل‪ ،‬يا حسني‪ ،‬يا شَيخ عيساو‬ ‫موسا‪ ،‬يا شَيخي كربضنة‪ ،‬يا شَيخي طةيالني‪ ،‬يا غةوس)‬ ‫ه��اوار‪ ..‬وة هاووَينةي ئةم وتانةي لةناو َ‬ ‫خةلكيدا زؤر‬ ‫دةوترَين ‪-‬ثةنا بةخواي طةورة‪.-‬‬ ‫ربياردان لةنييةتء نيازو مةبةستدا‪ :‬وةك‬ ‫‪ -2‬هاوبةش ِ‬ ‫ئ��ةوان��ةي ك��ارو ك��ردةوةي��ةك��ي ض��اك دةك���ةن‪ ،‬ب��ةت��ةواوي‬ ‫هةموو ويستء مةبةستيان لةبةرخاتري َ‬ ‫خةلكيية‪ .‬وةك‬ ‫مةبةسيت مونافيقةكان‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ[ :‬من‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫الد ْنَيا َوِزيَنَتَها ُنَو ِّ‬ ‫فِإَليِْه ْم َأ ْعَم هَُ‬ ‫َك َ‬ ‫يد الحْ َ َياَة ُّ‬ ‫ال ْمِفيَها‬ ‫ان ُيِر ُ‬ ‫َو ُه ْم ِفيَها َال ُيب َ‬ ‫ْس هَُ‬ ‫ون‪ ،‬أُ ْوَلِئ َك الَِّذ َ‬ ‫ْخ ُس َ‬ ‫اآلخَرِة‬ ‫ل ْم فيِ ِ‬ ‫ين َلي َ‬ ‫ِإالَّ َّ‬ ‫ْم ُل َ‬ ‫ون]‬ ‫صَنعُو ْاِفيَها َوَب ِ‬ ‫النا ُر َو َحِب َط َما َ‬ ‫اط ٌل َّما َكا ُنو ْا َيعَ‬ ‫(هود‪.)16 ،15 :‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ه��ةرك��ةس�َي��ك تةنها ذي��ان��ي دن��ي��او رازاوةي����ي‬ ‫خ��ؤش��ط��وزةران��ي‪-‬ي��ةك��ةي ب���وَي���ت‪ ،‬ئ����ةوا ث��اداش�تي‬‫َ‬ ‫هةولوكؤششي ئةو جؤرة كةسانة دةدةينةوة لةدونيادا‪،‬‬ ‫ئةوانيش تَييدا هيضيان لَيكةمناكرَيتةوة‪ ،‬ئا ئةوانة‬ ‫ل��ةِرؤذي دواييدا جطة لةئاطري دؤزةخ هيضيرتيان بؤ‬ ‫َ‬ ‫ثوضةلبؤتةوةو‬ ‫نييةو ئ���ةوةي ك��ةك��ردي��ان ل��ةدون��ي��ادا‬ ‫بَينرخة‪ ،‬ه��ةروةه��ا ئ��ةو ك���اروك���ردةوةي ك��ة دةيانكرد‬ ‫َ‬ ‫بةتالء ثووضء بؤشة‪.‬‬ ‫ربياردان لةطوَيِر َ‬ ‫ايةليكردندا‪ :‬خواي طةورة‬ ‫‪ -3‬هاوبةش ِ‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬خَّ َ‬ ‫ُون‬ ‫[ات ُذو ْا َأ ْحَباَر ُه ْم َو ُر ْهَباَن ُه ْم َأ ْرَبابًا ِّمن د ِ‬ ‫اح ًدا الَّ‬ ‫ْن َم ْرَيَم َوَما أُِم ُرو ْاِإالَِّلَي ْع ُب ُدو ْاِإهَ ً‬ ‫اللهَِّ َو مَْ‬ ‫يح اب َ‬ ‫لا َو ِ‬ ‫الِس َ‬ ‫ْحاَن ُه َع َّما ُي ْشِر ُك َ‬ ‫ون] (التوبة‪.)31 :‬‬ ‫ُو ُسب َ‬ ‫ِإَلَهِإالَّ هَ‬ ‫وات��ة‪- :‬ط���اورو ج��وو‪ -‬ح��اخ��امء قةشةكاني خؤيان‬ ‫كردؤتة ثةروةردطاري خؤيان لةجياتيي خوا ‪-‬ملكةضء‬ ‫فةرمانبةرداريانن‪ ،‬ئةوانيش بةئارةزووي خؤيان شتيان‬ ‫بؤ حةلاَ َل يان حةرامدةكةن‪ -‬هةروةها مةسيحي كوِري‬ ‫مةريةميش ‪-‬ب��ةك��وِري خ��وا دةزان����ن‪ -‬لةكاتَيكدا كة‬ ‫فةرمانيانثَينةدراوة جطة لةثةرستين تاكة خوايةك‪،‬‬ ‫ب�َي��ط��وم��ان ج��ط��ة ل���ةو زات���ة خ��واي��ةك��ي�تر ن��ي��ي��ة‪ ،‬ث��اك��يء‬ ‫بَيطةرديء ستايش بؤ ئةو زاتةية‪ ،‬كة ‪-‬ئةو نةفامانة‪-‬‬ ‫َ‬ ‫هاوةلي بؤ بِرياردةدةن‪.‬‬ ‫ئةميش بريتيية لةطوَيِر َ‬ ‫ايةليكردني غ��ةي��ري خوا‬ ‫َ‬ ‫ل��ةح��ةالَل��ك��ردن��ي ح��ةرام �َي��ك‬ ‫ل��ةت��ةش��ري��عء ح��وك��م��دا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ي��ان ح��ةرام��ك��ردن��ي ح��ةالل �َي��ك‪ ،‬ي��ان ب���ِرواب���وون ب��ةوةي‬ ‫َ‬ ‫ح����ةال َلء ح��ةرام��ي هةية‬ ‫ك��ةس�َي��ك م��ايف دي��اري��ك��ردن��ي‬ ‫ج��ط��ة ل���ةخ���واي ط�����ةورة‪ ،‬ي���ان ح��وك��م�بردن��ةوة ب��ؤ الي‬ ‫ياساو دةستوورة نةفامَيتييةكان‪ ،‬وةك ئ��ةوةي ئةمِرؤ‬ ‫دةب��ي��ن��رَي��ت س��ةرك��ردةك��ان ميللةتةكانيان ب��ةي��اس��او‬ ‫ثرؤطرامي دةستكرد ب��ةِرَي��وةدةب��ةنء حوكمي خوايان‬ ‫ك��ةن��ارخ��س��ت��ووةو ب��ط��رة ب��ةدواك��ةوت��ووي��ي ن��اوي��دةب��نء‬ ‫ثَييانواية شياونيية بؤ ئةم زةمانة!! وة ضةندين شيت‬ ‫حةرامييان بةياسا بؤ َ‬ ‫حةالَلكردوون وةك داوَينثيسيء‬ ‫َ‬ ‫لةحةالَلكراو بطرة‬ ‫ريباو خراثةكارييةكانيرت‪ ،‬زؤرَيكيش‬ ‫واجبةكانيشيان قةدةغةكردووة‪.‬‬ ‫كاتَيك ع��ةدي ك���وِري ح��ات��ةم‪ ،‬ط��وَي��ي لةثَيغةمبةري‬ ‫خوا (‪ )j‬بوو ئةم ئايةتةي خوَيند‪ :‬خَّ َ‬ ‫[ات ُذو ْا َأ ْحَباَر ُه ْم‬ ‫ُون اللهَِّ]‪ .‬دةفةرموَيت‪ :‬ومت‪ :‬خؤ‬ ‫َو ُر ْهَباَن ُه ْم َأ ْرَبابًا ِّمن د ِ‬ ‫«أجل‬ ‫ئةوان ئةو ثَيشةوايانةيان نةدةثةرست! فةرمووي‪َ :‬‬ ‫ولكن حيلون هلم ما حرم اهلل فيستحلونه‪ ،‬وحيرمون عليهم‬ ‫ما أحل اهلل فيحرمونه‪ ،‬فتلك عبادتهم هلم»‪ .‬واتة‪َ :‬‬ ‫بةل َي‪،‬‬

‫بةالم ئةوان شتانَيكيان بؤ َ‬ ‫َ‬ ‫حةالَلدةكردن كةخواي طةورة‬ ‫َ‬ ‫بةحةالَلياندةزانني‪،‬‬ ‫حةراميكردووة لةسةريان‪ ،‬ئةوانيش‬ ‫وة شتانَيكيشيان لَيحةرامدةكردن كة خ��واي ط��ةورة‬ ‫َ‬ ‫حةالَليكردووة‪ ،‬ئةوانيش بةحةراميان دةزانني‪ ،‬جا ئةمة‬ ‫ثةرستنيانة بؤيان‪ /.‬رواه البيهقي‪ 116/10‬وهو عند‬ ‫الرتمذي برقم ‪ 3095‬وحسنه األلباني يف غاية املرام‬ ‫ص‪.19‬‬ ‫ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪ ...( :‬وما مل حتكم‬ ‫أئمتهم بكتاب اهلل‪ ،‬ويتخريوا مما أنزل اهلل إال جعل اهلل‬ ‫بأسهم بينهم)‪ .‬رواه إبن ماجه (‪ )4019‬وأبو نعيم واحلاكم‬ ‫‪ 540/4‬وصححه االلباني يف السلسلة الصحيحة ‪167/1‬‬ ‫برقم (‪.)106‬‬ ‫واتة‪ :‬وة هةركاتَيك ثَيشةواكانيان بةقورئانةكةي خوا‬ ‫حوكميان لةنَيواندا نةكردنء ضاوةِرواني خيرَ و ضاكةو‬ ‫كامةراني ن��ةب��وون ل���ةوةدا كة خ��وا ن��اردووي��ةت��ي‪ ،‬ئيال‬ ‫خواي طةورة كَيشةو كوشتار دةخاتة نَيوانيانةوة‪.‬‬ ‫جا هةركةسَيك َ‬ ‫حالي واب��وو ئ��ةوا ل��ةو تاغوتانةية‬ ‫ك��ة خ��واي ط���ةورة فةرمانيكردووة ثَييانبَيباوةِربني‪،‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ت��اغ��وت��ةك��ان زؤرنء س��ةرةك��ان��ي��ان ث�َي��ن��ج��ن‪:‬‬ ‫ريازيبَيت‪ ،‬كةسَيك‬ ‫ئيبليس‪ ،‬هةركةسَيك بثةرسرتَيتء ثَي ِ‬ ‫بانطةوازي َ‬ ‫خةلكي بكات بؤ ثةرستين خؤي‪ ،‬هةركةسَيك‬ ‫بانطةشةي زانيين عيلمي غةيب بكات‪ ،‬وة هةركةسَيك كة‬ ‫حوكمبكات بةغةيري ئةو قورئانةي خوا ناردوويةتي‪/.‬‬ ‫شرح ثالثة األصول للشيخ حممد بن صاحل العثيمني‪/‬‬ ‫ص‪.154-153‬‬ ‫ربياردان لةخؤشويستندا‪ :‬خؤشويستين‬ ‫‪ -4‬هاوبةش ِ‬ ‫غةيري خوا ‪-‬جا هةركةسَيك بَيت‪ -‬وةك خؤشويستين‬ ‫[وِم َن َّ‬ ‫اس َمن‬ ‫خوا شريكة‪ .‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫الن ِ‬ ‫ندا ًدا يحُِ بُّوَن ُه ْم َك ُح ِّب اللهَِّ‪( ]...‬البقرة‪:‬‬ ‫ُون اللهَِّ َأ َ‬ ‫َي َّتِخ ُذِمن د ِ‬ ‫‪.)165‬‬ ‫َ‬ ‫وات��ة‪ :‬وة كةساني وا هةن لةخةلكيدا كة هاوبةشي‬ ‫زؤر بؤ خ��وا ب �ِري��اردةدةن ب��ةوةي خؤشياندةوَين وةك‬ ‫خؤشةويستيي ‪-‬ئيمانداران بؤ‪ -‬خوا‪.‬‬ ‫‪ -5‬ترسان لةغةيري خوا ‪-‬ل��ةم��ردووان و جنؤكة‪-‬‬ ‫بةوةي توشي زيانَيكي بكةن‪ :‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ْد ُه َو خَُ‬ ‫ي ِّو ُفوَن َكِبالَِّذ َ‬ ‫ُونِه َوَم ْن‬ ‫ين ِم ْن د ِ‬ ‫اف َعبَ‬ ‫ْس اللهَُِّبَك ٍ‬ ‫[َأَلي َ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ُي ْ‬ ‫اد] (الزمر‪.)36 :‬‬ ‫ضِلِل ا َفَما َل ُه ِم ْن َه ٍ‬ ‫واتة‪ :‬مةطةر خوا بةسنيية كة ثشتيوانبَيت بؤ بةندةي‬ ‫خؤي كة ثَيغةمبةرة (‪ ،)j‬كةضي ئةوان تؤ دةترسَينن‬ ‫بةشتيرت جطة لةخوا‪ ،‬خؤ ئ��ةوةي خوا طومِرايبكاتء‬ ‫س��ةري��ل �َي��ب��ش �َي��وَي��ن �َي��ت‪ ،‬ئ��ي�تر ه��ي��ض��ك��ةس ن��ات��وان �َي��ت‬ ‫دةستيبطرَيتء رَينمووييبكات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةالم ترسي سروشيت وةك‪ :‬ترسان لةئاذةلي دِرندةو‬ ‫ستةمكارَيكي زيندوو‪ ،‬شريك نييةو درووستة‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪9‬‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫‪ -6‬داواي ك��ؤم��ةك��يء ث��ش��ت��ي��وان��ي (اإلس��ت��ع��ان��ة)‬ ‫لةشتَيكدا كة تةنها خ��واي ط��ةورة ت��وان��اي بةسةريدا‬ ‫هةبَيت‪ ،‬وةك داواك��ردن��ي سةرخسنتء رزط��ارك��ردنء‬ ‫شيفادانء َ‬ ‫مندالبةخشنيء رزقدانء‪...‬هتد‪ .‬خواي طةورة‬ ‫َّاك َن ْع ُب ُد َوِإي َ‬ ‫دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إي َ‬ ‫َّاك َن ْسَتِع ُ‬ ‫ني] (الفاحتة‪.)5 :‬‬ ‫واتة‪ :‬خواية‪ ،‬تةنها هةر تؤ دةثةرستنيء هةر لةتؤيش‬ ‫داواي يارمةتيء ثشتيواني دةكةين‪.‬‬ ‫وة ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬بة ئينب عةباسي فةرموو‪:‬‬ ‫(‪ ...‬إذا سألت فاسأل اهلل‪ ،‬وإذا استعنت فاستعن باهلل‪)...‬‬ ‫رواه أمحد والرتمذي وصححه األلباني أنظر صحيح‬ ‫اجلامع برقم (‪.)7957‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةطةر داواتكرد تةنها لةخوا داوابكةو ئةطةر‬ ‫داواي هاوكاريء ثشتيوانيتكرد هةر لةخوا داوابكة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫سي مةرجة‬ ‫بةالم داواي كؤمةكيكردن لةغةيري خوا بةم َ‬ ‫دروستة‪ :‬يةكةم‪ /‬لةكةسَيكي زيندوو‪ .‬دووةم‪ /‬ئامادةي‬ ‫ئةو جَيطةية بَيت‪ .‬سَييةم‪ /‬لةشتَيكدابَيت كة تواناي‬ ‫هةبَيت‪ ،‬بؤت بةجَيبطةيةنَيت‪ ،‬وةك يارمةتيلَيوةرطرتين‬ ‫لةكارو ثرؤذةيةكي ضاكةو خيرَ دا‪.‬‬ ‫‪ -7‬داواي ف��ري��اك��ةوت��ن (اإلس��ت��غ��اث��ة) ب��ؤ الب��ردن��ي‬ ‫ناِرةحةتيء تةنطانةيةك‪ :‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إ ْذ‬ ‫َت ْسَتِغ ُ‬ ‫ون َرب ُ‬ ‫يث َ‬ ‫اب َل ُك ْم‪( ]...‬األنفال‪.)٩ :‬‬ ‫اسَت َج َ‬ ‫َّك ْم َف ْ‬ ‫واتة‪ :‬يادي ئةوكاتة بكةنةوة كة لةثةروةردطارتان‬ ‫دةثاِرانةوةو داواي يارمةتيتان لَيدةكرد‪ ،‬خوايش خيرَ ا‬ ‫هات بةهاناتانةوة‪.‬‬ ‫دةلنَي‪ :‬يا َ‬ ‫ئةم شريكةيش لةوَينةي ئةوةي َ‬ ‫فالن هاوار!!‬ ‫بةجؤرَيك لةكاتي َ‬ ‫هةلنوتينيشدا هاواريانلَيدةكةن!!‪.‬‬ ‫‪ -8‬ث��ةن��اط��رت��ن ب��ةغ��ةي��ري خ���وا‪ :‬وةك ئ����ةوةي زوو‬ ‫موشريكةكان ثةناياندةطرت بةجنؤكةكان‪ ،‬خواي طةورة‬ ‫س َيع ُ‬ ‫انِر َج ٌ‬ ‫ُوذ َ‬ ‫[وَأ َّن ُه َك َ‬ ‫ال‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫الِم َن الإِْ ْن ِ‬ ‫ونِبِر َج ٍ‬ ‫ال ِّن َفَزادُو ُه ْم َرَه ًقا] (اجلن‪.)6 :‬‬ ‫ِم َن جِْ‬ ‫وات���ة‪ :‬ب��ةِراس�تي ث��ي��اوان�َي��ك ل��ةدةس��ت��ةي ئ��ادةم��ي��زاد‬ ‫ث��ةن��اي��ان��دةب��رد ب��ةث��ي��اوان �َي��ك ل��ةدةس��ت��ةي جنؤكةكان‬ ‫ئةوانيش ئةمةيان بةهةلزاني‪ -‬كةضي ئةوةندةيرت‬‫ماندوويانكردن ‪-‬بةخورافاتء شيت بَيسةروبةر‪.-‬‬ ‫‪ -9‬ب �ِرواب��وون بةتواناي ثَيغةمبةرانء ثياوضاكان‬ ‫ل��ةب��ةِرَي��وةب��ردن��ي ب����وون����ةوةردا ل���ةط� َ‬ ‫��ةل خ�����وادا‪ ،‬ي��ان‬ ‫بِروابوون بةتواناو كاريطةريي ئةستيرَ ةو هةسارةكان‬ ‫ل����ةِرووداوةك����انء ذي��ان��ي خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي��دا‪ ،‬ك��ة ئةمانة تةنها‬ ‫[‪...‬وَم� ْ�ن‬ ‫بةدةست خواية‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُيَدبِّ ُر الأَْ ْمَر َف َسَي ُقولُ َ‬ ‫ون اللهَُّ‪( ]...‬يونس‪.)٣١ :‬‬ ‫وات���ة‪ ... :‬وة كَيية ك��ة ه��ةم��وو ك���ارو فرمانةكان‬ ‫جَيبةجَيدةكاتء طؤِرانكارييان بةسةردادةهَينَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬اللهَُّ‪...‬‬ ‫وةك ثشتبةسنت ب��ةب��ورجء ئ��ةس��ت�َي�رَ ةك��ان��ي بةخت‬ ‫‪10‬‬

‫ل��ةط��ؤظ��ارو رؤذن��ام��ةك��ان��دا‪ ،‬ج��ا ئ��ةط��ةر كةسَيك ب���ِرواي‬ ‫بةكاريطةرييان هةبَيت‪ ،‬ثَييان موشريك دةب�َي��ت‪ ،‬وة‬ ‫ئ��ةط��ةر تةنها ب��ؤ خ��ؤش��ي بياخنوَينَيتةوة ت��اوان��ب��ارة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولان خؤشيببينَيت لةخوَيندنةوةي‬ ‫ضونكة نابَيت‬ ‫شريك‪ ،‬وَيِراي ئةمة لةوانةية شةيتان بةهؤيةوة توشي‬ ‫بِرواثَيبوونيبكات كة ئةو كاتةيش بووةتة هؤكارَيك بؤ‬ ‫شريكةكة‪.‬‬ ‫‪ -10‬س��ةرب��ِري��ن ب��ؤ غ��ةي��ري خ����وا‪ :‬خ����واي ط���ةورة‬ ‫ِّك َو حْ َ‬ ‫ِرب َ‬ ‫ان ْر] (الكوثر‪.)٢ :‬‬ ‫دةفةرموَيت‪َ[ :‬ف َ‬ ‫ص ِّل لَ‬ ‫واتة‪ :‬دةي كةواتة نوَيذبكة بؤ ثةروةردطارتء قورباني‬ ‫ربة‪.‬‬ ‫سةرب ِ‬ ‫ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪« :‬لعن اهلل من ذبح‬ ‫لغري اهلل»‪ .‬رواه مسلم (‪.)1978‬‬ ‫واتة‪ :‬نةفرةتي خوا لةو كةسةي شتَيك سةردةبِرَيت‬ ‫بؤ غةيري خوا‪.‬‬ ‫جا سةربِرين بؤ غةيري خواو سةربِرينَيكيش لةسةر‬ ‫غ��ةي��ري ن���اوي خ��وا ه��ةردووك��ي��ان ح��ةرام��ةو طؤشيت‬ ‫سةربِراوةكةيش خواردني حةرامدةبَيت‪ ،‬وةك سةربِريين‬ ‫س��ةردةم��ي نةفاميي بؤ جنؤكة‪ ،‬كاتَيك خانوويةكيان‬ ‫َ‬ ‫بكِرياية يان بريَيكيان َ‬ ‫ئاذةلَيكيان لةاليدا‬ ‫هةلبكةنداية‪،‬‬ ‫س���ةردةب���ِري ل��ةت��رس��ي زي��ان��ي ج��ن��ؤك��ة‪ .‬تيسري العزيز‬ ‫احلميد‪ ،‬ص‪.158‬‬ ‫ي��ان س��ةرب �ِري��ن ل���ةب���ةردةم س��ةرك��ردةي��ةك��ي تاغوت‬ ‫ي��ان كةسَيكدا‪ ،‬ي��ان ناوهَيناني غ��ةي��ري خ��وا لةكاتي‬ ‫سةربِرينيدا وةك دةوترَيت‪ :‬لةِراهي خواو‪ ...‬شتيرتي بؤ‬ ‫زياددةكةن‪.‬‬ ‫‪ -11‬ن��ةزر ئةجنامدان بؤ غةيري خ��وا لةئينسانء‬ ‫جنؤكة‪ :‬نةزريش واجبكردن يان لةسةرخؤقةدةغةكردني‬ ‫شتَيكة كة لةشةرعدا ثَيويستنةكراوة‪ ،‬وةك ئ��ةوةي‬ ‫َبلَيت‪ :‬ئةي َ‬ ‫فالنة شَيخ! ئةطةر ئةوةم بؤ بكةيت لةسةرم‬ ‫َ‬ ‫هةندي طؤِر ناوبراوة‬ ‫نةزربَيت ئةوةت بؤ بكةم‪ ،‬بةجؤرَيك‬ ‫بةنةزرطة‪ ،‬واتة‪ :‬جَيطةي نةزر! لةكاتَيكدا نةزر تةنها بؤ‬ ‫خواي طةورة دةكرَيتء بةس‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[ِإ ْذ َقاَلِت ا ْمَرَأ ُت ِع ْمَر َ‬ ‫ان َر ِّب ِإ ِّني َنَذ ْر ُت َل َك َما فيِ َب ْطيِن‬ ‫م َّر ًرا َفَتَقب ْ‬ ‫السِمي ُع ا ْلَعِلي ُم] (آل عمران‪:‬‬ ‫َّل ِم يِّنِإ َّن َك َأ ْن َت َّ‬ ‫حُ َ‬ ‫‪.)35‬‬ ‫واتة‪- :‬بةيادبَينة‪ -‬كاتَيك هاوسةري عيمران وتي‪:‬‬ ‫ث��ةروةردط��ارا بةِراسيت من بِريارمداوةو نةزرمكردووة‬ ‫َ‬ ‫مندالةي لةسكمداية ئازادكراوبَيت لةهةموو ئةركء‬ ‫ئةو‬ ‫ئيشوكارَيك ‪-‬تا هةر لةخزمةتي _بيت املقدس_دابَيت‪-‬‬ ‫دة تؤيش لَيموةربطرة‪ ،‬ضونكة بةِراسيت تؤ خوايةكي‬ ‫بيسةرو زانايت‪.‬‬ ‫‪ -12‬ت����ةواف‪ :‬خ���واي ط����ةورة دةف���ةرم���وَي���ت‪...[ :‬‬ ‫يق] (احلج‪.)29 :‬‬ ‫َو ْلَي َّط َّو ُفواِبا ْلَبيِ‬ ‫ْت ا ْلَعِت ِ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫واتة‪ :‬وة بةدةوري َ‬ ‫مالي دَيرينء بةنرخي خوا (كةعبة)‬ ‫دا با تةوافبكةن‪.‬‬ ‫وةك ئةمةي ئةمِرؤ دةبينرَيت لةسوِرانةوة بةدةوري‬ ‫ط���ؤِري ث��ي��اوض��اك��انء ب��ةط��ةورةط��رت��ن��ي��ان‪ ،‬وة دةس�تي‬ ‫ث��ي��ادةه �َي��ن��نء س���ةج���دةي ب��ؤ دةب�����ةنء ل��ةخ� َ‬ ‫�ؤل��ةك��ةي‬ ‫دةم���وض���اوي���ان َ‬ ‫ه��ةل��دةك��َي��ش��نء ب���ةت���رسء ل�����ةرزةوة‬ ‫لةبةردةميدا دةوةسنتء داوايلَيدةكةن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةطلء دارو ب��ةردو ث��ةِرؤ‪ ،‬وة‬ ‫‪ -13‬تةبةِروككردن‬ ‫َ‬ ‫بةهةرشتَيك كة لةشةرعدا نيية‪ :‬جا كاتَيك هاوةلةكان دايان‬ ‫بةالي داري (ذات أنواط)دا كة دارَيك بوو موشريكةكان‬ ‫الي���دا دةم���ان���ةوةو ض��ةك��ةك��ان��ي��ان ث �َي��ي��داه� َ‬ ‫�ةل��دةواس��ي‬ ‫بةمةبةسيت كاريطةربووني‪ ،‬بةثَيغةمبةري خوا (‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫دابين‬ ‫يان فةرموو‪ :‬دارَيكي (ذات أنواط)يش بؤ ئَيمة‬ ‫«سبحان اهلل‪ ،‬هذا‬ ‫وةك ئةوةي ئةوان هةيانة‪ .‬فةرمووي‪ُ :‬‬ ‫كما قال قوم موسى إجعل لنا إهل ًا كما هلم آهلة‪ ،‬والذي‬ ‫نفسي بيده لرتكنب سنة من كان قبلكم»‪ .‬أخرجه الرتمذي‬ ‫(‪ )2180‬وصححه األلباني‪ ،‬أنظر ظالل اجلنة (‪،)76‬‬ ‫املشكاة (‪.)5369‬‬ ‫واتة‪ :‬ثاكء بَيعةييب بؤ خوا‪ ،‬ئةمة وةك ئةو وتةيةي‬ ‫َ‬ ‫دابين‬ ‫طةلةكةي موسا واية كة وتيان‪ :‬ثةرسرتاوَيكمان بؤ‬ ‫وةك ضؤن كافرةكان هةيانة‪ ،‬سوَيند بةو خوايةي نةفسي‬ ‫مين بةدةستة شوَين رَيضكةي تاواني ئةوان دةكةون‪.‬‬ ‫‪ -14‬ئومَيدثَيبوون (الرجاء)و ثشتبةسنت (التوكل)‬ ‫بةغةيري خوا لةشتَيكدا كة تةنها خواي طةورة تواناي‬ ‫هةية‪ ،‬وةك ثشتبةسنت بةغةيري خوا بؤ سةرخسنتء‬ ‫شيفاداني نةخؤشيء‪ ...‬هتد‪ .‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[‪...‬وَعَلى اللهَِّ َفَتَو َّك ُلواِإ ْن ُك ْن ُت ْم ُم ْؤِمِن َ‬ ‫ني] (املائدة‪.)23 :‬‬ ‫َ‬ ‫وات��ة‪ :‬بةتةواويي ثشت بةخوا ببةسنت ئةطةر ئَيوة‬ ‫ئيماندارن‪.‬‬ ‫(السحر)‪ :‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪...[ :‬‬ ‫‪ -15‬جادوو ِ‬ ‫َّ‬ ‫ون َّ‬ ‫اط َ‬ ‫ْم ُ‬ ‫ني َكَف ُروا ُيَع ِّل ُم َ‬ ‫اس‬ ‫ان َو ِلك َّن الشَي ِ‬ ‫َوَما َكَفَر ُسَليَ‬ ‫الن َ‬ ‫الس ْحَر َوَما أُ ْنِز َل َعَلى مَْ‬ ‫وت َوَما ُر َ‬ ‫الَلَكينِْ ِبَبِاب َل َها ُر َ‬ ‫وت َوَما‬ ‫ِّ‬ ‫نا حَ ْ‬ ‫انِم ْن َأ َح ٍد َح َّتى َي ُقولاَ ِإ مََّ‬ ‫ن ُنِف ْتَن ٌة َفلاَ َت ْك ُف ْر ‪.]...‬‬ ‫ُيَع ِّلَم ِ‬ ‫(البقرة‪.)102 :‬‬ ‫واتة‪- :‬ئاشكراية كة‪ -‬هةرطيز سولةميان كافرنةبووة‪،‬‬ ‫بةلكو شةيتانةكان كافربوونء َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكيان فيرَ ي سيحرو‬ ‫جادوو دةكرد‪ ،‬هةروةها مةردووميان فيرَ ي ئةوة دةكرد‬ ‫كة بؤ ه���اروتء م��اروت دابةزيبوو ‪-‬ك��ة دوو فريشتة‬ ‫ب��وون‪ -‬لةبابل ‪-‬مةبةستيشيان تَيطةياندني َ‬ ‫خةلكي‬ ‫بوو لةسيحرو ج��ادوو‪ .-‬ئةوانيش كةسيان فيرَ ي هيض‬ ‫شتَيك نةدةكرد تا ثَيياننةوتاية‪ :‬ئةم ك��ارةي ئَيمة بؤ‬ ‫تاقيكردنةوةيةو خؤت كافرمةكة‪.‬‬ ‫‪َ -16‬‬ ‫فالضَييتء بانطةشةكردني زان��ي�ني غةيبء‬ ‫خوَيندنةوةي لةثي دةس��تء قاوةطرتنةوة‪ :‬حوكمي‬

‫ئةو كةسةي دةضَيتة الي َ‬ ‫فالضييةك ئةطةر بِروايثَيبكات‬ ‫ك��اف��ردةب�َي��ت ‪-‬ث��ةن��ا ب��ةخ��وا‪ ،-‬ثَيغةمبةري خ��وا (‪)j‬‬ ‫دةفةرموَيت‪« :‬من أتى عرافا أو كاهنا فصدقه مبا يقول‬ ‫فقد كفر مب��ا أن��زل على حم��م��د»‪ .‬رواه أمح��د ‪429/2‬‬ ‫وصححه األلباني يف صحيح اجلامع ‪.5939‬‬ ‫وات��ة‪ :‬هةركةسَيك بضَيتة الي كةسَيك كةبانطةشةي‬ ‫زانيين جَيطةي شتَيكي ون دةكات‪ ،‬يان َ‬ ‫فالضييةك كة‬ ‫بانطةشةي زانيين غةيب بكاتء بِروا بةقسةكاني بكات‪،‬‬

‫شيركي بضووك‪ :‬بريتيية لةهةر‬ ‫طوناهيك كة لةدةقة شةرعييةكاني‬ ‫َ‬ ‫قورئانء سوننةتدا بةشيرك ناوي‬ ‫نةطةيشتبيتة ئاستي‬ ‫هاتبيتء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هيشتنةوةي‬ ‫شيركي طةورة‪،‬‬ ‫لةطةل َ‬ ‫ناوي ئيمان بةخاوةنةكةيةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو هؤكارَيك َبيت بؤ كةوتنة‬ ‫ناو شيركة طةورةكةوة‪ ،‬كة ئةم‬ ‫جؤرةي شيركيش طةورةتريني‬ ‫طوناهة طةورةكانة‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةم جؤرة‬ ‫خاوةنةكةي لةبازنةي ئيسالم‬ ‫ناباتةدةرةوةو بنضينةي ئيمانةكةي‬ ‫ناس ِرَيتةوة‪ ،‬حوكمةكةيشي ئةوةية‬ ‫تةوبةيليبكات‪.‬‬ ‫َثيويستة‬ ‫َ‬

‫ئ��ةوا كافربووة ب��ةو قورئانةي ن�َي�رَ دراوةت��ة س��ةر حممد‬ ‫(‪.)j‬‬ ‫خؤ ئةطةر هةر بؤ تةجرةبة بضَيتء بِروايثَينةكات‪،‬‬ ‫ئ��ةوا ن��وَي��ذي ضل رؤذي َ‬ ‫قبولنيية‪ .‬هةرضةندة واجبة‬ ‫لةسةريشي نوَيذبكاتء تةوبةيش لةكارةكةي بكات‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةري خ��وا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪َ« :‬م� ْ�ن َأَت��ى َع َّرا ًفا‬ ‫صَ‬ ‫ال ٌة َأ ْرَبِع َ‬ ‫ني َل ْيَل ًة»‪ .‬صحيح‬ ‫يء لمَ ْ ُت ْقَب ْل َل ُه َ‬ ‫َف َسَأَل ُه َع ْن َش ٍ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪11‬‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫مسلم ‪ 1751/4‬برقم (‪.)2230‬‬ ‫َ‬ ‫وات��ة‪ :‬هةركةسَيك بضَيتة الي فالضييةكء ثرسياري‬ ‫شتَيكي لَيبكات‪ ،‬ضل شةو نوَيذي َ‬ ‫قبولنيية‪.‬‬ ‫‪ -17‬شةفاعةت‪ :‬هةندَيك كةس مردووةكان دةكةنة‬ ‫تكاكارو َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬خؤ ئَيمة لةم مردووانة ناثاِرَيينةوةو‬ ‫نايانثةرستني‪َ ،‬‬ ‫بةلكو تةنها دةيانكةينة واسيتةيةك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خوادا! ضونكة بِروامانواية ئةمانة‬ ‫لةنَيوان خؤمان‬ ‫ثياوضاكبوونء لةخوا نزيكنء تكامان بؤ دةك��ةن الي‬ ‫خوا!! كة بةم كارةيان شريكيان بؤ خوا داناوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫خواي طةورة لةبةندةكاني نزيكةو ثَيويستيي بةواسيتة‬ ‫نيية‪ ،‬وة موشريكةكاني زووي���ش ه��ةم��ان بةهانةيان‬ ‫[‪...‬والَّ�ِ�ذي� َ�ن‬ ‫دةهَينايةوة‪ ،‬خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫للهَّ‬ ‫خَّ َ‬ ‫ُونِه َأ ْوِلَياَء َما َن ْع ُب ُد ُه ْم ِإاَّل ِل ُيَق ِّرُبوَنا ِإىَل ا ِ‬ ‫ات ُذوا ِم ْن د ِ‬ ‫ُز ْلَفي‪( ]...‬الزمر‪.)٣ :‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ئةوانةيش جطة ل��ةو زات��ة كةسانيرتو شتيرت‬ ‫دةكةنة ثشتيواني خؤيان‪َ ،‬‬ ‫دةلنَي‪ :‬ئَيمة ئةم بتء شتانة‬ ‫ناثةرستني‪ ،‬تةنها لةبةرئةوةية لةخوا نزيكمانبخةنةوة‪.‬‬ ‫[وَي ْع ُب ُد َ‬ ‫ُون اللهَِّ َما‬ ‫ون ِم ْن د ِ‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫للهَّ‬ ‫ُ‬ ‫ون ُ‬ ‫لاَ َي ُ‬ ‫ض ُّر ُه ْم َولاَ َي ْنَف ُع ُه ْم َوَي ُقولُ َ‬ ‫هؤلاَ ِء ُشَفَعاؤَنا ِع ْنَد ا ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫لأْ‬ ‫َ‬ ‫ُق ْل َأ ُتَن ِّب ُئ َ‬ ‫ض‬ ‫او ِ‬ ‫با لاَ َي ْعَل ُم فيِ َّ‬ ‫ون ا مِ َ‬ ‫السَم َ‬ ‫ات َولاَ فيِ ا ْر ِ‬ ‫ْ‬ ‫ْحاَن ُه َوَتَع ىَ‬ ‫ال َع َّما ُيشِر ُك َ‬ ‫ون] (يونس‪.)١٨ :‬‬ ‫ُسب َ‬ ‫واتة‪ :‬بَيباوةِران شتَيك دةثةرسنت لةجياتيي خوا كة‬ ‫َ‬ ‫دةيشلنَي‪ :‬ئا ئةو‬ ‫نة‌ زيانيان ثَيدةطةيةنَيت نة ‌قازانج‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بتء شتانة‌تكاكارمانن الي خوا‪ ،‬ثَييانبل َي‪ :‬ئةي حممد‬ ‫(‪ :)j‬باشة ‌ئايا ئَيوة خوا ئاطاداردةكةنةوة ‌بةشتَيك‬ ‫كة ‌لةئامسانةكانء لةزةويدا هةبَيتء خوا نةيزانَيت؟!‬ ‫ثاكوبَيطةردةو بةرزو َبلندةو دوورة ‌لةوةي كةنةفامان‬ ‫َ‬ ‫بةهاوةلي‪.‬‬ ‫دةيكةن‬ ‫جؤري دووةم‪ /‬شريكي بضووك‪:‬‬ ‫بريتيية لةهةر طوناهَيك كة لةدةقة شةرعييةكاني‬ ‫ق����ورئ����انء س���ون���ن���ةت���دا ب���ةش�ي�رك ن�����اوي ه��ات��ب �َي��تء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هَيشتنةوةي ناوي‬ ‫نةطةيشتبَيتة ئاسيت شريك‪،‬‬ ‫ئيمان بةخاوةنةكةيةوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو هؤكارَيك بَيت بؤ كةوتنة‬ ‫ن��او ش�يرك��ة ط���ةورةك���ةوة‪ ،‬ك��ة ئ��ةم ج���ؤرةي شريكيش‬ ‫ط��ةورةت��ري�ني ط��ون��اه��ة ط��ةورةك��ان��ة‪َ ،‬‬ ‫ب���ةالم ئ��ةم ج��ؤرة‬ ‫خاوةنةكةي لةبازنةي ئيسالم ناباتةدةرةوةو بنضينةي‬ ‫ئيمانةكةي ناسِرَيتةوة‪ ،‬حوكمةكةيشي ئةوةية ثَيويستة‬ ‫تةوبةيلَيبكات‪ ،‬خؤ ئةطةر مردو تةوبةي نةكردبوو ئةوا‬ ‫لةذَير ويسيت خواي طةورةداية‪ ،‬ئةطةر ويسيت ببَيت‬ ‫س��زاي��دةداتء ئةطةر ويسيت بوو لَييخؤشدةبَيت‪ ،‬خؤ‬ ‫ئةطةر سزايدا ئةوا بةنةمريء هةتاهةتايي لةدؤزةخدا‬ ‫نايهَيَلَيتةوةو شةفاعةتي شةفاعةتكاراني بةردةكةوَيت‬ ‫بةئيزني خواي طةورة‪.‬‬ ‫شَيخ عةبدوِرةمحان بن ناسر ئةلسةعدي (رةمحةتي‬ ‫‪12‬‬

‫خواي لَيبَيت) فةرموويةتي‪“ :‬سنووري شريكي بضوكيش‬ ‫بريتيية لة‪ :‬هةرهؤكارو رَيطةيةك كة سةردةكَيشَيت بؤ‬ ‫شريكي طةورة لةنييةت يان وتةكان يان ئةو كردارانةي‬ ‫نةطةيشتوونةتة ثلةي عيبادةت”‪/ .‬القول السديد يف‬ ‫مقاصد التوحيد‪ ،‬لعبد الرمحن بن ناصر السعدي‪،‬‬ ‫ص‪.58‬‬ ‫شريكي بضووكيش دوو جؤرن‪:‬‬ ‫(ظاهر)‪ ،‬كة ئةميش‬ ‫جؤري يةكةم‪ /‬شريكي ئاشكرا ِ‬ ‫دوو جؤرة‪ :‬شريكي وتةو كردةوة‪،‬‬ ‫بةوتةيش وةك‪:‬‬ ‫‪ -1‬وةك سوَيندخواردني زارةك���ي بةغةيري خوا‪:‬‬ ‫ضونكة س��وَي��ن��دخ��واردن ج��ؤرَي��ك��ة ل��ةب��ةط��ةورةزان��ي�ني‬ ‫سوَيندثَيخوراو‪،‬‬ ‫لةئينب عومةرةوة‪ ،‬طوَييلَيبوو ثياوَيك وتي‪ :‬نةخيرَ‬ ‫سوَيند بةكةعبة! ئينب عومةر فةرمووي‪ :‬نابَيت بةغةيري‬ ‫خوا سوَيندخبورَيت‪ ،‬من بيستومة لةثَيغةمبةري خواوة‬ ‫(‪ )j‬كةفةرموويةتي‪« :‬من حلف بغري اهلل فقد كفر أو‬ ‫أش��رك»‪ .‬رواه الرتمذي وحسنه وإبن حبان يف صحيحه‬ ‫وصححه األلباني‪ ،‬أنظر صحيح الرتغيب والرتهيب‬ ‫‪ 76/3‬برقم (‪.)2952‬‬ ‫واتة‪ :‬هةركةسَيك سوَيندخيوارد بةغةيري خوا‪ ،‬ئةوا‬ ‫كوفريكردووة يان شريكيكردووة‪.‬‬ ‫وةك ئةوةي ئةمِرؤ دةبينرَيت سوَينددةخورَيت بة‪:‬‬ ‫ثَيغةمبةر (‪َ ،)j‬‬ ‫تةالق‪ ،‬سةري باوك‪ ،‬طؤِري دايك‪ ،‬ضاوي‬ ‫َ‬ ‫بةفالنة شَيخء‬ ‫ب��را‪ ،‬ناموس‪ ،‬من��ةك‪ ،‬ط��ؤِري شةهيدان‪،‬‬ ‫فيسارة ثياوضاكء َ‬ ‫فالنة سةركردة‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫كةفارةتي ئةمةيش ئ��ةوةي��ة َبلَيت‪( :‬ال إل��ه إال اهلل)‬ ‫ضونكة ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪َ« :‬م ْن َحَل َ‬ ‫ف‬ ‫ال فيِ َحِلِفِه‪َ :‬وال ّ‬ ‫الِت َوا ْلع َّ‬ ‫َفَق َ‬ ‫ُزى‪َ ،‬ف ْلَي ُق ْل‪ :‬الِإلَهِإالّ اللهَُّ‪.»...‬‬ ‫البخاري برقم (‪.)4860‬‬ ‫وات��ة‪ :‬هةركةسَيك سوَيندخيوارد ب��ةالتء عوزا ‪-‬كة‬ ‫دوو بيت سةردةمي نةفامني‪ -‬با َبلَيت‪( :‬ال إله إال اهلل)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫يرازي��ب �َي��ت)‬ ‫ع��ةب��دول�لآي ك����وِري م��ةس��ع��ود (خ���وا ل �َي� ِ‬ ‫ف��ةرم��ووي��ةت��ي‪ :‬ئ��ةط��ةر ب����ةدرؤوة س��وَي��ن��دخب��ؤم ب��ةخ��وا‪،‬‬ ‫ثَيمخؤشرتة لةوةي سوَيندخبؤم بةغةيري خوا بةِراست‪/.‬‬ ‫رواه الطرباني موقوفا وروات��ه رواة الصحيح وصححه‬ ‫األلباني‪ ،‬أنظر صحيح الرتغيب والرتهيب ‪ 76/3‬برقم‬ ‫(‪.)2953‬‬ ‫‪ -2‬وت�ن�ي‪ :‬ئ��ةط��ةر خ���وا (و) ت��ؤ ويستتانلَيبَيت‪،‬‬ ‫ي��ان دان��ان��ي ثييت (و) ل��ةن�َي��وان ن��اوي خ��واي ط��ةورةو‬ ‫كةسَيكيرتدا‪:‬‬ ‫لةئينب عةباسةوة دةفةرموَيت‪ :‬ثياوَيك بةثَيغةمبةري‬ ‫خوا (‪)j‬ي وت‪( :‬ما شاء اهلل وشئت!) ئةطةر خواو تؤ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫«جعلت هلل ّ‬ ‫نداً؟! ما‬ ‫ويستتانلَيبَيت! ئةويش فةرمووي‪:‬‬ ‫َ‬ ‫شاء اهلل وحده» ئايا هاوتات بؤ خوا دانا؟! َبل َي‪ :‬تةنها‬ ‫ئةطةر خواي ط��ةورة ويستيلَيبَيت‪ /.‬صححه األلباني‪،‬‬ ‫أنظر صحيح األدب املفرد ‪ 290/1‬برقم (‪.)783 /605‬‬ ‫ونِإلاَّ‬ ‫[وَما َت َشا ُء َ‬ ‫ضونكة خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ال َ‬ ‫ني] (التكوير‪.)٢٩ :‬‬ ‫َأ ْن َي َشاَء اللهَُّ َر ُّب ا ْلَع مَِ‬ ‫وات���ة‪ :‬ويسيت ئَيوةيش ن��اي��ةت��ةدي‪ ،‬م��ةط��ةر كاتَيك‬ ‫خواي ثةروةردطاري جيهانيان بيةوَيت‪.‬‬ ‫يان وتين‪ :‬ئةطةر خواو دكتؤر نةبوواية دةمرد‪ ،‬ئةطةر‬ ‫خواو َ‬ ‫فالن نةبوواية لةبرسا دةمرد‪ ،‬خواو تؤ شكدةبةم‪،‬‬ ‫لةسايةي خواو سةري تؤوة‪...‬هتد‪.‬‬ ‫‪ -3‬ناوناني كةسَيك بة(َمِلك ا ُ‬ ‫مللوك)‪ :‬شاهنشا‪ ،‬يان‬ ‫(قاضي ال ُقضاة)‪ .‬وة داناني وشةي (عبد) بؤ غةيري ناوي‬ ‫خوا‪ ،‬وةك‪( :‬عبداحلسني‪ ،‬عبدالعلي‪ ،‬عبدالرسول‪.)...‬‬ ‫ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪« :‬أخنع إسم عند‬ ‫اهلل ي��وم القيامة‪ ،‬رج��ل تسمي ملك األم�ل�اك»‪ .‬صححه‬ ‫األلباني يف السلسلة الصحيحة برقم (‪.)915‬‬ ‫واتة‪ :‬بَيزراوترين ناو بةالي خواي طةورةوة لةِرؤذي‬ ‫دواييدا ثياوَيكة ناونرابَيت (ملك األمالك)‪ :‬شاهنشاه‪.‬‬ ‫وة بةكردةوةو ئةندامةكانيش وةك‪:‬‬ ‫‪ -1‬لةدةست يان ملكردني ثةِرؤو موفةِركء دةزوو‪،‬‬ ‫بةمةبةسيت دوورخستنةوةو البردني َ‬ ‫بةالو نةخؤشي‪،‬‬ ‫بةوةي بِرواي وابَيت ئةمانة وةسيلةيةكنء خواي طةورة‬ ‫بةهؤيانةوة شيفا دةنيرَ َيت‪ ،‬خؤ ئةطةر ثَييوابَيت ئةمانة‬ ‫بؤ خؤيان شيفادةرن‪ ،‬ئةوا شريكي طةورةية ثةنا بةخوا‪.‬‬ ‫‪َ -2‬‬ ‫هةلواسيين نوشتةو مورووةشينةو ض��اوةزار‬ ‫�الء س��ةي��ارةو م��ن� َ‬ ‫ب��ةم� َ‬ ‫�دالء دوك��ان و‪...‬ه��ت��د‪ .‬لةترسي‬ ‫ضاوثيسي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ثَيغةمبةري خ��وا (‪ )j‬دةف��ةرم��وي��ت‪ِ( :‬إن ال� ُّ�رق��ي‬ ‫التَمِائَم َو ِّ‬ ‫َو َّ‬ ‫التَوَلَة ِشْ��ر ٌك)‪ .‬رواه أمحد وإبن ماجة وأبو‬ ‫داود‪ ،‬وصححه األلباني‪ ،‬أنظر صحيح اجلامع (‪.)1632‬‬ ‫واتة‪ :‬بةتةئكيد نوشتةو (التمائم) ‪-‬كؤي _التميمة_‬ ‫�الء شتانةي َ‬ ‫ية بريتيية ل��ةو م��وروو ن� َ‬ ‫هةلدةواسرَين‬ ‫ب��ؤ الب��ردن��ي ب� َ‬ ‫��ةالو ضاوثيسي‪ -‬و(ال�ِ�ت� َ�ول��ة) ‪-‬شتَيكة‬ ‫دروس��ت��ي��دةك��ةن ب��ةم��ةب��ةس�تي ش�يري��ن��ك��ردن��ي ذن الي‬ ‫ميرَ دةكةي وة بةثَيضةوانةيشةوة‪ -‬هةموو ئةمانة شريكن‪.‬‬ ‫زؤربةي جار بؤ سةرلَيتَيكداني َ‬ ‫خةلكي عةوام‪ ،‬بةناو‬ ‫شَيخَيك نوشتةيةك دروس��ت��دةك��اتء ضةند ئايةتَيكي‬ ‫تَيدادةنوسَيتء شتيرتي تَي َ‬ ‫كةلدةكات لةخشتةو ناوي‬ ‫جنؤكةء بةدةستوخةتي ئ� َ‬ ‫�ال��ؤز دةي��ن��ووس�َي��ت‪ ،‬بطرة‬ ‫زؤرجار بةثيسيء خوَيين حةيز دةينووسنء ثارةيةكي‬ ‫زؤري ثَيدةثضِرن لةهةذارو نةفامان‪.‬‬ ‫‪ -3‬بةشوومزانيين هةندَيك شت لةكاتي بينينياندا‬ ‫ي���ان بيستنيانداو ط���ةِران���ةوة ل��ةك��ارَي��ك ك��ة نييةتت‬

‫ه��ةب��ووة ئةجناميبدةيت لةبةرئةمة‪ ،‬وةك رةشبيينء‬ ‫بةشوومزانيين مانطي سةفةرو َ‬ ‫فالنة رؤذو ذمارة‪ ،‬وةك‬ ‫ذم��ارة (‪)13‬و دةنطي َ‬ ‫فالنة َ‬ ‫بالندة وةك كوندةثةثوو‪،‬‬ ‫ق��ةل��ةِرةشء َ‬ ‫كةلةشيرَ ل��ةئ�َي��واران��دا‪ ،‬وة ثذمني لةكاتي‬ ‫سةفةردا‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةري خوا(‪ )j‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫(ال��ط�يرة ش���رك)‪ .‬رواه اإلم���ام أمح��د ‪ 389/1‬وصححه‬ ‫األلباني‪ ،‬أنظر صحيح اجلامع (‪.)3960‬‬ ‫واتة‪ :‬بةشوومزانيين شت شريكة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫جا ئةطةر بةتةماي كارَيك بوو‪ ،‬يةكيك لةو شتانةي‬ ‫بيينء ئةوة بووة هؤي ئةوةي لةكارةكةي طةِراندييةوة‪،‬‬ ‫ئةوا شريكي ئةجنامداوة‪ ،‬خؤ ئةطةر نةطةِرايةوة َ‬ ‫بةالم‬ ‫َ‬ ‫لةدليدا ئةو بةشوومزانينة شوَينةوارَيكي دروستكردو‬ ‫وةس��وةس��ةو خةمباريكرد‪ ،‬ثَيويستة ل��ةس��ةري ثشت‬ ‫بةخوا ببةستَيتء َ‬ ‫ري‬ ‫لةدليدا اليبباتء َبلَيت‪« :‬اللهم ال ط َ‬ ‫ريك»‪ .‬رواه أمحد‬ ‫ريك‪ ،‬وال إله غ ُ‬ ‫ري إال خ ُ‬ ‫إال ط ُ‬ ‫ريك‪ ،‬وال خ َ‬ ‫وإبن السين والطرباني وصححه األلباني‪ ،‬أنظر السلسلة‬ ‫الصحيحة برقم (‪.)1065‬‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬خواية هيض شتَيك ‪-‬لةبالندةو شتيرت‪ -‬سوودو‬ ‫زي��ان ناطةيةنَيت جطة لةتؤ‪ ،‬وة هيض خيرَ َيك جَيطةي‬ ‫ئومَيدنيية جطة لةخيرَ ي تؤ‪ ،‬وة هيض ثةرسرتاوَيك نيية‬ ‫بةهةق جطة لةتؤ‪.‬‬ ‫جؤري دووةم‪ /‬شريكي شاراوةية‪:‬‬ ‫كة ئةويش بريتيية لة‪ :‬شريكي نييةتء مةبةست‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬ريياو رووثاماييء سومعة‪ ،‬بةوةي كارَيكي ضاك‬ ‫ئةجنامبدات بؤ خ��وا‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم حةزبكات َ‬ ‫خةلكي بيبينن‬ ‫يان باسيبكةن‪ ،‬وةك ئةوةي نوَيذةكةي درَيذبكاتةوةو‬ ‫جوانبيكات ي��ان خ�َي�رَ َي��ك بكات تا مةدحبكرَيت‪ ،‬يان‬ ‫زيكربكاتء قورئانبخوَينَيتء دةنطي خؤشبكات تا‬ ‫َبلنَي‪ :‬دةنطي خؤشةو شارةزاية‪ ،‬يان بانطبدات يان خؤي‬ ‫فيرَ ي زانستَيكي شةرعي بكات‪ ،‬جا ئةطةر رييا تَي َ‬ ‫كةلي‬ ‫ك���ردةوة ب��وو‪ ،‬ب��ةت� َ‬ ‫�ال��ي��دةك��ات��ةوة‪ ،‬ضونكة مةرجةكاني‬ ‫ق��ب� َ‬ ‫�ول��ب��وون��ي ه��ةم��وو ك���ردةوةي���ةك دوو ش�تن‪ :‬ي��ةك��ةم‪/‬‬ ‫بةئيخالسةوة تةنها بؤ خ��واي ط��ةورة ئةجنامبدرَين‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬بةثَيي شةرعي خوا بَيت دوور لةزيادة‪ .‬خواي‬ ‫طةورة دةفةرموَيت‪َ...[ :‬فَم ْن َك َ‬ ‫ْم ْل‬ ‫ان َي ْر ُجوِلَقاَء َربِ​ِّه َف ْلَيعَ‬ ‫ادِة َربِ​ِّه َأ َح ًدا] (الكهف‪.)١١٠:‬‬ ‫صالحِ ً ا َولاَ ُي ْشِر ْكِبِعَب َ‬ ‫َعَملاً َ‬ ‫واتة‪ :‬جا ئةوةي دةيةوَيت بةديداري ثةروةردطاري‬ ‫شادببَيت بةخؤ‌شنودييةوة با ك��اروك��ردةوةي ضاكء‬ ‫دروس��ت ئةجنامبداتء بةهيض شَيوةيةك لةثةرستندا‬ ‫َ‬ ‫هاوةلء شةريك بؤيء رووثامايي‬ ‫هيض كةسَيك نةكاتة‬ ‫نةكات‪.‬‬ ‫ال اللهَُّ‬ ‫َ‬ ‫ال َر ُس ُ‬ ‫ول اللهَِّ (‪َ« :)j‬ق َ‬ ‫ال‪َ :‬ق َ‬ ‫ْرَة َق َ‬ ‫ُريَ‬ ‫َع ْن أِبي هَ‬ ‫اء َعِن ِّ‬ ‫َتَباَر َك َوَتَعاَلي َأَنا َأ ْغَنى ُّ‬ ‫الش ْرِك‪َ ،‬م ْن َعِم َل‬ ‫الشَرَك ِ‬ ‫َعَم ً‬ ‫يه َمِعي َغيرِْ ي َتَر ْك ُت ُه َوِش ْرَكهُ»‪ .‬رواه مسلم‬ ‫ال َأ ْشَر َك ِف ِ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪13‬‬


‫هاوبةشدانان بؤ خواي بيَهاوتا ضؤنةو جؤرةكاني ضني؟‬

‫(‪.)2985‬‬ ‫واتة‪ :‬خواي ثةروةردطار فةرموويةتي‪ :‬من لةهةموو‬ ‫كةسَيك بَينيازترو َ‬ ‫دةولةمةندترم لةهاوبةش بؤ دانامن‪،‬‬ ‫هةركةسَيك ك��ارَي��ك ئ��ةجن��ام��ب��داتء كةسَيكيرت بكاتة‬ ‫هاوبةشم تيايدا‪ ،‬ئ��ةوا خ��ؤيء هاوبةشدانانةكةيشي‬ ‫وازلَيدةهَينم‪.‬‬ ‫وة ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪« :‬أال أخربكم‬ ‫مبا هو أخوف عليكم عندي من املسيح الدجال؟ الشرك‬ ‫اخلفي‪ :‬أن يقوم الرجل فيصلي فيزين صالته ملا يرى‬ ‫من نظر رجل»‪ .‬أخرجه البيهقي وحسنه األلباني‪ ،‬أنظر‬ ‫صحيح اجلامع برقم (‪.)2607‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ه� َ‬ ‫�ي ب���ةوةي زي��ات��ر لةمةسيحي‬ ‫�ةوال��ت��ان��ب��دةم� َ‬ ‫دةججال دةترسم لَيتان؟ شريكي شاراوةية‪ :‬كة بريتيية‬ ‫لةوةي ثياوَيك نوَيذدةكاتء نوَيذةكةي دةِرازَينَيتةوة‬ ‫لةبةرئةوةي َ‬ ‫خةلكي سةيريدةكةن‪.‬‬ ‫وة ثَيغةمبةري خ��وا (‪ )j‬دةف��ةرم��وَي��ت‪«:‬إن أخوف‬ ‫ما أخ��اف عليكم الشرك األصغر»‪ .‬قالوا‪ :‬وما الشرك‬ ‫األصغر؟ قال‪« :‬الرياء‪ ،‬يقول اهلل عز وجل ألصحاب ذلك‬ ‫يوم القيامة إذا جازى الناس‪ :‬إذهبوا إىل الذين كنتم‬ ‫تراؤون يف الدنيا‪ ،‬فانظروا هل جتدون عندهم جزاء؟!»‪.‬‬ ‫رواه أمح��د والبغوي والطرباني وصححه األلباني يف‬ ‫السلسلة الصحيحة برقم (‪.)951‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةوةي كة زؤر دةترسم لَيتان توشيبنب بريتيية لة‬ ‫شريكي بضوك‪ .‬وتيان‪ :‬شريكي بضووك ضيية؟ فةرمووي‪:‬‬ ‫رووث��ام��اي��ي (ال��ري��اء)‪ ،‬خ��واي ط��ةورة ل���ةِرؤذي دواييدا‬ ‫كاتَيك ثاداشيت َ‬ ‫خةلي دايةوة‪ ،‬بةوانةي رياييانكردووة‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬بِرؤن بؤ الي ئةو كةسانةي ئَيوة لةبةر ئةوان‬ ‫كارتان ئةجنامداوة‪ ،‬جا بزانن ثاداشتتان دةستدةكةوَيت‬ ‫اليان!!‬ ‫ئيبنولقةييم (رةمحةتي خواي لَيبَيت) دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ش�يرك��ي نييةتء مةبةست ئةمةيش ئ��ةو دةري��اي��ةي��ة‬ ‫ك��ة ك��ةن��اري نيية ئ��ةوةن��دة ف���راوان���ةو ك��ةم�َي��ك نةبَيت‬ ‫ريزطارنابن‪/ .‬اجلواب الكايف ملن سأل عن الدواء الشايف‪،‬‬ ‫لَي ِ‬ ‫ص‪.94‬‬ ‫وة يةكةمني كةسانَيك ل��ةِرؤذي دواييدا دؤزةخيان‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلةن‪ :‬جيهاديانكردووةو‬ ‫سي‬ ‫ثَيخؤشدةكرَيت ئةو َ‬ ‫َ‬ ‫ش��ةه��ي��دب��وون‪ ،‬خ�َي�رَ و مالبةخشينيان ئ��ةجن��ام��داوة‪،‬‬ ‫زانست فيرَ بوونء قورئانياخنوَيندووة‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم رييايان‬ ‫تَيداكردووة‪.‬‬ ‫كةفارةتي شريكي شاراوة‬ ‫عن معقل بن يسار قال‪ :‬انطلقت مع أبي بكر الصديق‬ ‫(رضي اهلل عنه) إلي النيب (‪ .)j‬فقال‪« :‬يا أبا بكر!‬ ‫الشرك فيكم أخفى من دبيب النمل»‪ .‬فقال أبو بكر‪ :‬وهل‬ ‫الشرك إال من جعل مع اهلل إهل ًا آخر؟ فقال النيب (‪:)j‬‬ ‫‪14‬‬

‫«والذي نفسي بيده‪ ،‬الشرك أخفى من دبيب النمل‪ ،‬أال‬ ‫أدل��ك على ش��يء إذا قلته ذه��ب عنك قليله وكثريه؟»‪.‬‬ ‫قال‪« :‬قل‪ :‬اللهم إني أعوذ بك أن أشرك بك وأنا أعلم‪،‬‬ ‫وأستغفرك ملا ال أعلم»‪ .‬صححه األلباني‪ ،‬أنظر صحيح‬ ‫األدب املفرد (‪ )259/1‬برقم (‪.)716/554‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ميعقلي ك���وِري ي��ةس��ار دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬منء‬ ‫ئةبوبةكري سديق رؤيشتني بؤ الي ثَيغةمبةري خوا (‪)j‬‬ ‫فةرمووي‪ :‬ئةي ئةبوبةكر شريك لةناوتاندا شاراوةترة‬ ‫لةجَيثَيي ميرَ وولة‪ .‬ئةبوبةكر فةرمووي‪ :‬بؤضي مةطةر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫شريك تةنها ئةوةنيية كةسَيك ثةرسرتاوَيكيرت‬ ‫خوادا دابنَيت؟ ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬فةرمووي‪ :‬سوَيند‬ ‫بةو خوايةي نةفسي مين بةدةستة‪ ،‬شريك شاراوةترة‬ ‫لةجَيثَيي ميرَ وولة‪ ،‬ئايا شتَيكت فيرَ بكةم ئةطةر َ‬ ‫بيلَييت‬ ‫ُم‬ ‫كةمء زؤرييت لةسةر البضَيت؟ فةرمووي‪َ :‬بل َي‪« :‬ال ّله َّ‬ ‫ُ‬ ‫غف ُر َك مِلا ال‬ ‫إ ّني‬ ‫شر َك ِب َك َوأنا َأعَلم‪ ،‬وَأسَت ِ‬ ‫أعوذ ِب َك أن أُ ِ‬ ‫أعَلم» وات��ة‪ :‬خواية ثةناتثَيدةطرم ل��ةوةي شريكت بؤ‬ ‫بِرياربدةم و بزامن‪ ،‬وة داواي لَيخؤشبوونت لَيدةكةم لةو‬ ‫شريكةي دةيكةم و نايزامن‪.‬‬ ‫خ��واي ط��ةورة مبانثارَيزَيت لةشريكء جؤرةكانيء‬ ‫ل����ةِرؤذي ق��ي��ام��ةت��دا ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ث��ؤل��ي يةكخواثةرستاندا‬ ‫لةبةهةشتةكةي خؤيدا كؤمانبكاتةوة ‪ ...‬ئاميني‪.‬‬ ‫وآخر دعوانا ان احلمد هلل رب العاملني‬

‫سةرضاوةكان‪:‬‬ ‫‪ -1‬تةفسرية كوردييةكان‪ :‬تةفسريي رامان‪ ،‬تةفسريي ئاسان‪،‬‬ ‫ثوختةي تةفسريي قورئان‪.‬‬ ‫‪ -2‬نور التوحيد وظلمات الشرك‪ /‬سعيد بن علي بن وهف‬ ‫القحطاني‪.‬‬ ‫‪ -3‬كتاب التوحيد‪ /‬صاحل بن فوزان الفوزان‪.‬‬ ‫‪ -4‬فتح اجمليد شرح كتاب التوحيد‪ /‬الشيخ عبدالرمحن‬ ‫بن حسن آل الشيخ‪.‬‬ ‫‪ -5‬جتريد التوحيد من درن الشرك وشبه التنديد‪ /‬فيصل‬ ‫بن قزار اجلاسم‪.‬‬ ‫‪ -6‬املطلب احلميد يف بيان مقاصد التوحيد‪ /‬عبدالرمحن‬ ‫بن حسن بن حممد بن عبدالوهاب بن سليمان التميمي‪.‬‬ ‫‪ -7‬حمرمات إستهان بها الناس‪ /‬الشيخ حممد صاحل‬ ‫املنجد‪.‬‬ ‫‪ -8‬منهاج الفرقة الناجية والطائفة املنصورة‪ /‬حممد بن‬ ‫مجيل زينو‪.‬‬ ‫‪ -9‬ضةند سةرضاوةيةكيرت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫َ‬ ‫بةرهةلس��تيي‬ ‫زاناي��انء بانطخوازان��ي ئيس�لامي‪ ،‬ضؤن‬ ‫بيرَ ِ َي��زةكانء بةرطريي لةث َيغةمبةري ث َيش��ةوامان (‪ )s‬دةكةن؟‬

‫•م‪ .‬زرار موحةممةد طرتكي‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان هيضيشيان بةرامبةر ب َيباوة ِران‬ ‫ث َيمواية ئةطةر‬ ‫ث َينةكر َيت‪ ،‬با ئةمريكا بةدوذمن دابني‬ ‫•م‪ .‬ئةبوبةكر تؤفيق‪:‬‬ ‫ب َيباوة ِران كاتآ ئةم سووكايةتييانةدةكةن بؤئةوةية بزانن‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ ،‬ث َيغةمبةر (‪)s‬و ئايينيان‬ ‫تا ض رادةيةك‬ ‫خؤشدةو َيتء ثابةندبوونيان بؤ ئايينةكةيان ضةندة؟‬ ‫•د‪ .‬مةغديد كةريم‪:‬‬ ‫دوذمناني ئيسالم زؤر نيطةرانن بةم طةشةكردنةي ئيسالم‪،‬‬ ‫بؤية دةستيانكردووة بةم مَ‬ ‫هةلةتة بةرفراوانةي سووكايةتيي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫دذي ئيسالمء‬ ‫• م‪ .‬رةنج ش َيخاني‪:‬‬ ‫دةب َيت مةفسةدة لةوة زياتر ضيب َيت‪ ،‬كة بةث َيغةمبةري خوا‬ ‫(‪ )s‬بوتر َيت َ‬ ‫زؤل؟! حاشا لة ِرووي سةروةري مرؤظايةتي‪،‬‬ ‫يان دةيان دميةني ق َيزةونيرت لةسةر هاوةآلنء خ َيزانة‬ ‫بة ِر َيزةكاني دروستبكر َيتء نيشانبدر َيت؟! تاكةي ئةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولان دةشارر َيتةوة؟‬ ‫راستيية حاشاهةلَنةطرة لةتاكي‬ ‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪15‬‬


‫زانايانء بانطخوازاني ئيسالمي‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫يرَ‬ ‫ضؤن بةرهةلستيي ب ِ يزةكانء بةرطريي‬ ‫لةث َيغةمبةري ث َيشةوامان (‪ )s‬دةكةن؟‬

‫َ‬ ‫عةبدولآل‬ ‫ئا‪ :‬هاوكار‬ ‫س��ووك��اي��ةت��يء ب�َي�رَِ َي���زي���ي ب��ةرام��ب��ةر م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان‬ ‫مَيذوويةكي دَيريين هةية‪ ،‬ديارة هةركات بَيباوةِران‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيان‬ ‫بؤيانلوابَيت ب��ةه��ةم��وو ش�َي��وةي��ةك‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيش لةهةموو جيهاندا‬ ‫ئ��ازارداوة‪ ،‬ديارة‬ ‫دذي ئ���ةو س��وك��اي��ةت��ي��ي��ان��ةء ب��ةرام��ب��ةر ب��َي��ب��اوةِران‬ ‫وةستاونةتةوة‪ ،‬ئاشكراية شوَين بؤ شوَين ط��ؤِراوة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ .‬ئاشكراية‬ ‫بةطوَيرةي هَيزو دةسةآلتي‬ ‫ئ��ةم ماوةيةيش ب�َي��ب��اوةِران َ‬ ‫هةلساون بةدةرهَيناني‬ ‫فيلمَيك لةئةمريكا كة س��ةراث��اي سووكايةتيكردنة‬ ‫ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��انء ثَيغةمبةرمان م��وح��ةمم��ةد (‪،)s‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيش لةهةموو جيهاندا ن��اِرةزاي��يء‬ ‫وة‬ ‫كاردانةوةي جياجيان هةبووة بةرامبةر ئةو بيرََِيزيية‪،‬‬ ‫بؤية ئَيمة لةطؤظاري رَي��ط��اي ش��ةرع بةبامشانزاني‬ ‫وةك ئ��ةرك��ي س��ةرش��امن��ان‪ ،‬ري��ث��ؤرت��اذَي��ك��ي تايبةت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةرسآ مامؤستاو بانطخوازي شاري هةوليرَ ‪،‬‬ ‫ب��ةِرَي��زان‪{ :‬مامؤستا م��ةال زرار موحةممةد طرتكي؛‬ ‫زان��اي ئاييين ئيسالم‪ ،‬مامؤستا ئةبوبةكر تؤفيق؛‬ ‫خ��اوةن��ي ماستةر لة(فقه وأص��ول ال��ف��ق��ه)دا‪ ،‬دكتؤر‬ ‫مةغديد كةريم؛ مامؤستاي كؤلَيذي ياسا لةزانكؤي‬ ‫سةالحةدين} سازبدةين سةبارةت بةو بيرََِيزييانةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةكرَيتء مَيذووي‬ ‫كة بةثريؤزييةكاني‬ ‫سووكايةتييكردن بةثَيغةمبةران كةمَيك شيبكةينةوةء‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيسيت قورئانء سوننةت لةم بارةيةوة بزانني‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ضيبكةنء‬ ‫ئايا دةب�َي��ت ل��ةو ساتانةدا‬ ‫ضؤن وةآلمي ئةو بيرََِيزييانة بدةنةوة؟ ئايا ئاماجني‬ ‫ب�َي��ب��اوةِران ل��ةو سووكايةتييانة ضيية؟ وةآلم��ي ئةم‬ ‫ث��رس��ي��اران��ةو ض��ةن��دي��ن ث��رس��ي��اري�تر ل���ةم ري��ث��ؤرت��اذة‬ ‫تايبةتييةدا دةخوَيننةوة‪.‬‬ ‫رَي����ط����اي ش�������ةرع‪ :‬ئ���اي���ا ت���ةن���ه���ا س��وك��اي��ةت��ي��ي‬ ‫‪16‬‬

‫م‪ .‬زرار حمةمةد‬

‫بةثَيغةمبةري ئيسالم موحةممةد (‪ )s‬كراوة ياخود‬ ‫ثَيغةمبةرةكانيرتيشي طرتؤتةوة؟ ئةطةر كةمَيك باسي‬ ‫ئةو ثَيغةمبةرانةمان بؤ بكةيت كة كاتي خؤي لةاليةن‬ ‫ط��ةل��ةك��ان��ي��ان��ةوة رووب������ةِرووي سووكايةتيثَيكردن‬ ‫بوونةتةوة؟‬ ‫م‪ .‬زرار م��وح��ةمم��ةد ط��رت��ك��ي‪« :‬ب��س��م اهلل ال��رمح��ن‬ ‫الرحيم‪ ،‬احلمد هلل رب العاملني والصالة والسالم على‬ ‫سيد املرسلني‪ ،‬وعلى آله وأصحابه أمجعني‪ ،‬ديارة‬ ‫بيرََِيزيء دذايةتيكردني ثَيغةمبةران (سةالمي خوايان‬ ‫لَيبَيت) سوننةتَيكي ذيان بووة كة بةرامبةر هةموو‬ ‫ثَيغةمبةران ك���راوة‪ ،‬ب��ةآلم ه��ةري��ةك��ةو ب��ةش�َي��وازَي��ك‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةر ه��ةب��ووة ش��ةه��ي��دك��راوة‪ ،‬ه��ةب��ووة بةمشار‬ ‫لةتكراوة‪ ،‬هةبووة َ‬ ‫هةليانداوةتة نَيو ئاطرةوة‪.‬‬ ‫ثَينج ثَيغةمبةرة ئولولعةزمةكان‪- :‬نوح‪ ،‬ئيرباهيم‪،‬‬ ‫موسا‪ ،‬عيسا‪ ،‬موحةممةد‪( -‬سةالمي خوايان لبَيت)‪،‬‬ ‫دي��ارة ئ��ةم ثَينج ثَيغةمبةرة لةهةموو ثَيغةمبةران‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بييَزةكانء بةرطريي لةثيَغةمبةري ثيَشةوامان (‪ )s‬دةكةن؟‬ ‫زانايانء بانطخوازاني ئيسالمي‪ ،‬ضؤن بةرهةلَستيي رَِ‬

‫ثايةيان ب��ةرزت��رة‪ ،‬وة لةهةموويشيان زياتر ئ��ةركء‬ ‫ئازاريان بينيوة‪ ،‬تووشي هةموو جؤرة ئةشكةجنةو‬ ‫بيرََِيزييةك بوون‪ ،‬ديارة هةر ثَيغةمبةرَيك بؤ طةلةكةي‬ ‫خ��ؤي ه��ات��ووةء ب���ةردةوام نةياراني ثَيغةمبةرانيش‬ ‫دذي��ان��وةس��ت��اونء ب��ةه��ةم��وو ش �َي��وةي��ةك ب��ةث�َي��ي ئةو‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلةي كة ثَيغةمبةرةكةيان بؤ نيرَ راوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫هؤزو‬ ‫م��ادام ثَيغةمبةران‪ ،‬خ��وا ثشتيوانيان ب��ووة ه��ةردةم‬ ‫بةسةر ئ��ةو كؤسثء ت��ةط��ةران��ةدا سةركةوتوونة كة‬ ‫هاتووةتةِرَييان»‪.‬‬ ‫رَي����ط����اي ش������ةرع‪ :‬ئ���اي���ا ئ���ام���اجن���ي ب����َي����ب����اوةِران‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ضيية؟‬ ‫لةسووكايةتيكردن بةئيسالمء‬ ‫م‪ .‬ئةبوبةكر تؤفيق‪« :‬ئاماجنيان زؤرة‪ ،‬لةوانة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ثَيغةمبةر‬ ‫بؤئةوةي بزانن تا ض رادةيةك‬ ‫(‪)s‬و ئايينيان خ��ؤش��دةوَي��تء ثابةندبوونيان بؤ‬ ‫ئايينةكةيان ضةندة ‪...‬هتد»‪.‬‬ ‫ل��ةوةآلم��ي ه��ةم��ان ث��رس��ي��اردا ك��ة رووب����ةِرووي ب��ةِرَي��ز‬ ‫دكتؤر مةغديد كةريم‪-‬مان ك��ردةوة‪ ،‬وتي‪ « :‬احلمد‬ ‫هلل رب العاملني والصالة والسالم على سيدنا حممد‬ ‫َ‬ ‫هةوليانداوة‬ ‫(‪ ،)s‬ديارة بَيباوةِران بةدرَيذايي مَيذوو‬ ‫مَ‬ ‫ك��ة س��ووك��اي��ةت��ي��ب��ك��ةن ب��ةئ��ي��س�لامء م��وس��ول��ان��ان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةولة ضةثةآلنة‬ ‫بةآلم سوثاس بؤ خودا هةموو ئةو‬ ‫ب���َي���س���وودب���وون‪ ،‬ض��ون��ك��ة ئ��اي��ي�ني ث��ي�رؤزي ئيسالم‬ ‫ثارَيزراوة لةاليةن ثةروةردطارةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫شايةني باسة ئةم ضةند َ‬ ‫سالةي رابردوو زؤر هةولي‬ ‫ل��ةم شَيوةية دراون ه��ةر لةوَينة كاريكاتيرَ ييةكاني‬ ‫ه��ؤل��ةن��داو ه� َ‬ ‫دان��ي��م��اركء ك��ورت��ة ف��ي��ل��م��ةك��ةي َ‬ ‫�ةول��ي‬ ‫َ‬ ‫هةوليان‬ ‫سوتاندني قورئاني ث�ي�رؤز‪ ،‬تاكو دواي�ي�ن‬ ‫مَ‬ ‫كة ئةم فيلمةية بةناوي (بَيتاوانيي موسولانان)‪،‬‬ ‫زؤر روونء ئاشكراية لةوآلتاني خؤرئاوا ئةم ضةند‬ ‫س��اآلن��ةي راب���ردوو َ‬ ‫خةلكَيكي ئَيجطار زؤر رووي��ان‬ ‫لةئاييين ثريؤزي ئيسالم ك��ردووة‪ ،‬ديارة دوذمناني‬ ‫ئيسالم زؤر نيطةرانن بةم طةشةكردنةي ئيسالم‪ ،‬بؤية‬ ‫دةستيانكردووة بةم مَ‬ ‫هةلةتة بةرفراوانة دذي ئيسالمء‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان‪ ،‬ب��ةآلم بةثشتيوانيي خ��ودا هةمووي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان تةواودةبَيت»‪.‬‬ ‫بةقازاجني ئيسالمء‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬لةسةردةمي ثَيغةمبةري خؤماندا‬ ‫(‪ )s‬ئايا ضؤن لةاليةن بَيباوةِرانةوة توشي ئازارو‬ ‫سووكايةتيثَيكردن بووةتةوة؟‬ ‫م‪ .‬زرار موحةممةد طرتكي‪« :‬دي��ارة ثَيغةمبةري‬ ‫خ��ؤم��ان ب���ةرل���ةوةي ببَيت بةثَيغةمبةريش خ��اوةن‬ ‫َ‬ ‫بنةمالةكةي خؤي‬ ‫كةسايةتييةكي زؤر بةرزبووة‪ ،‬وة‬ ‫ناوداربووة لةنَيو عةرةبدا‪ ،‬كاتَيكيش ئايةت دابةزيء‬

‫داواي لةثَيغةمبةر (‪ )s‬كرد كة ئيسالم رابطةيةنَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سةرهةلداني ئيسالمدا ثَيغةمبةرمان‬ ‫لةطةل‬ ‫ديارة هةر‬ ‫(‪ )s‬رووبةِرووي سووكايةتيي ناحةزاني بووةتةوة‪،‬‬ ‫بؤية هةر لةو ساتةوة بَيباوةِران دذايةتيي ثَيغةمبةريان‬ ‫(‪ )s‬كردووة ض بة باوةِرثَينةكردني ياخود بةكؤسث‬ ‫خستنة ب��ةردةم��ي ب��ؤئ��ةوةي نةتوانَيت ثةيامةكةي‬ ‫بةجواني بطةيةنَيتة َ‬ ‫خةلك‪.‬‬ ‫دي���ارة ه��ةم��وو ثَيغةمبةرانيش دذايةتيكردنيان‬ ‫مالي دونيا‪َ ،‬‬ ‫لةسةر دونيا نةبووة بؤ دةسةآلتء َ‬ ‫بةلكو‬ ‫ثةيامي هةموويان يةكتاثةرستيي خواي طةورة بووة‪،‬‬ ‫بؤئةوةي واز لةو دينانة بهَينن كة وجوديان نيية»‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئةم بيرََِيزييانة ضؤن وةآلمبدرَينةوة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةوة؟‬ ‫لةاليةن‬ ‫د‪ .‬مةغديد كةريم‪« :‬بةِراي من ئةم جؤرة بيرََِيزييانةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان هيض‬ ‫كة دةك��رَي��ن بةرانبةر بةئيسالمء‬ ‫َ‬ ‫ل��ةب��ةه��اي ث�يرؤزي��ي ئ��ي��س�لام ك��ةم��ن��اك��ةن��ةوة‪ ،‬بةلكو‬ ‫ب��ةث �َي��ض��ةوان��ةوة ط���ةورةي���يء ب��ةخ��ش��ن��دةي��ي ئيسالم‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان زؤر‬ ‫زياتر دةخةنةِروو‪ ،‬بؤية ثَيويستة‬ ‫خ��ؤِراط��رب��نء هيض ن��ةش�َ�ل��ةذَي��نء ب��ةش�َي��وةي��ةك��ي زؤر‬ ‫جوانء شارستانيء زانستييانة بةرثةرضيانبدةنةوة‬ ‫تاوةكو َ‬ ‫خةلك زياترو زياتر بةطةورةييء شكؤمةنديي‬ ‫ئيسالم ئاشنابن»‪.‬‬ ‫ب���ةآلم ل���ةوةآلم���ي ئ���ةم ث��رس��ي��ارةدا‪ ،‬م‪ .‬ئةبوبةكر‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانان دةطرَيت ب��ةوةي تةنها‬ ‫تؤفيق رةخنة‬ ‫َ‬ ‫لةم كاتانةدا كار بؤ ئيسالم دةكةن‪ ،‬هةروةك دةلَيت‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانان هةستناكةن بةهيض‬ ‫«داخةكةم زؤرَيك‬ ‫ج��ؤرة حةماسةتَيكء َ‬ ‫كلثةي ك��ارك��ردن ب��ؤ ئيسالم‬ ‫هةلوَيستانةدا نةبَيت! َ‬ ‫تةنها لةكاتي ئةم جؤرة َ‬ ‫بةالم‬ ‫ئَيمة ثَيويستة ه��ةردةم لةكاركردندابني بؤ ئيسالمء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان»‪.‬‬ ‫بةرةوثَيشربدني خؤمانء وآلتء‬ ‫هةروةها م‪ .‬زرار موحةممةد طرتكي‪ ،‬بةشَيوةيةكي‬ ‫جياوازتر وةآلمي ئةم ثرسيارةمان دةداتةوةو َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان هيضيشيان بةرامبةر‬ ‫«ثَيمواية ئةطةر‬ ‫نَ‬ ‫دابنيء‬ ‫بَيباوةِران ثَينةكرَيت با ئةمريكا بةدوذمن‬ ‫رقيانلَييببَيتةوة‪ ،‬وة كوفر بةئابووري لةناودةضَيت‪،‬‬ ‫ب��ؤي��ة ل��ةس��ةر ئَيمة ثَيويستة جةنطَيكي ئ��اب��ووري‬ ‫َ‬ ‫ل��ةط��ةل ئ��ةم��ري��ك��ا ب��ك��ةي��ن‪ ،‬ت��اوةك��و ث�َي��م��ان��دةك��رَي��ت‬ ‫كةلوثةلء شيت ئةمريكي نةكِرين بؤ َ‬ ‫مالةكامنان‪ ،‬وة‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيشمان ضؤن ذياني‬ ‫بةكافريشي بزانني‪ ،‬وة‬ ‫ثَيغةمبةر(‪)s‬و درومش��ي كوردستان يان نةمانيان‬ ‫فيرَ دةكةين‪ ،‬ئاوايش فيرَ يانبكةين كة كوفر دوذمين‬ ‫ئيسالمة‪ ،‬وة فيرَ يانبكةين ئةمريكا دِرندةترين وآلتة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪17‬‬


‫بييَزةكانء بةرطريي لةثيَغةمبةري ثيَشةوامان (‪ )s‬دةكةن؟‬ ‫زانايانء بانطخوازاني ئيسالمي‪ ،‬ضؤن بةرهةلَستيي رَِ‬

‫م‪.‬ئةبوبةكر تؤفيق‬

‫لةهةموو بوارةكانةوة‪ ،‬دي��ارة ئةمانة ب��ةردةوام دذي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةجةنطن بةهةموو شَيوةيةك‪ ،‬بةضةكء‬ ‫ب��ةئ��اب��ووريء ب��ةِراط��ةي��ان��دنء ب��ةس��ووك��اي��ةت��ي��ك��ردن‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةردةوام‬ ‫‪...‬هتد‪ .‬واتة بةشةوو رؤذ لةدذي‬ ‫دةط�ِ ن‪ ،‬بةآلم ئَيمة بةداخةوة‬ ‫ثالنء ثيالني خؤيان َي�رَ‬ ‫نوستووينء بَيئاطاين لةو ثالنةي لةدذي ئَيمة دةكرَيت‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫بةداخةوة َ‬ ‫موسولانان بةطشيت الوازة‪،‬‬ ‫هةلوَيسيت‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيستَيك نيية ك��ة ئاماذةيثَيبكرَيت‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫ديارة لةبَيهَيزيي ئيمانةوةية‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةرمان‬ ‫(‪ )s‬ن���ةك���ردووةت���ة ب��ن��ض��ي��ن��ةي��ةك��ي ب��ي�روب����اوةِري‬ ‫حةقيقيمان‪ ،‬ئةطينا ثَيغةمبةر (‪ )s‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫((ئيمانتان تةواونابَيت ت��اوةك��و منتان لةخؤتانء‬ ‫م� َ‬ ‫��الء ك��ةس��وك��ارو ه��ةم��وو ك��ةس خ��ؤش�ترن��ةوَي��ت))‪.‬‬ ‫بةآلم ئةمِرؤكة بةثَيضةوانةوةية‪ ،‬بؤمنوونة‪ :‬كةسَيك‬ ‫جنَيو بةكةسَيكيرت ي��اخ��ود ب��ةس��ةرؤك��ةك��ةي ب��دات‪،‬‬ ‫هةرطيز رازينابَيت لَيي‪ ،‬بطرة كوشتار دروستدةبَيت‪،‬‬ ‫ب���ةآلم ل��ةه��ةم��ان ك��ات��دا جنَيو ب��ةخ��واو ثَيغةمبةري‬ ‫(‪ )s‬دةدرَي��ت َ‬ ‫هةلوَيسيت نيية!!‪ ،‬بؤية ئَيمة ئةطةر‬ ‫راس��ت��دةك��ةي��ن ث�َي��غ��ةم��ب��ةرم��ان (‪ )s‬خ��ؤش��دةوَي��ت‪،‬‬ ‫دةبَيت ئيسثاتيبكةين كة ئايا ئةم قسةيةمان راستة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫بةماليء‬ ‫موسولاني راست‪ ،‬دةبَيت بةطيانء‬ ‫بؤية‬ ‫بةهةموو شتَيك بةرطريي لةثَيغةمبةر (‪ )s‬بكات»‪.‬‬ ‫‪18‬‬

‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬لةم سةردةمةدا دةبينني‬ ‫سووكايةتيي زؤريان ثَيدةكرَيت‪َ ،‬‬ ‫هةلوَيسيت شةرعي‬ ‫لةم بارةيةوة دةبَيت ضؤن بَيت؟‬ ‫م‪ .‬ئةبوبةكر تؤفيق‪« :‬ئةوكةسانة بريتني لةضةند‬ ‫جؤرَيك‪:‬‬ ‫ي��ةك��ةم‪ /‬ه��ةن��دَي��ك��ي��ان ه��ةر ك��اروك��اس��ب��ي��ي��ان َ‬ ‫طالتةو‬ ‫ط� َ‬ ‫�ال��ت��ةج��اِري��ي��ة‪ ،‬وةك دووِرووةك���������ان‪ ،‬ك��ة ق��ورئ��ان‬ ‫باسيكردوونء ثَيياندةفةرموَيت‪...[ :‬لاَ َت ْعَتِذ ُروا َق ْد‬ ‫َكَف ْر مُ ْ‬ ‫مي ِان ُك ْم] التوبة (‪ .)66‬ئةطةر حوكمي‬ ‫ت َبعَ‬ ‫ْد ِإ َ‬ ‫ئيسالمي هةبَيت‪ ،‬سزايان دي��ارو ئاشكراية! بةآلم‬ ‫ب��ؤ ه��ي��ض ط��رؤوت��اق��م �َي��ك ن��ي��ي��ة‪ ،‬ي��اس��اي��ةك ك��ةخ��ؤي��ان‬ ‫ثَييانباشبَيت بضن ب��ةس��ةري��ان��دا جَيبةجَييبكةن‪،‬‬ ‫ضونكة ئ��ةم��ة زةرةري زي��ات��رةء زؤرَي��ك��ي��ش ن��ازان��ن‬ ‫ب��ؤض��يء ض���ؤن ب�����ةدةردي خ��ؤي��ان دةط��ةي��ةن��رَي��ن؟!‬ ‫لةكاتَيكدا كة ثَيويستة ئةمة ببَيتة (زجر) بؤ ئةوانء‬ ‫َ‬ ‫خةلكانَيكي وةك ئةوان‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬لةئايني َ‬ ‫حالينني بؤية وةك هةرشتَيكيرتي‬ ‫سادة سةيريدةكةن‪ ،‬ئةم جؤرة كةسانة ثَيويستييان‬ ‫َ‬ ‫بكري‪.‬‬ ‫بةئيقامةي حوججة هةية لةسةريان‬ ‫َ‬ ‫سَييةم‪ /‬ض��اوي��ان بةئيسالمدا هةلنايةت‪ ،‬كاتَيك‬ ‫دةبينن ئيسالم رؤذ ل���ةدواي رؤذ تةشةنةدةكاتء‬ ‫ثانتايي زياددةبَيت‪.‬‬ ‫اصَف ُحوا‪]...‬‬ ‫ئةمانة ثَيويستة بةشَيوازي [‪َ...‬ف ْ‬ ‫اع ُفوا َو ْ‬ ‫ال��ب��ق��رة (‪ .)109‬وةآلم��ي��ان��ب��درَي��ت��ةوة‪ ،‬ئ����ةوان ه��ةر‬ ‫وةسيلةيةكيان بةكارهَينابَيت‪ ،‬دةب �َي��ت ئَيمةيش‬ ‫زياتر لةو وةسيالنة خبةينةطةِر بؤ وةآلمدانةوةيةكي‬ ‫زانستييان»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫وة هةر لةم ب��ارةي��ةوة د‪ .‬مةغديد كةريم دةلَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫«هةلوَيسيت قورئانء سوننةت زؤر روونء ئاشكراية‬ ‫ب��ةران��ب��ةر ب���ةم ج���ؤرة ك��ةس��ان��ةي ك��ة س��ووك��اي��ةت��ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةكةن‪.‬‬ ‫بةئيسالمء‬ ‫لةكاتَيكدا ثَيغةمبةري خودا (علية السالم) دةسةآلتي‬ ‫ْت الَِّذ َ‬ ‫ين‬ ‫[وِإَذا َرَأي َ‬ ‫بةدةستنةبووة‪ ،‬خودا ثَييفةرمووة‪َ :‬‬ ‫ض َع ْن ُه ْم َح َّتى خَ ُ‬ ‫خَ ُ‬ ‫اتَنا َفَأ ْعِر ْ‬ ‫ي ُ‬ ‫ي ُ‬ ‫وض َ‬ ‫ون فيِ َآَي ِ‬ ‫وضوا فيِ‬ ‫يث َغيرِْ​ِه) األنعام (‪.)68‬‬ ‫َحِد ٍ‬ ‫وة كاتَيكيش ك��ة دةس��ةآلت��ي ب��ةدةس��ت��ب��ووة‪ ،‬خ��ودا‬ ‫اعَتَدى َعَلي ُ‬ ‫ب ْثِل‬ ‫ْك ْم َف ْ‬ ‫ثَييفةرمووة‪َ[ :‬فَمِن ْ‬ ‫اعَت ُدوا َعَليِْه مِ​ِ‬ ‫اعَتَدى َعَلي ُ‬ ‫ْك ْم] البقرة (‪.)194‬‬ ‫َما ْ‬ ‫مَ‬ ‫جا ثَيويستة لةسةر ئَيمةي موسولان زؤر ضاك‬ ‫لةقوناغبةندييةكاني ئيسالم تَيبطةين تاوةكو لةكاتي‬ ‫ثَيويست َ‬ ‫هةلوَيسيت ط��وجن��اوو شياو وةرب��ط��ري��ن‪،‬‬ ‫دوورب��ي�ن ل��ةك��اري ه� َ‬ ‫�ةل��ةش��ةي��يء ن��ةش��ي��او‪ ،‬ضونكة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بييَزةكانء بةرطريي لةثيَغةمبةري ثيَشةوامان (‪ )s‬دةكةن؟‬ ‫زانايانء بانطخوازاني ئيسالمي‪ ،‬ضؤن بةرهةلَستيي رَِ‬

‫ب��ةجم��ؤرة زي��ان�َي��ك��ي زؤر ب��ةئ��ي��س�لامء م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان‬ ‫ئةطةيةنني»‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬تؤ وةك مامؤستايةكي ئاييين ئةم‬ ‫سووكايةتييانة بؤضي دةطةِرَينيتةوة؟‬ ‫م‪ .‬زرار موحةممةد طرتكي‪« :‬ئةم سووكايةتييانة‬ ‫ضةند هؤكارَيكيان هةية‪ ،‬يةكَيك لةهؤكارةكان ديارة‬ ‫طةشةكردني ئيسالمة كة ثَيغةمبةر (‪ )s‬مزطَينيي‬ ‫ئ����ةوةي داوة ك��ة ئ��ي��س�لام دةط���ةِرَي���ت���ةوة ه��ةروةك��و‬ ‫فةرموويةتي‪(( :‬سيعود كما كان))‪ ،‬فةرموودةناسان‬ ‫َ‬ ‫لةقةلةمدةدةن كة ئيسالم ضؤن لةبَيهَيزييةوة‬ ‫واي‬ ‫َ‬ ‫دةستيثَيكرد كة ضةند خةلكَيكي بَيدةسةآلتء كؤيلة‬ ‫بوون‪ ،‬ئاوايش ئيسالمةتي دةطةِرَيتةوة‪ ،‬سوثاس بؤ‬ ‫خوا ئَيستايش ئيسالم ب��ةردةوام لةطةشةكردنداية‪،‬‬ ‫دي���ارة ئ��ةم��ةي��ش ه��ؤك��ارَي��ك��ةء ب��َي��ب��اوةِران تؤقيون‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪2006‬ز)دا توَيذينةوةيان هةبوو كة‬ ‫لةمة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سالي (‪2016‬ز) خيالفةتي ئيسالمي دةطةِرَيتةوة‪،‬‬ ‫بؤية دةي��ان��ةوَي��ت ب���ةردةوام سووكايةتيء ب�َي�رََِي��زي‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانان بكةن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫خالَيكيرت ثيشةوكاري جولةكة ئ��اذاوةن��ان��ةوةي��ة‬ ‫لةجيهاندا‪ ،‬ئةطةر ئَيمة مَيذووي ئةمريكا خبوَينينةوة‬ ‫دةب��ي��ن�ين م �َي��ذووي��ةك��ي خ��وَي��ن��ي�ني ه��ةي��ة‪ ،‬ب��ةن��اوي‬ ‫ج��ي��اج��ي��اوة دةض���ن ب��ؤ وآلت����ان ب���ؤئ���ةوةي ئ����اذاوةي‬ ‫تَيدا دروستبكةن‪ ،‬وة لةنَيوان ئايينةكان ناكؤكي‬ ‫دروستبكةن‪.‬‬ ‫وة ه��ؤك��ارَي��ك��ي�تري��ش خ��ؤن��اس��ان��دن��ة لةجيهاندا‪،‬‬ ‫حةزدةكةم ليرَ ةدا منوونةيةكتان بؤ بطيرَِمةوة‪ ،‬كاتي‬ ‫خؤي لةالدَيكةي ئَيمة مام قادر ناوَيك هةبوو‪ ،‬ديارة‬ ‫ضووبوو لةكانيي طوند ثيساييكردبوو كانييةكةي‬ ‫َ‬ ‫ثيسكردبوو‪َ ،‬‬ ‫يانكؤلييةوة كة بزانن ئةو‬ ‫خةلكةكة لَي‬ ‫كةسة كَيية؟ بؤيان دةركةوت مام قادربووة ئةء كارة‬ ‫نةشياوةي كردووة‪َ ،‬‬ ‫خةلكةكة ثرسييان لةمام قادر كة‬ ‫بؤضي ئةم كارة نةشياوةي كردووة؟ لةوةآلمدا وتي‪:‬‬ ‫هيضكةس باسي مين ن��ةدةك��رد لةطوند‪ ،‬حةزمكرد‬ ‫بامسبكرَيت‪ ،‬بؤية ئةم كارةم كرد‪.‬‬ ‫دي���ارة ئ��ةم ب�َي�رََِي��زي��ي��ةي��ش ك��ة دةك��رَي��ت بةرامبةر‬ ‫ب���ةم���وس� مَ‬ ‫��ول���ان���ان‪ ،‬زؤرب�������ةي ب���ؤ خ���ؤدةرخ���س�ت�نء‬ ‫َ‬ ‫ثوضةلة بةم جؤرة بابةتانةوة»‪.‬‬ ‫بازرطانيكردنَيكي‬ ‫رَي���ط���اي ش�����ةرع‪ :‬ه��ةن��دَي��ك ك���ةس َ‬ ‫دةل ��َي��نَ ‪ :‬هيض‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان نةيتوانيوة ثِروثاطةندة‬ ‫كؤمثانيايةك وةك‬ ‫بؤ ئةو فيلمة بكات كة سووكايةتيي بةثريؤزييةكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ك��ردووة‪ ،‬بؤضوونت لةسةر ئةم قسةية‬ ‫ضيية؟‬

‫د‪.‬مةغديد كةريم‬

‫َ‬ ‫حةلةتَيكدا‬ ‫م‪ .‬ئةبوبةكر تؤفيق ثَييواية لةوةها‬ ‫َ‬ ‫ن��اب �َي��ت خ���ؤت ب�َي��دةن��ط��ب��ك��ةي��ت‪ ،‬ه�����ةروةك دةل���َي���ت‪:‬‬ ‫«بَيطومان كاريطةريي ه��ةب��ووة وةك ري��ك�لام‪ ،‬بةآلم‬ ‫خؤ نابَيت خ��ؤت ك��ةِروك��ون��دة بكةيتء ناوضاوانت‬ ‫َ‬ ‫دةكري ئةم شتة بةطشيت‬ ‫طرذنةبَيت‪ ،‬لةهةمان كاتدا‬ ‫باسبكرَيت بةمةيش دةتوانني‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬بةرطريي لةئايينمان بكةين‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيش ضاوِروونرتبن ل��ةوةي كة‬ ‫دووةم‪/‬‬ ‫بؤيان لةبؤسةدان»‪.‬‬ ‫رَي����ط����اي ش�������ةرع‪ :‬ك���ات���ي خ�����ؤي س���ووك���اي���ةت���ي‬ ‫ب��ةث�يرؤزي��ي��ةك��ان��ي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان دةك����را‪َ ،‬‬ ‫خةلكاني‬ ‫مَ‬ ‫مامةلةيان ل��ةط� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةل ئ��ةو كةسانةدا‬ ‫موسولان ض��ؤن‬ ‫دةكرد؟ وة ثَيغةمبةر (‪ )s‬وةآلمي ضيبوو؟‬ ‫م‪ .‬زرار م��وح��ةمم��ةد ط��رت��ك��ي‪« :‬دي����ارة ه��ةرك��ات‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ك��راوة‪،‬‬ ‫سوكايةتيي بةثريؤزييةكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةثَيي ك��اتء س��ةردةم‬ ‫وةآلم��دان��ةوةي‬ ‫طؤِراوة‪ ،‬كات هةبووة هيضكةس نةيتوانيوة بةرطريي‬ ‫لةثَيغةمبةر (‪ )s‬بكات‪ ،‬بؤمنوونة‪ :‬كاتَيك ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )s‬لةبةرامبةر كةعبة كِرنووشي بؤ خوا دةب��رد‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئاذةليان بةسةريدا كرد‪،‬‬ ‫بَيباوةِران ورطء ثيسايي‬ ‫هيضكةس نةيتواني بةرطرييلَيبكات‪ ،‬وة كاتيش‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان توانيويانة بةرطريي‬ ‫هةبووة زؤرج��ار‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪19‬‬


‫بييَزةكانء بةرطريي لةثيَغةمبةري ثيَشةوامان (‪ )s‬دةكةن؟‬ ‫زانايانء بانطخوازاني ئيسالمي‪ ،‬ضؤن بةرهةلَستيي رَِ‬

‫لةثَيغةمبةر (‪ )s‬ب��ك��ةن‪ ،‬ب��ؤي��ة بةثَيي دةس��ةآلت��ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان طؤِراوة‪ ،‬لةجةنطي بةدر‪ ،‬عةبدوِرةمحان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي��ت‪ :‬دوو ميرَ‬ ‫مندال وتيان كاميان ئةبوجةهلة؟‬ ‫ومت‪ :‬ب��ؤض��ي��ت��ان��ة؟ وت���ي���ان‪ :‬ب��ي��س��ت��ووم��ان��ة ج��ن�َي��وي‬ ‫بةثَيغةمبةر (‪ )s‬داوة‪ ،‬ديارة هةردووكيان دةضنةوة‬ ‫الي ثَيغةمبةر (‪)s‬و هةريةكةو بؤخؤي َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬من‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري مةسعود‪-‬يش‬ ‫كوشتوومة‪ ،‬ديارة‬ ‫كوشتنةكةي ئةبوجةهل ت���ةواودةك���ات‪ ،‬ل��ةن��او ئةم‬ ‫َ‬ ‫جةنطة طةرمةدا ميرَ‬ ‫مندال بةرطريي لةثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫دةك��ات‪ ،‬لةكاتَيكدا ئةبوجةهل بةهَيزترين موشريك‬ ‫ب���ووة‪ ،‬بؤية مةبةستم ئ��ةوةي��ة م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫قبولياننةدةكرد سووكايةتي‬ ‫بةهَيزبووناية هةرطيز‬ ‫ب��ةث �َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )s‬ب��ك��رَي��ت‪ ،‬وة ه �َي��زي�تري��ش��ي��ان‬ ‫بةكارهَيناوة وةك جةنطي ئابووري»‪.‬‬ ‫وة دك��ت��ؤر م��ةغ��دي��د ك���ةري���م‪ ،‬ث �َي��ي��واي��ة وةآلم���ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ب��ؤ ئ��ةم سوكايةتييانة بةثَيي ك��اتء‬ ‫سةردةم طؤِراوةء لةم بارةيةوة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬بؤمنوونة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫مندالؤضكةيان بةدواي ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫كاتَيك لةتائيف‬ ‫خستء سوكايةتييانثَيكرد‪ ،‬ب��ةآلم ئ��ةو فةرمووي‪:‬‬ ‫خ��ودا طةلةكةم رَينماييبكة‪ ،‬ئةمة لةكاتَيكدا بوو‬ ‫ثَيغةمبةري خودا (علية السالم) هيض دةسةآلتَيكي‬ ‫ن��ةب��وو ك��ة رووب�����ةِرووي ب �َي��ب��اوةِران ب��ب�َي��ت��ةوة‪ ،‬بؤية‬ ‫ئةمة طوجناوترين َ‬ ‫هةلويستبووة‪ ،‬وة لةو كاتانةي‬ ‫ك��ة دةس��ةآلت��ي ه��ةب��ووة َ‬ ‫هةلوَيسيت ط���ؤِراوة بةثَيي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ئةبَيت‬ ‫ب��ارودؤخ��ي س��ةردةم‪ ،‬جا بؤية‬ ‫ط��وَي �ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي س��ةرك��ردةو زان���او دان��اي��ان��ي ئوممةتي‬ ‫َ‬ ‫هةولةكانيان سةركةوتووبن»‪.‬‬ ‫ئيسالم بن تاوةكو‬ ‫ه��ةروةه��ا م‪ .‬ئةبوبةكر تؤفيق‪ ،‬ثَييواية نابيَيت‬ ‫وةآلم���ي خ��راث��ة ب��ةخ��راث��ة ب��درَي��ت��ةوة‪ ،‬ل��ةم ب��ارةي��ةوة‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬ضونكة كة ثَيغةمبةر (‪ )s‬رةمحةتبوو‪،‬‬ ‫ئوممةتةكةيشي ئةبَيت رةمحةتنبء نابَيت وةآلمي‬ ‫خراثةي ئةوان بةخراثة بدرَيتةوة»‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئايا ثَيتوانيية ئةم هةموو بيرََِيزييةي‬ ‫كة دةكرَيت بةرامبةر ئيسالمء ثَيغةمبةرةكةي (‪)s‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةط��ةِرَي��ت��ةوة ك��ة بةسةر‬ ‫ب��ؤ بَيهَيزيي‬ ‫َ‬ ‫ضةندين تاقمء طروثء كؤمةلةدا دابةشبوون؟‬ ‫د‪ .‬مةغديد كةريم‪« :‬بَيطومان ئةم جؤرة بيرََِيزييانةي‬ ‫ك��ة دةك���رَي���ت ب��ةران��ب��ةر ئ��ي��س�لام ل��ةك��ات �َي��ك��داي��ة كة‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫حةوسةلةن‪ ،‬كاتَيك‬ ‫موسولانان زؤر ث��ةرت��ةوازةو بَي‬ ‫ك �َي��ش��ةي��ةك دَي��ت��ة ث �َي��ش��ةوة ب �َي��ئ��ةوةي ب��ط��ةِرَي��ن��ةوة‬ ‫ب��ؤ س���ةرض���اوةك���ان‪ ،‬ه��ةرك��ةس��ةو ل��ةش��وَي�ني خ��ؤي‬ ‫ب���ِري���اردةدات‪ ،‬ئةمةيش ئةبَيتة ه��ؤي روودان���ي ئةم‬ ‫‪20‬‬

‫كارةساتانةي كة ضاوةِرواننةكراون‪ .‬ثابةندبووني‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ل��ةس��ةرت��اس��ةري جيهاني ئيسالمي‬ ‫بةسةرضاوة طةورةكانةوة زؤر طرنكة بؤ روونةداني‬ ‫ئةم جؤرة كارةساتانةي كة ن��ةخ��وازراون‪ ،‬بؤئةوةي‬ ‫نةبَيتة هؤي لةدةستداني ئةم ب��ةرزيء خؤِراطريء‬ ‫س��ةم��اح��ةت��ةي ك��ة ئ��اي��ي�ني ئ��ي��س�لام ب��ان��ط��ةش��ةي بؤ‬ ‫دةكات»‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫وة لةبارةي دابةشبووني موسولانان بؤ ضةندين‬ ‫تاقمء طروثي جياواز‪ ،‬م‪ .‬ئةبوبةكر تؤفيق َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«بَيطومان خوا خؤي فةرماندةكاتء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫حي� ُ‬ ‫�ك � ْم] األنفال‬ ‫�ب ِر ُ‬ ‫[ولاَ َت�َن��اَز ُع��وا َفَت ْف َش ُلوا َوَت� ْ�ذَه� َ‬ ‫َ‬ ‫(‪ .)46‬وات���ة‪ :‬ل��ةس��ةر ئَيوةية ج��ي��اوازي��ي نةكةوَيتة‬ ‫نَيوانتانةوة‪ ،‬ضونكة رةجنةِرؤو هةرةسء داِرووخان‬ ‫دةبَيتة مايةتان‪ ،‬ل��ةدواي ئ��ةوةي كة نازناوي ئَيوة‬ ‫بةضاكيء باشيي دةسةآلت طةيشتووةتة ئةوان‪.‬‬ ‫ب��ؤمن��وون��ة‪ :‬ك��ات �َي��ك م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��ي ك��وردس��ت��ان‬ ‫يةكِريزو يةكثارضة ب��وون‪ ،‬سَييةم هَيزبوون ئةطةر‬ ‫دووةم هَيز نةبووناية»‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئايا بةبِرواي تؤ ئةم سوكايةتييانة‬ ‫بةثَيضةوانةدا ناشكَيتةوة؟ واتة‪ :‬ببَيتة زةنطَيط بؤ‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووني بَيباوةِران؟‬ ‫موسولانانء‬ ‫م‪ .‬زرار م��وح��ةمم��ةد ط��رت��ك��ي‪« :‬ب �َي��ط��وم��ان خ��ؤي‬ ‫ئ���ةو ن���اِرةزاي���ةت���ي���ي���ةي م���وس� مَ‬ ‫��ول���ان���ان ل��ةج��ي��ه��ان��دا‬ ‫مَ‬ ‫موسولان دةطةيةنَيت‪ ،‬وة زؤرَيكيش‬ ‫وريابوونةوةي‬ ‫ل��ةم��وش��ري��ك��ان ب����ةدواي ذي��ان��ي ث�َي��غ��ةم��ب��ةر (‪)s‬دا‬ ‫دةطةِرَين بؤئةوةي لةِراستيي شتةكة تَيبطةنئز دوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫مامؤستا بؤيانطيرَِامةوة لةحةج‪ ،‬كاتآ قسةيان‬ ‫طةجنَيكي ئ� مَ‬ ‫�ةل��ان��ي ك��ردب��وو ك��ة ش��ةش م��ان��ط بوو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانببوو‪ ،‬ثرسياريانلَيكردبوو‪ :‬ئايا هؤكاري‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبوويت؟ لةوةآلمدا وتبووي‪:‬‬ ‫ضيبوو كة تؤ‬ ‫َ‬ ‫دواي (‪)11‬ي سَيبتةمبةر من لةئيسالمم كؤلييةوةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووم‪ .‬دي��ارة ئةم منوونانة زؤرن‪ ،‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫خةلكانَيكي زؤر كاتآ سوكايةتيي بةئيسالم دةكرَيت‬ ‫واي��ان��ل�َي��دةك��ات ب���ةدواي راستيي شتةكاندا بضنء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووني خؤيان رادةطةيةنن‪.‬‬ ‫لةئةجنامدا‬ ‫ئومَيدمانواية ئ��ةو بيرََِيزييةي ئَيستايش دةكرَيت‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ ،‬هةروةك‬ ‫بةثَيضةوانةوة بطةِرَيتةوة بؤ‬ ‫��س��ى َأ ْن َت� ْ�ك� َ�ر ُه��وا‬ ‫ث���ةروةردط���ار دةف��ةرم��وَي��ت‪َ :‬‬ ‫[وَع َ‬ ‫َش ْي ًئا َو ُه� َ�و َخ�ْي�رٌْ َل ُك ْم] البقرة (‪ ،)216‬ئةبَيت ئةمة‬ ‫تاقيكردنةوةيش ب�َي��ت ب��ؤ م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ب��ؤئ��ةوةي‬ ‫دةركةوَيت كة كآ ثَيغةمبةري (‪ )s‬خؤشدةوَيتء‬ ‫بةرطرييلَيدةكات‪ ،‬وة كَييش بةرطرييلَيناكات»‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫خؤر هيض تاوان َيكي نيية‬ ‫كةشةمشةكو َيرة ناتوان َيت بيبين َيت‬ ‫ث َيشةوا موحةممةد‬ ‫ب��راو خوشكاني م��وس� مَ‬ ‫�ول��امن‪ :‬س��ةرةت��ا دةم��ةوَي��ت‬ ‫خَ‬ ‫لةتةلكردني‬ ‫باسَيكي بَيباوةِرانء ئامانجء مةبةستيان‬ ‫نوري درةوش��اوةي ثَيغةمبةراني خواو ثياوضاكانء‬ ‫سوكايةتيثَيكردنيان بكةم‪ ،‬ئةمةيش لةمَيذةوة هةبووة‬ ‫َ‬ ‫لةسةرهةلداني ئةم مَيذووة‪،‬‬ ‫جا ثَيمباشة ئاطاداربني‬ ‫ئاشكراية كاتَيك شةيتان ناضَيتة ذَير ئةركء فةرماني‬ ‫خواييةوةو هةر لةبةر خؤبةطةورةزانيين سةرجنامَيكي‬ ‫تالي بؤ خؤي دروستكرد‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةلبةت هةموو ئةمانةيش‬ ‫هؤكارةكةي دروستكردني باوكة ئ��ادةمء ئةو هةموو‬ ‫رَيزةبوو كة خوا لَيينابوو‪ ،‬جا بةِراسيت شةيتان وةكو‬ ‫كةسَيكي الرةطوَيي طومِراو خؤلَيطؤِراو‪َ ،‬‬ ‫بةلنَي بةخوا‬ ‫دةدات كةهةموو رَيطةيةك لةئادةمء نةوةكاني دةطرَيتء‬ ‫َ‬ ‫دةياخنةلةتَينَيت‪ ،‬ديارة‬ ‫بةهةر شَيوازو نرخَيك بَيت‪،‬‬ ‫ئةمةيش راستةوخؤ بةرامبةر زاتي ثاكي خوا خؤيء‬ ‫بةتةحةداوة َ‬ ‫دةيلَيت‪ ،‬هةرليرَ ةيشةوة ملمالنَيي شةيتان‬

‫َ‬ ‫لةطةل ئادةمء نةوةكاني دةستثَيدةكات‪ ،‬شةيتانيش‬ ‫زيرةكانة بؤ جَيبةجَيجَيكردني خواسيت نةطريسي‬ ‫خ��ؤي هةستيارترين نوقتةي م��رؤظ دةكاتة ئامانجء‬ ‫ه��ةم��وو ه� َ‬ ‫�ةول��ي دةخ��ات��ةط��ةِر ب��ؤ دةستبةسةراطرتين‬ ‫َ‬ ‫دل���ي م���رؤظء دةي��ك��ات��ة ي��ةك��ةم س��ةن��ط��ةر ب��ؤ ت���ةواوي‬ ‫ئاماجنةكانيء دةستدةكات بةئاِراستةكردني بؤ هةر‬ ‫شتء مةبةستَيك لةدةستيبَيتء بتوانَيت ثَييبكات‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةوالنةي كة بةردةوام داويةتي‪ ،‬بيرََِيزيء‬ ‫يةكَيك لةو‬ ‫ك��ةم��ك��ردن��ةوة ب���ووة ل��ةش��انء ش��ك��ؤي ثَيغةمبةرانء‬ ‫سومبالني ديين خوا‪ ،‬تا بةم شَيوازةو لةم رَيطةيةوة‬ ‫َ‬ ‫خةلكي لةديين خ��وا دوورخب��ات��ةوة‪ ،‬ه��ةروةك خواي‬ ‫[وَك ْم‬ ‫طةورةيش روونيدةكاتةوة بؤمانء دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫َأ ْر َس ْلَنا ِم ْن َنبيِ ّ فيِ الأَْ َّوِل َ‬ ‫يه ْم ِم ْن َنبيِ ٍّ ِإ اَّل‬ ‫ني (‪َ )6‬وَما َي ْأِت ِ‬ ‫ٍ‬ ‫َكا ُنواِبِه َي ْسَتهِْز ُئ َ‬ ‫ون (‪ ])7‬الزخرف‪.‬‬ ‫دي��س��ان خ���واي ط����ةورة ب��ةج �َي��ط��ةي داخء ث���ةذارة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪21‬‬


‫خؤر هيض تاوانيَكي نيية كةشةمشةكويَرة ناتوانيَت بيبينيَت‬

‫ن��اوي��دةب��ات ك��ة ه��ةن��دَي��ك ل��ةم��رؤظ��ةك��ان دؤستايةتيي‬ ‫دوذم��ن��ي ن��ه �َي�نيء ل��ةم �َي��ذي��ن��ةي خ���ؤي���ان دةك����ةنء‬ ‫سوكايةتيي بةخواو خؤشةويستاني خواي بةبةزةييء‬ ‫بةديهَينةريان دةك��ةن‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪َ[ :‬يا َح ْسَر ًة‬ ‫ولِإ اَّل َكا ُنواِبِه َي ْسَتهِْز ُئ َ‬ ‫ون]‬ ‫َعَلى ا ْلِعَب ِ‬ ‫اد َما َي ْأِت ِ‬ ‫يه ْمِم ْن َر ُس ٍ‬ ‫َ‬ ‫(يس‪ .)30 :‬بَيطومان ليرَ ةدا دةكرَيت بلَيني‪ :‬ئاشكراية‬ ‫ئةوانةي بَيباوةِرن بةخوا‪ ،‬لةطةورةترين سةرمايةي‬ ‫ذيان بَيبةشبوون كة لةِراستيدا بنةماي دروستبووني‬ ‫ذياني مرؤظ و سةنطء بةهايةتي‪ ،‬كةئةويش ثةرستين‬ ‫خ��واي��ة ب��ةت��اكء تةنهايي‪ ،‬وةك خ���واي ث��ةروةردط��ار‬ ‫ون]‬ ‫سِإ اَّلِلَي ْع ُب ُد ِ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ال َّن َوالإِْ ْن َ‬ ‫[وَما َخَل ْق ُت جِْ‬ ‫(الذاريات‪ .)56 :‬هةر بؤيةيش هةرضييةك دةكةن لةدذي‬ ‫خواو ثَيغةمبةرانء دين‪ ،‬بةوثةِري نةفاميانةوةية‪ ،‬وةك‬

‫َتيك ِراي زانايانيش كؤكن‬ ‫لةسةرئةوةي كة جوَيندان‬ ‫بةخواء ئايةتةكانيء‬ ‫َثيغةمبةراني‪َ ،‬بيباوة ِريية‬ ‫استيبيت يان َ‬ ‫بةطالتةوة‪،‬‬ ‫جا بة ِر َ‬ ‫هةروةها َ‬ ‫تةثيكردنيشيان‬ ‫طال َ‬ ‫شيوة َبيباوة ِريية‬ ‫بةهةمان َ‬ ‫ين َي ْدع َ‬ ‫[وال َت ُسبُّوا الَِّذ َ‬ ‫ُون‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫ِك َزي َّ‬ ‫ُون اللهَِّ َفَي ُسبُّوا اللهََّ َعْ��دواً ِبَغيرِْ ِع ْل ٍم َكذل َ‬ ‫َّنا‬ ‫ِم ْن د ِ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫لُ‬ ‫با َكا ُنوا‬ ‫ِك ِّل أُ َّم ٍة َعَمَل ُه ْم ث َّمِإىَل َربِ​ِّه ْم َم ْرِج ُع ُه ْم ف ُيَن ِّبئ ُه ْم مِ َ‬ ‫ْم ُل َ‬ ‫ون] (األنعام‪.)108 :‬‬ ‫َيعَ‬ ‫ئةي باشة دووِرووان يان بَيباوةِراني كؤنء نوَيي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ضيني؟!‬ ‫ناوجةرطةي‬ ‫ئةوان دةيانةوَيت لةثَيسيت مةِردا خؤيان بنوَيننء‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانة‬ ‫كؤمةلطة‬ ‫بةباشي ه��ةم��وو تاكَيكي ئ��ةم‬ ‫َ‬ ‫هةلبسةنطَينن‪ ،‬ج��ا ئ��ةط��ةر س��ةري��ط��رت‪ ،‬ب��ةِراس�تي‬ ‫دةستكةوتَيكي ثِر بايةخة بؤيان‪ ،‬خؤ ئةطةر زانيان‬ ‫مَ‬ ‫موسولان بةسةريدا تَيناثةِرَيت‪َ ،‬‬ ‫دةلَي�نَ� ‪ :‬جا ضيية‬ ‫خ��ؤ ه��ةم��ووم��ان م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان�ينء ط� َ‬ ‫�ال��ت��ةم��ان��ك��رد‪ ،‬خؤ‬ ‫‪22‬‬

‫كوفرماننةكردووة‪ .‬خواي طةورةيش ثَيياندةفةرموَيت‪:‬‬ ‫نا ُك َّنا خَ ُ‬ ‫[وَلِئ ْن َسَأ ْلَت ُه ْم َلَي ُقولُ َّنِإ مََّ‬ ‫ن ُ‬ ‫وض َوَن ْلَع ُب ُق ْل َأِباللهَِّ‬ ‫َ‬ ‫ون‪ .‬لاَ َت ْعَتِذ ُروا َق ْد َكَف ْر مُ ْ‬ ‫ِه ُك ْن ُت ْم َت ْسَتهِْز ُئ َ‬ ‫ت‬ ‫َوَآَي ِاتِه َوَر ُسولِ‬ ‫ميِان ُك ْم‪( ]...‬التوبة‪.)66 ،65 :‬‬ ‫َبعَ‬ ‫ْدِإ َ‬ ‫ئةمة بةِرووني ديارة كة خواي طةورة بةِراشكاوي‬ ‫ثَيياندةفةرموَيت‪ :‬ب� َ‬ ‫�ي‪ ،‬كوفرتانكرد ثاشئةوةي‬ ‫�ةل� َ‬ ‫خ��ؤت��ان ب��ةئ��ي��م��ان��دار ل��ةق� َ‬ ‫�ةل��ةم��دةداو ب�ِروب��ي��ان��ووي��ش‬ ‫مةهَيننةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هاواربةمالتان طالتة بةخواو دينةكةي دةكةن‪ ،‬دةزانن‬ ‫خوايش َ‬ ‫طالتةي بةئَيوة دَي��ت‪ ،‬ئةوةتا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ني ِم َن مْ ُ‬ ‫ون مْ ُ‬ ‫ال ْؤِمِن َ‬ ‫ال َّط ِّوِع َ‬ ‫ين َي ْلِم ُز َ‬ ‫[الَِّذ َ‬ ‫ات‬ ‫الصَدَق ِ‬ ‫َّ‬ ‫ني فيِ‬ ‫ون ِم ْن ُه ْم َسِخَر اللهَُّ‬ ‫ْد ُه ْم َفَي ْس َخ ُر َ‬ ‫ي ُد َ‬ ‫َوالَِّذ َ‬ ‫ونِإ اَّل ُجهَ‬ ‫ين لاَ جَِ‬ ‫ِم ْن ُه ْم َوهَُ‬ ‫ِي ٌم] (التوبة‪.)79 :‬‬ ‫اب َأل‬ ‫ل ْم َعَذ ٌ‬ ‫زؤر ب���ةداخ���ةوة ب��ةه��اي م���رؤظء ئيمان ب��ةم��اددةو‬ ‫سةرمايةو دةس� َ‬ ‫�ةالتء زانسيت بيرَِؤح بةراورددةكةن‪،‬‬ ‫[َأَنا َأ ْكَث ُر ِم ْن َك َمالاً َوَأَع ُّز َنَف ًرا] (الكهف‪.)34 :‬‬ ‫ُو َمِه ٌ‬ ‫ني َولاَ َيَكا ُد ُيِب ُ‬ ‫ني]‬ ‫[َأ ْم َأَنا َخيرٌْ ِم ْن َهَذا الَِّذي هَ‬ ‫(الزخرف‪.)52 :‬‬ ‫ئ���ةو ك��ةس��ةي دذاي��ةت��ي��ي دؤس��ت��ان��ي خ���وا ب��ك��ات‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خ��وادا‪،‬‬ ‫دةبَيت بزانَيت جةنطي بةرثاكردووة‬ ‫وةك ثَيغةمبةر(‪ )s‬دةفةرمويت‪(( :‬من عادى لي ولي ًا‬ ‫فقد بارزني باحملاربة)) رواه إبن ماجة واحلاكم وقال‬ ‫إسناده صحيح‪ ،‬ورواه إبن أبي شيبة‪.‬‬ ‫ئةي دةبَيت كةسَيك سووكايةتيي بةخواو ثَيغةمبةر‬ ‫(‪)s‬و قورئان بكات‪ ،‬حوكمي ضؤن بَيت؟!‬ ‫تَيكِراي زانايانيش كؤكن لةسةرئةوةي جوَيندان‪:‬‬ ‫ب��ةخ��واء ئ��اي��ةت��ةك��ان��يء ثَيغةمبةراني‪ ،‬بَيباوةِريية‬ ‫ج���ا ب����ةراِس��ت�ي ب���َي���ت ي����ان ب���ةط� َ‬ ‫��ال���ت���ةوة‪ ،‬ه���ةروةه���ا‬ ‫َ‬ ‫طالتةثَيكردنيشيان بةهةمان شَيوة بَيباوةِريية‪:‬‬ ‫{يقول إبن قدامة املقدسي (رمحه اهلل)‪« :‬من سب اهلل‬ ‫تعاىل‪ ،‬كفر سواء مازح ًا أو جاداً‪ ،‬وكذلك من إستهزأ باهلل‬ ‫تعاىل أو بآياته أو برسله أو كتبه»‪.‬‬ ‫وقال النووي (رمحه اهلل)‪« :‬واألفعال املوجبة للكفر‪،‬‬ ‫هي اليت تصدر عن عمد وإستهزاء بالدين صريح‪.‬‬ ‫ونقل القرطيب (رمحه اهلل) عن القاضي إبن العربي‬ ‫وهو يشرح موقف املستهزئني يف غزوة تبوك‪ -‬قوله‪:‬‬‫«ال خيلو أن يكون ما قالوه من ذلك جاداً أو هزالً‪ ،‬وهو‬ ‫كيفما كان كفر‪ ،‬فإن اهلزل بالكفر كفر‪ ،‬ال خالف فيه‬ ‫بني األمة‪ ،‬فإن التحقيق أخو العلم واحلق‪ ،‬واهلزل أخو‬ ‫الباطل واجلهل»‪.‬‬ ‫وق��ال شيخ اإلس�ل�ام إب��ن تيمية (رمح��ه اهلل)‪« :‬إن‬ ‫اإلستهزاء باهلل وآياته ورسوله كفر‪ ،‬يكفر به صاحبه‬ ‫بعد إميانه»}‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫ئايا دةبَيت موسولان لةكاتَيكي وةهادا هةلوَيسيت‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫خؤر هيض تاوانيَكي نيية كةشةمشةكويَرة ناتوانيَت بيبينيَت‬

‫ض���ؤن ب �َي��ت؟ دي����ارة وةك ل���ةس���ةرةت���اوة بامسانكرد‬ ‫ئ��ةوان��ةي ب��ةم ش�َي��وةي��ة رةف��ت��اردةك��ةن‪ ،‬دوو تاقمن‪:‬‬ ‫ئ��ةوان��ةي كة ب�َي��ب��اوةِرن ي��ان ئ��ةوان��ةي كة دووِروونء‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانن‪ ،‬لةناخيشدا‬ ‫لةموسولاناننء نةوةي‬ ‫بةناو‬ ‫َ‬ ‫بةداخةوة خوَينةخؤري ئيسالمن‪ ،‬جا ضؤن مامةلةيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكرَيت؟‬ ‫يةكةم‪ /‬نابَيت بةضاوي دؤس��ت سةيربكرَين‪ ،‬وةك‬ ‫ين َآَم ُنوا لاَ‬ ‫خواي بَيهاوتا دةفةرموَيت‪َ[ :‬يا َأ ُّيَها الَِّذ َ‬ ‫ين خَّ َ‬ ‫ات ُذوا ِديَن ُك ْم ُه ُز ًوا َوَلِعبًاِم َن الَِّذ َ‬ ‫َت َّتِخ ُذوا الَِّذ َ‬ ‫ين أُو ُتوا‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫اب ِم ْن َقبِْل ُك ْم َوا ْل ُك َّفاَر َأ ْوِلَياَء َو َّ‬ ‫ات ُقوا ا ِإ ْن ُك ْن ُت ْم‬ ‫ا ْلِكَت َ‬ ‫ُم ْؤِمِن َ‬ ‫ني] (املائدة‪.)57 :‬‬ ‫مَ‬ ‫دووةم‪ /‬ن��اب �َي��ت م��وس��ول��ان ب��ض�َي��ت��ة ذَي����ر ب��اري‬ ‫ط��وَي �ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��ي��ان��ةوةو دةب���َي���ت ئ��ارام��ط��رب �َي��ت ل��ةس��ةر‬ ‫ئةزيةتيان‪ ،‬وةك خواي طةورة بةخودي ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫ين َو مْ ُ‬ ‫الَن ِافِق َ‬ ‫[ولاَ ُتِطِع ا ْلَك ِافِر َ‬ ‫ني َوَد ْع َأَذ ُ‬ ‫اه ْم‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫للهَّ‬ ‫َوَتَو َّك ْل َعَلى اللهَِّ َوَكَفىِبا ِ َوِكيلاً ] (األحزاب‪.)48 :‬‬ ‫سَييةم‪ /‬نابَيت لةكؤِرو كؤبوونةوةياندا دابنيشَيت‪،‬‬ ‫تا ئةوان بةردةوامنب لةسةر سووكايةتييةكةيان‪ ،‬خؤ‬ ‫َ‬ ‫لةطةليشيان دانيشت‪ ،‬دةبَيت بزانَيت ئةويش‬ ‫ئةطةر‬ ‫[وَق ْد َن َّز َل َعَلي ُ‬ ‫ْك ْم‬ ‫وةك ئةوانة‪ ،‬وةك خوا دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ْزأُ‬ ‫ات اللهَِّ ُي ْكَف ُر ِبَها َو ُي ْسَتهَ‬ ‫اب َأ ْن ِإَذا سمَِ ْع ُت ْم َآَي ِ‬ ‫فيِ ا ْلِكَت ِ‬ ‫ُدوا َمَع ُه ْم َح َّتى خَ ُ‬ ‫ي ُ‬ ‫يث َغيرِْ​ِهِإ َّن ُك ْم‬ ‫ِبَها َفلاَ َت ْقع ُ‬ ‫وضوا فيِ َحِد ٍ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫ام ُع مْ ُ‬ ‫الَن ِافِق َ‬ ‫ني َوا ْلَك ِافِر َ‬ ‫ين فيِ َجَه َّنَم‬ ‫ِإ ًذا ِم ْث ُل ُه ْم ِإ َّن ا َج ِ‬ ‫جمَِ يعًا] (النساء‪.)140 :‬‬ ‫وة دةب����َي����ت م���وس� مَ‬ ‫��ول���ان خ��ؤي��ش��ي ب��ث��ارَي��زَي��ت‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولان‬ ‫لةسووكايةتيكردن بةكةسانيرت مادام خؤي‬ ‫بزانَيت‪ ،‬خوايش ثَييخؤشنيية سووكايةتيء بيرَِيزي‬ ‫بةهيضَيك بكات با لةِرووكةشيشدا خراثبَيت وةك‬ ‫دةفةرموَيت‪َ[ :‬يا َأ ُّيَها الَِّذ َ‬ ‫ين َآَم ُنوا لاَ َي ْس َخ ْر َقو ٌم ِم ْن‬ ‫اء‬ ‫َق ْو ٍم َع َسى َأ ْن َي ُكو ُنوا َخيرْ ً ا ِم ْن ُه ْم َولاَ ِن َسا ٌء ِم ْن ِن َس ٍ‬ ‫َع َسى َأ ْن َي ُك َّن َخيرْ ً اِم ْنه َّ‬ ‫ُن َولاَ َت ْلِم ُزوا َأ ْن ُف َس ُك ْم َولاَ َتَناَب ُزوا‬ ‫س الاِ ْس ُم ا ْل ُف ُس ُ‬ ‫ان َوَم ْن لمَ ْ َي ُت ْب‬ ‫وق َبعَ‬ ‫ْد الإِْ َ‬ ‫مي ِ‬ ‫ابِب ْئ َ‬ ‫ِبالأَْ ْلَق ِ‬ ‫َف ُأوَلِئ َك ُه ُم َّ‬ ‫الظ مِ ُ‬ ‫ال َ‬ ‫ون] (احلجرات‪.)11 :‬‬ ‫َ‬ ‫ت������ةن������ان������ةت ن������اب������َي������ت وةالم�������������دان�������������ةوةي‬ ‫بةسووكايةتيشةوةبَيت‪ ،‬وةك ئةو فةرموودةيةي كة‬ ‫قاعيدةيةكي فيقهيي ئيسالمةكةمانةء ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫دةفةرموَيت‪(( :‬الضرر والضرار))‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيش ئ��ةوة ب��اش ب��زان��ن كة‬ ‫وة دةب�َي��ت‬ ‫خواي طةورة ئةم ئيسالمةي تةنها لةخودي ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )s‬خؤيةوة هَيناوةتة سةر ئةوةي كة ئَيستا زياتر‬ ‫لةمليارو نيوَيك شوَينكةوتووي هةية‪ ،‬هةروةها خواي‬ ‫بَيهاوتا َ‬ ‫بةلَينيداوة داه��ات��ووي��ش ه��ةر ب��ؤ ئيسالمء‬ ‫مَ‬ ‫اصبرِ ْ ِإ َّن ا ْلَع ِاقَبَة‬ ‫موسولانانة‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪َ[ :‬ف ْ‬ ‫ِل ْل ُم َّتِق َ‬ ‫ني] (هود‪.)49 :‬‬

‫[َف�َ�أ َّم��ا ال� َّ�زَب� ُ�د َفَي ْذَه ُب ُجَفا ًء َوَأ َّم��ا َما َي ْنَف ُع َّ‬ ‫اس‬ ‫الن َ‬ ‫ض] (الرعد‪.)17 :‬‬ ‫َفَي ْم ُك ُث فيِ الأَْ ْر ِ‬ ‫وة ئةم َ‬ ‫بةلَينةيشيداوة بةثَيغةمبةراني وةك نوحء‬ ‫موساو هَيناويشييةتةجي‪:‬‬ ‫صَن ُع ا ْل ُف ْل َك َو ُك َّلَما َم َّر َعَليِْه َمأَلٌ‬ ‫[وَي ْ‬ ‫قال اهلل تعالي‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِم ْن َق ْوِمِه َسِخ ُروا ِم ْن ُه ق َ‬ ‫ال ِإ ْن َت ْس َخ ُروا ِم َّنا فِإ َّنا َن ْس َخ ُر‬ ‫ون (‪َ )38‬ف َس ْو َف َت ْعَل ُم َ‬ ‫ِم ْن ُك ْم َكَما َت ْس َخ ُر َ‬ ‫يه‬ ‫ون َم ْن َي ْأِت ِ‬ ‫اب خُ ْ‬ ‫َ‬ ‫اب ُمِقي ٌم (‪ ])39‬هود‪.‬‬ ‫يه َويحَِ ُّل َعَليِْه َعذ ٌ‬ ‫َعَذ ٌ‬ ‫يِز ِ‬ ‫[َق� َ‬ ‫اص�ِب�رِ ُ وا ِإ َّن‬ ‫اسَتِعي ُنوا ِب��اللهَِّ َو ْ‬ ‫وسى ِلَق ْوِمِه ْ‬ ‫�ال ُم َ‬ ‫الأَْ ْر َ‬ ‫ادِه َوا ْلَع ِاقَب ُةِل ْل ُم َّتِق َ‬ ‫ني‬ ‫ور ُثَها َم ْن َي َشا ُء ِم ْن ِعَب ِ‬ ‫ض للِهَِّ ُي ِ‬ ‫ْد َما ِج ْئَتَنا‬ ‫ْل َأ ْن َت ْأِتَيَنا َوِم ْن َبعِ‬ ‫(‪َ )128‬قالُوا أُ ِ‬ ‫وذيَناِم ْن َقبِ‬ ‫ال َع َسى َرب ُ‬ ‫َق َ‬ ‫ض‬ ‫ُّك ْم َأ ْن ُيهِْل َك َع ُد َّو ُك ْم َوَي ْسَت ْخِلَف ُك ْم فيِ الأَْ ْر ِ‬ ‫َفَي ْن ُظَر َكي َ‬ ‫ْم ُل َ‬ ‫ون (‪ ])129‬األعراف‪.‬‬ ‫ْف َتعَ‬ ‫ئ��ةو رؤذي َ‬ ‫طالتةثَيكردنة رَي��ث�َي��دراوةي ئَيمةيش‪،‬‬ ‫بةدلنياييةوة لةدواِرؤذدا دَيتء دةبَيت بزانن َ‬ ‫َ‬ ‫طالتةيان‬ ‫�ي دةه���ات‪ ،‬وةك خ��وا دةف��ةرم��وَي��ت‪ِ[ :‬إ َّن الَّ�ِ�ذي� َ�ن‬ ‫ب��ةك� َ‬ ‫ْ‬ ‫ين آَم ُنوا َيض َح ُك َ‬ ‫َأ ْجَر ُموا َكا ُنوا ِم َن الَِّذ َ‬ ‫ون] (املطففني‪:‬‬ ‫‪ .)29‬كاتي وةآلمدانةوةي ئةم َ‬ ‫طالتةثَيكردنةيش دَيت‪:‬‬ ‫ار َي ْ‬ ‫ض َح ُك َ‬ ‫[َفا ْلَي ْوَم الَِّذ َ‬ ‫ون] (املطففني‪:‬‬ ‫ين آَم ُنواِم َن ا ْل ُك َّف ِ‬ ‫‪.)34‬‬ ‫جا ئةوةيش ئةو س��ةردارة س��ةروةرةي��ة كة عومةر‬ ‫دةيطيرََِيتةوةو دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫{عن عمر بن اخلطاب‪ ،‬قال‪ :‬دخلت على رسول اهلل‬ ‫(‪ )s‬وهو على حصري‪ ،‬قال فجلست ف��إذا عليه إزار‬ ‫وليس عليه غريه وإذا احلصري قد أثر يف جنبه وإذا أنا‬ ‫بقبضة من شعري حنو الصاع وقرظ يف ناحية يف الغرفة‬ ‫وإذا إهاب معلق فابتدرت عيناي فقال ما يبكيك يا‬ ‫ابن اخلطاب؟ فقلت‪ :‬يا نيب اهلل ومالي ال أبكي وهذا‬ ‫احلصري قد أثر يف جنبك وهذه خزانتك ال أرى فيها إال‬ ‫ما أرى وذلك كسرى وقيصر يف الثمار واألنهار وأنت‬ ‫نيب اهلل وصفوته وهذه خزانتك‪ ،‬قال‪ :‬يا ابن اخلطاب‬ ‫أال ترضى أن تكون لنا اآلخرة وهلم الدنيا؟ قلت بلى}‬ ‫حديث حسن‪.‬‬ ‫خةتاي خؤريش نةبووةو نيية كة شةمشةكوَيرة‪،‬‬ ‫نةيتوانيوة بيبينَيت‪ ،‬جا ئةطةر ب��ةدواي راستييشدا‬ ‫وَيَلن نابَيت وةك مَيشوولة هةميشة دةم بؤ ثيسي‬ ‫ببةن‪ ،‬دةبَيت خوويان ثيسنةبَيت‪ ،‬بؤئةوةي رَيطةيان‬ ‫لةثاكيء حةقء راسيت بكةوَيت‪.‬‬ ‫سوودم لةم سةرضاوانة وةرطرتووة‪:‬‬ ‫الكتاب‪ :‬اإلستهزاء بالدين وأهله‪.‬‬ ‫املصدر‪ :‬موقع مكتبة صيد الفوائد‬ ‫‪http://www.saaid.net/book/index.php‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪23‬‬


‫كةسي ب َيدةنطبوو لةوتين حةق‪،‬‬ ‫َ‬ ‫شةيتاني اللة‬ ‫رةنج ش َيخاني‬ ‫زاناياني ئاييين ئيسالم ثَيشةنطء مرياتطرن‪ ،‬دةبَيت لةكاتي‬ ‫قسةكردنء وت��اردان��دا زؤر وري��اب��ن‪ ،‬بةتايبةتي كاتَيك ضةند‬ ‫ئايةتَيك باسدةكةن‪ ،‬دةبَيت بزانن كة تةفسريي ئةو ئايةتانة‬ ‫ضؤننء زاناياني موفةسريي ق��ورئ��ان ض��ؤن راظ��ةي��ان��ك��ردوون‪،‬‬ ‫ئايا نةدةبوو باستان لةوة بكرداية كة جوَيندانء بيرََِيزيكردن‬ ‫بةرامبةر ثَيغةمبةري خوا (‪ )s‬حوكمي ضييةو َ‬ ‫هةلوَيسيت‬ ‫ه��اوةلاَ نء زاناياني ئيسالم لةكؤنء نوَيدا لةوبارةيةوة ضؤن‬ ‫بووة؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ب��ةه��ةرح��ال ه��ةرك��ةس هةلدةستاء وتارَيكي دةدا‪ ،‬ئةطةر‬ ‫سةرةتاكةي حةماسةتَيكيشي تَيدابوواية ئ��ةوا دوات��ر لةذَير‬ ‫ن���اوي ح��ي��ك��م��ةتء م��ةف��س��ةدةو ب����ةرذةوةن����ديء دةي����ان شيت‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولانانء‬ ‫ثِروثوضء بَيواتادا دةرزييةكي بةجنيان دةدا‬ ‫مَ‬ ‫موسولانداء ماناطؤِركَييان‬ ‫ئةم ئاياتانةيان دةدا بةطوَيي تاكي‬ ‫ْ‬ ‫ِّين] (البقرة‪:‬‬ ‫ثَيدةكردن‪ ،‬وةك ئايةتةكاني‪[ :‬لاَ ِإك���َراَه فيِ الد ِ‬ ‫‪ .)256‬و [َولاَ َت�ِ�ز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخ���َرى] (اإلس���راء‪ .)15 :‬وة‬ ‫بةشَيوةيةكيرت مانايان دةكردن!‬ ‫َ‬ ‫ليرَ ةدا ثرسيارَيك دَيتةثَيشةوة‪ ،‬باشة دةبيت مةفسةدة لةوة‬ ‫زياتر ضيبَيت‪ ،‬كة بةثَيغةمبةري خ��وا (‪ )s‬بوترَيت َ‬ ‫زؤل؟!‬ ‫حاشا ل���ةِرووي س���ةروةري م��رؤظ��اي��ةت��ي‪ ،‬ي��ان دةي���ان دميةني‬ ‫قَيزةونيرت لةسةر هاوةآلنء خَيزانة بةِرَيزةكاني دروستبكرَيتء‬ ‫َ‬ ‫حاشاهةلنةطرة لةتاكي‬ ‫نيشانبدرَيت؟! تاكةي ئةو راستيية‬ ‫مَ‬ ‫موسولان دةشاررَيتةوة؟ بةِراسيت زؤر بةداخةوة‪ ،‬نامةوَيت‬ ‫َ‬ ‫زياتر بلَيم‪ ،‬هَيندة نةبَيت كة فةرموون با ثَيكةوة بزانني ئةو‬ ‫ئايةتانةي كة ماناطؤِركَييان ثَيدةكرا‪ ،‬ضةند جار لةقورئاندا‬ ‫كيء ض كاتَيكة؟ كة ئةمة‬ ‫هاتوونء مةبةستيش لةئايةتةكان بؤ َ‬ ‫واتاكانيانن‪:‬‬ ‫ْ‬ ‫لاَ‬ ‫َ‬ ‫ِّين َق ْد َتَبينََّ‬ ‫الد‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫�‬ ‫ك‬ ‫إ‬ ‫[‬ ‫ت‪:‬‬ ‫ي‬ ‫دةفةرموو‬ ‫كاربةجي‬ ‫خواي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ َ فيِ‬ ‫للهَّ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫اسَت ْم َس َك‬ ‫الر ْش ُد ِم َن الغ ِّي فَم ْن َيكف ْرِبالطاغ ِ‬ ‫وت َو ُيؤِم ْنِبا ِ فقِد ْ‬ ‫ُّ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫لاَ‬ ‫هَ​َ‬ ‫َلي ٌم] (البقرة‪.)٢٥٦ :‬‬ ‫ِبا ْل ُع ْرَوِة ال ُوثقى انِف َصاَم لا َوا سمَِ ي ٌع عِ‬ ‫وات��ة‪ :‬لةئيسالمدا خؤسةثاندننيية‪ :‬لةم ديين ئيسالمةدا‬ ‫داس��ةث��ان��دنء ن��اض��ارك��ردنء زةب��روزةن��ط نيية بؤ ديندارييء‬ ‫وةرطرتين ئاييين ئيسالم‪َ ،‬‬ ‫بةل َي حوكمي ئةم ئايةتة تةنها خاوةن‬ ‫كتَيبء خ��اوةن نامةكان ئةطرَيتةوةو‪ ،‬مةنسوخء سِراوةيش‬ ‫نيية‪ ،‬وات��ة‪ :‬ه��ةر جوولةكةو ط��اور‪ ،‬سةرناخرَيتةسةريان بؤ‬ ‫ئيسالمبوون‪ ،‬ضونكة بَيطومان رَيطةي ضاكء راست لةِرَيطةي‬ ‫ن��اِراس��تء كوفرو توولةِرَيطةكان ج��ي��اك��راوةت��ةوةو ئاشكراو‬ ‫منايانة‪ ،‬جا لةبةرئةوة ئيسالم نايةوَيت زؤر لةهيض كةسَيك‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبوون هةركةسةيش بةمةيلي خؤيةتي‪،‬‬ ‫بكرَيت بؤ‬ ‫ئينجا هةركةسَيك باوةِري بةتاغووت نةبَيتء ‪-‬ديارة تاغووت‪:‬‬ ‫ئةو كةسةية كة لةسنووري خوا دةربضَيتء بةرنامة ضةوتةكان‬ ‫‪24‬‬

‫َ‬ ‫قبوولبكات‪ -‬خؤي لةو جؤرة شتانة بةدووربطرَيتء باوةِري‬ ‫َ‬ ‫بةخوا هَينابَيت ئةوا بَيطومان دةسيت بةهةنطلء بةهؤكارَيكي‬ ‫ثتةوو ق��امي��ةوة ط��رت��ووة كة هةرطيز َ‬ ‫هةلناوةشَيتء ثسانء‬ ‫ثضِرانيشي بؤنيية‪ ،‬وة خواي طةورةيش بيسةرو زاناية‪.‬‬ ‫زاناكان َ‬ ‫دةلنَي‪« :‬مةجوسيء سوببييةكانيش‪ ،‬لةمةدا حوكمي‬ ‫جوولةكةو طاوريان هةية‪ ،‬واتة‪ :‬ئةمانيش هيض جؤرة زؤرَيكيان‬ ‫لَيناكرَيت بؤ وةرطرتين ديين ئيسالم‪َ ،‬‬ ‫بةلكو هةر لةسةر ديين‬ ‫َ‬ ‫دةسةنري‪،‬‬ ‫خؤيان ئةطةر ثَيياخنؤشبوو دةمَيننةوةو سةرانةيان لَي‬ ‫ب����ةلاَ م خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ان��ي�تري ب��ت��ث��ةرس��تء ه��اوب��ةش��دان��ةرو ه��ةرج��ؤرة‬ ‫بَيدينَيكيرتي لةو بابةتة‪ ،‬هةتا ئةو رؤذةي باوةِردةهَينن‪ ،‬دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكرَيت ئةطةر توانراو بةرذةوةنديي تَيدابوو‪.‬‬ ‫جةنطيان‬ ‫هةموو ياساو دةستوورَيكي ئيسالمي ثريؤز راستء هةقة‪ ،‬ئيرت‬ ‫جطةلةو طشت دةستوورو بةرنامةيةكيرت ناِراستء طومِرايية‪،‬‬ ‫دةبَيت ثَيش ئيمانء باوةِرهَينان بةخواي طةورة‪ ،‬بةتةواويي‬ ‫لةطشت تاغووتةكانة دووربكةوينةوة‪ ،‬خؤ ديارة واتاي (ال إله‬ ‫إال اهلل)يش بؤ يةكةجمار نةفييء الداني هةموو دةسةلاَ تدارة‬ ‫ملهوِرةكانء تاغوتةكاني دنيايةو‪ ،‬ثاشانيش تةسليمبوونء‬ ‫باوةِرهَينانة بةخواي تاكء تةنها‪ .‬شياوي باسيشة لةسةردةمي‬ ‫جاهيلييةتدا ه��ةر ئ��ةو بتةي وا دةيانثةرست‪ ،‬ثَيياندةوت‪:‬‬ ‫(طاغية)‪ ،‬بؤ ثشتطرييي ئةم قسةية‪ ،‬ئةم فةرموودةية هاتووة‪:‬‬ ‫((كانوا يهلون ملنا ‌ه الطاغية))‪.‬‬ ‫وةه��ةروةه��ا لةثَينج شوَيين قورئاندا كاتَيك خ��واي طةورة‬ ‫باسي [َولاَ َتِز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخَرى] دةكات هةمووي بؤ دواِرؤذة‬ ‫كؤلي كةسيرت َ‬ ‫كةكةس َ‬ ‫هةلناطرَيت لةئاخريةتدا‪ ،‬نةك بةرثرسَيك‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةتَيكدايةو دةولةتةكةيش رازيية بيرََِيزيبكاتء بةرطرييش‬ ‫لةوكةسانة بكات كة بيرََِيزييةكةيان ئةجنامداوة‪ ،‬ئةوا ئةوكات‬ ‫ضي رودةدات؟! من هيض َ‬ ‫نالَيم‪ ،‬بةلاَ م فةرموون ئةوة هةر ثَينج‬ ‫ئايةتةكةو تةفسريةكانيشيان‪ ،‬ئةوجا بزانن ضي رودةدات!‬ ‫ُو َر ُّب ُك ِّل َش ْي ٍء َولاَ َت ْكِس ُب ُكلُّ‬ ‫‪ُ [ -١‬ق ْل َأَغيرَْ اللهَِّ َأبِْغي َربًّا َوهَ‬ ‫ِّك ْم َم ْرِجع ُ‬ ‫َن ْف ٍس ِإاَّل َعَل ْيَها َولاَ َتِز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخَرى ُث َّم ِإىَل َرب ُ‬ ‫ُك ْم‬ ‫يه خَ ْ‬ ‫تَتِل ُف َ‬ ‫ون] (األنعام‪.)١٦٤ :‬‬ ‫با ُك ْن ُت ْمِف ِ‬ ‫َف ُيَن ِّب ُئ ُك ْممِ َ‬ ‫واتة‪ :‬بةدةر لةخوا هيضكةس بةثةروةرَين مةزانة‪ :‬هةمديسان‬ ‫َبل َي‪ :‬ئايا بؤ من دةبَيت جطة لةخوا كةسَيكيرت بةثةروةردطاري‬ ‫خؤم خبوازم‪ ،‬واتة‪ :‬بيكةمة طةورةي خؤم؟ ديارة قةت شيت وا‬ ‫نابَيت‪ ،‬خؤ هةر ئةويشة ثةروةردطاري هةموو شتَيكء هةركةسَيك‬ ‫هةر كارَيكي خراث بكات بةزياني خؤي تةواودةبَيت [َولاَ َتِز ُر‬ ‫َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخَرى]و هيض كةسَيك باري طوناهي هيضكةسَيكيرت‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��ن��اط��رَي��ت‪ ،‬ئ��ةم ئايةتة وةلاَ م���ة ب��ؤ (وةل��ي��د)و وَي��ن��ةي ئ��ةو‪،‬‬ ‫كةدةيطوت‪« :‬وةرن لةمن ثةيِرةويبكةن‪ ،‬ئةوسا منيش طوناهتان‬ ‫َ‬ ‫هةلدةطرم!»‪ .‬ئيبنوعةباس ئةمةي طيرَِاوةتةوة‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كةسي بيَدةنطبوو لةوتين حةق‪ ،‬شةيتاني اللَة‬

‫هةندَيكيرت َ‬ ‫ئةلنَي‪ :‬لةسةردةمي جاهيلييةتدا باب لةباتي كوِر‪،‬‬ ‫ك��وِر لةباتي ب��اب‪ ،‬خزمي نزيك لةباتي خزم سزا دةدران! جا‬ ‫ئةو ئايةتة هات بؤ راستكردنةوةي ئةم َ‬ ‫هةلةية‪ ،‬بةلاَ م قورتوبي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ئةمة كة هيضكةس طوناهي كةسيرت هةلناطرَيت‪،‬‬ ‫تةنها بؤ رؤذي قيامةتة»‪ ،‬ثاشان هةر ب��ؤالي ثةروةردطارتان‬ ‫دةط���ةِرَي���ن���ةوة‪ ،‬ئينجا ل��ةوش��ت��ان��ةي ن��اك��ؤك��ب��وونء ل��ةس��ةري��ان‬ ‫هةراتانبوو‪ ،‬ئاطادارتاندةكاتء لةراستييةكان تَيتاندةطةيةنَيت‪.‬‬ ‫نا َي ْهَتِديِلَن ْفِسِه َوَم ْن َض َّل َفِإ مََّ‬ ‫‪َ[ -٢‬مِن ا ْهَتَدى َفِإ مََّ‬ ‫نا َيِض ُّل‬ ‫ِّ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َعَل ْيَها َولاَ َتِز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أخ�َرى َوَما كنا ُمَعذِب َ‬ ‫ني َحتى َن ْبَع َث‬ ‫َر ُسولاً ] (اإلسراء‪.)١٥:‬‬ ‫َ‬ ‫وات����ة‪ :‬هيضكةس ت��اوان��ي ك��ةس��ي�تر ه��ةل��ن��اط��رَي��ت‪ ،‬ئ���ةوةي‬ ‫رَي��ط��ةي ه���ةقء راس�ت�ي بطرَيت ئ���ةوا ‌ب��ؤ خ��ؤي ش���ارةزاب���ووة‪‌،‬‬ ‫وات����ة‪ :‬ق���ازان���جء ث��اداش��ت��ةك��ةي ه���ةر ب��ؤ خ���ؤي دةب���َي���تء ل��ةو‬ ‫رؤذةي��ش��دا س��ةرف��رازدةب�َي��ت‪ ،‬هةركةسَيكيش رَيطة ونبكاتء‬ ‫الِرَيبَيت‪ ،‬ئةوا تةنها لةسةرخؤي دةكةوَيتء َ‬ ‫تؤلةء زيانةكةي‬ ‫ٌ‬ ‫لةسةر خؤيةتيء هةرخؤي طريؤدةدةبَيت [َولاَ َتِز ُر َوِازَرة ِو ْزَر‬ ‫أُ ْخ �َرى]و هيضكةسيش ت��اوانء طوناهي كةسيرت َ‬ ‫هةلناطرَيت‪،‬‬ ‫ئةطةرضي (وةل��ي��د) ئاسايةكي خوانةناسيش َ‬ ‫بةلَينيثَيدابن‬ ‫ك��ة‪ :‬طوناهةكانيان َ‬ ‫هةلبطرَيت‪ ،‬م��ةط��ةر دةس�تي هةبَيت لةو‬ ‫ْ‬ ‫تاوانانةدا‪ .‬لةئايةتَيكيرتدا دةفةرموَيت‪َ[ :‬وِإ ْن َت ْد ُع ُمثَقَل ٌة ِإىَل‬ ‫حمِ ِْلَها لاَ يحُ ْ َم ْلِم ْن ُه َش ْيءٌ] (فاطر‪ .)18 :‬واتة‪ :‬ئَيمة سزاي هيض‬ ‫َ‬ ‫خةلكَيكمان نةداوة‪ ،‬هةتا ثةيامبةرَيكيان بؤ نةنيرَ رابَيت‪ ،‬رَييان‬ ‫بؤ رؤشنبكاتةوة‪ .‬قورئان بؤ خؤي ثِرة لةو بابةتة‪ ،‬بؤمنوونة‪:‬‬ ‫[ ُك َّلَما أُْلِق َيِفيَها َف ْو ٌج َسَأهَُل ْم َخَزَن ُتَها َألمَ ْ َي ْأِت ُك ْم َنِذي ٌر (‪َ )8‬قالُوا َبَلى‬ ‫َق ْد َجاَءَنا َنِذي ٌر َفَك َّذ ْبَنا‪( ]..‬امللك‪ .)9-8 :‬ليرَ ةدا ئةم ثرسيارة‬ ‫َ‬ ‫بةمندالي دةمرنء باوكء دايكيان‬ ‫دةكرَيت‪ :‬ئاخؤ ئةو مندالاَ نةي‬ ‫َ‬ ‫كافرو خوانةناسة‪ ،‬يان شَيتء كةِروكاسء ثريي خةلةفاو‪ ،‬يان‬ ‫َ‬ ‫خةلكي (فةترةت)ـةو هيضي نةبيستووة‪ ،‬دةبَيت لةقيامةتدا‬ ‫ضيبكةن؟ هةندَيك لةزانايان َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬دةوةستنيء لةوبارةيةوة‬ ‫نالَيني‪ ،‬هةندَيكيش َ‬ ‫هيض َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬بَيطومان بةهةشتني‪ ،‬هيوايشيان‬ ‫دةلَيت‪ :‬جةهةنةمني‪ ،‬ديارة بؤ هةريةكةيشيان َ‬ ‫هةية َ‬ ‫بةلطة هةية‪،‬‬ ‫بةلاَ م بةثَيي دادطةريي خوايي‪ ،‬دةبَيت بةهةشتيينب‪ ،‬ئةطةرضي‬ ‫خؤنةدان لةم شتانة باشرتة‪.‬‬ ‫‪َ[ -٣‬ولاَ َتِز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخَرى َوِإ ْن َت ْد ُع ُم ْثَقَل ٌةِإىَل حمِ ِْلَها لاَ‬ ‫ين خَ ْ‬ ‫ان َذا ُق ْرَبىِإ مََّ‬ ‫نا ُت ْنِذ ُر الَِّذ َ‬ ‫يحُ ْ َم ْل ِم ْن ُه َش ْي ٌء َوَل ْو َك َ‬ ‫ي َش ْوَن َربَّ ُه ْم‬ ‫للهَّ‬ ‫ْب َوَأَقا ُموا الصَّلاَ َة َوَم ْن َتَز َّكى َفِإ مََّ‬ ‫نا َيَتَز َّكىِلَن ْفِسِه َوِإىَل ا ِ‬ ‫ِبا ْلَغيِ‬ ‫مَْ‬ ‫ري] (فاطر‪.)١٨:‬‬ ‫الِص ُ‬ ‫ُ‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫لاَ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫[َو ت�ِ�ز ُر َوِازَرة ِوزَر أخ �َرى] ل��ةِرؤذي قيامةتدا هيضكةس‬ ‫ب���اري ط��ون��اه��ي هيضكةسَيكيرت ه� َ‬ ‫�ةل��ن��اط��رَي��ت‪ ،‬وات���ة‪ :‬هةموو‬ ‫َ‬ ‫بةكؤلي خؤيةوةتي‪ ،‬خؤ ئةطةر كةسَيكي‬ ‫كةسَيك تاواني خؤي‬ ‫طوناهكاري بارقورس – بةتاوان‪ -‬لةبةر كةسَيكيرت بثاِرَيتةوة‬ ‫بؤ سووككردني تاوانةكاني‪ ،‬هيض شتَيكي بؤ َ‬ ‫َ‬ ‫ناطريي‪،‬‬ ‫هةل‬ ‫ئ��ةط��ةرض��ي خ��زم��ي نزيكيشيبَيت‪ ،‬ض��ون��ك��ة ه��ةم��وو كةسَيك‬ ‫سةرطةرمي تاواني خؤيةتي‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪...[ :‬لاَ جَيِْزي‬ ‫ُو َج ٍاز ع ْ‬ ‫َواِل ٌد ع ْ‬ ‫ِدهِ َش ْي ًئا‪( ]...‬لقمان‪:‬‬ ‫َن َوالِ‬ ‫َن َوَلِدِه َولاَ َم ْولُو ٌد هَ‬ ‫‪ .)٣٣‬يان دةفةرموَيت‪َ[ :‬ي� ْ�وَم َيِف ُّر مَْ‬ ‫يه (‪َ )34‬وأُ ِّمِه‬ ‫ال � ْر ُء ِم ْن َأِخ ِ‬ ‫يه (‪ ])36‬عبس‪ .‬بةِراسيت تؤ ‪-‬ئةي‬ ‫يه (‪َ )35‬و َص ِ‬ ‫احَبِتِه َوَبِن ِ‬ ‫َوَأِب ِ‬ ‫موحةممةد (‪ -)s‬ه��ةرئ��ةوةن��دةت ل��ةس��ةرة ئ��ةوان��ة برتسَينيت‬ ‫كة بةنهَيينء ناديار لةثةروةردطاري خؤيان دةترسن‪ ،‬واتة‪:‬‬

‫َ‬ ‫لةطةلياندا ماندووبكةيت‬ ‫ئةمانة شايستةي ئ��ةوةن كة خؤت‬ ‫مَّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كة بةِرَيكوثَيكييش نوَيذدةكةن [َوَم ْ‬ ‫��ن َتَزكى ف�ِ�إن��ا َيَتَزكى‬ ‫َ‬ ‫ِلَن ْفِسِه] (فاطر‪ .)18 :‬وات��ة‪ :‬ئ��ةوةي خؤي َ‬ ‫ضةثةليي‬ ‫لةضلكء‬ ‫طوناح ثاكبكاتةوةو‪ ،‬طةشة بةخؤي بدات‪ ،‬سوودو قازاجنةكةي‬ ‫بؤ خؤيةتيء تةزكييةي بؤخؤي كردووةو ئةجنامء طةِرانةوةي‬ ‫هةمووانيش هةر بؤالي خواية‪.‬‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫لاَ‬ ‫َ‬ ‫ٌّ‬ ‫ِعَب ِادِه الكفَر‬ ‫‪ِ[ -4‬إ ْن َت ْك ُف ُروا َفِإ َّن اللهََّ َغيِن َعنك ْم َو َي ْرضى لِ‬ ‫َوِإ ْن َت ْش ُك ُروا َي ْر َض ُه َل ُك ْم َولاَ َتِز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخَرى ُث َّم ِإىَل َرب ُ‬ ‫ِّك ْم‬ ‫َم ْرِجع ُ‬ ‫با ُك ْن ُت ْم َت ْعَم ُل َ‬ ‫ُور]‬ ‫َلي ٌم ِبَذ ِ‬ ‫ون ِإ َّن ُه عِ‬ ‫ات ُّ‬ ‫ُك ْم َف ُيَن ِّب ُئ ُك ْم مِ َ‬ ‫الصد ِ‬ ‫(الزمر‪.)٧ :‬‬ ‫َ‬ ‫ربواو ثَينةزاننب‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬خوا لةشريك توِرةية‪ ،‬ئةطةر سثلةو بَي ِ‬ ‫َ‬ ‫ئةوا بَيطومان خوا لَيتان بَينيازةو نايشتوانن هيض زيانيكي‬ ‫لَيبدةن‪ ،‬هةروةك دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إ ْن َت ْك ُف ُروا َأ ْن ُت ْم َوَم ْن فيِ الأَْ ْر ِض‬ ‫جمَِ يعًا َفِإ َّن اللهََّ َلَغيِ ٌّ‬ ‫ن حمَِ يدٌ] (إبراهيم‪ .)8 :‬لةم فةرموودةيشدا‬ ‫دةفةرموَيت‪(( :‬يا عبادى لو أن أولكم وآخركم وإنسكم وجنكم‬ ‫كانوا على أفجر قلب رجل منكم مانقص ذلك من ملكي شيئا))‬ ‫رواه املسلم‪.‬‬ ‫وات����ة‪ :‬ئ��ةط��ةر ط��ش��ت ئ��ي��ن��س��انء ج��ن��ؤك��ةك��ان ي��ةك��دةس��تء‬ ‫ي��ةك� َ‬ ‫�دل�بن ل��ةس��ةر خ��راث��ةك��اري��ي‪ ،‬هيض زي��ان�َي��ك ب��ةخ��وا ناطات‪.‬‬ ‫هةربؤ دووثاتكردنةوةي بَينيازيي خواية‪ ،‬وة خودا بةكوفرو‬ ‫بَيدينيي بةندةكاني رازييء خؤشنوود نيية‪ ،‬ئةطةر سوثاسي‬ ‫ضاكةكانيشي بكةن‪ ،‬لةجياتيي بَيباوةِريي‪ ،‬لَيتان رازييدةبَيت‬ ‫���ز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخ���َرى]دي����ارة هيض كةسيش ب��اري‬ ‫[َولاَ َت ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طوناهي كةسيكيرت هةلناطريت‪ ،‬هةموو كةس بةثيي كردةي‬ ‫خؤي ثاداشتء َ‬ ‫تؤلة وةردةطرَيت ثاشان طةِرانةوةتان بؤالي‬ ‫خ��واوةن��دت��ان��ة‪ ،‬ئةوجا ئ��اط��ادارت��ان��دةك��ات��ةوة لةهةرضييةك كة‬ ‫كردووتانة‪ ،‬ضونكة خوا لةنهَينيي َ‬ ‫دلةكانيش ‪-‬ضاكء خراثي‪-‬‬ ‫بةئاطاية‪.‬‬ ‫‪َ[ -٥‬أاَّل َتِز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخَرى] (النجم‪.)٣٨ :‬‬ ‫[َأاَّل َِت��ز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخ��َرى] وات��ة‪ :‬هيض كةسَيك طوناهي‬ ‫يةكَيكيرت َ‬ ‫هةلناطرَيت‪ ،‬ل��ةوة دةض�َي��ت ئ��ةم ك�ِري��نء فرؤشتنة‬ ‫(وةل���ي���د) ك��ردب��َي�تي‪ ،‬ض��ون��ك��ة ج��ارَي��ك��ي��ان وي��س�تي ئ��ي��م��انء‬ ‫باوةِربهَينَيت‪ ،‬كةضي كةسَيك ثةشيمانيكردةوةو وتي‪« :‬بؤضي‬ ‫َ‬ ‫بدةييت‪ ،‬من طوناهةكانت بؤ‬ ‫ئيمان دةهَينيت‪ ،‬ئةطةر شتَيكم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةلدةطرم!!» ئةميش لةبةرامبةر ئ��ةوةوة بةلَيين ئةندازةيةك‬ ‫م� َ‬ ‫�الء ساماني داثَيي‪ ،‬ثاشانيش هةمووي نةدايةو قسةكةي‬ ‫خؤي نةبردةسةرو ثةشيمانبووةوة‪ ،‬جا بؤ خستنة ثَيشضاوي‬ ‫�ت الَّ�ِ�ذي َت� َ�و ىَّل] (النجم‪.)33 :‬‬ ‫حةماقةتي وا‪ ،‬ئايةتي‪َ[ :‬أَف �َرَأ ْي� َ‬ ‫هاتةخوارةوة‪.‬‬ ‫سوَيندتاندةدةم بةخواي بَيهاوتا‪ ،‬ئايا ئةمة بؤ دواِرؤذة‬ ‫يان بؤ دونياية‪ ،‬لةكاتَيكدا ماناطؤِركَييان ثَيدةكرا لةبةرامبةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان لةوبارةيةوة؟! ئاخر‬ ‫بيرََِيزييةكانء ك��اردان��ةوةي‬ ‫ضؤن وةلاَ مي خواي طةورة دةدةنةوة‪ ،‬لةكاتَيكدا وةها بةئاشكرا‬ ‫م��ان��اط��ؤِرك� َ�ي ب��ؤ ئايةتةكاني خ��واي ط���ةورة ب��ك��رَي��تء الوانء‬ ‫نةوةكاني ئيسالم كةِرو كوَيرو َ‬ ‫الل بكرَين؟ هةروةك ضؤن حةقتان‬ ‫وةكو خؤي نةطةياند‪ ،‬واباشرتبوو كة بَيدةنطبووناية!‪.‬‬ ‫لةكؤتاييدا َ‬ ‫دةلَيم‪( :‬حسبنا اهلل ونعم الوكيل)‪..‬‬ ‫ سوودم لة(تةفسريي رامان)ي م‪ .‬ئةمحةد كاكة مةمحود وةرطرتووة‬‫بؤ تةفسريكردني ئايةتةكان‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪25‬‬


‫رةهةندةكاني خؤشةويستيي‬ ‫ث َيغةمبةر (‪ )s‬لةذياندا‬ ‫فةرهاد قادر ئؤمةر‬

‫ب��ةث �َي��ي رَي���س���اي خ���واي ث����ةروةردط����ار ل��ةذي��ان��ي م��رؤظ��دا‪،‬‬ ‫ب�يروب��اوةِري ثةتيي هةرطيز ناضَيتة ب���واري ئ��ةو ضةمكء‬ ‫تَيطةيشتنانةي َ‬ ‫َ‬ ‫هةزمبكريء لَييتَيبطات‪ ،‬ئةطةر‬ ‫خةلك بؤي‬ ‫واتاكاني رؤشن نةبن بةمنوونةي زيندووي هةستيارو راظةي‬ ‫نةكري لةذينطةو ذياندا‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو بريوباوةِرةكة‬ ‫ثرةنسيثةكاني‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ت��ةن��ه��ا وةك ه��زروب�يري��ك��ي ت���ؤب���اوي ل��ةض��وارض �ي��وةي��ةك��ي‬ ‫َ‬ ‫بةرتةسكدا قةتيسدادةمَي َ‬ ‫كؤمةلطةوة‪.‬‬ ‫ينء ناضَيتة ناخي‬ ‫ب��ؤي��ة خ���واس���تء ئ��ي��رادةي خ����ودا واب�����ووة ب��ي�روب����اوةِري‬ ‫ئيسالمء شةريعةتةكةي لةخودي ثَيغةمبةرةكةيدا (‪)s‬‬ ‫بةرجةستةبكات‪ ..‬بةرجةستةكردنَيك ببَيتة منوونةيةكي‬ ‫ث��راك��ت��ي��ك��ي��ان��ةي راس��ت��ةق��ي��ن��ةي ب��ي�روب����اوةِري ئ��ي��س�لامء‬ ‫‪26‬‬

‫شةريعةتةكةي لةثَيناوي وةديهاتين ئاوةدانكردنةوة لةسةر‬ ‫رووي زةوي‪ ،‬هةروةك لةو دةقةي قورئاني ثريؤزدا هاتووة‬ ‫ْمَر ُك ْم‬ ‫ض َو ْ‬ ‫اسَتعَ‬ ‫كة دةفةرموَيت‪ ...[ :‬هَ‬ ‫ُو َأ ْن َشَأ ُك ْم ِم َن الأَْ ْر ِ‬ ‫ِفيَها‪( ]...‬ه��ود‪ .)61 :‬ه��ةر ل��ةو ثَيناوةيشدا بانطهَيشيت‬ ‫م��رؤظ دةك��ات ثةيِرةوي لةو ب�يروب��اوةِرة بكاتء بةثَيي ئةم‬ ‫َ‬ ‫ناومالي‬ ‫ثةيِرةويية شَيوةو هةيكةلي ذياني دابِرَيذَيتةوةو‬ ‫خؤي رَيكبخاتةوة‪ .‬مةعلومة الي هةمووان ئةستةمة مرؤظ‬ ‫لةِراستيية بنةِرةتييةكاني ئيسالم (بريوباوةِر‪ ،‬شةريعةت‪،‬‬ ‫بذيي لةطةأل ثَيغةمبةري‬ ‫طوفتارو رةفتار) تَيبطات بةبَيئةوةي َ‬ ‫خ��وا (‪ )s‬و ش���ارةزاي���ي ت����ةواوي ه��ةب�َي��ت لةاليةنةكاني‬ ‫ذياني ئ��ةو َ‬ ‫كةلةثياوة لةطشت بارودؤخةكاندا‪( :‬ئاشيت‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫رةهةندةكاني خؤشةويستيي ثيَغةمبةر (‪ )s‬لةذياندا‬

‫جةنط‪ ،‬ثةيوةنديية كؤمةآليةتييةكان)‪ .‬مةبةسيت من لةم‬ ‫نووسينةدا ئةوةنيية ذياننامةي ثَيغةمبةر (‪ )s‬بطيرَِمةوة‬ ‫وةك كةسايةتييةكي مَيذوويي‪َ ،‬‬ ‫بةلكو مةبةست ليرَ ةدا ئةوةية‬ ‫بةم ضةند وشةية رازةكامنان َ‬ ‫هةلفِرَيننيء طةشتَيكي خيرَ ا‬ ‫لةسي‬ ‫بةنَيو دونيا تايبةتييةكةي ذياني ئ��ةودا بكةينء‬ ‫َ‬ ‫رووةوة س��وود لةفةلسةفةي ذياني ئ��ةو ثَيغةمبةرة (‪)s‬‬ ‫ببينني‪ ،‬روويةكيان تيرَِامانة لةو ذينطةيةي ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫تَييدا طةشةيكردووة‪ ..‬رووةكةيرتيان خةلوةو طؤشةطرييي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )s‬بةر لةثَيغةمبةرايةتي دةطرَيتةوة لةثَيناوي‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطة‪ ،‬وةك ئامادةسازييةك بؤ‬ ‫وردبوونةوةو سةرجندان‬ ‫َ‬ ‫وةرضةرخانَيكي طةورة لةو كؤمةلطةيةدا‪ ،‬تاوةكو بةطوَيرةي‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطة شَيوازو هةيكةلي كاركردن دابِرَيذَيت‪..‬‬ ‫تَيطةيشنت‬ ‫سَييةميشيان قؤناغةكاني دواي ثَيغةمبةرايةتيء ضوونة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة‪ ،‬بةهةستء نةستَيكي ثِر لةخرؤشةوة‬ ‫نَيو كرؤكي‬ ‫لةثَيناو بنياتنانةوةي تاكء هَينانةكايةي هةلومةرجَيكي‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةدا‪،‬‬ ‫لةبار بؤ طؤِرانكارييةكي سةرتاثاطريو ريشةيي‬ ‫دةطرَيتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئيدي لةم روانطةيةوة دةتوانني بلَيني‪ :‬ثَيغةمبةري خودا‬ ‫(‪ )s‬بةطوِروتينَيكي دذةب��او وةك ثَيشةنطء رَيبةرَيكي‬ ‫بَيهاوتا بؤ سةرجةمي َ‬ ‫خةلقي خ��ودا‪ ،‬هاتؤتةثَيش‪ ..‬بؤية‬ ‫مَ‬ ‫موسولان ثَيشةنطء مامؤستايةكي ديكة‬ ‫رةوانيية بؤ‬ ‫ثةسندبكات ب��ةدةر لةثَيغةمبةري خودا(‪ . )s‬بةوثَييةي‬ ‫ئةو نةك هةرتةنها كةسَيكي ئاسايي سادةوساكار بووبَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو قورئانَيك ب��ووة ل��ةدووت��وَي��ي جةستةي مرؤظَيكداو‬ ‫سةرضاوةيةكي نةبِراوةي هزروفيكري ئيسالميية‪ ،‬هةروةكو‬ ‫خاتوو عائيشة لةوةسفي ثَيغةمبةردا (‪ )s‬فةرموويةتي‪:‬‬ ‫«ثَيغةمبةر(‪ ، )s‬قورئانَيك ب��وو بةنَيو َ‬ ‫خةلكدا ئةهاتء‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‪ ،‬ئةطةر بؤ ساتةوةختَيكيش‬ ‫ئةضوو”‪ .‬هةركاتَيك‬ ‫بريي ل��ةوة ك��ردةوة سوودمةندبَيت لةتَيطةيشنتء ضةمكء‬ ‫بةهاكاني ذي��ان‪ ،‬ب��ةدةر لةِرَينماييةكاني ثَيغةمبةري خودا‬ ‫(‪ .. )s‬ب� َ‬ ‫�ةدل��ن��ي��اي��ي��ةوة ل��ةه�َي�َ�ل��ة طشتييةكاني رَينمايي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )s‬الي���داوةو َ‬ ‫هةلشاخاوة بةِرَينماييةكاني‬ ‫ئيمانء ئيسالمدا‪ ،‬خوا ثةنامانبدات‪.‬‬ ‫شتَيكي س��ةي��رن��ي��ي��ة ذي��ن��ط��ةو ذي��ان��ي م��رؤظ��اي��ةت��ي‪ ،‬ئ��ةوة‬ ‫دووث��ات��ب��ك��ةن��ةوة‪ ،‬ك��ة ل��ةف��ةره��ةن��ط��ي ئ��ةو زات���ة ن����ازدارةدا‬ ‫كةلةطايي بةسةريدا َ‬ ‫ئةقلي َ‬ ‫نةبووة‪ ،‬كة َ‬ ‫زالبَيتء طوتاري‬ ‫لؤذيكييانة (خطاب منطقي) بةالوةبنَيت‪ ..‬ئةطةر رؤشنبريان‬ ‫بةئينسافةوة رَينماييةكاني ثَيغةمبةر (‪ )s‬خبةنة دوو‬ ‫تاي ت��ةرازووي َ‬ ‫َ‬ ‫دةبينري‬ ‫هةلسةنطاندنةوة‪ ..‬زؤر بةئاشكرا‬ ‫َ‬ ‫مةشخةلي رَينماييةكاني موحةممةد(‪)s‬‬ ‫كة رؤشنايي‬ ‫ل��ةئ��اس�تي ب��اق��وب��ري��ق��ي ب�ي�روب���اوةِرةك���ان���ي دي���ك���ةدا ض��ؤن‬ ‫دةدرةوشَيتةوةو رؤشنايي ئةوانيرت كزولَيَلدةكات‪ ،‬رَيك وةك‬ ‫ئةو هةتاوةي تانوثؤي رؤشناييةكاني ئةستيرَ ةو هةسارةكان‬ ‫َ‬ ‫دةثاضيء دةيشارَيتةوة‪ ،‬لةوةيش زياتر ثَيغةمبةراني‬ ‫هةل‬ ‫َ‬

‫خوا (‪ ، )s‬سةرةِراي ئةوةي كة خواي ثةروةردطار شايةتيي‬ ‫ب��ؤ داونء ث��ل��ةوث��اي��ةي ثَيغةمبةرايةتيي ثَيبةخشيونء‬ ‫خاوةني رةوش�تي ب��ةرزن‪ ..‬شتَيكي رَيكةوتنيية كة خواي‬ ‫ث���ةروةردط���ار ه��ةره��ةم��وو سيفةتة ب���ةرزو جوانةكاني ئةو‬ ‫ثَيغةمبةرانةي ل��ةخ��ودي موحةممةدي ثَيغةمبةردا (‪)s‬‬ ‫بةرجةستةكردبَيت‪ ،‬بةوثَييةي موحةممةد (‪ )s‬ساالرو‬ ‫ثَيشةواو دوايني ثَيغةمبةرة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ل����ةس����ةرت����اث����اي ذي����ان����ي ئ������ةو ك�����ةل�����ةث�����ي�����اوةدا ب���ةر‬ ‫لةثَيغةمبةرايةتييش‪ ،‬كةسايةتييةكي هَيمنء سةرِراسيت‬ ‫باوةِرثَيكراوبووة لةالي سةرجةم َ‬ ‫خةلكي شارةكةي‪ ،‬وةك‬ ‫�ي لةكة‪ ..‬هةموو ئ��ةو سيفةتة ب��ةرزو‬ ‫الثةِرةيةكي سثيي ب� َ‬ ‫جوانانةي فاكتةري سةرةكيبووة‪ ،‬كة ميللةتةكةي وةك‬ ‫ثياوَيكي لَيوانلَيو لةبةها مرؤييةكان‪ ،‬ب��ةض��اوي رَي��زةوة‬ ‫بروان��ن‪ ..‬ه��ةروةه��ا ذي��ان��ي دواي ثَيغةمبةرايةتيشي‬ ‫ل �َي��ي� ِ‬ ‫هةر بةهةمان شَيوة ثِراوثِربوو لةثتةويي ئيمان بةخوداو‬ ‫ثَيداطريي بَيثةروا لةهةقء عةدالةتي رةها‪ ،‬هةميشة النةي‬ ‫دلنةوايي َ‬ ‫ستةمديدةو َ‬ ‫خةلكي ه��ةذارو لَيقةوماوان بووة‪،‬‬ ‫ه���ةروةك لةكتَيبةكةي (ذي��ان��ي ثَيغةمبةري م���ةزن)ي شَيخ‬ ‫ع��ةب��دول��ع��ةزي��ز ث���اِرةزان���ي‪ ،‬دمي��ةن�َي��ك ل��ةس��ةر زاري خاتوو‬ ‫خ��ةدجي��ةي ه��اوس��ةري ثَيغةمبةر (‪ )s‬دةط�َي�رَِ َي���ت���ةوة كة‬ ‫دةفةرموَيت‪“ :‬ئامؤزا طيان‪ ،‬سوَيندبةخودا هيض كات خودا‬ ‫تؤ تووشي خراثة ناكات‪ ،‬ضونكة تؤ سةر لةخزمء كةس‬ ‫دةدةي���تء ب��ةه��اواري ثةككةوتووانةوة دةض��ي��تء دةسيت‬ ‫لَيقةوماوان دةطريتء كؤمةكي نةبووان دةكةيتءثشتطريي‬ ‫لةهةق دةك��ةي��ت”‪ ..‬هةموو ئةمانةو طةلَيكي ديكةيش كة‬ ‫هةذماركردنيان سةختة‪ ،‬زةمينةيةكي لةباري كةسايةتيي‬ ‫ئةو زاتة نازدارةية بؤ ئةو ثلةوثاية بةرزةي ثَيغةمبةرايةتي‪،‬‬ ‫كة زوبان لةئاسيت وةسفكردنيدا دةستةوةسانة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ثرسيار ليرَ ةدا ئةوةية‪ :‬ئايا مرؤظ لةسنووري ئةقل‪ ،‬بةدةر‬ ‫لةئيلهامي وةحي دةتوانَيت ثةي ببات بةنهَينيي قؤناغةكاني‬ ‫ذياني ثَيغةمبةري خودا (‪.. )s‬؟!‬ ‫طومان لةوةدانيية زؤر ئةستةمة كةسَيك بتوانَيت ثةي‬ ‫بةهةموو نهَينييةكاني ذياني ئةو َ‬ ‫كةلةثياوة ببات‪ ،‬ئةطةر‬ ‫قؤناغي ب�يروب��اوةِري ثةتيي نةبِرَيت ب��ةرةو شةيدابوون‪..‬‬ ‫وةك من��وون��ة‪َ ،‬‬ ‫خةلكانَيكي زؤر ب�ي�روب���اوةِري ئيسالميان‬ ‫ثةسندة وةك ب��اوةِر‪ ،‬ب��ةآلم ذينطةو ذيانيان لةطةأل ئيسالم‬ ‫تَيكناكاتةوة‪ ،‬ه��ةروةه��ا زؤرَي��ك باوةِريانواية ثَيغةمبةري‬ ‫خ���ودا (‪ )s‬ط��ةورةت��ري��ن ك��ةس��اي��ةت��ي��ي س������ةرِرووي ئ��ةم‬ ‫زةمينةية‪ ..‬لةطةأل ئةوةيشدا ئةو ب��اوةِرة وشكةيان بةهيض‬ ‫شَيوةيةك كاريطةريي نةبووة لةسةر ذينطةو ذيانيان بةرةو‬ ‫باشرتو ضاكرت‪ ..‬هؤيةكةيشي تةنها ئةوةية‪ ،‬كة بريوباوةِرة‬ ‫وشكهةآلتووةكةيان طوزةرينةكردووة بؤ شةيدابوون‪ .‬الي‬ ‫ه��ةم��ووان ئاشكراية ه��ةر كةمرؤظ شةيدابوو بةيارَيكةوة‪،‬‬ ‫هةميشة ل��ةط��ةِري ئ��ةوةداي��ة ل��ةذَي��ر سَيبةري ئ��ةودا بذيء‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪27‬‬


‫رةهةندةكاني خؤشةويستيي ثيَغةمبةر (‪ )s‬لةذياندا‬

‫َ‬ ‫دلنةواييبكات‪ ،‬تاوةكو رةزامةنديي ئةو بةدةستبهَينَيت‪،‬‬ ‫ضونكة شةيدايي‪ :‬قوربانيدانة‪ ،‬بةخشينة‪ ،‬لةخؤبوردنة‪..‬‬ ‫هةر لةو تيرَِوانينةوة دةبينني شةيدايي ي��ارو ياوةرةكاني‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )s‬واي��ك��ردب��وو ل��ةِرؤش��ن��اي��ي ئ��ةو زات���ةدا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دلةكانيان رؤشندةكردةوةو دِريان بةتارمايي شةوةزةنطي‬ ‫نائومَيدييةكان دةدا‪ .‬بؤية ثَيغةمبةري خودا موحةممةد (‪)s‬‬ ‫هامناندةداتء رَينماييماندةكات وةك شةيدايةك ئةومان‬ ‫خؤشبوَيت زياتر لةهةموو ئةو شتانةي لةدونيادان‪ ،‬لةدايك‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةمالء منداأل‪ ..‬ضونكة هةر ئةو خؤشةويستييةية‬ ‫لةباوك‪،‬‬ ‫دةم��ان��ط��ةي��ةن �َي��ت ب��ةش��وَي��ن��ك��ةوت��ووي ئ����ةوء دةس��ت��ط��رت��ن‬ ‫بةِرَينماييةكاني قورئانةوة‪ ..‬لةوَيوة دةطةينة خؤشةويستيي‬ ‫ئايينةكةي‪ .‬ثرسيار ليرَ ةدا ئةوةية ضؤن بطةين بةشةيدايي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪.. )s‬؟‬ ‫َ‬ ‫بطوتري كة ثَيويستة كةشَيكي‬ ‫بةر لةهةموو شتَيك دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫لةباري رؤحي بؤ خؤمان بِرةخسَيننيء رازةكامنان هةلفِرَينني‬ ‫بةطةشتَيك بؤ نَيو دونياي رؤذطارةكاني سةردةمي ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ ، )s‬ت��اوةك��و بةطيانَيكي زي��ن��دوو لةطةأل هةموو ساتة‬ ‫ثريؤزةكاني ذياني ئةودا بذين‪ ،‬بةوثَييةي هةر رووداوَيك لةو‬ ‫رووداوانةي ئةو تَييدا ذياوة بارطاويية بةميكانيكةوزةيةكةوة‬ ‫لةثةندو ئامؤذطاريء وانةكاني ذيان‪ ..‬بةو واتاية كةهاودةمي‬ ‫ئةو بنيء لةهةر هةنطاوَيك َ‬ ‫هةليطرتبَيت لةذيانيدا‪ ،‬بةطيانَيكي‬ ‫رتاطرين لةطوتةو‬ ‫زيندووي ثِر لةسؤزو خؤشةويستييةوة هةس ِ‬ ‫ئاخاوتنةكاني بةو طيانةي كة رازةكامنان َ‬ ‫هةلفِرَينَيت بؤ ئةو‬ ‫س��ةردةمء زةمانةي تَييدا ذي��اوةو وتاريداوة‪ ،‬لةطةأل ئةودا‬ ‫نوَيذبكةو هةر بةو طيانة زيندووةوة لةخوا بثاِرَيرةوة‪ ،‬لةطةأل‬ ‫َ‬ ‫سةرقالي‬ ‫ئ��ةودا حةجبكةو ب��اش سةرجني ب��دة لةوكاتةي‬ ‫مةناسيكةكاني حةجكردنة‪ ،‬لةناخةوة لةطةأل ئةو هةموو‬ ‫ئَيشوئازارانةدا بذي‪ ،‬كة ئةو تَييدا ذياوةو طوزةراندوويةتي‪،‬‬ ‫لةوةيش زياتر بةهةموو زةي��نء هؤشء بريتةوة بةئاطايي‬ ‫تةواو بذي لةطةأل هةر راتةكاندنَيك لةو راتةكاندنة سةختء‬ ‫بيستوسي َ‬ ‫سالةي تةمةني ثَيغةمبةرايةتيدا‬ ‫دذوارانةي لةو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫رووب��ةِرووي��ب��ؤت��ةوة‪ ،‬لةطةليدا كؤضبكةو لةداناني ب��ةردي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي ئيسالمي لةمةدينة‪ ،‬تؤيش لةكوجنَيكي‬ ‫بناغةي‬ ‫ئةو ساتةوةختةي ئةو شارةدا سؤراخء تةواجودت هةبَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا رووبةِرووي َ‬ ‫هةروةكو لةشاري مةككة َ‬ ‫يتوثةلييت‬ ‫هةل‬ ‫ثِروثووضي جاهيلي بوويتةوة‪ ..‬هةموو ئةمانة وةك هةقيقةت‬ ‫لةذياني تؤدا رووينةداوةو لةزةماني تؤيشدا نةبووة‪ ،‬مةطةر‬ ‫لةنَيو كتَيبةكاني س�يرةو ذياننامةي ثَيغةمبةردا (‪)s‬‬ ‫َ‬ ‫لةحالةتَيكي ئةوثةِري ثاكوبَيطةردي دألء دةروونء‬ ‫ذيابيتء‬ ‫هزرتدا خوَيندبَيتتةوة‪ ،‬بةجؤرَيك خؤشةويستيي ئةو لةطةأل‬ ‫شادةمارةكامنان تَي َ‬ ‫كةلبووبَيتء ببينة بةشَيك لةئةو (‪. )s‬‬ ‫ثَيمواية بووني ئةم دونيا تايبةتيية‪ ،‬ئةم دونيا بةرفرةوانة ثِر‬ ‫لةئيمانة‪ ،‬ئةطةر ئاوَيتةي هزرو ئةندَيشةي مرؤظةكان ببَيت‪..‬‬ ‫ئ��ةوا ن��ةوةي ن� َ‬ ‫�وي ل��ةط��ةورةك��ان زياتر سووديلَيدةبينَيت‪.‬‬ ‫‪28‬‬

‫بؤية كاتَيك دةمانةوَيت َ‬ ‫رؤلةكامنان لةسةر خؤشةويستيي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )s‬و رَيِرةوي ئيمانء ئيسالم ثةروةردةبكةين‪..‬‬ ‫بةر لةهةموو شتَيك‪ ،‬ثَيويستة َ‬ ‫منالةكامنان كةمةندكَيشبكةين‬ ‫بؤئةوةي لةنزيكةوة لةطةأل هةموو ئةو رووداوان���ةدا بذين‬ ‫كة ثَيغةمبةر (‪ )s‬تَيياندا ذياوة‪ ،‬تاوةكو واتاو دةاللةتي‬ ‫شةيدايي ب��ؤ ثَيغةمبةر (‪ )s‬خؤِرسكانة لةناخيانةوة‬ ‫بذيَيتء هةناسةبداتء لةوَيوة تَي َ‬ ‫كةلي رةهةندي رؤحييان‬ ‫ب��ب�َي��تء س���وود ل��ةو ئ��ةزم��وون��ة ببينن ك��ة ي���ارو ي��اوةران��ي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )s‬تَييدا سةركةوتوون‪ ..‬بةوثَييةي منداآلن‬ ‫هزروبريي رووت نايانبزوَينَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةسروشيت خؤيان‬ ‫زياتر لةطةأل دميةنة زيندووةكاندا كارلَيكدةكةن‪ ..‬بؤية‬ ‫واباشرتة رووداوةكاني سةردةمي ثَيغةمبةر (‪ )s‬لةسةر‬ ‫ش �َي��وةي ض�يرؤك��ي س��ةرجن �ِراك �َي��ش‪ ،‬ث�َي��ش��ك��ةش ب���ةِر َ‬ ‫ؤل���ةو‬ ‫َ‬ ‫خونضةطولة تازةثَيطةيشتووةكان َ‬ ‫بكري‪ ،‬هةركة طةورةبوون‪،‬‬ ‫بةرضاويان روونرتدةبَيت لةِراست ذياني ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫‪ ،‬تاوةكو ذياني ثَيغةمبةر (‪ )s‬دةبَيتة بةشَيك لةذياني‬ ‫خونضةطولة تازةثَيطةيشتووانة‪ ..‬لةوَيوة َ‬ ‫َ‬ ‫منالةكامنان‬ ‫ئةو‬ ‫ه��زروب�يري ئيسالمي ه��ةزم��دةك��ةنء بؤضوونَيكي دروس��ت‬ ‫ئةوي َ‬ ‫نوي‪َ ،‬‬ ‫وةردةطرن‪ .‬ئةطةر نةوةي َ‬ ‫رؤذي ثَيغةمبةرةكةي‬ ‫َ‬ ‫ناسيء لةدينةكةي تَيطةيشت‪ ،‬ئةو كاتة بةدلنياييةوة نابنة‬ ‫ثاشكؤي بريوباوةِري لةكاركةوتووي ثِروثووضي هةموو ئةو‬ ‫رابةرانةي ديلء كؤيلةي هةءاو ئارةزووي خؤيانن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ب���ةث���َي���ي ئ����ةو ت �َي��ط��ةي��ش��ت��ن��ة ه����ةر ك���ة خ��ون��ض��ةط��ول��ة‬ ‫تازةثَيطةيشتووةكامنان شةيداي ثَيغةمبةر (‪ )s‬بوون‬ ‫لةميانةي ناسيين ثَيغةمبةر (‪ )s‬ء لةِرَيطةي تَي َ‬ ‫كةلبوونيان‪،‬‬ ‫بةطيانَيكي زي��ن��دووةوة‪ ،‬لةطةأل هةموو ساتة ثريؤزةكاني‬ ‫ذي��ان��ي ئ����ةودا‪ ،‬ئ���ةو ك��ات��ة زؤر ب��ةس��ان��اي��ي ج��ط��ةرط��ؤش��ةو‬ ‫َ‬ ‫رؤلةكامنان دةتوانن لةطةأل رةفتارو طوفتارةكاني ئةو زاتة‬ ‫ثريؤزةدا َ‬ ‫هةلبكةنء ببَيتة بةشَيك لةذيانياندا‪ ،‬ئينجا بنياتي‬ ‫هزري لةسةر هةمان ئةو تَيطةيشتنانة دامةزرَينن كة ئيسالم‬ ‫بةرجةستةيكردوون‪ ..‬ئةطةر ئةوة كرا‪ ،‬ثَيمواية هةموو ئةو‬ ‫وةيشوومةو مةينةتييانةي ئةمِرؤ يةخةو بةرؤكي ئوممةتي‬ ‫ئيسالمي طرتووة‪ ،‬لةونبوون لةنَيو ذينطةو ذيانَيكي بَيهوودةو‬ ‫الرب��وون��ةوة ل��ةل��ؤذي��كء بنةماكاني ئ��ةخ�لاق��يء ط��وَي��ن��ةدان‬ ‫بةبةهاو رَينماييةكاني ئيسالم‪ ..‬هةموو ئةمانة دةِرةوَينةوةو‬ ‫سةروةريي ئيسالم دةطةِريتةوة دؤخي ئاسايي خؤي‪.‬‬ ‫ذ َيدةرةكان‪:‬‬ ‫‪ )1‬كتيَيب‪( :‬مع رسول اهلل‪ /‬د‪ .‬حمسن عبداحلميد)‪.‬‬ ‫‪ )2‬كتيَيب‪( :‬ذياني ثيَغةمبةري م��ةزن)ي شيَخ عةبدولعةزيز‬ ‫ثا ِرةزاني‪.‬‬ ‫‪ )3‬كتيَيب‪( :‬إعادة التفكري يف اإلسالم يف العامل املعاصر‪/‬‬ ‫كارل إرنست‪ ..‬ترمجة‪ :‬محزة احلاليقة)‪.‬‬ ‫‪ )4‬كتيَيب‪( :‬الوصايا العشر‪ /‬خالد حممد خالد)‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةند َيك زانياري لةسةر طرنطرتين‬ ‫ثةرتووك كة قورئاني ثريؤزة‬ ‫دلي ئةمحةد نَ‬ ‫ئا‪ :‬م‪ .‬رَ‬ ‫حسي كةالري‬ ‫زاناياني ئيسالم جياوازييان هةية لةسةر دابةزيين‬ ‫يةكةم ئايةت يان سورةت لةاليةن خواي ثةروةردطارةوة‬ ‫ب��ؤ س��ةر ث��ةي��ام��ب��ةري خؤشةويست (‪ )j‬ل��ةس��ةر ئةم‬ ‫وتانة‪-:‬‬ ‫وت��ةي ي��ةك��ةم‪ /‬دةرب���ارةي داب��ةزي�ني يةكةم ئايةتء‬ ‫اسِم َرب َ‬ ‫ِّك الَِّذي َخَل َق]‬ ‫سورةتةكان ثَييانواية كة‪[ :‬إ ْقَرأِْب ْ‬ ‫(العلق‪)1 :‬ة‪ .‬ئ��ةم وتةية ل��ةالي��ةن زان��اي��ان��ةوة لةهةموو‬ ‫وتةكانيرت جَيطريترة‪ ،‬هةردوو ثَيشةواي فةرموودةناس‬ ‫بوخاريء موسليمء جطة لةوانيش دةيطيرَِنةوة‪.‬‬

‫الد ِّ‬ ‫وتةي دووةم‪ /‬ئايةتي [َياَأ ُّيَها مْ ُ‬ ‫َّث ُر] (املدثر‪)1 :‬‬ ‫كة هةردوو ثَيشةواياني فةرموودةناس دةيطيرَِنةوة كة‬ ‫ئةبي سةلةمةي كوِري عةبدوِرةمحان وتي‪ :‬ثرسيارمكرد‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ ،‬لةقورئاني ثريؤزدا ض ئايةتَيك‬ ‫لةجابري كوِري‬ ‫الد ِّ‬ ‫يةكةجمار دابةزيوة؟ وتي‪َ[ :‬ياَأ ُّيَها مْ ُ‬ ‫َّث ُر]‪ ،‬ومت‪ :‬ئةي‬ ‫ِّك الَِّذي َخَل َق] ؟ وتي‪ :‬ئةوةتان ثَي َ‬ ‫اسِم َرب َ‬ ‫دةلَيم كة‬ ‫[إ ْقَرأِْب ْ‬ ‫ثةيامبةري خؤشةويست (‪ )j‬فةرموويةتي واتا [َياَأ ُّيَها‬ ‫الد ِّ‬ ‫مْ ُ‬ ‫َّث ُر]ة‪.‬‬ ‫�ةالم زانايان َ‬ ‫ب� َ‬ ‫وةالم��ي ئةم دذ بةيةكةيان داوةت��ةوةء‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪29‬‬


‫هةنديَك زانياري لةسةر طرنطرتين ثةرتووك كة قورئاني ثريؤزة‬

‫َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬مةبةسيت يةكةم دابةزيين تايبةتة‪ ،‬واتة‪ :‬يةكةم‬ ‫ئايةت [َياَأ ُّيَها مْ ُ‬ ‫الَّ��د ِّثُ��ر] فةرمانكردنء ئاطاداربوونة‬ ‫لةِرووي ثةيام (الرسالة)وة‪َ ،‬‬ ‫بةالم لةِرووي ثةيامبةرَييت‬ ‫اسِم َرب َ‬ ‫ِّك الَِّذي َخَل َق]ة‪ ،‬وة‬ ‫(النبوة)وة ئايةتي [ا ْق�َ�رأْ ِب ْ‬ ‫هةندَيك لةزانايان َ‬ ‫ريازيبَيت)‬ ‫دةلنَي‪ :‬مةبةسيت جابر (خوا لَي ِ‬ ‫يةكةم سورةت بةتةواوي دابةزيبَيت سورةتي [َياَأ ُّيَها‬ ‫َّث ُر]ة‪َ ،‬‬ ‫الد ِّ‬ ‫مْ ُ‬ ‫اسِم َرب َ‬ ‫ِّك الَِّذي َخَل َق]‬ ‫بةالم سورةتي [ا ْقَرأْ ِب ْ‬ ‫يةكةجمار تةنها ضةند ئايةتَيكي سةرةتاي دابةزيوة‪.‬‬ ‫وت��ةي سَييةم‪َ /‬‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬يةكةم س��ورةت كة دابةزيوة‬

‫سورةتة مةككييةكان ئةوانةن‬ ‫لةثيش كؤضدا دابةزيوونء‬ ‫كة َ‬ ‫مةدةنييةكان ئةوانةن كة‬ ‫لةثاش كؤضدا دابةزيوون‪ ،‬هيض‬ ‫جياوازييةك لةوةدانيية لةمةككةدا‬ ‫بووبيت يان لةمةدينة‪َ ،‬‬ ‫لةسالي‬ ‫َ‬ ‫بووبيت يان‬ ‫ضوونة ناو مةككة َ‬ ‫سالي حةجي َ‬ ‫َ‬ ‫مالئاوايي‪ ،‬لةسةفةر‬ ‫بووبيت‪ ،‬يان لةشوَينء َ‬ ‫مةنزلي‬ ‫َ‬ ‫خؤي‪ ،‬ئةم بؤضوونة‬ ‫راستترين َثيناسةية‬

‫سورةتي (الفاحتة)ية‪.‬‬ ‫وتةي ضوارةم‪َ /‬‬ ‫دةلنَي‪ :‬يةكةم ئايةت كة دابةزيوة [بسم‬ ‫اهلل الرمحن الرحيم]ة‪.‬‬ ‫هةروةها وتةيرت هةية لةسةر دابةزيين يةكةم ئايةت‬ ‫ل��ةق��ورئ��ان��دا‪ ،‬ي��ان رشتةكةي دروستنيية ي��ان زان��اي��ان‬ ‫تةئويليانكردووة‪.‬‬ ‫ئةو ئايةتانةي كة يةكةجمار دابةزيوون (يةكةمينة‬ ‫تايبةتةكان)‪:‬‬ ‫‪30‬‬

‫اسِم َرب َ‬ ‫ِّك الَِّذي‬ ‫أ) يةكةمني دابةزين لةمةككة [ا ْق�َ�رأْ ِب ْ‬ ‫َخَل َق]ة‪.‬‬ ‫ب) يةكةمني دابةزين لةمةدينة سورةتي (البقرة)يةو‬ ‫[وي ٌ‬ ‫ْلِل ْل ُم َط ِّفِف َ‬ ‫ني]ة‪.‬‬ ‫وتراويشة َ‬ ‫ج) يةكةمني دابةزين دةرب���ارةي جةنط بريتيية لة‪:‬‬ ‫[أُِذَن ل َّ‬ ‫ين ُيَقاَت ُل َ‬ ‫ِلِذ َ‬ ‫ونِبَأ َّن ُه ْم ُظِل ُموا‪( ]...‬احلج‪.)39 :‬‬ ‫د) يةكةم دابةزين دةربارةي خواردنةوةي مةي بريتيية‬ ‫لة‪َ[ :‬ي ْسَألُوَن َك َعِن خْ َ‬ ‫ال ْمِر َو مَْ‬ ‫ْسِر] (البقرة‪.)219 :‬‬ ‫اليِ‬ ‫ه) يةكةمني سورةت كةكرداري كِرنووشي تَيدابوو‪،‬‬ ‫س��ورةت��ي (ال��ن��ج��م)ة‪ .‬ئ��ةم ب��ؤض��وون��ة ث�َي��ش��ةوا ب��وخ��اري‬ ‫دةيطيرََِيتةوة‪.‬‬ ‫و) يةكةمني دابةزين دةربارةي خواردةمةني لةمةككة‬ ‫م َّرم ًا] (األنعام‪:‬‬ ‫بريتيية لة‪ُ [ :‬قل الَّ َأِج ُد فيِ َما أُ ْوِح َيِإَل َّي حُ َ‬ ‫نا َح َّرَم َعَلي ُ‬ ‫‪ ،)145‬وة لةمةدينةدا ئايةتي‪ِ[ :‬إ مََّ‬ ‫ْك ُم مَْ‬ ‫ال ْيَتَة‬ ‫َو َّ‬ ‫ير َوَما أُِه َّلِبِهِلَغيرِْ اللهَِّ] (البقرة‪.)173 :‬‬ ‫الدَم َولحَ ْ َم خِْ‬ ‫ال ْنِز ِ‬ ‫كؤتا سورةت كة دابةزيوة‪-:‬‬ ‫بةهةمان شَيوة جياوازيي هةية لةنَيوان زاناياندا‬ ‫لةسةر ئةم وتانة‪ ،‬بةناوبانطرتينيان‪-:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬كؤتا دابةزين ئةم فةرموودةي خواي طةورةية‬ ‫كة دةفةرموَيت‪َ[ :‬ي ْسَت ْف ُتوَن َك ُقِل اللهُّ ُي ْفِت ُ‬ ‫يك ْم فيِ ا ْلَك َ‬ ‫الَلِة]‬ ‫(النساء‪.)176 :‬‬ ‫هةردوو ثَيشةواي فةرموودةناس بوخاريء موسليم‬ ‫طيرَِاويانةتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري عةباس دةفةرموَيت‪ :‬كؤتا‬ ‫دووةم‪/‬‬ ‫ئايةت دابةزيوة دةرب��ارةي سوو (الربا) بووة‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫ثَيشةوا بوخاري دةيطيرََِيتةوة‪ ،‬ئايةتةكةيش ئةمةية‪:‬‬ ‫[َيا َأ ُّيَها الَِّذ َ‬ ‫الرَباِإن‬ ‫ين آَم ُنو ْا َّات ُقو ْا اللهَّ َوَذ ُرو ْا َما َبِق َي ِم َن ِّ‬ ‫ُكن ُتم ُّم ْؤِمِن َ‬ ‫ني] (البقرة‪.)278 :‬‬ ‫سَييةم‪ /‬وت��راوي��ش��ة كؤتا ئ��اي��ةت داب��ةزي��وة ئايةتي‬ ‫للهَّ ُ‬ ‫[و َّات ُقوا َي ْو ًما ُت ْر َجع َ‬ ‫س َما‬ ‫ُون ِف ِ‬ ‫َ‬ ‫يهِإىَل ا ِ ث َّم ُتَو َّفى ُك ُّل َن ْف ٍ‬ ‫َك َسَب ْت َو ُه ْم لاَ ُي ْظَل ُم َ‬ ‫ون] (البقرة‪ )281 :‬بووة‪.‬‬ ‫ض���وارةم‪ /‬سةعيدي ك��وِري موسةيةب دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫كؤتا ئايةت كة دابةزيوة ئةو ئايةتةية كة دةربارةي قةرز‬ ‫ً‬ ‫(الدين) هاتووة‪ ،‬ئةم وتةية ثَيشةوا سيوتي بةِرشتةيةكي‬ ‫راسيت زانيوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوانةي دواي‬ ‫بؤ كؤكردنةوةي وتةي دووةم‬ ‫ئ��ةو دَي��ن‪ ،‬ئةوةية كة هةموو دابةزينةكان بةيةك جار‬ ‫بووة بةثَيي رَيكخستنةكاني قورئاني ثريؤز‪ ،‬واتة‪ :‬ئةو‬ ‫كات راستدةبَيت كةكؤتا ئايةت بةثَيي رَيكخستنةكاني‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةنديَك زانياري لةسةر طرنطرتين ثةرتووك كة قورئاني ثريؤزة‬

‫قورئان‪ ،‬كؤتا دابةزين دةبَيت‪ ،‬بةم ثَيية تةئويلي وتةي‬ ‫يةكةم بةوة دةكرَيت كؤتا دابةزين لةبارةي دابةشكردني‬ ‫مرياتء بِريارةكاني شةرعةوة بووة‪.‬‬ ‫هةروةها دةرب��ارةي مةككيء مةدةنيي سورةتةكان‪،‬‬ ‫سي بؤضوون هةيةء بةناوبانطرتينيان ئةمانةن‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ي��ةك��ةم‪ /‬س��ورةت��ة مةككييةكان ئ��ةوان��ةن كة لةثَيش‬ ‫كؤضدا داب��ةزي��وونء مةدةنييةكان ئةوانةن كة لةثاش‬ ‫ك��ؤض��دا داب���ةزي���وون‪ ،‬ه��ي��ض ج��ي��اوازي��ي��ةك ل��ةوةدان��ي��ي��ة‬ ‫َ‬ ‫لةسالي ضوونة ناو‬ ‫لةمةككةدا بووبَيت يان لةمةدينة‪،‬‬ ‫لةسالي حةجي َ‬ ‫َ‬ ‫مالئاواييدا‪ ،‬لةسةفةر‬ ‫مةككة بووبَيت يان‬ ‫َ‬ ‫مةنزلي خ��ؤي‪ ،‬ئ��ةم بؤضوونة‬ ‫بووبَيت‪ ،‬ي��ان لةشوَينء‬ ‫راسترتين ثَيناسةية‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬سورةتي مةككي ئةوةية لةمةككةدا دابةزيوة‬ ‫ئةطةر ل��ةدواي كؤضيش بووبَيت‪ ،‬مةدةنييش ئةوةية‬ ‫كة لةمةدينة داب��ةزي��وة‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم ئ��ةوةي لةكاتي سةفةردا‬ ‫داب��ةزي��وة ثَييناوترَيت مةككي ي��ان م��ةدةن��ي‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫ثَييدةوترَيت سةفةري‪.‬‬ ‫سَييةم‪ /‬سورةتي مةككي ئةو طوتارانةية ئاماذةبووبَيت‬ ‫بؤ دانيشتوواني مةككة‪ ،‬بةهةمان شَيوة مةدةنييش ئةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫طوتارانةية كة بؤ مةدينة بووبَيت‪ ،‬ثَيمخؤشة‬ ‫روون��ك��ردن��ةوةي مةككيء مةدةنيدا باسَيكي كورتي‬ ‫ئ��ةو ئ��اي��ةت��ان��ة بكةين ك��ة داب���ةزي���وون ب��ؤ ثةيامبةري‬ ‫خؤشةويست (‪ )j‬لةشوَيين خؤيدا بووبَيت يان لةكاتي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كاتةكاني شةوو رؤذو هاوينء زستاندا‪،‬‬ ‫سةفةرء‬ ‫لةو ئايةتانةي كة لةكاتي سةفةردا دابةزيوون ئايةتي‬ ‫(تيمم)ة ل��ةس��ورةت��ي (امل��ائ��دة) ش��وَي�ني دابةزينةكةي‬ ‫ثَي َ‬ ‫يدةلنَي‪( :‬ذات اجليش) لةدواي ناوضةي (ذي احلليفة)‬ ‫لةِرَيطةي مةككةي ثريؤز‪ ،‬هةروةها سورةتي (الفتح) لةو‬ ‫سورةتانةية كة لةكاتي سةفةردا دابةزيوة‪ ،‬منوونة بؤ‬ ‫َ‬ ‫مةنزلي خؤيدا بووة زؤرن‪،‬‬ ‫ئةو كاتانةي كة لةشوَينء‬ ‫َ‬ ‫ئةسلةو ثَيويسيت بةمنوونة نيية‪ ،‬منوونةي‬ ‫ضونكة‬ ‫ئةو ئايةتء سورةتانةي كة ل��ةِرؤذدا دابةزيوون زؤرن‬ ‫ئةسلء بنضينةيني‪ ،‬ب� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةالم منوونةي شةو‬ ‫لةبةرئةوةي‬ ‫ئايةتي (طؤِريين قيبلة)ية‪ ،‬منوونةي هاوينةيي ئايةتي‪:‬‬ ‫[َي ْسَت ْف ُتوَن َك ُق�ِ�ل اللهُّ ُي ْفِت ُ‬ ‫يك ْم فيِ ا ْل� َ�ك� َ‬ ‫لاَل�ِ�ة] (النساء‪:‬‬ ‫‪ .)176‬تا كؤتاييةكةي‪ ،‬كة ثةيامبةر (‪ )j‬ناوينابوو‬ ‫ئايةتي هاوينة‪ ،‬وةك ل��ةف��ةرم��وودةي راس�تي ثَيشةوا‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري عومةرةوة‬ ‫موسليمدا هاتووة لةِرَيطةي‬ ‫(خوا لَييانِرازيبَيت) وة لةمنوونةي ئةو ئاياتانةي كة‬

‫لةزستاندا داب���ةزي���وون‪ ،‬ف��ةرم��وودةي خ��واي ط��ةورةي��ة‬ ‫ين َج� ُ‬ ‫لةسورةتي (النور) [ِإ َّن الَِّذ َ‬ ‫�اؤوا ِبالإِْ ْفِك] (النور‪:‬‬ ‫‪ .)11‬تاوةكو دة ئايةتي كؤتايي‪ ،‬لةفةرموودة راستةكاندا‬ ‫هاتووة لةِرَيطةي عائيشةي دايكي ئيماندارانةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك نيشانةيان‬ ‫سةرةِراي ئةم بؤضوونانة زانايان‬ ‫بؤ سورةتي مةككيء مةدةني داناوة لةوانة‪-:‬‬ ‫أ) هةموو ئةو سورةتانةي ئايةتي [َيا َأ ُّيَها َّ‬ ‫اس]‬ ‫الن ُ‬ ‫يان تَيدايةء ئايةتي [َيا َأ ُّيَها الَِّذ َ‬ ‫ين َآَم ُنوا]يان تَيدانيية‪،‬‬ ‫ئ��ةوا س��ورةت��ي مةككيني‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم ل��ةس��ورةت��ي (احل���ج)دا‬ ‫هةندَيك ئايةتي تَيداية كة جياوازييان هةية‪.‬‬ ‫ب) هةموو ئةو سورةتانةي كة وشةي (كال)يان تَيداية‪،‬‬ ‫ئةوا مةككيني‪.‬‬ ‫ج) ه��ةم��وو ئ��ةو س��ورةت��ان��ةي ك��ة ض�يرؤك��ي (ئ���ادةم)‬ ‫ي��ان تَيداية‪ ،‬ل��ةط� َ‬ ‫�ةل باسي (ئيبليس) مةككيني‪ ،‬جطة‬ ‫لةسورةتي (البقرة)‪.‬‬ ‫د) ئةو سورةتانةي باسي دووِرووةك��ان��ي��ان تَيداية‪،‬‬ ‫مةدةنني جطة لةسورةتي (العنكبوت)‪.‬‬ ‫ه) هةموو ئةو سورةتانةي كة باسي (حدود وفرائض)‬ ‫يان تَيداية ئةوا مةدةنني‪ ،‬هةروةها هةموو ئةو سورةتانةي‬ ‫باسي سةردةمةكاني رابردوو دةكةن‪ ،‬مةككيني‪.‬‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئةمانةيشدا ئ��ةو س��ورةت��ان��ةي لةمةدينةدا‬ ‫دابةزيوون (‪ )29‬سورةتن‪ ،‬لةوانة‪( :‬البقرة‪ ،‬آل عمران‪،‬‬ ‫النساء‪ ،‬املائدة‪ ،‬األنفال‪ ،‬التوبة‪ ،‬الرعد‪ ،‬احلج‪ ،‬النور‪،‬‬ ‫األح��زاب‪ ،‬حممد‪ ،‬الفتح‪ ،‬احلجرات‪ ،‬احلديد‪ ،‬اجملادلة‪،‬‬ ‫احلشر‪ ،‬املمتحنة‪ ،‬الصف‪ ،‬اجلمعة‪ ،‬املنافقون‪ ،‬التغابن‪،‬‬ ‫ال��ط�لاق‪ ،‬التحريم‪ ،‬القيامة‪ ،‬ال��زل��زل��ة‪ ،‬ال��ق��در‪ ،‬النصر‪،‬‬ ‫امل��ع��وذت��ان ‪-‬ال��ف��ل��ق‪ ،‬ال��ن��اس‪ .)-‬وة ئ��ةو س��ورةت��ان��ةي‬ ‫ماون لةمةككةدا دابةزيوونء ذمارةيان (‪ )85‬سورةتة‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬كؤي طشتيي سورةتةكاني قورئاني ثريؤز (‪)114‬‬ ‫سورةتن‪.‬‬ ‫خواي ثةروةردطار بيكاتة هؤكاري خؤشبةخيت دونياو‬ ‫لَيخؤشبووني دواِرؤذو بةدةستهَيناني رةزامةنديي خؤي‬ ‫إن شاء اهلل‪.‬‬

‫ت َيبيين‪/‬‬ ‫بؤ نووسيين ئةم بابةتة سوود لةثةرتووكي (القواعد‬ ‫األساسية يف علوم ال��ق��رآن)ي زان��اي خ��وان��اس‪ ،‬رَي��زدار‬ ‫(موحةممةدي كوِري عةلةويي مةكي) وةرطرياوة‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪31‬‬


‫نوري حيكمة؛‬ ‫دةزطايةك ث ِر لة ِرووناكيية‬ ‫ئا‪ .‬ديدار‪ :‬مةحبوبة قادر‬ ‫قورئاني ثريؤز بةرنامةء كةتةلؤكي ذياني سةرجةم‬ ‫م��رؤظ��اي��ةت��ي��ي��ة‪ ،‬م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ل��ةه��ةرك��وَي�بن طرنطيء‬ ‫بايةخي زؤر بةخوَيندنةوةء لةبةركردني دةدةن‪ ،‬لةذَير‬ ‫رؤشنايي ئةو فةرموودة ثريؤزةي ثَيغةمبةري ئازيزمان‬ ‫(‪ )j‬كة دةفةرموَيت‪( :‬خريكم من تعلم القرآن وعلمه)‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬باشرتينتان ئةو كةسةية كة قورئان فيرَ دةبَيتء‬ ‫كةسانيرتيش فيرَ دةكات‪ .‬لةئَيستادا لةسةرجةم شارو‬ ‫شارؤضكةكاني كوردستان دةرطاي ضةندين سةنتةرء‬ ‫دةزطاء تةنانةت ماآلنيش بةِرووي شةيداياني قورئاني‬ ‫ثريؤزدا واآلكراون‪ ،‬يةكَيك لةو دةزطايانةي كةخزمةتي‬ ‫بةرضاوي بةفيرَ خوازاني قورئاني ثريؤز كردووة (دةزطاي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل م‪.‬‬ ‫ن��وري حيكمة)ية‪ ،‬رَيطاي ش��ةرع ديدارَيكي‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل بةِرَيوةبةري لقي سلَيمانيي دةزطاي‬ ‫يوسف‬ ‫ناوبراو سازكردووةو كارو ضاالكييةكاني ئةم دةزطاية‬ ‫بةخوَينةراني ئاشنادةكات‪.‬‬

‫َ‬ ‫عةبدولآل‬ ‫م‪.‬يوسف‬

‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ضؤن ثَيناسةي دةزط��اي ن��وري حيكمة‬ ‫دةكةيت؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬دةزطايةكي زانسيتء رؤشنبرييية‪،‬‬ ‫ئةركي فيرَ كردنء لةبةركردني قورئاني ث�يرؤزة بؤ طشت‬ ‫ض�ينء ت��وَي��ذةك��ان��ي ك��ؤم� َ‬ ‫�ي رةض��اوك��ردن��ي هيض‬ ‫�ةل��ط��ة‪ ،‬ب��ةب� َ‬ ‫ئينتيمايةك‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئةم دةزطاية لةكةيةوة دامةزرَينراوة؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬بنكةي سةرةكيي ئةم سةنتةرة‪،‬‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫ل��ةس� َ‬ ‫�ال��ي (‪2007‬ز)دا ل��ةه��ةول�َي�رَ دام��ةزرَي��ن��را‪ ،‬وةك��و لقي‬ ‫سلَيمانييش لة (‪2009/9/9‬ز)دا لةسلَيماني دامةزرَينرا‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬بريؤكةي درووستبووني ئ��ةم دةزطاية‬ ‫ضؤن بوو؟‬ ‫عةبدولآل‪ :‬ديارة بريؤكة زؤرة‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم ئةوانةي‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫بنضينة سةرةكييةكاننب بؤ دياريكردني ئةم ثرؤذةية وةكو‬ ‫لقي سلَيماني‪ ،‬يةكةميان كاركردن بوو بةو فةرموودةي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬كة دةفةرموَيت‪( :‬خريكم من تعلم القرآن‬ ‫وع��ل��م��ه)‪ .‬ئ��ةم��ة خ� َ‬ ‫�ال��ي س��ةرةك��ي ب���وو‪ ،‬ب���ؤئ���ةوةي ك��ة بري‬ ‫لةثرؤذةيةكي وا بكةينةوة‪َ ،‬‬ ‫خالَيكيرت بؤئةوةي جارَيكيرت‬ ‫جيلَيكي ق��ورئ��ان��ي زي��ن��دووب��ك��رَي��ت��ةوة ب����ةدةر ل��ةه��ةم��وو‬ ‫بريءبؤضوونء فيكرةيةكي الوةكيء بَي َ‬ ‫كةلك‪ ،‬زياتر ئارائو‬ ‫‪32‬‬

‫َ‬ ‫هةلسةنطاندنيان لةِروانطةي قورئانةوة بَيت كة هةموو‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة بةيةكةوة ئةبةستَيتةوة‪ ،‬هةروةها‬ ‫ضينةكاني‬ ‫َ‬ ‫بةمةبةسيت هةولدانء تَيطةيشنت لةقورئانء خوَيندنةوةي‬ ‫خالة سةرةكييانةبوو‪ ،‬ديارة َ‬ ‫قورئان‪ ،‬ئةمة ئةو َ‬ ‫خاليرت زؤرن‬ ‫َ‬ ‫بةالم بنضينةي ئةم كارة لةم روانطةيانةوة بووة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئاماجني سةرةكيتان فيرَ كردنة‪ ،‬ياخود‬ ‫لةبةركردني قورئاني ثريؤزيش دةطرَيتةوة؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬سةرةتا ئةو قوتابييانةي كة دينة‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫ئيرَ ةء بةشداريدةكةن‪ ،‬مةبةستيان فيرَ بوونة بةشَيوةيةكي‬ ‫جوان‪ ،‬وةك خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ[ :‬أ ْو ِز ْد َعَليِْه َوَر ِّتِل‬ ‫ا ْل ُق ْرَآَن َت ْرِتيلاً ] املزمل (‪ .)4‬ثاشان بؤئةوةي بةشَيوةيةكي‬ ‫ج����وان ب��ي��خ��وَي��ن��ن��ةوة‪ ،‬دواي���ي���ش ئ���ةو ق��وت��اب��ي��ي��ان��ةي كة‬ ‫خ��وَي��ن��دن��ةوةي��ان ت����ةواوة‪ ،‬دي���ارة ئ��ةوي��ش ب���ةدوو ج��ؤرة‪:‬‬ ‫ئةوانةي كة بؤ خوَيندنةوةكةيش دَين‪ ،‬هةية قورئانةكةي‬ ‫بؤ راستدةكةينةوة‪ ،‬هةية قورئانةكةي راستء رةوانة‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫هةندَيك َ‬ ‫هةلةء كةمء كورتيي تياية‪ ،‬وةكو ئيجازةي قريائة‬ ‫َ‬ ‫دةدةيين‪ ،‬ئةم دوو جؤرة هةيةء ئةوانةيش‬ ‫دَيتء ئيجازةي‬ ‫كة خوَيندنةوةكةيان بؤ راستدةكةينةوة‪ ،‬هةيانة تامةزرؤي‬ ‫ق��ورئ��ان ل��ةب��ةرك��ردن��ة‪ ،‬ب� َ‬ ‫���ةالم ل��ةث�َي��ش��دا ق��ورئ��ان��ةك��ةي بؤ‬ ‫راستدةكةينةوةو ضةند جوزئَيكي بةمةزبووتي ثَي َ‬ ‫دةلَيني تا‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫نوري حيكمة؛ دةزطايةك ثِر لةِرووناكيية‬

‫قوتابييةكة َ‬ ‫هةلةكاني خؤي بؤ دةردةكةوَيت‪ ،‬دوايي لةوانة‬ ‫كؤمةلَيك َ‬ ‫َ‬ ‫حةلقة جيادةكةينةوةء مامؤستاي تايبةتييان بؤ‬ ‫َ‬ ‫دياريدةكريء قورئانيان ثَيلةبةردةكرَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كي بةِرَيوةبةري ئةم دةزطاية بوو؟‬ ‫شرت‬ ‫ي‬ ‫ث‬ ‫شةرع‪:‬‬ ‫رَيطاي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬ثَيشرت مامؤستا عومسان بؤ ماوةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي‬ ‫سالَيك بةِرَيوةبةربوو‪ ،‬ثَيش ئةويش مامؤستا‬ ‫تةفسري بووة‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ئةوكةسانةي روو لةم دةزطاية دةكةن‪،‬‬ ‫كام تومخن‪ ،‬ض توَيذَيكن؟‬ ‫م‪ .‬ي��وس��ف ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآ‪ :‬ه����ةردوو ت��ومخ��ةك��ةي تيايةء‬ ‫ل��ةخ��ودي دةورةك����انء ب��ةش��داري��ك��ردنء مامؤستاكانيش‬ ‫هةردوو تومخةكةي تياية‪ ،‬زؤرجار تومخي مَييينة زياترة‬ ‫وةك لةنيرَ ينة‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش����ةرع‪ :‬ئ��اس�تي رؤش��ن��ب�يري��ي ئ���ةو ك��ةس��ان��ةي‬ ‫بةشداريدةكةن ضؤنة؟‬ ‫م‪ .‬ي��وس��ف ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآ‪ :‬بةطشيت ئ��ةوان��ةي ك��ة دَي���ن بؤ‬ ‫قورئاخنوَيندن َ‬ ‫خةلكاني خ��وَي��ن��دةوارن‪ ،‬بةتايبةتي ئةم‬ ‫َ‬ ‫سال ئةوانةي خوَيندكاري قؤناغةكاني كؤلَيذي ثزيشكني‬ ‫لةهةردوو تومخةكة روويانتَيكردووةء خةريكي فيرَ بووني‬ ‫قورئاننء هةيانة خةريكي لةبةركردنيةتي‪ ،‬ئةوانةيرتيش‬ ‫بةطشي هةموو ئاستةكانيرتي تياية‪.‬‬ ‫�ال��ي��ي��ةوة‪ ،‬م��ن��دالَ‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬ل��ةت��ةم��ةن��ي ض��ةن��د س� َ‬ ‫وةردةطرن؟‬ ‫م‪ .‬يوسف ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآ‪ :‬ب�ِري��ارم��ان��واب��وو لةثؤلي ض��واري‬ ‫ب��ن��ةِرةت��ي��ي��ةوة وةري��ب��ط��ري��ن‪ ،‬ضونكة لةقوتاخبانة زماني‬ ‫ع��ةرةب��ي��ي��ان ث �َي��دةوت��رَي��تء ئ��اس��ان�ترة ب��ؤ ئ�َي��م��ة‪ ،‬ت��اوةك��و‬ ‫دواي��ئ��ةوةي كة تةخةِروجيشيكردووة‪ ،‬وات��ة‪ :‬كولَيذيشي‬ ‫تةواوكردووة‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫مندالي وا هةية باوكء دايكي زياتر‬ ‫بةالم‬ ‫طرنطييانثَيداوة‪ ،‬لةبةرئةوة قوتابيمان وةرطرتووة لةدووي‬ ‫بنةِرةتي بووة‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ذم��ارةي ئ��ةوان��ةي بةشدارييانكردووة‬ ‫ضةندن؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬سوثاس بؤ خواي طةورة لةئَيستادا‬ ‫بةطشيت‪ ،‬ذمارةيان دةطاتة زياتر لة (‪ )500‬قوتابي‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬قوتابيتان ه��ةب��ووة ه��ةم��وو قورئاني‬ ‫لةبةركردبَيت؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬تياينيية هةمووي لةبةركردبَيت‪،‬‬ ‫ه��ةم��ان��ة خ����ؤي ه���ةم���ووي ل���ةب���ةرب���ووة‪ ،‬ب� َ‬ ‫����ةالم ه��ات��ووة‬ ‫ث�َي��داض��وون��ةوةي ك���ردووةء ئيجازةي وةرط��رت��ووة‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم‬ ‫سي‬ ‫ئةوانةي الي خؤمان‪ ،‬هةية دوو جوزئي لةبةركردووة‪َ ،‬‬ ‫جوزئي لةبةركردووة‪ ،‬تا ئةو ئةندازةية رؤيشتووة‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬سةنتةرةكةتان حكوميية‪ ،‬وات��ة‪ :‬سةر‬ ‫بةوةزارةتي ئةوقافة؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬ديارة سةنتةرةكة لةِرَيي وةزارةتي‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةوق��اف��ةوة نيية‪ ،‬ب���ةالم ل��ةه��ةول��ي ئ��ةوةداي��ن ك��ة بيكةينة‬ ‫سةنتةرَيكي حكومي‪ ،‬ضونكة ئيجازةي رةمسيي حكومةتي‬ ‫ع�َي�رَ اق��ي ه��ةي��ةو ل��ةط� َ‬ ‫�ةل حكومةتي ه��ةريمَ ��ي��ش خةريكني‬

‫ئيجازةكةمان تةواودةبَيت‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ئةم كارة كةدةيكةن‪ ،‬كاري ئَيوةية يان‬ ‫وةزارةتي ئةوقاف؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬بةل َي وةك اليةني ئيشوكاري حكومي‬ ‫سةيري بكةيت‪ ،‬واجيب سةرشاني وةزارةتي ئةوقافة زياتر‪،‬‬ ‫هةرضةندة ئةوقاف لةم ضةند َ‬ ‫ساالنةدا طرنطييثَيداون‪ ،‬بةآلم‬ ‫دةبَيت زياتر طرنطيي بةم سةنتةرانة بداتء تايبةتيانبكات‬ ‫مَ‬ ‫موسولانيش ثَيويستة‬ ‫بؤ قورئاخنوَيندن‪ ،‬وةك��و تاكي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك بريلةوةبكاتةوة كة ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫هةموو‬ ‫مَ‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬بلغوا ع�ني ول��و آي���ة)‪ .‬نابَيت موسولان‬ ‫َ‬ ‫خةلكانَيك دياريبكاتء‬ ‫دانيشَيتء ئيشوكارةكان ب��ؤ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫بةئيشي خؤي نةزانَيت‪ ،‬بؤية ثَيويستة هةموو موسولانيك‬ ‫هةست بةم مةسئولييةتة بكات‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬هؤكار ضيية ثَيشئةوةي لةحكومةتي‬ ‫هةرَيم َ‬ ‫مؤلةت وةربطرن‪ ،‬لةحكومةتي عيرَ اقي وةرتانطرتووة؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬ديارة ليرَ ةيشةوة هةر ئيشكراوةء‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫اليةنة ئةمنييةكاني ئيرَ ةيش هةموويان ئاطاداركراونةتةوة‬ ‫ل��ةم سةنتةرةء ثَيشرت هةموو شتَيكيان ثَيوتراوة وةكو‬ ‫ثرؤذةكة كة ئةمة ئيشوكارةكةمانة‪ ،‬وةنةبَيت بازدرابَيت‬ ‫بةسةرياندا‪ ،‬ضونكة ئةطةر ئةوانيرت تا ئَيوارة ئةجناميبدةيت‪،‬‬ ‫اليةني ئةمين بةتايبةتي حكومةتي هةرَيم ئاطادارنةكرَيت‪،‬‬ ‫بؤ ئةمان شتَيكي ناخؤشةء بؤ ئَيمةيش كارَيكي ناياسايي‬ ‫دةبَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬لةاليةن ئاسايشةوة هيض طرفتيكتان بؤ‬ ‫دروستنةكراوة؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬هةواليانثرسيوين‪ ،‬بةالم خةلكانَيكي‬ ‫زؤر ه��اوك��ارب��وون ل��ةط� مَ‬ ‫�ةل��ان��داء يارمةتييانداوين‪ ،‬ب��ةآلم‬ ‫ئةطةر بيشثرسن شتَيكي ياسايية‪ ،‬ضونكة ئاسايش وةكو‬ ‫ئيشوكاري خؤي ثَيويستيي سةرشانيةتي كة بثرسَيتةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةواليان ثَيطةيشتبَيت‪،‬‬ ‫كؤمةلَيك‬ ‫زؤرجاريش لةوانةية‬ ‫َ‬ ‫هةوالةكان لةجَيي خؤيدا نةبَيتء ناِراستبَيت‪ ،‬ئةويش‬ ‫ن��اض��ارة موتابةعةي ئيشوكاري خ��ؤي بكات‪ ،‬ثَيموانيية‬ ‫طرفتَيكمان بؤ دروستبكةن‪ ،‬ضونكة ئ��ةوك��ارةي كةئَيمة‬ ‫ثَي َ‬ ‫يهةلساوين هةم لةِرووي ياساييةوة هؤكارمان طرتؤتةبةر‬ ‫هةم كارَيكي نهَيينء ناشةرعييش نيية‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬ئ��ةم س��ةن��ت��ةرة ئ���ةركء ق��ورس��اي��ي ئةو‬ ‫َ‬ ‫دةرسدةلَينةوة؟‬ ‫كةسانةي كةمكردؤتةوة كة لةمالاَ ندا‬ ‫عةبدولآل‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫بةدلنياييةوة كارئاسانيي بؤ هةموو‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫َ‬ ‫اليةك كردووة‪ ،‬نةك تةنها بؤ ئةوكةسانةي كة لةمالةكاندان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو بؤ هةموو ضنيء فيكرء بريءبؤضوونَيك‪ ،‬لةبةرئةوةي‬ ‫موتابةعةمانكردووةء ئةوانةي كة دَينة الي ئَيمة‪ ،‬لةهةموو‬ ‫جؤرة َ‬ ‫خةلكَيكء فيكرو بريوبؤضوونَيكي تياية‪ ،‬بؤمنوونة‪:‬‬ ‫�ةل دي��ن��دا نزيكة ي��ان ل��ةط� َ‬ ‫فيكري ل��ةط� َ‬ ‫�ةل دي��ن��دا زؤرج��ار‬ ‫يةكناكةوَيتةوة‪َ ،‬‬ ‫بةالم َ‬ ‫دلي بةدةرسي قورئانةكةو بةجَيطةكة‬ ‫خؤشة هاتووةو بةردةوامة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ِ :‬رؤذانة ضةند كةس ليرَ ة ديراسةدةكةن؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬ناتوانني دياريبكةين‪ ،‬بةثَيي رؤذة‪،‬‬ ‫م‪ .‬يوسف‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪33‬‬


‫نوري حيكمة؛ دةزطايةك ثِر لةِرووناكيية‬

‫رؤذي واهةية (‪ )40‬كةس‪ ،‬رؤذي وا هةية (‪ )50‬كةسي لَيية‪،‬‬ ‫بةتايبةتي كاتَيك كةقوتابيان لةثشووي هاويندان‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬جطة لةقورئاني ثريؤز‪ ،‬ض وانةيةكيرتيان‬ ‫ثَي َ‬ ‫دةلنَي؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬خوَيندني بابةتي تةجويد‪ ،‬هةيانة‬ ‫قوتابيي ب���ةردةوام���ة‪ ،‬ئ��ةوي��ش ل��ةط� َ‬ ‫�ةل دةرس���ي ق��ورئ��انء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫تةجويدةكةدا بابةتَيكي ثةروةردةيي وةك‪ :‬ضؤنبني‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل قورئان‪،‬‬ ‫لةطةل خوا‪،‬‬ ‫مامةلةكردمنان‬ ‫خواي طةورة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ثَيغةمبةران (سةالمي خوايان لَيبَيت) لةطةل دين‬ ‫ض��ؤن ب �َي��ت‪ ،‬ل��ةو رووةوة وان��ةي��ةك��ي ث���ةروةردةي���ي���ان بؤ‬ ‫دي��اري��ك��راوة‪ ،‬دي���ارة وةك��و مةنهةج ناتوانني َبلَيني ئ��ةوة‬ ‫مةنهةجة‪ ،‬كة قوتابييةكة خؤي دَيتة ئيرَ ةء مستةوايةكي‬ ‫باشي هةية ل��ةق��ورئ��ان��دا‪ ،‬هةية ه��ةم��وو قورئاني ل��ةب��ةرة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك مامؤستاي لَيية كة‬ ‫ب��ةالم ئ��ةوةن��دة هةية ل�َي�رَ ة‬ ‫ئيجازةي ق�يرائ��ةي��ان ه��ةي��ة‪ ،‬دي���ارة ل��ةق�يرائ��ةي (ح��ةف��ص)و‬ ‫هةم لةقريائةكاني تريشدا بؤ ئيجازةكة دَين‪ ،‬يةكسةر ئةو‬ ‫قوتابييانة كاتء وادةيان بؤ دياريدةكرَيتء هةرئةوةندةية‬ ‫كة َ‬ ‫طوي لةقورئاخنوَيندنةكةيان دةطريَيتء خؤيان دةِرؤن‪،‬‬ ‫وة بَيطومان كار لةسةرئةوة كراوة دواي فيرَ بوونَيكي تةواو‬ ‫هةندَيك لةقوتابييةكان س��ودي ئةوةيان لَيوةرطرياوة كة‬ ‫بكرَينة مامؤستا الي خؤمان‪ ،‬كةسانيرتيش توانيويانة‬

‫ئةوةي َ‬ ‫خالي سةرةكييةو‬ ‫وايكردووة بير لةثرؤذةيةكي وا‬ ‫بكةينةوة‪ ،‬بؤئةوةية جارَيكيتر‬ ‫جيليكي قورئاني زيندووبكرَيتةوة‬ ‫َ‬ ‫بةدةر لةهةموو بيرءبؤضوونء‬ ‫فيكرةيةكي الوةكيء َبي َ‬ ‫كةلك‪،‬‬ ‫كة زياتر ئارائو َ‬ ‫هةلسةنطاندنيان‬ ‫لة ِروانطةي قورئانةوة َبيت كة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة‬ ‫هةموو ضينةكاني‬ ‫دةبةستيتةوة‪،‬‬ ‫بةيةكةوة‬ ‫َ‬ ‫هةروةها بةمةبةستي َ‬ ‫هةولدانء‬ ‫َتيطةيشتن لةقورئانء‬ ‫خوَيندنةوةي قورئان‬ ‫‪34‬‬

‫لةشوَينيرت سوديان لَيوةرطرن‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬زياتر وانةكان لةاليةن ض مامؤستايةكةوة‬ ‫دةوترَينةوة‪ ،‬ئايا ئيجازةي قريائةيان هةية؟‬ ‫بةلي ئةوانةي وانةكان َ‬ ‫عةبدولآل‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫دةلَينةوة‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫بةطشيت مامؤستاكان ئيجازةي قريائةيان هةية‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬تةنها ثياوانن يان ئافرةتانيش؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬نةخيرَ ئافرةتانيش بةهةمان شَيوة‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫َ‬ ‫لةهةولي وةرطرتين ئيجازةدان‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش��ةرع‪َ :‬‬ ‫ماموستاي ثياو هةية وان��ةي قورئان‬ ‫بةئافرةتان َبلَيتةوة؟‬ ‫عةبدولآل‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫بةل َي‪ ،‬زؤرجار زياتر وةكو ثَيموتن‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫لةِرووي مامؤستاوة‪ ،‬مامؤستاي ئافرةمتان كةمرتة‪ ،‬لةِرووي‬ ‫قوتابييةوة قوتابيي ئافرةمتان زي��ات��رة‪ ،‬ئةطةر وانةبَيت‬ ‫ثيرَِاناطةين بؤئيشةكان‪َ ،‬‬ ‫حالةتَيكي ناضاريية كة زؤرجار‬ ‫مامؤستايةكي ثياو وانةي قورئان بةئافرةتان َ‬ ‫دةلَيتةوة‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ئ��ةو حةلقة قوتابييانةي الم��ان��ةء ب��ةردةوام��ب�ين‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بدةيين‬ ‫لةطةليان‪ ،‬دَينة ئاسيت ئةوةي كة متمانةي ئةوةيان‬ ‫َ‬ ‫دةرسبلَينةوة‪ ،‬ئةو بابةتةيش زياتر بةرةو راستكردنةوة‬ ‫كة‬ ‫ببةين كة ئافرةتان مامؤستاكةيان ئافرةت بَيت‪ ،‬ثياوانيش‬ ‫بةهةمان شَيوة‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬زي��ارت��ر حةلقةكانتان ل��ةض��ةن��د كةس‬ ‫ثَيكهاتوون؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬ي��وس��ف ع���ةب���دول�ل�آ‪ :‬ب��ةط��ش�تي واي����ة ل����ةدة ك��ةس‬ ‫تَينةثةِرَيت‪ ،‬مةطةر مامؤستاكة ج��اري واه��ةي��ة هةندَيك‬ ‫قوتابي داوايلَيئةكةن ئةضَيتة زياتر‪ ،‬ئةطينا لة (‪)10-6‬‬ ‫قوتابني‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئةم فيرَ خوازانة هةموو رؤذَيك دَينةوة بؤ‬ ‫قورئاخنوَيندن؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬نةخيرَ ‪ ،‬مةرجنيية‪ ،‬مامؤستاي واية‬ ‫هةفتةي دوو دةرسي هةية‪ ،‬هةفتةي واهةية يةك دةرسي‬ ‫سي‬ ‫هةية‪ ،‬لةبةرئةوةي كاتي كةمة‪ ،‬هةفتةي وايش هةية َ‬ ‫سي رؤذ‬ ‫رؤذة‪ ،‬بةتايبةتي هيي دةورةكامنان بةم شَيوةيةية َ‬ ‫لةسةريةك ئةو قوتابيية دَيتة ئيرَ ةء دةرسةكاني ئةخوَيينء‬ ‫ئةطةِرَيتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬ل��ةط��ةل ئ��ةو ه��ةم��وو ئ��ي��ش��وك��ارةي كة‬ ‫باستكرد‪ ،‬ثَيتوانيية كة هَيشتا سةنتةرةكةتان نةناسرابَيت‬ ‫لةناو َ‬ ‫خةلكدا؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬يةكةم‪ /‬ئَيمة ئاماجنمان لةم كارة‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫َ‬ ‫خواي ثةروةردطارة‪ ،‬بَيطومان ئةطةر بناسرَيت بةدلنياييةوة‬ ‫زي��ات��ر ئ��ةرك��م��ان ق��ورس��دةب �َي��ت‪ ،‬وات����ة‪ :‬زؤرج���اري���ش كة‬ ‫ح��ةزةرم��ان��ك��ردووة ب��اب��ةت��ةك��ة ئ���ةوةب���ووة‪ ،‬ضونكة زياتر‬ ‫بناسرَيت ئةركء ماندووبووني زياتر ئةكةوَيتة سةرشامنان‪،‬‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةالم وةك��و ئ��ةوةي كة ئايا بؤ بريمان لةوةنةكردؤتةوةء‬ ‫بؤ نةناسراوة َ‬ ‫بةدلنياييةوة هةركةسَيك ليرَ ةية نييةتء‬ ‫مةبةسيت خواي ثةروةردطار بووة‪ ،‬ضةندين مامؤستامان‬ ‫َ‬ ‫وانةئةلَيتةوةء بةوانةبَيذ‬ ‫لةالية لةقوتاخبانة قوتابي هةيةء‬ ‫موضةيةكي ل��ةس��ةرئ��ةخ��وات‪ ،‬زؤرزؤر زي��ات��ر ل�َي�رَ ةي��ة وةك‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫نوري حيكمة؛ دةزطايةك ثِر لةِرووناكيية‬

‫فيرَ خوازاني سةنتةري نوري حيكمة‬

‫لةقوتاخبانةكةي خ��ؤي‪ ،‬ضونكة شتةكة نييةمتان خواي‬ ‫ث��ةروةردط��ارةء مةبةست ئةوةية‪ ،‬مامؤستا جاري واهةية‬ ‫ناداتي‪ ،‬وانةكاني جاري واهةية تاقَيك لةسةعات هةشيت‬ ‫طوَي‬ ‫َ‬ ‫بةياني تا سةعات دوانزةي نيوةِرؤ ليرَ ةية‪ ،‬يان لةسةعات‬ ‫يةكي دوانيوةِرؤوة تا شةشي ئَيوارة ليرَ ةية‪ ،‬طوَييثَينادات‪،‬‬ ‫يةكَيك دةستخؤشيلَيبكات يان برييلَيبكاتةوة ئةمة بؤ كَيي‬ ‫ئةكاتء بؤضي ئةيكات‪ ،‬هةرئةوةيشة بةِراسيت طرنطيمان‬ ‫ب��ةوالي��ةن��ة ن���ةداوة ك��ة بضَيتة دةرةوةء خ� َ‬ ‫�ةل��ك بيزانَيتء‬ ‫بناسرَيت لةناو َ‬ ‫خةلكدا‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش����ةرع‪ :‬م��ةب��ةس��ت��م ئ���ةوةب���وو ك��ةخ� َ‬ ‫�ةل��ك زي��ات��ر‬ ‫ئاشنابَيتء بيةوَيت زياتر سودمةندبَيت؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬بَيطومان كةسَيك ئارةزوومةندي‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫فيرَ بووني قورئان بَيت يان بيةوَيت خزمةت بةقورئان بكات‬ ‫خؤي ئةيدؤزَيتةوة‪ ،‬ئةطةر ئةوةيش نةبَيت ئَيمة هةركةسَيك‬ ‫بَيت لةخزمةتيداين‪.‬‬ ‫��ي ي��ارم��ةت��ي��ي م��اددي��ت��ان دةدات‪،‬‬ ‫رَي���ط���اي ش����ةرع‪ :‬ك� َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك ثَيداويستيي زؤري دةوَيت؟‬ ‫كةسةنتةرةكة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�ي‪ ،‬بةطشيتء زياتر خةلكي‬ ‫م‪ .‬يوسف عةبدولآل‪ :‬ب��ةل� َ‬ ‫خةلكانَيكي َ‬ ‫خيرَ خواز‪َ ،‬‬ ‫دلسؤز كة ناوبانطي سةنتةرةكةيان‬ ‫بيستووة ه��ات��وون خ��ؤي��ان وت��ووي��ان��ة‪ :‬ضيتان ثَيويستة‬ ‫لةخزمةتتانداين‪ ،‬بةتايبةتي باوكاني هةندَيك لةقوتابييان‬ ‫ك��ة لةالمانن ه��ات��وونء خ��ؤي��ان وت��ووي��ان��ة‪ :‬زي��ات��ر ضيتان‬ ‫ثَيويستة لةخزمةتتانداين‪ ،‬ئَيمةيش لةِرَيطةي ئةوانةوة‬ ‫زياتر ثَيداويستييةكاني خؤمان جَيبةجَيكردووة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬هيض اليةنَيكي ئيسالمي يان وةزارةت��ي‬ ‫ئةوقاف يارمةتيداون؟‬ ‫م‪ .‬ي��وس��ف ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآ‪ :‬ث �َي��دةض �َي��ت الي��ةن��ي ئيسالمي‬

‫يارمةتيياندابني‪ ،‬شوَينيرت يارمةتييانداوين‪ ،‬ديارة ئةوةيش‬ ‫بةِرَيذةيةكي كةمء بةثَيي ئةوةي كة خؤيان لةتواناياندابووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم بةطشيت رَيذةي زؤرينةي هاوكاريء يارمةتييةكامنان‬ ‫ل��ةالي��ةن َ‬ ‫خةلكاني خ�َي�رَ خ���وازةوة ب���ووة‪ ،‬هاوكاريكردني‬ ‫هةركةسَيك بؤمان بةرزدةنرخَينني‪ ،‬ئَيمةيش ضيمانكردووة‬ ‫هةمووي َ‬ ‫فةزلي خوداي طةورةيةء زؤر سوثاسياندةكةينء‬ ‫دوعاي خيرَ يان بؤ دةكةين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ئةو مامؤستايانةي ل�َي�رَ ة وانةدةلَينةوة‬ ‫هةموويان خؤبةخشن؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬وةكو دامةزرينةراني سةرةكيي ئةم‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫سةنتةرةء بةِرَيوةبةراني خؤبةخشن‪ ،‬مةطةر هةندَيك جار‬ ‫هاوكاريكرابن‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم مامؤستاكانيرت ئ��ةوان��ةي لةئاسيت‬ ‫خ��وارت��رن كة زياتر سةرثةرشيت حةلةقاتء دةرسةكان‬ ‫ئةكةن‪ ،‬هةيانة مةساريفي كرَيي هاتوضؤء شتَيكي لةو‬ ‫بابةتةيان بؤ ئةطيرَِينةوة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬هةر لةشاري سلَيماني ئةم سةنتةرةتان‬ ‫هةية‪ ،‬يان لةشارةكانيرتيش؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬ناوةندي سةرةكيي ئةم سةنتةرة‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫َ‬ ‫لةسالي (‪2007‬ز)ةوة دامةزرَينراوة‪.‬‬ ‫لةهةوليرَ ةء‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئةويش هةمان ثةيِرةوء ثرؤطرامي ئيرَ ةي‬ ‫هةية؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬يوسف ع��ةب��دول�لآ‪ :‬لةخوابةزيادبيت ئيشوكاريان‬ ‫لةئاستَيكي زؤرباشدايةء ذم��ارةي قوتابييانيان ضووةتة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةهةلةجبةء‬ ‫كؤمةلَيك ثرؤذةيرتيشيان هةية‬ ‫(‪،)2000‬‬ ‫ثريةمةطرونء لةزؤر شوَينيرتيش لقي هةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬ل��ةث��ش��ووةك��ان��دا ل��ةه��ةن��دي��ك سةنتةرء‬ ‫دةزط���اء ثةميانطة خولي ج��ؤراءج��ؤر دةك��رَي��ن��ةوة‪ ،‬وةك‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪35‬‬


‫نوري حيكمة؛ دةزطايةك ثِر لةِرووناكيية‬

‫خولي فيرَ بووني مؤسيقاء شانؤء وَينةكَيشانء سةماي‬ ‫باليةء ئةم جؤرة شتانة‪َ ،‬‬ ‫بةالم قورئان لةبةرامبةر ئةوةنةدا‬ ‫ك��ةدةس��ت��وورء ي��اس��اي ذي��ان��ي مرؤظايةتيية بةطشيتء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةتايبةتي‪ ،‬كةمرت بايةخي ثَيدةدرَيت‪ ،‬هؤكاري‬ ‫ئةمة دةطةِرَينيتةوة بؤضي؟‬ ‫م‪ .‬يوسف ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآ‪ :‬وةك ئ��ةوةي كة لَييتَيطةيشتبم‬ ‫ه��ؤك��اري ئ����ةوةي ك��ةخ� َ‬ ‫�ةل��ك روودةك���ةن���ة ئ���ةو ب��اب��ةت��ان��ةو‬ ‫روون��اك��ةن��ة ق��ورئ��ان‪ ،‬ثَيويستة وةزارةت���ي ئ��ةوق��اف زياتر‬ ‫طرنطيي بةناوةرؤكي كارةكاني خؤي ب��دات‪ ،‬ئ��ةوة َ‬ ‫خالي‬ ‫يةكةم‪ ،‬دووةميان‪ :‬اليةنة ئيسالمييةكان بةِراسيت لةوةدا‬ ‫ت��اِرادةي��ةك كةمتةرخةمن‪ ،‬ثَيويستة زياتر طرنطيي بةم‬ ‫اليةنة بدةن‪ ،‬ضونكة ئةطةر زياتر ئةم سةنتةرء مةركةزانة‬ ‫ئيشوكاري رةمسييان بؤ ئاسانبكرَيتء ثشتيان زياتر‬ ‫بطريَيتء زياتر ئاوِريانلَيبدرَيتةوة‪ ،‬بَيطومامن لةوةي َ‬ ‫خةلك‬ ‫ئةوةندةي روودةكةنة ئةو شوَينانة زؤر زؤر زياتر روودةكةنة‬ ‫ئ��ةم جَيطةيانة بؤ ف�َي�رَ ب��وونء فيرَ كردني ق��ورئ��ان‪ ،‬ئ��ةوةي‬ ‫كةخؤمان ئةزموومنان الي��ةء زانياريي قوتابيمان الية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةحالء ذيانَيكداية تةسةورناكرَيت‪،‬‬ ‫زؤرجار ئةو قوتابيية‬ ‫كة بةِرووكةش داي��كء باوكيان وادي��ارن زؤر زؤر لةديين‬ ‫ئيسالمةوة دوورن‪ ،‬بةآلم زؤرجار كة لةاليةني دينييةوة‬ ‫ئةياندوَينني‪ ،‬دوات���ر ب��ؤم��ان دةرك��ةوت��ووة طةورةترين‬ ‫َ‬ ‫خؤشحاليء هةدةيف ذياني ئةم دايكء باوكة بريتيبووة‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيان فيرَ ي قورئان بنب‪ ،‬زؤرجار هاتوونء‬ ‫لةوةي‬ ‫وتويانة‪ :‬دةستتاخنؤشبَيتء سوثاستاندةكةين‪ ،‬ئَيمة‬ ‫خواخواي جَيطةيةكي وامان بووة كة َ‬ ‫منالةكةمان بنيرَ ين‪.‬‬ ‫كةواتة‪ :‬ئةطةر طرنطيي بةم ناوةندانة بدرَيت بةتايبةتي‬ ‫ل��ةِرووي ئةو دوو َ‬ ‫خالة سةرةكييةوة كة بامسانكردن‪،‬‬ ‫بَيطومان خ� َ‬ ‫�ةل��ك زي��ات��ر روودةك��ةن��ة دةرس���ي ق��ورئ��انء‬ ‫خةريكي فيرَ بوونء فيرَ كردني كةسانيرتيش دةبن‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬هاوشَيوةي سةنتةرةكةي ئَيوة هيض‬ ‫شوَينَيكيرت هةية؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�ي‪ ،‬راب��ي��ت��ةي ئيسالميي‬ ‫�‬ ‫�ةل‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫لآ‪:‬‬ ‫�‬ ‫�دول‬ ‫�‬ ‫�ةب‬ ‫م‪ .‬ي��وس��ف ع�‬ ‫َ‬ ‫كورد‪ ،‬ئةوانيش ئيشوكاريان لةبةرةوثَيشضووندان‪ ،‬وة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك ناوةند كة وةزارةتي ئةوقاف كردوونييةتييةوة‬ ‫ل��ةن��او مزطةوتةكاندا‪ ،‬ئةوانيش كاريطةرييان هةية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم واتةصةورئةكةم ضؤنَيتيي دةرسوتنةوةي وانةي‬ ‫ناو مزطةوتةكان لةناو حةلقةكانياندا بةثَيي ثَيويست‬ ‫نةبَيت‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬مةبةستت وةزارةتي ئةوقافة؟‬ ‫عةبدولآل‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫بةل َي‪.‬‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬بؤضي؟‬ ‫م‪ .‬ي��وس��ف ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآ‪ :‬بةثَيي ئ���ةوةي زؤرج���ار لةو‬ ‫جَيطةيانةوة قوتابي هاتؤتة الي ئَيمة كة جوزئي عةممةء‬ ‫تةبارةكي لةبةربووة‪َ ،‬‬ ‫بةالم كاتَيك َ‬ ‫طوي لةخوَيندنةوةكةي‬ ‫ئةطريت‪ ،‬ضؤن بةشَيوةيةك جةريدة دةخوَينيتةوة هةمان‬ ‫شَيوةية‪ ،‬واتة‪ :‬طرنطييثَينةدراوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫نادري؟‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬بؤضي طرنطييثَي‬ ‫‪36‬‬

‫م‪ .‬ي��وس��ف ع���ةب� َ‬ ‫��دول�ل�آ‪ :‬دي����ارة ئ���ةو ك��ةس��ان��ةي كة‬ ‫سةرثةرشتيي حةلقةكان ئةكةن‪ ،‬ثَيويستة لةسةرةتادا‬ ‫قوتابي وةربطرنء َ‬ ‫هةليسةنطَينن‪ ،‬ثَيويستة مامؤستاكة‬ ‫ت��اق��ي��ب��ك��ةي��ت��ةوةء ب��زان��ي��ت ئ���ةم م��ام��ؤس��ت��اي��ة ت��ا ضةند‬ ‫ل��ةت��وان��اي��داي��ة‪ ،‬ث �َي��ش��ئ��ةوةي ق��وت��اب��ي ب��دةي��ن��ة دةس�تي‬ ‫م��ام��ؤس��ت��اك��ة‪ ،‬خ��ؤم��ان ه��ات��ووي��ن ش���َي���وازي وت��ن��ةوةي‬ ‫دةرس��ةك��ةي��ش��م��ان ث���َي���وت���ووة‪ ،‬ك���ةض���ؤن ئ���ةم م��ن� َ‬ ‫�دال��ة‬ ‫فيرَ ئةكةيت‪ ،‬ض��ؤن تَييئةطةيةنيت‪ ،‬ئ��ةط��ةر ئايةتةكان‬ ‫قورسبوون بؤ قوتابي‪ ،‬شَيوازَيك هةية كة دةتوانَيت‬ ‫هةم خوَيندنةوةكةي لةالشريينبكةيت هةم فيرَ بوونةكةي‬ ‫لةالئاسانبكةيت‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬بريتان لةوةنةكردؤتةوة كة ئةم سةنتةرةي‬ ‫�ةل رابيتةء َ‬ ‫ئ�َي��وة ل��ةط� َ‬ ‫حةلقةكاني وةزارةت����ي ئ��ةوق��اف‪،‬‬ ‫يةكبطرنء ي��ةك سةنتةري ط���ةورةء ف���راوان دروستبَيت‬ ‫لةشاري سلَيماني‪ ،‬بةمةيش زياتر َ‬ ‫خةلكي ئاشنادةبنء‬ ‫سودمةندتردةبن؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬ديارة ئةوةيش ئيش‪ ،‬ماندووبوون‪،‬‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫َ‬ ‫جَيطة‪ ،‬بيناء كؤمةلَيك مامؤستاي دةوَي��ت‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫بةناو جياجيان َ‬ ‫بةالم لةناوةرؤكدا تائَيستا قوتابييةكاني‬ ‫لةطةل ئَيمة تَي َ‬ ‫َ‬ ‫كةلن‪ ،‬ئَيمةيش زؤرجار‬ ‫هةموو ئةو شوَينانة‬ ‫َ‬ ‫تَي َ‬ ‫لةطةلياندا‪ ،‬مامؤستاكان زؤرجار لةشوَينيرتةوة‬ ‫كةلني‬ ‫َ‬ ‫دةبينريء دةرسيان ثَيئةوترَيتةوة‪ ،‬قوتابيي‬ ‫سووديان لَي‬ ‫َ‬ ‫ئةوان زؤرجار وةكو ئةزموون نيرَ راوة بؤئةوةي كؤمةلَيك‬ ‫كةلييةك هةيةء جَيطةي خَ‬ ‫شت وةرط��رَي��ت‪ ،‬تَي َ‬ ‫دلؤشيي‬ ‫ه��ةم��وو الي��ةك��ة‪ ،‬ئ��ةوةي��ش ب��زان�ين ك��ة ث�َي��م��وان��ي��ي��ة ئ��ةو‬ ‫جياجيايية كاريطةريي خراثي هةبَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ثَيويستيمان‬ ‫بةسةنتةرو جَيطةي تريش هةية‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬بةرنامةو ثرؤذةتان بؤ داهاتوو ضيية؟‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬بةرنامةمان بؤ داه��ات��وو‪ ،‬وةك‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫َ‬ ‫خ� َ‬ ‫�ال��ي س��ةرةك��ي��م��ان ئ��ةوةي��ة ل��ةط��ةل ئ��ي��ج��ازةك��ةم��ان��دا‬ ‫بةنيسبةت حكومةتي ه��ةريمَ ��ي ك��وردس��ت��ان��ةوة‪ ،‬ئةو‬ ‫بابةتةيان ل� َ‬ ‫�ةطةل��دا ت��ةواوب��ك��ةي��ن‪ ،‬جَيطةو شوَينَيكي‬ ‫َ‬ ‫فراوامنان لةبةردةستدابَيتء خةلكاني ثسثؤِر لةهةموو‬ ‫بوارةكاني قورئاندا ثةيدابكةين بؤ ئةو كارة‪.‬‬ ‫دةدةني؟‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬كةي ئيجازةكةتان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل‪ :‬ئَيستا لةكاردايةء ب��ةرةو ئةوة‬ ‫م‪ .‬يوسف‬ ‫ئةضني تةواوببَيت‪ ،‬ثشتيوان بةخواي طةورة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪َ :‬‬ ‫دةدةني؟‬ ‫دلنيان كة ئيجازةتان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ع��ةب��دول�لآ‪ :‬ث��ش��ت��ي��وان ب���ةخ���واي ط���ةورة‪،‬‬ ‫م‪ .‬ي��وس��ف‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫يرَ‬ ‫بةِرووكةش تةوةقوعي خ مان لييان هةية‪ ،‬تائيستايش هةر‬ ‫كارئاسانييةك كرابَيت ديارة دةستَيكي ئةواني تيابووة‪،‬‬ ‫لةتواناياندايةء ئةطةر بيانةوَيت رَيطربن بؤئيشةكان‬ ‫دةت���وان���نء ل��ةدةس��ت��ي��ان��دَي��ت‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم ه��اوك��ارم��ان��ب��وون‪،‬‬ ‫ثرؤذةيشمان بؤ داهاتوو ئةوةية ئةم ئيشة زياتر بةرةو‬ ‫فراواني ببةين‪ ،‬مَ‬ ‫دلان كردؤتةوة بؤ هةموو ضنيء جؤرء‬ ‫كةسَيك‪ ،‬تا بتوانني ئةوةي لةسةرشامنانة وةكو واجبَيكي‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكاني دةوروبةرماني بطةيةنني‪.‬‬ ‫ديين‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫دةب َيت رةوشت ئاو َيزاني‬ ‫طشت كردةوةكان ب َيت‬ ‫كاوان كوردي‬ ‫م��رؤظ ه��ةر ك��ردةوةي��ةك ئةجنامبدات بةهاو ئاكارَيك‬ ‫��ةل خ���ؤي���دا ه� َ‬ ‫ي���ان زي���ات���ر ل���ةط� َ‬ ‫��ةل���دةط� َ‬ ‫��ريء خ��واس��تء‬ ‫مةبةستَيكي تَيدا رةضاودةكاتء خواستء مةبةستةكان‬ ‫ئاِراستةيدةكات‪ ،‬هـةر كردةوةيةك رةضاوكردني ئاكاري‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا ثَيويستدةكاتء بةمةرجيدةطرَيت‪،‬‬ ‫ثَيويسيت‬ ‫بةوةيش رةوشت دةبَيتة شريازةي سةرجةمي كردةوةكانء‬ ‫بةهؤيةوة لةكردةوةي نةفامء بَيباوةِران جيادةبَيتةوة‪،‬‬ ‫بؤمنوونة‪ :‬خواردن كة داخوازييةكي جةستةيي رووتة‪،‬‬ ‫بةهاي تَيدا رةضاودةكرَيت‪ ،‬ضونكة مرؤظ بةثَيي ويسيت‬ ‫خؤي دةتوانَيت زيادةِرةوي يان كةمتةرخةميي تَيدابكات‪،‬‬ ‫ه��ةروة‌ك دةتوانَيت َ‬ ‫حالةتَيكي هـاوسةنط ثيادةبكات‪،‬‬ ‫ئينجا هةر هاوسةنطكردني َ‬ ‫حالةتي خواردنةكة بؤخؤي‬ ‫مَ‬ ‫كةموسولان بةثَيي نيازو مةبةسيت‬ ‫ئاكارة‪ ،‬جطةلةوةي‬ ‫شةرعيي خ��ؤي‪ ،‬ئـاكاريرتيشي تَيدا دةستةبةردةكات‪،‬‬ ‫وةك رةضاوكردني ئادابي ناخنواردنء مـةبةست لةخودي‬ ‫خ��واردن��ةك��ةو‪...‬ه��ت��د‪ .‬ب��ةم ش �َي��وةي��ة دةب��ي��ن�ين رةوش��ت‬ ‫ئاوَيزاني هةموو اليةنَيكي دةبَيت‪.‬‬ ‫ئ��اِراس��ت��ةي ق��ورئ��انء ف���ةرم���وودةي ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫سةبارةت بةِرةوشت بةوشَيوةية بؤ تَيكِراي كردةوةكان‬ ‫[وَم ْن َي ْأِتِه‬ ‫طشتطرية‪ ،‬هةروةك خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ات َف ُأ ْوَلِئ َك هَُ‬ ‫ات ا ْل ُعَلى‪َ .‬ج َّن ُ‬ ‫الدَر َج ُ‬ ‫ل ُم َّ‬ ‫ات‬ ‫الصالحِ َ ِ‬ ‫ُم ْؤِم ًنا َق ْد َعِم َل َّ‬ ‫لأْ‬ ‫َع ْد ٍن جَ ْ‬ ‫ينِفيَها َوَذل َ‬ ‫ِد َ‬ ‫ِك َجَزاء َمن‬ ‫تِري ِمن تحَ ِْتَها ا َ ْنَها ُر َخالِ‬ ‫مَ‬ ‫َتَز َّكى] طه‪ .)76-75( :‬واتة‪ :‬هةركةس بةموسولاني بؤ‬ ‫الي خوا بطةِرَيتةوةو كردةوة ضاكةكاني كردبَيت‪ ،‬ئةوانة‬ ‫ثلة بةرزةكانيان ثَيدةبِرَيت‪ ،‬كة بةهةشتاني حةوانةوةنء‬ ‫جؤطةئاوةكان لةبةريانةوة دةِرؤن‪ ،‬بةهةميشةيي تَيياندا‬ ‫دةمَيننةوة‪ ،‬ئةوة ثاداشيت كةسَيكة طةشةي بةدةرووني‬ ‫دابَيتء ثاكيكردبَيتةوة‪.‬‬ ‫ل��ةِروان��ط��ةي ئ���ةم ئ��اي��ةت��ة ث��ي��رؤزةوة ئ���ةوةم���ان بؤ‬ ‫دةردةك��ةوَي��ت كة ثَيويستة ط��ةش��ةك��ردنء ثاككردنةوة‬ ‫َ‬ ‫رةضاوبكريء‬ ‫(التزكية)ي دةروون لةسةرجةم كردةوةكاندا‬ ‫ئاوَيتةيان ببَيت‪ ،‬ضونكة بةهةشتء ثلةبةرزةكان ‪-‬كة‬ ‫ب��ةه��ؤي ب���اوةِرو ك���ردةوة ضاكةكانةوة دةستطريدةبن‪-‬‬ ‫دةبنة ثاداشيت كةسَيك كةطةشةي بةدةرووني دابَيتء‬ ‫ثاكيكردبَيتةوة‪.‬‬

‫ن��ا َيَتَذ َّك ُر أُ ْولُ��و ْا َ‬ ‫هـةروةها دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إ مََّ‬ ‫اب‪.‬‬ ‫األ ْلَب ِ‬ ‫ال َ‬ ‫ون ِبَعهِْد اللهِّ َو َال ِين ُق ُ‬ ‫يث َ‬ ‫ض َ‬ ‫ين ُيو ُف َ‬ ‫الَِّذ َ‬ ‫اق‪َ .‬والَِّذ َ‬ ‫ين‬ ‫ون مِْ‬ ‫للهُّ‬ ‫وص َل َوخَ ْ‬ ‫ي َش ْوَن َربَّ ُه ْم َوخَ​َ‬ ‫يا ُف َ‬ ‫َيِص ُل َ‬ ‫ون‬ ‫ون َما َأَمَر ا ِبِه َأن ُي َ‬ ‫اب‪َ .‬والَِّذ َ‬ ‫صبرَ ُ و ْا ابِْتَغاء َو ْجِه َربِ​ِّه ْم َوَأَقا ُمو ْا‬ ‫ُسوَء ِ‬ ‫ين َ‬ ‫احل َس ِ‬ ‫م��ا َرَز ْقَنا ُه ْم ِسًّ��را َوَع َ‬ ‫الص َ‬ ‫��دَر ُؤ َ‬ ‫الِنَي ًة َوَي� ْ‬ ‫ون‬ ‫َّ‬ ‫الَة َوَأنَف ُقو ْا مَِّ‬ ‫الس ِّيَئَة أُ ْوَلِئ َك هَُ‬ ‫ل ْم ُع ْقَبى َّال��دِار] الرعد‪-19( :‬‬ ‫ِبالحْ َ َسَنِة َّ‬ ‫‪ .)22‬واتة‪ :‬تةنها خاوةن ئاوةزو ذيرةكان بريدةكةنةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةبةلَيين خ��واي ط��ةورة سةرِراسنتء‬ ‫ئةوانةي بةرامبةر‬ ‫ثةميانناشكَيننء ئةوانةي ئةو ثةيوةنديية دةطةيةنن كة‬ ‫خوا فةرماني بةطةياندني كردووةو َ‬ ‫سل لةثةروةردطاريان‬ ‫دةك���ةن���ةوةو ل��ةس��ةر ئ��ةجن��ام��ي دذوارو خ��راث��ي رؤذي‬ ‫لَيثرسينةوة دةترسنء ئةوانةي لةبةر رةزامةنديي خوا‬ ‫لةدونيادا ئاراميانطرتووةو نوَيذيان ئةجنامداوةو لةو‬ ‫َ‬ ‫مالةي ثَيمانبةخشيوونء رؤزييمانداون بةنهَيينء ئاشكرا‬ ‫دةبةخشنء ب��ةك��ردةوةي ضاكة‪ ،‬خراثةكان دةس�ِرن��ةوة‪،‬‬ ‫ئةوانة سةرئةجنامي خانةي بة‌هةشتيان ثَيدةبِرَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خواي‬ ‫ك��ةوات��ة‪ :‬رةوش��ت ثةميانَيكي طشتيية‬ ‫طةورةدا لةسةر ثابةندبوون بةفةرمانـةكانييةوة لةسةرجةم‬ ‫كردةوةكانداو لةسةرجةم َ‬ ‫هةلوَيستةكاندا‪ ‌.‬مذاهب فكرية‬ ‫معاصرة‪ /‬حممد قطب‪ ،‬ص‪.439‬‬ ‫ياخود دةفةرموَيت‪َ[ :‬ق ْد َأ ْفَل َح مْ ُ‬ ‫ون‪ .‬الَِّذ َ‬ ‫ال ْؤِم ُن َ‬ ‫ين ُه ْم‬ ‫ين ُه ْم َعِن َّ‬ ‫الل ْغِو ُمعِْر ُ‬ ‫ض َ‬ ‫ُون‪َ .‬والَِّذ َ‬ ‫اشع َ‬ ‫ون‪.‬‬ ‫صلاَ ِتِه ْم َخ ِ‬ ‫فيِ َ‬ ‫ين ُه ْم ل َّ‬ ‫وجِه ْم َح ِاف ُظ َ‬ ‫ون‪َ .‬والَِّذ َ‬ ‫اع ُل َ‬ ‫َوالَِّذ َ‬ ‫ون‪).‬‬ ‫ِلزَك ِاة َف ِ‬ ‫ين ُه ْمِل ُف ُر ِ‬ ‫مَ‬ ‫امل��ؤم��ن��ون‪ .)5-1( :‬وات���ة‪ :‬ب��ةِراس�تي هةرموسولانان‬ ‫سةرفرازن‪ ،‬ئةوانةي لةنوَيذةكانياندا ترسيانلَيدةنيشَيت‪،‬‬ ‫لةطالتةجاِري ه� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةل��دةك��ةن‪ ،‬ئ��ةوان��ةي بؤ‬ ‫ئ��ةوان��ةي ثشت‬ ‫زةك���ات���دان ب��ةك��ارو دةس��ت��ط��ةرم��ن‪ ،‬ئ��ةوان��ةي داوَي��ن��ي��ان‬ ‫لةتَي َ‬ ‫كةلبوون دةثارَيزن‪.‬‬ ‫لةم ئايةتانةدا ثةروةرطار ئةوةمان ثيرَِادةطةيةنَيت‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةي لةنوَيذو قسةكردنء زةكاتدانء‬ ‫كة ئةو‬ ‫زاي���ةن���ددا رةض����اوي ئ��اك��ارة ب���ةرزةك���ان دةك����ةنء طةشة‬ ‫ب���ةدةروون���ي���ان دةدةن‪ ،‬ب �َي��ط��وم��ان س����ةرف����رازن‪ .‬وةك‬ ‫لةئايةتَيكيرتيشدا دةفةرموَيت‪َ[ :‬ق� ْ�د َأ ْفَل َح َمن َتَز َّكى]‬ ‫األع��ل��ى (‪ .)14‬وات���ة‪ :‬ب��ةِراس�تي ئ��ةو ك��ةس��ة س��ةرف��رازة‬ ‫ك��ةط��ةش��ةي ب����ةدةروون����ي داوة‪ .‬ث�َي��غ��ةم��ب��ةري��ش (‪)j‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪37‬‬


‫دةبيَت رةوشت ئاويَزاني طشت كردةوةكان بيَت‬

‫دةفةرموَيت‪ِ( :‬إ َّن اللهََّ َكَت َب الإِْ ْح َس َ‬ ‫ان َعَلى ُك ِّل َش ْي ٍء‪َ ،‬فِإَذا‬ ‫َقَت ْل ُت ْم َفَأ ْحِس ُنوا ا ْلِق ْتَلَة‪َ ،‬وِإَذا َذبحَ ْ ُت ْم َفَأ ْحِس ُنوا ِّ‬ ‫الذبحَْ َة‪،‬‬ ‫يحَتهُ) رواه مسلم‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫َو ْل ُيِح َّد َأ َح ُد ُك ْم َش ْفَرَتهُ‪َ ،‬و ْليرُِ ْح َذِب َ‬ ‫خ��واي ط���ةورة ض��اك��ةي ل��ةس��ةر ه��ةم��وو شتَيك نوسيوة‪،‬‬ ‫ئةطةر كوشتتانةوة بةشَيوةيةكي ضاك بيكوذنء ئةطةر‬ ‫برن‪ ،‬ئ��ةوةي‬ ‫طياندارَيكتان س��ةرب �ِري بةضاكي س��ةري��ب� ِ‬ ‫سةردةبِرَيت با هةر ضةقؤكةي تيذبكاتء سةربِراوةكةي‬

‫دكتؤر موحةممةد قوتب‪ :‬لةئيسالمدا‬ ‫شتيك نيية لةبازنةي رةوشت‬ ‫هيض َ‬ ‫دةربضيت‪ ،‬نوَيذ رةوشتي خؤي‬ ‫َ‬ ‫هةية كة ملكةضبوونة‪ ،‬قسةكردن‬ ‫َ‬ ‫ثشتهةلكردنة‬ ‫رةوشتي خؤي هةية كة‬ ‫َ‬ ‫لةطالتةجا ِريي‪ ،‬زايةند رةوشتي خؤي‬ ‫هةية كة ثابةندبوونة بةسنووري‬ ‫فةرمانةكاني خواوة‪َ ،‬‬ ‫هةلسوكةوتكردن‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كةسانيتردا رةوشتي خؤي‬ ‫هةية كة سةر ِراستيية لة ِراسثاردةداء‬ ‫رةضاوكردني َ‬ ‫بةلَينة‪ ،‬بةخشين رةوشتي‬ ‫لةنيوان‬ ‫خؤي هةية كـة ميانطيريية َ‬ ‫ضرووكيء دةستبآلويدا‪ ...‬هةروةها‬ ‫َ‬ ‫موسولماندا‬ ‫شتيك لةذياني‬ ‫هيض َ‬ ‫َ‬ ‫نةبيت لةطةليدا‬ ‫نيية كة‬ ‫رةوشتيك َ‬ ‫َ‬ ‫شتيك نيية كة‬ ‫بطونجيت‪ ،‬وةهيض َ‬ ‫َ‬ ‫واتايةكي رةوشتييانةي هاوشاني‬ ‫نةبيت‬ ‫خؤي َ‬

‫حبةوَينَيتةوة‪.‬‬ ‫ئاشكراية كةكوشنت يان سةربِرين هةرضؤنَيكبَيت‬ ‫ضاك يان خراث‪ ،‬بةضةقؤي تيذ يان كول‪-‬ضةند ضركةيةك‬‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫زي��ات��ر ج��ي��اوازي��ي��ان نيية‪ ،‬ب���ةآلم ثَيويستة‬ ‫ثابةندي ئ��اك��اري ضاكة بَيتء سيفةتةكاني بةزةييء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كارةكانيدا‬ ‫ميهرةبانيء ضاكةكاري (اإلح��س��ان)‬ ‫‪38‬‬

‫رةضاوبكاتء ئةو بةهايانة بةكةمنةطرَيت‪.‬‬ ‫(إن َ‬ ‫اهلل‌ َرِف ٌ‬ ‫هةروةها دةفةرموَيت‪َّ :‬‬ ‫الر ْف َق يف‬ ‫يق يحُِ ُّب ِّ‬ ‫األ ْم�ِ�ر ِّ‬ ‫ِ‌) متفق عليه‪ .‬وات��ة‪ :‬خواي ط��ةورة ميهرةبانء‬ ‫كله‬ ‫نةرمونيانةو لةهةموو كارَيكدا نةرمونيانيي ثَيخؤشة‪.‬‬ ‫بةم ثَيية دةبينني ئاكارة دةروونييةكان ‪-‬هةريةكة‬ ‫ب��ةث�َي��ي ب����واري ط��وجن��اوي خ���ؤي‪ -‬ئ��اوَي��زان��ي رةف��ت��ارو‬ ‫كردةوةكان دةبن‪ ،‬هةرضةندة سادةو كةميشنب سةنطنيء‬ ‫بةهادارياندةكةنء لةخووي ئاساييةوة دةيانطؤِرن بؤ‬ ‫خواثةرسيت‪.‬‬ ‫ثَيشةوايان ئينب عةباسء موجاهيد (رةزاو رةمحةتي‬ ‫[وِإ َّن� َ‬ ‫��ك َلَعلى ُخ ُل ٍق‬ ‫خوايان لَيبَيت) دةرب��ارةي ئايةتي‪َ :‬‬ ‫ظـيم‪ ،‬ال ِدَين‬ ‫يم] القلم (‪ .)4‬فةرموويانة‪َ»:‬لَعَلى ِد ٍ‬ ‫ين َع ٍ‬ ‫َعِظ ٍ‬ ‫أح َّب إَل َّي‪ ،‬وال أ ْر َ‬ ‫هو ِد ُين اإلسالم» (‪. )1‬‬ ‫َ‬ ‫ضى ِع ْنِدي ِم ْن ُه‌‪َ ،‬و َ‬ ‫واتة‪ :‬ئةي موحةممةد (‪ )j‬بةِراسيت تؤ لةسةر ئايينَيكي‬ ‫مةزنيت‪ ،‬كة هيض ئايينَيك نيية لةالم خؤشةويسترتبَيتء‬ ‫ريازيبم جطة لةو ئايينة كة ئيسالمة‪.‬‬ ‫زياتر ثَي ِ‬ ‫ث��َي��ش��ةواي خ���وان���اس ئيبنولقةييم (رةمح��ةت��ي‬ ‫ْ‬ ‫«وأخ�َب�رَ​َ َرس� ُ‬ ‫هلل‌ (‪:)j‬‬ ‫خ��واي لَيبَيت) دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫�ول ا ِ‬ ‫ا ْل�ُِّب�رِ ُح ْس ُن خْ ُ‬ ‫ال� ُل�ِ�ق‪َ ،‬والإِْ ْث��� ُم َما َح� َ‬ ‫ص� ْ‬ ‫�ت‬ ‫��دِر َك َوَك�ِ�ر ْه� َ‬ ‫�اك فيِ َ‬ ‫�اس) (‪ )2‬فقابل ال�بر ب��اإلث��م‪ ..‬وهذا‬ ‫َأ ْن َي َّطِلَع َعَليِْه ال� َّ�ن� ُ‬ ‫يدل على أن حسن اخللق هـو الدين كـله‌‪ ،‬وهو حقائق‬ ‫اإلميان‪ ،‬وشـرائع اإلسالم‪ ،‬وهلذا قابله‌ باإلثم)(‪ . )3‬واتة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫هةواليداوة كة‬ ‫ثَيغةمبةري خوا (علي ‌ه الصالة والسالم)‬ ‫ضاكةخوازيي رةوشتجوانييةو دةفةرموَيت‪ :‬ضاكةخوازيي‬ ‫رةوشتجوانييةو خراثةكارييش ئ��ةوةي��ة ك��ة ختوكةي‬ ‫دل��ت دةداتء ثَيتناخؤشة َ‬ ‫سنطء َ‬ ‫خةلكي ثَييبزانن‪..‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خراثةكارييدا بةرامبةركردووة‪،‬‬ ‫ليرَ ةدا ضاكةخوازيي‬ ‫ئةمةيش ئ���ةوة دةط��ةي��ةن�َي��ت ك��ة رةوش��ت��ج��وان��ي بريتية‬ ‫لةهةموو ئاينيء ناوةرؤكي ب��اوةِرو رَيساكاني ئيسالم‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خراثةكاريدا بةرامبةريكردووة‪.‬‬ ‫لةبةرئةوة‬ ‫دك���ت���ؤر م���وح���ةمم���ةد ق���وت���ب‪-‬ي���ش ل����ةم ب����ارةي����ةوة‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬لةئيسالمدا هيض شتَيك نيية لةبازنةي‬ ‫رةوش����ت دةرب��ض��َي��ت‪ ،‬ن��وَي��ذ رةوش��ت�ي خ���ؤي ه��ةي��ة كة‬ ‫ترسلَينيشنت (ملكةضبوون)ة‪ ،‬قسةكردن رةوشيت خؤي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطالتةجاِريي‪ ،‬زايةند رةوشيت‬ ‫ثشتهةلكردنة‬ ‫هةية كة‬ ‫خ��ؤي هةية كة ثابةندبوونة بةسنووري فةرمانةكاني‬ ‫�ةل��س��وك��ةوت) ل��ةط� َ‬ ‫�ةل��ة (ه� َ‬ ‫خ����واوة‪ ،‬م��ام� َ‬ ‫�ةل ك��ةس��ان��ي�تردا‬ ‫رةوش�تي خ��ؤي هةية كة سةرِراستيية ل��ةِراس��ث��اردةداء‬ ‫رةضاوكردني َ‬ ‫بةلَينة‪ ،‬بةخشني رةوشيت خؤي هةية كـة‬ ‫ميانطرييية لةنَيوان ض��رووك��يء دةستبآلويدا‪ ،‬ذياني‬ ‫كؤمةآليةتي رةوش�تي خ��ؤي هةية كةدةبَيت كاروباري‬ ‫ن�َي��وان َ‬ ‫خةلكي ب��ةث��رسء راوَي��ذب�َي��ت‪ ،‬ت��وِرةي��ي رةوش�تي‬ ‫خؤي هةية كة لَيبووردنء ضاوثؤشيية‪ ،‬دةستدرَيذيي‬ ‫دوذمنان رةوش�تي خؤي ب��ةدوادا دَيت كة سةرخستنة‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫دةبيَت رةوشت ئاويَزاني طشت كردةوةكان بيَت‬

‫واتة‪ :‬بةرثةرضدانةوةي دةستدرَيذييةو‪ ...‬هةروةها هيض‬ ‫مَ‬ ‫موسولاندا نيية كة رةوشتَيك نةبَيت‬ ‫شتَيك لةذياني‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا بطوجنَيت‪ ،‬وةهيض شتَيك نيية كة واتايةكي‬ ‫رةوشتييانةي هاوشاني خؤي نةبَيت»‪ .‬دراسات قرآنية‪/‬‬ ‫حممد قطب‪ ،‬ص‪.439‬‬ ‫ك���ةوات���ة‪ :‬رةوش����ت زؤرو ك���ةم ل��ةت �َي��ك �ِراي ك����ردةوةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولاندا رةن��ط��دةدات��ةوةو خواستء‬ ‫رةف��ت��ارةك��ان��ي‬ ‫مةبةستةكان هةرضةندة بةرزو ثريؤزبن‪ ،‬ئةطةر ئاوَيتةي‬ ‫َ‬ ‫هةلسوكةوتةكان نةكرَين‪ ،‬ئةوا بةبَيطيان دةمَيننةوةو هيض‬ ‫بةرهةمَيكيان لَيناكةوَيتةوة‪.‬‬ ‫دةس��ت��ةب��ةرك��ردن��ي رةوش���تء خ��ؤِراه�َي��ن��ان ل��ةس��ةري‪،‬‬ ‫هؤكارو هةلومةرجي ثَيويسيت دةوَيت‬ ‫هةرضةندة وةكو ومتان رةطي ئاكارةكان لةناخي مرؤظدا‬ ‫داكوتراون‪ ،‬بةآلم طةشةثَيدانء ثةرةثَيدانيان ثَيويستيي‬ ‫بةضةند هةلومةرجَيك هةية‪ ،‬ثاشان بةرجةستةكردنيشيان‬ ‫لةكردةوةي رؤذان��ةدا بؤئةوةي لةِرةفتاردا رةنطبدةنةوة‬ ‫ضةند رَيوشوَينَيكي ل��ةب��اري دةوَي���ت‪ ،‬كاتَيك َ‬ ‫دةل�َي�ين‪:‬‬ ‫«كردارةكان بةسووكء ئاساني لَييةوة سةرضاوةدةطرن‬ ‫بةبَيئاتاجبوون بةبريلَيكردنةوةو جةختلةخؤكردن»‪.‬‬ ‫م��ةب��ةس��ت ل��ةوةن��ي��ي��ة ك��ة ب��ةئ��اس��ان��ي دةس��ت��ةب��ةردةب��نء‬ ‫ثَيشةكي هيض كؤششَيكيان ناوَيتء لةخؤيانةوة دةروون‬ ‫دادةطرن‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ثَيويستة ضةند هؤكارَيك لةجَيطريكردنء‬ ‫طةشةثَيدانء بةرجةستةكردنياندا هاوئاهةنطنب‪ ،‬ليرَ ةدا‬ ‫بةكورتيء بةئةندازةي ثــَيويست‪ ،‬ئـاماذة بةهةندَيكيان‬ ‫دةكةين‪ ،‬كةئةمانةن‪:‬‬ ‫أ‪ -‬بووني زانياريي دةرب���ارةي رةوش���ت‪ :‬ئاشكراية‬ ‫مَ‬ ‫م��وس��ول��ان ل���ةِرَي���ط���ةي ب��ةه��رةم��ةن��دب��وون ل��ةئ��اِراس��ت��ة‬ ‫ش��ةرع��ي��ي��ةك��ان��ةوة دةزان����َي����ت ض�����ؤنء ب���ةض���ي ط��ةش��ة‬ ‫بةئاكارةكاني بداتء كام سيفةتانة ضاكء ثةسةندن ياخود‬ ‫باوةِريان ثَيوةبةندة تاكو َ‬ ‫هةولي سةقامطريكردنيان بدات‪،‬‬ ‫ياخود ك��ام سيفةتانة ب��ةدوخ��راث��نء ض خ��دةو خوويةك‬ ‫بَيزراوة بؤئةوةي ئةطةر لةِرةوشتيدا هةبن بيانطؤِرَيتء‬ ‫بذاريانبكات‪ ،‬ئ��ةط��ةر نةبن توخنياننةكةوَيتء خؤي‬ ‫لَييان البدات‪ ،‬هةروةها ضؤنء لةض رَيطةيةكةوة شةيتان‬ ‫زةف��ةري��ث �َي��دةب��اتء دةروون�����ي داط�ي�ردةك���اتء ط��ةش��ةي‬ ‫دةوةس��ت�َي��ن�َي��تء ه� َ‬ ‫�ةول��ي م��ران��دن��ي دةداتء بةضييش‬ ‫دةتوانَيت خؤي لَيبثارَيزَيتء هةميشة لَييبةئاطابَيتء‬ ‫رَيطةي لَيببةستَيتةوة‪ .‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إ مََّ‬ ‫نا‬ ‫خَ ْ‬ ‫ادِه ا ْل ُعَلَما ُء] فاطر (‪ .)28‬واتة‪ :‬تةنها‬ ‫ي َشى اللهََّ ِم ْن ِعَب ِ‬ ‫َ‬ ‫ئةوانة لةخوادةترسنء سليلَيدةكةنةوة لةبةندة زاناكانن‪.‬‬ ‫ريازيبَيت) لةِروانطةي‬ ‫ثَيشةوا ئيبنومةسعود (خوا لَي ِ‬ ‫ئةم ئايةتةوة دةفةرموَيت‪« :‬كفى خبشية اهلل عل ًما‪ ،‬وكفى‬ ‫باإلغرتار باهلل جهلاً »‪ .‬البحر الرائق يف الزهد والرقائق‪/‬‬

‫أمحد فريد‪ ،‬ص‪ .29‬واتة‪ :‬بةسة بؤئةوةي لةخواترسان‬ ‫زانستبَيتء بةسيشة بؤئةوةي لةخؤباييبوون نةزانيبَيت‪.‬‬ ‫ُو َقِان ٌت آَناَء‬ ‫هةروةها ثةروةردطار دةفةرموَيت‪َ[ :‬أ َّم� ْ�ن هَ‬ ‫اجداً َوَقِائم ًا يحَ َ‬ ‫َّ‬ ‫ْذ ُر الآْ ِخَرَة َوَي ْر ُجو َرحمْ َ َة َربِ​ِّه ُق ْل‬ ‫الليِ‬ ‫ْل َس ِ‬ ‫ون ِإ مََّ‬ ‫ين ال َي ْعَل ُم َ‬ ‫ون َوالَِّذ َ‬ ‫ين َي ْعَل ُم َ‬ ‫َه ْل َي ْسَتِوي الَِّذ َ‬ ‫نا َيَتَذ َّك ُر‬ ‫اب] الزمر (‪ .)9‬واتة‪ :‬ئايا بَيباوةِر باشة يان‬ ‫أُولُو الأَْ ْلَب ِ‬ ‫ئةو كةسةي لةساتةكاني شةودا طةردنكةضء طوَيِر َ‬ ‫ايةلي‬ ‫َ‬ ‫لةحالةتي كِرنوشربدنء وةستانداية بؤ شةونوَيذو‬ ‫خوايةو‬ ‫خ��ؤي ل��ةس��زاي رؤذي دواي���ي دةث��ارَي��زَي��تء بةئومَيدي‬ ‫بةزةييء ميهرةبانيي ثةروةردطاريةتي ‪-‬ئةي موحةممةد‬ ‫�ي‪ :‬ئايا ئ��ةوان��ةي دةزان���نء ئ��ةوان��ةي نازانن‬ ‫(‪ -)j‬ب�َ�ل� َ‬ ‫وةكيةكن‪ ،‬يةكسانن؟ تةنها ئ��ةوان��ة ثةندو ئامؤذطاري‬ ‫وةردةطرنء بريدةكةنةوة كة خاوةني ئاوةزو ذيرين‪.‬‬ ‫خواي طةورة لةم ئايةتانةدا زاناياني بةضةند سيفةتء‬ ‫ئاكارَيكةوة تايبةتكردووة كة لةِرَيطةي زانستةكةيانةوة‬ ‫بةدةستياندةهَيننء ثَييان بةهرةمةنددةبن‪ ،‬ئةوانيش‪:‬‬ ‫ل��ةخ��وات��رس��ان (اخل��ش��ي��ة)و ط��ةردن��ك��ةض��ي (ال��ق��ن��وت)و‬ ‫تكاخوازيي (الرجاء)و ثةندوةرطرتن (التذكرة)ن‪ ،‬هةروةها‬ ‫ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬دةفةرموَيت‪َ( :‬لو َت ْعَل َ‬ ‫أعَل ُم‬ ‫مون َما ْ‬ ‫ضِح ْك ُت ْم َقلي ً‬ ‫َل َ‬ ‫رياً) متفق عليه‌‪ .‬واتة‪ :‬ئةطةر‬ ‫ال َوَلَبَكي ُت ْم َكث َ‬ ‫ئةوةي من دةيزامن ئَيوة بتانزانياية ئةوا كةم ثَيدةكةننيء‬ ‫زؤر دةطريان‪.‬‬ ‫كاتَيك ه���اوةآلن (خ���وا ل�َي��ي��ان�ِرازي��ب�َي��ت) ط��وَي��ي��ان لةم‬ ‫فةرمايشتة بوو‪ ،‬سةريانداخستبوو هةنيسكي طريانيان‬ ‫دةدا‪.‬‬ ‫ياخود دةفةرموَيت‪ِ( :‬إ مََّ‬ ‫نا ُّ‬ ‫ْد َرَزَق ُه‬ ‫الد ْنَيا لأِ َ ْرَبَعِة َنَف ٍر َعب ٍ‬ ‫يه َرحمِ َ ُه َوَي ْعَل ُم‬ ‫يه َربَّ ُه َوَيِص ُلِف ِ‬ ‫ُو َي َّتِقيِف ِ‬ ‫اللهَُّ َمالاً َوِع ْل ًما َفهَ‬ ‫ْد َرَزَق ُه اللهَُّ ِع ْل ًما َولمَ ْ‬ ‫يه َح ًّقا َفَهَذاِبَأ ْف َ‬ ‫ضِل مَْ‬ ‫للِهَِّ ِف ِ‬ ‫الَن ِازِل َوَعب ٍ‬ ‫اد ُق ِّ‬ ‫النيَِّة َي ُق ُ‬ ‫ِي َمالاً َلَعِم ْل ُت‬ ‫ول َل ْو َأ َّن ل‬ ‫صِ‬ ‫ُو َ‬ ‫َي ْر ُز ْق ُه َمالاً َفهَ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ْد َرَزَق ُه ا َمالاً‬ ‫ُو ِبِنيَِّتِه َفَأ ْج ُرهَ‬ ‫ِبَعَمِل ُفلاَ ٍن َفهَ‬ ‫ُما َسَوا ٌء َوَعب ٍ‬ ‫ُو خَ ْ‬ ‫يه‬ ‫ِه ِبَغيرِْ ِع ْل ٍم لاَ َي َّتِقي ِف ِ‬ ‫يِب ُط فيِ َمالِ‬ ‫َولمَ ْ َي ْر ُز ْق ُه ِع ْل ًما َفهَ‬ ‫للِهَّ‬ ‫يه َح ًّقا َفَهَذاِبَأ ْخَبِث‬ ‫يه َرحمِ َ ُه َولاَ َي ْعَل ُم ِ ِف ِ‬ ‫َربَّ ُه َولاَ َيِص ُلِف ِ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ُو َي ُق ُ‬ ‫مَْ‬ ‫ِي‬ ‫ول َل ْو َأ َّن ل‬ ‫ْد لمَ ْ َي ْر ُز ْق ُه ا َمالاً َولاَ ِع ْل ًما َفهَ‬ ‫الَن ِازِل َوَعب ٍ‬ ‫ُما َسَواءٌ) (‪.)4‬‬ ‫َمالاً َلَعِم ْل ُتِف ِ‬ ‫ُوِبِنيَِّتِه َفِو ْز ُرهَ‬ ‫يهِبَعَمِل ُفلاَ ٍن َفهَ‬ ‫وات���ة‪ :‬دون��ي��ا ب��ؤ ض���وار ك��ةس��ة‪ :‬ب��ةن��دةي��ةك ك��ة خوا‬ ‫َ‬ ‫بةمالء زانست رؤزييبداتء بةهرةمةنديبكات‪ ،‬ئةويش‬ ‫َ‬ ‫لةمالةكةيدا ثارَيزكاريي ثةروةردطاري دةكاتء بةهؤيةوة‬ ‫ثةيوةنديي خزمايةتي ئةجنامدةداتء دةزانَيت كة مايف‬ ‫خ��واي ط���ةورةي ت�َي��داي��ة‪ ،‬ئةمةيان ل��ةالي خ��واي ط��ةورة‬ ‫ضاكرتين ثلةي هةية‪ .‬هةروةها كةسَيك كة خوا زانسيت‬ ‫ثَيبداتء َ‬ ‫مالي ثَينةداتء َبلَيت‪ :‬ئةطةر سامامن هةبوواية‬ ‫ه��ةم��ان ك����ردةوةي فآلنكةسم ث�َي��ئ��ةجن��ام��دةدا‪ ،‬ئةميش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةك��اتء هةردووكيان‬ ‫خ��وا بةثَيي نيازي خ��ؤي‬ ‫َ‬ ‫ل��ةث��اداش��ت��دا ي��ةك��س��ان��ن‪ .‬ه��ةروةه��ا ك��ةس�َي��ك خ��وا مالي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪39‬‬


‫دةبيَت رةوشت ئاويَزاني طشت كردةوةكان بيَت‬

‫لةمالةكةيدا َ‬ ‫َ‬ ‫هةلةشةو‬ ‫ث�َي��ب��داتء زان��س�تي ث�َي��ن��ةداتء‬ ‫بَيسةروبةربَيتء ثارَيزكاريي ثةروةردطاري تَيدانةكاتء‬ ‫بةهؤيةوة ثةيوةنديي خزمايةتي ئةجنامنةداتء نةزانَيت‬ ‫ك��ة م��ايف خ��واي ت�َي��داي��ة‪ ،‬ئةمةيان ل��ةالي خ��واي ط��ةورة‪،‬‬ ‫خراثرتين ثلةي هةية‪ .‬هةروةها كةسَيك كة خوا نة َ‬ ‫مالي‬ ‫ثَيبداتء نة زانست‪ ،‬ئةويش َبلَيت‪ :‬ئةطةر مَ‬ ‫مال هةبوواية‬ ‫هةمان كردةوةي خراثي فآلنكةسم ثَيئةجنامدةدا‪ ،‬ئةميش‬

‫َ‬ ‫موسولمان لة ِرَيطةي‬ ‫ئاشكراية‬ ‫بةهرةمةندبوون لةئا ِراستة‬ ‫دةزانيت ضؤنء‬ ‫شةرعييةكانةوة َ‬ ‫بةضي طةشة بةئاكارةكاني‬ ‫بداتء كام سيفةتانة ضاكء‬ ‫ثةسةندن ياخود باوة ِريان‬ ‫َثيوةبةندة تاكو َ‬ ‫هةولي‬ ‫سةقامطيركردنيان بدات‪ ،‬ياخود‬ ‫كام سيفةتانة بةدوخراثنء ض‬ ‫خدةو خوويةك َبيزراوة بؤئةوةي‬ ‫ئةطةر لة ِرةوشتيدا هةبن‬ ‫بيانطؤ ِرَيتء بذاريانبكات‪ ،‬ئةطةر‬ ‫نةبن توخنياننةكةوَيتء خؤي‬ ‫َلييان البدات‬ ‫خ��واي ط��ةورة بةثَيي نيازةكةي خ��ؤي ل��ةط� َ‬ ‫�ةل دةك��اتء‬ ‫هةردووكيان لةتاواندا يةكسانن‪.‬‬ ‫ل���ةم ف���ةرم���وودة ب��ةن��رخ��ةدا ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ���وا (‪)j‬‬ ‫ب��ةِراش��ك��اوي ئ��ام��اذة ب��ةك��اري��ط��ةري��ي زان��س�تي شةرعي‬ ‫هةلسوكةوتي م��وس� مَ‬ ‫ل��ةس��ةر رةوش���تء َ‬ ‫�ول��ان دةك���اتء‬ ‫هةريةك لةثارَيزكاري (تقوي)و ثةيوةنديي خزمايةتيء‬ ‫َ‬ ‫لةمالء سامانداو خةرجكردنء‬ ‫رةضاوكردني مايف خوا‬ ‫‪40‬‬

‫َ‬ ‫مامةلةثَيوةكردني بةشَيوةي دروس��ت دةط�َي�رََِي��ت��ةوة بؤ‬ ‫بةهرةي زانست‪ ،‬ئةطةر كةسَيك هيض سامانَيكي نةبَيت‪،‬‬ ‫بةآلم زانسيت هةبَيت‪ ،‬بةهؤيةوة نيازمةندي ضاكةكردن‬ ‫دةبَيتء ثاداشيت زؤري دةستدةكةوَيت‪ ،‬بةثَيضةوانةوة‬ ‫كةسَيكيش لةو بةهرةية بَيبةشبَيت‪ ،‬هةموو ئةو ئاكارة‬ ‫بةرزانةي لةدةستدةضَيتء سةرةِراي ئةوةيش نيازمةندي‬ ‫خراثةكاري دةبَيتء تاوانَيكي زؤر لةسةرخؤي دةكات‬ ‫َ‬ ‫بةمال‪.‬‬ ‫ل��ةب��ةرئ��ةوة دةبينني ل��ةق��ورئ��انء سوننةتدا ب���ةزؤري‬ ‫�ال ئ� َ‬ ‫سيفةتة خ��راث��ةك��ان دراون��ةت��ة ث� َ‬ ‫�اوةل��ن��اوي نةفامي‬ ‫(اجل��اه��ل��ي��ة)‪ ،‬ب���ؤمن���وون���ة‪ :‬خ����واي ط�����ةورة دةرب������ارةي‬ ‫دوِرووةكان كة لةجةنطي ئوحوددا كةوتبوونة َ‬ ‫اوكيء‬ ‫دلةِر َ‬ ‫[و َطِائَف ٌة َق ْد َأَه َّم ْت ُه ْم َأ ْن ُف ُس ُه ْم‬ ‫بةدطومانييةوة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ونِباللهَِّ َغيرَْ الحْ َ ِّق َظ َّن جْ َ‬ ‫َي ُظ ُّن َ‬ ‫اهِليَِّة] آل عمران (‪.)154‬‬ ‫ال ِ‬ ‫واتة‪ :‬دةستةيةكيش كة هةر بةتةنطي خودي خؤيانةوة‬ ‫ب���وون‪ ،‬طوماني ن��اِرةواي��ان ب��ةخ��واي ط���ةورة دةب���رد‪ ،‬كة‬ ‫دةيانوت‪ :‬ئةوةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةرب��ارةي سةركةوتن‬ ‫َ‬ ‫دةيلَيت دةستخةِرؤكردنء فريودانةو راستنيية‪ ،‬وةك‬ ‫طوماني سةردةمي نةفامي‪.‬‬ ‫ياخود دةرب���ارةي موسا (علية السالم) كـة فةرماني‬ ‫بةطةلةكةي كرد مانطايةك سةربِرن‪ ،‬دةفةرموَيت‪َ[ :‬قالُوا‬ ‫�ال َأ ُع� ُ‬ ‫�ون ِم� َ�ن جْ َ‬ ‫َأَت َّتِخ ُذَنا ُه � ُزواً َق� َ‬ ‫اهِل َ‬ ‫�وذ ِب��اللهَِّ َأ ْن َأ ُك� َ‬ ‫ني]‬ ‫ال ِ‬ ‫َ‬ ‫البقرة (‪ .)67‬واتة‪ :‬وتيان‪ :‬ئايا دةمانكةيت بةطالتةجاِري‬ ‫خؤتء ثَيمانِرادةبوَيريت؟ فةرمووي‪ :‬ثةنادةطرم بةخوا‬ ‫كة لةنةفامانبم‪.‬‬ ‫ه���ةروةه���ا دةرب�����ارةي ي��وس��ف (ع��ل��ي��ة ال��س�لام) كة‬ ‫جةختيانلَيدةكرد بؤئةوةي كاري داوَينثيسي ئةجنامبدات‪،‬‬ ‫ئةويش ثةناي بةثةروةردطاري طرت‪ ،‬دةفةرموَيت‪َ[ :‬ق َ‬ ‫ال‬ ‫صِر ْف َع يِّن‬ ‫ما َي ْدعُوَنيِنِإَليِْه َوِإاَّل َت ْ‬ ‫الس ْج ُن َأ َح ُّبِإَل َّي مَِّ‬ ‫َر ِّب ِّ‬ ‫ص ُب ِإَليِْه َّن َوَأ ُْك��ن ِم َن جْ َ‬ ‫ْده َّ‬ ‫اهِل َ‬ ‫ني] يوسف (‪.)33‬‬ ‫ال ِ‬ ‫َكيَ‬ ‫ُن َأ ْ‬ ‫واتة‪ :‬فةرمووي‪ :‬ئةي ثةروةردطارم‪ ،‬زيندامن ثَيخؤشرتة‬ ‫لةو كارةي بانطمدةكةن بؤي‪ ،‬ئةطةر تؤ فَي َلء َ‬ ‫تةلةكةيامن‬ ‫لَيالنةدةيت‪ ،‬ئةوا دوضارياندةبـمء لةنـةفاماندةبـم‪.‬‬ ‫يرازي��ب�َي��ت) تواجني‬ ‫كاتَيكيش ئ��ةب��وزةِر (خ���وا ل�َي� ِ‬ ‫لةيةكَيك لةهاوةآلن طرتء دةيويست بةهؤي رةشثَيستيي‬ ‫داي��ك��ي��ي��ةوة ل��ةك��ةداري��ب��ك��ات‪ ،‬ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ���وا (‪)j‬‬ ‫ثَييفةرموو‪َّ :‬‬ ‫اهِل َّي ٌة) متفق عليه‪‌.‬‬ ‫(إنك ا ْم ُر ٌؤِفيك َج ِ‬ ‫واتة‪ :‬تؤ كةسَيكيت رةوشيت نةفاميت تَيداية‪.‬‬ ‫ريازيبَيت) دةرب��ارةي‬ ‫موعازي ك��وِري جةبةل (خ��وا لَي ِ‬ ‫طرنطيي زانسيت شةرعي دةفةرموَيت‪« :‬عليكم بـالعلم‪،‬‬ ‫فإن طلبه‌ هلل‌ عبادة‪ ،‬ومعرفته‌ خشية‪ ،‬والبحث عنه‌ جهاد‪،‬‬ ‫وتعليمه‌ ملن اليعلمه‌ صدقة‪ ،‬ومذاكرته‌ تسبيح‪ ،‬وبه‌‬ ‫يعرف اهلل‌ ويعبد‪ ،‬وبه‌ ميجد اهلل‌ ويوحد‪ ،‬يرفع اهلل‌ بـالعلم‬ ‫أقواما جيعلهم للناس قادة وأئمة يهتدون بهم‪ ،‬وينتهون إىل‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫دةبيَت رةوشت ئاويَزاني طشت كردةوةكان بيَت‬

‫رأيهم»‪ .‬جمموعة الفتاوى‪ ،‬ج‪ ،10‬ص‪ .27‬واتة‪ :‬خةريكي‬ ‫زانست بن‪ ،‬ضونكة َ‬ ‫هةولدان بؤي خواثةرستنةو زانيين‬ ‫لةخوا ترسانةو طةِران بةدوايدا جيهادةو فيرَ كردني كةسَيك‬ ‫كةنايزانَيت ضاكةو خ�َي�رَ ةو بـاسكردني ي��ادي خوايةو‬ ‫ب��ةه��ؤي��ةوة خ��واي ط���ةورة دةن��اس��رَي��تء دةث��ةرس�ترَي��تء‬ ‫بةشكؤمةند دةط�يرَي��تء بةتةنها دةث��ةرس�ترَي��ت‪ ،‬بةهؤي‬ ‫زان��س��ت��ةوة خ��وا َ‬ ‫خةلكانَيك ب��ةرزدةك��ات��ةوةو دةيانكات‬ ‫بةسةركردةو ثَيشةواي َ‬ ‫خةلكيء رَينمايي لَيوةردةطرنء‬ ‫دةضنةسةر راوبؤضووني‪.‬‬ ‫ه��ةروةه��ـ��ا ث�َي��ش��ةوا ئيبنولقةييم (رةمح��ةت��ي خ��واي‬ ‫��ةزل���ي زان���س���ت ب���ةس���ةر َ‬ ‫ل �َي��ب �َي��ت) دةرب�������ارةي ف� َ‬ ‫م��ال��دا‬ ‫دةف����ةرم����وَي����ت‪« :‬دةروون ب���ةك���ؤك���ردن���ةوةي زان��س��ت‬ ‫ط��ةش��ةدةك��اتء بةبةدةستهَيناني شةرةفمةنددةبَيت‪،‬‬ ‫نةكامليدةكات‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫ب��ةآلم م� َ‬ ‫بةلكو‬ ‫�ال نةطةشةيثَيدةداتء‬ ‫بةكؤكردنةوةيء بةسووربوون لةسةر بةدةستهَيناني‬ ‫ن���ات���ةواوو رذدو ض���روك دةب��َي��ت‪ ،‬س��وورب��وون��ي لةسةر‬ ‫كاملبوونييةتيء سووربووني لةسةر َ‬ ‫زانست‪ ،‬ماكي َ‬ ‫مالء‬ ‫سامان ماكي ناتةواوييةتي‪َ ،‬‬ ‫مال داخوازي سةركةشيء‬ ‫بةخؤنازينء فيزو خؤبةزلزانييةو زانست داخ��وازي��ي‬ ‫خؤبةكةمطرتنء ئةجنامداني بةندايةتيي راستةقينةية»‪‌.‬‬ ‫البحر الرائق‪ ،‬ص‪.36‬‬ ‫ثَيشةوا ئةبوحلاميد غةزالي‪-‬يش (رةمحةتي خواي‬ ‫لَيبَيت) دةربارةي (علم املعاملة) دةفةرموَيت‪« :‬زانسيت‬ ‫حالةتةكاني َ‬ ‫َ‬ ‫دلة‪ ،‬وةك‪ :‬ترسانء تكاخوازييء رازيبوونء‬ ‫راستطؤييء نيازثاكيي‪ ،‬جطة لةوانةيش‪ ،‬ئةم زانستة‬ ‫طةورة زاناياني ثَيبةرزبووةتةوة‪ ..‬هةر لةبةرئةوةية ثلةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةشارةزايانء زانايانةوة لةو ثلةوثايانة‬ ‫سةرقالن بةِر َ‬ ‫َ‬ ‫والةتي زانستةوة بَيئةوةي‬ ‫دابةزيوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫رةنج ب��ةدةروون بدةن بؤئةوةي بةناوةرؤكةكاني بطاتء‬ ‫ك���ردةوة بةنهَينيية ش��ارةوةك��ان��ي ب��ك��ات‪ ،‬ت��ؤ دةبينيت‬ ‫فيقهزانَيك دةرب���ارةي (زي��ه��ارو ل��ةع��ان) دةدوَي���ت‪ ،‬بةآلم‬ ‫باسي نيازثاكي ناكاتء َ‬ ‫خةلك لـةمةترسيي رووثامايي‬ ‫ئاطادارناكاتةوة‪ ،‬كة ئةمةيان ف��ةرزي عةينة لةسةري‪،‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ثشتطويخَ ستين دةب �َي��ت��ةه��ؤي ت��ي��اض��وون��يء‬ ‫يةكةميان فةرزي كيفايةية»‪ .‬خمتصر منهاج القاصدين‪،‬‬ ‫ص (‪.)28-27‬‬ ‫ب‪ -‬كؤشـشكردن (اجملاهدة)‪ :‬هةر ئاكارَيكي ناوةكيي‬ ‫مرؤظ دةكةوَيتة نَيوان دوو سيفةتي خ��راثء الرةوة كة‬ ‫بريتني ل��ة‪ :‬زي����ادةِرةويء كةمتةرخةمي‪ ،‬وةك ثَيشةوا‬ ‫ئيبنولقةييم (رةمح��ةت��ي خ��واي لَيبَيت) دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫«هةموو رةوشتَيكي ثةسةند بة دوو رةوش�تي بَيزراو‬ ‫دةورةدراوةو ئةويش لةنَيوانياندايةو ئةمالو ئةوالكةي‬ ‫دوو رةوش�تي ب �َي��زراون‪ ،‬وةك بةخشندةيي ك��ةه��ةردوو‬ ‫رةوش��ت��ي ض���روك���يء دةس��ت��ب�لآوي��ي دةورةي��������دةدةنء‬

‫خؤبةكةمطرتن كةهةردوو سيفةتي سةرشؤِريي نابووتيء‬ ‫خؤبةزلزانيء لووتبةرزيي ئةمالوئةوالي دةطرن‪ ،‬دةروون‬ ‫هةركاتَيك لةميانطرييي الي���دا‪ ،‬ح��ةمت��ةن ب��ةالي يةكَيك‬ ‫ل��ةو دوو رةوشتة ب �َي��زراوةدا الدةدات»‪ .‬تهذيب م��دارج‬ ‫السالكني‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪.660‬‬ ‫هةركةسَيك مةبةستيبَيت ببَيتة خاوةني رةوش�تي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫جوانء ئاكاري بةرز‪ ،‬ثَيويستة شَيلطريانة كؤشش‬ ‫ناخء دةروونيدا بكات بؤئةوةي بةشَيوةيةكي هاوسةنطء‬ ‫َ‬ ‫هةولبدات‬ ‫رةس��ةن ئاكارةكاني تَيدا سةقامطريبكاتء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي رؤذانةيدا لةسةر حالةتي‬ ‫لةميانةي ك��ردةوةو‬ ‫ميانطريي باريانبهَينَيتء جةخت لةسةر ئارةزووةكاني‬ ‫بكات بؤئةوةي ثةيوةستيانبكات بةئاكارة بةرزةكانةوةو‬ ‫لةسيفةتة بةدو بَيزراوةكان َ‬ ‫جلةوطرييانبكات‪ ،‬وةك خاوةني‬ ‫كتَييب (اجل��ام��ع يف طلب العلم الشريف) دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫«رَيطةي كؤششكردن بريتية لة‪ :‬طرتنةوةي دةروون لةو‬ ‫شتانةي لةسةريان راه��ات��ووةو بارهَينانيان لةسةر ئةو‬ ‫شتانةي ثَيضةوانةي ئارةزوون‪ ،‬ئةوةيش بةوة دةبَيت كة‬ ‫ثلةبةثلةو هةنطاوبةهةنطاو لةسةر ئةو َ‬ ‫حالةتة رابهَينرَيت‬ ‫بؤئةوةي لةخووة بةدةكان خاوَينببَيتةوةو هَيواشهَيواش‬ ‫ئاكارة بةرزةكان دةستةبةربكات تاكو لةسةريان رادَيتء‬ ‫بةبَيخؤناِرةحةتكردن بؤي دةبن بةخدةو خوو»‪)5( .‬‬ ‫ه��ةن��ط��اوي س��ةرةك��ي��ي��ش ل���ةم ث �َي��ن��اوةدا بريتيية‬ ‫بةجي بةرامبةر‬ ‫ل��ة‪ :‬دياريكردني روان��ط��ةي دروس���تء‬ ‫َ‬ ‫بةداخوازيية بنةِرةتييةكاني ذيان‪ ،‬ئةويش بةوة دةبَيت‬ ‫ك��ة س��ةرةت��ا م��رؤظ ب��زان�َي��ت ئاماجني س��ةرةك��ي��ي ذي��انء‬ ‫بةديهَينراني‪ :‬ثةرسنتء بةندايةتيية بؤ ثةروةردطاريء‬ ‫لوتكةي مةبةستيشي بةدةستهَيناني رةزامةنديي خواي‬ ‫طةورةية‪ ،‬بةم ثَيية نابَيت هيض يةكَيك لةو داخوازييانة‬ ‫ب��ك��ات��ة ئ��ام��ان��ج (اهل������دف) ي���اخ���ود ب��ي��ك��ات��ة م��ةب��ةس��ت‬ ‫(الغاية)‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةهؤكاريان بزانَيت بؤ بةِرَيوةبردني‬ ‫ذي����انء ه�َي��ن��ان��ةدي��ي ب��ةن��داي��ةت��ي��ك��ردن��ةك��ةيء ئ��ةوةن��دة‬ ‫طرنطييانثَيبدات كـة كاروباريان ثَيبةِرَيوةبباتء خزمةتي‬ ‫مـةبةستء ئاماجنةكانيان ثَيبكات‪.‬‬ ‫ثةراويزةكان‬ ‫(‪ )1‬ب ِروانة كتيَيب‪ :‬تهذيب مدارج السالكني‪ /‬إبن قيم اجلوزية‌‪،‬‬ ‫ج‪ ،2‬ص‪ ‌،653‬عبداملنعم صاحل العلي العزي ثوختة‌يكردووة‪‌.‬‬ ‫(‪ )2‬رواه‌ مسلم والرتمذي وأمحد‪.‬‬ ‫(‪ )3‬تهذيب مدارج السالكني‪ /‬إبن قيم اجلوزية‌‪ ،‬ج‪،2‬‬ ‫ص‪.655‬‬ ‫(‪ )4‬ئيمام ئةمحةد (‪ ،)18194 ،231/4‬ترمزي (‪،)2325‬‬ ‫شيَخي ئةلباني لة(صحيح اجلامع ‪)3024‬دا دةفةرمو َيت سةحيحة‪.‬‬ ‫(‪ )5‬اجلامع يف طلب العلم الشريف‪ /‬عبدالقادر عبدالعزيز‪،‬‬ ‫ج‪ ،2‬ص‪.963‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪41‬‬


‫تيرَ ِ امان َيك لةهةردوو ضةمكي‬ ‫سوننةتء بيدعةت‬ ‫موحةممةد مةال مةمحود تاوطؤزي‬ ‫‪...‬‬

‫النيب بعده‬ ‫احلمد هلل وحده‪ ،‬والصالة والسالم على من‬ ‫ّ‬

‫ثَيشةكي؛ ئةم ناونيشانةي س��ةرةوة قسةوباسي زؤر‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��دةط��رَي��تء زؤري���ش دةرب����ارةي ن��وس��راوةو وت���راوةو‬ ‫ثانتاييةكي بةرفراوانيشي ل��ةن��او ح��وك��مء بِريارةكاني‬ ‫شةرعء كةلتوري ئيسالميدا داطريكردووة‪ ،‬بةضةشنَيك ئةم‬ ‫دوو ضةمكة بوونةتة سةرضاوةي بِرياري شةرعيي زؤرَيك‬ ‫لةبابةتة هةنووكةييةكاني س���ةردةمء سةنطي مةحةكي‬ ‫كارة باشء خراثةكاني ثاش سةردةمي زَيِريين هاوةآلنء‬ ‫تابيعني (خوا لَييانِرازيبَيت)‪.‬‬ ‫روون��ك��ردن��ةوةو َ‬ ‫هةلوةستةكردن لةسةر ئةم باسةيش‬ ‫ك��ارَي��ك��ي ث�َي��وي��س��ت��ة‪ ،‬ض��ون��ك��ة ئ���ةم���ِرؤ ب��ةش�َي��ك��ي زؤري‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ثةيوةنديي بةم‬ ‫راجياييء ناكؤكيي نَيوان‬ ‫دوو ضةمكةوة هةية‪ ،‬ئةمة لةاليةك‪ ،‬لةاليةكيرتةوة زؤرجار‬ ‫دةبينني ئةم دوو ضةمكة واتَي َ‬ ‫كةل بةيةكدي دةكرَين كة‬ ‫َ‬ ‫بةدحاليبوونء هةندَيك‬ ‫لَيكجوداناكرَينةوة‪ ،‬بةمةيش‬ ‫جاريش دووبةرةكيء ناكؤكيء كَيشةي لَيكةوتووةتةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫مامةلة‬ ‫بؤية زؤر ثَيويستة بةورياييةكي ت��ةواوةوة‬ ‫ئةم دوو ضةمكة طرنطةدا بكةينء بةشَيوةيةكي زانستييانة‬ ‫قسةيان لةسةربكةين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئَيمةيش ليرَ ةدا بةثشتيوانيي خواي مةزن هةولدةدةين‬ ‫بةشَيوةيةكي زانستييانة تةمي نامؤييء طوماني سةر‬ ‫ئةم باسة البدةين‪ ،‬ثشتئةستوور بةدةقة شةرعييةكانء‬ ‫ثاشانيش ب��ةب��ؤض��وونء تَيطةيشتين (س��ةل��ةيف ص��احل)‬ ‫َ‬ ‫هةلوةستةيان لةسةربكةينء شةريعةتيش دةكةينة سةنطي‬ ‫مةحةكء تاكة ثَيوةر بؤ روونكردنةوةي هةردوو ضةمكةكة‪.‬‬ ‫باسةكةيشمان دةك��ةي��ن ب��ة دوو ت��ةوةري‬ ‫سةرةكييةوة‪:‬‬ ‫تةوةرةي يةكةم‪ /‬روونكردنةوةي ضةمكي سوننةت‪:‬‬ ‫وش��ةي سوننةت لةزماني ع��ةرةب��ي��دا‪ ،‬وات���ة‪ :‬نةريتء‬ ‫عادةت‪ ،1‬ياخود رَيضكةو رَيباز‪ ،2‬ئيرت ضاكبَيت يان خراث‪.3‬‬ ‫كةواتة‪ :‬هةرشتَيك زؤر دووبارةبوويةوةو َ‬ ‫خةلكي كرديان‬ ‫‪ 1‬التعريفات‪ :‬للسيد الشريف اجلرجاني‪ ،‬مادة (السنة) ص‪.17 :‬‬ ‫‪ 2‬رائد الطالب‪ :‬جربان مسعود‪ ،‬مادة (السنة)‪ ،‬ص‪.225:‬‬ ‫‪ 3‬فتح الباري‪.043 /31 :‬‬

‫‪42‬‬

‫بةنةرييت خؤيانء لةسةري بةردةوامبوون ثَييدةوترَيت‪:‬‬ ‫س��ون��ن��ةت‪ ،‬ج��ا ئ���ةو ن��ةري��ت��ة ش���ةرع���يء ب��اش��ب �َي��ت‪ ،‬ي��ان‬ ‫ناشةرعيء خراث‪.‬‬ ‫ب� َ‬ ‫���ةالم ئ���ةم ل �َي��ك��دان��ةوة زم��ان��ةوان��ي��ي��ة ب��ؤ ئ���ةم ضةمكة‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةماندا دةب��ات‪ ،‬ه��ةروةك ض��ؤن لَيكدانةوةي وشةي‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةماندادةبات‪ ،‬ضونكة‬ ‫بيدعةت بةمانا زمانةوانييةكةي‬ ‫وشةي سوننةت ضؤن بؤ وتارو كردارة جوانةكاني ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬بةكاردةهَينرَيت‪ ،‬بةهةمان شَيوةيش بؤ وتةو كرداري‬ ‫ناشةرعيء خراثيش بةكاردةهَينرَيت‪ ،‬هةروةك ثَيغةمبةري‬ ‫ن��ازدارم��ان (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬م��ن ّ‬ ‫سن يف اإلس�لام سنة‬ ‫حسنة فعمل بها بعده‪ ،‬كتب له مثل من عمل بها والينقص‬ ‫من أجورهم شيئ‪ ،‬ومن ّ‬ ‫سن يف اإلسالم سنة سيئة فعمل بها‬ ‫بعده كتب عليه مثل وزر من عمل بها والينقص من أوزارهم‬ ‫شيئ))‪ .4‬وة لةفةرموودةيةكيرتدا دةفةرموَيت‪(( :‬لتتبعن‬ ‫سنن من قبلكم شربا بشرب ذراع��ا ب��ذراع حتى لو سلكوا‬ ‫�ب لسلكتموه))‪ .5‬ئةطةر سةرجنَيكي خ�َي�رَ ا لةم‬ ‫جحر ض� ّ‬ ‫دوو فةرموودة شريينة بدةين‪ ،‬دةبينني كة ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫وش��ةي سوننةت‪-‬ي بؤ ك��اري ض��اكء خ��راثء شةرعيء‬ ‫ناشةرعي بةكارهَيناوة‪ ،‬كةواتة بةتةنها وةرطرتين ماناي‬ ‫زمانةواني (لوغةوي)و فةرامؤشكردني ماناي ئيصتيالحي‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةو الِريمَ اندادةبات‪.‬‬ ‫ك��ةوات��ة ن��اب�َي��ت م��ان��ا زم��ان��ةوان��ي��ي��ةك��ةي وةرب��ط��ري��نء‬ ‫ل��ةدةالق��ةي ماناي زمانةوانييةوة لَيكدانةوة بؤ ضةمكة‬ ‫ئايينيةكان ب��ك��ةي��نء بنياتي ح��وك��م��ة شةرعييةكاني‬ ‫لةسةربكةين‪َ ،‬‬ ‫بةلكو دةبَيت مانا شةرعيء ضةمكة تايبةتء‬ ‫سةربةخؤكةي خؤي بكةينة ثَيوةر بؤ ثَيناسةكردني ئةم‬ ‫دوو ضةمكةو هةر ضةمكَيكي ديكةي شةرعي‪.‬‬ ‫ماناي سوننةت لةضةمكي زاناياندا‪ :‬سوننةت بةالي‬ ‫زانايانء ثسثؤِرانةوة لةزانستَيكةوة بؤ زانستَيكي دي‬ ‫جياوازةو بةثَيي هةر زانستةو لَيكدانةوةي تايبةتي خؤي‬ ‫ه��ةي��ة‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم بةطشيت دةت��وان�ين ب��ةم ش �َي��وازة ثَيناسةي‬ ‫بكةينء َبلَيني‪ :‬سوننةت ئ��ةوةي��ة لةثَيغةمبةرةوة (‪)j‬‬ ‫‪ 4‬رواه مسلم‪.5796 :‬‬ ‫‪ 5‬رواه البخاري‪ .0237 :‬ومسلم‪.2596 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫دةرضووبَيتء لةوةوة سةرضاوةيطرتبَيت‪ ،‬ئيرت وتاربَيت‪،‬‬ ‫يان كردار‪ ،‬يان دانثَيدانان‪ ،‬بةم ثَييةيش سوننةت يةكَيكة‬ ‫لةسةرضاوةكاني تةشريعي ئيسالمي‪ ،‬وةك خواي مةزن‬ ‫[وَما َي ْنِط ُق َعِن هَْ‬ ‫ُو ِإاَّل َو ْح ٌي‬ ‫الَوى (‪ِ )3‬إ ْن هَ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫وحى (‪ ])4‬النجم‪ .‬وات��ة‪ :‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةرلةخؤيةوة‬ ‫ُي َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫نادوَيت‪ ،‬بةلكو ئةوةي ئةيلَيت سةرضاوةكةي لةخواوةية‪،‬‬ ‫ئةم ئايةتةو ضةندين ئايةتء فةرموودةيرت كةجةخت لةسةر‬ ‫هةمان مةبةست دةكةنةوة‪.6‬‬ ‫لةم ثَيناسةيةوة بؤمان دةردةكةوَيت ‪-‬هةروةك زانايان‬ ‫سي بةشن‪:‬‬ ‫روونيانكردووةتةوة‪ -‬سوننةت َ‬ ‫يةكةم‪ /‬سوننةتي وتة (قةولي)‪ :‬ئةو وتةو فةرموودانةن‬ ‫كة ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةبؤنةو موناسةبة جؤربةجؤرةكانء‬ ‫ئاماجنة جياوازةكاندا فةرموويةتيء فةرمانيثَيكردووةء‬ ‫وةك راط��ةي��ةن��ةرَي��ك ب��ةخ� َ‬ ‫�ةلً��ك��ي راط��ةي��ان��دووة‪ .‬من��وون��ةي‬ ‫ئةمةيش وةك ئ��ةوةي فةرموويةتي‪ :‬خيرَ بكةن‪ ،‬رؤذووي‬ ‫سوننةت بطرن‪ ... ،‬هتد‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دووةم‪ /‬سوننةتي ك��ردةي��ي (فيعلي)‪ :‬ئ��ةو مامةلةو‬ ‫َ‬ ‫هةلسوكةوتانة دةطرَيتةوة كة ثَيغةمبةر (‪ )j‬رؤذانة خؤي‬ ‫بةكردةيي وةك سوننةت ئةجناميداون‪ ،‬وةك‪ :‬سةرداني‬ ‫نةخؤش‪ ،‬ماضكردني بةردةِرةشةكة‪... ،‬هتد‪َ .‬‬ ‫بةالم هةندَيك‬ ‫َ‬ ‫هةلسوكةوتي تايبةت بةخؤي هةية كة بةنيسبةت ئَيمةوة‬ ‫بةسوننةت هةذمارناكرَيتء تةشريع نيية بؤمان‪ ،‬وةكو‬ ‫ئ���ةوةي‪ :‬زي��اد ل��ةض��وار خَيزاني ه��ةب��ووة‪ ،‬قوربانيكردني‬ ‫لةسةر واجببووة‪... ،‬هتد‪ .‬هةروةها هةندَيك َ‬ ‫هةلسوكةوتي‬ ‫هةية ك��ة تةنها وةك كةسَيكي ئاسايي ئةجناميداون‪،‬‬ ‫منونةي ئةمةيش وةك‪ :‬خةوتن‪ ،‬خواردن‪... ،‬هتد‪ ،.‬كة ئةم‬ ‫جؤرة َ‬ ‫هةلسوكةوتانةي ناضنة ذَيرباري سوننةتةوةء نابَيت‬ ‫مَ‬ ‫ربواننء ئةجناميبدةن‪.‬‬ ‫موسولانان وةك سوننةت لَيي ِ‬ ‫سَييةم‪ /‬سوننةتي دانثَيدانان (تةقريري)‪ :‬ئةوةية كة‬ ‫ب��ةب��ةرض��اوي ثَيغةمبةرةوة(‪ )j‬ك��ارَي��ك ئةجنامدرابَيت‪،‬‬ ‫�ي ئ��ام��ادةي��ي ئ��ةو ئ��ةجن��ام��دراب �َي��ت ب��ةآلم‬ ‫وة ي��اخ��ود ب��ةب� َ‬ ‫دواتر لَييئاطاداركرابَيتةوة‪ ،‬وة يان قسةيةك بةئامادةيي‬ ‫ئ��ةو ك��راب �َي��تء لَييبَيدةنطبووبَيت‪ ،‬ك��ة ه��ةم��وو ئةمانة‬ ‫َ‬ ‫ح���ةآلل‬ ‫ب��ةس��ون��ن��ةت‪ ،‬ي���اخ���ود الن���ي ك���ةم ب����ةدروس����تء‬ ‫دادةنرَين‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةر شتَيكي ناشةرعي‬ ‫بدياية لَييبَيدةنطنةدةبوو‪َ ،7‬‬ ‫بةلكو بةخيرَ ايي هاوةآلني‬ ‫لَيئاطاداردةكردةوةو دةيطؤِري‪ .‬منوونةي ئةمةيش وةك‬ ‫موبارةزةو مششيرَ بازيي حةبةشييةكان لةناو مزطةوتدا‬ ‫ب��ةم��ةب��ةس�تي دةرخ���س���ت�ن�ي ه���َي���زي ج���ي���ه���ادي‪ ،‬دةفء‬ ‫ميزمارلَيداني جارييةكان لةِرؤذي جةذني بوعاسدا‪...‬هتد‪.‬‬ ‫بةثَيي دابةشكردنَيكي ديكة سوننةت دوو جؤري هةية‪:‬‬ ‫ي��ةك��ةم‪ /‬سوننةتي م��وئ��ةك��ةدة‪ :‬ئ��ةو سوننةتانةية كة‬ ‫‪ 6‬الوجيز فى أصول الفقه‪.261 _ 161 :‬‬ ‫‪ 7‬الوجيز فى أصول الفقه‪.761 _ 461 :‬‬

‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬ب��ةب��ةردةوام��ي لةذيانيدا ئةجناميداون‬ ‫بةبَيفةوتاندن‪ ،‬وةك (سوننةتي ثَيش ن��وَي��ذي بةياني‪،‬‬ ‫رؤذووي رؤذة سثييةكان‪... ،‬هتد)‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬سوننةتي غةيرة موئةكةدة‪ :‬ئةو سوننةتانةن كة‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةسةريان بةردةوامنةبووة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ناوبةناو‬ ‫ئةجناميداون‪ ،‬وةك (سوننةتي ثَيش ن��وَي��ذي مةغريب‪،‬‬ ‫سوننةتي ثَيش نوَيذي عيشا‪... ،‬هتد)‪.‬‬ ‫بةطوَيرةي دابةشكردنَيكيرت سوننةت دةبَيت بة دوو‬ ‫بةشيرتةوة كة ئةمانةن‪:‬‬ ‫يةكةم‪( /‬قطعي الداللة)‪ :‬ئةو فةرموودةيةية كة ماناكةي‬ ‫ج�َي��ط�يرةو هيض ب��وارَي��ك ب��ؤ ئيجتيهادتَيداكردني نيية‪،‬‬ ‫منونةي ئةم جؤرةيش وةك ف��ةرم��وودةي‪(( :‬يف مخس من‬ ‫اإلب��ل ش��اة‪ّ ،8‬‬ ‫إن يف النفس الدية م��أة من اإلب����ل‪ .))...9‬كة‬ ‫ئةم جؤرة فةرموودةية زانايان هيض جؤرة راجياييةكيان‬ ‫لةسةري نيية‪ ،‬ضونكة مةجالي ئيجتيهادي تَيدانيية‪.‬‬ ‫دووةم‪( /‬ظين الداللة)‪ :‬ئةو فةرموودةيةية كة دةرفةتي‬ ‫ئيجتيهادكردني تَيداية‪ ،‬وةك فةرموودةي‪(( :‬الصالة ملن‬ ‫مل يقرأ بفاحتة ال��ك��ت��اب‪ ،10‬الص�لاة جل��ار املسجد إال يف‬ ‫امل��س��ج��د‪ .))...11‬كة ئ��ةم ج��ؤرة فةرموودةية ئيختيالفء‬ ‫راجيايي لةنَيوان زاناياندا دروستكردووة‪ ،‬ضونكة مةجالي‬ ‫ئيجتيهاد تَييداكراوةية‪.‬‬ ‫هةموو ئةو جؤرانةي س��ةرةوة بةسوننةت دادةنرَينء‬ ‫بنياتي حوكمي شةرعييان ل��ةس��ةردةك��رَي��ت‪ ،‬ك��ةوات��ة‪:‬‬ ‫سوننةت يةكَيكة لةسةرضاوة سةرةكييةكاني شةريعةتء‬ ‫بنةما ضةسثاوةكاني ئاييين ثريؤزي ئيسالمء بِريارطةلَيكي‬ ‫زؤريشي لةسةربةندة‪ ،‬لةثاش قورئاني ثريؤزيش بةيةكةم‬ ‫سةرضاوةي تةشريع دادةنرَيت‪ ،‬هةركةسَيكيش َ‬ ‫نكولي لةم‬ ‫راستيية بكات‪ ،‬ئةوا لةبازنةي ئيسالم دةردةضَيت‪.‬‬ ‫وةهةروةها سوننةت بةثَيي وةرطريانء رةتكردنةوةي‪،‬‬ ‫دةكرَيت بة دوو بةشةوة‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬وةرطرياو‪ .‬دووةم‪ /‬وةرنةطرياو‪.‬‬ ‫كة ئةمانةيش هةريةكةيان دةب��ن بةضةند بةشَيكةوة‪،‬‬ ‫دووبارة ئةم بةشانةيش دةبن بةضةندين بةشي جياوازةوةو‬ ‫ه��ةري��ةك��ةي��ش��ي��ان ث�َي��ن��اس��ةو ح��وك��م��ي ج���ي���اوازو تايبةت‬ ‫بةخؤي هةيةو ل�َي�رَ ةدا دةرفةتي شيكردنةوةو باسكردني‬ ‫ه��ةم��وومي��ان نييةو ل��ةزان��س�تي ف���ةرم���وودةدا ه��ةم��ووي��ان‬ ‫بةوردي روونكراونةتةوة‪.‬‬

‫‪ 8‬رواه البيهقي فى السنن الكربى‪ ،4407 :‬والرتمذي فى السنن‪ ،816 :‬وأمحد فى‬ ‫املسند‪ ،2364 :‬وغريهم‪.‬‬ ‫‪ 9‬رواه البيهقي فى السنن الكربى‪.4274 :‬‬

‫‪ 10‬رواه البخاري‪ .657 :‬ومسلم‪.3685 :‬‬

‫‪ 11‬رواه أمحد‪ ،‬والبيهقي فى السنن الكربى‪ ،9315 :‬واحلاكم فى املستدرك‪،898 :‬‬ ‫وغريهم‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪43‬‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫بة ثَيي دابةشكردنَيكي ديكة سوننةت دةكرَيت بة دوو‬ ‫بةشةوة‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬سوننةتي رةها (مطلق)‪ :‬ئةو سوننةتانةن كة‬ ‫كاتء شوَينء شَيوازء ذمارةيان بؤ ديارينةكراوة‪ ،‬وةك‬ ‫(خيرَ و صةدةقةكردن‪ ،‬نوَيذي سوننةتي رةها‪ ،‬سآلواتدانء‬ ‫زيكركردن‪...‬هتد)‪ .‬كة ئةم ج��ؤرة سوننةتانة هةرضةندة‬ ‫زياترو زؤرت��رب��ن‪ ،‬بَيطومان ثاداشتيشيان زي��ات��رة‪ ،‬بؤية‬ ‫َ‬ ‫خالي كؤتاييان بؤ دانةنراوة‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬سوننةتي ثةيوةست (مقيد)‪ :‬ئةو سوننةتانةن كة‬

‫سوننةتي رةها‪ :‬ئةو سوننةتانةن‬ ‫شيوازء ذمارةيان‬ ‫كة كاتء شوَينء َ‬ ‫(خيرو‬ ‫بؤ ديارينةكراوة‪ ،‬وةك َ‬ ‫صةدةقةكردن‪ ،‬نوَيذي سوننةتي‬ ‫رةها‪ ،‬سآلواتدانء زيكركردن‪...‬‬ ‫هتد)‪ .‬كة ئةم جؤرة سوننةتانة‬ ‫هةرضةندة زياترو زؤرتربن‪،‬‬ ‫َبيطومان ثاداشتيشيان زياترة‪ ،‬بؤية‬ ‫َ‬ ‫خالي كؤتاييان بؤ دانةنراوة‬ ‫كاتء شوَينء ذمارةو شَيوازي تايبةتييان بؤ دياريكراوة‪،‬‬ ‫وةك (ذم����ارةي ت��ةواف��ك��ردن ب����ةدةوري ك��ةع��ب��ةدا‪ ،‬ن��وَي��ذة‬ ‫رةواتيبةكان‪ ،‬سوننةتي دةستنوَيذ‪... ،‬هتد)‪ .‬كة ئةم جؤرة‬ ‫سوننةتانة كاتء شوَينء شَيوازو ذمارةي تايبةتييان بؤ‬ ‫دانراوة‪.‬‬ ‫تةوةري دووةم‪ /‬روونكردنةوةي ضةمكي بيدعةت‪:‬‬ ‫وش��ةي بيدعةت لةزمانةوانيدا‪ ،‬وات��ة‪ :‬هَينانةكايةي‬ ‫شتَيك كة ثَيشرت هاوشَيوةي نةبووبَيت‪ ،12‬ئيرت ئةو داهَينانة‬ ‫َ‬ ‫مامةلة‪،‬‬ ‫لةبواري ئايينيدابَيت وةك بريوباوةِر‪ ،‬ثةرستش‪،‬‬

‫ياخود لةبوارةكانيرتي ذيانء دونياييدابَيت‪.13‬‬ ‫وة لةضةمكي زان��اي��ان��دا بريتيية ل��ة‪ :‬هَينانةكايةي‬ ‫كردةوةيةك‪ ،‬ياخود وتةيةك‪ ،‬يان بريوباوةِرَيك كة لةاليةن‬ ‫شةرعةوة نة لةقورئانء نة لةسوننةتدا‪ ،‬وة نة لةكؤدةنطي‬ ‫(ئيجماع)ـي زانايانء نة لةثَيوةر (قياس)ة شةرعييةكاندا‪،‬‬ ‫وة ياخود ل��ةذَي��ر ياساو بنةما طشتييةكاني ئيسالمدا‬ ‫جَيطةي نةبَيتةوةو رَيطةثَيدراونةبَيت‪ ،‬ياخود ثَيضةوانةي‬ ‫ئةمانةي سةرةوة بَيت‪ .14‬ياخود ئةو شتةية كة هاوةآلنء‬ ‫تابيعني نةيانكردبَيتء َ‬ ‫بةلطةيةكي شةرعي لةسةرنةبَيت‪.15‬‬ ‫ج��ا ل �َي�رَ ةدا ثَيويستة ل���ةم ث�َي��ن��اس��ةي��ة وردب��ب��ي��ن��ةوةو‬ ‫كةمَيك ت�َِي�رَ ام��ان ل��ةس��ةر بِرطةكاني بكةين‪ ،‬ج��ا ئةوكات‬ ‫تَيطةييشتنمان لةبابةتةكة ئاساندةبَيتء تةموتؤزي سةر‬ ‫باسةكةيش الدةضَيت‪.‬‬ ‫كةواتة هةر شتَيكي ن� َ‬ ‫�ويء زيادكراو هَينرايةكايةوة‪،‬‬ ‫سةيريدةكةين‪ :‬ئةطةر يةكَيك لةسةرضاوةكاني شةريعةت‪:‬‬ ‫(ق���ورئ���ان‪ ،‬س��ون��ن��ةت‪ ،‬ئ��ي��ج��م��اع‪ ،‬ق��ي��اس‪ ،‬ئيستيحسان‪،‬‬ ‫ئيستيصحاب‪ ،‬س���ةدوزةري���ع���ة‪ ،‬ع����ورف‪ ... ،‬ك��ة ل��ةالي‬ ‫زاناياني ئوصولي فيقه َ‬ ‫بةبةلطةي سةربةخؤ هةذماركراون)‬ ‫شايةتي ب��ؤ ب���دات‪ ،‬ي��اخ��ود ل��ةذَي��ر بنةماو بنضينةيةكي‬ ‫طشتيدا جَيطةيببَيتةوة‪ ،‬ئةوا ئةو شتة نوَيية داهَينراوَيكي‬ ‫رَيطةثَيدراوو شةرعيية‪ ،‬هةروةها ئةطةر ئةو داهَينراوة‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي شةرعي لةسةر نةبوو‪ ،‬ئةوا دووبارة سةيريدةكةين‬ ‫ئةطةر دةضووة ذَير يةكَيك لةياسا طشتييةكاني ئيسالمةوة‪،‬‬ ‫ئ��ةوا دي��س��ان رَي��ط��ةث �َي��دراوةو ب��ةداه�َي��ن��راو (بيدعة)يةكي‬ ‫ناثةسةند هةذمارناكرَيت‪ ،‬وة ئةطةر نةضووة ذَير يةكَيك‬ ‫لةو َ‬ ‫بةلطةو ياساو بنةما طشتييانةوة‪ ،‬ئةوا داهَينراوَيكي‬ ‫خراثء طومِرايية‪.‬‬ ‫كةواتة ليرَ ةوة دةتوانني رَيكةوتنَيك لةنَيوان ئةو دةقانةدا‬ ‫بكةين كةِرَيطرو ب�َي��دارك��ةرةوةن لةداهَيناني ناثةسةندو‬ ‫طومِرايي (بيدعةي سةييئة)‪ ،‬وة لةنَيوان ئ��ةو دةقانةدا‬ ‫َ‬ ‫كةثالنةرو رَيطةثَيدةرن بؤ داهَيناني ضاكء سوننةتي باش‬ ‫(سوننةي حةسةنة)‪.‬‬ ‫كةواتة بيدعةت بوو بة دوو بةشةوة‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬داهَينراوَيك كة دةضَيتة ذَي��ر سَيبةري يةكَيك‬ ‫لةسةرضاوةكان ياخود ياسا طشتييةكاني شةريعةتةوة‪ ،‬كة‬ ‫بةسوننةتي باش (سوننةي حةسةنة)‪ ،‬ياخود بةداهَينراوي‬ ‫باش (بيدعةي حةسةنة) ناودةبرَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دووةم‪ /‬داه �َي��ن��راوَي��ك ك��ة ل��ةط��ةل هيضكام لةمانةي‬ ‫س��ةرةوةدا يةكناطرَيتةوةء دوورة لةياساو بةرذةوةنديية‬ ‫‪ 13‬مفهوم البدعة وأثره فى إضطراب الفتاوى املعاصرة‪ :‬د‪ .‬عبداإلله بن حسني‬ ‫العرفج‪ ،‬ص‪.16 :‬‬

‫‪ 12‬البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق‪ :‬د‪.‬عبدامللك السعدي‪ ،‬ص‪ .7 :‬البدعة‬ ‫احملمودة والبدعة اإلضافية بني اجمليزين واملانعني‪ :‬عبدالفتاح بن صاحل قديش‬ ‫اليافعي‪ ،‬ص‪ .02 :‬رائد الطالب‪ ،‬مادة (البدعة)‪ ،‬ص‪.981 :‬‬

‫‪44‬‬

‫‪ 14‬البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق‪ :‬ص‪ .،7‬البدعة احملمودة والبدعة اإلضافية‬ ‫بني اجمليزين واملانعني‪ :‬ص‪02‬‬ ‫‪ 15‬التعريفات‪ :‬مادة (البدعة)‪ ،‬ص‪.03‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫مَ‬ ‫موسولانانةوة‪ ،‬كة ئةمةيان بةداهَينراوي‬ ‫طشتييةكاني‬ ‫خ��راث ياخود داه�َي��ن��راوي طومِرايي (بيدعةي سةييئة)‬ ‫ناودةبرَيت‪.‬‬ ‫كورتةي مةبةست ئةوةية كة بيدعةت دوو جؤري هةية‪:‬‬ ‫داهَينراوي وةرطرياو (ضاك)‪ :‬ئةوةية كة تةباو هاوكؤكة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بنةماكاني ئيسالمدا‪.‬‬ ‫داه �َي��ن��راوي رةت���ك���راوة (خ����راث)‪ :‬ئ��ةوةي��ة ك��ة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل‬ ‫َ‬ ‫لةطةلياندا يةكناطرَيتةوة‪.16‬‬ ‫بنةماكاني ئاييندا ناكؤكةو‬ ‫وة بةشَيكيرتي زاناياني ئوصولي لةباسي بيدعةتدا‪،‬‬ ‫ق� َ‬ ‫�وول��داض��وونء زؤر لةسةري رؤيشتوون‪ ،‬تةنانةت نةك‬ ‫تةنها ب��ةم دوو بةشةي بيدعةت ئيكتيفايان ن��ةك��ردووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو كردوويانة بةثَينج بةشةوةو هةربةشةيشيان حوكمي‬ ‫تايبةتيي خؤيان بؤ دان��اوة‪ ،‬كة وةك دوات��ر باسيدةكةين‬ ‫ئةم ثؤلَينكردنة زؤر زانستييانةيةو وردةكاريي زياتريشي‬ ‫تَيدا لةبةرضاوطرياوة‪ ،‬بنةماي ئةم ثؤلَينكردينةشيان بؤ‬ ‫ضةند دةقَيك دةطةِرَيتةوة‪ ،‬كة دواتر دةياخنةينةِروو‪.‬‬ ‫جؤرةكاني ثةرستش‪:‬‬ ‫ب���ؤئ���ةوةي ث��ؤل �َي��ن��ك��ردنء وردةك����اري����ي ب��اس��ةك��ةم��ان‬ ‫بةشَيوازَيكي رَيكء دروستبَيت‪ ،‬سةرةتا دةبَيت جؤرةكاني‬ ‫ثةرستشء فةرمانبةرداريكردني خوداي طةورة خبةينةِروو‪،‬‬ ‫كة لةدوو بةشي سةرةكيدا خؤيان دةبيننةوة‪.17‬‬ ‫بةشي ي��ةك��ةم‪ /‬ئ��ةو ثةرستشانةي ث��اب��ةن��دن بةكاتء‬ ‫شوَينء ذمارةو شَيوازي دياريكراوو تايبةتييةوة‪ ،‬كة ئةم‬ ‫جؤرة ثةرستشانة دةبَيت بةبَيكةمء زيادو دةستكاريكردن‪،‬‬ ‫وةكو خؤيان ئةجنامبدرَين‪ ،‬وة هةركةسَيك طؤِرانكارييةك‪،‬‬ ‫يان هةرجؤرة داهَينانَيكي تَيدابكات‪ ،‬ئةوا ئةو داهَينةر‬ ‫(بيدعةكار)ء طومِراو تاوانبارة‪ .‬منوونةي ئةمةيش وةكو‬ ‫ئ��ةوةي دةستكاريي بنةماكاني ثةرستش بكرَيت‪ ،‬وةك‬ ‫(ط��ؤِري�ني ذم���ارةي ركاتةكاني ن��وَي��ذ‪ ،‬دةستكاريكردني‪:‬‬ ‫كاتء ذمارةي رؤذةكاني مانطي رةمةزان‪ ،‬مةراسيمةكاني‬ ‫حةج‪ ،‬ئةندازةي زةكات) ضونكة ئةم بابةتانة ثةيوةندييان‬ ‫بةبريوباوةِرةوة هةية‪.‬‬ ‫بةشي دووةم‪ /‬ئةو ثةرستشانةن كة بةفةرمان ياخود‬ ‫بةئامؤذطاريي ثَيغةمبةر (‪ )j‬ئةجنامدةدرَينء ثابةندنني‬ ‫بةكاتء شوَينء شَيوازو ذمارةي دياريكراوةوة‪ِ ،‬رَيطرييش‬ ‫نةكراوة لةئةجنامدانيان لةهيض كاتَيك لةكاتةكانداو لةهيض‬ ‫شوَينَيك لةشوَينةكانداء م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان لةئةجنامداني‬ ‫ئةم جؤرة ثةرستشانةدا ئ��ازادنء ثابةندنني بةتةنها ئةو‬ ‫شَيوازةوة كةثَيغةمبةر (‪ )j‬باسيكردووةو لةسةري دواوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫(موتلةق) ئةجنامدةدرَين‪،‬‬ ‫بةلكو تةنها بةِرَيطةثَيداني رةها‬ ‫منوونةي ئةمةيش وةك (ئةجنامداني نوَيذي سوننةتي‬ ‫رةها‪ ،‬رؤذووطرتين رةها‪ ،‬قورئاخنوَيندن‪ ،‬دوعاو ثاِرانةوةو‬ ‫‪ 16‬البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق‪.8 :‬‬ ‫‪ 17‬البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق‪.8 :‬‬

‫س�َل�اَ وات���دان‪ ،‬ن��ان��دان ب���ةه���ةذار‪ ،‬خ�َي�رَ ك���ردن‪ ،‬زي��ك��رك��ردن‪،‬‬ ‫‪...‬هتد)‪ .‬كة هةموو ئةم ثةرستشانة تايبةتنني بةهيض كاتء‬ ‫شوَينَيكةوة‪َ ،18‬‬ ‫بةلكو لةهةركاتء شوَينَيكدا ئةجنامبدرَين‬ ‫هةر ثةرستشنء ثاداشت لةسةريان دةدرَيتةوة‪.‬‬ ‫كةواتة ئةم جؤرة ثةرستشانة هةرضةندَيكء هةرضؤنَيكء‬ ‫لةهةرجَيطةو كاتَيكدا ئ��ةجن��ام��ب��درَي��ن‪ ،19‬هةرسوننةتء‬ ‫ثةرستشنء خيرَ ء ثاداشيت تايبةتييان هةية‪ ،‬زيادو كةمء‬ ‫ئةوي نايانكات بةبيدعةي طومِرايي‪َ ،‬‬ ‫ئيرَ ةو َ‬ ‫بةلكو تاوةكو‬ ‫زؤرترو زياتربن‪ ،‬ثاداشتيشيان زياترو طةورةتر دةبَيت‪.‬‬ ‫ك��ةم��ك��ردن��ةوةي ئ���ةو ث��ةرس��ت��ش��ان��ةي ك��ة ش��ةري��ع��ةت‬ ‫دياريكردوونء بِرياري لةسةرداون‪:‬‬ ‫ك��ةم��ك��ردن��ةوةي ثةرستشة دي��اري��ك��راوةك��ان ح��ةرام��ةو‬ ‫ب��ي��دع��ةي��ةك��ي خ������راثء ط���وم���ِراي���ي���ة‪ ،‬ئ���ةم���ةي���ش وةك‬ ‫كةمكردنةوةي‪( :‬ركاتةكاني نوَيذ‪ ،‬رؤذةك��ان��ي رةم��ةزان‪،‬‬ ‫بِري زةكات‪ ،‬تةوايف حةجء رةمجكردني شةيتان‪ ،‬ثايةيةك‬ ‫لةثايةكاني ثةرستش‪... ،‬هتد)‪ .‬كة هةموو ئةمانة حةرامء‬ ‫بيدعةتي خراثن‪.‬‬ ‫زي���ادك���ردن ل��ةث��ةرس��ت��ش��دا‪ :‬ئ��ةم��ةي��ش دةب �َي��ت ب��ة دوو‬ ‫بةشةوة‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬زيادكردن لةناو ثةرستشدا‪ :‬ياخود لكاندني‬ ‫زيادةيةك بةثةرستشَيكةوة‪ ،‬وةك ئةوةي‪( :‬ركوعَيك‪ ،‬يان‬ ‫سوجدةيةك‪ ،‬يان ركاتَيكي نوَيذ بةئةنقةست زيادبكرَيت‪،‬‬ ‫وة يان رؤذةكاني مانطي رةمةزان زيادبكرَيت‪... ،‬هتد)‪ .‬كة‬ ‫بَيطومان ئةم جؤرة زيادكردنانة طومِراييةو حةرامن‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬زي��ادك��ردن��ي ث��ةرس��ت��ش‪ :‬ي��اخ��ود زي��ادك��ردن��ي‬ ‫ثةرستشَيكي جيابووةوة (مونفةصيل)‪ ،‬ئةميش دةبَيت بة‬ ‫دوو بةشةوة‪:‬‬ ‫‪ -1‬يان ئةوةية ئةو زيادكردنة رَيطرييلَيكراوةو نابَيت‬ ‫زيادبكرَيت‪ ،‬منوونةي ئةمةيش وةك ئةجنامداني نوَيذي‬ ‫سوننةت لةثاش نوَيذي بةيانيء عةسرةوة‪ ،‬كة ئةجنامداني‬ ‫زيادةيةكي لةم جؤرة بيدعةي خراثةو رَيطرييلَيكراوة‪.‬‬ ‫‪ -2‬ي��ان ئ��ةوةي��ة ئ��ةو زي��ادك��ردن��ة رَيطرييلَينةكراوةو‬ ‫دروستة ئةجنامبدرَيت‪ ،‬كة ئةم ج��ؤرة زيادكردنة ئةطةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولان لةكاتي ئةجنامدانيدا بِروايوابوو كة‬ ‫مرؤظي‬ ‫َ‬ ‫ثةرستشة ئةسلييةكة ن��ات��ةواوةو بةكردني ئةم زيادةية‬ ‫َ‬ ‫ئةسلييةكة ت�َي�رَ وت��ةواودةب �َي��ت‪ ،‬ئ���ةوا ديسان‬ ‫عيبادةتة‬ ‫ئةمةيشيان دةضَيتة ري��زي بيدعةي ح���ةرامء خ��راث��ةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةليك كاتء شو َين هةية كة خواى طةورة ثريؤزيكردوونء ثةرستش‬ ‫‪ 18‬بةآلم‬ ‫تيَياياندا َخريو ثاداشتى زؤرترة‪ ،‬وةك مانطى رةمةزان‪ ،‬ر َوذانى دووشةممانء ثيَنض‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة‬ ‫شةممان‪ ،‬رؤذانى هةينى‪ ،‬شارى مةككةو مةدينةو قودسى ثريؤز‪ ،‬كة ئةمانة‬ ‫كاتء شو َينيَكن خواى طةورة تايبةمتةندييثيَداون‪ ،‬لةباقيى كاتء شو َينةكانيرت بة ِر َيزترو‬ ‫ثريؤزترن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ 19‬جطة لةكؤمةلة كاتء شو َينيَك كة ئةجنامدانى ثةرستش تيَياندا حةرامة ياخود‬ ‫مةكروهةو باشنيية‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪45‬‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫بةآلم ئةطةر بةثةرستشَيكي سةربةخؤي هةذماركرد‪ ،‬كة‬ ‫ئةجنامداني دروس��تء رَيطةثَيدراوة‪ ،‬ئةوا ئةم جؤرةيان‬ ‫َ‬ ‫ئةسلييةكةوة‬ ‫رَيطرييلَيناكرَيت‪ ،‬ئيرت لةثَيش ثةرستشة‬ ‫ئةجناميبدات ياخود لةدوايةوة هيض كَيشةيةكي تَيدانييةو‬ ‫دروستء رَيطةثَيدراوة‪ ،‬بةمةرجَيك ئةم زيادةية نةداتة َ‬ ‫ثال‬ ‫ثَيغةمبةر (‪)j‬و وادابنَيت كةثَيغةمبةر (‪ )j‬كردوويةتي‪.‬‬ ‫بؤ منوونة وةك ئ��ةوةي‪( :‬ث��اش تةواوكردني ت��ةوايف فةرز‬ ‫لةحةجء عةمرةدا ت��ةوايف زيادةبكات‪ ،‬وة يان بثاِرَيتةوة‬ ‫لةخودا بةزياد لةو زيكرو دوعايانةي كة لةثَيغةمبةرةوة‬ ‫(‪ )j‬بيسرتاون‪ ،‬وة ياخود زياد لةبِري زةكاتي دياريكراوو‬ ‫زةك���ات���ي زي�����ادي م� َ‬ ‫��ال���ةك���ةي دةرب����ك����اتء بيبةخشَيت‬ ‫ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان)‪ .‬م��ةب��ةس��ت لةمةيشة ك��ة خ���واي م��ةزن‬ ‫اك ٌر َعِلي ٌم]‬ ‫دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[‪...‬وَم� ْ�ن َت َط َّوَع َخيرْ ًا َفِإ َّن اللهََّ َش ِ‬ ‫َ‬ ‫البقرة (‪.)158‬‬ ‫وتةي زانايان دةربارةي بيدعةو جؤرةكاني‪:‬‬ ‫سةبارةت بةبيدعةو جؤرةكاني‪ ،‬زانايان (رةمحةتيان‬ ‫لَيبَيت) زؤر لةسةري دواون‪ ،‬بةثشتيواني خ��ودا ل�َي�رَ ةدا‬ ‫ئاشناتاندةكةين بةلَيكدانةوةو َ‬ ‫هةلوَيسيت هةندَيكيان‬ ‫لةسةر ئةم باسة‪:‬‬ ‫‪1 -1‬ثَيشةوا شافيعي دةفةرموَيت‪“ :‬البدعة بدعتان‪:‬‬ ‫بدعة حممودة‪ ،‬وبدعة مذمومة‪ ،‬فما وافق السنة فهو حممود‪،‬‬ ‫وما خالف السنة فهو مذموم”‪ .20‬واتة‪ :‬بيدعةت دوو بةشة‪:‬‬ ‫بيدعةي باشء بيدعةي خراث‪ ،‬جا هةربيدعةيةك كؤكبوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سوننةتةكاني ثَيغةمبةردا (‪ )j‬ئةوا بيدعةي باشة‪،‬‬ ‫وة هةرضيش ثَيضةوانةي سوننةت ب��وو‪ ،‬ئ��ةوا بيدعةي‬ ‫خراثة‪.‬‬ ‫وة دووب�����ارة دةف���ةرم���وَي���ت‪“ :‬م��ا أح���دث مم��ا خيالف‬ ‫كتابَا أو سنة أو إمجاعَا أو أثرا فهذه بدعة الضالل‪ ،‬وما‬ ‫أح��دث من اخل�ير ومل خيالف شيئا من ذل��ك فهذه حمدثة‬ ‫غري مذمومة”‪ .21‬واتة‪ :‬هةرشتَيك لةئاييندا ثةيدابكرَيتء‬ ‫دابهَينرَيتء ثَيضةوانةي ق��ورئ��ان‪ ،‬ي��ان ف��ةرم��وودة‪ ،‬يان‬ ‫كؤدةنطيي زانايان‪ ،‬يان كرداري ثَيشيناني ضاك بَيت‪ ،‬ئةوا‬ ‫داهَينان (بيدعة)يةكي طومِرايية‪ ،‬وة هةرشتَيكي باش كة‬ ‫دابهَينرَيتء ثَيضةوانةي ئةم ضوار َ‬ ‫بةلطةية نةبَيت ئةوا‬ ‫ثةيداكردن (بيدعةية)كي باشة‪.‬‬ ‫كةواتة بةثَيي فةرموودةي ثَيشةوا شافيعي بيدعةي‬ ‫ض����اكء ث��ةس��ةن��د ئ���ةوةي���ة‪ :‬ت��ةب��او ط��وجن��اوب �َي��ت ل��ةط� َ‬ ‫�ةل‬ ‫دةقةكاني شةريعةتدا‪ ،‬كة ئةطةر ئ��اواب��وو ئ��ةوا شتَيكي‬ ‫باشةو خيرَ ي تَيدايةو بةبةشَيك لةضاكةكردن دادةنرَيت‪،‬‬ ‫�ةل ي��ةك�َي��ك َ‬ ‫وة ب��ةث�َي��ض��ةوان��ةي��ش��ةوة ئ��ةط��ةر ل��ةط� َ‬ ‫لةبةلطة‬ ‫شةرعييةكاندا ثَيكنةدةهاتةوة‪ ،‬ئةوا طومِراييء حةرامةو‬ ‫بةبيدعةي ناثةسةندو ناشةرعي هةذماردةكرَيت‪.‬‬ ‫‪ 20‬املوسوعة اليوسفية‪.184 /2 :‬‬ ‫‪ 21‬فتح الباري‪ .113 /31:‬مناقب الشافعي للبيهقي‪.694 /1 :‬‬

‫‪46‬‬

‫‪2 -2‬ثَيشةوا غةزالي َ‬ ‫منهي‬ ‫دةلَيت‪« :‬فليس كل ما ابتدع ٌ‬ ‫عنه‪ ،‬بل املنهي عنه بدعة تضاد سنة ثابتة وترفع أمر‬ ‫من أمر الشرع مع بقاء علته‪ ،‬بل اإلبداع فيه جيب يف بعض‬ ‫األحوال إذا تغريت األسباب»‪ .22‬واتة‪ :‬لةشةرعدا رَيطري‬ ‫لةهةموو بيدعةيةك نةكراوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو رَيطري لةبيدعةيةك‬ ‫ك��راوة كةثَيضةوانةي سوننةتَيكي ضةسثاوبَيت‪ ،‬ياخود‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةي هؤكاري فةرمانكردنةكة مابَيتةوة‪ ،‬فةرمانَيك‬ ‫لةفةرمانةكاني شةرع وةالخبات‪َ ،‬‬ ‫بةلكو داهَينانء بيدعةت‬ ‫هةندَيكجار واجبء ثَيويستة‪ ،‬كاتَيك هؤكارةكان بطؤِرَين‪.‬‬ ‫‪3 -3‬ثَيشةوا ئيبنوتةمييية ثاشئةوةي قسة دةربارةي‬ ‫كؤبوونةوةي هاوةآلن دةكات لةنوَيذي تةراوحيدا‪ ،‬وتةكةي‬ ‫ئيمام عومةري كوِري خةتاب دةطيرََِيتةوة‪ ،‬كةدةفةرموَيت‪:‬‬ ‫«نعمت البدعة هذه»‪ .‬واتة‪ :‬ئةمة باشرتين بيدعةية‪ ،‬ثاشان‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬إن البدعة الشرعية اليت هي ضاللة‪ ،‬هي ما فعل‬ ‫شرعي‪ ،‬كإستحباب ما مل حيبه اهلل‪ ،‬وأجي��اب‬ ‫بغري دليل‬ ‫ّ‬ ‫مامل يوجبه اهلل‪ ،‬وحتريم مامل حيرمه اهلل‪ ،‬فالب ّد مع الفعل‬ ‫من إعتقاد خيالف الشريعة)‪ .23‬واتة‪ :‬بيدعةي شةرعي كة‬ ‫بةبي‬ ‫طومِراييبَيت‪ ،‬بريتيية لةوةي‪ :‬كارَيك ئةجنامبدرَيت َ‬ ‫هةبووني َ‬ ‫بةلطةي شةرعي‪ ،‬وةك بةضاكزانيين كردةوةيةك‬ ‫كة خواي طةورة بةضاكي دانةنابَيت‪ ،‬ياخود بةواجبكردني‬ ‫شتَيك ك��ة خ��واي ط���ةورة بةواجبـي دان��ةن��اب�َي��ت‪ ،‬وة يان‬ ‫بةحةرامداناني شتَيك كة خواي طةورة حةرامينةكردبَيت‪،‬‬ ‫بةو مةرجةي كاتَيك خ��اوةن بيدعةتةكة ك��ارة بيدعةكةي‬ ‫ئةجنامدةدات بريوباوةِرَيكي هةبَيت ثَيضةوانةي شةريعةت‬ ‫بَيت‪ ،‬ئةطينا ئةطةر كةسَيك كارَيكي حةرامبكاتء بِرواي‬ ‫وابَيت كة ئةو كارة حةرامة‪ ،‬ئةو كات َ‬ ‫نالَيني بيدعةيةكي‬ ‫بةلكو َ‬ ‫كردووة‪َ ،‬‬ ‫دةلَيني كارَيكي حةرامي كردووةو تاوانَيكي‬ ‫ئةجنامداوة‪.‬‬ ‫كةواتة شَيخولئيسالم ئيبنوتةميييةيش بةطومِراداناني‬ ‫بيدعةي ب��ةس��ت��ووةت��ةوة ب��ةو م��ةرج��ةي ك��ة ئ��ةجن��ام��دةري‬ ‫بيدعةكة هيض بنةمايةكي شةرعي بةدةستةوةنةبَيتء‬ ‫بةنييةتَيكي خراثةوة بيدعةكة ئةجنامبدات‪ ،‬كة ئةوكات‬ ‫بَيطومان بيدعةكة دةبَيتة بيدعةيةكي ناشةرعيء خراث‪.‬‬ ‫‪4 -4‬ئ��ي��ب��ن��وح��ةج��ةري ع��ةس��ق��ةالن��ي دةف���ةرم���وَي���ت‪:‬‬ ‫“والتحقيق أنها إن كانت مما يندرج حتت مستحسن يف‬ ‫الشرع فهي حسنة‪ ،‬وإن كانت مما يندرج حتت مستقبح‬ ‫يف الشرع فهي مستقبحة‪ ،‬وإال فهي من قسم املباح‪ ،‬وقد‬ ‫تنقسم إىل األحكام اخلمسة”‪ .24‬واتة‪ :‬قسةي ِراست ئةوةية‬ ‫ئةطةر هاتوو ئ��ةو بيدعةية دةض��ووة ذَي��ر كارَيكي باشي‬ ‫ش��ةرع��ي��ي��ةوة‪ ،‬ئ���ةوا ئ��ةو بيدعةيةكي ب���اشء شةرعيية‪،‬‬ ‫‪ 22‬إحياء علوم الدين للغزالي‪.3 /2 :‬‬ ‫‪ 23‬منهاج السنة‪ :‬أمحد بن عبداحلليم إبن تيمية احلراني‪ ،‬حتقيق‪ :‬د‪ .‬حممد رشاد‬ ‫سامل‪.061 /8 :‬‬ ‫‪ 24‬فتح البارى‪.352 /4 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫وة ئةطةر دةض��ووة ذَي��ر كارَيكي ناباشء خراثةوة‪ ،‬ئةوا‬ ‫بيدعةيةكي خ��راثء ناشةرعيية‪ ،‬وة ئةطةر وانةبوو ئةوا‬ ‫َ‬ ‫حةآللة‪ ،‬وة هةندَيكجار بيدعة دابةشدةبَيت‬ ‫بيدعةيةكي‬ ‫َ‬ ‫بةسةر ثَينج بةشدا‪- :‬واجب‪ ،‬سوننةت‪ ،‬حةآلل (موباح)‪،‬‬ ‫ناباش (مةكروه)‪ ،‬حةرام‪.-‬‬ ‫زان���اي ث��اي��ةب��ةرز ثرؤفيسؤر هاشم جةميل س��ةب��ارةت‬ ‫ب��ةث�َي��ن��اس��ةي ب��ي��دع��ةو ب��ةش��ةك��ان��ي‪ ،‬ئ���ةم وت��ةي��ةي شَيخ‬ ‫هةلبذاردووةء َ‬ ‫ئيبنوحةجةري َ‬ ‫دةلَيت‪( :‬فأحسن ما وجدته‬ ‫فيها ما ذكره احلافظ إبن حجر حيث يقول والتحقيق ‪...‬‬ ‫إخل)‪ .25‬واتة‪ :‬جوانرتين ثَيناسةو وتةيةك دةربارةي بيدعةو‬ ‫ج��ؤرةك��ان��ي بينيبَيتمء دةستمكةوتبَيت ئ��ةم وت��ةي��ةي‬ ‫زاناي فةرموودةناس ئيبنوحةجةرة‪ .‬ثاشان ثَيناسةكةي‬ ‫سةرةوةي شَيخ ئيبنوحةجةري هَيناوةو باسيكردووة‪.‬‬ ‫‪5 .5‬ثَيشةوا نةوةوي دةفةرموَيت‪“ :‬قال العلماء البدعة‬ ‫اخلمسة أقسام‪ :‬واجبة‪ ،‬ومندوبة‪ ،‬وحمرمة‪ ،‬ومكروهة‪،‬‬ ‫ومباحة)‪ .26‬واتة‪ :‬زانايان فةرموويانة بيدعة ثَينج بةشن‪:‬‬ ‫واج���ب‪ ،‬سوننةت‪ ،‬ح��ةآلل (م��وب��اح)‪ ،‬ن��اب��اش (م��ةك��روه)‪،‬‬ ‫حةرام‪.‬‬ ‫‪6 .6‬ث�َي��ش��ةوا ع��ي��ززي ك���وِري ع��ةب��دوس��ةالم لةكتَييب‬ ‫(قواعد الكالم يف مصاحل األنام)ـدا دةفةرموَيت‪( :‬البدعة‬ ‫منقسمة إىل‪ :‬واج��ب��ة‪ ،‬وحم��رم��ة‪ ،‬وم��ن��دوب��ة‪ ،‬وم��ك��روه��ة‪،‬‬ ‫ومباحة‪ ،‬والطريق يف ذلك أن تعرض البدعة على قواعد‬ ‫الشريعة‪ ،‬فإن دخلت يف قواعد اإلجياب فهي واجبة‪ ،‬أو يف‬ ‫قواعد التحريم فمحرمة‪ ،‬أو الندب فمندوبة‪ ،‬أو املكروه‬ ‫فمكروهة‪ ،‬أو املباح فمباحة)‪.27‬‬ ‫وات��ة‪ :‬بيدعة ثَينج بةشن‪ :‬واج��ب‪ ،‬ح��ةرام‪ ،‬سوننةت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫حةآلل‪ ،‬رَيطةي جياكةرةوةي ئةم ثَينج جؤرةيش‬ ‫ناباش‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئةوةية كة بيدعةكة بكَيشرَيتء بةراورديثَيبكرَيت‬ ‫ياساكاني شةريعةتدا‪ ،‬ئةطةر هاتوو ضووة ذَير ياساكاني‬ ‫واجبةوة ئةوا ئةو بيدعةية واجبة‪ ،‬وة ئةطةر ضووة ذَير‬ ‫ياساكاني حةرامةوة ئةوا حةرامة‪ ،‬وة ئةطةر ضووة ذَير‬ ‫ياساكاني سوننةتةوة‪ ،‬ئةوا سوننةتة‪ ،‬وة ئةطةر ضووة ذَير‬ ‫ياساكاني مةكروهةوة‪ ،‬ئةوا مةكروهة‪ ،‬وة ئةطةر ضووة ذَير‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫حةآللة‪.‬‬ ‫حةآللةوة ئةوا‬ ‫ياساكاني‬ ‫وت���ةي زان���اي���انء ط����ةورة ث��ي��اوان��ي ش��ةري��ع��ةت زؤرة‬ ‫ل��ةس��ةر ئ���ةم ب��اس��ةء ل �َي�رَ ةدا ن��ات��وان�ين وت���ةي ه��ةم��ووي��ان‬ ‫وةرب��ط��ري��نء ب��ي��خ��ةي��ن��ةِروو‪ ،‬ض��ون��ك��ة ب��اس��ةك��ةم��ان زي��اد‬ ‫لةثَيويست درَيذدةبَيتةوة‪ ،‬بؤية تةنها بةناوهَيناني بةشَيك‬ ‫لةزاناياني ض��وار مةزهةبة جياوازةكة ئيكتيفادةكةين‪،‬‬ ‫كة لةثاش ديراسةو لَي َ‬ ‫كؤلينةوةيةكي زؤر باسةكةيان بؤ‬ ‫‪ 25‬مسائل من الفقه املقارن‪.571 -471 /1 :‬‬ ‫‪ 26‬شرح النووي على مسلم‪ 451 /5 /3 :‬ــ ‪.501 _ 401 /7 /4‬‬ ‫‪ 27‬البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق‪ .31 -21 :‬البدعة احملمودة والبدعة‬ ‫اإلضافية‪.92 :‬‬

‫ِروونبووةتةوةء دواتر بيدعةيان دابةشكردووة بةسةر دوو‬ ‫ياخود ثَينج بةشي جياوازدا‪:‬‬ ‫لةنَيو زاناياني مةزهةبي ئيمام ئةبوحةنيفةدا (رةمحةتي‬ ‫خوايان لَيبَيت)‪( :‬خادمي‪ ،‬فقيه‪ ،‬مناوي‪ ،‬عيين‪ ،‬تفتازاني‪،‬‬ ‫روم��ي‪ ،‬لكنوي‪ ،‬الشيخ أبوبكر بن حممد املال احلنفي)و‬ ‫جطة لةمانيش‪.‬‬ ‫وة لةنَيو زاناياني شوَينكةوتةي ئيمام شافيعي‪-‬يشدا‬ ‫(رةمحةت خوايان لَيبَيت)‪( :‬أبونعيم‪ ،‬غزالي‪ ،‬أبوشامة‪ ،‬إبن‬ ‫كثري‪ ،‬إبن حجر العسقالني‪ ،‬إبن حجر اهليثمي‪ ،‬سخاوي‪،‬‬

‫شيخولئيسالم ئيبنوتةيميية‬ ‫َ‬ ‫بةطوم ِراداناني بيدعةي‬ ‫بةستووةتةوة بةو مةرجةي‬ ‫كة ئةنجامدةري بيدعةكة‬ ‫هيض بنةمايةكي شةرعي‬ ‫بةدةستةوةنةبيتء‬ ‫َ‬ ‫بةنييةتيكي خراثةوة بيدعةكة‬ ‫َ‬ ‫ئةنجامبدات‪ ،‬كة ئةوكات‬ ‫دةبيتة‬ ‫َبيطومان بيدعةكة َ‬ ‫بيدعةيةكي ناشةرعيء خراث‬ ‫س��ي��وط��ي‪ ،‬ال��دم��ي��اط��ي‪ ،‬ال��ش��ي��خ أمح���د ب��ن ع��ب��دال��رمح��ان‬ ‫عبداللطيف الشافعي‪ ،‬الشيخ حسني بن أمحد الدوسري‬ ‫الشافعي)و جطة لةمانيش‪.‬‬ ‫وة ل��ةن�َي��و زان��اي��ان��ي ش��وَي��ن��ك��ةوت��ةي ئ��ي��م��ام ماليكدا‬ ‫(رةحةمةتي خ��واي��ان لَيبَيت) هةريةكة ل��ة‪( :‬طرطوشي‪،‬‬ ‫إبن عبدالرب‪ ،‬قرطبـي‪ ،‬إبن عربي‪ ،‬باجي‪ ،‬زرقاني)و جطة‬ ‫لةمانيش‪.‬‬ ‫وة لةنَيو زان��اي��ان��ي م��ةزه��ةب��ي ئيمام ئةمحةد‪-‬يشدا‬ ‫(رةمح����ةت خ��واي��ان ل�َي��ب�َي��ت) ه��ةري��ةك��ة ل��ة‪( :‬إب���ن رج��ب‪،‬‬ ‫سفاريين‪ ،‬صنعاني)و جطة لةمانيش لةزاناياني كؤنء‬ ‫َ‬ ‫نويء هاوضةرخ كة بيدعةيان دابةشكردووة بةسةر دوو‬ ‫بةش يان ثَينج بةشء بؤ هةر بةشةيش ثَيناسةو حوكمي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪47‬‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫تايبةت بةخؤيان داناوة‪.‬‬ ‫بؤ بينيين وتةي هةريةكة لةو زانايانةيش بطةِرَينةوة بؤ‬ ‫كتَييب‪( :‬البدعة احملمودة والبدعة اإلضافية بني اجمليزين‬ ‫واملانعني‪ :‬عبدالفتاح بن صاحل قديش اليافعي‪ ،‬ص‪-19 :‬‬ ‫‪ //32‬مفهوم البدعة وأثره يف إضطراب الفتاوى املعاصرة‪:‬‬ ‫د‪ .‬عبداإلله بن حسني العرفج‪ ،‬ط‪1430 1‬هـ ‪2009 -‬مـ‪ ،‬دار‬ ‫الفتح‪ ،‬ص‪ .)80-66 :‬كة قسةي هةموويان بةدرَيذي تَييدا‬ ‫َ‬ ‫نةقلكراوةء ئَيمة ل�َي�رَ ةدا بةناوهَينانيان ئيكتيفادةكةين‪،‬‬ ‫ضونكة بةخستنةِرووي وتةي هةموويان‪ ،‬زياتر باسةكةمان‬ ‫درَيذةدةكَيشَيت‪.‬‬ ‫كةواتة بؤمان روون��ب��ووي��ةوة كة ب��ةك��ؤِرا ثَيشةوايانء‬ ‫زاناياني مةزهةبي ئيمام‪( :‬ئةبوحةنيفة‪ ،‬شافيعي‪ ،‬ئةمحةد‪،‬‬ ‫بةشي زؤري زاناياني ضيين دوايي مةزهةبي ئيمام ماليك‬ ‫رةمح��ةت��ي خوايان لَيبَيت‪ )-‬بيدعةيان دابةشكردووة‬‫بةسةر دوو بةشدا‪ :‬بيدعةي ضاكء بيدعةي خراث‪.28‬‬ ‫جا خوَينةري بةِرَيز وا بؤت دةركةوت كة بيدعة تةنها‬ ‫يةك جؤرنييةو تةنها بريتيبَيت لةبيدعةي خراث‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫جؤرو حوكمي جياوازي هةيةء هةرجؤرَيكيشيان بةثَيي‬ ‫ثَيوةرة شةرعييةكان دةطؤِرَيتء حوكمي تايبةت بةخؤي‬ ‫لةسةردةدرَيت‪ ،‬دةقء بنةماء ياساكاني شةريعةت دةبنة‬ ‫سةنطي مةحةك بؤ دياريكردني جؤرةكةي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي دابةشكردني بيدعة بةسةر زياد لةيةك جؤردا‪:‬‬ ‫ئَيستايش كاتي ئ��ةوة هاتووة بضينة سةر ئةو بنةما‬ ‫كةلةمةرداني َ‬ ‫شةرعييانةي كة زانايانء َ‬ ‫قالبووي رَيطاي‬ ‫زان��س��تء خ��وان��اس��ي ك��ردووي��ان��ة ب��ةس��ةرض��اوةي فةتواو‬ ‫بِريارةكانيانء خؤراكي َ‬ ‫هةلوَيستء وتةكانيان لةسةر‬ ‫ثؤلَينكردني بيدعة بةسةر ضاكء خراثدا‪:‬‬ ‫‪1‬ثَيغةمبةر (د‪.‬خ) دةفةرموَيت‪(( :‬من سن يف‬ ‫‪-1‬‬ ‫اإلسالم سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها بعده من‬ ‫غري أن ينقص من أجورهم شيئ‪ ،‬ومن سن يف اإلسالم سنة‬ ‫سيئة كان عليه وزرها و وزر من عمل بها من بعده من غري‬ ‫أن ينقص من أجورهم شيئ)) ‪.29‬‬ ‫وات��ة‪ :‬هةركةسَيك شتَيكي ج��وان دابهَينَيتء ل��ةدواي‬ ‫ئ��ةوةوة َ‬ ‫خةلكانيرت ك��ار ب��ةو داهَينانة ضاكة بكةن‪ ،‬ئةوا‬ ‫ث��اداش�تي ئ��ةو ك��ةس��ةي ب��ؤ هةية ك��ة ك��ار ب��ةو داه�َي��ن��راوة‬ ‫ضاكةدةكات‪ ،‬بةبَيئةوةي لةثاداشيت ئةوانةيش كةمبكات‬ ‫كة كار بةو داهَينراوة ضاكة دةك��ةن‪ ،‬بةثَيضةوانةيشةوة‬ ‫كةسَيك لةناو ئيسالمدا خراثةيةك دابهَينَيتء كار بةو‬ ‫داه�َي��ن��راوة خراثة بكرَيت‪ ،‬ئ��ةوا ت��اوان��ي ئةجنامدةراني‬ ‫ئةو خراثةية بؤ داهَينةرةكةي دةطةِرَيتةوة‪ ،‬بةبَيئةوةي‬ ‫خراثةي ئةو كةسانةي كة خراثةكة ئةجنامدةدةن هيض‬ ‫لةتاوانةكانيان كةمبكات‪.‬‬ ‫‪ 28‬البدعة احملمودة والبدعة اإلضافية بني اجمليزين واملانعني‪ :‬ص‪.91 :‬‬ ‫‪ 29‬رواه مسلم‪.7101 :‬‬

‫‪48‬‬

‫ئيمام ن��ةوةوي ل��ةِراظ��ةي ئ��ةم ف��ةرم��ودةي��ةدا كة بة دوو‬ ‫ريوايةت هاتووة‪ ،‬دةفةرموَيت‪“ :‬هذان احلديثان صرحيان‬ ‫يف احلث على إستحجاب سن األمور احلسنة‪ ،‬وترحيم سن‬ ‫األمور السيئة”‪ .30‬واتة‪ :‬ئةم دوو فةرمودةية بةِراشكاوانة‬ ‫مَ‬ ‫موسولان َ‬ ‫هةل نَ‬ ‫دةني لةسةر سوننةتَيتيي داهَيناني‬ ‫مرؤظي‬ ‫شيت باشء حةرامَيتيي داهَيناني شيت خراث‪.‬‬ ‫هةروةها صديقي شافيعي لةشةرحي ئةم فةرمودةيةدا‬ ‫دةفةرموَيت‪“ :‬من سن طريقه مرضية‪ ،‬وإن مل يكن حسنها‬ ‫بالنص‪ ،‬بل باإلستنباط بأن دعي لفعلها بقول أو فعل أو‬ ‫أعان عليها أو فعلها‪ ،‬فاق ُتدي به يف فعلها فله أجرها وأجر‬ ‫من عمل بها” ‪.31‬‬ ‫وات��ة‪ :‬هةركةسَيك رَيبازء رَيطةيةكي باش دابهَينَيت‪،‬‬ ‫ئةطةرضي باشَيتييةكةيشي بةدةقَيكي شةرعي نةبَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫َ‬ ‫بةهةلَينجان بَيت لةدةقة شةرعييةكانةوة‪ ،‬بةوةي بانطةشة‬ ‫بؤ ئةجنامداني كارة باشةكة بكات‪ ،‬ئيرت بةكردةوةبَيت‪ ،‬يان‬ ‫بةوتار‪ ،‬ياخود كؤمةكي لةسةر ئةجنامداني باشةكة بكات‪،‬‬ ‫ي��اخ��ود داهَينانةكة ب��ك��اتء َ‬ ‫خةلكيش ضاولةئةوبكةن‪،‬‬ ‫ئةوا ثاداشيت داهَينانة باشةكةو ئةندازةي ثاداشيت ئةو‬ ‫كةسةيشي كة داهَينراوة ضاكةكة ئةجنامدةدات‪ ،‬دةسيت‬ ‫داهَينةرةكة دةكةوَيت‪.‬‬ ‫سن خريا فاس ّ‬ ‫‪-2‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬من ّ‬ ‫نت‬ ‫به كان له أجره كامال ومن أجور من اسنت به الينقص من‬ ‫أجورهم شيئا‪ ،‬ومن اسنت شرا فاسنت به فعليه وزره كامال‬ ‫ومن أوزار الذي اس ّ‬ ‫نت به الينقص من أوزارهم شيئا))‪.32‬‬ ‫وات����ة‪ :‬ه��ةرك��ةس �َي��ك داه��ي��ن��ان�َي��ك��ي ب���اش ب��ك��ات‪ ،‬ئ��ةوا‬ ‫ث��اداش�تي داه�َي��ن��ان��ةك��ةو ئ��ةوان��ةي��ش��ي ك��ار ب��ةو ضاكةية‬ ‫دةك��ةن‪ ،‬تاكو قيامةت بةتةواوي بؤ ئةو داهَينةرةية‪ ،‬وة‬ ‫بةثَيضةوانةيشةوة‪ ،‬ئةطةر داهَينانَيكي خراث بكات‪ ،‬ئةوا‬ ‫خراثةو تاواني ئةوانةي كار بةو خراثةية دةكةن هةمووي‬ ‫لةسةر داهَينةرة خراثةكةية تاوةكو رؤذي قيامةت‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةوة دابهَينرَيتء‬ ‫كةواتة هةر شتَيك لةاليةن‬ ‫ب��ةرذةوةن��دي��ي طشيت تَيدابَيت‪ ،‬ئ��ةوا وةرط�يراودةب �َي��تء‬ ‫ض��اك��ةو ث��اداش��ت��ةك��ةي��ش��ي ب��ؤ داه �َي��ن��ةرةك��ة دةب���َي���ت‪ ،‬وة‬ ‫بةثَيضةوانةيشةوة‪ ،‬هةركةسَيك كارو كردةوةيةكي خراث‬ ‫دابهَينَيت‪ ،‬ئةوا ئةو داهَينةرة تاوانبارةو هةركةسَيكيش‬ ‫كاري ثَيبكات داهَينةرةكةي لةو تاوانةدا بةشدارة تاوةكو‬ ‫قيامةت‪.)33(33‬‬ ‫‪ -3‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬من دل على خري فله‬ ‫‪ 30‬شرح النووي على مسلم‪.622 /61 :‬‬ ‫‪ 31‬دليل الفاحلني‪.932 /2 /1 :‬‬ ‫‪ 32‬رواه السيوطي يف اجلامع الكبري‪ ،7225 :‬واإلمام أمحد فى املسند‪،95701 :‬‬ ‫قال احملقق شعيب األرناؤوط‪ :‬إسناده صحيح على شرط الشيخني‪ ،‬وقال البويصري‪:‬‬ ‫هذا إسناد صحيح‪ ،‬اهلندي فى كنزالعمال‪ ،32134 :‬واهليثمي‪.‬‬ ‫‪ 33‬ئايا بيدعة ضيية؟ عثمان عبدالعزيز‪ ،‬ل‪.4‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫مثل أجر فاعله))‪ .34‬واتة‪ :‬كةسَيك َ‬ ‫خةلكي خباتة سةر رَيي‬ ‫باشء كاري خيرَ ثاداشيت وةك ئةو كةسة واية كة كارة‬ ‫خيرَ ةكةي ئةجنامداوة‪.‬‬ ‫خ�َي�رَ و ض��اك��ةك��ردن ل�َي�رَ ةدا ب��ةِرةه��اي��ي ه��ات��ووةء هةموو‬ ‫جؤرة ضاكةو خيرَ َيك دةطرَيتةوة‪ ،‬هةروةك ئيمام صةنعاني‬ ‫دةفةرموَيت‪“ :‬ولفظ (خري) يشمل الداللة على خري الدنيا‬ ‫النبوي‪ ،‬ما أمشل معانيه‪ ،‬وأوضح‬ ‫واآلخرة‪ ،‬فلله د ّر الكالم‬ ‫ّ‬ ‫‪35‬‬ ‫مبانيه‪ ،‬وداللته على خري الدنيا واآلخرة) ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬ليس من نفس تقتل‬ ‫ظلما إال كان على إبن آدم األول كفل من دمها ألنه سن القتل‬ ‫أوال))‪.36‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ه��ةرم��رؤظ�َي��ك ل��ةس��ةرزةوي��دا ب��ةن��اح��ةق بكوذَيت‬ ‫بةشَيك لةتاوانةكةي لةسةر يةكةم ك��وِري ئ��ادةم (قابيل)‬ ‫دةبَيت‪ ،‬ضونكة ئةو يةكةم كةس بوو كوشتين داهَينا‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان با لةم فةرموودةية وردببينةوة‪ ،‬كة ضؤن‬ ‫خواي طةورة بةشَيك لةتاواني كوشتين بةناحةقي خستؤتة‬ ‫ئةستؤي (قابيل) كة (هابيل)ـي براي كوشت‪ ،‬ضونكة ئةو‬ ‫داهَينةري خراثةيةك بوو لةسةرزةويدا‪ ،‬ئةوةيش كوشنت‬ ‫بوو‪ ،‬كة تاكو قيامةت لةتاواني مرؤظكوشتندا بةشدارة‪،‬‬ ‫ئاشكرايشة خوايةك بةو هةموو بةزةييء سؤزةوة ئةستةمة‬ ‫خراثةي بةندةكاني حساببكاتء لةسةريان تؤماربكات‪،‬‬ ‫بةآلم ضاكةكانيان بؤ حسابنةكاتء ثاداشتياننةداتةوة!‪.‬‬ ‫ريازيبَيت)‬ ‫‪ -5‬ئيمام عومةري ك��وِري خةتاب (خ��وا لَي ِ‬ ‫كاتَيك نوَيذي (تةراويح)ـي كرد بةجةماعةتء يةكِريزيي‬ ‫لةنَيوان نوَيذخوَيناني تةراوحيدا دروستكرد‪ ،‬فةرمووي‪:‬‬ ‫“نعمت البدعة هذه”‪ .37‬ئةمة باشرتين بيدعةو داهَينانة‪.‬‬ ‫ليرَ ةيشدا ثَيويستيمان بةوردبوونةوةء َ‬ ‫هةلوةستةكردنَيك‬ ‫هةية‪ ،‬ضونكة وشةي ِ(ن ْعَم) لةزماني عةرةبيدا بؤ مةدحء‬ ‫ستايشكردنة‪ ،‬ك��ةوات��ة ئيمام ع��وم��ةري ك���وِري خةتاب‬ ‫وشةيةكي جواني بؤ بيدعة بةكارهَينا‪ ،‬ئةمةيش ئةوة‬ ‫دةطةيةنَيت كة ئةطةر بيدعة هةمووي طومِراييء ناشةرعي‬ ‫بوواية ئةوا وشةي مةدحء ستايشكردني بؤ بةكارنةدةهَينا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو وشةيرت زؤرب��وو تاوةكو بةكاريبهَينَيت‪ ،‬وةك (نعم‬ ‫اخلري‪ ،‬نعم األمر‪ ،‬نعم العمل‪ ،‬نعم اهلدي‪ ،)... ،‬نةك وشةي‬ ‫بيدعة‪.‬‬ ‫ريازيبَيت)‪ ،‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫‪ -6‬ئيبنومةسعود (خ��وا لَي ِ‬ ‫‪38‬‬ ‫“م��ا رآه املسلمون حسنا فهو عند اهلل ح��س��ن” ‪ .‬وات��ة‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةضاكي نَ‬ ‫دابني‪ ،‬ئةو شتة الي خوايش‬ ‫ئةوةي‬

‫ضاكدةبَيت‪.‬‬ ‫‪ -7‬هاوةآلن (خوا لَييانِرازيبَيت) زؤر كارَيكي خيرَ يان‬ ‫ل��ةخ��ؤي��ان��ةوة دةك����رد‪ ،‬ك��ة ف��ةرم��ان��ي��ان��ث�َي��ن��ةك��راب��وو‪ ،‬وةك‬ ‫ئ��ةوةي خوبةيب ثَيشئةوةي شةهيدبكرَيت دوو ركات‬ ‫نوَيذي سوننةتي ك��رد‪ ،‬ئةمة لةكاتَيكدا ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫فةرمانيثَينةكردبوو‪َ ،‬‬ ‫بةلكو خ��ؤي بؤ خ��ؤي ئةجناميداو‬ ‫ثَيغةمبةريش (‪ )j‬ئيقراري لةسةر كرد‪(( ،‬فكان ّ‬ ‫أول من‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ّ‬ ‫سن الركعتني عند القتل ه��و))‪ .39‬وةهةروةها عةبدولالي‬ ‫كوِري عومةر (خوا لَييانِرازيبَيت) دةفةرموَيت‪( :‬لةبةيكة)‬ ‫كردني ثَثغةمبةر (‪ )j‬بةم شَيوازة بوو‪( :‬لبيك اللهم لبيك‪،‬‬ ‫لبيك الشريك لك لبيك‪ ،‬إن احلمد والنعمة لك وامللك الشريك‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري عومةر ئةمةي بؤ زيادكرد‪:‬‬ ‫لك)‪ .40‬بةآلم‬ ‫(لبيك وسعديك اخلري بيديك‪ ،‬لبيك والرغباء إليك والعمل)‪.41‬‬ ‫�دول َ‬ ‫وة دووب���ارة ع��ةب� َ‬ ‫�لاي ك��وِري مةسعود لةتةحياتدا‬ ‫ثاشئةوةي‪( :‬السالم عليك أيها النبـي ورمحة اهلل وبركاته)‬ ‫ي دةخوَيند‪ ،‬دةيوت‪( :‬السالم علينا من ربنا)‪ .‬وشةي (من‬ ‫ربنا)ـي بؤ زيادكرد‪.42‬‬ ‫وة لةثاش هاوةآلن ضةندين داهَيناني باش هاتة ئاراوة‪،‬‬ ‫وةكو (داناني نوختةو سةرء ذَيرو نيشانةكاني قورئان‪،‬‬ ‫دابةشكردني بةسةر حزبء جوزئدا‪ ،‬هةروةها نوسينةوةو‬ ‫كؤكردنةوةي فةرموودةكاني ثَيغةمبةر (‪ ،)j‬دةيانء سةدان‬ ‫منوونةي هاوشَيوة كةدةرفةتي باسكردنء ذماردنيان‬ ‫ليرَ ةدا ئةستةمةو لةذماردن نايةن‪ ،‬كة هاوةآلنء تابيعنيء‬ ‫تابيعي ئةوانيش ك��ردووي��ان��ةو دايانهَيناوةو كةسيش‬ ‫داهَينةرةكاني بةطومِراو سةرلَيشَيواو َ‬ ‫لةقةلةمنةداوة‪.‬‬ ‫وة ئةطةر َبلَيني داهَينانةكاني خةليفةكاني راشيدين‬ ‫بةبيدعة هةذمارناكرَين‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةر (‪ )j‬خؤي‬ ‫فةرموويةتي‪(( :‬فعليكم بسنيت وسنة اخللفاء الراشدين‬ ‫امل��ه��دي�ين))‪ .43‬ئَيمةيش َ‬ ‫دةل���َي�ي�ن‪ :‬خ��ؤ ئ��ةو من��وون��ان��ةي‬ ‫َ‬ ‫لةهةلوَيسيت ه��اوةآلنء‬ ‫س���ةرةوةو دةيانيرتي هاوشَيوة‬ ‫تابيعنيء تابيعي تابيعني تاوةكو ئةمِرؤ‪ ،‬خؤ هةموويان‬ ‫خةليفةي راشيدين نةبوون‪ ،‬كة ئةطةر باس لةداهَينانء‬ ‫ب��ي��دع��ة ض��اك��ةك��ان��ي ئ����ةوانء ه� َ‬ ‫�اوةل��ةك��ان��ي�ترو تابيعنيء‬ ‫تابيعةكانيرتي دواي ئ��ةوان بكةين‪ ،‬ئ��ةوة ثَيويستيمان‬ ‫بةثةرتووكَيكي سةربةخؤ دةبَيت كة لةدووتوَيي كتَيبَيكي‬ ‫قةبارة طةورةدا كؤيبكةينةوةو باسيانبكةين‪.‬‬ ‫ئيستايش كاتي ئةوة هاتووة قسة لةسةر ضةند دةقَيك‬ ‫بكةين كة بةِرووكةش رَيطري لةهةر جؤرة بيدعةو داهَينانَيك‬

‫‪ 34‬رواه مسلم‪ .7005 :‬والبخاري فى األدب املفرد‪ ،‬الرقم‪.242 :‬‬ ‫‪ 35‬سبل السالم شرح بلوغ املرام‪ :‬للصنعاني‪ ،‬حتقيق‪ :‬حممد عبدالعزيز اخلولي‪/4 ،‬‬ ‫‪.071‬‬ ‫‪ 36‬رواه البخاري‪ .1237 :‬ومسلم‪( ،3744 :‬بلفظ‪ :‬ألنه كان أول من سن القتل)‪.‬‬ ‫‪ 37‬أخرجه البخارى‪0102 :‬‬ ‫‪ 38‬رواه الطرباني‪ ،‬الرقم‪ .3858 :‬واهلندي‪ ،‬واهليثمي‪ ،‬والسيوطي‪ ،‬وأمحد‪ ،‬وغريهم‪،‬‬ ‫وانظر‪ :‬املوطأ‪.‬‬

‫‪ 39‬رواه البخارى‪.6804 :‬‬ ‫‪ 40‬رواه البخاري‪.0551 :‬‬ ‫‪ 41‬أخرجه البخاري‪ :‬فتح الباري شرح صحيح البخاري‪ 615 /3 :‬و‪.1782‬‬ ‫‪ 42‬املوسوعة اليوسفية‪.994 /2 :‬‬ ‫‪ 43‬رواه البيهقي‪ :‬فى شعب اإلميان‪ ،6157 :‬وأمحد‪ ،‬وابن حبان فى صحيحه‪،‬‬ ‫وأبوداود والرتمذي‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪49‬‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫دةك��ةن‪ ،‬بةآلم لةِراستيدا وةك دوات��ر روونياندةكةينةوةو‬ ‫ياندةكؤلينةوة‪ ،‬بؤمان دةردةكةوَيت َ‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي هةبووني‬ ‫لَي‬ ‫بيدعةي ثةسةندو شةرعي دةضةسثَينن‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬فإن خري احلديث‬ ‫كتاب اهلل وخري اهلدي هدي حممد وشر األمور حمدثاتها‬ ‫وك��ل بدعة ضاللة ‪ .44))...‬وات��ة‪ :‬باشرتين وت��ة قورئانة‪،‬‬ ‫باشرتين رَينموونييش رَينموونيي ثَيغةمبةرة (‪ ،)j‬وة‬ ‫خراثرتين شتيش داهَينراوةكانة‪ ،‬هةموو داهَينراوَيكيش‬ ‫طومِرايية‪.‬‬

‫كاتيك َ‬ ‫دةلَين‪ :‬ئةطةر ئةو شتة‬ ‫َ‬ ‫ضاكبوواية ئةوا َثيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫خؤي‪ ،‬يان هاوةآلني دةيانكرد‪،‬‬ ‫َبيطومان ئةمة قسةيةكي َ‬ ‫هةلةية‪،‬‬ ‫ضونكة ئةو كاتة َئيمة شةريعةتي‬ ‫وايليدةكةين‬ ‫ئيسالم ثةكدةخةينء َ‬ ‫كة طواية ئةم شةريعةتة مةزنة‬ ‫تةنها َ‬ ‫بةكةلكي سةدةي يةكةم‬ ‫هاتووة‪ ،‬كة ئةمةيش َبيطومان‬ ‫َ‬ ‫هةلةية‪ ،‬ضونكة زؤرينةي حوكمة‬ ‫شةرعييةكان لةسةر بنةماي‬ ‫شةريعةتء ياساكاني ئيسالم‬ ‫َ‬ ‫هةلَينجراون‪ ،‬كة وةآلمي طشت‬ ‫سةردةمء رؤذطارو رووداوَيكن‬

‫ّ‬ ‫(ك����ل) ل �َي��رَ ةدا ث �َي��وي��س�تي ب��ةِراظ��ةك��ردن �َي��ك��ي‬ ‫وش����ةي‬ ‫زانستييانةو شيكردنةوةيةكي ورد هةية‪ ،‬بؤية دةبَيت‬ ‫بطةِرَيينةوة بؤ تَيطةيشتين زاناياني ف��ةرم��وودةن��اسء‬ ‫ثَيشيناني ئ��ومم��ةت‪ ،‬تاكو بزانني مةبةست ل��ةم وشةية‬ ‫ضيية؟‬ ‫‪1 -1‬ئيمام نةوةوي دةفةرموَيت‪“ :‬وهذا عام خمصوص‪،‬‬ ‫‪ 44‬رواه مسلم‪.2402 :‬‬

‫‪50‬‬

‫وامل��راد غالب البدع ‪ .45”...‬ئةم فةرموودةية طشتطريةو‬ ‫تايبةتكراوة‪ ،‬مةبةست زؤري��ن��ةي بيدعةية ن��ةك هةموو‬ ‫بيدعةيةك‪ .‬ك��ةوات��ة ( ُك� ّ‬ ‫��ل) وشةيةكي طشتطريةو ل�َي�رَ ةدا‬ ‫تايبةتدةكرَيت‪.‬‬ ‫وة دووبارة دةفةرموَيت‪ :‬مةبةست لة “كل حمدثة بدعة‪،‬‬ ‫وكل بدعة ضاللة‪ :‬إن املراد به احملدثات الباطلة والبدع‬ ‫املذمومة”‪ .46‬مةبةست لةم فةرموودةية بيدعة ثِروثوضء‬ ‫خراثةكانة كةطومِرايني‪ ،‬نةك بيدعة ضاكةكان‪.‬‬ ‫‪2 -2‬زاناي فةرموودةناس ئينب حةجةر دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫“واملراد بقوله ‪-‬كل بدعة ضاللة‪ ،-‬ما أحدث والدليل له من‬ ‫الشرع بطريق خاص وال عام”‪ .47‬مةبةست لةداهَينراوَيكة‬ ‫كة لةشةرعدا نة بةِرَيطةي طشيت‪ ،‬وة نة بةِرَيطةي تايبةتي‬ ‫هيض َ‬ ‫بةلطةيةكي لةسةرنةبَيت‪.‬‬ ‫وة لةشوَينَيكي ديكةدا دةفةرموَيت‪“ :‬والتحقيق أنها إن‬ ‫كانت مما يندرج حتت مستحسن يف الشرع فهي حسنة‪ ،‬وإن‬ ‫كانت مما يندرج حتت مستقبح يف الشرع فهي مستقبحة‪ ،‬وإال‬ ‫فهي من قسم املباح‪ ،‬وقد تنقسم إىل األحكام اخلمسة”‪.48‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةطةر بيدعة لةناو شتة باشةكاني شةرعدا جَيطةي‬ ‫دةبووةوة ئةوا بيدعةيةكي باشة‪ ،‬وة ئةطةر دةضووة ريزي‬ ‫شتة خراثةكاني شةريعةتةوة ئةوا بيدعةيةكي خراثة‪ ،‬وة‬ ‫هةندَيك جاريش بيدعة دابةشدةبَيت بةسةر ثَينج بةشدا‪.‬‬ ‫‪3 -3‬ئينب رةج��ةب دةف��ةرم��وَي��ت‪“ :‬امل���راد بالبدعة ما‬ ‫أحدث مما الأصل له يف الشريعة يدل عليه‪ ،‬فأما ما كان‬ ‫له أصل من الشرع يدل عليه فليس بدعة شرعا‪ ،‬وإن كان‬ ‫بدعة لغة”‪ .49‬واتة‪ :‬مةبةست داهَينراوَيكة كة لةشةريعةتدا‬ ‫بةلطةيةكي لةسةرنةبَيت‪ ،‬بةآلم داهَينراوَيك كة َ‬ ‫هيض َ‬ ‫بةلطةي‬ ‫شةرعي لةسةربَيت‪ ،‬ئةطةرضي لةزمانةوانيدا بةبيدعة‬ ‫دةذميرَ رَيت‪ ،‬بةآلم لةشةرعدا بةبيدعة ناذميرَ رَيت‪.‬‬ ‫‪4 -4‬صديقي شافيعي دةفةرموَيت‪“ :‬كل بدعة ضاللة‪،‬‬ ‫عام أريد به خاص‪ ،‬إذ سنة اخللفاء الراشدين منها‪ ،‬مع أنا‬ ‫أمرنا بإتباعها‪ ،‬لرجوعها إىل شرعي‪ ،‬وكذا سنتهم عام أريدبه‬ ‫راشد ّ‬ ‫سن سنة اليعضدها دليل‬ ‫خاص‪ ،‬إذ لو فرض خليفة ٍ‬ ‫شرعي‪ ،‬أمتنع إتباعها”‪ .50‬فةرموودةي‪(( :‬هةموو بيدعةيةك‬ ‫ّ‬ ‫ط��وم �ِراي��ي��ة))‪ ،‬ط��ش��ت��ط�يرةو م��ةب��ةس��ت ث �َي��ي بيدعةيةكي‬ ‫تايبةتيية‪ ،‬ضونكة داهَينانةكاني خةليفة راشيدييةكان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةمةيشدا فةرمامنانثَيكراوة‬ ‫بةشَيكة لةبيدعة‪،‬‬ ‫شوَينيانبكةوين‪ ،‬ضونكة داهَينانةكةيان دةطةِرَيتةوة بؤ‬ ‫‪ 45‬شرح النووي على مسلم‪.551 _ 451 /6 /3 :‬‬ ‫‪ 46‬شرح النووي على مسلم‪.401 /7 /4 :‬‬ ‫‪ 47‬فتح الباري‪.213 /31 :‬‬ ‫‪ 48‬فتح الباري‪.253 /4 :‬‬ ‫‪ 49‬جامع العلوم واحلكم بشرح مخسني حديثا من جوامع الكلم‪ :‬إبن رجب احلنبلي‪،‬‬ ‫حتقيق‪ :‬ماهر ياسني الفحل‪.42 /82 ،‬‬ ‫‪ 50‬دليل الفاحلني لطرق رياض الصاحلني‪.502 /2 /1 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫سةر بنةمايةكي شةرعي‪ ،‬بةهةمان شَيوة سوننةتةكةيشيان‬ ‫طشتطريةو مةبةست لَيي سونةتَيكي تايبةتيية‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئةطةر وادابنَيني خةليفةيةكي راشيدي بيدعةيةك بكاتء‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي شةرعي لةسةرنةبَيت نابَيت دوايبكةوين‪.‬‬ ‫‪5 -5‬وشةي ( ُك ّل) لةزماني عةرةبيدا ماناي ئةوةنيية كة‬ ‫هةموو بيدعةكان بطرَيتةوةو هيضي لَيدةرنةضَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫هةآلوَيردني تَيداية‪ ،‬وةك خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ[ :‬ي ْأ ُخ ُذ‬ ‫صبًا] الكهف (‪ .)79‬خؤ ئ��ةو ثادشايةي‬ ‫ُك� َّ�ل َسِفيَن ٍة َغ ْ‬ ‫كةشتييةكاني بؤ خؤي زةوتدةكرد هةموو كةشتييةكاني‬ ‫نةدةبرد‪ ،‬وةك بةِرووكاري ئايةتةكةوة ديارة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو تةنها‬ ‫كةشتيية ضاكةكاني دةبرد‪ ،‬هةر بؤية (خزر)يش ‪-‬سةالمي‬ ‫خواي لَيبَيت‪ -‬كةشتيي هةذارة راوضييةكاني كوندةكرد‪.51‬‬ ‫وة ئةم سيناريؤية لةقورئاندا ضةندبارة بووةتةوة‪ ،‬هةروةك‬ ‫لةئايةتي [ ُتَد ِّم ُر ُك َّل َش ْي ٍءِبَأ ْمِر َربَِّها] األحقاف (‪ .)25‬ءة‬ ‫وتيَنا ِم ْن ُك ِّل َش ْي ٍء] النمل (‪.)16‬‬ ‫[وأُ ِ‬ ‫ئايةتي َ‬ ‫ك��ةوات��ة مةبةسيت ثَيغةمبةر (‪ )j‬ه��ةم��وو بيدعةيةك‬ ‫نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو تةنها بيدعة خراثء ناشةرعييةكانة‪ .‬هةروةك‬ ‫لةضةند فةرموودةيةكيشدا وشةي ّ‬ ‫(كل) بةماناي (جوزئـ)‬ ‫هاتووة‪ ،‬وةك ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬احلبة السوداء‬ ‫شفاء لكل داء إال السام))‪ .52‬واتة‪ :‬رةشكة دةواي هةموو‬ ‫دةردَيكة‪ ،‬تةنها مةرط نةبَيت‪ .‬كةضي راظةكاراني فةرموودة‬ ‫كؤدةنطن لةسةرئةوةي رةشكة شيفاي هةموو دةردَي��ك‬ ‫نيية‪ ،‬ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئةمةيشدا ثَيغةمبةر (‪ )j‬وش��ةي (كل)ـي‬ ‫ّ‬ ‫((كل‬ ‫بةكارهَيناوة‪ .‬كةواتة وش��ةي (ك� ّ�ل) لةفةرموودةي‪:‬‬ ‫بدعة ضاللة)) مةبةست ثَيي (جزئـ)ـة نةك ّ‬ ‫(كل)‪ ،‬ئةطينا ثةنا‬ ‫بةخوا‪ ،‬بةشَيك لةهاوةآلنء تابيعنيء زؤرَيكيش لةزانايانء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بةطومِراو سةرلَيشَيواو حيسابدةكرَين‪.‬‬ ‫‪ 6 -6‬ئ���ةم دوو ف���ةرم���وودةي���ةي ك��ة ئ��ي��م��ام ت��رم��زيء‬ ‫ئيمان ماليك طيرَِاويانةتةوة ئةم تَيطةييشتنةي زانايان‬ ‫رتاستدةكةنةوة كة ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪...(( :‬‬ ‫ثش ِ‬ ‫من ابتدع بدعة ضاللة الترضي اهلل ورسوله كان عليه مثل‬ ‫آثام من عمل بها الينقص ذلك من أوزار الناس شيئا))‪.53‬‬ ‫دووبارة دةفةرموَيت‪ ...(( :‬ما من داع يدعو إىل ضاللة إال‬ ‫كان عليه مثل أوزارهم الينقص ذلك من أوزارهم شيئا))‪.54‬‬ ‫ئةطةر لةم دوو فةرموودةيةيش سةرجنبدةين دةبينني كة‬ ‫بيدعة كاتَيك طومِراييء ناشةرعيية‪ ،‬كة خودي بيدعةكة‬ ‫خ���ؤي ل��ةب��ن��ةِرةت��دا ن��اش��ةرع��يء خ���راث ب �َي��ت‪ ،‬ن���ةك ئ��ةو‬ ‫بيدعانةي كة دةضنة نَيو بازنةي دةقة شةرعييةكانء بنةما‬ ‫طشتييةكانةوة‪.‬‬ ‫‪7 -7‬بةثَيي ذيريء هةستمان‪ ،‬با كةمَيك وردببينةوةو‬ ‫‪ 51‬تفسري القرطيب‪.133 /01/5 :‬‬ ‫‪ 52‬أخرجه البخاري‪.8865 :‬‬ ‫‪ 53‬رواه الرتمذي‪ ،7762 :‬قال أبو عيسى‪ :‬هذا حديث حسن‪.‬‬ ‫‪ 54‬رواه اإلمام مالك فى املوطأ‪.905 :‬‬

‫بثرسني‪ :‬ئايا دةك��رَي��ت َبلَيني زان��اي��ان ل��ةم ف��ةرم��وودةي��ة‬ ‫تَينةطةييشتوون‪ ،‬ي��ان نةيانديوة‪ ،‬ي��اخ��ود بةئةنقةست‬ ‫ويستبَيتيان خ��ؤي��انء خ� َ‬ ‫�ةل��ك ط���وم���ِراو ض��ةواش��ةب��ك��ةن‬ ‫ب��ةوةي بيدعةيان داب��ةش��ك��ردووة بةسةر بيدعةي ضاكء‬ ‫بيدعةي خراثدا؟! بَيطومان نةخيرَ ‪ ،‬ئةوان لةهةموو كةس‬ ‫زاناو تَيطةييشتووترو لةخواترسرتبوون‪ ،‬لةوتين حةقدا‬ ‫نة شةرميان ك���ردووةو نة لةهيضكةس ت��رس��اون‪ ،‬وة نة‬ ‫خيانةتكارو حةقثؤشيدةيش بوون (حاشا وك ّ‬ ‫ال هم)‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬م��ن أح��دث من‬ ‫أمرنا هذا ما ليس منه فهو ر ّد))‪ .)55(55‬واتة‪ :‬هةركةسَيك‬ ‫كارَيك بكاتء بِرياري ئَيمةي لةسةرنةبَيت‪ ،‬رةتكراوةيةو‬ ‫وةرناطريَيت‪ .‬وة لةطيرَِانةوةيةكيرتدا فةرموويةتي‪(( :‬من‬ ‫عمل عمال ليس عليه أمرنا فهو رد))‪ .56‬واتة‪ :‬هةركةسَيك‬ ‫ل���ةم دي��ن��ةم��ان��دا ش��ت �َي��ك زي���ادب���ك���ات‪ ،‬رةت���دةك���رَي���ت���ةوةو‬ ‫لَييوةرناطريَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫س��ةب��ارةت ب��ةم ف��ةرم��وودةي��ةي��ش دةل���َي�ي�ن‪ :‬مةبةسيت‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةبِرطةي ِ(م��ن أمرنا ماليس منه) وات��ة‪:‬‬ ‫شتَيك دابهَينَيت كة لةدينء بةرنامةي ئَيمةدا بوونينةبَيتء‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي ل��ةس��ةرن��ةب �َي��ت‪ ،‬ه����ةروةك ش �َي��خ ئيبنوحةجةر‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪“ :‬وه��ذا احلديث معدود من أص��ول اإلس�لام‬ ‫وقاعدة من قواعده‪ ،‬فإن معناه من إخرتع يف الدين ما اليشهد‬ ‫له أصل من أصوله فال يلتفت إليه”‪.57‬‬ ‫ئةمةيش بةثَيي ياساي (مفهوم املخالفة) مانا دذةكةي‬ ‫دةكاتة ئةوةي‪( :‬هةركةسَيك شتَيك دابهَينَيت كة لةئاييين‬ ‫ئيسالمدا هةبَيت‪ ،‬ئةوة وةرطرياوةو رَيطةثَيدراوة)‪ .‬هةروةك‬ ‫رتاستدةكاتةوةو‬ ‫زاناي طةورة ئينب رةجةب ئةم بؤضوونة ثش ِ‬ ‫أن ّ‬ ‫دةفةرموَيت‪“ :‬هذا احلديث ّ‬ ‫يدل مبنطوقه على ّ‬ ‫كل عمل‬ ‫ّ‬ ‫ويدل مبفهومه على ّ‬ ‫أن‬ ‫ليس عليه أمر الشارع فهو مردود‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫كل عمل عليه أمره فهو غري مردود‪ ،‬واملراد بأمره هاهنا‪:‬‬ ‫‪58‬‬ ‫دينه وشرعه) ‪.‬‬ ‫ث��اش روون��ك��ردن��ةوةي ضةمكي بيدعةو جؤرةكانيء‬ ‫وت��ةي زاناياني ب��واري ف��ةرم��وودة لةسةر وش��ةي (ك� ّ�ل)‪،‬‬ ‫ئةو وتةيةي ثرؤفيسؤر (هاشم جةميل)م وةبريدَيتةوة كة‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪“ :‬وبهذا يتضح لنا كيف يضيق معنى البدعة‪ ،‬فهي‬ ‫ليست بهذا املعنى الواسع الذي يرتدد على أف��واه بعض‬ ‫الناس‪ ،‬وذلك ألن ما أحدثه الناس مما مل يؤثر عن رسول‬ ‫اهلل (‪ )j‬وعن أصحابه ال يعترب كله بدعة‪ ،‬وإمنا البدعة منه‬

‫‪ 55‬رواه البخاري‪ .7962 :‬ومسلم‪.9854 :‬‬ ‫‪ 56‬رواه مسلم‪.0954 :‬‬ ‫‪ 57‬فتح الباري‪.273 /5 :‬‬ ‫‪ 58‬جامع العلوم واحلكم بشرح مخسني حديثا من جوامع الكلم‪ :‬إبن رجب احلنبلي‪،‬‬ ‫حتقيق‪ :‬ماهر ياسني الفحل‪.2 /7 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪51‬‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫فقط هو ما أن��درج حتت مستقبح يف الشرع”‪ .59‬وات��ة‪ :‬بةم‬ ‫شَيوازة بؤمان روونبوويةوة كة ضؤن ماناو مةبةسيت بيدعة‬ ‫تةسكدةكرَيتةوة‪ ،‬بيدعة بةو مانا بةرفراوانة نيية كة بةسةر‬ ‫زاري هةندَيك َ‬ ‫خةلكةوة دووبارةدةبَيتةوة‪ ،‬ضونكة هةموو‬ ‫ئةو شتانةي كة َ‬ ‫خةلك دايانهَيناوة‪ ،‬كة لةثَيغةمبةر (‪)j‬ء‬ ‫هاوةآلنةوة بؤمان نةماوةتةوة‪ ،‬ئةمانة هةموويان بةبيدعة‬ ‫هةذمارناكرَين‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بيدعة تةنها ئةوانةية كة لةشةرعدا‬ ‫بةخراث دةذميرَ رَينء جَيطةياننابَيتةوة لةشةريعةتدا‪.‬‬ ‫كةواتة ماناي ثوخيت فةرموودةكة لةدوو بةش ثَيكدَيت‪:‬‬ ‫ •داه �َي��ن��ان��ي رةت����ك����راوة‪ :‬ئ��ةم��ةي��ش ئ���ةوةي���ة كة‬ ‫ثَيضةوانةي بنةماكاني ئاييين ئيسالمء شةريعةت بَيت‪.‬‬ ‫ •داهَيناني وةرط�ي�راو‪ :‬ئةوةية كة ه��اوك��ؤكء يةك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بنةماكاني ئيسالمء شةريعةتدا‪.‬‬ ‫ئاماجنة‬ ‫بةشَيك ل��ةزان��اي��ان بيدعة داب��ةش��دةك��ةن ب��ةس��ةر ثَينج‬ ‫بةشدا‪:‬‬ ‫ل �َي�رَ ةدا ثَيمباشة روون���ك���ردن���ةوةي زي��ات��ر س��ةب��ارةت‬ ‫ب��ةح��وك��مء ج��ؤرةك��ان��ي ب��ي��دع��ةت ب����دةم‪ ،‬ت��اوةك��و زي��ات��ر‬ ‫لةمةبةستةكة تَيبطةينء بةبةرضاوِروونيء تَيطةييشتين‬ ‫تةواوةوة بةسةر باسةكةدا تَيثةِرين‪:‬‬ ‫وةك ثَيشرت بامسانكرد بةشَيك لةزانايان‪ ،‬بيدعةيان‬ ‫ك����ردووة بةثَينج ب��ةش��ةوة‪{ :‬واجب‪ ،‬س��ون��ن��ةت‪ ،‬ح� َ‬ ‫�ةآلل‬ ‫(م���وب���اح)‪ ،‬ن��اب��اش (م����ةك����روه)‪ ،‬حةرام}‪ .‬ك��ة ئ��ةم��ةي��ش‬ ‫دابةشكردني هةريةكة لةزانايان‪:‬‬ ‫إبن حجر العسقالني‪ /‬فتح الباري‪.312 /13 :‬‬ ‫نووي‪ ،‬شرح صحيح مسلم‪.154 /5 :‬‬ ‫سيوطي‪ ،‬احلاوي‪.184 /1 :‬‬ ‫ع ّز بن عبدالسالم‪ ،‬قواعد األحكام يف مصاحل األنام‪/2 :‬‬ ‫‪.204‬‬ ‫إبن عابدين‪ ،‬حاشية إبن عابدين‪.356 /2 :‬‬ ‫قرايف‪ ،‬الفروق‪.204 /4 :‬‬ ‫زرقاني‪ ،‬شرح املوطأ‪.340/1 :‬‬ ‫إبن عاشور‪ ،‬التحرير والتنوير‪.4318 :‬‬ ‫إبن احلاج‪ ،‬املدخل‪.257 /2 :‬‬ ‫مناوي‪ ،‬فيض القدير‪.440/1 :‬‬ ‫كرماني‪ ،‬البدعة إلبن مانع‪.19 :‬‬ ‫جطة لةمانيش‪ ،‬ليرَ ةيشدا لةبةر زياتر درَيذنةبوونةوةي‬ ‫باسةكة وت���ةي ئ��ةو زان��اي��ان��ةم��ان نةهَينا‪َ ،‬‬ ‫بةلكو تةنها‬ ‫ناوونيشاني كتَيبء الث��ةِرةك��ةمي��ان َ‬ ‫نةقلكردووة‪ ،‬بؤية‬ ‫هةركةسَيك دةيةوَيت با بطةِرَيتةوة بؤ ئةو سةرضاوانةي‬ ‫سةرةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ب��ةآلم بةثَيويسيت دةزامن هةلوةستةيةك لةسةر بةشة‬ ‫ج��ي��اوازةك��ان��ي بيدعة ب��ك��ةمء روون��ك��ردن��ةوةي زياتريان‬ ‫لةسةر بدةم‪:‬‬ ‫‪ 59‬مسائل من الفقه املقارن‪ :‬لألستاذ الدكتور هاشم مجيل‪.571 /1 ،‬‬

‫‪52‬‬

‫‪1 .1‬بيدعةي واج��ب‪ :‬هةندَيك شت كة لةسةردةمي‬ ‫ثَيغةمبةردا (‪ )j‬نةبووةو نةكراوة‪ ،‬هةروةها لةسةردةمي‬ ‫هاوةآلنيشدا نةبووة‪ ،‬ب��ةآلم بةثَيي س��ةردةمء ثَيويسيت‬ ‫دةب �َي��ت ه��ةب��نء داب��ه�َي��ن��رَي��ن‪ ،‬من��وون��ةي ئ��ةم��ةي��ش وةك‪:‬‬ ‫(كؤكردنةوةي َ‬ ‫بةلطةنامة كةالمييةكان‪ ،‬بؤ وةآلمدانةوةي‬ ‫بَيباوةِرانء ياخيبووان‪ ،‬هةروةها فيرَ بووني ئةو زانستانةي‬ ‫هؤكاري تَيطةيشنتء ثاراستين شةريعةتن‪... ،‬هتد)‪.‬‬ ‫‪2 .2‬بيدعةي س��ون��ن��ةت‪ :‬وةك (ثؤلَينكردني كتَيبة‬ ‫زانستييةكانء دروستكردني قوتاخبانةو نةخؤشخانةو‬ ‫هةموو جؤرة ثرؤذةيةك‪ ،‬كة لةسةردةمي ثَيغةمبةردا (‪)j‬‬ ‫نةكراون‪... ،‬هتد)‪ ،‬ئةمانةو هاوشَيوةكانيان دةضنة ريزي‬ ‫بيدعةي سوننةتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪3 .3‬بيدعةي حةآلل‪ :‬بةهةمان شَيوة ئةمةيش هةندَيك‬ ‫لةو كارانة دةطرَيتةوة كة لةسةردةمي ثَيغةمبةردا (‪)j‬‬ ‫نةبووةو نةكراوة‪ ،‬بةآلم دةضَيتة ذَير بنةما شةرعييةكاني‬ ‫ئ���ي���س�ل�ام���ةوة‪ ،‬من����وون����ةي ئ���ةم���ةي���ش وةك‪( :‬ت���ةوق���ةو‬ ‫مةرحةباييكردن لةثاش نوَيذة فةرزةكان‪ ،‬بةرفراوانيكردن‬ ‫ل������ةخ������واردنء خ�������واردن�������ةوةو ث���ؤش���اك���ل���ةب���ةرك���ردن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫حةآللةوة‪.‬‬ ‫هاوشَيوةكانيان) دةضنة حوكمي بيدعةي‬ ‫‪4 .4‬بيدعةي ناباش (مةكروه)‪ :‬بةشَيك لةبيدعةكان‬ ‫دةض���ن���ة ذَي����ر ح��وك��م��ي ن���اب���اش (م�����ةك�����روه)ةوة‪ ،‬وات���ة‪:‬‬ ‫ئةجنامنةدانء دانةهَيناني لةداهَيناني باشرتة‪ ،‬منوونةي‬ ‫ئ��ةم��ةي��ش وةك (زةخ���رةف���ةو نةخشونيطاري م��زط��ةوتء‬ ‫قورئاني ثريؤزو هاوشَيوةي ئةمانة‪... ،‬هتد)‪.‬‬ ‫‪5 .5‬بيدعةي حةرام‪ :‬ئةم جؤرة بيدعةتة دةكةوَيتة بةر‬ ‫هةِرةشةي فةرموودةكاني ثَيغةمبةر (‪ )j‬كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫((هةموو بيدعةتَيك طومِرايية))‪ ،‬كة مةبةسيت بيدعةتَيكة‬ ‫ل���ةط� َ‬ ‫��ةل دةق��ةك��ان��ي ش��ةري��ع��ةتء ي��اس��ا طشتييةكاندا‬ ‫يةكنةطرَيتةوة‪ ،‬منوونةي ئةمةيش وةك‪ :‬دروستبووني‬ ‫ب�يرؤك��ةي فريقة طومِراكاني وةك (ق��ةدةري��ي��ة‪ ،‬مورجيئة‪،‬‬ ‫جةبريية‪ ،‬موجةسيمة) كة هةموو ئةم دةستةو طروثانة‬ ‫لةِريزي بيدعةي طومِراييداو لةسنووري ئةهلي سوننةتء‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستيكردنء وةآلمدانةوةيان‬ ‫جةماعةت بةدةرن‪ ،‬بةآلم‬ ‫مَ‬ ‫يةكَيكة لةبيدعة واج��ب��ةك��ان‪ ،‬ك��ة دةب �َي��ت موسولانان‬ ‫ثَي َ‬ ‫يهةلسن‪.‬‬ ‫ئايا هةرشتَيك ثَيغةمبةر (‪ )j‬نةيكردبَيت دةضَيتة‬ ‫بواري بيدعةتةوة؟‬ ‫َ‬ ‫ل�َي�رَ ةدا باسَيكيرت س���ةره���ةل���دةدات‪ ،‬ئ��ةوي��ش ئ��ةوةي��ة‪:‬‬ ‫ه��ةرش��ت��َي��ك ك���ة ث �َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )j‬خ�����ؤيء ه���اوةآلن���ي‬ ‫نةيانكردبَيت دةبَيتة َ‬ ‫بةلطة ل��ةس��ةرئ��ةوةي كة ئ��ةو شتة‬ ‫ح���ةرام���ةو ن��اب�َي��ت ب��ك��رَي��ت‪ ،‬ي���ان ن���ا؟ ئ�َي��م��ةي��ش َ‬ ‫دةل �َي�ين‪:‬‬ ‫نةكردنء ئةجنامنةداني ئةو شتة لةاليةن ثَيغةمبةر(‪)j‬و‬ ‫بةلطةية لةسةر شةرعيبووني‪ ،‬وة نة َ‬ ‫هاوةآلنةوة نة َ‬ ‫بةلطةية‬ ‫لةسةر ناشةرعيبوونيشي‪ ،‬هةرضةندة نةكردنةكةي نابَيتة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫بةلطةي شةرعيبووني‪ ،‬بةهةمانشَيوة نابَيتة َ‬ ‫َ‬ ‫بةلطة بؤ‬ ‫بةلكو كارةكة لةسةر حوكمة َ‬ ‫حةرامبوونيشي‪َ ،‬‬ ‫ئةسلييةكي‬ ‫َ‬ ‫حةآلليية‪ ،‬ديارة هةموو شتَيكيش‬ ‫خؤي دةمَينَيتةوة‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫حةآللة‪ ،‬ه��ةروةك ئةمة بنةمايةكي شةرعيية‪:‬‬ ‫لةبنةِرةتدا‬ ‫َ‬ ‫(األصل يف األشياء اإلباحة)‪ .‬دواتر لَييدةكؤلينةوة‪ :‬ئةطةر‬ ‫ئةو شتةي كة ثَيغةمبةر(‪)j‬و هاوةآلن ئةجنامياننةداوةو‬ ‫ت��ةرك��ي��ان��ك��ردووة‪ ،‬ئ��ةط��ةر دةض���ووة ذَي���ر يةكَيك لةبنةما‬ ‫َ‬ ‫حةآللَييت بةسةردادةدةين‪،‬‬ ‫شةرعييةكانةوة‪ ،‬ئةوا حوكمي‬ ‫وة ئةطةر لةذَير هيض دةقء بنةمايةكدا جَيطةي نةبوويةوة‪،‬‬ ‫ئ�����ةوا ئ����ةو ك���ات���ة ح��وك��م��ي ح���ةرام���َي�ت�يء ب��ي��دع��ةي��ةت��ي‬ ‫بةسةردادةدةين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫وة ئةطةر بيشلَيني‪ :‬ئةو شتة ئةطةر ضاكبوواية ئةوا‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬خؤي‪ ،‬يان هاوةآلني دةيانكرد‪ ،‬بَيطومان‬ ‫ئةمة قسةيةكي َ‬ ‫هةلةية‪ ،‬ضونكة ئةو كات ئَيمة شةريعةتي‬ ‫ئيسالم ثةكدةخةينء وايلَيدةكةين كة طواية ئةم شةريعةتة‬ ‫َ‬ ‫بةكةلكي سةدةي يةكةم هاتووة‪ ،‬كة ئةمةيش‬ ‫مةزنة تةنها‬ ‫َ‬ ‫بَيطومان هةلةية‪ ،‬ضونكة زؤرينةي حوكمة شةرعييةكان‬ ‫لةسةر بنةماي شةريعةتء ياساكاني ئيسالم َ‬ ‫هةلَينجراون‪،‬‬ ‫كة وةآلمي طشت سةردةمء رؤذطارو رووداوَيكن‪.60‬‬ ‫ثاشان وازهَيناني ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةئةجنامداني ضةند‬ ‫كارَيك لةبةر ضةند هؤكارَيك بووة‪ ،‬لةوانة‪:61‬‬ ‫‪1 .1‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةبةر داب��ون��ةري�تي خ��ؤي ضةند‬ ‫شتَيكي نةكردووة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ب��ؤمن��وون��ة‪ :‬جارَيكيان ل��ةط��ةل خاليددا ض��وون��ة مالي‬ ‫مةميوونةي خَيزاني ثَيغةمبةر (‪ )j‬طؤشيت بزمنذةي بؤ‬ ‫هَينرا‪ ،‬ثَيغةمبةريش (‪ )j‬دةسيت بؤ درَيذكرد بيخوات‪،‬‬ ‫َ‬ ‫���اوةالن وت��ي��ان‪ :‬ئ��ةي ث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ��وا ئ���ةوة طؤشيت‬ ‫ه�‬ ‫ب��زمن��ذةي��ة‪ ،‬ئ��ةوي��ش دةس�تي ط�َي�رَِ اي���ةدواوة‪ ،‬خاليد‪-‬يش‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ومت ئةي ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬ئايا بزمنذة حةرامة؟‬ ‫بةلكو ئ��ةم ج��ؤرة ئ� َ‬ ‫ف��ةرم��ووي‪ :‬ن��ةخ�َي�رَ ‪َ ،‬‬ ‫�اذةل��ة ل��ةالي ئَيمة‬ ‫نييةو تةبيعةمت ناضَيتةسةري‪ ،‬ثاشان خاليد دةستيكرد‬ ‫بةخواردنيء ثَيغةمبةريش (‪ )j‬سةيريدةكرد‪.62‬‬ ‫ئةطةر سةرجنبدةين دةبينني ثَيغةمبةر (‪ )j‬طؤشيت‬ ‫ب��زمن��ذةي ن���ةخ���وارد‪ ،‬ض��ون��ك��ة خ���ووي ب��ةخ��واردن��ي��ي��ةوة‬ ‫نةطرتبوو‪ ،‬كةضي نةخواردني ثَيغةمبةر (‪ )j‬ناَبيتة َ‬ ‫بةلطة‬ ‫لةسةر حةراميء نادروستيي خواردني طؤشيت بزمنذة‪.‬‬ ‫‪2 .2‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬بةهؤي لةبريضوونةوةوة ضةند‬ ‫شتَيكي نةكردووة‪:‬‬ ‫ب��ؤمن��وون��ة‪ :‬ج��ارَي��ك��ي��ان ل��ةن��وَي��ذدا س��ةه��وي��ك��رد‪ ،‬دوو‬ ‫ركات لةنوَيذةكةي نةكرد‪ ،‬لةثاش سةالمدانةوة‪ ،‬هاوةآلن‬ ‫‪ 60‬البدعة فى مفهومها اإلسالمي الدقيق‪ .81 _ 71 :‬مفهوم البدعة وأثره فى إضطراب‬ ‫الفتاوى املعاصرة‪ 501 ،‬ـ ‪.901‬‬ ‫‪ 61‬املوسوعة اليوسفية‪.584 _ 484 :‬‬ ‫‪ 62‬أخرجه البخاري‪ ،7355 :‬ومسلم‪.5491 :‬‬

‫لَييانثرسي‪ :‬ئايا هيض طؤِرانكارييةك لةنوَيذدا روويداوة؟‬ ‫لةوةآلمدا فةرمووي‪ :‬نةخيرَ ‪(( ،‬إمنا أنا بشر مثلكم أنسى‬ ‫كما تنسون ف���إذا نيست ف���ذ ّك���رون���ي))‪ 63‬وات���ة‪ :‬منيش‬ ‫م��رؤظ�َي��ك��م‪ ،‬ض��ؤن ئ �َي��وة ت��وش��ي ل��ةب�يرض��وون��دةب��ن‪ ،‬منيش‬ ‫بةهةمان شَيوة توشي لةبريضووندةمب‪ ،‬بؤية هةركاتَيك‬ ‫توشي لةبريضوونبووم‪ ،‬ئَيوة بريمبهَيننةوة‪.‬‬ ‫ليرَ ةيشدا ثَيغةمبةر (‪ )j‬بةهؤي لةبريضوونةوةوة ضةند‬ ‫ف��ةرزو روكنَيكي نوَيذي نةكرد‪ ،‬بةآلم دواي��ي كردييةوةو‬ ‫نوَيذةكةي تةواوكرد‪.‬‬ ‫‪3 .3‬هةندَيكجار نةكردنةكةي ل��ةب��ةرئ��ةوةب��ووة تاكو‬ ‫لةسةر ئوممةتةكةي فةرزنةبَيت‪:‬‬ ‫وةك ئ��ةوةي بؤ نوَيذي ت��ةراوي��ح نةضوو بؤ مزطةوت‪،‬‬ ‫هةروةها سوننةتي ثاش نوَيذي عةسري تةرككرد‪ ،‬وةك‬ ‫عائيشة دةف��ةرم��وَي��ت‪“ :‬وال يصليهما يف املسجد خمافة‬ ‫أن ُيث ّقل على أم��ت��ه”‪ .64‬وات���ة‪ :‬سوننةتي ث��اش ن��وَي��ذي‬ ‫عةسري لةمزطةوت نةدةكرد‪ ،‬لةترسي ئةوةي بارطراني بؤ‬ ‫ئوممةتةكةي دروستنةكات‪.‬‬ ‫‪4 .4‬هةندَيكجار نةكردنةكةي لةبةرئةوةبووة كة بريي‬ ‫َ‬ ‫بةخةياليدا نةهاتووة‪:‬‬ ‫لةو كارة نةكردؤتةوة‪ ،‬ياخود‬ ‫وةك دروستكردني دوانطة (مينبةر) بؤي بؤ وتاردان‪،‬‬ ‫ت��ا ه����اوةآلن ب��اس��ي��ان��ن��ةك��رد ل���ةالي���دا‪ ،‬دوان���ط���ةي ب��ؤخ��ؤي‬ ‫دروستنةكرد‪.‬‬ ‫‪5 .5‬زؤر جاريش نةكردنةكةي لةبةرئةوةبووة كارةكة‬ ‫ل��ةذَي��ر دةق��ة طشتييةكاندا جَيطةي ب��ووةت��ةوةو ئايةتء‬ ‫ف��ةرم��وودةك��ان طشتطريبوون ب���ؤي‪ :‬وةك خ���واي ط��ةورة‬ ‫[‪...‬وا ْف�َع� ُل��وا خْ َ‬ ‫ال�ْي�رَْ َلَع َّل ُك ْم ُت ْفِل ُح َ‬ ‫ون] احلج‬ ‫دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫(‪ .)77‬وات��ة‪ :‬ك��اري خ�َي�رَ و ضاكة بكةن بةئومَيدي ئةوةي‬ ‫سةرفرازبن‪ .‬ديارة خيرَ و ضاكةكردن رَيطةو شَيوازةكاني‬ ‫زؤرنء دةرطاي كراوةية‪ ،‬كةواتة هةرشتَيك خيرَ و ضاكة بَيت‬ ‫لةذَير ئةم دةق��ةدا جَيطةيدةبَيتةوة‪ ،‬ئةطةرضي ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬خؤيشي ئةجنامينةدابَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪6 .6‬زؤرج��اري��ش لةبةر راط��رت�ني دل��ي هاوةلةكاني‪،‬‬ ‫كارةكةي نةكردووة‪:‬‬ ‫ه��ةروةك بةخاتوو عائيشةي فةرموو‪(( :‬ل��وال أن قومك‬ ‫حديث عهد جباهلية ألمرت بالبيت فهدم فأدخلت فيه ما‬ ‫أخرج منه‪ ،‬وألزقته باألرض وجعلت له بابني‪ ،‬بابا شرقيا‪،‬‬ ‫وبابا غربيا‪ ،‬فبلغت به أساس إبراهيم عليه السلم))‪.)65(65‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبوونيان‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةط��ةر خزمةكانت س��ةرةت��اي‬ ‫نةبوواية‪ ،‬بِرياِري رووخاندني كةعبةم دةداو تةخيت زةويم‬ ‫دةك���ردء دةمطةياندة بناغةكةي ئيرباهيم‪ ،‬ثاشان دوو‬ ‫دةرطام تَيدةكرد‪ ،‬دةرطايةك لةخؤرهةلاَ تء دةرطايةكيش‬ ‫‪ 63‬أخرجه البخاري‪ ،104 :‬ومسلم‪.2031 :‬‬ ‫‪ 64‬رواه البخاري‪.095 :‬‬ ‫‪ 65‬رواه البخاري‪.9051 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪53‬‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫لةخؤرئاواوة‪.‬‬ ‫ل�َي�رَ ةدا ثَيغةمبةر (‪ )j‬ئةو ك��ارةي نةكردو وازيلَيهينا‬ ‫دلي ه��اوةآلنء دروستنةبووني َ‬ ‫لةبةر راطرتين َ‬ ‫دلطرانيء‬ ‫ئاذاوة لةناو قوِرةيشييةكاندا‪.‬‬ ‫‪7 .7‬زؤر ج��ار ثَيغةمبةر (‪ )j‬ل��ةب��ةر ئاسانكاريء‬ ‫البردني بارطراني‪ ،‬كارةكةي نةكردووة‪:‬‬ ‫وةك خاتوو عائيشة دةيطيرَِتةوةو دةفةرموَيت‪“ :‬إن كان‬ ‫رسول اهلل (‪ )j‬ليدع العمل وهو حيب أن يعمل به خشية‬ ‫أن يعمل به الناس فيفرض عليهم”‪ .66‬واتة‪ :‬ثَيغةمبةر (‪)j‬‬

‫ثاش ئةم توَيذينةوةية دةطةينة ئةو‬ ‫دةرةنجامةي كة راجياييء ناكؤكيي‬ ‫َنيوان زانايان سةبارةت بةبيدعةو‬ ‫ئيختيالفيكي‬ ‫جؤرةكاني تةنها‬ ‫َ‬ ‫لةفزيء َ‬ ‫شكليية‪ ،‬ضونكة هةموو‬ ‫زانايان يةكدةنطن ‪-‬بةوانةيشةوة‬ ‫كة ب ِروايان بةبيدعةو جياوازيي‬ ‫هةرشتيك‬ ‫جؤرةكاني هةية‪ -‬كة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي شةرعي لةسةرنةبوو‪ ،‬ياخود‬ ‫يةكيك لةبنةما طشتييةكاني‬ ‫لةذَير َ‬ ‫جيطةي نةبوويةوة‪ ،‬ئةوا‬ ‫ئيسالمدا َ‬ ‫بيدعةيةكي ناشةرعيء طوم ِرايية‬

‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫وازيدةهَينا لةئةجنامداني كاري خيرَ و نةيدةكرد‪،‬‬ ‫ئةمةيشدا ثَييخؤشبوو ئةجناميبدات‪ ،‬بةآلم لةترسي ئةوةي‬ ‫كة َ‬ ‫خةلكي نةيكةنء لةسةريان واجبنةبَيت‪ ،‬كارةكةي‬ ‫وازلَيدةهَيناو نةيدةكرد‪.‬‬ ‫ب���ةه���ةم���ان ش���َي���وة ه���اوةآلن���ي���ش زؤرَي���ك���ي���ان وازي����ان‬ ‫لةقوربانيكردن دةهَينا لةترسي ئةوةي َ‬ ‫خةلك وانةزانن كة‬ ‫‪ 66‬رواه البخاري‪.8211 :‬‬

‫‪54‬‬

‫قوربانيكردن واجبة لةسةريان‪.67‬‬ ‫كةواتة بؤمان روونبوويةوة كة نةكردنء ئةجنامنةداني‬ ‫كاري خيرَ لةاليةن ثَيغةمبةر (‪)j‬و هاوةآلنةوة َ‬ ‫بةلطةنيية‬ ‫لةسةر بيدعةبوونء حةرامبووني ئ��ةو ك��ارة بةنيسبةت‬ ‫ئَيمةوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو هةندَيكجار نةكردنةكةيان لةبةر يةكَيك لةو‬ ‫هؤكارانةي سةرةوة بووة كة روومنانكردنةوة‪.‬‬ ‫وة هةر شتَيك لةئيسالمدا كة حةرامء تاوانبَيت بةدةق‬ ‫(نص) رَيطريلَيكراوة‪ ،‬وةك زانايانيش باسيانكردووة تةنها‬ ‫�ي ش�َي��واز هةية بؤ دةالل��ةت��ك��ردن لةسةر حةرامبووني‬ ‫س� َ‬ ‫‪68‬‬ ‫شتةكة‪ ،‬كة ئةمانةن ‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬قةدةغةكردن (نةهيلَيكردن)‪ :‬هةرشتَيك خواي‬ ‫ط��ةورة نةهييلَيكردبَيت‪ ،‬ئةجنامداني ئ��ةو شتة ح��ةرامء‬ ‫[ولاَ َت ْقَرُبوا ِّ‬ ‫الزَنا]‬ ‫تاوانة‪ ،‬وةك خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫اطِل] البقرة‬ ‫[ولاَ َت ْأ ُك ُلوا َأ ْمَواَل ُك ْم َب ْيَن ُك ْمِبا ْلَب ِ‬ ‫اإلسراء (‪َ .)32‬‬ ‫(‪.)188‬‬ ‫دووةم‪ /‬وشةي (حتريم)‪ :‬لةهةر ئايةتء فةرموودةيةكدا‬ ‫وش���ةي (ح���رم) هاتبَيت م��ان��اي واي���ة ئ��ةو شتة ح���ةرامء‬ ‫[ح ِّرَم ْت‬ ‫قةدةغةكراوة‪ ،‬منوونةي ئةمةيش وةكو ئايةتي ُ‬ ‫َعَلي ُ‬ ‫ْك ُم مَْ‬ ‫ال ْيَت ُة‪ ]...‬املائدة (‪.)3‬‬ ‫سَييةم‪ /‬هةِرةشةكردنء بةخراث باسكرني ئةو كارة‪:‬‬ ‫دةقة شةرعييةكاني قورئانء فةرموودة زةمي هةرشتَيكيان‬ ‫كردبَيتء بةخراثة باسيانكردبَيت‪ ،‬ياخود هةِرةشةيان‬ ‫لةئةجنامداني كردبَيت‪ ،‬ماناي واي��ة ئ��ةو شتة ح��ةرامء‬ ‫ياساغة‪ ،‬منوونةي ئةمةيش وةكو فةرموودةي ((من ّ‬ ‫غشنا‬ ‫فليس م��ن��ا))‪ .69‬ك��ةوات��ة ئ��ةو شتةي ك��ة ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫نةيكردبَيت‪ ،‬ئةطةر يةكَيك لةمانةنةبوو‪ ،‬ئةوا ناضَيتة بواري‬ ‫حةرام ياخود بيدعةتةوة‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫م���اوةت���ةوة ب�َ�ل �َي�ين‪ :‬دةب��َي��ت م��وس��ول��ان��ان زان��ي��اريء‬ ‫هةستء ويذدانء ذيرييان خبةنةطةِرو سةرثَييانة بةسةر‬ ‫باسةكةدا تَينةثةِرن‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ذيرانةو بةويذدانةوة بِرواننء‬ ‫وردببنةوةء ضةمكء زاراوةك���ان‪ ،‬ض��اكء خ��راث‪ ،‬راستء‬ ‫ض���ةوت‪ ،‬بيدعةتء سوننةت‪ ،‬خ�َي�رَ و ش���ةِر‪ ،‬رَينموونيء‬ ‫طومِرايي لَيكجودابكةنةوة‪ ،‬ه���ةروةك ثرؤفيسؤر هاشم‬ ‫مجيل َ‬ ‫دةل �َي��ت‪“ :‬ويبدولي‪ :‬أن إط�لاق بعض الناس إسم‬ ‫البدعة على بعض األمور املستحدثة اليت التندرج حتت‬ ‫مستقبح يف الشرع‪ ،‬قد جاء نتيجة اخللط عند اإلستعمال‬ ‫بني املصطلحات اللغوية‪ ،‬واملصطلحات الشرعية‪ ،‬وهذا‬ ‫أمر خطري‪ ،‬جييب على من يتصدى للكالم يف قضايا الشرع‬ ‫احلذر منه‪ ،‬ألنه يوقع الناس يف لبس‪ ،‬فإطالق إسم البدعة‬ ‫على كل مستحدث‪ :‬حسنا كان أو قبيحا‪ ،‬الجيوز‪ ،‬وإن كانت‬ ‫‪ 67‬مسائل من الفقه املقارن‪.893 /1 :‬‬ ‫‪ 68‬املوسوعة اليوسفية‪.684 :‬‬ ‫‪ 69‬أخرجه مسلم‪.201 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫اللغة تساعد عليه”‪ .70‬وات��ة‪ :‬بؤم روونبووةتةوة هةندَيك‬ ‫َ‬ ‫خةلك كة ناوي بيدعة دادةبِرن بةسةر بةشَيك لةو شتانةي‬ ‫كة لةشةرعدا داهَينراون‪ ،‬لةكاتَيكدا كة ئةو داهَينراوانة‬ ‫بةبيدعةي خ���راثء ناثةسةند ه��ةذم��ارن��اك��رَي��نء ناضنة‬ ‫نَيو بازنةي داهَينراوي ناشةرعيء بيدعةي خراثةوة‪،‬‬ ‫ئةمة لةئةجنامي تَي َ‬ ‫كةلكردني ماناي زمانةوانيء ماناي‬ ‫شةرعيي وشةي بيدعةتـةوة دروستدةبَيت‪ ،‬كة ئةمةيش‬ ‫شتَيكي مةترسيدارة‪ ،‬بؤية هةركةسَيك دةي��ةوَي��ت قسة‬ ‫لةبابةتة شةرعييةكان بكات دةبَيت ئاطاداري ئةمة بَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةطينا باسةكة تَي َ‬ ‫لةخةلكي دةشَيوَينَيت‪،‬‬ ‫كةلدةكاتء‬ ‫وة داب� ٍِري�ني وش��ةي بيدعة بةسةر هةموو شتَيكي نوَيي‬ ‫داهَينراودا ضاكبَيت يان خراث دروستنيية‪.‬‬ ‫دةرةجنام‪:‬‬ ‫لةثاش ئ��ةم توَيذينةوة ك��ورتء ثوختة دةطةينة ئةم‬ ‫دةرئةجنامانةي خوارةوة‪:‬‬ ‫‪1‬ـ سوننةت ئةوةية كة ثَيغةمبةر (‪ )j‬فةرموويةتيء‬ ‫ئةجناميداوةو دانيثَيداناوة‪ ،‬نةك هةرشتَيك كة نةيكردبَيت‬ ‫ئَيمةيش نةكردني بةسوننةت دابنَيني بؤ خؤمان‪ ،‬ضونكة‬ ‫ثَيناسةي سوننةت ه��ةروةك روومنانكردةوة بريتيية لة‪:‬‬ ‫بةبي (تروكاته)‪،‬‬ ‫(أقوال وأفعال وتقريرات)ي ثَيغةمبةر (‪َ )j‬‬ ‫كةواتة ئةوةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬نةيكردبَيت دةاللةتناكات‬ ‫ل��ةس��ةرئ��ةوةي ك��ة ئ��ةط��ةر ئَيمةيش نةيكةين سوننةتةو‬ ‫ئةطةريش كردمان بيدعةتة‪.71‬‬ ‫‪2‬ـ ئةطةر َبلَيني هةموو بيدعةيةك طومِرايية‪ ،‬ئةوا ثةنا‬ ‫بةخوا قسةيةكي زؤر طةورةو قورمسان ك��ردووة‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئ��ةو ك��ات م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��انء زان��اي��انء تابيعنيء ه���اوةآلنء‬ ‫تةنانةت خةليفةكاني راشيدينيش لةم حوكمة (طومِرايي)‬ ‫بةدةرنابن‪ ،‬ضونكة ئةوانيش كاري داهَينراويان كردووةء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة شتَيكيان داهَيناوة كة ثَيغةمبةر (‪ )j‬نةيكردووة‪.‬‬ ‫‪.3‬دةبَيت ئةو كةسةي بيدعةيةكي باش دادةهَينَيـت‪،‬‬ ‫ثارَيزطاريلَيبكاتء وازيلَينةهَينَيت‪ ،‬هةروةك ئيمام قورتوبي‬ ‫اها َعَليِْه ْم‬ ‫ُوها َما َكَت ْبَن َ‬ ‫[وَر ْهَبِان َّي ًة ا ْبَتَدع َ‬ ‫لةتةفسريي ئايةتي َ‬ ‫ِإاَّل ابِْتَغاَء ِر ْ‬ ‫ضَو ِان اللهَِّ َفَما َرَع ْوَها َح َّق ِرَعاَيِتَها َفَآَت ْيَنا الَِّذ َ‬ ‫ين‬ ‫اس ُق َ‬ ‫ون] احلديد‪)27( :‬‬ ‫ري ِم ْن ُه ْم َف ِ‬ ‫َآَم ُنوا ِم ْن ُه ْم َأ ْجَر ُه ْم َوَكِث ٌ‬ ‫دا دةفةرموَيت‪« :‬فينبغي ملن إبتدع خريا أن يدوم عليه‪،‬‬ ‫والي��ع��دل إىل ض��ده فيدخل يف اآلي���ة» ‪ .72‬ئةبوئومامةي‬ ‫باهيلي‪-‬يش َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬فإن ناسان من بين إسرائيل إبتدعوا‬ ‫بدعا مل يكتبها اهلل عليهم إبتغوا بها رضوان اهلل فما رعوها‬ ‫حق رعايتها‪ ،‬فعابهم اهلل برتكها» ‪.73‬‬ ‫لةم ئايةتةي س���ةرةوةدا خ��واي ط��ةورة بةخراثة باسي‬ ‫‪70‬‬ ‫‪71‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪73‬‬

‫مسائل من الفقه املقارن‪.571 /1 :‬‬ ‫د‪ .‬مادح مةال موحةممةد بةرز َيوةيي‪ ،‬طؤظارى ثةيامى زانايان‪ ،‬ذمارة‪ ،83 :‬ل‪.18‬‬ ‫تفسري القرطبـي‪.391 /71 /9 :‬‬ ‫تفسري القرطبـي‪.391 /71 /9 :‬‬

‫بةنوئيسرائيلييةكاني كردووة‪ ،‬ضونكة بيدعةي خراثيان‬ ‫داه�َي��ن��اوة‪ ،‬بيدعةكةيشيان بريتيبوو لةخؤئةزيةتدانء‬ ‫خؤطرتنةوة لةخواردنء خواردنةوةو ذنهَينانء طؤشةطريي‬ ‫لةئةشكةوتء كةنيسةدا‪ ،‬ه���ةروةك راظ��ةك��اري ط��ةورةي‬ ‫قورئان قورتوبي دةفةرموَيت‪« :‬وذلك ألنهم محلوا أنفسهم‬ ‫على املشقات يف اإلمتناع من املطعم واملشرب والنكاح‬ ‫والتعلق بالكهوف والصوامع»‪ .74‬قةتادة‪-‬يش دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫«الرهبانية اليت إبتدعوها رفض النساء وإختاذ الصوامع)‬ ‫‪ .75‬ك���ةوات���ة ك���ة خ����واي ط�����ةورة زةم����ي داه �َي��ن��ان��ةك��ةي‬ ‫بةنوئيسرائيل دةكات لةبةر دوو هؤكاري سةرةكيية‪:‬‬ ‫أ‪ -‬بيدعةكةي ئ��ةوان بيدعةيةكي ناشةرعيء خراث‬ ‫بوو‪ ،‬كة بريتيبوو لةخؤطرتنةوة لةخواردنء خواردنةوةو‬ ‫زةواجء طؤشةطرييي‪ ،‬كة هةموو ئةمانة بيدعةي خراثن‪.‬‬ ‫ب‪ -‬ل���ةط� َ‬ ‫��ةل ئ����ةوةي ب��ي��دع��ةك��ةي��ان داه �َي��ن��ا‪ ،‬ث �َي��وةي‬ ‫ثابةندنةبوونء وازيانلَيهَيناو ثةميانةكةيان شكاند‪.‬‬ ‫بةآلم ئةوانةي كة ثةميانةكةيان ثاراستء بةردةوامبوون‬ ‫لةسةر ثابةندبوون بةبيدعة باشةكانةوة‪ ،‬خ��واي طةورة‬ ‫ث��اداش�تي خ�َي�رَ ي دان���ةوة‪ ،‬ه���ةروةك قورتوبي ديسانةوة‬ ‫لةتةفسريي [‪َ ...‬فَآَت ْيَنا الَِّذ َ‬ ‫ين َآَم ُنوا ِم ْن ُه ْم َأ ْجَ��ر ُه � ْم‪]...‬‬ ‫احلديد (‪.)72‬دا دةفةرموَيت‪« :‬يعين‪ :‬الذين ابتدعوها أوالّ‬ ‫ورعوها»‪.76‬‬ ‫‪4‬ـ نابَيت لةذَير ثةردةي بيدعةي باشدا هةرجؤرة شتَيك‬ ‫دابهَيننيء بيكةين بةدين كة لةديندا هيض بنةمايةكي‬ ‫نةبَيت‪ ،‬بؤ منوونة ثةرستشَيكي سةربةخؤ بنياتبنَيني‪ ،‬وةك‬ ‫(زيادكردني ف��ةرزي شةشةمي نوَيذ‪ ،‬ياخود زيادكردني‬ ‫مانطَيكي رؤذوو وةك��و ف��ةرز‪... ،‬هتد) ضونكة ئةم جؤرة‬ ‫عيبادةتانة تةوقيفنيء ثَيويستييان َ‬ ‫بةبةلطةي تةواو هةيةو‬ ‫داهَيناني ئةم جؤرة ثةرستشانة دةبَيتة هؤكاري طؤِريين‬ ‫سيستةمة سةرةكييةكة‪ ،‬هةروةها نابَيت بةثَيي قياسَيكي‬ ‫نالؤذيكي ثةرستشَيك زيادبكةين‪ ،‬بؤمنوونة (زيادكردني‬ ‫ش��ؤردن��ي ئةندامةكاني دةستنوَيذ‪ ،‬ياخود زيادكردني‬ ‫ذمارةي ركاتةكاني نوَيذ)‪ ،‬وةهةروةها‪.77‬‬ ‫‪ -5‬ثاش ئةم توَيذينةوةية دةطةينة ئةو دةرةجنامةي‬ ‫كة راجياييء ناكؤكيي نَيوان زانايان سةبارةت بةبيدعةو‬ ‫جؤرةكاني تةنها ئيختيالفَيكي لةفزيء َ‬ ‫شكليية‪ ،‬ضونكة‬ ‫ه��ةم��وو زان��اي��ان يةكدةنطن ‪-‬ب��ةوان��ةي��ش��ةوة ك��ة ب�ِرواي��ان‬ ‫بةبيدعةو ج��ي��اوازي��ي ج��ؤرةك��ان��ي ه��ةي��ة‪ -‬ك��ة هةرشتَيك‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي ش��ةرع��ي ل��ةس��ةرن��ةب��وو‪ ،‬ي��اخ��ود ل��ةذَي��ر يةكَيك‬ ‫لةبنةما طشتييةكاني ئيسالمدا جَيطةي نةبوويةوة‪ ،‬ئةوا‬ ‫بيدعةيةكي ناشةرعيء طومِرايية‪.‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪76‬‬ ‫‪77‬‬

‫تفسري القرطبـي‪.291 /71 /9 :‬‬ ‫تفسري القرطبـي‪.291 /71 /9 :‬‬ ‫تفسري القرطبـي‪.391 /71 /9 :‬‬ ‫مفهوم البدعة وأثره فى إضطراب الفتاوى املعاصرة‪ 841 :‬ـ ‪.941‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪55‬‬


‫تيامانيَك لةهةردوو ضةمكي سوننةتء بيدعةت‬ ‫رَِ‬

‫ب��ةآلم هةموويشيان كؤكن لةسةرئةوةي كة هةرشتَيك‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي شةرعي لةسةر هةبوو‪ ،‬ئ��ةوا كارَيكي شةرعيء‬ ‫رةواية‪ ،‬كةواتة ناكؤكييةكة تةنها جياوازيي ناوو وشةية‬ ‫نةك ن��اوةرؤكء مةبةست‪ .‬ه��ةروةك ثَيشةوا ئيبنوحةجةر‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬وامل���راد بها ‪-‬أي باحملدثة‪ :-‬ما أحدث‬ ‫وليس له أصل يف الشرع‪ ،‬ويسمى يف عرف الشرع ‪-‬بدعة‪-‬‬ ‫‪ ،‬وم��اك��ان له أص��ل ي� ّ‬ ‫�دل عليه الشرع فليس ببدعة»‪.78‬‬ ‫هةروةها ئينب رةجةب‪-‬يش دةفةرموَيت‪« :‬ما أحدث مما‬ ‫الأصل له يف الشريعة يدل عليه وأما ما كان له أصل من‬ ‫الشرع يدل عليه فليس بدعة شرعا‪ ،‬وإن كان بدعة لغة)‪.79‬‬ ‫شَيخ ئيبنوتةمييية‪-‬يش لة(منهاج السنة)كةيدا َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«إن البدعة الشرعية اليت هي ضاللة‪ ،‬هي‪ :‬مافعل بغري دليل‬ ‫شرعي كإستحباب ما مل حيبه اهلل‪ ،‬وإجياب ما مل يوجبه‬ ‫ّ‬ ‫اهلل‪ ،‬وحتريم ما مل حيرمه اهلل‪ ،‬فالب ّد مع الفعل من إعتقاد‬ ‫خيالف الشريعة»‪.80‬‬ ‫‪6‬ـ كةواتة ئةو تَيطةييشتنة َ‬ ‫هةلةية ئةطةر َبلَيني‪« :‬ماعدا‬ ‫السنة بدعة»‪ .‬واتة‪ :‬هةرشتَيك سوننةت نةبوو بيدعةية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو ئ���ةوةي راس��ت��ة ئ��ةم دةس���ت���ةواذة شةرعييةية كة‬ ‫دةوترَيت‪« :‬ماخالف السنة فهو بدعة»‪ .‬واتة‪ :‬هةرشتَيك‬ ‫ثَيضةوانةي سوننةت بوو ئةوا بيدعةتة ‪.81‬‬ ‫ئةمة ثةيامَيك بوو دةمَيكة بةئاواتةوةم ئَيوةي خوَينةري‬ ‫لَيبةئاطابهَينمةوةو لةسةر بةرضاوِروونيي ئةم بابةتةبن‪،‬‬ ‫هيوادارم جَيطةي رةزامةنديي خ��واي م��ةزنء ثاشانيش‬ ‫سوودمةندبووني ئَيوةي ئازيز بووبَيت‪.‬‬ ‫ِك َلِذ ْكَرىمِ َ‬ ‫[ِإ َّن فيِ َذل َ‬ ‫ل ْن َك َ‬ ‫ُو‬ ‫ان َل ُه َق ْل ٌب َأ ْو َأ ْلَقى َّ‬ ‫الس ْمَع َوهَ‬ ‫َشِهيدٌ] ق (‪ .)37‬وصلى اهلل وسلم وبارك على سيدنا حممد‬ ‫وعلى آله وصحبه وإتباعه أمجعني‪ ،‬وآخر دعوانا أن احلمد‬ ‫هلل رب العاملني‪.‬‬ ‫ليسيت سةرضاوةكان‪:‬‬ ‫‪1‬التعريفات‪ :‬أبواحلسن علي بن حممد بن علي‪،‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫املعروف بالسيد الشريف اجلرجاني‪ ،‬دار شؤون الثقافة العامة‪،‬‬ ‫العراق‪ -‬بغداد‪.‬‬ ‫‪2‬رائد الطالب‪ :‬جربان مسعود‪ ،‬دار العلم للماليني‪ ،‬بريوت‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪1967‬م‪.‬‬ ‫‪3‬الوجيز يف أصول الفقه‪ :‬د‪ .‬عبدالكريم زيدان‪ ،‬الطبعة‬ ‫‪.3‬‬ ‫اخلامسة ‪ 1420‬هـ‪2000 -‬مـ‪ ،‬نشر إحسان‪ ،‬إيران‪ -‬طهران‪.‬‬ ‫‪4‬البدعة يف مفهومها اإلسالمي الدقيق‪ :‬د‪.‬عبدامللك‬ ‫‪.4‬‬ ‫السعدي‪ ،‬الطبعة األوىل ‪1992‬م ‪1413 -‬هـ‪ ،‬دار النيل‪ -‬بغداد‪.‬‬ ‫‪ 78‬فتح الباري‪ 013 /31 :‬ـ ‪.113‬‬ ‫‪ 79‬جامع العلوم واحلكم بشرح مخسني حديثا من جوامع الكلم‪ :‬إبن رجب احلنبلي‪،‬‬ ‫حتقيق‪ :‬ماهر ياسني الفحل‪.42 /82 :‬‬ ‫‪ 80‬منهاج السنة النبوية فى نقض كالم الشيعة والقدرية‪ :‬أمحد بن عبداحلليم بن‬ ‫تيمية احلراني‪ ،‬حتقيق‪ :‬د‪.‬حممد رشاد سامل‪.061 /8 ،‬‬ ‫‪ 81‬د‪ .‬مادح مةال موحةممةد بةرز َيوةيي‪ ،‬طؤظارى ثةيامى زانايان‪ ،‬ذمارة‪ ،83 :‬ل‪.18‬‬

‫‪56‬‬

‫‪5‬البدعة احملمودة والبدعة اإلضافية بني اجمليزين‬ ‫‪.5‬‬ ‫واملانعني‪ :‬عبدالفتاح بن صاحل قديش اليافعي‪ ،‬الطبعة األوىل‬ ‫‪1432‬هـ ‪2011 -‬مـ‪ ،‬مؤسسة الرسالة ـ بريوت‪.‬‬ ‫‪6‬مفهوم البدعة وأثره يف إضطراب الفتاوى املعاصرة‪ :‬د‪.‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫عبداإلله بن حسني العرفج‪ ،‬الطبعة األوىل ‪ 1430‬هـ ـ ‪2009‬مـ‪ ،‬دار‬ ‫الفتح للدراسات والنشر‪.‬‬ ‫‪ 7‬صحيح األدب املفرد لإلمام البخاري‪ ،‬املؤلف‪ :‬حممد‬ ‫‪.7‬‬ ‫ناصر الدين األلباني‪ ،‬الطبعة األوىل ‪1421‬هـ‪ ،‬الناشر ‪ :‬دار الصدّ يق‪.‬‬ ‫‪8‬سبل السالم شرح بلوغ املرام‪ :‬للصنعاني‪ ،‬حتقيق‪:‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫حممد عبدالعزيز اخلولي‪.‬‬ ‫‪9‬املوطأ‪ :‬مالك بن أنس أبو عبداهلل األصبحي‪ ،‬الطبعة‬ ‫‪.9‬‬ ‫األوىل ‪1413‬هـ ‪1991-‬م‪ ،‬حتقيق‪ :‬د‪ .‬تقي الدين الندوي‪ ،‬دار‬ ‫القلم– دمشق‪.‬‬ ‫‪1010‬املوسوعة اليوسفية يف بيان أدلة الصوفية‪ :‬الشيخ يوسف‬ ‫حممد خطار‪ ،‬سوريا‪ -‬دمشق‪.‬‬ ‫‪1111‬صحيح مسلم بشرح النووي‪ :‬الطبعة الرابعة‪ ،‬دار إحياء‬ ‫الرتاث العربي ـ بريوت‪.‬‬ ‫‪1212‬فتح الباري شرح صحيح البخاري‪ ،‬لإلمام أمحد بن‬ ‫علي بن حجر العسقالني‪ ،‬ترقيم وتبويب‪ :‬حممد فؤاد عبدالباقي‪،‬‬ ‫الطبعة الثالثة ‪1421‬هـ ـ ‪2000‬مـ‪ ،‬دار السالم ـ الرياض‪ ،‬دار الفيخاء‬ ‫ـ دمشق‪.‬‬ ‫‪1313‬دليل الفاحلني لطرق رياض الصاحلني‪ :‬حممد بن عالن‬ ‫الصديقي الشافعي األشعري‪ ،‬دار الكتاب العربي ـ بريوت‪.‬‬ ‫‪1414‬حاشية إبن عابدين‪ :‬الشيخ عالء الدين احلصكفي‪،‬‬ ‫حتقيق‪ :‬عبداجمليد طمعة حليب‪ ،‬الطبعة الثالثة ‪1432‬هـ ـ ‪2011‬مـ‪،‬‬ ‫دار املعرفة ـ بريوت‪.‬‬ ‫‪1515‬مسائل من الفقه املقارن‪ :‬األستاذ الدكتور هاشم مجيل‪،‬‬ ‫الطبعة األوىل ‪1428‬هـ ـ ‪2007‬مـ‪ ،‬دار السالم ـ بغداد‪.‬‬ ‫‪1616‬تفسري اجلامع ألحكام القرآن‪ :‬ألبي عبداهلل حممد‬ ‫بن أمحد األنصاري القرطيب‪ ،‬تقديم‪ :‬الشيخ خليل حمي الدين‬ ‫امليس‪ ،‬ختريج‪ :‬الشيخ عرفان العشا‪ ،‬الطبعة األوىل ‪1419‬هـ ــ‬ ‫‪1999‬مـ‪ ،‬دار الفكر‪ /‬بريوت ــ لبنان‪.‬‬ ‫‪1717‬جامع العلوم واحلكم بشرح مخسني حديثا من جوامع‬ ‫الكلم‪ :‬إبن رجب احلنبلي‪ ،‬حتقيق‪ :‬ماهر ياسني الفحل‪ ،‬موقع‪:‬‬ ‫صيد الفوائد‪.‬‬ ‫‪1818‬منهاج السنة النبوية يف نقض كالم الشيعة والقدرية‪:‬‬ ‫أمحد بن عبداحلليم بن تيمية احلراني‪ ،‬حتقيق‪ :‬د‪.‬حممد رشاد‬ ‫سامل‪ ،‬الطبعة األوىل ‪ ،1406‬مؤسسة القرطبة‪.‬‬ ‫‪1919‬ئايا بيدعة ضيية؟ م‪ .‬عومسان عةبدولعةزيز‪.‬‬ ‫‪2020‬د‪ .‬مادح مةال حممد بةرز َيوةيي‪ ،‬طؤظاري ثةيامي زانايان‪،‬‬ ‫ذمارة‪ ،83 :‬حوزةيراني ‪2012‬ز‪ /‬رجب ‪1433‬ك‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ضةند سةرضاوةيةكيرت كة لةشو َيين خؤياندا‬ ‫‪2121‬‬ ‫ئاماذةمثيَداون‪ ،‬لةناو ئةء سةرضاوانةي سةرةوةدا بةكارهيَنراون‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق‬ ‫لةقورئاني ثريؤزدا‬ ‫َ‬ ‫عةبدولآل مةال ئةمحةد – ئةمحةدئاوايي ‪shexnami@yahoo.com‬‬ ‫ثَيشةكي‪:‬‬ ‫خوَينةري بةِرَيز‪ ،‬مةبةست لةم باسة‪ ،‬بَيداركردنةوةي‬ ‫موفيت‪ ،‬دادوةر‪ ،‬توَيذةرو خوَينةرة‪ ،‬لةم خاآلنةي خوارةوة ‪:‬‬ ‫‪ )1‬ئافرةت كاآليةك نيية‪ ،‬كِرينء فرؤشتين ثَيوةبكرَيتء‬ ‫نرخةكةيشي ئةو مارةييةبَيت كة هةيةتي‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ئافرةت‬ ‫زؤر ل���ةوة ب��ةن��رخ�ترة‪ ،‬ك��ة ‪-‬ب��ةن��رخ��ي ش��ت��وم��ةكء ك��اآل‪-‬‬ ‫نرخداربكرَيت!‬ ‫‪ )2‬ذن لةذَير رةمحةتي ثياودانيية بةو واتايةي ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫بةرةلآليبكات‪،‬‬ ‫بيةوَيت الي خؤي بيهَيَلَيتةوةو بيةوَيت‬ ‫َ‬ ‫بةلكو تةآلق بوغزَينراوترين كردةوةي رَيثَيدراو (حةآلأل)ـة‪،‬‬ ‫بؤية شةرع بِرياري لةسةر داوة تا لةكاتي ئَيجطار ثَيويستدا‬ ‫بةكارخبرَيتء ئةندازةو حساب بؤ ئةو زةرورةتة بكرَيت‪.‬‬ ‫‪ )3‬هاوسةرَيتيش طرَيبةستَيكي طرانبةهاو هاوبةشييةكي‬ ‫رؤح��ي��ي��ة‪ ،‬ك��ة س��ةرم��اي��ةك��ةي ئ��ةو خ��ؤش��ةوي��س�تيء رَي��زة‬ ‫دووس���ةري���ةي���ة ل��ةن �َي��وان ه�������ةردووالداو س��وودةك��ةي��ش��ي‬ ‫وةبةرهَيناني وةضةيةكي ضاكةكاري نوَيية‪.‬‬ ‫‪ )4‬ت���ةآلق ل��ةق��ورئ��ان��دا ب��ؤ ض��ةن��د ه��ةن��ط��اوو قؤناغَيك‬ ‫س��ن��ووردارك��راوة‪ ،‬ن��ةك بؤ ضةند ذم��ارةي��ةك‪ ،‬بؤية تةآلقي‬ ‫ذمارةدار‪ ،‬تةنها يةك تةآلقيثَيدةكةوَيت!‬ ‫‪ )5‬ئيسالم دوورةثةرَيزة لةوةي كة بةساتةوةختَيكي كةم‬ ‫ئةو ثَيكهاتة خَيزانييةي نَيوان دوو هاوسةرو َ‬ ‫مندالةكانيان‪،‬‬ ‫كة بةضةندين س� َ‬ ‫�الء بةتَيضوونَيكي دذوار ثَيكهَينراوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةلبووةشَينَيتةوة‪.‬‬ ‫‪ )6‬ت��ةآلق لةقورئاندا بةهةشت قؤناغدا تَيثةِردةكاتء‬ ‫ثةيوةنديي ذنء ميرَ دايةتي لةهةشتةمياندا كؤتاييدَيت‪.‬‬ ‫ مايف تةآلق لةدةسيت كَيداية؟‬‫ه���ةن� َ‬ ‫��دي ك���ةس واط��وم��ان��دةب��ةن ك��ة ت���اك���ِرةوي���ي ثياو‬ ‫لةبةدةستبووني مايف تةآلقدا‪ ،‬ئةوةي َ‬ ‫خولقاندووة كة زياتر‬ ‫تَييدا بِرياربةدةستبَيت هةرضةندة ئافرةتيش تَييدا خاوةن‬ ‫راية‪.‬‬ ‫ليرَ ةدا ئةو ثرسيارة دَيتة ئاراوة‪ ،‬كة كار وابَيت ئيرت بؤضي‬ ‫ثياو ئةو مافةي لةئيسالمدا دراوةت��ة دةس��ت‪ ،‬س��ةرةِراي‬ ‫ئةوةي كة ئيسالم ثةرؤشي ئةوةية كة بِريارَيك دةربكاتء‬ ‫زيانء رؤتيناتي لَيبكةوَيتةوة؟‬ ‫روون����ك����ردن����ةوةي ئ����ةم راس��ت��ي��ي��ةي��ش ث�َي��وي��س��ت��ي��ي‬

‫بةتوَيذينةوةي رةهةندة جياوازةكاني ئةم بابةتة هةيةء‬ ‫ليرَ ةيشدا ثَينج رَيتَيضووني َ‬ ‫عةقلي هةية‪:‬‬ ‫‪ )1‬يان ئةوةية كة تةآلق تةنها بةدةسيت ئافرةتة‪.‬‬ ‫‪ )2‬ياخود تةنها بةدةسيت ثياوة‪.‬‬ ‫‪ )3‬يان بةِرَيكةوتين هةردووال تةواودةبَيت‪.‬‬ ‫‪ )4‬ياخود لةِرَيي دادطاوة دةبَيت‪.‬‬ ‫‪ )5‬يان بةدةسيت ثياوةو هةلَيك دةدات��ة ئافرةتةكة بؤ‬ ‫داواي تةآلق‪.‬‬ ‫‪ )1‬تةآلق تةنها بةدةسيت ئافرةتة‪:‬‬ ‫لةبةر ضةند هؤكارَيك ئةم ثةيثَيربدنة ناطوجنَيت‪:‬‬ ‫أ) ض��ون��ك��ة ت����ةآلقء ه��اوس��ةرَي��ت��ي��ش دوو سيستةمن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطة سةرةتاييةكاندا ل��ةس��ةر بنةماي زطماك‬ ‫ك��ة‬ ‫مي دةك��اتء ئافرةت‬ ‫بونياتنراون‪ ،‬كة ئةمةية نيرَ داواي َ‬ ‫داواك���ارن���ي���ي���ة!و ث��ي��اوة دةض �َي��ت��ة خ��وازب �َي��ن��ي��ي ذن‪ ،‬ذن‬ ‫خوازبَينيكار نييةء بووني را لةسةر وازلَيهَيناني زطماكء‬ ‫لةئيسالميشدا لةسةر ئةم خووة زطماكيية رؤيشتووةو ئةو‬ ‫مافةي تةنها بةئافرةت نةداوة‪.‬‬ ‫هةلسوكةوتَيكة‪ ،‬كة ضةند َ‬ ‫ب) تةآلق َ‬ ‫حالةتَيكي دارايي‬ ‫وةك ثاشكؤ ثَيوةية‪ ،‬بؤمنوونة ثَيويستة لةسةر ثياو كة‬ ‫مارةيي تةواو بداتة ذنةكةيء ئةركي َ‬ ‫مالي لةكاتي (عيددة‪:‬‬ ‫م���اوةي دي��اري��ك��راوي دواي ت����ةآلق)داو ثَيويستييةكاني‬ ‫م��ن� َ‬ ‫�دال��ةك��انء ك��رَي��ي داي��ك��اي��ةت��ي ب���دات‪ ،‬ه��ةروةه��ا ئةطةر‬ ‫ويسيت‪ ،‬ذنهَيناني ن� َ‬ ‫�وي ئةجنامبدات‪ ،‬ئةركي ئةويشي‬ ‫لةسةرشان دةبَيت‪.‬‬ ‫جا داث��ةروةريء ويذدانداري نيية‪ ،‬كة كةسَيك خبرَيتة‬ ‫خةلكيرت بَيتء مايف َ‬ ‫ذَير بِريارَيكةوة كة كاري َ‬ ‫خةلكيرتي‬ ‫تَيداثارَيزراوبَيت‪ ،‬دوات��ري��ش ئ��ةم ثاشبةندة َ‬ ‫ماليية‪ ،‬وا‬ ‫لةثياو دةكات كة بري لةكاروبار بكاتةوةو خؤِراطربَيتء بؤ‬ ‫ئةجنامداني هةركارَيك‪ ،‬باشرت لَييوردبَيتةوةو وايشيلَيدةكات‬ ‫ك���ة س���وورب���َي���ت ل���ةس���ةر ط��رَي��ب��ةن��دي ه���اوس���ةرَي�ت�يء تا‬ ‫ثَيويستييةكي طرنطء ثَيداطرنةبَيت‪ ،‬بةردةوامييثَيبدات ‪.‬‬ ‫ت) ئ��اف��رةت بةحوكمي ئ��ةو ثَيكهاتة سرووشتييةي‬ ‫ك��ةه��ةي��ةت��ي‪ ،‬زي��ات��ر ل��ةث��ي��او ث��ةش��ي��م��ان��يء ك���اردان���ةوةو‬ ‫دوورك��ةوت��ن��ةوة‪ ،‬ك��اري��ت�َي��دةك��اتء رووي ت �َي��دةك��ات‪ ،‬لةو‬ ‫بارودؤخة جؤربةجؤرانةدا كة لةذيانيدا رووبةِروويدةبنةوة‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪57‬‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫ئةطةر م��ايف ت��ةآلق تةنها ب��ةدةس�تي ئةوبَيت‪ ،‬ئ��ةوا خراث‬ ‫بةكاريدةهَينَيت‪ ،‬ضونكة بَيطومان زؤرجار ئافرةت لةكاتي‬ ‫ت��وِرةي��يء دذواري��ي��ةك��ان��دا ط� َ‬ ‫�وي بةدةرئةجنامي كارةكان‬ ‫ن��ادات كة ضؤن دةب��ن! و هةندَيك لةو ئةزموونانةيش كة‬ ‫طةلةثَيشووةكان ثَييداتَيثةِربوون سةملاندوويانة كة‬ ‫تةآلقدانةدةسيت ئافرةت هؤكارَيكي كاريطةرة بؤ زؤربووني‬ ‫رَي����ذةي ت���ةآلق���دان‪ ،‬ه����ةروةك ئ��ةم��ة ل���ةالي رؤم��ان��ي��ي��ةك��ان‬ ‫ل��ةس��ةردةم��ي كالسيكداء ل��ةالي هةندَيك ت�يرةي ع��ةرةب‬ ‫لةسةردةمي نةفاميدا روويداوة‪.‬‬

‫ئيسالم دوورةثةرَيزة لةوةي‬ ‫بةساتةوةختيكي كةم ئةو‬ ‫كة‬ ‫َ‬ ‫خيزانييةي َنيوان دوو‬ ‫َثيكهاتة َ‬ ‫هاوسةرو َ‬ ‫مندالةكانيان‪ ،‬كة‬ ‫بةضةندين َ‬ ‫ضوونيكي‬ ‫بةتي َ‬ ‫سالء َ‬ ‫كهينراوة‪،‬‬ ‫دذوار َثي َ‬ ‫َ‬ ‫بووةشي َنيتةوة‬ ‫هةل‬ ‫َ‬ ‫‪ )2‬تةآلق تةنها بةدةسيت ثياو بَيت‪:‬‬ ‫ه��ةن��دَي��ك��ج��ار ن��ي��ش��ان��ةط��ةل��ي ج���ؤراوج���ؤر ‪-‬ن���اض���اريء‬ ‫ئيختياري‪ -‬لةسةر ذياني هاوسةر بَيت‪ ،‬دةردةك��ةون‪ ،‬كة‬ ‫ئةطةر بةردةوامنب زيان بةبةرذةوةنديي ئافرةتةكة دةطةيةنن‪،‬‬ ‫وةك َ‬ ‫حالةتي ديارنةبووني ميرَ دةكةي‪ ،‬ياخود حوكمداني‬ ‫بةسزايةك كة ئازاديي لَيزةوتبكات‪ ،‬يان وةك تووشبووني‬ ‫َ‬ ‫مةحالبَيت‪ ،‬يان وةك‬ ‫بةنةخؤشييةك‪ ،‬كة ضارةسةركردني‬ ‫ئةوةي كة نةتوانَيت بذَيوييان دابينبكات‪ ،‬يان نةيكات! يان‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي خراثبَيت لةطةأل ئافرةتةكةدا‪ ...‬كة‬ ‫وةك ئةوةي كة‬ ‫ئةطةر ل�َي�رَ ةدا مايف تةآلق تةنها الي ثياو بَيتء ئافرةتيش‬ ‫لَييبَيبةشبَيت‪ ،‬ئ��ةوا ئافرةتةكة دةبَيتة قوربانيي ئةو‬ ‫رووداوانة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بؤية ل��ةم ح��ال��ةت��ان��ةدا ئيسالم‪ ،‬م��ايف ب��ةئ��اف��رةت داوةو‬ ‫دةتوانَيت داواي تةآلق لةدادطادا بكات تا بةرذةوةنديي‬ ‫خؤي بةو تةآلقاندانةو بةرذةوةنديي ميرَ دةكةيشي بةهاتنة‬ ‫دادطا بثارَيزَيت‪.‬‬ ‫‪58‬‬

‫‪ )3‬تةآلق بةدةسيت ذنء ثياو بَيت‪ ،‬ثَيكةوة‪:‬‬ ‫ئيسالم وايداناوة كة تةآلق بةِرَيكةوتين هةردووكيان‬ ‫ذنء ثياو‪-‬بَيت‪ .‬ه���ةروةك لة(خولع‪ :‬ك�ِري��ن��ةوةي تةآلق‬‫ل��ةم�َي�رَ د)دا هةية‪ ،‬ئةمةيش كاتَيك دةب�َي��ت كة كارةكةيان‬ ‫سةرثَيييء بَيلَيكدانةوةنةبَيت‪ ،‬تا ه��ةردووالي��ان لةسةر‬ ‫تةآلقةكة لةسةرجةم رةهةندةكانييةوة رَيبكةونء ئةوة‬ ‫ن��ةي��ةت��ة ئ����اراوة ك��ة الي��ةن�َي��ك��ي��ان ن��ةي��ارب �َي��ت ل��ةك��ارةك��ةدا‬ ‫بةمةبةسيت زيانطةياندن بةاليةنةكةيرتيان!‪.‬‬ ‫‪ )4‬دةستبةرداربووني لةدادطادا‪:‬‬ ‫ئةم شَيوازة لةشةريعةتي (موساييء مةسيحييةكان)داو‬ ‫لةزؤربةي ياسا دةستكردةكاندا بةكاردَيت‪ ،‬كة بةم ثَيية‬ ‫تةآلق بةهيض جؤرَيك درووستنابَيت‪ ،‬تا لةبةردةم دادطاداو‬ ‫بةسةرثةرشتيي دادطا نةبَيت!‬ ‫ب����ةآلم ئ��ي��س�لام دان����ي ب���ةم���ةدا ن���ةن���اوة‪ ،‬ل���ةب���ةر ض��ةن��د‬ ‫كاردانةوةيةكي خراثي ئةم شَيوازة‪ ،‬لةوانة‪ :‬ئاشكراكردني‬ ‫نهَينييةكاني ذنء ميرَ دايةتي لةبةردةم دادطاو ثارَيزةرةكاني‬ ‫ه����ةردووالدا‪ ،‬ك��ة هةندَيكجار ئ��ةو نهَينييانة زؤر خ��راث‬ ‫لةسةر كةسايةتيي خَيزانةكان دةك��ةونء ئايندةي ذنةكة‬ ‫تَيكدةشكَينن‪ ،‬وادابنَيني كة ثياوَيك بةدطومانيء َ‬ ‫دلةِراوكَيي‬ ‫َ‬ ‫لةهةلسوكةوتي ذنةكةيدا بؤ دروستبووةو دةبينني لةبةردةم‬ ‫دادط���اداو بةسةرثةرشتيي دادط��ا ت��ةآلق��ي��دةدات! سةيركة‬ ‫دةرئ��ةجن��ام��ة ئ��اب�ِرووب��ةرةك��ان��ي ئ��ةم ك��ارة ض��ةن��دة زؤرن؟!‬ ‫ضةندةيش كاريطةرييان لةسةر ثِروثاطةندة بؤ كةسايةتيي‬ ‫دوو هاوسةرةكةو كةسوكاريان هةية! سةرةِراي ئةوةيش كة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة شتَيكي ناوةكني‪ ،‬وةك‪،‬‬ ‫هؤكارةكاني تةآلق زؤرجار‬ ‫َ‬ ‫حةزثَينةكردن كة ئةمة بةبةلطةو ئةوانة دةرنابِررَيتء تةنها‬ ‫خاوةنةكةي ثَييدةزانَيت‪ ،‬بةم جؤرةيش دةضَيتة دةرةوةي‬ ‫سنووري دةسةآلتي دادطاوة‪.‬‬ ‫‪ )5‬تةآلق بةدةسيت ثياو بَيت‪ ،‬بةآلم هةلبداتة ئافرةتيش‬ ‫تا لةكاتي ثَيويستدا داوايبكات‪:‬‬ ‫ئيسالم ئةم رَيطة تةندرووستةي دانثياناوةو تةآلقي‬ ‫وةك مافَيكي سرووشتيي ثياو دان���اوة‪ ،‬ضونكة لةطةأل‬ ‫���الء م��ن� َ‬ ‫ئ��ي��ل��ت��ي��زام��ات��ةك��ان��ي ث��ي��اودا روو ب����ةذنء م� َ‬ ‫�دال��ي‬ ‫دةطوجنَيت‪.‬‬ ‫ل��ةب��ةرئ��ةوةي ك��ة دةب �َي��ت ث��ي��او م��ارةي��ي��ب��داتء ب��ذَي��وي‬ ‫دابينبكات‪ ،‬بؤية دةبَيت مايف كؤتاييهَينان بةثةيوةنديي‬ ‫ذنءم�َي�رَ داي��ةت��ي��ش ه���ةر ل���ةالي ئ��ةوب �َي��ت‪ ،‬ئ��ةم��ةي��ش وةك‬ ‫ثراكتيزةكردنَيكي ياساي (الغنم بالغرم (‪))1‬ة‪ ،‬هةروةها‬ ‫َ‬ ‫كؤنرتؤلي باري‬ ‫لةبةرئةوةيش كة ثياو زياتر دةتوانَيت‬ ‫دةروون���ي���ي خ��ؤي ب��ك��اتء زي��ات��ري��ش ل��ةك��ات��ي ت��وِرةي��يء‬ ‫دذواريدا‪ ،‬بةدةرئةجنامةكاني تةآلق ثَيزانة‪.‬‬ ‫بؤية ئةم مافة لةدواي تةواوي نائومَيديي لةسةركةوتنء‬ ‫بةختةوةريي ذنءميرَ دايةتيدا نةبَيت‪ ،‬بةكاريناهَينَيت‪.‬‬ ‫‪( .1‬الغنم بالغرم)‪ :‬يقرأ بضم الغينني‪ ،‬ومعناه‪ ،‬أن من ينال نفع شيىء‪ ،‬يتحمل ضرره‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫ئيسالم مايف ذنيشي لةم كارة دذوارةدا‪ ،‬كة ضارةنووسي‬ ‫ذنءم �َي��رَ د دي���اري���دةك���ات‪ ،‬ل���ةب�ي�رن���ةك���ردووة‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و م��ايف‬ ‫داواك��ردن��ي تةآلقي ل��ةدادط��اي تايبةتدا ث �َي��داوة‪ ،‬لةكاتي‬ ‫روودان����ي رووداوَي���ك���دا ك��ة زي���ان ب��ةب��ةرذةوةن��دي��ي��ةك��ان��ي‬ ‫بطةيةنَيت‪ ،‬لةسةرجةم رووةكاني (ذي��انء تةندرووسيتء‬ ‫س�َي��ك��س)ةوة‪ .‬درَي���ذةي ئ��ةم باسةيش لةباسي (التفريق‬ ‫القضائي)‪ :‬جيابوونةوة لةدادطادا‪ ،‬دَيت‪ ،‬وةهةروةها ذن‬ ‫مايف ئازادبووني لةكؤتي تةآلق هةية بةِرَيطةي (تفويض‪:‬‬ ‫سثاردني كارةكة بةكةسَيكيرتو سةرثشككردني) ئيرت ئايا‬ ‫ئةم مافة لةطرَيبةسيت هاوسةرَيتيدا درابَيتة كةسةكةيرت‪،‬‬ ‫وةك هةندَيك لةشةرعزانان (فقهاء) َ‬ ‫دةيلنَي‪ ،‬ياخود دواي‬ ‫بونيادناني ذنوميرَ دايةتي بَيت‪.‬‬ ‫ئيسالم كة مايف تةآلقي داوةتة ثياو‪ ،‬ئيرت بةرةآلينةكردووة‪،‬‬ ‫كة ئةو مافة بةهةواو ئارةزووي خؤي بةكاربهَينَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫كؤمةلَيك رَيوشوَيين َ‬ ‫َ‬ ‫شكليي بؤ دان��اوة‪،‬‬ ‫سنوورطةلَيكء‬ ‫كة لةسةري ثَيويستة جَيبةجَييانبكات‪ ،‬لةوانةيش ئةو‬ ‫قؤناغانةي كة قورئاني ثريؤز روونيكردوونةتةوة‪.‬‬ ‫ هةنطاوةكاني تةآلق‪:‬‬‫وةك ثةرؤشبوونَيك ب��ؤئ��ةوةي كة ذياني هاوسةرَييت‬ ‫ب��ةردةوام��ب �َي��تء ثَيكهاتي خ �َي��زان ك��ة لةوةضةطةلَيكي‬ ‫ط��ةورةو بضووك ثَيكدَينء لةو كَيشمةكَيشةدا بَيتاوانن‪،‬‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��ن��ةوةش �َي��ت��ةوة‪ ،‬ه���ةروةه���ا ب���ؤئ���ةوةي ك��ة ب��ةئ��اس��ان��ي‬ ‫َ‬ ‫جلةوشلنةكرَيت ب��ؤ ت���ؤران‪ ،‬رق��ل�َي��ك��ب��وون��ةوة‪ ،‬ناكؤكي‪،‬‬ ‫ج��ي��اوازي‪ ،‬دووب��ةرةك��يء ثةلةكردن لةثساندني رشتةي‬ ‫ث��ةي��وةن��دي��ي��ةك��ان��ي ه���اوس���ةرَي�ت�ي‪ ،‬ش��ةري��ع��ةت��ي خ���واي‬ ‫ثةروةردطار لةدوا دةستووريدا كة قورئاني ثريؤزة‪ ،‬ضةند‬ ‫بةثي‬ ‫هةنطاوَيكي سيستةميء لةسةرخؤي دان��اوة تا ثَي َ‬ ‫ك��ؤت��اي��ي ب��ةو ث��ةي��وةن��دي��ي ذنوميرَ دايةيتيية بهَينرَيتء‬ ‫فةرمانيشيداوة كة ثلةبةثلة جَيبةجَيبكرَين‪ ،‬سا َ‬ ‫بةلكو ئةو‬ ‫تةمومذةي هاتؤتة رَييان البضَيتء ئةو خؤشةويستييةي‬ ‫ب��ةزاي��ةض��ووة ب��ط��ةِرَي��ت��ةوةو ئيرت ذياني ه��اوس��ةرَي�تي رَيي‬ ‫دروست وةربطرَيتةوةو جَيطريو بةردةوام ببَيتةوة‪.‬‬ ‫ئ��ةو هةنطاوانةيش كة قورئاني ث�يرؤز دياريكردوون‪،‬‬ ‫هةشت هةنطاون‪:‬‬ ‫ه��ةن��ط��اوي ي���ةك���ةم ‪ :‬ئ���ام���ؤذط���اري���ك���ردن‪( ،‬ف��ع��ظ��وه��ن‪:‬‬ ‫ئامؤذطاريي خَيزانةكانتان بكةن)‪،‬‬ ‫قورئاني ث�يرؤز فةرمانيداوة كة لةكاتي تؤراني ذندا‪،‬‬ ‫ثياو لةجياتيي تةآلقداني ذنةكةي رَيطةي ئامؤذطاريكردن‬ ‫بطرَيتةبةرو رَي �ِروون��يء ئاِراستةكردنء بَيداركردنةوةي‬ ‫ل��ةه� َ‬ ‫�ةل��ةك��ان��ي ثيشانبدات‪ ،‬خ���واي ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫�ون ُن� ُ‬ ‫لاِت��ي خَ​َ‬ ‫�ش��وَز ُه� َّ�ن َف�ِ�ع� ُ‬ ‫[وال� َ‬ ‫ت��ا ُف� َ‬ ‫�ظ��و ُه� َّ�ن]‪ ،2‬ئ��ةم رَيطةية‬ ‫َ‬ ‫ون َع َلى النِّ َسا ِء مِ َبا َف َّض َل هَّ ُ‬ ‫[الر َج ُ‬ ‫ْض َو مِ َبا َأن َف ُقوا م ِْن َأ ْم َوالهِ ِ ْم‬ ‫‪ِّ )2‬‬ ‫ال َقوَّا ُم َ‬ ‫الل َبعْضَ ُه ْم َع َلى َبع ٍ‬ ‫هَّ‬ ‫ُ‬ ‫وه َّن‬ ‫الصالحِ َ ُ‬ ‫َف َّ‬ ‫َات َحاف َِظ ٌ‬ ‫ات َقا ِنت ٌ‬ ‫ون ُن ُشوز َُه َّن َف ِعظُ ُ‬ ‫ات ل ِْل َغيْبِ مِ َبا َحف َِظ الل َوال َالتِي تخَ َ ا ُف َ‬ ‫وه َّن َف ِإ ْن َأ َط ْعن َُك ْم َف َال َت ْب ُغوا َع َل ْيه َِّن َسبِيالً ِإ َّن هَّ َ‬ ‫اج ِع َو ْ‬ ‫ان‬ ‫َواه ُ‬ ‫اض ِر ُب ُ‬ ‫ْج ُر ُ‬ ‫وه َّن فيِ المْ َ ضَ ِ‬ ‫الل َك َ‬ ‫ريا] (النساء‪.)34 :‬‬ ‫َع ِليًّا َك ِب ً‬

‫ئةركي يةكةمي سةرشاني خاوةن َ‬ ‫مالة بؤ ضاكسازيكردن‬ ‫َ‬ ‫طةندةلي بوون‪ ،‬ضونكة‬ ‫لةسةرجةم ئةو شتانةيدا كة تووشي‬ ‫ثرؤسةيةكي ثاكسازييةء ثَيويستة تَيكِراي ئةنداماني‬ ‫خَيزان لةسةري بِرؤن‪.‬‬ ‫خواي ثةروةردطار دةفةرموَيت‪َ[ :‬ياَأ ُّيَها الَِّذ َ‬ ‫ين آَم ُنوا ُقوا‬ ‫ُ ‪3‬‬ ‫َأن ُف َس ُك ْم َوَأ ْهِل ُ‬ ‫ُها َّ‬ ‫اس َوالحِْ َجاَرة] ‪.‬‬ ‫يك ْم َنا ًرا َو ُقودَ‬ ‫الن ُ‬ ‫كة ليرَ ةدا مةبةست لةئامؤذطاريكار‪ ،‬كةسَيكي دياريكراوة‬ ‫بؤ ئاماجنَيكي دي��اري��ك��راو‪ ،‬كة ئةويش ضارةسةركردني‬ ‫س��ةرج��ةم دةره��اوي��ش��ت��ةو هؤكارةكاني ت��ؤران��ي ئافرةتة‪،‬‬ ‫ثَيشئةوةي كة كارةكة َ‬ ‫ئالؤزببَيتء دةرةجنامي نةشياوي‬ ‫لَيبكةوَيتةوة‪ ،‬بةآلم جاري وا هةية ذن بةهؤي زَيدة جوانيي‬ ‫َ‬ ‫بنةمالةو‪...‬هتد‪ .‬تووشي لةخؤباييبوون‬ ‫يان ث��ارةداريء‬ ‫�س� َ‬ ‫�ان‬ ‫دةب �َي��ت‪ ،‬وةك خ��واي ط���ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ِ[ :‬إ َّن اِإلن� َ‬ ‫اس�َت� ْغ�َن��ى(‪ ،4])7‬ل��ةم كاتةدا بةكةمي‬ ‫َلَي ْطَغى(‪َ )6‬أ ْن َرآ ُه ْ‬ ‫ئامؤذطاريي خيرَ كاريطةريي لةسةري دةبَيت‪ ،‬بؤية دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫مامةلةي خؤي بطؤِرَيت‪ ،‬بةطرتنةبةري هةنطاوي‬ ‫ثياوةكة‬ ‫دووةم‪.‬‬ ‫هةنطاوي دووةم‪ :‬ج��وداك��ردن��ةوةي جَيطةي نووسنت‬ ‫[واهجروهن يف املضاجع]‪:‬‬ ‫ل�َي�رَ ةدا (مضجع‪ :‬خةوطة) بةماناي (أع��زاء‪ :‬تيرَ كردن)ةو‬ ‫لَيدووركةوتنةوةي لةو َ‬ ‫حالةتةدا‪ ،‬شَيوازَيكي دةروونييةء‬ ‫ثياو بةكاريدةهَينَيت تا ذنةكةي ئاطاداربكاتةوة لةوةي كة‬ ‫لةئايندةدا تووشي ئةو ضارةنووسة دةبَيت كة ضارةنووسي‬ ‫َ‬ ‫لةطةلي‪ ،‬كة ترؤثكي نرخي ثةيوةندييةكاني‬ ‫نةنووستنة‬ ‫َ‬ ‫ذنء ميرَ دايةتي وةك خؤشةويسيتء رةمحةتء دلئاراميي‬ ‫[وِم ْن آَي ِاتِه‬ ‫تَيداكؤبؤتةوة‪ ،‬خواي ثةروةردطار دةفةرموَيت َ‬ ‫اجاِلَت ْس ُك ُنواِإَل ْيَها َو َجَع َل َب ْيَن ُك ْم‬ ‫َأ ْن َخَل َق َل ُك ْمِم ْن َأن ُفِس ُك ْم َأ ْزَو ً‬ ‫‪5‬‬ ‫َمَو َّد ًة َوَرحمْ َ ًةِإ َّن فيِ َذل َ‬ ‫اتِلَق ْو ٍم َيَتَف َّك ُر َ‬ ‫ون(‪. ])21‬‬ ‫ِك َالَي ٍ‬ ‫لةطةأل ئةمةيشدا ليرَ ةدا ثةروةردةي ئةخالقي ئيسالميي‬ ‫فةرمان بةثياو دةك��ات‪ ،‬كة ثابةندي ئ��ةم ِرَيوشوَينانةي‬ ‫خوارةوة بَيت‪:‬‬ ‫‪ )1‬دةبَيت دووركةوتنةوةكة تةنها لةو جَيطةيةدا بَيت تا‬ ‫دووبةدوو ثَيكةوةن‪ ،‬وةك ذووري نووسنت لةم سةردةمةدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫مندالةكان بَيت‪،‬‬ ‫‪ )2‬نابَيت دووركةوتنةوةكة لةبةرضاوي‬ ‫تا كاريطةريي لةسةر رةوشتيان دروستنةكاتء تؤوي‬ ‫خراثة لةدةروونياندا نةضَينَيت!‬ ‫َ‬ ‫‪ )3‬دووركةوتنةوةكة الي خةلكي غةريبة ئةجنامنةدات‪،‬‬ ‫بؤئةوةي ذنةكةي ثَيبشكَينَيتء لةشانء شكؤء كةرامةتي‬ ‫كةمبكاتةوة‪ ،‬بةمةيش تؤرانةكة زياترببَيت‪ ،‬ضونكة مةبةست‬ ‫لةم ك��ارة ضارةسةركردني تؤرانة‪ ،‬نةك ذَيردةستةكردني‬ ‫ين آ َمنُوا ُقوا َأن ُف َس ُك ْم َو َأ ْهل ُ‬ ‫اس َوالحْ ِجَ ا َر ُة َع َل ْي َها‬ ‫‪[ )3‬يَا َأيُّ َها الَّذِ َ‬ ‫ِيك ْم َنارًا َو ُقودُ هَا النَّ ُ‬ ‫هَّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ون] (التحريم‪.)6 :‬‬ ‫ون َما ُيؤ َم ُر َ‬ ‫ون الل َما أ َم َر ُه ْم َو َيف َعل َ‬ ‫ْص َ‬ ‫َم َالئ َِك ٌة ِغالَظٌ شِ دَ ادٌ ال َيع ُ‬ ‫‪ )4‬سورة العلق‪6( :‬ـ‪.)7‬‬ ‫‪ )5‬سورة الروم‪.)21( :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪59‬‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫َ‬ ‫مندالةكان‪ ،‬ئةطةر ئةم هةنطاوةيش‬ ‫ئافرةتء بةزايةداني‬ ‫شكستيهَيناو ذنةكة هةر لةسةر خراثةي خؤي سووربوو‪،‬‬ ‫ئةوا لةسةر ثياوةكةية ثةنابباتةبةر شَيوازَيكيرت كة لةطةأل‬ ‫دةرونيدا بطوجنَيت‪ ،‬كة ئةويش هةنطاوي سَييةمة‪.‬‬ ‫هةنطاوي سَييةم ‪ :‬لَيدان [واضربوهن]‪:‬‬ ‫ه��ةروةك ضؤن هةموو دةردَي��ك ضارةسةرَيكي تايبةتي‬ ‫خ��ؤي هةية‪ ،‬بَيطومان ض��ارةس��ةري ه��ةر ياخيبوونَيكيش‬ ‫شَيوازَيكي تايبةتء ط��وجن��اوي خ��ؤي ه��ةي��ة‪ ،‬ك��ة لةطةأل‬ ‫قةبارةي ياخيبوونء تاوانةكةدا بطوجنَيت‪.‬‬ ‫بَيطومان خواي طةورة‪ ،‬كاتَيك بِرياري لَيداني داوة‪ ،‬كة‬ ‫سي َ‬ ‫هةلبذاردنداية‪ ،‬كة ضوارةميان نيية‪ ،‬يان‬ ‫ثياو لةبةردةم َ‬ ‫ثةنابردنةبةر دادطا‪ ،‬كة ئةمةيش ئاشكرابووني نهَينييةكاني‬ ‫خَيزاني تَيدايةو حةياضووني بةدواوةية‪ ،‬يان تةآلقدان؛ كة‬ ‫ئةميش َ‬ ‫هةلوةشاندنةوةي خَيزانة‪ ،‬يان لَيدانَيكي بَيئَيشء‬ ‫ئازارو برين‪ ،‬كة ديارة لَيدانةكة باشرتين رَيطةية!‬ ‫هةندَيك بانطةشةي ئةوة دةكةن‪ ،‬كةطرتنةبةري لَيدان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردنَيكي تةندروستء كاربةجَييانة نيية‪ ،‬منيش‬ ‫دةلَيم‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫بةل َي! لَيدان بةمانا ناساغةكةي‪ ،‬كارَيكي شياوو‬ ‫ذيرانة نيية‪ ،‬بةآلم ئةم رَيطةية ماناي جةنطي نَيوان ذنءثياو‬ ‫ناطةيةنَيت‪ ،‬كة مةبةست ل��ةم ش�َي��وازة شكاندني سةري‬ ‫ئافرةتةكة بَيت لةكاتي ت��ؤران��دا! ئةمة بةهيض شَيوةيةك‬ ‫لةئيسالمدا نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ئةوة نةريتَيكة لةسةردةمانَيكداء‬ ‫لةطةأل مرؤظدا هاتؤتة كايةوة‪ ،‬بِريارةكةي ئيسالم لةِرووي‬ ‫َ‬ ‫شكلء ش �َي��وازةوة ج��ي��اوازة‪ ،‬ه��ةروةك ض��ؤن لةمةبةستء‬ ‫ئاماجنيشدا جياوازة‪ ،‬ئةوةيش هةية َ‬ ‫هةلبذاردني شةِرَيكي‬ ‫سوكرتو ئاسانرتة لةنَيوان دوو شةِردا‪ ،‬ئةمةيش ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬لةفةرموودةكانيدا جةخيت لةسةر كردؤتةوة‪ ،‬لةوانة‪:‬‬ ‫((ال جيلد أحدكم إمرأته جلد عبد ثم جيامعها يف آخر اليوم))‪.6‬‬ ‫هةروةها دةرب��ارةي ئةوانةيش كة لةذنةكانيان دةدةن‪،‬‬ ‫دةفةرموَيت‪(( :‬والجتدون أولئك خياركم))‪.7‬‬ ‫وة دةف��ةرم��وَي��ت‪(( :‬والي��ض��رب إال أش���رارك���م))‪ 8‬وات��ة‪:‬‬ ‫ل �َي��دان تةنها ك���اري خ��راث��ةك��ارةك��ان��ت��ان��ة‪ .‬ل��ةم ف��ةرم��وودة‬ ‫ث�يرؤزان��ةوة ئةو دةرئةجنامة وةردةط��ري��ن كة لَيدان سزاي‬ ‫ذن �َي��ك��ة ك��ةك��ردةوةي��ةك��ي ن��ةش��ي��اوي ئ��ةجن��ام��داب �َي��ت‪ ،‬كة‬ ‫لةطةأل ئةخالقء دابونةرييت طشتيدا ثَيكنةكاتةوةو ئةو‬ ‫سزايةيش بةتةآلقدان نابَيت‪ ،‬ضونكة سزا ثَيويستة تةنها‬ ‫كاريطةريي لةسةر تاوانبار هةبَيت‪ ،‬لةكاتَيكدا بَيطومان‬ ‫ت��ةآلق��دان كاريطةريي خ��راث��ي ل��ةس��ةر ه���ةردوو ه��اوس��ةرو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫منداليان هةبَيت‪ ،‬زيانيش‬ ‫مندالةكانيشيان دةبَيت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫بنةمالةي هةردوواليش دةطةيةنَيت‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫بةخَيزانء‬ ‫‪ )6‬فتح الباري بشرح البخاري‪ ،‬للحافظ إبن حجر العسقالني‪ ،‬باب مايكره من ضرب‬ ‫النساء‪ ،‬وقوله تعاىل [واضربوهن]‪ ،‬أي ضربا غري مربح‪.302/9 ،‬‬ ‫‪ )7‬نيل األوطار‪ ،‬للشوكاني‪.238/6 ،‬‬ ‫‪ )8‬الطبقات الكربى‪.148/7 ،‬‬

‫‪60‬‬

‫[و َال‬ ‫ثَيضةوانةي فةرمايشيت ثةروةردطارة كة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫َتِز ُر َوِازَر ٌة ِو ْزَر أُ ْخَرى]‪.9‬‬ ‫وه��ةروةه��ا ناشبَيت س��زاك��ة ل��ةدادط��اوةب �َي��ت‪ ،‬ضونكة‬ ‫كَيشةكة طةيشت ب��ةدادط��ا وادةك����ات ب�لآوب�َي��ت��ةوة بةناو‬ ‫َ‬ ‫خةلكداو بةمةيش شوَينةواري خراث لةسةر كةسايةتيي‬ ‫خَيزانةكة دروستدةكات‪ ،‬ثَيشينة ضاكةكان زؤر بةباشي‬ ‫ئةم راستييةيان زانيوة‪( ،‬قازيي شورةيح) كة ثَيشةواي‬ ‫ب����ِرواداران ع��وم��ةري ك���وِري خ��ةت��اب‪ ،‬ل��ةب��ةس��رةدا كرديية‬ ‫قازييء (‪ )63‬س� َ‬ ‫�ال دادوةري��ك��رد‪ ،‬كاتَيك كة ت��وِرةدةب��وو‬ ‫لةزةينةبي خَيزاني‪ ،‬ئةو سيواكةي ‪-‬كة دةمي ثَيسيواكدةدا‬ ‫لةكاتي نوَيذدا‪ -‬ليرَِادةوشاندء هةِرةشةيثَيدةكردو دةيوت‪:‬‬ ‫ِرأيت رجاال يضربون نساءهم‬ ‫فشلت مييين‪ ،‬حني أضرب زينبا‬ ‫وات��ة‪ :‬ثياواني زؤرم دي��ون‪ ،‬لةذنةكانيان داوة‪ ،‬دةستم‬ ‫شةلبَيت‪ ،‬ئةطةر لةزةينةب بدةم!‬ ‫ك��ةوات��ة ئ��ةو لَيدانةي كة ق��ورئ��ان ب�ِري��اري ل��ةس��ةرداوة‪،‬‬ ‫ئ���ةو ل �َي��دان��ة نيية ك��ة خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي ن��ةف��ام ب�يري��ل�َي��دةك��ةن��ةوة‪،‬‬ ‫هَيشتنةوةي ئامانج لةم سزايةدا‪ ،‬دوورة ل��ةوةي كة ئةو‬ ‫ل�َي��دان��ة سزاثَيضةشتنبَيت بةمةبةسيت ت� َ‬ ‫�ؤل��ةك��ردن��ةوةو‬ ‫ض���اك���ك���ردن���ةوةيء رَي���ط���ة ل��ةم��ةي��ش دةط���رَي���ت ك���ة وةك‬ ‫س��ووك��اي��ةت��يء ذَي��ردةس��ت��ةك��ردنء بةكةمطرتين ئافرةت‬ ‫بَيت‪ ،‬ه��ةروةه��ا ئةمةيش رةت��دةك��ات��ةوة كة مةبةست لةو‬ ‫لَيدانة رقةبةرايةتيء َ‬ ‫دلِرةجناندني بَيت‪ ،‬لةسةر ذيانَيك كة‬ ‫ريازينيية‪.10‬‬ ‫ثَي ِ‬ ‫سي هةنطاوة‪ ،‬شتيرتيان بةدوادا دَيت‪ ،‬ئةطةر تؤران‬ ‫ئةم َ‬ ‫لةذنةكةوة بوو‪ ،‬بةآلم ئةطةر ئةجمارة لةاليةن ثياوةكة بوو‪،‬‬ ‫قورئان فةرماندةدات بةطرتنةبةري ئةم هةنطاوةي خوارةوة‪.‬‬ ‫هةنطاوي ضوارةم‪ :‬ئاشتةوايي (والصلح خري)‪:‬‬ ‫ق���ورئ���ان ذنءم ��َي��رَ د ئ���اِراس���ت���ةدةك���ات ب���ؤ رَي��ك��ةوت��نء‬ ‫ئاشتةواييء ثَيكهاتنةوة‪ ،‬ئةمة هةركات نيشانةي تؤران‬ ‫[وِإ ْن‬ ‫لةميرَ دةكةي دةرك��ةوت‪ ،‬خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيت َ‬ ‫ا ْمَرَأ ٌة َخاَف ْتِم ْن َبعِْلَها ُن ُشو ًزا َأ ْوِإ ْعَر ً‬ ‫اضا َف َ‬ ‫اح َعَليِْهَما َأ ْن‬ ‫ال ُجَن َ‬ ‫س ُّ‬ ‫الص ْل ُح َخيرٌْ َوأُ ْحِضَر ْت َ‬ ‫الش َّح‬ ‫ص ْل ًحا َو ُّ‬ ‫ُي ْ‬ ‫ُما ُ‬ ‫صِل َحا َب ْيَنهَ‬ ‫األن ُف ُ‬ ‫للهَّ‬ ‫‪11‬‬ ‫َ‬ ‫ْم ُل َ‬ ‫َوِإ ْن تحُ ِْس ُنوا َوَت َّت ُقوا َفِإ َّن ا َك َ‬ ‫ريا(‪. ]128‬‬ ‫ون َخِب ً‬ ‫انمِ َ‬ ‫با َتعَ‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةم��ة ب��اش�تري��ن رَي��ط��ةي��ة ب���ؤ رَي��ك��خ��س��ت�ني ك��ؤم��ةل��ط��ة‬ ‫ل��ةض��وارض �َي��وةي خ �َي��زان��دا‪ ،‬لةكاتَيكدا ك��ة ت��رس ه��ةب��وو‪،‬‬ ‫ل���ةِروودان���ي دي����اردةي ت����ؤرانء دوورك��ةوت��ن��ةوة ل��ةالي��ةن‬ ‫ميرَ دةوة‪ ،‬كة ئةمةيش بَيطومان هةِرةشةية بؤ سةر ئافرةتء‬ ‫كةسايةتييةكةييء مةترسيشة بؤ سةر ئاسايشء جَيطرييي‬ ‫الل َأ ْبغِي َربًّا َو ُه َو َر ُّب ُك ِّل َش ْيٍء َو َال َت ْكسِ ُب ُك ُّل َن ْف ٍس ِإالَّ َع َل ْي َها َو َال َت ِز ُر‬ ‫‪ُ [ )9‬ق ْل َأ َغيرْ َ هَّ ِ‬ ‫ْ‬ ‫َوا ِز َر ٌة ِو ْز َر ُأ ْخ َرى ُث َّم ِإلىَ َرب ُ‬ ‫ون] (أالنعام‪:‬‬ ‫ِّك ْم َم ْر ِج ُع ُك ْم َف ُي َنبِّ ُئ ُك ْم مِ َبا ُكن ُت ْم فِي ِه تخَ َت ِل ُف َ‬ ‫‪.)164‬‬ ‫‪ )10‬يف ظالل القران‪ /‬سيد قطب‪.64/5 ،‬‬ ‫‪( )11‬النساء‪.)128 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫خَيزان‪.‬‬ ‫ثَيشئةوةي ك��ار بطاتة ت��ةآلق��دان كة قيزةونرتين كاري‬ ‫ح� َ‬ ‫�ةآلل��ك��راوة الي خ���واي ث���ةروةردط���ار‪ ،‬ي��ان ثَيشئةوةي‬ ‫ك��ار بطاتة رةه��اك��ردن��ي ئ��اف��رةت ل��ةح� َ‬ ‫�ال��ةت��ي ت��ةآلق��دانء‬ ‫تةآلقنةدان‪ ،‬قورئان هاني ثياو دةدات كة رَيي طوجنانء‬ ‫يةكرتقةبووألكردنء ئاشتةوايي بطرَيتةبةر كة باشرتين‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيشي‪ ،‬ضونكة بؤي‬ ‫رَيطةية بؤ خؤيء ذنةكةيء‬ ‫هةية لةوةدا َ‬ ‫هةلةيكردبَيت كة ذنةكةي بَيزراندووة‪ ،‬خواي‬ ‫�اش� ُرو ُه� َّ�ن ِب� مَْ‬ ‫وف َف�ِ�إ ْن‬ ‫�ال� ْع� ُر ِ‬ ‫[وَع� ِ‬ ‫ث��ةروةردط��ار دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫للهَُّ‬ ‫َكِر ْه ُت ُموه َّ‬ ‫يه َخيرْ ًا‬ ‫يَع َل ا ِف ِ‬ ‫ُن َفَع َسى َأ ْن َت ْكَرهُوا َش ْي ًئا َوجَ ْ‬ ‫ريا]‪.12‬‬ ‫َكِث ً‬ ‫ئ��ةم ض��وار ه��ةن��ط��اوة‪ ،‬ب��ؤ كاتَيكة ك��ة الي��ةن��ي تاوانبار‬ ‫َ‬ ‫لةحالةتي‬ ‫لةنَيوان ذنء ثياودا زانراوو دياريكراوبَيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫طرفتدا هةريةكةيان بةرامبةرةكةي بةتاوانبارو هؤكاري‬ ‫طرفتةكة ت��ؤم��ةت��ب��اردةك��ات‪ ،‬ب��ؤي��ة ق��ورئ��ان ف��ةرم��ان��دةدات‬ ‫بةدةستتَيوةرداني خزمء كةسوكار لةكَيشةكةدا بةمةبةسيت‬ ‫ضاكسازيكردن لةنَيوانياندا بةشَيوازَيكي دادوةرانة‪.‬‬ ‫هةنطاوي ثَينجةم ‪ :‬دادوةريكردن (التحكيم)‪َ[ .‬فا ْبَع ُثوا‬ ‫َحَك ًما ِم ْن َأ ْهِلِه َو َحَك ًما ِم ْن َأ ْهِلَها]‪.13‬‬ ‫لةكاتي دةرك��ةوت�ني نيشانةكاني ط��رف��تء ج��ي��اوازي‬ ‫َ‬ ‫بنةمالةي هةردووالو‬ ‫لةنَيوان ذنء ثياودا‪ ،‬لةسةر خَيزانء‬ ‫َ‬ ‫سةرثةرشتيار (وةلي ئةمر) يان دادوةر‪ ،‬يان هةر كؤمةلةيةكي‬ ‫ئيسالميي‪ ،‬ثَيويستة دةستوةربداتة كَيشةكةو يارمةتيء‬ ‫هاوكاريي خ��ؤي ثيشانبدات بؤ الدان��ي زيانةكاني ئةو‬ ‫طرفتء دذواريية‪ ،‬بةو شَيوازةي كة قورئان فةرمانيثَيداوة‪،‬‬ ‫[وِإ ْن ِخ ْف ُت ْم ِشَق َ‬ ‫اق َبيِْنِهَما َفا ْبَع ُثوا َحَك ًما‬ ‫وةك دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫للهَُّ‬ ‫يداِإ ْص َ‬ ‫ُما‬ ‫ِم ْن َأ ْهِلِه َو َحَك ًماِم ْن َأ ْهِلَهاِإ ْن ُيِر َ‬ ‫ال ًحا ُيَو ِّفق ا َب ْيَنهَ‬ ‫‪14‬‬ ‫ِإ َّن اللهََّ َك َ‬ ‫ريا]‪.‬‬ ‫ان َعِلي ًما َخِب ً‬ ‫جَيبةجَيكردني ئ��ةو ب�ِري��ارة خوايية بؤ توَيذينةوةي‬ ‫كَيشةي نَيوان دوو هاوسةر‪ ،‬ثَيويستة ئةم خاآلنةي تَيدا‬ ‫بَيتةدي‪:‬‬ ‫أ) دةبَيت ئةو دادوةرو بةرةظانةي كة ذنةكة دةينيرَ َيت‪،‬‬ ‫ريازيبَيت‪ ،‬هةروةها بؤ ثياوةكةيش بةهةمان شَيوةية‪.‬‬ ‫ثَي ِ‬ ‫ب) دةبَيت هةردوو ضاودَيرةكة سةرِراستء ثسثؤِربن‪،‬‬ ‫بةكاروباري خَيزانء طرفتةكاني‪.‬‬ ‫ج) دةبَيت ئةطةر طوجنا لةكةسة نزيكةكاني ذنءميرَ دةكة‬ ‫بن‪ ،‬ئةطةر لةكةسءكار نةبوو‪ ،‬يان نةدةطوجنا بؤ ئةو كارة‪،‬‬ ‫بؤمنوونة بَيئةزموونبوون‪ ،‬يان سةرِراستنةبوونء ‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫لةدراوسي‪ ،‬دادوةربطريَيت‪15‬و هؤكاري‬ ‫لةم كاتةدا باشرتواية‬ ‫َ‬ ‫ْض‬ ‫وه َّن ِلت َْذ َه ُبوا ِب َبع ِ‬ ‫ي ُّل َل ُك ْم َأ ْن َت ِر ُثوا النِّ َسا َء َك ْرهًا َو َال َتعْضُ ُل ُ‬ ‫‪[ )12‬يَا َأيُّ َها الَّذِ َ‬ ‫ين آ َمنُوا َال حَ ِ‬ ‫ْ‬ ‫لمْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وه َّن ف َع َسى‬ ‫وه َّن بِا َ ْع ُر ِ‬ ‫وف ف ِإ ْن َك ِر ْه ُت ُم ُ‬ ‫ِني ِب َفاحِ َشٍة ُم َبيِّنٍَة َوعَاشِ ُر ُ‬ ‫َما آ َت ْي ُت ُم ُ‬ ‫وه َّن ِإالَّ َأ ْن يَأت َ‬ ‫هَّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َأ ْن َت ْك َر ُهوا َش ْيئًا َو جَ ْ‬ ‫ريا] (النساء‪.)19 :‬‬ ‫ي َع َل الل فِي ِه خيرْ ًا َك ِث ً‬ ‫‪( )13‬النساء‪.)35 :‬‬ ‫‪( )14‬النساء‪.)35 :‬‬ ‫‪ )15‬أحكام القرآن‪ ،‬إلبن العربي املالكي‪ ،‬حتقيق‪ :‬علي حممد البجاوي‪.424/1 ،‬‬

‫بةمةرجطرتين ئةوةيش كة دةبَيت ناوبذيوان لةخزماني‬ ‫ه��ةردووالب �َي��ت‪ ،‬ئ��ةوةي��ة‪ ،‬ضونكة ئ���ةوان زي��ات��ر ئ��اط��ادارن‬ ‫بةطرفتةكاني ذنءم�َي�رَ دةك��ة‪ ،‬هةرئةوانيش بةثةرؤشدةبن‪،‬‬ ‫لةسةر ثاراستين كةسَيتييء ناوبانطي هةردوو خَيزانةكة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫مندالةكانيان‬ ‫زياتريش ث��ةرؤشء بةخةمةوةبوونيان بؤ‬ ‫هةيةء زياتريش ضاوةِرَيي ئةوةيان لَيدةكرَيت‪ ،‬كارةكةيان‬ ‫سةركةوتووانةتر ئةجنامبدةن‪.‬‬ ‫د) دةبَيت ه��ةردوو ناوبذيوان‪ ،‬بةبَياليةني كاربكةنء‬ ‫مةبةستيان ضاكسازيبَيت‪ ،‬بةبَيجياوازيء َ‬ ‫ثالثشتيكردني‬ ‫اليةكء بةرداني ئةويرت‪.‬‬ ‫ه) دةب�َي��ت ه���ةردوو ن��اوب��ذي��وان ل��ةط��ةأل ذنءم�َي�رَ دةك��ةدا‬ ‫لةبارودؤخَيكي ئاسايي هَيمندا كؤببنةوة‪ ،‬كة دووربَيت‬ ‫ل��ةك��اردان��ةوةي دةروون�����يء ح� َ‬ ‫�ال��ةت��ي هةستةوةرييانةو‬ ‫وردةكَيشةي رؤذان��ةي ذيانء طرفتيرتيش كة هؤكاربن بؤ‬ ‫لَيألكردني ذياني هاوسةرَيتييان!‪.‬‬ ‫و) دةبَيت هةردوو ناوبذيوان راثؤرتَيكي راستءدروستء‬ ‫ثوختء ثِر لةمتمانة‪ ،‬بةرزبكةنةوة كة هؤكارة بنةِرةتييةكاني‬ ‫كَيشةو طرفتةكاني هةردوو ذنء ميرَ د بةِرووني شيبكاتةوةو‬ ‫دةرخباتء اليةني تاوانباريش دياريبكات‪.‬‬ ‫دوات����ر ل��ةب��اس��ي (ال��ت��ف��ري��ق ال��ق��ض��ائ��ي)‪ :‬ج��ي��اب��وون��ةوة‬ ‫ل��ةدادط��ادا‪ ،‬دَيينةسةر روون��ك��ردن��ةوةي ئاسيت كاركردن‬ ‫بةِراثؤرتي ناوبذيوانةكان‪ .‬إن شاء أهلل‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ئ���ةم ث�َي��ن��ج ه��ةن��ط��اوان��ة شكستيانهَينا‪ ،‬ئ��ةوا‬ ‫روون���دةب���َي���ت���ةوة ك��ة ط��رف��ت��ط��ةل�َي��ك ه���ةن واز ل���ةو ذي��ان��ي‬ ‫هاوسةرَيتيية ناهَينن‪ ،‬ت��ا ب����ةردةوامء جَيطريبَيت! لةم‬ ‫حالةتةدا دةبَيت ملكةضبكرَيت بؤ ئةو واقيعة َ‬ ‫َ‬ ‫تالة! كة‬ ‫ئةويش تةآلقدانة‪ ،‬كة ئيسالم بوغزاندوويةتيء بؤ ئةوثةِري‬ ‫َ‬ ‫حةآلليشة لةالي خوا!‪.‬‬ ‫ناضاري دايناوةو بَيزراوترين‬ ‫هةنطاوي شةشةم‪ /‬تةآلقدان بؤ يةكةجمار‪:‬‬ ‫لةكاتي ئةوثةِري ناضاريء ثَيويستدا ئيسالم رَيطةدةدات‬ ‫بةثةنابردنةبةر تةآلقدان‪ ،‬كة ئةويش بؤ (سَيجار) بةشكراوة‪،‬‬ ‫َّ‬ ‫ان َفإ ْم َس ٌ‬ ‫[الط َ‬ ‫اك‬ ‫لةم فةرمايشتةي ثةروةردطاردا‪:‬‬ ‫ال ُق َم َّرَت ِ‬ ‫ان]‪ ،16‬كةواتة ئةو تةآلقةي لةدواي‬ ‫وف َأ ْو َت ْسِر ٌ‬ ‫مِ َ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫يحِبِإ ْح َس ٍ‬ ‫دةستثَيكردني ذياني هاوسةرَييت كة دروستة بةطيرَِانةوةي‬ ‫ذنةكة لةتةآلقي رجيعيداو بةطرَيبةستء مارةييةكي َ‬ ‫نوي‬ ‫َ‬ ‫لةحالةتي هَينانةوةي‬ ‫لةتةآلقي (بائن)دا‪( ،‬دووجارة)‪ ،17‬بؤية‬ ‫َّ‬ ‫ْس ٌ‬ ‫ي ُّل َل ُك ْم َأ ْن َت ْأ ُخ ُذوا‬ ‫‪)16‬‬ ‫ان َو َال حَ ِ‬ ‫وف َأ ْو َت ْس ِر ٌ‬ ‫[الطالَقُ َم َّر َت ِ‬ ‫اك مِ َب ْع ُر ٍ‬ ‫ان َفإم َ‬ ‫يح ِب ِإ ْح َس ٍ‬ ‫وه َّن َش ْيئًا ِإ َال َأ ْن خَ َ‬ ‫الل َف َال‬ ‫الل َف ِإ ْن خِ ْف ُت ْم َأ َال ُيقِي َما ُحدُ و َد هَّ ِ‬ ‫يا َفا َأ َال ُيقِي َما ُحدُ و َد هَّ ِ‬ ‫ممَِّا آ َت ْي ُت ُم ُ‬ ‫الل َف ُأ ْو َلئ َِك‬ ‫الل َف َال َت ْعتَدُ وهَا َو َم ْن َي َت َع َّد ُحدُ و َد هَّ ِ‬ ‫َاح َع َل ْي ِه َما فِي َما ْافتَدَ ْت ِب ِه ت ِْل َك ُحدُ ودُ هَّ ِ‬ ‫ُجن َ‬ ‫ُه ْم َّ‬ ‫ون] (البقرة‪.)229 :‬‬ ‫الظالمِ ُ َ‬ ‫‪ )17‬تةآلقى رةجعى‪ :‬ئةوةية ثياو تةآلقيَكى ذنةكةى بدات‪ ،‬ئةو ذنةى كة ثياوةكةى‬ ‫مالء َ‬ ‫بة ِراستى ضووبيَتة الى‪ ،‬بيَئةوةى ئةو تةآلقة لةبةرامبةر َ‬ ‫مولكيَكدا بيَت‪ ،‬و تةآلقيرتى‬ ‫لةثيَشدا نةخرابيَت‪ ،‬يان هةر يةك تةآلقى لةثيَشدا خرابيَت‪ ،‬جا ئيرت تةآلقةكة بةئاشكرابيَت‪،‬‬ ‫يان كيناية (نائاشكرا) جياوازيى نييةو ليرَ ةوة ئةمةيش دةزانني‪ ،‬كة ئةطةر ثياوةكة‬ ‫نةضووبيَتة الى ذنةكةى بةضوونى حةقيقى‪ ،‬يان لةسةر َ‬ ‫مال تةآلقى دابيَت‪ ،‬يان تةآلقةكة‬ ‫سي تةآلقةكة بيَت‪ ،‬ئةوا ئةو تةآلقة (بائينة)‪.‬‬ ‫تةواوكارى َ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪61‬‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫ذنةكةداو لةطرَيبةسيت تازةدا‪ ،‬سةرثةرشتيار (ولي ئةمر)‬ ‫بؤي نيية رَيطربَيتء رةخنةبطرَيت لةبةر ئةم فةرمايشتةي‬ ‫[وِإَذا َط َّل ْق ُت ْم ِّ‬ ‫الن َساَء‬ ‫خواي ثةروةردطار كة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ال َتع ُ‬ ‫ُنِإَذا َتَر َ‬ ‫ُن َف َ‬ ‫اجه َّ‬ ‫ْض ُلوه َّ‬ ‫َفَبَل ْغ َن َأ َجَله َّ‬ ‫اض ْوا‬ ‫ُن َأ ْن َي ِ‬ ‫نك ْح َن َأ ْزَو َ‬ ‫‪18‬‬ ‫َب ْيَن ُه ْمِب مَْ‬ ‫وف] ‪.‬‬ ‫ال ْع ُر ِ‬ ‫بَيطومان زؤري��ن��ةي شةرعزانانء راظةكاراني قورئان‪،‬‬ ‫ئةوةيان راطةياندووة‪ ،‬كة مةبةست لةوةية كة تةآلقي رجيعي‬ ‫دووجارة! دواي هةرجارَيكيان ‪-‬هَيشتنةوةي ئافرةتةكةية‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا‪ -‬طةِراندنةوةي ذنةكةية‬ ‫مامةلةي باش‬ ‫بةضاكيء‬ ‫��ان]‪ :‬يان‬ ‫�س�ِ�ري� ٌ‬ ‫بةبَيطرَيبةسيت ت���ازة‪َ[ ،‬أ ْو َت� ْ‬ ‫�ح ِب�ِ��إ ْح� َ‬ ‫��س� ٍ‬ ‫وازلَيهَيناني ئافرةتة تةآلقدراوةكةية‪ ،‬ديسان بةشَيوةيةكي‬ ‫ج���وانء ب��اش ب��ةب �َي��ط�َي�رَِان��ةوةي‪ ،‬ت��ا ك��ات��ي بةسةرضووني‬ ‫(عيددة)كةي رووندةبَيتةوة‪.‬‬ ‫لةطةأل رَي��زي بَيثايامندا بؤ ثَيطةي ئةو زانا بةِرَيزانة‪،‬‬ ‫ب���ةِراس�ت�ي ق��س��ةك��ةي��ان ث �َي��ض��ةوان��ةي ئ���ةو دةق���ة ث�ي�رؤزةي‬ ‫سةرةوةية‪ ،‬لةبةر ئةم هؤكارانةي خوارةوة‪:‬‬ ‫‪ )1‬لةفزي (َتسريح)‪ :‬ئ��ازادو ب� َ‬ ‫�ةرةل�لآك��ردن‪ ،‬ل��ةزاراوةي‬ ‫قورئاني ثريؤزدا تةنها ماناي تةآلق ناطةيةنَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلطةي ئةو‬ ‫فةرمايشتةي ثةروةردطارة كة لةسورةتي ئةحزابدا هاتووة‬ ‫اج َكِإ ْن ُكنْتنَُّ ُتِر ْدَن‬ ‫كة دةفةرموَيت‪َ[ :‬ياَأ ُّيَها النَّبيِ ُّ ُق ْل َأل ْزَو ِ‬ ‫الد ْنَيا َوِزيَنَتَها َفَتَعالَينْ َ أَُم ِّتع ُ‬ ‫الحْ َ َياَة ُّ‬ ‫احا‬ ‫ْك َّن َوأُ َس ِّر ْح ُك َّن َسَر ً‬ ‫‪19‬‬ ‫جمَِ ي ً‬ ‫ال(‪ ])28‬هةروةها ئايةتي [َياَأ ُّيَها الَِّذ َ‬ ‫ين آَم ُنوا ِإَذا‬ ‫َنَك ْح ُت ْم مْ ُ‬ ‫ُن ِم ْن َقبِْل َأ ْن مَ​َ‬ ‫ت ُّسوه َّ‬ ‫ات ُث َّم َط َّل ْق ُت ُموه َّ‬ ‫ُن َفَما‬ ‫ال ْؤِمَن ِ‬ ‫ُن َو َس ِّر ُحوه َّ‬ ‫َّة َت ْعَتدُّوَنَها َفَم ِّتعُوه َّ‬ ‫احا‬ ‫ُن َسَر ً‬ ‫َل ُك ْم َعَليِْه َّن ِم ْن ِعدٍ‬ ‫جمَِ ي ً‬ ‫ال(‪.20])49‬‬ ‫‪ )2‬ل��ةم دوو دةق����ةدا ئ���ةوة ن��اف��ام��رَي��ت��ةوة‪ ،‬ك��ة ب�َي��ذةي‬ ‫(سراح) بةرةآلكردنة بةماناي وازلَيهَينان بَيت تا (عيددة)‬ ‫كةي بةسةردةضَيتء بةتايبةتي لةدةقي دووةم��دا‪ ،‬باسي‬ ‫تةآلقي (بائن)ة‪ ،‬ضونكة ثَيش ضوونة الي ذنةكةية! بَيطومان‬ ‫قورئانيش هةندَيكي راظةكاري هةندَيكيرتيةتي‪.‬‬ ‫‪ )3‬راي جةماوةري شةرعزاناني ئيسالم كؤية لةسةر‬ ‫ئ����ةوةي ك��ة ت����ةآلقء (س������راح)‪ :‬ب����ةرةآلك����ردنء (ف����راق)‪:‬‬ ‫جيابوونةوةو س��ةرج��ةم دةرهاويشتة زاراوةييةكانيان‪،‬‬ ‫لةشَيوازةكاني تةآلق بَيثَيضوثةنا (صريح)ن‪.‬‬ ‫‪( )4‬ت��س��ري��ح)‪ :‬ئ�����ازادو رةه����اك����ردن‪ ،‬ك��ارَي��ك��ي باشة‬ ‫ل��ةك��ةس �َي��ك��ةوة دةرض���َي���ت ك��ة خ����اوةن ب �ِري��ارب �َي��ت‪ ،‬ب��ةآلم‬ ‫وازلَيهَينان كارَيكي خراثة‪ ،‬ناكرَيت يةكةميان كة باشةكةية‬ ‫بةدووةميان كة خراثةكةية مانابكرَيت‪.‬‬ ‫‪ )5‬ئةطةر مةبةست لة َّ‬ ‫[الط َ‬ ‫ان] تةآلقي رجيعي‬ ‫ال ُق َم َّرَت ِ‬ ‫بَيت‪ ،‬ئيرت حوكمي (بائن) لةكوَيداية؟ حوكمي ئةوةيش‬ ‫اج ُه َّن ِإ َذا َت َراضَ وْا‬ ‫وه َّن َأ ْن يَنكِ ْح َن َأ ْز َو َ‬ ‫‪َ [ )18‬و ِإ َذا َطلَّ ْق ُت ْم النِّ َسا َء َف َب َل ْغ َن َأ َج َل ُه َّن َف َال َتعْضُ ُل ُ‬ ‫هَّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْم االخِ ِر ذلِك ْم أزكى لك ْم‬ ‫َب ْي َن ُه ْم بِالمْ َ ْع ُر ِ‬ ‫ان ِم ْن ُك ْم ُي ْؤم ُِن ب ِ‬ ‫وف َذل َِك ُيو َعظُ ِب ِه َم ْن َك َ‬ ‫ِالل َوال َيو ِ‬ ‫َو َأ ْط َه ُر َو هَّ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ون] (البقرة‪.)232 :‬‬ ‫الل َي ْعل ُم َوأن ُت ْم ال ت ْعل ُم َ‬ ‫‪( )19‬األحزاب‪.)28 :‬‬ ‫‪( )20‬األحزاب‪.)49 :‬‬

‫‪62‬‬

‫لةكوَيداية‪ ،‬ئةطةر تةآلقي يةكةم ثَيش ضوونة الي ذنةكة‬ ‫بوو؟!‬ ‫َ‬ ‫‪ )6‬ئيمام قورتوبي دةلَيت‪ :‬ئةبوعومةر وتويةتي‪« :‬زانايان‬ ‫كؤِران لةسةرئةوةي كة فةرمايشيت ثةروةردطار [أو تسريح‬ ‫بإحسان] بريتيية لةتةآلقي دووةم‪ ،‬لةدواي كةوتين دوو‬ ‫ت��ةآلق��ةك��ةي�تر‪ ،21‬ب��ةط��وَي��رةي فةرمايشيت ث���ةروةردط���ار كة‬ ‫دةفةرموَيت‪َ[ :‬فِإ ْن َط َّلَقَها َف َ‬ ‫نك َح‬ ‫ال تحَِ ُّل َل ُه ِم ْن َبع ُ‬ ‫ْد َح َّتى َت ِ‬ ‫َز ْو ًجا َغيرَْ هُ]»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ )7‬هةروةها دةفةرموَيت‪« :‬لةئةبوِرةزين‪-‬ةوة دةلَيت‪:‬‬ ‫«ثياوَيك هات بؤ الي ثَيغةمبةر (‪ )j‬وتي‪ :‬ئةي ثَيغةمبةري‬ ‫خ��وا (‪ )j‬ئ��ةو ئ��اي��ةت��ةي ث���ةروةردط���ار ك��ةدةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫[الطالق م��رت��ان‪ :]...‬ت��ةآلق دووج���ارة؟ ئ��ةي سَييةميان‬ ‫كوا؟ ثَيغةمبةريش (‪ )j‬فةرمووي‪َ[ :‬فإ ْم َس ٌ‬ ‫وف َأ ْو‬ ‫اك مِ َ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫‪22‬‬ ‫ان]»‪.‬‬ ‫َت ْسِر ٌ‬ ‫يحِبِإ ْح َس ٍ‬ ‫‪ )8‬هةروةها رايرت زؤر هاتوون‪ ،‬كة ثَيش بةو تَيطةيشتنةي‬ ‫س���ةرةوة دةط���رن‪ ،‬وةك لة (أحكام ال��ق��رآن‪ /‬ج��ص��اص)‪23،‬و‬ ‫(أحكام القران‪ /‬إبن العربي مالكي)دا هةية‪.‬‬ ‫كةواتة فةرمايشيت ثةروةردطار [أو تسريح بإحسان]‬ ‫سي تةآلقةدايةو هيض نيشانةيةكيش‬ ‫لةِراستيدا لةباسي َ‬ ‫ن��ي��ي��ة ك��ة ل���ةو م��ان��ا ح��ةق��ي��ق��ي��ي��ةي خ���ؤي الي���ب���دات‪ ،‬ئ��ةو‬ ‫فةرمايشتةيرتي ثةروةردطار‪َ[ :‬فِإ ْن َط َّلَقَها َف َ‬ ‫ال تحَِ ُّل َل ُه ِم ْن‬ ‫نك َح َز ْو ًجا َغيرَْ هُ]‪ ،‬روونكردنةوةي ئةو حوكمةية‬ ‫َبع ُ‬ ‫ْد َح َّتى َت ِ‬ ‫كة لةسةر تةآلقي سَييةم بونياتدةنرَيت‪ ،‬نةك ئةوانيرت‪ ،‬ئةو‬ ‫َ‬ ‫حةآللنابَيتةوة بؤ ثياوي‬ ‫حوكمةيش ئةوةية كة ئةو ذنة‬ ‫يةكةم‪ ،‬تا شويةكيرت نةكاتء ثياوةكةيرت بةشةرعي نةضَيتة‬ ‫الي‪ ،‬ئيرت دواي ئةوة ئةطةر بةهؤي مردن يان بةتةآلقدان‬ ‫يان بةجياكردنةوة لةدادطادا بَيت‪ ،‬جيابوونةوة لةيةكرتو‬ ‫دوات��ر (عيددة)يشي ت��ةواوك��رد‪ ،‬ل��ةو ك��ات��ةدا دروس��ت��ة بؤ‬ ‫ثياوي يةكةم كة مارةيبكاتةوة لةخؤي‪ ،‬ئةطةر هةردووكيان‬ ‫رازيبوون‪.‬‬ ‫ ئةو رَيوشوَينانةي كة تةآلقخؤر لةكاتي تةآلقداندا‪،‬‬‫دةبَيت ثَييانةوة ثابةندبَيت‪:‬‬ ‫كاتَيك ئيسالم رَيطةيداوة بةثياو كة وةك دواضارةسةر‬ ‫ثةنابباتةبةر تةآلق‪ ،‬ئيرت وازيلَيناهَينَيت‪ ،‬كة بةهةوةسي‬ ‫خ���ؤيء ب��ة ض ش �َي��وةي��ةك دةي���ةوَي���ت‪ ،‬م��ام� َ‬ ‫�ةل��ة ل��ةط��ةأل ئةو‬ ‫مافةدا بكات‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ثابةنديدةكات بةم رَيوشوَينانةي الي‬ ‫خوارةوة‪:‬‬ ‫سي‬ ‫يةكةم‪ :‬جياكردنةوةي سَيتةآلقةو دابةشكردنيان بؤ َ‬ ‫جار‪:‬‬ ‫ئةمةيش ئةوةية كة ئةم دةقةي ثةروةردطاري لةسةرة كة‬ ‫دةفةرموَيت‪َّ :‬‬ ‫ان َفإ ْم َس ٌ‬ ‫[الط َ‬ ‫يح‬ ‫وف َأ ْو َت ْسِر ٌ‬ ‫اك مِ َ‬ ‫ال ُق َم َّرَت ِ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫‪ )21‬أحكام القرآن‪ ،‬لألمام القرطيب‪.127/3 ،‬‬ ‫‪ )22‬عمدة القارى بشرح صحيح البخارى‪.234/20 ،‬‬ ‫‪ )23‬أحكام القرآن‪ ،‬لألمام أبوبكر الرازي اجلصاص‪.81/2 ،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫ِبِإ ْح َسان]‪ ،‬ثَيشةوا جةصاص َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬خوا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ٍ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫[الط َ‬ ‫َ‬ ‫�ان] ئ��ةوة دةطةيةنَيت‪ ،‬كة بةشبةشكردني‬ ‫�‬ ‫ت‬ ‫�ر‬ ‫�‬ ‫م‬ ‫ق‬ ‫ال َ​َّ ِ‬ ‫تةآلق رَيكدةكةوَيت‪ ،‬ضونكة ئةطةر دوو تةآلق ثَيكةوةبدرَيت‪،‬‬ ‫نةدةطوجنا بطوترَيت‪ :‬دووج��ار تةآلقيبدة‪ ،‬ه��ةروةك ئةطةر‬ ‫ثياوَيك دوو درهةم ببةخشَيت‪ ،‬دروستنيية بوترَيت‪ :‬دووجار‬ ‫بةخشيويةتي‪ ،‬تا بةخشينةكة دابةشبكرَيت»‪ .24‬ئةوةيشي‬ ‫وتووة‪« :‬كة ئةمة ماناي تةواوي دةقة ثريؤزةكةية»‪ .‬درَيذةي‬ ‫ئةمةيش لةباسي (تةآلقي ذمارة)دا دَيت‪.‬‬ ‫دووةم‪ :‬كات دياريكردن‪:‬‬ ‫ل��ةس��ةر ث��ي��او ثَيويستة ك��ة ت��ةآلق��دان خب��ات��ة كاتَيكي‬ ‫دياريكراوةوة‪ ،‬كات لةم ئايةتةدا دياريكراوة كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[َياَأ ُّيَها النَّبيِ ُّ ِإَذا َط َّل ْق ُت ْم ِّ‬ ‫الن َساَء َف َط ِّل ُقوه َّ‬ ‫ِعدَِّتِه َّن]‪ ،25‬لةم‬ ‫ُن لِ‬ ‫ئايةتة ثريؤزةدا ضؤن ئاخاوتنَيك بةكارهاتووة‪ ،‬كة ئاماذةية‬ ‫بؤ بايةخثَيدانء جؤشء خرؤش لةكارةكةدا‪ ،‬سوننةتي‬ ‫ثَيغةمبةريش (‪ ،)j‬تا شةش تةآلقداني دياريكردووة‪ ،‬كة‬ ‫دةبَيت‪ ،‬لةم كاتانةدا نةبَيت‪:‬‬ ‫أ) كاتي بَينوَيذي (ح��ةي��ز)دا‪ :‬دروستنيية ذن لةكاتي‬ ‫بَينوَيذيدا تةآلقبدرَيت‪.‬‬ ‫ب) كاتي زةيستاني (نفاس)‪ :‬هةروةها دروستيشنيية‬ ‫َ‬ ‫مندالبووندا‪-‬‬ ‫ئافرةت لةكاتي زةيستاني –بووني خوَيين‬ ‫تةآلقبدرَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ج) لةكاتي ثاكيدا‪ ،‬كة لةطةلي جووتبووبَيت‪ ،‬ديسان‬ ‫ليرَ ةيشدا دروستنيية تةآلقيبدات‪ ،‬ضونكة بؤي هةية سكي‬ ‫ثِركردبَيت‪.26‬‬ ‫سَييةم‪ :‬نابَيت لةكاتي تةآلقداني رجيعيدا‪ ،‬تا ئةو ذنة‬ ‫َ‬ ‫لةمال بكرَيتةدةرةوة‪ ،‬لةماوةي‬ ‫عيددةكةي تةواونةبَيت‬ ‫عيددةيشدا دةبَيت سةرجةم ثَيداويستييةكاني خواردنء‬ ‫خواردنةوةو جلوبةرطء جَيطةي بؤ دابينبكرَيت‪:‬‬ ‫ئةمةيش لةبةر فةرماني ئةم فةرمايشتةي ثةروةردطارة‬ ‫َّك ْم َال خُ ْ‬ ‫[و َّات ُقوا اللهََّ َرب ُ‬ ‫تِر ُجوه َّ‬ ‫وتِه َّن‬ ‫ُن ِم ْن ُب ُي ِ‬ ‫كة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫للهَّ‬ ‫َو َال خَ ْ‬ ‫ي ُر ْج َن ِإالَّ َأ ْن َي ْأِت َ‬ ‫اح َش ٍة ُمَب ِّيَن ٍة َوِت ْل َك ُ​ُ‬ ‫ني ِبَف ِ‬ ‫ح��دو ُد ا ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫ود ا ِ َفَق ْد َظَلَم َن ْف َس ُه َال َت ْدِري َلَع َّل ا يحُ ِْد ُث‬ ‫َوَم ْن َيَتَع َّد ُح ُد َ‬ ‫‪27‬‬ ‫ْد َذل َ‬ ‫ِك َأ ْم ًرا] لةفةرمانكردنيدا بة لةخواترسان (تةقوا)‬ ‫َبعَ‬ ‫َ‬ ‫ثَيش دةركردني ذنةكة لةمال‪ ،‬بَيداركردنةوةيةكي تَيداية‬ ‫بؤ ذنءميرَ د هةردووكيان‪ ،‬هةروةها لةدةستةواذةي [وتلك‬ ‫حدوداهلل)شدا هةمان ئاماذة هةيةو دواتريش دةستةواذةي‬ ‫[من بيوتهن] جةختكردنةوةية لةسةر بووني مايف ذنان‬ ‫‪ )24‬أحكام القرآن‪ ،‬للجصاص ‪ 73/2‬ـ ‪.74‬‬ ‫هَّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫وه َّن ِلع َِّد ِته َِّن َو َأ ْح ُصوا الع َِّد َة َواتَّ ُقوا الل َرب ُ‬ ‫َّك ْم‬ ‫‪[ )25‬يَا َأيُّ َها النَّبيِ ُّ ِإ َذا َطلَّ ْق ُت ْم النِّ َسا َء َف َطلِّ ُق ُ‬ ‫هَّ‬ ‫وه َّن م ِْن ُب ُيو ِته َِّن َو َال خَ ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫الل َو َم ْن‬ ‫ِني ِب َفاحِ َشٍة ُم َبيِّنٍَة َوتِل َك ُحدُ ودُ ِ‬ ‫َال تخُ ْ ِر ُج ُ‬ ‫ي ُر ْج َن ِإالَّ َأ ْن يَأت َ‬ ‫هَّ‬ ‫هَّ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫الل َف َق ْد َظ َل َم َنف َس ُه َال َت ْدرِي َل َعل الل حُ ْ‬ ‫يدِ ُث َبعْدَ َذل َِك َأ ْم ًرا] (الطالق‪.)1 :‬‬ ‫َي َت َع َّد ُحدُ و َد ِ‬ ‫‪ )26‬فتح البارى ‪ ،345/9‬كتاب الطالق‪ ،‬باب قوله تعاىل (ياأيهاء ‪ ،)....‬زاد املعاد‪،‬‬ ‫إبن القيم ‪ ،43/4‬املدونة الكربى فى فقه املالكي ‪ ،104/5‬احمللى‪ ،164/10‬ونيل‬ ‫ااألوطار ‪.226/6‬‬ ‫‪( )27‬الطالق‪.)1 :‬‬

‫َ‬ ‫لةمالدا‬ ‫ل��ةوةدا كةدةتوانن‪ ،‬دواي تةواوبووني عيددةيش‬ ‫مبَيننةوة‪ ،‬لةبِرطةي كؤتاييدا كة دةفةرموَيت‪َ [ :‬ال َت ْدِري‬ ‫ْد َذل َ‬ ‫ِك َأ ْم ًرا]‪ ،28‬هؤكاري دةرنةكردنياني‬ ‫َلَع َّل اللهََّ يحُ ِْد ُث َبعَ‬ ‫درك�����ان�����دووة‪ ،‬ك���ة ئ���ةوي���ش رةخ��س��ان��دن��ي ه��ةل �َي��ك��ة بؤ‬ ‫طةِرانةوةيانء دةستكردنةوة بةسؤزو خؤشةويسيتء يةكرت‬ ‫لةئامَيزطرتنةوةو رام��ان لةدةرةجنامةكاني جيابوونةوةو‬ ‫يادهَينانةوةي يادطارييةكاني سةردةمي ثَيكةوةبوون‪،‬‬ ‫ضونكة ئةطةر ئافرةتةكة لةوَيدا مايةوة‪ ،‬هةر لةبةرضاوة‪،‬‬ ‫ذم��ارةي��ةك ل��ةش��ةرع��زان��ان ثَييانواية ل��ةم��اوةي ع��ي��ددةدا‪،‬‬ ‫دةداتي تةنانةت بةبَيطرَيبةستَيكي‬ ‫ثةيامةكة مايف ئةوةي‬ ‫َ‬ ‫ن� َ‬ ‫�وي ‪ -‬ض بةقسةبَيت‪ ،‬ي��ان ك���ردةوة‪ -‬ذن��ةك��ة بطيرََِيتةوة‬ ‫الي خ��ؤي‪ .‬هةندَيك لةشةرعزانان ثَييانواية كة دةبَيت‪،‬‬ ‫(راجعتك)‪ :‬تؤم طيرَِايةوة ذَير نيكاحي خؤم‪،‬‬ ‫بةدةربِريين‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫يان بةكردةوة وةك ئ��ةوةي كة تَيكةلييةكي واي لةطةلدا‬ ‫بكات‪ ،‬كة ماناي طيرَِانةوةي لَيبفامرَيتةوة‪ ،‬بيطةِرَينَيتةوة‪،‬‬ ‫بةآلم كة عيددةكةي تةواو بوو‪ ،‬بةطرَيبةست (عقد)َيكي َ‬ ‫نوي‬ ‫نةبَيت‪ ،‬بؤي نيية بيطيرََِيتةوة‪.‬‬ ‫ضوارةم‪ :‬شايةتطرتن لةسةر تةآلقدانء طيرَِانةوةي‪:‬‬ ‫ل��ةس��ةر ث��ي��او ثَيويستة ك��ة ذن��ةك��ةي ب��ةئ��ام��ادةب��وون��ي‬ ‫دوو ش��اي��ةت ت��ةآلق��ب��دات‪ ،‬ه���ةروةه���ا ط�َي�رَِ ان���ةوةي���ش ه��ةر‬ ‫بةئامادةبووني دوو شايةت دةبَيت‪ ،‬تا لةتؤمةتباركردن‬ ‫ب��ةدوورب �َي��ت‪ ،‬شايةتطرتنيش ل��ةم دوو ح� َ‬ ‫�ال��ةت��ةدا دةق��ي‬ ‫قورئاني ثريؤزي لةسةرة كة دةفةرموَيت‪َ[ :‬فِإَذا َبَل ْغ َن َأ َجَله َّ‬ ‫ُن‬ ‫وف َأ ْو َف ِار ُقوه َّ‬ ‫َفَأ ْمِس ُكوه َّ‬ ‫وف َوَأ ْشِه ُدوا َذَوي‬ ‫ُن مِ َ‬ ‫ُن مِ َ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫‪29‬‬ ‫َع ْد ٍلِم ْن ُك ْم] ‪ .‬فةرمانكردنيش بةئامادةبووني دوو شايةتي‬ ‫راس��ت� َ‬ ‫�ال (ع��ادل) ئ��ةوة دةطةيةنَيت كة ئامادةكردنيان بؤ‬ ‫ضاودَيريي كارَيكي ثَيويست (واجب)ـة‪ ،‬بؤئةوةي َ‬ ‫بةلطةيةك‬ ‫ثةيدانةبَيت لةسةريء لةِرةوتي خؤي اليبدات‪ ،‬هةر تةنها‬ ‫ماناي واجببوونةكة لةفةرمانةكةي خواي ثةروةردطارةوة‬ ‫دةفامرَيتةوة‪.‬‬ ‫ثَينجةم‪ :‬زؤرن��ةك��ردن ل��ةئ��اف��رةت‪ ،‬كة ب��ؤئ��ةوةي شتَيك‬ ‫لةمارةييةكةي بطيرََِيتةوة‪:‬‬ ‫زؤريشي لَينةكرَيت لةسةر ئ��ةوةي بِرَيك لةو تَيضوونة‬ ‫ب���ط�َي�رَِ َي���ت���ةوة ك���ة ل���ةس���ةردةم���ي ذي���ان���ي ه��اوس��ةرَي��ت��ي��دا‬ ‫خ��ةرج��ي��ك��ردووة‪ ،‬ل��ةب��ةرام��ب��ةر ئ���ةم���ةدا ك��ة ئ��ةط��ةر ب��ؤي‬ ‫نةطوجنا‪ ،‬ذياني هاوسةرَييت بةردةواميثَيبدات‪ ،‬ثياوةكة‬ ‫ئ��ازادي��ب��ك��ات‪ ،‬ب��ةآلم ئ��ةط��ةر ب��ةِرازي��ب��وون��ي خ��ؤي شتَيكي‬ ‫ط�َِي�رَ اي��ةوة بؤ ثياوةكةي لةبةرامبةر تةآلقدانيدا‪ ،‬كاتَيك‬ ‫ئةطةر نةدةطوجنانء حةزي بةجيابوونةوة دةك��رد‪ ،‬بةهةر‬ ‫نرخَيك بَيت‪ ،‬ئةو كاتة طيرَِانةوةي َ‬ ‫مالء هةرضييةكيرتبَيت‪،‬‬ ‫‪( )28‬الطالق‪.)1 :‬‬ ‫ْ‬ ‫وف َو َأشهِدُ وا َذ َوى ع َْد ٍل‬ ‫وف َأ ْو َفا ِر ُق ُ‬ ‫‪َ [ )29‬ف ِإ َذا َب َل ْغ َن َأ َج َل ُه َّن َف َأمْسِ ُك ُ‬ ‫وه َّن مِ َب ْع ُر ٍ‬ ‫وه َّن مِ َب ْع ُر ٍ‬ ‫َّق هَّ‬ ‫هَّ‬ ‫اللَ‬ ‫ِم ْن ُك ْم َو َأقِي ُموا َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ان ُيؤم ُِن ب ِ‬ ‫ْم اآلخِ ِر َو َم ْن َيت ِ‬ ‫الش َها َد َة للِهَّ ِ َذل ُِك ْم ُيو َعظُ ِب ِه َم ْن َك َ‬ ‫ِالل َوال َيو ِ‬ ‫ي َع ْل َل ُه خَ ْ‬ ‫جَ ْ‬ ‫م َر ًجا] (الطالق‪.)2 :‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪63‬‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫ئاساييةو ئ��ةم ج��ؤرة تةآلقةيش ل���ةزاراوةي شةرعزاناندا‬ ‫بةتةآلقي (خولع) ناودةبرَيت‪ ،‬لةدواتردا بةدرَيذي لةسةري‬ ‫دةِرؤين‪ ،‬خواي ثةروةردطار لةدواي فةرمايشيت‪َّ :‬‬ ‫[الط َ‬ ‫ال ُق‬ ‫ان َفإ ْم َس ٌ‬ ‫ان]دا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫وف َأ ْو َت ْسِر ٌ‬ ‫اكمِ َ‬ ‫َم َّرَت ِ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫يحِبِإ ْح َس ٍ‬ ‫ُن َش ْي ًئاِإ َال َأ ْن خَ​َ‬ ‫ما آَت ْي ُت ُموه َّ‬ ‫ياَفا‬ ‫[و َال يحَِ ُّل َل ُك ْم َأ ْن َت ْأ ُخ ُذوا مَِّ‬ ‫َ‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَّ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫اح‬ ‫ن‬ ‫ج‬ ‫ال‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ود‬ ‫د‬ ‫ح‬ ‫ا‬ ‫يم‬ ‫ق‬ ‫ي‬ ‫ال‬ ‫أ‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫ف‬ ‫خ‬ ‫ن‬ ‫إ‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ود‬ ‫د‬ ‫ح‬ ‫ا‬ ‫يم‬ ‫ق‬ ‫ي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َأ َال َ‬ ‫ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫يما ا ْفَتَد ْتِبِهِت ْل َك ُح ُدو ُد ا ِ َف َ‬ ‫وها َوَم ْن َيَتَع َّد‬ ‫ال َت ْعَت ُد َ‬ ‫َعَليِْهَماِف َ‬ ‫‪30‬‬ ‫ود اللهَِّ َف ُأ ْوَلِئ َك ُه ْم َّ‬ ‫الظ مِ ُ‬ ‫ال َ‬ ‫ون] (البقرة‪. )229 :‬‬ ‫ُح ُد َ‬ ‫َ‬ ‫ئةم دةقة بةلطةية لةسةرئةوةي كة ئيسالم تا ض ئاستَيك‬ ‫سوورة لةسةر ثاراستين ئافرةت لةو ستةمةي كة لةكاتي‬ ‫ت��ةآلق��دان��دا‪ ،‬ل��ةوان��ةي��ة رووب��ةِرووي��ب��ب �َي��ت��ةوة!‪ ،‬كاتَيكيش‬ ‫دةستيان بةذياني ئاسايي هاوسةرَييت ك���ردةوة‪ ،‬دواي‬ ‫تةآلقداني ي��ةك��ةمء كةضي دوات��ر ناكؤكيء جياوازييء‬ ‫طريوطرفتء لةيةكرت خ��راث َ‬ ‫حاليبوون دةستيثَيكردةوة‪،‬‬ ‫ئ��ةوا لةسةر ثياوةكة ثَيويستة وةك رَيوشوَين ئةو ثَينج‬ ‫ه��ةن��ط��اوةي دواي ت��ةآلق��ي ي��ةك��ةم ك��ة راب�����وردن‪ ،‬ل��ةس��ةر‬ ‫ه��ةم��ان ري��زب��ةن��د ب��ط��رَي��ت��ةوةب��ةرو ئ��ةط��ةر ئ��ةو هةوآلنةيش‬ ‫ديسان شكستيانهَينا‪ ،‬دروستة بؤ ثياو كة تةآلقي دووةم‬ ‫بةكاربهَينَيت‪.‬‬ ‫هةنطاوي حةوتةم‪ /‬تةآلقدان بؤ دووةجمار‪:‬‬ ‫لةم جارةيشدا لةسةر ثياو ثَيويستة‪ ،‬رةضاوي سةرجةم‬ ‫ئ��ةو كؤتوبةندانة بكات كة لةسةر ويستء ئ�يرادةي ئةو‬ ‫دان����راون‪ ،‬ل��ةت��ةآلق��دان��ي ي��ةك��ةم��دا‪ ،‬ه��ةر ل��ةج��ي��اب��وون��ةوةء‬ ‫دياريكردني ك��ات��ةوة‪ ،‬تا شايةت ئ��ام��ادةك��ردن هةروةها‬ ‫دةرن��ةك��ردن��ي ذن��ةك��ة‪ ،‬ئ��ةط��ةر تةآلقةكة (رجي��ع��ي) ب��وو‪ ،‬تا‬ ‫كات (عيددة)كةي بةسةردةضَيت‪ .‬ئةطةر ل��ةدواي تةآلقي‬ ‫دووةم��ي��ش ط���ةِران���ةوة ب��ؤ ذي��ان��ي هاوسةرَيتيي خ��ؤي��ان‪،‬‬ ‫ئيرت ب��ةط��ةِران��ةوة (رجي��ع��ي)ب�َي��ت‪ ،‬لةتةآلقي رجيعيدا يان‬ ‫بةطرَيبةستَيكي ن� َ‬ ‫�وي بَيت‪ ،‬ئةطةر تةآلقةكة (ب��ائ��ن) بوو‬ ‫كةضي ديسان تَيوةطالنةوة بةو طرفتء ضةرمةسةرييانةي‬ ‫ثَيشوو‪ ،‬ديسان لةسةر ثياو ثَيويستة بةو ثَينج هةنطاوةي‬ ‫راب��ردووةوة رَيوشوَين بطرَيتةبةر‪ ،‬ئةطةر ديسان سوودي‬ ‫نةبوو‪ ،‬ئةو كاتة بؤي هةية ثةنابباتة بةر تةآلقي سَييةمء‬ ‫كؤتايي!‪.‬‬ ‫هةنطاوي هةشتةم‪ /‬تةآلقداني سَييةجمار‪:‬‬ ‫ئةطةر داواكاريية تةواوةكاني دروستبووني رووداني‬ ‫تةآلقداني سَييةم هاتنةدي‪ ،‬ئةوا ئةم بِريارانةي خوارةوة‬ ‫دةبَيت جَيبةجَيبكرَين‪:‬‬ ‫َ‬ ‫‪ )1‬رَي�����ط�����ةن�����ةدان ب�����ةم�����ان�����ةوةي ذن����ةك����ة ل���ةم���ال���ي‬ ‫‪َّ )30‬‬ ‫ْس ٌ‬ ‫ي ُّل َل ُك ْم َأ ْن َت ْأ ُخ ُذوا‬ ‫ان‪َ ،‬و َال حَ ِ‬ ‫وف َأ ْو َت ْس ِر ٌ‬ ‫[الطالَقُ َم َّر َت ِ‬ ‫اك مِ َب ْع ُر ٍ‬ ‫ان َفإم َ‬ ‫يح ِب ِإ ْح َس ٍ‬ ‫وه َّن َش ْيئًا ِإ َال َأ ْن خَ َ‬ ‫الل َف َال‬ ‫الل َف ِإ ْن خِ ْف ُت ْم َأ َال ُيقِي َما ُحدُ و َد هَّ ِ‬ ‫يا َفا َأ َال ُيقِي َما ُحدُ و َد هَّ ِ‬ ‫ممَِّا آ َت ْي ُت ُم ُ‬ ‫الل َف ُأ ْو َلئ َِك‬ ‫الل َف َال َت ْعتَدُ وهَا َو َم ْن َي َت َع َّد ُحدُ و َد هَّ ِ‬ ‫َاح َع َل ْي ِه َما فِي َما ْافتَدَ ْت ِب ِه ت ِْل َك ُحدُ ودُ هَّ ِ‬ ‫ُجن َ‬ ‫ُه ْم َّ‬ ‫ون] (البقرة‪.)229 :‬‬ ‫الظالمِ ُ َ‬ ‫سةبارةت بةثيَويستيى شايةتثةيداكردن‪ ،‬سةيرى ئةمانة بكة‪( :‬التفسري الكبري) لالمام فخر‬ ‫الرازى ‪ ،34/3‬أحكام القرآن للقرطيب‪ ،‬وتفسري الطربي ‪.137/28‬‬

‫‪64‬‬

‫هاوسةرَيتيكردنيدا‪ ،‬ضونكة ئةو ذنة (بائنة)يةو نامةحرةمة‪.‬‬ ‫‪ )2‬رَيطةنةدان بةطةِرانةوةي ذنةكة نة بة(رجيعي)و نة‬ ‫بةطرَيبةسيت َ‬ ‫نوي‪ ،‬لةبةينونةي طةورة (البينونة الكربى)دا‪.‬‬ ‫‪ )3‬بؤ ذنةكة دروستة لةدواي تةواوبووني (عيددة)كةي‬ ‫كة ثياوَيكيرت َ‬ ‫هةلبذَيرَيت‪ ،‬وةك هاوسةري ذياني خؤي‪.‬‬ ‫‪ )4‬دروستة بؤ ذنةكة‪ ،‬بةم مةرجانةي خوارةوة بطةِرَيتةوة‬ ‫بؤ الي ثياوة ثَيشووةكةي‪:‬‬ ‫أ) ئةطةر شووي بةثياوَيكيرت كردبَيت‪ ،‬بةطرَيبةستَيكي‬ ‫شةرعي‪.‬‬ ‫ب) دةبَيت ثياوي دووةم ضووبَيتة الييء كاري شةرعيء‬ ‫سروشتيي هاوسةرَييت َ‬ ‫لةطةلدا ئةجنامدابَيت‪.‬‬ ‫ج) دةب �َي��ت‪ ،‬جياببنةوة لةيةكرتي‪ ،‬جا ئيرت بةمردني‬ ‫ثياوةكة‪ ،‬يان بةتةآلقدان‪ ،‬يان بةجياكردنةوةيان لةدادطادا‬ ‫بَيت‪.‬‬ ‫د) دةب�َي��ت دواي ج��ي��اب��وون��ةوةي لةثياوي دووةم��ي��ش‬ ‫ديسان (عيددة)ي تةواوكردبَيت‪.‬‬ ‫ئةطةر ئةم مةرجانة هاتنةدي‪ ،‬ئةوا دروستة بؤ ثياوي‬ ‫يةكةم ديسان هاوسةرَييت َ‬ ‫لةطةلدا بكاتةوة‪ ،‬ئةطةر هةردووال‬ ‫حةزيان لَيبوويةوة‪ ،‬ضونكة هةردوواليان بةئةزموونَيكي‬ ‫ك��رداري��دا تَيثةِريانكردووةو دواي ئةو ئةزموونة طومان‬ ‫دةبرَيت ذياني هاوسةرَيتيي سةركةوتوو سازبدةنةوة‪.‬‬ ‫ هونةري طرتنةبةري ئةو رَيوشوَينةو جَيبةجَيكردني‬‫ئةو بِريارانة‪:‬‬ ‫‪ )1‬بَيطومان تةآلقداني سَييةم‪ ،‬وةك دةرئةجنامَيكي‬ ‫حةمتيي دَيتة ئةذمار‪ ،‬بؤ ريشةكَيشكردنء نةزؤككردني‬ ‫طرفتةكاني نَيوان ذنءثياوء رَيطةئاوةآلكردنة لةبةردةمياندا‪،‬‬ ‫ل��ةالي��ةن��ي شةرعييةوة زؤر ف��راوان�ترو زي��ات��رة ل��ةوةي��ش‪:‬‬ ‫(ت��ةآلق��دان‪ ،‬يةكطرتنةوة‪ ،‬جيابوونةوة‪ ،‬ط��ةِران��ةوة‪ ،‬ئينجا‬ ‫رةهاكردن)‪ ،‬كة ئةمةيش دانثَيدانانَيكة بؤ نائومَيدبوونء‬ ‫كل َ‬ ‫بةردةواميي َ‬ ‫ؤليء ضارةِرةشييةكي بَيكؤتايي بؤيان‪.‬‬ ‫‪َ )2‬‬ ‫هةلثةساردني دروستبووني طةِرانةوةي ذن لةدواي‬ ‫تةآلقي سَييةم‪ ،‬بةوةي كة بضَيت شوو بةثياوَيكيرت بكات‪،‬‬ ‫ي��ةك�َي��ك��ي�ترة‪ ،‬ل���ةو ك���ؤتء ب��ةن��دان��ةي ك��ة ش��ةري��ع��ةت وةك‬ ‫سةربازَيك زي��ادي��ك��ردووة‪ ،‬تا خواسنتء ئ�يرادة لةتةآلقدا‬ ‫بسةملَينَيتء تةنط بةبازنةي تةآلقدانيش َ‬ ‫هةلبضنَيت‪.‬‬ ‫‪ )3‬ئةزمووني ئ��ةو ذن��ة لةطةأل م�َي�رَ دة ت��ازةك��ةي��دا‪ ،‬زؤر‬ ‫راستيي بؤ رؤشندةكاتةوةو دواي بةراوردكردني نَيوان ئةو‬ ‫دوو ذيانة جياوازة‪ ،‬دروستء نادروسيت بؤ رووندةبَيتةوة‪،‬‬ ‫كة ئةم ئةزموونة ديسان بؤ ثياوةكةيش باشة‪.‬‬ ‫ل��ةك��ؤت��اي��ي ئ���ةم ب���اس���ةدا دةط����ةِريمَ ����ةوة س���ةر ئ���ةوةو‬ ‫بةخوَينةراني بةِرَيز َ‬ ‫دةلَيم ئةم بنةما طشتييانة ل��ةدؤزي‬ ‫تةآلقدا‪ ،‬سةرجةميان قورئاني ث�يرؤز زؤر بةِرووني داني‬ ‫ث��َي��دان��اونء ب�َي��ط��وم��ان ق��ورئ��ان��ي��ش زؤر ك��ارب��ةج�َي��ي��ان��ةو‬ ‫تةندروستييانة هاتووةو رَيطةنادات بةثياو كة بةثةلةو‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫هةر لةسةرةتاوةو لةسةر بَيماناترينء هيضرتين هؤكار‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هةلسَيت ثةيوةنديي هاوسةرَييت بثضِرَينَيتء نايشهَيَلَيت‬ ‫ئةو ثةيوةندية رؤحيية ثريؤزة كؤتاييثَيبَيت‪ ،‬مةطةر دواي‬ ‫ئ��ةوث��ةِري ه� َ‬ ‫��ةولء ك��ؤش��شء ئ��ةوث��ةِري ن��ائ��وم�َي��دي‪ ،‬هةر‬ ‫ُن ِب مَْ‬ ‫اش ُروه َّ‬ ‫وف‬ ‫ال ْع ُر ِ‬ ‫[وَع ِ‬ ‫ئةويش هاوار لةثياوان دةكات‪َ :‬‬ ‫للهَُّ‬ ‫َفِإ ْن َكِر ْه ُت ُموه َّ‬ ‫يه َخيرْ ًا‬ ‫يَع َل ا ِف ِ‬ ‫ُن َفَع َسى َأ ْن َت ْكَرهُوا َش ْي ًئا َوجَ ْ‬ ‫ريا]‪.31‬‬ ‫َكِث ً‬ ‫بةآلم لةنَيوان ئةوةدا كة قورئاني ثريؤز فةرمانيثَيدةكاتء‬ ‫مَ‬ ‫م��وس��ول��ان��ان ل��ةج��ي��ه��ان��ي ئيسالميدا‬ ‫ئ�����ةوةي ئ���ةم���ِرؤ‬ ‫كاريثَيدةكةن‪ ،‬جياوازيي زؤر هةية!!‬ ‫مَ‬ ‫ب��ةداخ��ةوة ئ��ةوة َ‬ ‫دةل �َي��مء هةموويشتان ل��ةط��ةل��دان كة‬ ‫بَيطومان ئةو دةستوورة مةزنء نةمرة‪ ،‬لةجَيبةجَيكردني‬ ‫بةسةر زيندوواندا طؤِراوة بؤ طؤرانيي طؤِرستانةكانء تةنها‬ ‫بؤ الياليةو طؤرانيي سةر مردووان بةكاردةهَينرَيت!!‬ ‫حوكمي مارةبةجاش‪:‬‬ ‫ئةم باسة زؤر ثةيوةستنيية‪ ،‬بةباسةكاني رابردووةوة‪،‬‬ ‫ه����ةر ل��ةك��ؤت��اي��ي��ث �َي��ه �َي��ن��ان��ي ث��ةي��وةن��دي��ي ه���اوس���ةرَي�ت�ي‬ ‫ب��ةت��ةآلق��ي س�َي��ي��ةمء ح��ةرام��ب��وون��ي ذن��ةك��ةو نةتوانينيان‬ ‫بةدةستثَيكردنةوةي ذيانَيكيرت‪ ،‬مةطةر بةو مةرجةي كة‬ ‫ذنةكة شوو بةكةسَيكيرت بكاتء‪ ...‬هتد‪ .‬ضونكة مارةبةجاش‬ ‫بةسي‪،‬‬ ‫(التحليل) ئةوةية كة ذنة تةآلقدراوةكة بةتةآلقي سَي َ‬ ‫لةطةأل ثياوَيكيرتدا ذياني هاوسةرَييت بونياتبنَيتةوة‪،‬‬ ‫لةدواي بةسةرضووني عيددة‪ ،‬بةثَيي رَيكةوتنء طرَيبةندَيك‬ ‫ناواخنةكةي ئةوةي لَيدةفامرَيتةوة كة كابرا تةآلقيبداتةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا‪ ،‬تا بةطرَيبةستَيكي َ‬ ‫نوي‬ ‫لةدواي سةرجَيييكردن‬ ‫َ‬ ‫حةآللببَيتةوة بؤ ثياوة يةكةمينةكةي‪.‬‬ ‫ ش��ةرع��زان��ان��ي ئيسالم ل��ةس��ةر حوكمي ئ��ةم ج��ؤرة‬‫هاوسةرَيتيية جياوازييان تَيكةوتووة‪ ،‬بةم شَيوةي الي‬ ‫خوارةوة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫أ) ئ��ةب��وح��ةن��ي��ف��ةو م���وح���ةمم���ةدي ه����اوِرَي����ي دةل �َي��نَ ‪:‬‬ ‫«طرَيبةستةكة درووستة بةِرةهاييء بةهةر جؤرَيكبَيت‪،‬‬ ‫ئيرت باسي مةرجي تةآلقدان لةطرَيبةسيت هاوسةرَيتييةكةدا‬ ‫يان لةثَيش ئةويشةوة كرابَيت‪ ،‬يان باسنةكرابَيت‪ ،‬ضونكة‬ ‫باتلة‪ ،‬بةآلم َ‬ ‫ئةو مةرجة خؤي َ‬ ‫باتلكةرةوةنيية»‪ .‬ئةمةيش‬ ‫ل��ةث�َي��ش ئ��ةو ب��ن��ةم��اي��ةوةي��ة ك��ة ئ���ةوان ل��ةس��ةري دةِرؤن‪،‬‬ ‫كة َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬م��ةرج��ي ث �ِروث��ووض (ف��اس��د) كارناكاتة سةر‬ ‫دروستيي طرَيبةستَيك كة ثَيوةي ثةيوةستبَيت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫هاتوو طرَيبةستةكة هيي سةربةسةر (ما عاوضة) نةبوو»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةحةآللبوونةوةي ذنةكة بؤ ثياوي يةكةم‪،‬‬ ‫بةآلم سةبارةت‬ ‫لةئةبوحةنيفةوة دوو ش��ت ط�َي�رَِ راوةت���ةوة‪ ،‬ك��ة يةكةميان‬ ‫َ‬ ‫حةآللبوونةوةكةوة رةتدةكاتةوة‪ ،‬س���ةرةِراي درووستيي‬ ‫وه َّن ِلت َْذ َه ُبوا‬ ‫ي ُّل َل ُك ْم َأ ْن َت ِر ُثوا النِّ َسا َء َك ْرهًا َو َال َتعْضُ ُل ُ‬ ‫‪[ )31‬يَا َأيُّ َها الَّذِ َ‬ ‫ين آ َمنُوا َال حَ ِ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫لمْ‬ ‫وه َّن‬ ‫وه َّن بِا َ ْع ُر ِ‬ ‫ِب َبع ِ‬ ‫وف َف ِإ ْن َك ِر ْه ُت ُم ُ‬ ‫ِني ِب َفاحِ َشٍة ُم َبيِّنٍَة َوعَاشِ ُر ُ‬ ‫ْض َما آ َت ْي ُت ُم ُ‬ ‫وه َّن ِإال َأ ْن يَأت َ‬ ‫ي َع َل هَّ ُ‬ ‫َف َع َسى َأ ْن َت ْك َر ُهوا َش ْيئًا َو جَ ْ‬ ‫ريا] (النساء‪.)19 :‬‬ ‫الل فِي ِه َخيرْ ًا َك ِث ً‬

‫هاوسةرَيتيي مارةبةجاش‪.32‬‬ ‫موحةممةدي ه��اوِرَي��ي ئةبوحةنيفة َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬ئ��ةو ذنة‬ ‫َ‬ ‫حةآللنابَيتةوة ب��ؤ ث��ي��اوي ي��ةك��ةم‪ ،‬ن��ةك ل��ةب��ةرئ��ةوةي كة‬ ‫هاوسةرَيتيي مارةبةجاش دروستنيية!! َ‬ ‫بةلكو لةبةرئةوةي‬ ‫ك��ة هاوسةرَيتيي طرَيبةستَيكة ب��ؤ س��ةرج��ةم��ي تةمةن‪،‬‬ ‫ب��ؤي��ة ب��ةو م��ةرج��ة دروس��ت��ة ب��ؤ ي��ةك��ةم ث��ي��او‪ ،‬ك��ة ثياوي‬ ‫دووةم مب��رَي��ت‪ ،‬ل��ةب��ةرئ��ةوة لةمارةبةجاشدا ئ��ةو َ‬ ‫حالةتة‬ ‫َ‬ ‫لةحةآللكردنةوةيدا‬ ‫دروستدةبَيت‪ ،‬كة كابرا ثةلةيكردووة‬ ‫بؤ كةسي يةكةم‪ ،‬بؤية رَيطةي ئةو ئاماجنةي لَيدةطريَيت‪،‬‬ ‫هةروةك لةمرياتطردا‪ ،‬مريات حةرامدةكرَيت لةسةري‪ ،‬ئةطةر‬ ‫مرياتدةر بكوذَيت»‪.33‬‬ ‫ب) ث�َي��ش��ةوا ماليكء ش��ةرع��زان��ةك��ان��ي م��ةزه��ةب��ةك��ة‪34‬و‬ ‫ث �َي��ش��ةوا ئ���ةمح���ةدو ش��ةرع��زان��ةك��ان��ي م��ةزه��ةب��ةك��ةي‪35‬و‬ ‫زةيدييةكانيش‪ ،36‬بةثَيضةوانةي راي ئةبوحةنيفةو ئةوانةوة‬ ‫ب�يردةك��ةن��ةوة‪ ،‬س��ةب��ارةت ب���ةوةي ك��ة ئ��ةو هاوسةرَيتيية‬ ‫ب��ةِرةه��اي��ي دروستبَيت!ء َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪« :‬ب��ةِرةه��اي��ي ث�ِروث��وضء‬ ‫نادروستة‪ ،‬ئيرت ضونيةكة لةطرَيبةستةكةدا باسي مةرج‬ ‫كرابَيت يان ن��ا‪ ...‬ضونكة بةئاطاهاتنةوةو ثةندوةرطرتن‬ ‫بةنييةتة‪ ،‬طومانيشي تَيدانيية‪ ،‬نيةت لةهاوسةرَيتيي‬ ‫مارةبةجاشدا‪ ،‬دياريكردني كاتي تَيدايةو‪ ،‬ثاشان مةرجي‬ ‫تةآلقدانةوة! و لةفةرموودةيشدا هاتووة‪(( :‬لعن رسول اهلل‬ ‫(‪ )j‬احمللل وامللل له))‪ .37‬واتة‪ :‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬نةفرةتي‬ ‫لةو كةسة كردووة كة مارةبةجاشدةكاتء بؤيشي دةكرَيت!‪.‬‬ ‫نةفرةتيش َ‬ ‫بةلطةية لةسةر حةرامَييتء ثِروثووضيي ئةو‬ ‫كارة‪.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪38‬‬ ‫ج) شافيعييةكان و ئةبويوسف لةحةنةفييةكان ء‬

‫‪ )32‬سةيرى كتيَبى (امليزان‪ /‬عبدالوهاب الشعرانى‪ )99/2 ،‬بكة‪ ،‬ئةوةيش تيَيدا‬ ‫َ‬ ‫حةآلليبكاتةوة‬ ‫هاتووة‪ ،‬كة ئةبوحةنيفة وتويةتى‪« :‬ئةطةر ثياو كة ئةو ذنةى مارةكرد‪ ،‬تا‬ ‫ىَ‬ ‫لةطةل سةرجيَييكرد‪،‬‬ ‫َبةسي تةآلقيداوةو ئةوةى بةمةرجطرت كة‬ ‫بؤ ئةو ثياوةيرت كة سي َ‬ ‫بةبي مةرجيش دروستةو‬ ‫ئيرت تةآلقيبداتء نيكاحى ثيَوةنةبةستيَت‪ ،‬بيَطومان ئةو نيكاحة َ‬ ‫َ‬ ‫بةحةآللبوونةوةيش بؤ ثياوى يةكةم‪ ،‬دوو طيرَ ِ انةوة لةئةبوحةنيفةوة هةن!‪.‬‬ ‫سةبارةت‬ ‫‪ )33‬شرح فتح القدير ‪177/3‬و شرح اهلداية على العناية هامش فتح القدير ‪،177/3‬‬ ‫اجلوهرة النرية على خمتصر القدوري ‪ ،129/2‬كتاب الفقه على املذاهب ‪298/3‬‬ ‫للجزيري ‪. 78/4‬‬ ‫‪ )34‬شرح موطأ األمام مالك للقاضي أبي الوليد الباجى ‪ ،298/3‬وبداية اجملتهد‪،‬‬ ‫إلبن رشد ‪ ،48/2‬شرح اخلرشي‪ ،‬على خمتصر خليل ‪.216/3‬‬ ‫‪ )35‬منتهى اإلرادات االمام تقي الدين حممد الشهري بإبن البخار ‪.180/2‬‬ ‫‪ )36‬التاج ملذهب شرح منت األزهار يف فقه أئمة األطهار للعالقة أمحد بن القاسم‬ ‫العفسي اليما يف الصنعاني ‪28/2‬ـ ‪.29‬‬ ‫‪ )37‬رواه إبن ماجة‪.1924 ،‬‬ ‫َ‬ ‫‪ )38‬ئيمام شافيعى لةكتيَبى (األم)دا دةليَت‪« :‬ئةطةر ذنةكةى مارةكردو نييةتى‬ ‫َ‬ ‫حةآللدةبيَتةوة‬ ‫هةردووكيان يان نييةتى تةنها يةكيَكيان ئةوةبوو‪ ،‬كة ئةوةندة ثيَكةوةبن‪ ،‬تا‬ ‫بؤ ثياوى يةكةم‪ ،‬ئةو نيكاحة دروستة‪( ،‬األم ‪.)80/5‬‬ ‫‪ )39‬سةيرى‪( :‬شرح فتح القدير واجلوهرة اهلداية) و سةرضاوةكانى ثيَشوو بكة ‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪65‬‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫جةعفةرييةكان‪ 40‬ء زاهريييةكان‪َ ،41‬‬ ‫دةلَيننَ� ‪« :‬ئةطةر مةرج‬ ‫لةطرَيبةستةكةدا باسكرا‪ ،‬ئةوا ئةو طرَيبةستة َ‬ ‫بةتالةو ذنةكة‬ ‫َ‬ ‫حةآللنابَيتةوة بؤ ثياوي يةكةم دواي جيابوونةوةيان‪،‬‬ ‫ضونكة مةرجَيكي ث �ِروث��ووضء نادروستكار باسكراوة‪،‬‬ ‫بةآلم ئةطةر باسي مةرج لةطرَيبةستةكةدا نةكرابوو‪ ،‬ئةوا‬ ‫َ‬ ‫حةآللكردنةوةكةيش‬ ‫ئةو طرَيبةستة دروستةو مةبةسيت‬ ‫دةهَينَيتةدي‪ ،‬ئةطةر دواي سةرجَييكردنيش تةآلقيدا‪،‬‬ ‫ضونكة نييةت كاريطةريي لةسةر دروس��تء نادروسيت‬ ‫َ‬ ‫مامةلةنيية»‪.‬‬ ‫راي ثةسةندكراو (الرتجيح)‪:‬‬ ‫َ‬ ‫بةتيرَِوانيين من راي ثةسةندكراو ئةوةية كةدةلَيت‪:‬‬ ‫«بةبي ضةندوضوون مارةبةجاشكردن نادروستء حةرامة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةبةر ئةم هؤكارانةي خوارةوة‪:‬‬ ‫‪ )1‬م���ارةب���ةج���اش‪ ،‬خ��ووي��ةك��ي ن��ةف��ام��ان��ةي��ةو ئيسالم‬ ‫ل��ةس��ةر زم��ان��ي ث�َي��غ��ةم��ب��ةرةوة (‪ )j‬رةخنةيلَيطرتووةو‬ ‫بةرثةرضيداوةتةوة‪(( :‬لعن اهلل احمللل واحمللل له)) واتة‪:‬‬ ‫خ��وا ن��ةف��رةت��ي ل��ةم��ارةب��ةج��اش��ك��ةرو م��ارةب��ةج��اش��ب��ؤك��راو‬ ‫كردووة‪.42‬‬ ‫‪ )2‬مارةبةجاش لةضةند روويةكةوة ثَيضةوانةي َ‬ ‫روالةتيي‬ ‫قورئاني ثريؤزة‪ ،‬لةوانة‪:‬‬ ‫أ) هاني هاوسةرايةتي دةدات ثَيش تةواوبووني (عدة)‬ ‫[و َال‬ ‫بةثَيكهاتنةوةي‪ ،‬وةك خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪َ :‬‬ ‫َتعِْز ُموا ُع ْقَدَة ِّ‬ ‫اب َأ َجَلهُ]‪.43‬‬ ‫اح َح َّتى َي ْب ُلَغ ا ْلِكَت ُ‬ ‫النَك ِ‬ ‫ب) طرَيبةستةكةي كاتيية‪ ،‬بةشَيوةيةك كة تةآلقدانةوة‪،‬‬ ‫هةردةبَيت تَييدا جَيبةجَيبكرَيت‪ ،‬لةكاتَيكدا ئةوةي قورئان‬ ‫فةرموويةتي وانييةو دةب�َي��ت طرَيبةسيت هاوسةرَييت‪،‬‬ ‫طرَيبةستَيكي هةميشةيي ب �َي��تء ت���ةآلق ت�َي��ي��دا تةنها‬ ‫ئيحتمالي بَيت ‪-‬بؤي هةبَيت رووبداتء روويش نةدات!‪،-‬‬ ‫هةروةك ثةروةردطار دةفةرموَيت‪َ[ :‬فِإ ْن َط َّلَقَها َف َ‬ ‫ال تحَِ ُّل َل ُه‬ ‫نك َح َز ْو ًجا َغيرَْ ُه َفِإ ْن َط َّلَقَها َف َ‬ ‫اح َعَليِْهَما َأ ْن‬ ‫ِم ْن َبع ُ‬ ‫ْد َح َّتى َت ِ‬ ‫ال ُجَن َ‬ ‫للهَّ ‪44‬‬ ‫َيرَ​َ‬ ‫ود ا ِ] ‪ ،‬ئةطةر مارةبةجاش‬ ‫يما ُح ُد َ‬ ‫تَ‬ ‫اجَعاِإ ْن َظ َّنا َأ ْن ُيِق َ‬ ‫‪ )40‬سةيرى‪( :‬شرائع اإلسالم ‪ )33/2‬بكة‪ ،‬تيَيدا هاتووة‪- ،‬بةآلم ئةطةر مةرجةكة‬ ‫لةطر َيبةستةكةدا راستةوخؤ باسنةكراو تةنها لةنييةتى ثياوةكة‪ ،‬يان ذنةكة يان سةرثةرشتيار‬ ‫(وىل ئةمر)دا بوو‪ ،‬ئةو نيكاحة َ‬ ‫بةتالنابيَتةوة‪.-‬‬ ‫‪ )41‬سةيرى (جممع فقه إبن حزم الطاهري‪ ،725/2‬واحمللي‪ ،‬إبن حزم ‪ )180/10‬بكةو‬ ‫َبةسي تةآلقدراوةكة حةزيدةكرد شوو بةو ثياوةيرت بكات‪،‬‬ ‫تيَيدا هاتووة‪« :‬ئةطةر ذنة سي َ‬ ‫َ‬ ‫حةآللببيَتةوة‪ ،‬ئةطةر لةو طر َيبةستةيدا بؤ كابرا ئةم مةرجة‬ ‫بؤئةوةى بؤ ثياوة يةكةمينةكة‬ ‫باسنةكرا‪ ،‬ئةمة دروستة‪ ،‬بةآلم ئةطةر مةرجى تةآلقدان لةدواى سةرجيَييكردن باسكرا‪،‬‬ ‫ئةوا ئةو طر َيبةستة َ‬ ‫بةتالة»‪.‬‬ ‫‪ )42‬رواه أبو داود‪.1778 /‬‬ ‫َاح َع َل ْي ُك ْم فِي َما ع ََّر ْض ُت ْم ِب ِه م ِْن خِ ْط َب ِة النِّ َسا ِء َأ ْو َأ ْكنَن ُت ْم فيِ َأن ُفسِ ُك ْم َع ِل َم هَّ ُ‬ ‫الل‬ ‫‪َ [ )43‬و َال ُجن َ‬ ‫وه َّن سِ ًّرا ِإ َال َأ ْن َت ُقو ُلوا َق ْو َال َم ْع ُر ً‬ ‫وفا َو َال َت ْع ِز ُموا ُع ْقدَ َة‬ ‫َأنَّ ُك ْم َست َْذ ُك ُرو َن ُه َّن َو َلكِ ْن َال ُت َواعِدُ ُ‬ ‫َاب َأ َج َل ُه َوا ْع َل ُموا َأ َّن هَّ َ‬ ‫الل َي ْع َل ُم َما فيِ َأن ُفسِ ُك ْم َف ْ‬ ‫اح َذ ُرو ُه َوا ْع َل ُموا‬ ‫النِّ َك ِ‬ ‫اح َحتَّى َي ْب ُل َغ الْكِ ت ُ‬ ‫َأ َّن هَّ َ‬ ‫الل َغ ُفو ٌر َحل ٌِيم] (البقرة‪.)235 :‬‬ ‫‪َ [ )44‬ف ِإ ْن َطلَّ َق َها َف َال تحَ ُِّل َل ُه م ِْن َبعْدُ َحتَّى َتنكِ َح َزو ً‬ ‫َاح‬ ‫ْجا َغيرْ َ ُه َف ِإ ْن َطلَّ َق َها َف َال ُجن َ‬ ‫هَّ‬ ‫ون]‬ ‫الل َوت ِْل َك ُحدُ ودُ ِ‬ ‫َاج َعا ِإ ْن َظنَّا َأ ْن ُيقِي َما ُحدُ و َد هَّ ِ‬ ‫َع َل ْي ِه َما َأ ْن َيترَ َ‬ ‫الل ُي َبيِّ ُن َها ِل َقو ٍْم َي ْع َل ُم َ‬

‫‪66‬‬

‫دروستبوواية‪ ،‬ئةوا قورئان دةيفةرموو (فإن أطلقها)‪ :‬كاتَيك‬ ‫تةآلقيدايةوة!‪ ،‬ضونكة وشةي (إن) بؤ كارَيك بةكاردَيت‪ ،‬كة‬ ‫طومانء راِرايي تَيدابَيت‪ ،‬لةفزي (إذا) بؤ كارَيك دةبَيت‪ ،‬كة‬ ‫َ‬ ‫دوودلي بَيتةدي!‪.‬‬ ‫بَي‬ ‫ج) رَي���ط���ةدان ب��ةس��ازدان��ي ه���اوس���ةرَي�ت�ي‪ ،‬ل��ةث�َي��ن��اوي‬ ‫بةرذةوةندييةكي ئاشكراو مةبةستَيكي باآلو بايةخدارداية‪،‬‬ ‫ب����ةآلم ب��ةك��اره �َي��ن��ان��ي ه���اوس���ةرَي�ت�ي ل��ةم��ارةب��ةج��اش��دا‬ ‫بةكارهَينانَيكة كة لةطةأل ئةو راستيية شةرعييةي خؤيدا‬ ‫ثَيكناكاتةوةو (ثةنا بةخوا) َ‬ ‫طالتةكردنَيكة بةئايةتةكاني‬ ‫[و َال َت َّتِخ ُذوا‬ ‫ثةروةردطار‪ ،‬خواي مةزنيش فةرموويةتي‪َ :‬‬ ‫لل ُه ُز ًوا]‪.45‬‬ ‫ات ا ِ‬ ‫آَي ِ‬ ‫‪ )3‬مارةبةجاش‪ ،‬ثَيضةوانةي سوننةتي ثَيغةمبةرة (‪:)j‬‬ ‫أ) لةسوننةني ت��رم��زيء م��وس��ن��ةددا‪ ،‬ل��ةف��ةرم��ودةك��ةي‬ ‫ئيبنومةسعودةوة هاتووة كة دةفةرموَيت‪« :‬لعن رسول اهلل‬ ‫احمللل واحمللل له»‪.46‬‬ ‫ترمزي َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئةم فةرموودة حةسةنةء صةحيحة‪47‬و‬ ‫لةموسنةددا بةمةوزوعي لةئةبوهورةيرةوة هاتووة‪(( ،‬لعن‬ ‫اهلل احمللل واحمللل له)‪ .‬ءة َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬سةنةدةكةي حةسةنة‪،‬‬ ‫لةثَيشةوا عةليء لةثَيغةمبةريشةوة (‪ )j‬هةر بةم شَيوةية‬ ‫هاتووة‪.48‬‬ ‫ب) وة لةسوننةي ئيبنوماجةدا‪ ،‬لةعوقبةي ك��وِري‬ ‫عامريةوة هاتووة كة َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬فةرمووي‪(( :‬أال‬ ‫أخربكم بالقيس املشعار؟ قالوا‪ :‬بلى يا رسول اهلل (‪،)j‬‬ ‫قال‪( :‬هو احمللل‪ ،‬لعن اهلل احمللل واحمللل له))‪.49‬‬ ‫ئيبنولقةييم َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬ئ���ةوان���ةي ئ���ةو ف��ةرم��وودان��ة‬ ‫دةطيرَِنةوة لةكةسة مةزنةكاني هاوةآلننء شايةتيان لةسةر‬ ‫نةفرةتلَيكراويي مارةبةجاشكةرو مارةبةجاشثَيكراو داوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةوالَيكي‬ ‫هةوالي لةسةردابَيت‪ ،‬بَيطومان‬ ‫ئةوةيشي خوا‬ ‫دروستة»‪.50‬‬ ‫ج) لةئيبنوعةباسةوة هاتووة‪ ،‬كة سةبارةت بةمارةبةجاش‬ ‫ثرسياري لةثَيغةمبةر (‪ )j‬كردووة‪ ،‬ئةويش فةرموويةتي‪:‬‬ ‫((ال إال نكاح رغبة‪ ،‬ال أنكاح دلسة‪ ،‬وال إستهزاء بكتاب اهلل‬ ‫ثم تذوق العسيلة))‪.51‬‬ ‫‪ )4‬مارةبةجاش ثَيضةوانةي َ‬ ‫هةلسءكةوتي هاوةآلنة‬ ‫(البقرة‪.)230 :‬‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫ُ‬ ‫وف‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫وه‬ ‫ح‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫أ‬ ‫وف‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫وه‬ ‫ك‬ ‫م‬ ‫أ‬ ‫ف‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫ل‬ ‫ج‬ ‫أ‬ ‫ن‬ ‫غ‬ ‫ل‬ ‫ب‬ ‫ف‬ ‫ء‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫م‬ ‫ت‬ ‫ق‬ ‫ل‬ ‫‪َ [ )45‬و ِإ َذا َط‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْسِ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫مِ‬ ‫ِّ‬ ‫مِ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ٍ‬ ‫ُ ٍ‬ ‫ُ‬ ‫َ َ َ‬ ‫الل ُه ُزوًا‬ ‫وه َّن ضِ َرارًا ِل َت ْعتَدُ وا َو َم ْن َي ْف َع ْل َذل َِك َف َق ْد َظ َل َم َن ْف َس ُه َو َال َتتَّخِ ُذوا آي ِ‬ ‫َات هَّ ِ‬ ‫َو َال مُ ْتسِ ُك ُ‬ ‫هَّ‬ ‫َاب َوالحْ ِْك َم ِة َي ِعظُ ُك ْم ِب ِه َواتَّ ُقوا هَّ َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫الل‬ ‫ت‬ ‫ال‬ ‫ِن‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫َل‬ ‫ز‬ ‫ن‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫ع‬ ‫الل‬ ‫ة‬ ‫م‬ ‫ْ‬ ‫كِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ِ‬ ‫َ​َ‬ ‫َو ْاذ ُك ُروا ِن ْع َ‬ ‫هَّ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫َوا ْع َل ُموا َأ َّن الل ب ُِكل َش ْيٍء َعل ٌِيم] (البقرة‪ )231 :‬و سةيرى (فتاوى‪ /‬إبن تيمية) بكة‪.‬‬ ‫‪ )46‬رواه إبن ماجة‪.1924 /‬‬ ‫‪ )47‬حسن صحيح‪ ،‬تيسري‪.‬‬ ‫‪ )48‬زاد املعاد‪ ،‬إلبن قيم اجلوزي ‪ 4/5‬ـ ‪.6‬‬ ‫‪ )49‬رواه إبن ماجة‪.1926 /‬‬ ‫‪ )50‬إغاثة اللهفان‪ ،‬إلبن القيم اجلوزية ‪.285/1‬‬ ‫‪ )51‬إغاثة ‪.287/1‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫روونكردنةوةي هةنطاوةكاني تةآلق لةقورئاني ثريؤزدا‬

‫(خوا لَييانِرازيبَيت)‪:‬‬ ‫ريازيبَيت)‪ ،‬هةر‬ ‫أ) ثَيشةوا عومةري كوِري خةتاب (خوا لَي ِ‬ ‫مارةبةجاشكةرو مارةبةجاشثَيكراوَيكيان بهَينايةتة الي‪،‬‬ ‫بةردباراني دةكردن‪.‬‬ ‫ريازيبَيت)‬ ‫ب) ثَيشةوا عةليي كوِري ئةبو تالب (خوا لَي ِ‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬ئ���ةو ذن��ة ن��ةط�َي�رَِن��ةوة ب��ؤ الي ث��ي��اوةك��ةي‪،‬‬ ‫طالتةو َ‬ ‫تةنها مةطةر بةِرازيبووني تةواوبَيتء َ‬ ‫طالتةجاِريي‬ ‫بةرامبةر بةقورئان تَيدانةبَيت»‪.52‬‬ ‫‪ )5‬مارةبةجاش ثَيضةوانةي بريوِراي تابيعينة‪:53‬‬ ‫ثَيشةوا ع��ةب��دوِرةزاق َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئيبنوجورةيج ثَييوتني‪،‬‬ ‫كة بةعةتائي وت��ووة‪ :‬كةسَيكي مارةبةجاشكةر‪ ،‬ذنةكةي‬ ‫تةآلقداوةو ثياوةكةي خؤي بردوويةتييةوة‪ ،‬ئةويش وتي‪:‬‬ ‫دةبَيت‪ ،‬لَيكجيابكرَينةوة‪ .‬هةروةها (بكر بن عبداهلل املزني)‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئةوانة لةسةردةمي نةفاميدا بة (التيس املستعار)‬ ‫ناسرابوون‪.54‬‬ ‫‪ )6‬مارة بةجاش ثَيضةوانةي بريوِراي شوَينكةوتووةكاني‬ ‫تابيعينيشة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ئ��ي��س��ح��اق دةل���َي���ت‪« :‬ب����ؤي درووس��ت��ن��ي��ي��ة الي خ��ؤي‬ ‫ط��ل��ي��ب��دات��ةوة‪ ،‬ضونكة ك��ةس��ي م��ارةب��ةج��اش��ك��ةر‪ ،‬هَيشتا‬ ‫‪55‬‬ ‫ط��رَي��ب��ةس�تي ه��اوس��ةرَي��ت��ي��ي��ةك��ةي ت����ةواون����ةك����ردووة»‪.‬‬ ‫وة ث �َي��ش��ةوا م��ال��ي��ك‪-‬ي��ش َ‬ ‫دةل����َي����ت‪« :‬دةب���َي���ت ل��ةي��ةك�تر‬ ‫جودابكرَينةوة»‪.‬‬ ‫‪ )7‬مارةبةجاش ئةو ئاماجنةي تَيدانايةتةدي‪ ،‬كة خواي‬ ‫ث��ةروةردط��ار فةرموويةتي‪( :‬حيت تنكح زوج��ا غ�يرة)‪ :‬كة‬ ‫ئةويش ئةوةية تامي هاوسةرَييت لةطةأل ثياوة تازةكةدا‬ ‫بضَيذَيتء مايف ثياوة ثَيشووةكة بزانَيتء فيرَ ببَيت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫ه��ات��وو سةرثَيضيكارببوو‪ ،‬ت��ا ثياوةكةيش ئ��ةو ببينَيت‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةكات‪،‬‬ ‫مامةلةي‬ ‫لةئامَيزي كةسَيكيرتدا كة وةك ذن‬ ‫بؤئةوةي ئةمةيش هؤكارةكاني ثةشيماني لةدةروونيدا‬ ‫ب��وروذَي��ن �َي��ت‪ ،‬ئ��ةط��ةر ه��ات��وو ه��ةر ب��ةس��ت��ةمء ستةمكاري‬ ‫تةآلقيدابوو‪ ،‬ئةطةر لةدواي ئةوة دةستيان بةذيانَيكي َ‬ ‫نوي‬ ‫كردةوة‪ ،‬هةردووكيان رةضاوي مايف يةكرتي دةكةنء نازو‬ ‫بةخششي خودا لةكؤبوونةوةي هةردووالدا دةبيننء ليرَ ةوة‬ ‫خؤشةويسيت لةنَيوانياندا بةبةردةوامي دةمَينَيتةوةو ئةم‬ ‫هونةرةيش نايةتةدي ئةطةر طرَيداني هاوسةرَيتيي دووةم‬ ‫دةستكردبَيتء بةحةزي هةردووال نةبَيت!‪.56‬‬ ‫‪ )8‬مارةبةجاش‪ ،‬هاوسةرَيتيي كاتيية‪:‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ل���ةس���ةر ئ����ةو ب��ن��ةم��اي��ة دادةم������ةزرَي������ت ك��ة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا يةكسةر‬ ‫مارةبةجاشكةر لةدواي سةرجَيييكردني‬ ‫‪ )52‬إغاثة اللهفان‪.289/1 ،‬‬ ‫‪ )53‬تابعني‪ :‬تيسري‪.‬‬ ‫‪ )54‬أعالم املوقعني‪. 45/3 ،‬‬ ‫‪ )55‬إغاثة اللهفان‪.285/1 ،‬‬ ‫‪ )56‬الزواج والطالق يف اإلسالم‪ /‬زكي الدين شعبان‪ ،‬ص‪.107‬‬

‫تةآلقيبدات‪ ،‬بَيطومان هاوسةرَيتيي كاتييش ب��ةك��ؤِراي‬ ‫زاناياني شةرع َ‬ ‫بةتالة‪.‬‬ ‫‪ )9‬مارةبةجاش هاوسةرَيتييةكي مةرجدارة‪:‬‬ ‫ضونكة لةسةر مارةبةجاشكةر ثَيويستدةكرَيت كة دواي‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا تةآلقيبدات ‪-‬ئةمةيش مةرجةو‬ ‫سةرجَيييكردن‬ ‫مةرجيش َ‬ ‫بةتالة‪.-‬‬ ‫‪ )10‬مارةبةجاش هاوسةرَيتييةكة‪ ،‬بنةماي رازيبوون‬ ‫تَييدا ونة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ض��ون��ك��ة ذن���ة ق��ةب��ول��ي��ن��اك��اتء رازي��ن��اب �َي��ت ك��ة كةسي‬ ‫مارةبةجاشكةر بةهةميشةيي ميديبَيت‪.‬‬ ‫‪ )11‬قسةي شافيعييةكانء جةعفةري زاهريييةكان‪،‬‬ ‫ثَيضةوانةي فةرمايشيت ثَيغةمبةرة (‪ )j‬كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫((إمنا األعمال بالنيات وإمنا لكل امريء مانوى‪.57))...‬‬ ‫ئ��ي��ب��ن��ول��ق��ةي��ي��م َ‬ ‫دةل����َي����ت‪« :‬الي زان���اي���ان���ي م��ةدي��ن��ةو‬ ‫فةرموودةناسانء شةرعزانةكانيان (خوا لَييانِرازيبَيت)‪،‬‬ ‫ج��ي��اوازي��ن��ي��ي��ة ل���ةن���َي���وان ئ���ةو ب��ةم��ةرج��ط��رت��ن��ةدا‪ ،‬ئيرت‬ ‫بةقسةبَيت‪ ،‬يان بةِرَيكةوتنء نياز‪ ،‬ضونكة ليرَ ةدا نيازيش‬ ‫كاريثَيدةكرَيتء كردةوةيش بةنيازو نييةتةو لةفز تةنها‬ ‫بؤ دةاللةتكردنة لةسةر مانايةك‪ ،‬بؤية حوكمي لةسةر‬ ‫بونياددةنرَيت»‪.58‬‬ ‫جا كة ماناو مةبةستةكان دةرك��ةوت��ن‪ ،‬هيض جَيطةيةك‬ ‫بؤ لةفز نامَينَيتةوة‪ ،‬ضونكة لةفزو دةربِرينةكان ئامرازنء‬ ‫ئاماجنةكة بؤ خؤي هاتؤتةدي‪.‬‬

‫سةرضاوةكان‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ تةفسريي نوور‪ ،‬ئا‪ :‬عةبدولآل مةال ئةمحةد‪ -‬ئةمحةدئاوايي‪.‬‬‫(دةستنووس)‪.‬‬ ‫ مدى سلطان األرادة يف الطالق‪ ،‬يف الشرائع والقوانني‬‫واألعراف خالل أربعة آالف سنة‪ ،‬تأليف‪ :‬الدكتور مصطفى إبراهيم‬ ‫الزملي‪ ،‬الطبعة الثالثة‪ ،‬بغداد‪.‬‬ ‫ الطالق يف القرآن الكريم‪ ،‬تأليف‪ :‬الدكتور مصطفى إبراهيم‬‫الزملي‪ ،‬من منشورات مكتب التفسري‪ ،‬أربيل‪2008 /‬م‪.‬‬ ‫ خطوات الطالق يف القرآن الكريم‪ ،‬تأليف‪ :‬الدكتور مصطفى‬‫إبراهيم الزملي‪ ،‬طبعة أربيل‪.‬‬ ‫‪ )57‬صحيح البخاري‪.1/‬‬ ‫‪ )58‬زاد املعاد ‪.6/4‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪67‬‬


‫هةند َيك لةنيشانةكاني ئةهلي سوننةتء‬ ‫جةماعةتء ضؤن َيتيي جياكردنةوةيان لةو‬ ‫تاقمة طوم ِرايانةي خؤيان بةوان دةزانن‬ ‫ه َيمن ش َيخاني‬ ‫ب���ةداخ���ةوة ل��ةم رؤذط����اري ف��ي��ت��ن��ةي��ةدا‪ ..‬ل��ةم غ��ورب��ةت��ةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا‪،‬‬ ‫ئيسالمدا‪ ..‬لةنةبووني دةسةآلتء بَيعيززةتي‬ ‫دةبينن َ‬ ‫حالي ئوممةت ضؤنةو ضي بةسةرهاتووة‪ ،‬بةهؤي‬ ‫ئةو دةردة كوشندانةي كة ئةمِرؤ تووشي ئوممةتي ئيسالم‬ ‫بوونء بوونةتة ثارضةثارضةو هةريةكَيكيشيان خؤي لةويرت‬ ‫ثَيباشرتو ضاكرتةء غةيري خؤيشي بةطومِراو سةرلَيشيواو‬ ‫ئ��ةزان�َي��ت بؤية م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان وا زةل��ي��لء ذَي��ردةس��ت��ةب��وون‪،‬‬ ‫ئةبينني تةنها ئيسالمة بَيخاوةنةو شوانَيكي نيية‪ ،‬ئةطةر‬ ‫تةماشاي يةهودي يان نةسرانييةكان بكةين لةطةأل ئةوةي‬ ‫جياوازييشيان هةية‪ ،‬بةآلم خاوةني مةرجةعييةتي خؤيانن‪،‬‬ ‫تةنها ئيسالمة كة بَيشوانةو هةركةس َ‬ ‫هةلدةسَيت تةنها بؤ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلي خؤي قسةدةكاتء بةس‪ ،‬ئةمةيش بةردةوامدةبَيت‬ ‫هةتا بةتةواوي نةطةِرَيينةوة بؤ بةرنامةكةي خوا‪ ،‬نةك تةنها‬ ‫بةوتة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ب��ةك��ردةوةي��ش‪ ،‬خ��واي بَيهاوتا دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫حي ُك ْم‬ ‫[وَأِطيعُوا اللهََّ َوَر ُسوَل ُه َولاَ َتَناَزعُوا َفَت ْف َش ُلوا َوَت ْذَه َب ِر ُ‬ ‫َ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫الصاِبِر َ‬ ‫ين] (األنفال‪.)46 :‬‬ ‫اصبرِ ُ واِإ َّن ا َمَع َّ‬ ‫َو ْ‬ ‫َ‬ ‫وات���ة‪ :‬ط��وَي�ِراي��ةل��ي��ي خ���واو ث��ةي��ام��ب��ةرةك��ةي ب��ن‪ ،‬ق �ِرةق �ِرو‬ ‫كَيشةيش لةطةأل يةكدا مةكةن‪ ،‬هةتا هَيزو تواناتان بضآء‬ ‫ئةوسا كزو الوازو سستبنب‪ ،‬ئارامتانببَيت كاتَيك كة طةيشنت‬ ‫بةدوذمن‪ ،‬ضونكة َ‬ ‫دلنيابن خوا لةطةأل ئارامطرانداية‪.‬‬ ‫خواي بَيهاوتا ئاطادارماندةكاتةوة كة طوَيِر َ‬ ‫ايةلبني‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫لةدينةكةي النةدةينء دووبةرةكينةكةين‪ ،‬ئاطادارماندةكاتةوة‬ ‫ل���ةم دوو ه��ؤك��ارة ك��ةه��ؤك��اري الوازمي���ان���ن‪ ،‬ب��ؤي��ة ئةبينني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان واذَي��ردةس��ت��ةن‪ ،‬ضونكة دوورك��ةوت��وون��ةت��ةوة‬ ‫لةفةرمانةكاني ث��ةروةردط��ارو كةوتوونةتة طياني يةكرتيء‬ ‫تةبديعء تةكفريكردني ن��اِرةواي يةكرتي‪ ،‬كة زؤر جَييداخة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ئيدديعاي‬ ‫هةموو كؤمةألء طروثةكاني ئَيستاي‬ ‫ئةهلي سوننةتء جةماعةتبوون دةكةن‪ ،‬بةآلم ئايا هةركةس‬ ‫وتي من ئةهلي سوننةتء جةماعةمت ئيرت تةواوة؟! بَيطومان‬ ‫نةخيرَ ‪ ،‬وةك بريخستنةوةيةك هةندَيك لةسيفةتةكاني ئةهلي‬ ‫سوننةت باسدةكةين‪ ،‬با بزانني سيفةتةكاني ئةهلي سوننةت‬ ‫لةكوآء ئَيمة لةكوَين‪ ،‬وةك رؤذهةآلتء رؤذئاوا واين‪ ،‬ئَيستا‬ ‫‪68‬‬

‫مَ‬ ‫موسولانان ئةوةندةي دواي كةسةكان كةوتوون ئةوةندة‬ ‫دواي ئايينةكةيان نةكةوتوون‪ ،‬وةكو دةروَيشيان لَيهاتووة‪،‬‬ ‫بؤية ثَيويستة بةخؤماندابضينةوةو كردةوةكامنان هاوتاكةين‬ ‫ل��ةط��ةأل ئةهلي س��ون��ن��ةت‪ ،‬ن��ةك تةنها وت���ةو ئيدديعابَيتء‬ ‫هيضيرت‪ ،‬نةك كردةوةكامنان دذي وتةكامنان بَيت وةك ئةهلي‬ ‫نيفاق خوا ثةنامانبدات‪ ،‬ئةطةر تةماشاي هاوةآلن بكةين (خوا‬ ‫لَييانِرازيبَيت) سةييدونا عةلي ئةفةرموَيت‪“ :‬حنن قوم ال‬ ‫نعرف احلق بالرجال ولكن نعرف الرجال باحلق”‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ئَيمة قةومَيكني كة حةق بةثياواندا ناناسينةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو ث��ي��اوان بةحةقدا ئةناسينةوة‪ .‬ب��ةِراس�تي وتةيةكي‬ ‫جوانة‪ ،‬كةواتة هةركةس ئيدديعاي كرد مةرجننية ئةهل بَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو بةميزاني شةرع دةيثَيوين‪ ،‬وة ئيمام ماليكي كوِري‬ ‫ئةنةس دةفةرموَيت‪– “ :‬كاتَيك دةسيت بؤ طؤِرةكةي ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬راكَيشاو فةرمووي‪ -‬وتةي ئةم نةبَيت‪ ،‬وتةي هةموو‬ ‫كةسَيك رةت��دةك��رَي��ت��ةوة”‪ .‬ئا ئةمة يةكَيكة لةميزانيةكاني‬ ‫ئةهلي سوننةت كة هةركةسَيك قسةيةك بكات‪ ،‬دةيدةين‬ ‫لةميزاني قورئانء سوننةت‪ ،‬نةك فآلن مامؤستا يان فيسار‬ ‫حزب‪ ،‬ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬لةم فةرمايشتةيدا زؤر جوان‬ ‫بؤي روونكردووينةتةوةء دةفةرموَيت‪(( :‬تركت فيكم أمرين‬ ‫لن تضلوا مامتسكتم بهما‪ ،‬كتاب اهلل وسنة رسول اهلل ‪))j‬‬ ‫سلسلة صحيحة لأللباني‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ل���ةدواي خ��ؤم دوو شتم ب��ؤ بةجَيهَيشتوون‪ ،‬كة‬ ‫دةستيانثَيوةبطرن‪ ،‬هةرطيز طومِرانابن‪ ،‬ئةوانيش كتَييب خوا‬ ‫قورئان‪-‬ء سوننةتي ثَيغةمبةري خوان‪ .‬كةواتة طومِرانابني‬‫هةتا دةستيانثَيوةبطرن‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫لة فةرمايشتَيكيرتدا ئةفةرموَيت‪(( :‬فإن ُه من يعيش منكم‬ ‫فسريى إختالف ًا كثرياً‪ ،‬فعليكم بسنيت وسنة اخللفاء الراشدين‬ ‫امل��ه��دي�ين م��ن ب��ع��دي متسكوبها)) صحيح ج��ام��ع الصغري‬ ‫(‪ .)2564‬وات��ة‪ :‬ئةو كةسةي بذي دووب��ةرةك��يء خياليف زؤر‬ ‫دةبينَيت وةسيةتتان بؤ ئةكةم دةست بةسوننةتي منء خةليفة‬ ‫َ‬ ‫هةلبذَيرراوةكاني دواي منةوة بطرن‪ .‬هةروةها خيالفةتيش‬ ‫دياريدةكاتء دةفةرموَيت‪...(( :‬واخلالفة بعدي ثالثون سنة))‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هةنديَك لةنيشانةكاني ئةهلي سوننةتء جةماعةتء ضؤنيَتيي جياكردنةوةيان لةو تاقمة طومِرايانةي خؤيان بةوان دةزانن‬

‫رواه أمح��د‪ .‬ل��ةم��ةوة ب��ؤم��ان دةرك���ةوت ئ��ةو كةسانة ئةهلي‬ ‫سوننةن ك��ةوا طوفتارو ك��رداري��ان موافيقة لةطةأل قورئانء‬ ‫سوننةتء وتةو ك��رداري هاوةآلني َ‬ ‫هةلبذَيرراودا كة مايةي‬ ‫رَينموونني‪.‬‬ ‫ي��ةك�َي��ك ل��ةه��ةرة سيما دي��ارةك��ان��ي ئةهلي س��ون��ن��ةت كة‬ ‫جياياندةكاتةوة لةتاقمة طومِراكان‪ ،‬ئةوةية زانايان لةثَيناسةي‬ ‫ئيماندا بؤضوونيان جياوازبووة‪ ،‬بةتايبةتي لةسةرئةوةي ئايا‬ ‫ك��ردةوة مةرجة بؤ ئيمان ي��ان ت��ةواوك��ارة؟ ب��ةآلم ضاكرتينء‬ ‫ت��ةواوت��ري��ن ث�َي��ن��اس��ةي ئ��ي��م��ان‪ ،‬وت���ةي ئيبنوئةبي عيززي‬ ‫حةنةفيية كة لةشةرحي (العقيدة الطحاوية)دا َ‬ ‫دةلَيت‪“ :‬ماليكء‬ ‫شافيعيء ئةمحةدو ئةوزاعيء ئيسحاقي ك��وِري راهوييةو‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك لةزاناياني ك��ةالم رايانواية كة‬ ‫زاناياني مةدينةو‬ ‫ئيمان بريتيية لة (اإلعتقاد باجلنان‪ ،‬واإلقرار باللسان‪ ،‬والعمل‬ ‫باألركان)”‪ .‬واتة‪ :‬ئيمان بريتيية لةبِرياري دألء وتين بةزمانء‬ ‫كرداري ئةندامةكاني لةش ‪-‬كة ئةجنامداني فةرمايشتةكاني‬ ‫ثةروةردطارة‪.-‬‬ ‫ئيمام بوخاري دةفةرموَيت‪“ :‬زياتر لةهةزار زانام بينيوة‬ ‫لةجَيوِرَيي جياوازدا كة وتوويانة‪ :‬ب��اوةِر‪ :‬بِريارو ك��ردارةء‬ ‫زيادو كةمدةكات”‪ .‬بؤية دةبينني لةقورئاندا ئيمانء عةمةل‬ ‫ثَيكةوة هاتوون‪ ،‬ضونكة الزمء مةلزومي يةكرتين‪ ،‬لةكؤنةوة‬ ‫ت��ا ئَيستايشي ل��ةس��ةرب�َي��ت ه��ةن��دَي��ك تاقمي ط��وم �ِراي وةك‬ ‫(ج��ةه��م��ي��ي��ةك��انء م��ورج��ي��ئ��ةك��ان) ه��ةب��وون ك��ة ك���ردةوةي���ان‬ ‫بةمةرجدانةناوة بؤ ئيمانء بةاليانةوة تةنها بةِراستزانني‬ ‫بةسة بؤ ئيسالمةتي‪ ،‬بةبَيكردار! بةمةيش خزمةتَيكي زؤريان‬ ‫كردووة بةدةسةآلتدارة تاغووتةكان تا لةسةر حوكمنب‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئ��ةو دينداريية زي��ان بةثةزةكاني ئ��ةوان ناطةيةنَيت‪ ،‬بؤية‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةدان‬ ‫دةسةآلتةكان بةردةوام لةخزمةتي ئةو جؤرة‬ ‫كةتةنها باسي شريكي قبور دةك��ةنء باسي شريكي قصور‬ ‫ناكةنء ناضن ب��ةالي دةس��ةآلتء سياسةتدا!! مامؤستايةك‬ ‫سةبارةت بةو مورجيئانة دةفةرموَيت‪“ :‬ئةطةر ئةو كةسانةي‬ ‫َ‬ ‫خةلكي هاناو ه��اواري��ان لَيدةكةن زيندووبووناية‪ ،‬ئةمانة‬ ‫نةياندةوَيرا باسي ئةم ج��ؤرة شريكةيش بكةن‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫بةضاوي سةريش دةبينرَين”‪.‬‬ ‫بابزانني ناوي ئةهلي سوننةت لةكوَيوة هاتووة‪ ..‬لةدواي‬ ‫وةفاتي ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬جياوازيي دروستبوو‪ ،‬كاتَيك‬ ‫ئةنسارةكان وت��ي��ان‪“ :‬منا أم�ير ومنكم أم�ي�ر”‪ .‬ب��ةم ش�َي��وازة‬ ‫دووبةرةكي ثةرةيسةند تا سةردةمي سةييدونا عةلي (خوا‬ ‫ريازيبَيت) يةكةم كؤمةأل خ��ةوارجي��ةك��ان ب��وون كة َ‬ ‫سالي‬ ‫لَي ِ‬ ‫(‪)38‬ي كؤضي لةفةرماني ئةمريي ئيمانداران دةرض���وون‪،‬‬ ‫ثاش ئ��ةوة رَيكةوتنَيك ل��ةدواي جةنطء ثَيكدادان لةنَيوان‬ ‫سةييدونا عةليء موعاويةي ك��وِري ئةبوسوفيان مؤركرا‬ ‫(خ���وا ل��ةه��ةردووك��ي��ان رازي��ب �َي��ت) دواي ئ��ةوان��ي��ش ثؤلي‬ ‫ثَيضةوانة دةرك��ةوت��ن‪ ،‬ب��ةآلم زؤرينةي َ‬ ‫خةلكةكة هةر لةسةر‬ ‫رَيبازي ثَيغةمبةر (‪)j‬و ياوةران مانةوة كة دواتر بةئةهلي‬

‫َ‬ ‫كةكؤمةلة سةرفرازةكة (الفرقة‬ ‫سوننةتء جةماعةت ناسران‪،‬‬ ‫الناجية)نء ن��اوي ئةهلي سوننةو جةماعةتيان بةسةردا‬ ‫ب �ِرا‪ ،‬ضونكة لةكاتي ناكؤكيدا ئ��ةط��ةِران��ةوة س��ةر سوننةتي‬ ‫ث�َي��غ��ةم��ب��ةر (‪)j‬ء ث�َي��ي��ش��ي��ان��دةوت��را‪ :‬ج��ةم��اع��ةت‪ ،‬ضونكة‬ ‫لةسةر س�يرةو رَيبازي يةكةمي ئوممةت مانةوة كة بريتني‬ ‫لةثَيغةمبةر (‪)j‬ء ياوةراني بةِرَيزي‪( ،‬جةماعةت‪ :‬بريتيية‬ ‫لةبةردةوامبوون لةسةر هةقخوازي‪ ،‬با بةتةنها خؤيشت بيت‪،‬‬ ‫“اجلماع ُة ماوافق احلق وإن‬ ‫وةك ئيبنومةسعود دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ُكنت َوح��دك”‪ .‬كةواتة‪ :‬ئةهلي سوننةت با كةميشنب لةسةر‬ ‫حةقن‪ ،‬بؤية نابَيت ب���ةزؤرو ب��ؤر تَيبكةوين‪ ،‬وة تةنها ئةو‬ ‫جةماعةية سةركةوتوون‪ ،‬هةروةك ثَيشةوا دةفةرموَيت‪(( :‬كلها‬ ‫يف النار إآل واحدة وهي اجلماعة))‪ .‬ثَيشةوامان جوانرت بؤمان‬ ‫رووندةكاتةوة تاوةكو َ‬ ‫نةلَيني نةمانزاني‪ ،‬لةسةحيحي ئيمام‬ ‫ُ‬ ‫طائفة من أُميت ُيقاتلون على احلق‬ ‫موسليمدا هاتووة‪:‬‬ ‫((التزال ِ‬ ‫ظاهرين إىل يوم القيامة))‪ .‬رواه مسلم برقم (‪ .)4976‬كةواتة‬ ‫ئةهلي حةق ديارو ئاشكران‪ ،‬ئةطةرضي ئةهلي ئارةزوويسيت‬ ‫تةئويلي وتةكانيش بكةن‪.‬‬ ‫هةندَيك لةو نيشانانةي كة ئةهلي سوننةتء جةماعةتيان‬ ‫ثَيجيادةكرَيتةوة لةتاقمة طومِراكان‪:‬‬ ‫‪-1‬ئ��ةه��ل��ي س��ون��ن��ةتء ج��ةم��اع��ةت م��ام��ن��اوةن��دن لةنَيوان‬ ‫ئةو كؤمةآلنةي بةم الوالدا رؤض��وونء لةنَيوان توندِرةويء‬ ‫ش���ل���ِرةوي���دان‪ ،‬ئ��ي�تر ل��ةج��ؤرةك��ان��ي ب�ي�روب���اوةِرداب���َي���ت ي��ان‬ ‫لةشةريعةتء ئةحكامدابَيت يان لةخووِرةوشتء ئةخالقدا‪،‬‬ ‫ئةوان هةر مامناوةندو ناوةِراسنت لةناو طروثةكاني ئوممةتي‬ ‫ئيسالمدا‪ ،‬هةروةك ضؤن ئوممةتي ئيسالم مامناوةندة لةناو‬ ‫ئوممةتانيرتدا‪ .‬ئيمام ئيبنوتةمييية (رةمحةتي خواي لَيبَيت)‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪“ :‬ئةهلي سوننةت باشرتينء مامناوةندترين‬ ‫كةساني ئ��ةم ئوممةتن كة لةسةر رَيطةي راس�تي ئيسالمن‬ ‫كةرَيطةي حةقء راسيتء دادثةروةريية‪.”-‬‬‫‪ -2‬ئةهلي سوننةت ب��ؤ وةرط��رت�ني ئايينةكةيان ثشت‬ ‫ب��ةق��ورئ��انء س��ون��ن��ةت��ي ث�َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )j‬ئ��ةب��ةس�تنء زؤر‬ ‫طرنطيي بةو دوو سةرضاوةية دةدةنء ملكةضي دةقةكانيان‬ ‫دةب��نء بةثَيي بةرنامةو ثرؤطرامي ثَيشينة ضاكةكانيش‬ ‫لَييانتَيدةطةن‪.‬‬ ‫‪ -3‬ئ��ةه��ل��ي س��ون��ن��ةت ج��ط��ة ل��ةث�َي��غ��ةم��ب��ةري خ���وا (‪)j‬‬ ‫ثَيشةوايةكيرتي وا ط��ةورةي��ان نيية ك��ة ه��ةم��وو قسةكاني‬ ‫وةربطرن‪ ،‬وازي��ش بهَينن لةشتَيك كة ثَيضةوانةي قسةكاني‬ ‫ئ��ةوب �َي��ت‪ ،‬ب��ؤي��ة ئ���ةوان زان��ات��ري��ن ك��ةس��ن ب��ةح��األء طوفتارو‬ ‫كردارةكاني‪ ،‬وة لةهةموو كةس زياتر سوننةتةكاني ئةويان‬ ‫خ��ؤش��دةوَي��ت‪ ،‬وة زؤر سوريشن ل��ةس��ةر جَيبةجَيكردني‪،‬‬ ‫زؤريش دؤستايةتييء ثشتيواني ئةهلي سوننةت ئةكةن‪.‬‬ ‫‪ -4‬ئةهلي سوننةت وازي���ان ل��ةش��ةِرة قسةو موجادةلة‬ ‫لةئاييندا هَيناوة‪ ،‬دووريشدةطرن لةو كةسانةي حةز لةوة‬ ‫دةك���ةن‪ ،‬لةمةسةلةكاني ح��ةآلألء حةراميشدا موناقةشةي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪69‬‬


‫هةنديَك لةنيشانةكاني ئةهلي سوننةتء جةماعةتء ضؤنيَتيي جياكردنةوةيان لةو تاقمة طومِرايانةي خؤيان بةوان دةزانن‬

‫بَيسودناكةن‪ ،‬وة ئايينيشيان بةطشيت وةرطرتووة‪.‬‬ ‫‪-5‬ئةهلي سوننةت زؤر رَيز لةثَيشينة ضاكةكاني ئوممةت‬ ‫ئةطرنء بريوباوةِريشيان واية كة رَيبازي ئةوان سةالمةترتو‬ ‫زانستيرتو ثِر لةحيكمةترتة‪.‬‬ ‫‪ -6‬ئ��ةه��ل��ي س��ون��ن��ةت ل �َي��ك��دان��ةوةو ت��ةئ��وي��ل��ي نابةجآ‬ ‫وةرناطرنء رةدديدةكةنةوةو ملكةضي ت��ةواوي شةرع دةبن‪،‬‬ ‫نةقأل ثَيش عةقأل دةخةنء ملي عةقأل كةضدةكةن بؤ نةقأل‪ ،‬نةك‬ ‫وةك موعتةزيلةي طومِرا‪ ،‬عةقأل ثَيش نةقأل خبةن‪.‬‬ ‫‪ -7‬ئةهلي سوننةت بؤ بِرياردان لةسةر هةر مةسةلةيةك‪،‬‬ ‫هةموو دةقةكاني قورئانء سوننةت لةو بارةيةوة كؤدةكةنةوة‪،‬‬ ‫ئةو دةقانةيش كة واتاكانيان ناديارو موتةشابيهن ئةيطيرَِنةوة‬ ‫بؤ ئةو دةقانةي كة واتاكانيان روونء ئاشكران‪.‬‬ ‫‪-8‬ئ���ةه���ل���ي س���ون���ن���ةت س���ةرم���ةش���ق���ي ث���ي���اوض���اك���ان���ن‪،‬‬ ‫رَينيشاندةري حةقء راستني‪ ،‬رَينماييكارن بؤ رَيطةي راسيت‬ ‫خوا بةجَيطريبوونء بةردةوامبوونيان لةسةر رَيبازةكةيانء‬ ‫َ‬ ‫����ةدوودل�����يء ئ����ةم دي���ووئ���ةودي���وك���ردنء‬ ‫دووري���ي���ش���ي���ان ل�‬ ‫يةكِراييكردنيان لةمةسةلةكاني بريوباوةِردا‪ ،‬بَيطومان ئةوان‬ ‫مامناوةندييان َ‬ ‫هةلبذاردووة لةهةموو كاروبارةكانياندا‪ ،‬بؤية‬ ‫زانستء ثةرسنت ثَيكةوة كؤدةكةنةوة‪ ،‬ثشتبةخوابةسنتء‬ ‫ثاشان دةستطرتن بةهؤكارةكانةوة كؤدةكةنةوة‪ ..‬هةروةها‬ ‫سودوةردةطرن لةشتومةكي دونياي زوهدو بةكةمِرازيبوون‪،‬‬ ‫بةردةوام لةنَيوان ترس لةخواو ئومَيد بةخواو‪ ،‬خؤشةويستيي‬ ‫خ��واو رقلَيبوونةوةي دوذمنةكاني خ��وادا دةذي��ن‪ ،‬ب��ةردةوام‬ ‫بةبةزةييء نةرمءنيانن بةرامبةر باوةِردارانء توندوتيذء رةقن‬ ‫بةرامبةر بَيباوةِران‪ ،‬شوَينء كات نايانطؤِرَيت‪.‬‬ ‫‪ -9‬ئةهلي سوننةت سورن لةسةر بآلوكردنةوةي بريوباوةِري‬ ‫راسيتء ئاييين راستةقينةء َ‬ ‫خةلكيش فيرَ دةكةنء رَينماييء‬ ‫ئامؤذطارييان دةكةنء بةطرنطييةوة دةِرواننة كاروباريان‪.‬‬ ‫‪-10‬ئةهلي سوننةت لةهةموو َ‬ ‫خةلكي بةئارامرتو خؤطرترن‬ ‫لةسةر بريوباوةِرو بانطةوازةكةيان‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪-11‬ئةهلي سوننةت سورن لةسةر يةكطرتنء بةكؤمةلبوون‪،‬‬ ‫ضونكة ئةزانن ئةم بانطةوازة بةتةنها تاكةكةسَيك بةِرَيوةناضَيت‪،‬‬ ‫هةرطيز حةز لةجياوازيء ثارضةثارضةبوون ناكةنء َ‬ ‫خةلكيشي‬ ‫لَيئاطاداردةكةنةوة‪.‬‬ ‫‪-12‬خ��������واي ط������ةورة ئ��ةه��ل��ي س��ون��ن��ةت��ي ث���اراس���ت���ووة‬ ‫ل���ةب���َي���ب���اوةِرك���ردنء ت��ةك��ف�يرك��ردن��ي ي���ةك�ت�ريء ب��ةزان��س��تء‬ ‫دادث��ةروةري��ي��ان��ة حوكم بةسةر كةسانيرتيشدا دةدةن‪ ،‬نةك‬ ‫ب��ةه��ةواو ئ���ارةزووي خؤيان لةخؤيان بَيت ت���ةواوةو كَييش‬ ‫ثَيضةوانةيان بكات طومِراو خراثةكارة!!‬ ‫‪-13‬ئةهلي سوننةت يةكرتييان خؤشدةوَيتء بةزةييان‬ ‫بةيةكرتيدا دَيتةوة‪ ،‬هاوكاريي يةكرتي دةكةنء كةموكورتيي‬ ‫ي��ةك�تري ت���ةواودةك���ةن‪ ،‬دؤس��ت��اي��ةت��يء دوذمنايةتييشيان‬ ‫تةنها ل��ةب��ةر ئايينةكةيانة ن��ةك ل��ةب��ةر تةعةسوبي مةزهةب‬ ‫ي��ان ه���ةواو ن��ةف��س‪ ،‬ي��ان ق��ةوم��ي��ي��ةت‪ ،‬بةشَيوةيةكي طشيت‬ ‫‪70‬‬

‫ئةهلي سوننةت لةهةموو َ‬ ‫خةلكي زياتر رةوشتيان جوانرتة‪،‬‬ ‫لةهةموو َ‬ ‫خةلك زياتر س��ورت��رن لةسةر تةزكييةي نةفسء‬ ‫دةروونيان بةطوَيِر َ‬ ‫ايةليكردني خواي طةورة‪ ،‬هةروةها لةهةموو‬ ‫دليان لةهةموو َ‬ ‫خةلكي بريفراوانرتو دووربينرتنء َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ط��ةورةت��رة لةكاتي ج��ي��اوازيء خيالفدا‪ ،‬زاناترين كةسيشن‬ ‫بةخووِرةوشتء بنةماكاني جياوازي‪.‬‬ ‫‪-14‬ئ��ةه��ل��ي س��ون��ن��ةت ح��وك��م ب��ؤ الي ق��ورئ��ان��ي ث�ي�رؤزو‬ ‫سوننةتةكاني ثَيغةمبةر (‪ )j‬ئ��ةط�َي�رَِن��ةوة ن��ةك ب��ؤ ياسا‬ ‫كوفرينةكان لةهةموو بنضينةو بةشةكاني شةرعدا‪ ،‬ئةطةر لةو‬ ‫حوكمةدا مافيشيان خبورَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪-15‬ئةهلي سوننةت كةسانَيكن داناضل نَ‬ ‫ةكيء بَيتاقةتنابن‬ ‫مَ‬ ‫ل��ةوةي َ‬ ‫موسولانيش‪ ،‬بةكةمي شوَيين حةق‬ ‫خةلكي بطرة‬ ‫ئ��ةك��ةون‪ ،‬ضونكة ح��ةق ون��ب��ووي ئيماندارة لةهةرشوَينَيك‬ ‫دؤزييةوة دةستيثَيوةدةطرَيتء شوَينيدةكةوَيت ئةطةرضي‬ ‫َ‬ ‫خةلكيش ثَيضةوانةيان بووةستنةوة‪ ،‬ئيبنولقةييم (رةمحةتي‬ ‫خواي لَيبَيت) دةفةرموَيت‪“ :‬ثَيويستة رَيبازي حةق بطريتةبةرء‬ ‫كةميي رَيبواراني ئةو كاروانة بَيزارتنةكات‪ ،‬نةكةيت رَيي‬ ‫ناحةقي بطريتء لةطةأل زؤرينةدا نغرؤببيت”‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫‪-16‬ئةهلي سوننةت غةريبدةبن لةناو موسولاناندا‪ ،‬كاتَيك‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةواليداوة‬ ‫خةلكي خراثدةبن‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةر (‪ )j‬زوو‬ ‫ريازيبَيت) دةي��ط�َي�رََِي��ت��ةوةو‬ ‫ثَيمان كة ئةبوهورةيرة (خ��وا لَي ِ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ(( :‬ب� َ�دَأ اإلس�لا ُم َغريب ًا َو َسَيعو ُد َكما َب�َ�دَأ غريبَا‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫فطوبى لل ُغَرباءً) مسلم‪ ،‬كتاب األميان‪ .‬واتة‪ :‬ئيسالم دةركةوتء‬ ‫َ‬ ‫سةريهةلدا بةغةرييب وة ئيسالم ئةطةِرَيتةوة ه��ةروةك ضؤن‬ ‫َ‬ ‫سةريهةلداو دةركةوت‪ ،‬بؤية خؤشبةخيتء بةهةشت‬ ‫بةغةرييب‬ ‫بؤ ئةو كةسانةي كة غةرينب لةئيسالمدا‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ضةند فةرمانَيكي خ��واي ث��ةروةردط��ارو ثَيغةمبةر‬‫مَ‬ ‫موسولانانةوة غةريبء‬ ‫(‪ )j‬جَيبةجَيدةكةن كة بةالي زؤربةي‬ ‫نامؤية‪( .-‬الوجيز يف عقيدة السلف الصاحل لعبداهلل األثري‬ ‫‪ .)32-30‬ئةمة بةكورتي هةندَيك لةنيشانة هةرة ديارةكاني‬ ‫ئةهلي سوننةتء جةماعةتة‪ ،‬بؤية وتن تةنها مةقبول نيية‬ ‫الي خ��وا‪َ ،‬‬ ‫بةلكو كردةوةيش مةرجة بؤ هةموو عيبادةتَيك‪،‬‬ ‫هةركةس وتي‪ :‬ئةهلي سوننةمت بةناوو رووخسارنيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫بةوتةو كردةوةكاني دةريدةخات كة راستدةكات يان نا‪.‬‬ ‫داواكارم لةخواي طةورة لةوانةمان حساببكات كة بةردةوام‬ ‫لةسةر حةقن‪ ،‬خواي طةورة يارمةتيي هةموو اليةكمان بدات بؤ‬ ‫هةموو قسةو كارَيكي خيرَ ‪.‬‬ ‫سوودم لةم سةرضاوانة وةرطرتووة‪:‬‬ ‫‪-1‬جامع العلوم واحلكم‪ /‬إبن رجب‪.‬‬ ‫‪-2‬ثوختةي بريوباوة ِر‪ ،‬ب‪ /2‬م‪ .‬تارق‪.‬‬ ‫‪-3‬صحيح مسلم‪.‬‬ ‫‪-4‬تةفسريي رامان‪.‬‬ ‫‪-5‬ضةند سةرضاوةيةكيرت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫م‪ .‬عةبدو ِرةمحان موحةممةد عارف‪:‬‬

‫َ‬ ‫هةولي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو‬ ‫َ‬ ‫كاملكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت‬ ‫يةكرتي‬ ‫بكةنة دوذمين هةميشةييان‬ ‫ئا‪ .‬ديدار‪ :‬كاروان عةبدو ِرةمحان‬ ‫هةية تةآلقي بةدةستبَيت لةجياتيي ثياو؟ ئةو طرفتانة‬ ‫ضني ئةمِرؤ لةجيهاني ئيسالمييدا بؤ ذنان دروستبوون‬ ‫كة ناتوانن بَينة ثَيشةوة لةكاري سياسيء ئابووريء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتيدا؟ هؤكارةكاني زةوتكردني مافةكاني ذنان‬ ‫لةاليةن ثياوانةوة ضني؟ ئايا بؤئةوةي ئافرةت ئازاديي‬ ‫هةبَيت‪ ،‬وةك ئ��ةوةي ئيسالم باسيدةكات‪ ،‬ثَيويستة‬ ‫ثياوان ضيبكةن بؤئةوةي مافيان زةوتنةكةن؟ بؤ زانيين‬ ‫وةآلم��ي ئةم ثرسيارانةو ضةندين ثرسياريرت‪ ،‬رَيطاي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بةِرَيز مامؤستا عةبدوِرةمحان‬ ‫شةرع ديدارَيكي‬ ‫موحةممةد ع��ارف‪ ،‬بريمةندي ئيسالميء مامؤستاي‬ ‫زان��ك��ؤ‪ ،‬س���ازك���ردووةو ئ��ةوي��ش ب��ةم ش�َي��وةي��ة وةآلم��ي‬ ‫ثرسيارةكاني داينةوة‪:‬‬

‫م‪ .‬عةبدو ِرةمحان موحةممةد عارف‬

‫��ةل���س���وك���ةوت���ك���ردن ل���ةط� َ‬ ‫ث���رس���ى ه� َ‬ ‫��ةل ئ���اف���رةت���انء‬ ‫دابينكردني مافةكانيان ب��ةو ش�َي��وةي��ةي شةريعةتى‬ ‫ئيسالم داواي���دةك���ات‪ ،‬يةكَيكة لةثرسة ط��ةورةك��ان��ى‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانةكان‪ ،‬رةضاونةكردنى رَينمايية‬ ‫كؤمةلطة‬ ‫شةرعييةكان لةم ب��وارةدا يةكَيكة لةء طرفتانةي زيان‬ ‫َ‬ ‫بةكؤمةلطة دةطةيةنَيت‪ ،‬بؤ زانينى تيرَِوانينى شةرعء‬ ‫حوكمى ئةوانةى رةضاوي رَينماييةكاني شةرع ناكةن‪،‬‬ ‫هةروةها بؤ زانيين مافةكاني ئافرةت لةئيسالمدا بةوةي‬ ‫رَيطةيثَيدراوة كاري سياسي بكات يان رَيطرييلَيدةكرَيت؟‬ ‫ئايا لةئيسالمدا ئافرةت لةهةموو روويةكي مرياتييةوة‪،‬‬ ‫هةميشة بةشي كةمي ب��ةردةك��ةوَي��ت ي��ان جياوازيي‬ ‫هةية؟ ئايا ئيسالم رَيطةي ب��ةوة داوة ذن توندوتيذي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكرَيت؟ ئايا لةئيسالمدا‪ ،‬ئافرةت مايف ئةوةي‬

‫رَيطاي شةرع‪ :‬ثَيناسةي ذنء مايف مرؤظ لةئيسالمدا‬ ‫ضني؟‬ ‫م‪ .‬ع��ةب��دوِرةمح��ان م��وح��ةمم��ةد ع���ارف‪ :‬س��وث��اسء‬ ‫ستايشي بَيسنوور تةنها شايستةي خ��واي ط��ةورةو‬ ‫تاقانةية‪ ،‬سةالتء سةالميش كة دوعاي هةميشةمانة‬ ‫ل��ةس��ةر ثَيغةمبةري ثَيشةوا(‪ )j‬ب�َي��ت‪ ،‬خ��واي��ة ئَيمة‬ ‫بةندةي تؤينء تةنها تؤمان هةية‪ ،‬دةي ثشتيوانيمانبكة‬ ‫ب��ؤ م���ان���ةوةم���ان ل��ةس��ةر ه��ي��داي��ةتء ه �َي�َ�ل��ي ب��ةري��نء‬ ‫راستةقينةت‪ ..‬ئاميني‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةط��ةر زاراوةي (م���ايف م���رؤظ) بةكاربهينني وةك��و‬ ‫ل��ةث��رس��ي��ارةك��ةدا ه���ات���ووة‪ ،‬ه��ةن��دَي��ك رَي��ط��اك��ةم��ان بؤ‬ ‫كورتدةبَيتةوة‪ ،‬ضونكة كة وتت‪ :‬مرؤظ‪ ،‬ئيرت ناكرَيت ذن‬ ‫يان كض بةثَيشطر يان ثاشطري دانرَيت‪ ،‬ئةطينا دةبَيتة‬ ‫وَينايةكي ناشريين بؤ واقيعي مرؤظةكان‪ ،‬كة (مرؤظ)ت‬ ‫يادكرد ئيرت ذن��انء كضانء ك��وِرانء ثياوانء مندالاَ ن‬ ‫ه��ةم��ووي دةط��رَي��ت��ةوة! كةوابَيت ل��ةس��ةرةت��اوة َ‬ ‫هةلةكة‬ ‫الي ئَيوةية كة جياياندةكةنةوةو وةكو مةخلوقَيكيرتو‬ ‫جةستةيةكي نامؤ دةخيةنة َ‬ ‫ثال مرؤظء مافةكانيان!‪ .‬ئةم‬ ‫جؤرة دابةشكردنةيش َ‬ ‫هةولَيكي نةشياوة كة دةويسرتَيت‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪71‬‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫بكرَيتة بةشَيك لةِرؤشنطةريء وةك��و ياسايةكي دذة‬ ‫مَييينة بةناوي ئيسالمةوة ثةرشوبلاَ وبكرَيت!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم ئةطةر هةرحةزتانلةوةبَيت بزانن ئيسالم ضؤن‬ ‫ثَيناسةي ذن دةك��اتء لَييدةِروانَيت‪ ،‬ئةمةيش وةكو‬ ‫بةشَيك لةِرؤشنبرييية شةرعييةكانء ض��اوِروون��ي��ي‬ ‫لةسةر وَيناي وةحي بؤيان ئةمة مايف هةموو كةسَيكة‪ ،‬بؤ‬ ‫ئةمةيش باشرتواية هةندَيك سةرجني كاري خواي طةورة‬ ‫بدرَيت لةذياني مرؤظةكاندا‪ ،‬كةئةم دوو رةطةزة –ذنء‬ ‫َ‬ ‫كةوةئاالندووةو قؤناغَيك نيية رةطةزَيكيان‬ ‫ثياو‪-‬ي ثَي‬

‫َ‬ ‫كؤمةلطةكان‬ ‫هيشتا توَيذَيكي َنيو‬ ‫َ‬ ‫لةوي بةوة جةنطي َ‬ ‫َليرةو َ‬ ‫عةقل‪،‬‬ ‫ئةزموون‪ ،‬زانست‪ ،‬ثاشان ئاييني‬ ‫ئيسالم دةكةنء دةيانةوَيت‬ ‫بةخورتيء ملبادانيش َبيت هةموو‬ ‫مي‪ -‬يةكسانبكةن‬ ‫ئادةمييةكان َ‬ ‫نيرو َ‬‫بةبيخوَيندنةوةو‬ ‫لةئةركةكاندا َ‬ ‫بةهةندوةرطرتني هيض جياوازييةك‬ ‫كةخؤيان ‪-‬خودي جياوازييةكان‪-‬‬ ‫هاواردةكةن! ب ِروبيانووي تةنهاو‬ ‫تاقانةيان يةكسانيء يةكسانكردني‬ ‫حالةتء دوو خاوةن َ‬ ‫دوو َ‬ ‫حالةتن كة‬ ‫ناكرَيت يةكسانبكرَين!‬ ‫بَيئةويرت بتوانَيت ذيان بةسةربةرَيت‪ ،‬ئادةم (سةالمي‬ ‫خ��واي ل��ةس��ةرب�َي��ت) ل��ةن��او بةهةشيت خ��واي ط���ةورةدا‬ ‫ناكرَيت بةتةنها ذي��ان بطوزةرَينَيت َ‬ ‫بةلكو حةووائي‬ ‫َ‬ ‫دةخولقَينَيت تا ثَيكةوة تاموضَيذي‬ ‫لةِرةطةزي مَييينة بؤ‬ ‫بةهةشت بنؤشن‪ ،‬ه��ةروةه��ا ل��ةس��ةر زةوي���ش ثَيكةوة‬ ‫خ��ؤش��يء ناخؤشييان ض��ةش��تء زةوي��ي��ان ئ���اوةدانء‬ ‫َ‬ ‫قةرةبالغ ك��رد‪ ،‬ئةطةر ئ��ادةم (سةالمي خ��واي ط��ةورةي‬ ‫لةسةربَيت) تةنها بوواية دؤخةكة بةشَيوةكيرت دةبوو‪،‬‬ ‫‪72‬‬

‫ه��ةر خ��واي ط��ةورة بِرياريشيداوة بؤ زيندوبوونةوةو‬ ‫ضوونةوة بةهةشت هيض ثياوَيك نةتوانَيت بةبيرَِةطةزي‬ ‫ذنان ذيان دةستثَيبكاتةوة! ياني لةهيض شوَينَيكي ئةم‬ ‫طةردوونء دواي ئةم طةردوونةيش ذياني تةنهايي بؤ‬ ‫ذن يان ثياو هيض بايةخَيكي نييةو ئةمةيش لوتكةي‬ ‫خؤشةويسيتء ئالودةبووني ثياو بؤ ذنء ذنيش بؤ‬ ‫ثياو دةطةيةنَيت‪ ،‬خواي طةورةيش خؤي خاوةني ئةم‬ ‫[و ُق ْلَنا‬ ‫بِريارو بةرنامةية!‪ .‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ال َّنَة َو ُكلاَ ِم ْنَها َرَغ ًدا َحي ُ‬ ‫اس ُك ْن َأ ْن َت َوَز ْو ُج َك جْ َ‬ ‫ْث‬ ‫َيا َآَد ُم ْ‬ ‫ِش ْئ ُتَما َولاَ َت ْقَرَبا َه�ِ�ذِه َّ‬ ‫الش َجَرَة َفَت ُكوَنا ِم َن َّ‬ ‫ال َ‬ ‫ني‪،‬‬ ‫الظ مِ​ِ‬ ‫لَما َّ‬ ‫َفَأَز هَُّ‬ ‫الشي َ‬ ‫ْط ُ‬ ‫يه َو ُق ْلَنا‬ ‫ما َكاَنا ِف ِ‬ ‫ُما مَِّ‬ ‫ان َع ْنَها َفَأ ْخَر َجهَ‬ ‫لأْ‬ ‫اهِب ُطوا َبع ُ‬ ‫ْ‬ ‫ض ُم ْسَتَق ٌّر‬ ‫ْض َع� ُ�د ٌّو َوَل ُك ْم فيِ ا َ ْر ِ‬ ‫ْض ُك ْم ِلَبع ٍ‬ ‫ني] البقرة (‪.)36-35‬‬ ‫َوَمَتا ٌعِإىَل ِح ٍ‬ ‫�اب جْ َ‬ ‫ه��ةروةه��ا دةف��ةرم��وَي��ت‪َّ :‬‬ ‫ال� َّ�ن�ِ�ة ا ْل�َي� ْ�وَم‬ ‫[إن َأ ْ‬ ‫�ح� َ‬ ‫ص� َ‬ ‫لأْ‬ ‫اكه َ‬ ‫اج � ُه � ْم فيِ ِظ�َل�اَ ٍل َعَلى ا َ​َرِائ�ِ�ك‬ ‫فيِ ُش ُغ ٍل َف ِ‬ ‫ُون‪ُ ،‬ه ْم َوَأ ْزَو ُ‬ ‫ُم َّتِك ُئ َ‬ ‫ون] يس (‪.)56-55‬‬ ‫َ‬ ‫كؤي وةالمي ثرسيارةكةيشت بةشَيوةيةكي طشيت بةم‬ ‫شَيوةية‪ :‬ئَيمة لةِروانطةي ئاماجنة بالاَ كاني ئيسالمةوة‬ ‫دةِروانينة ئةركةكانء مافةكاني ه��ةردوو رةطةزةكة‪،‬‬ ‫روونيشة كة ن��اردنء دابةزاندني شةريعةتي ئيسالم‬ ‫لةثَينج ئاماجني بالاَ ي وةكو (طيانثارَيزي‪ ،‬ئايينثارَيزي‪،‬‬ ‫ع��ةق�َ�ل��ث��ارَي��زي‪ ،‬رةض� َ‬ ‫�ةل��ةك��ث��ارَي��زيء س��ام��ان��ث��ارَي��زي)دا‬ ‫كؤدةبَيتةوةو مرؤظةكان طشتيان ‪-‬هةردوو تومخةكة‪-‬‬ ‫دةطرَيتةوةو رَيطةنادرَيت هَيضَيك لةو ئاماجنانة بكرَيتة‬ ‫نيشانةو ق� َ‬ ‫�ةرةول��ي لَيبطريَيت لةاليةن هةركةسَيكةوة‬ ‫بَيت!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةشَيوةيةكي تايبةتيش دةلَيم‪ :‬ئايا ذنان‪ ،‬ثياوان‪،‬‬ ‫ك���وِرانء كضان لةئةركةكاندا يةكسانن؟ ئايا واقيعة‬ ‫ج��ةس��ت��ةي��يء ج��ةوه��ةري��يء دةروون��ي��ي��ةك��ان��ي م��رؤظ‬ ‫بةثَيوةري زانست ئينجا ئايني‪ -‬يارمةتيماندةدات‬‫تا بةيةكسانيء بَيزيادوكةم ئةركةكان دابةشبكرَيت‬ ‫بةسةرياندا‪ ،‬ئةطةر خؤمان طَيلنةكةين؟ من َ‬ ‫دةلَيم نةخيرَ !‬ ‫ئةطةر لةئةركةكاندا يةكساننةبن ئةوا بارة سرووشتييةكة‬ ‫ئةوةية كة لةمافةكانيش ‪-‬ماددييةكان‪-‬دا يةكساننابن!‬ ‫َ‬ ‫بةلكو ثَيويستة مافةكان بةثَيي ئةركةكان بَيت‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫تةنها بؤ نَيوان نيرَ ينةو مَييينة نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بؤ نَيوان‬ ‫نيرَ ينةو نيرَ ينةو مَييينةو مَييينةيشة! ئةمة لةياساو‬ ‫رَيسا زةمينييةكانيشدا هةرواية‪ ،‬ئيرت بؤضي ثةالمارةكة‬ ‫تةنها بؤ سةر ئاييين ئيسالمة؟!‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش��ةرع‪ :‬هيض جياوازييةك ل���ةِرووي مافةوة‬ ‫لةنَيوان ذنء ثياودا هةية؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬ع���ةب���دوِرةمح���ان م��وح��ةمم��ةد ع����ارف‪ :‬وةالم����ي‬ ‫ثرسياري يةكةم ثليكانةيةكي باشة بؤ َ‬ ‫وةالم���ي ئةم‬ ‫ثرسيارة‪ ،‬ثَيشرت ومت‪ :‬كة لةنَيوان مَييينةو مَييينةو‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫نيرَ ينةو نيرَ ينةدا ناطوجنَيت مافةكان بةهةميشةيي‬ ‫يةكسانبَيت‪ ،‬مادام ئةركةكانيان جيابَيت! َ‬ ‫عةقليش بةو‬ ‫شَيوة حوكمدةكاتء رَيطةنادات بِرياربدةين كةمرؤظةكان‬ ‫–هةردوو تومخةكة‪ -‬لةئةركدا يةكسانكةين‪ ،‬خؤيشيان‬ ‫َ‬ ‫قبوليبكةن‪،‬‬ ‫–بةئةزموونيش سةملَينراوة‪ -‬ناتوانن‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةرك��ةك��ان ب�َي��خ��وَي��ن��دن��ةوةي هيض جياوازييةك‬ ‫دووب��ةش��ب��ك��ةي��ن ب��ةس��ةري��ان��دا! ب��اش��ة ئ��ةط��ةر ع��ةق� َ�لء‬ ‫ئ��ةزم��وونء زانستيش دوذمنايةتيي يةكسانبووني‬ ‫رةه���اي م��اف��ةك��ان ب��ك��ةن ث��اش دةستخستين َ‬ ‫بةلطةي‬ ‫ط���ةورةي وةك��و جياوازيي ئ��ةركء فرمانةكان‪ ،‬بةضي‬ ‫ماناو مةنتيقَيك منء تؤ يان ئةوو ئةوان َبلَيني‪ :‬نةخيرَ‬ ‫هةردةبَيت لةمافةكاندا يةكسانبكرَين!‪.‬‬ ‫م��ن ل�َي�رَ ةدا ب��اس لةكارَيكي هاوبةشي ن��او كارطةو‬ ‫ث��رؤذةي��ةك ن��اك��ةم ك��ةه��ةردوو رةط��ةزةك��ة بةيةكساني‬ ‫ضةند كاذَيرَيك ك��اتء توانايان خةرجدةكةن‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫باسم لةهةندَيك بابةتيرتة‪ ،‬لةوانة وردت��رنء ثةيوةسنت‬ ‫بةسروشيت كارو ئةركء ئةركء كاري سروشتيي هةردوو‬ ‫َ‬ ‫لةهةلوةشاوةييء‬ ‫تومخي ذنء ثياوةوةو دواييش باسم‬ ‫داوةش��اوي��ي بريؤكةي يةكسانيي رةهايية كة قابيلي‬ ‫ذيانء ذيانةوة نيية!‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ناضاربني منونةيةك ثَيشكةشكةين‪ ،‬ئ��ةوا‬ ‫ئةمة دةخةمة بةرضاو‪ :‬ئةطةر ثياوَيك دكتؤراي هةبَيتء‬ ‫ل��ةس��ةن��ط��ةرَي��ك��ي س��ةرب��ازي��ي��دا ب��ةرط��ري��ب��ك��ات‪ ،‬ل��ةط� َ‬ ‫�ةل‬ ‫ذنَيك بِروانامةي سةرةتايي هةبَيتء لةدايةنطةيةكدا‬ ‫كاربكات‪ ،‬باشة ئةم دووان��ة ض َ‬ ‫عةقلَيك رازيية بةوةي‬ ‫موضةيان يةكسانبَيت؟! ئةطةر ثَيوةر ئةركء كاركردنة‪،‬‬ ‫كارو ئةركي ثياوةكة زؤر قورسء ترسناكة‪ ،‬يان ئةطةر‬ ‫ثَيوةر بِروانامةية ثياوةكة دكتؤراي هةيةو ذنةكةيش‬ ‫سةرةتايي‪ ،‬ئةطةر ثَيوةر ئةركي لةئةستؤطرتين خةرجيي‬ ‫مندالء خَيزانة ‪-‬كة ئةمةيان الي ئَيمة َ‬ ‫َ‬ ‫م� َ‬ ‫خالي‬ ‫�الء‬ ‫جةوهةريية‪ -‬ئ��ةوا خةرجيية واجبةكاني سةرشاني‬ ‫بةسي‬ ‫ثياو زؤرت��رنء ذن لةسةري ئةركنيية‪ ،‬كةواتة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ثلة ثياوةكة زؤرترين ئةركء قورسايي كةتووةتةسةر‪،‬‬ ‫بِروانامةي بةرزترو ك��اري ترسناكء بةرثرسيارَيتيي‬ ‫طرانرت‪ ،‬ئيرت بانطةشة بؤ يةكسانيي رةهايي بايةخي‬ ‫دةمَينَيت؟!‪.‬‬ ‫لةم ناوضةيةو هاووَينةكانيدا بَيشةِرو هةرانانةوة‬ ‫خةلكة َ‬ ‫عةقالنييةكة َ‬ ‫َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬نابَيت مافةكانيان يةكسانبَيت‪،‬‬ ‫ئةطينا ستةمَيكة لةثياوةكة دةكرَيت ‪-‬دةبَيتة بةربةسيت‬ ‫بةجَيطةياندني ئةركة شةرعييةكان‪-‬و مافَيكي زيادةي‬ ‫ن����اِرةواي����ش دةدرَي���ت���ة ذن���ةك���ة‪ ،‬ئ����ةوةي ئيسالميش‬ ‫دةي���ةوَي���تء دةي�َ�ل �َي��ت ل��ةم س��ن��وران��ةداي��ةو دةي��ةوَي��ت‬ ‫بةثَيي كارو ئةركةكان ثاداشتء مافةكان بدرَيت‪ ،‬ئةم‬ ‫هاوكَيشةيةيش بؤ ضاالكيية دونياييةكاني مرؤظة نةك‬

‫ضاالكيية دينيية سةرةكييةكان‪ ،‬كةثَيويستة دادطةريي‬ ‫تَيداِرةضاوبكرَيت نةك يةكساني يان يةكسانيي رةها!!‪.‬‬ ‫ومت‪ :‬ئةركة دونياييةكان نةك دينيية سةرةكييةكان‪،‬‬ ‫ئةمةيان ياني ضي؟‬ ‫ياني ئ��ةوةي مرؤظةكان –ذنانء ثياوان‪ -‬لةئةركة‬ ‫ئاينيية س��ةرةك��ي��ي��ةك��ان��دا ه��اوب��ةش��نء ه��اوئ��ةرك��ن بؤ‬ ‫كي لةوان هةنطاوي‬ ‫ئةمةيش لةثلةو ثاداشيت خواييدا َ‬ ‫ط��ةورةت��رو ثوخترتي ه� َ‬ ‫�ةل��ط��رت‪ ،‬ئ��ةوة ثلةو ثاداشيت‬ ‫طةورةتري الي خواي خؤي دةستدةخات‪ ،‬خواي طةورة‬ ‫اب هَُ‬ ‫ل ْم َربُّ ُه ْم َأ ِّني لاَ أُِضي ُع َعَم َل‬ ‫اسَت َج َ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ[ :‬ف ْ‬ ‫ام ٍل ِم ْن ُك ْم ِم ْن َذَك ٍر َأ ْو أُ ْنَثى َبع ُ‬ ‫ْض َفالَِّذ َ‬ ‫ين‬ ‫َع ِ‬ ‫ْض ُك ْم ِم ْن َبع ٍ‬ ‫ارِه ْم َوأُ ُ‬ ‫يلي َوَقاَت ُلوا‬ ‫وذوا فيِ َسِب ِ‬ ‫َه َ‬ ‫اج ُروا َوأُ ْخِر ُجوا ِم ْن ِدَي ِ‬ ‫ات جَ ْ‬ ‫تِري‬ ‫َو ُقِت ُلوا لأََُك ِّفَر َّن َع ْن ُه ْم َس ِّيَئ ِاتِه ْم َولأَُ ْدِخَل َّن ُه ْم َج َّن ٍ‬ ‫ِم ْن تحَ ِْتَها الأَْ ْنَها ُر َثَوابًا ِم ْن ِع ْنِد اللهَِّ َواللهَُّ ِع ْنَد ُه ُح ْس ُن‬ ‫َّ‬ ‫[و مْ ُ‬ ‫ال ْؤِم ُن َ‬ ‫ون‬ ‫اب] آل عمران (‪ .)195‬وة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫الثَو ِ‬ ‫ات َبع ُ‬ ‫َو مْ ُ‬ ‫ون ِب مَْ‬ ‫ال ْؤِمَن ُ‬ ‫ْض َي� ْ�أ ُم� ُر َ‬ ‫وف‬ ‫ال ْع ُر ِ‬ ‫ْض ُه ْم َأ ْوِل�َي��ا ُء َبع ٍ‬ ‫ون َّ‬ ‫َوَي ْنَه ْوَن َعِن مْ ُ‬ ‫َّلاَ َة َو ُي ْؤ ُت َ‬ ‫ال ْنَكِر َو ُيِقي ُم َ‬ ‫الزَكاَة‬ ‫ون الص‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَُّ‬ ‫َ‬ ‫َو ُيِطيع َ‬ ‫ُون اللهََّ َوَر ُسوَل ُه أُوَلِئ َك َسيرَ ْحمَ ُ ُه ُم ا ِإ َّن ا َعِزي ٌز‬ ‫للهَُّ‬ ‫ات جَ ْ‬ ‫ني َو مْ ُ‬ ‫َحِكي ٌم‪َ ،‬وَعَد ا مْ ُ‬ ‫ال ْؤِمِن َ‬ ‫تِري ِم ْن‬ ‫ال ْؤِمَن ِ‬ ‫ات َج َّن ٍ‬ ‫ِد َ‬ ‫ات‬ ‫تحَ ِْتَها الأَْ َْن��ه��ا ُر َخالِ‬ ‫ين ِفيَها َوَم َس ِ‬ ‫اك َن َط ِّيَب ًة فيِ َج َّن ِ‬ ‫َع ْد ٍن َوِر ْ‬ ‫ان ِم َن اللهَِّ َأ ْكبرَ ُ َذل َ‬ ‫ضَو ٌ‬ ‫ُو ا ْلَف ْو ُز ا ْلَعِظي ُم] التوبة‬ ‫ِك هَ‬ ‫(‪ .)72-71‬ثاشان دةف��ةرم��وَي��ت‪ِ[ :‬ل� ُي� ْ�دِخ� َ�ل مْ ُ‬ ‫ال ْؤِمِن َ‬ ‫ني‬ ‫ات جَ ْ‬ ‫َو مْ ُ‬ ‫ِد َ‬ ‫ين ِفيَها‬ ‫تِري ِم ْن تحَ ِْتَها الأَْ ْنَها ُر َخالِ‬ ‫ال ْؤِمَن ِ‬ ‫ات َج َّن ٍ‬ ‫للهَّ‬ ‫ان َذل َ‬ ‫َو ُيَك ِّفَر َع ْن ُه ْم َس ِّيَئ ِاتِه ْم َوَك َ‬ ‫ِك ِع ْنَد ا ِ َف ْو ًزا َعِظي ًما]‬ ‫الفتح (‪ .)5‬ب� َ‬ ‫�ةالم لةئةركة دونياييةكاندا هةندَيكيان‬ ‫شايستةن بةذنانء هةندةكةيرت شايانن بةثياوانء لةم‬ ‫جياوازييةيشداو بةمةبةسيت ثارَيزطاريي لةسروشتء‬ ‫تواناي هةرِرةطةزَيك هةندَيك جياوازيي مةنتيقي هةية‬ ‫لةدابةشكردني هةندَيك مافدا وةكو ئةوةي كة لةهةندَيك‬ ‫َ‬ ‫حالةتي مرياتيدا دياريكراوة لةاليةن شةريعةتي خواي‬ ‫طةورةوة‪.‬‬ ‫ب���ةم م��ةن��ت��ي��ق��ك��اري��ي��ةوة ه�َي��ش��ت��ا ت��وَي��ذَي��ك��ي ن�َي��و‬ ‫لةوي بةوة جةنطي َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكان ليرَ ةو َ‬ ‫عةقل‪ ،‬ئةزموون‪،‬‬ ‫زانست‪ ،‬ثاشان ئاييين ئيسالم دةك��ةنء دةيانةوَيت‬ ‫بةخورتيء ملبادانيش بَيت هةموو ئادةمييةكان ‪-‬نيرَ و‬ ‫م��ي‪ -‬يةكسانبكةن لةئةركةكاندا بةبَيخوَيندنةوةو‬ ‫َ‬ ‫بةهةندوةرطرتين هيض جياوازييةك كةخؤيان ‪-‬خودي‬ ‫ج��ي��اوازي��ي��ةك��ان‪ -‬ه���اواردةك���ةن! ب�ِروب��ي��ان��ووي تةنهاو‬ ‫تاقانةيان يةكسانيء يةكسانكردني دوو ح� َ‬ ‫�ال��ةتء‬ ‫دوو خ��اوةن َ‬ ‫حالةتن كة ناكرَيت يةكسانبكرَين! وة‬ ‫لةثَيناوي ئ���ةوةي ئ��ةو ه��ان��اوه��اوارة ثوضبكرَيتةوة‪،‬‬ ‫ه��ةم��ي��ش��ة دةي���دةن���ة َ‬ ‫ث��ال��ي ئ��ي��س�لامء شتَيكيش الي‬ ‫ئ��ةوان دراي��ة َ‬ ‫ثالي ئيسالم وات��ة‪ :‬دةخرَيتة نَيو ئاشي‬ ‫بَيويذدانييةوة بؤ ه��اِري��نء بةتؤزو باكردني! هةموو‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪73‬‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫كؤششيان بؤ ئةوةيشة ‪-‬بةرهةمة فيكريء فيقهيية‬ ‫ئيسالمييةكان‪ -‬بَيكةسء داب��ِراوك��ةن لةثشتطرييي‬ ‫ع��ةق� َ�لء زان��س��تء ئ��ةزم��وون��ةك��ان‪ ،‬ئ��ةم َ‬ ‫هةلوَيستةيش‬ ‫�ةل َ‬ ‫تةنها دةن��ط��ي ه� َ‬ ‫�لان��ان��ةوةي ت��َي��داب��ةرزةو راك��ردن��ة‬ ‫لةِراستييةكانء طفتوطؤيةكي راستطؤيانة! طوناحي‬ ‫خؤيشيان بةئةستؤي خؤيان كة نايانةوَيت تَيبطةنء‬ ‫هةتا بةو ثَيوةرةيش كةخؤيان هةيانةو زؤرجار بةناوي‬ ‫بريؤكةي نيسبييةتء ئةندازةطريييةوة دةيانةوَيت َبلنَي‪:‬‬ ‫حةق دابةشبووةو هةمووي الي اليةكمان نيية! دةي‬ ‫باشة فةرموون هةندَيك لةو حةقةيش ‪-‬هةرضةندة ئَيمة‬ ‫لةتوثةرتكردني حةق لةحةقي شةريعةتدا َ‬ ‫قبولناكةين‪،‬‬ ‫ضونكة ئَيمة باسي قسةو ك��رداري مرؤظَيك ناكةين تا‬ ‫َ‬ ‫بةنيوةضلي يان بةيةكجاريي رةتيبكةينةوة‪،‬‬ ‫بتوانني‬ ‫ئَيمة بامسان لةبِريارو بةرنامةي خ��واي طةورةية كة‬ ‫ناكرَيت لقء اليةكي وةرطرينء لقةكانء بنضينةكانيرتي‬ ‫فِرَيدةين!‪ -‬ب��دةن بةئيسالمء ثَيوةرة ئيسالمييةكان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم نايدةن مةطةر ئيسالم واز لةثيرَِةوو ثَيوةرةكاني‬ ‫خؤي بهَينَيت‪ ،‬ئةوكاتة لةوانةية (ئؤكةي) بكةن!‪ .‬ئةطةر‬ ‫وابَيتء نةيانةوَيت حةق بدةنة حةقيقةتة شةرعييةكانء‬ ‫بيشيانةوَيت لةواقيعي َ‬ ‫خةلكدا باروبارطةي بثَيضَيتةوة‪،‬‬ ‫باشرتواية ثَي َ‬ ‫يانبلَيني‪ :‬ئاييين خؤتان بؤ خؤتانء ئاييين‬ ‫خؤمان بؤ خؤمان!‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئايا لةئيسالمدا ذن بؤي هةية كاري‬ ‫سياسي بكات يان رَيطريلَيدةكرَيت؟‬ ‫م‪ .‬ع���ةب���دوِرةمح���ان م��وح��ةمم��ةد ع����ارف‪ :‬طرنطيي‬ ‫ئ���ةم ث��رس��ي��ارة ل���ةوةداي���ة ك��ةدةن��ط��ي رؤذن��ام��ةط��ةري��ي‬ ‫هةريمَ ةكةمان ‪-‬هةندَيكي نةبَيت‪ -‬هةموويان لةسةر‬ ‫ئ���ةوة س����وورن ك��ةئ��ي��س�لامء س��ي��اس��ةت تَي َ‬ ‫كةلةيةكي‬ ‫ن��اس��روش��ت��ي��ي��ةو دروس��ت��ن��ي��ي��ة ذنء ث��ي��اوي سياسي‬ ‫ذَي��رب��اري ئيسالم ب��ك��ةونء ئاِراستةيانبكات‪ ،‬ئَيستا‬ ‫ث��رس��ي��اري ب��ةش��داري��ي ذن��امن��ان ل �َي��دةك��رَي��ت لةكايةو‬ ‫ماية سياسييةكاندا‪ ،‬ئةمةيش ئ��ام��اذةي��ة ك��ة نيوةي‬ ‫َ‬ ‫وةالمةكة سةبارةت بةثياوان بةرةو جَيطريبوون دةضَيت‪،‬‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةالم نيوةكةيرتي تايبةت بةذنان كراوةتة ثرسياري‬ ‫ب �َي� َ‬ ‫َ‬ ‫هةوليش هةية تا بكرَيتة قسورييةك‬ ‫�وةالم‪ ،‬نيازو‬ ‫بةسةر ئيسالمةوة‪ ،‬طواية دةستوثَيي ذنان دةطرَيتء‬ ‫نايةوَيت بةشَيكنب لةجيهانء جيهانبينيي سياسةتء‬ ‫سياسييانة!‪.‬‬ ‫ئينجا ئ��ةط��ةر س��ي��اس��ةتء سياسةتكاريي بةمانا‬ ‫طشتييةكةي بريتيبَيت لة‪ :‬دامةزراوةيةك بؤ دؤزينةوةي‬ ‫ت��وان��ا ه��ةم��ةج��ؤرةك��انء ه� َ‬ ‫�ةل��ةف��ةدان��ي��ان ب��ةي��ةك�ترةوةو‬ ‫خةرجكردني ئ��ةو توانايانة لةثَيناوي بةِرَيوةبردني‬ ‫كاروباري مرؤظةكانء ثَيشكةشكردني باشرتين هةلء‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةول بؤ ثَيشخستين ذي��انء ط��وزةران��ي��انء ئاماجني‬ ‫‪74‬‬

‫ط��ةورةي��ش تَييدا كةرامتةتثارَيزيي مرؤظةكان بَيت‪،‬‬ ‫ئةطةر ئةمة سياسةت بَيت‪ ،‬بةبَيبةشداريكردني ئافرةتان‬ ‫ستةمء ئةستةمة‪ ،‬ستةميش تا سةر ناِروات!‪.‬‬ ‫ب��ةم��ان��ا ت��اي��ب��ةت��ة ئ��ي��س�لام��ي��ي��ةك��ةي��ش س��ي��اس��ةتء‬ ‫س��ي��اس��ةت��وان��ي��ي ه��ةم��ي��ش��ة ئ��ام��رازَي��ك��ي دان���ةب���ِراوي‬ ‫ثةيوةنديدارة بةدوو ئاماجني سةرةكيي ديندارييةوة‪،‬‬ ‫يةكةم‪ /‬ئاماجني خواثةرسيتء ملكةضيي هةميشةيي‬ ‫ب���ؤي‪ .‬دووةم‪ /‬ئ��ام��اجن��ي ئ��اوةدان��ك��ردن��ةوةي زةويء‬ ‫ب���ةردةوام���ي���دان ب��ةو ث���رؤذةي���ة‪ .‬ه�َي��ن��ان��ةدي��ي ه���ةردوو‬ ‫ئاماجنةكةيش ئةركي هةموو مرؤظةكانة بةئافرةتانء‬ ‫ثياوانةوة‪ ،‬ئيرت ضؤن بتوانني ئةم دوو ئةركة طةورةية‬ ‫ثضِرثضِربكةينء تومخَيكي لَيبَيبةشبكةين؟‪.‬‬ ‫ث���َي���ض���ةوان���ةك���اريء ل���ةدذوةس���ت���ان���ةوةي ه����ةردوو‬ ‫ئاماجنةكةي ثَيشرت وات��ة‪ :‬يةكةم‪ /‬ياخيبوون لةخواي‬ ‫َ‬ ‫بةرزوباال‪ .‬دووةم‪ /‬ياخيبوون لةمرؤظةكانء وَيرانكاريء‬ ‫َ‬ ‫بةضؤلةوانيكردني زةوي‪.‬‬ ‫ب��ةردةوام��ي��دان ب��ةث��رؤذةي‬ ‫ه����ةردوو ت��ومخ��ي ن�َي�رَ ي��ن��ةو مَييينةي ت �َي��دا ب��ةش��دارو‬ ‫بةثي دةيِرمَيننء‬ ‫دةستبارنء ثَيكةوةو شانبةشانء ثَي َ‬ ‫مرؤظء ئ� َ‬ ‫�اذةلء دارودي��وار بةيةك نرخ دةفرؤشنء يةك‬ ‫ضارةنووسي رةشيش الي خواي طةورة ضاوةِروانيانة!‬ ‫ون َو مْ ُ‬ ‫خ��واي ط��ةورة دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬مْ ُ‬ ‫الَن ِافَق ُ‬ ‫[الَن ِاف ُق َ‬ ‫ات‬ ‫َبع ُ‬ ‫ونِب مْ ُ‬ ‫ال ْنَكِر َوَي ْنَه ْوَن َعِن مَْ‬ ‫ْض َي ْأ ُم ُر َ‬ ‫وف‬ ‫ال ْع ُر ِ‬ ‫ْض ُه ْم ِم ْن َبع ٍ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫َوَي ْقِب ُ‬ ‫ون َأيِْدَي ُه ْم َن ُسوا ا َفَنِسَي ُه ْم ِإ َّن مْ ُ‬ ‫الَن ِافِق َ‬ ‫ض َ‬ ‫ني ُه ُم‬ ‫للهَُّ‬ ‫ني َو مْ ُ‬ ‫ون‪َ ،‬وَعَد ا مْ ُ‬ ‫الَن ِافِق َ‬ ‫اس ُق َ‬ ‫ات َوا ْل ُك َّفاَر َناَر‬ ‫ا ْلَف ِ‬ ‫الَن ِافَق ِ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ين ِفيَها ِه َي َح ْس ُب ُه ْم َوَلَعَن ُه ُم ا َوهَُ‬ ‫ِد َ‬ ‫اب‬ ‫َجَه َّنَم َخالِ‬ ‫ل ْم َعَذ ٌ‬ ‫[و ُيَع ِّذ َب‬ ‫ُمِقي ٌم] التوبة (‪ .)68-67‬هةروا دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ات َّ‬ ‫الظ ِّ‬ ‫ني َو مْ ُ‬ ‫ات َو مْ ُ‬ ‫ني َو مْ ُ‬ ‫مْ ُ‬ ‫ان َ‬ ‫ال ْشِرِك َ‬ ‫الَن ِافِق َ‬ ‫ني‬ ‫ال ْشِرَك ِ‬ ‫الَن ِافَق ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَُّ‬ ‫الس ْوِء َوَغِض َب ا َعَليِْه ْم‬ ‫الس ْوِء َعَليِْه ْم َدِائَر ُة َّ‬ ‫ِبا ِ َظ َّن َّ‬ ‫َوَلَعَن ُه ْم َوَأَع َّد هَُ‬ ‫ريا] الفتح (‪.)6‬‬ ‫ل ْم َجَه َّنَم َو َساَء ْت َمِص ً‬ ‫ب��ةرةي بتثةرستانء بزاظي دووِرووان ب��ةذنء‬ ‫ثياوو ك��وِرو كضةوة سةنطةريان لةئاينيء ئاينداراني‬ ‫خواي طةورة طرتووةو جةنطي ئةبةدييان راطةياندووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئ �َي��م��ة ب����ةض ب� َ‬ ‫ع��ةق��ل��ي ي��ان‬ ‫�ةل��ط��ةي��ةك��ي وةح�����ي ي����ان‬ ‫ئةزمونَيكي مَيذوويي يان بةرذةوةندييةكي حةقيقي‬ ‫دةتوانني تومخي مَييينة –ذنان‪ ،‬دايكان‪ ،‬خوشكان‪-‬‬ ‫بةشخوراوكةينء دةرطاكاني سياسةتء سياسةتكاري‬ ‫شةرعييان لَيداخةين؟ ئ��ةوةن��دة هةية ل��ةدرَي��ذةدانء‬ ‫وردةك��اري��ي بةخشيين هةندَيك ثلةوثايةي سياسي‬ ‫بةذنان جَيي مشتومِري فيقهيء فةلسةفيية‪ ،‬هةروةك‬ ‫ض��ؤن ثلةوثاية سياسيء سيادييةكان بؤ ثياوانيش‬ ‫ثةيوةستة بةمةرجي تايبةتةوةو هةموو ثياوَيك شايان‬ ‫نيية ‪-‬تةنها لةبةرئةوةي كة ثياوة‪ -‬بكرَيتة بةرثرسي‬ ‫دينء دونياي َ‬ ‫خةلكء بِرياردةر بؤ خيرَ و شةِريان!‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬ئ��اي��ا ئ��اف��رةت ل��ةه��ةم��وو رووي��ةك��ي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫م�يرات��ي��ي��ةوة ل��ةئ��ي��س�لام��دا‪ ،‬ه��ةم��ي��ش��ة ب��ةش��ي ك��ةم��ي‬ ‫بةردةكةوَيت يان جياوازيي هةية؟‬ ‫م‪ .‬ع���ةب���دوِرةمح���ان م��وح��ةمم��ةد ع����ارف‪ :‬روان��ي�ني‬ ‫َ‬ ‫لةطةل روانيين‬ ‫ئيسالم بؤ ثةيوةنديي نَيوان ذنء ثياو‬ ‫رؤذئ���اواي���ي ج��ي��اوازي��ي ري��ش��ةي��ي��ان ه��ةي��ة‪ ،‬روان��ي�ني‬ ‫رؤذئ���اواي���ي واي��دةب��ي��ن�َي��ت ك��ة ث��ةي��وةن��دي��ي��ةك��ة لةسةر‬ ‫ثال َ‬ ‫بنةماي َ‬ ‫ثالنَيء زؤرانبازيية‪ ،‬لةكاتَيكدا ئيسالم ئةو‬ ‫َ‬ ‫كاملكاريء‬ ‫ثةيوةندييةي ض��ان��دووة لةسةر بنةماي‬ ‫هاوكاريء هاوخةميي يةكرت‪ ،‬ئيسالم ثياوانء ذناني‬ ‫يةكسانكردووة لةئةركة شةرعييةكانء ح��ورم��ةتء‬ ‫كةرامةتي مرؤظايةتيء سزاو ثاداشيت دونياو دواِرؤذدا‪،‬‬ ‫وةكو ثَيشرت روومنكردةوة‪.‬‬ ‫لةبابةتي م�يرات��ي��دا ئ��ةوةن��دةي (ئ����ةوان) ثرسياري‬ ‫رةخنةو تواجنئامَيز دةطرن لةشةريعةت‪ ،‬هيض ئةوةندة‬ ‫نَ‬ ‫دانبني ب��ةوةدا كةثَيش هاتين‬ ‫ئامادةنني جواميرَ انة‬ ‫ئيسالم ئ��اف��رةت��ان ل��ةم�يرات��ي��دا هيض بةشياننةبووةو‬ ‫ب��ةب��ةرض��اوي��ان��ةوة ك��ةس��ي ن��زي��كء دووري����ان مرياتيي‬ ‫كل َ‬ ‫ئةوانيان ق��وت��داوةو نةيانهَيشتووة ئافرةتاني َ‬ ‫ؤل‬ ‫سفتاحبكةن ل��ةم� َ‬ ‫�الء ساماني خ��ؤي��ان ي��ان خزماني‬ ‫نزيكيان‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةالم س���ةرةِراي ش��ةث��ؤلء ش���االوة جاهيلييةكاني‬ ‫ث �َي��شء ه��اوك��ات��ي داب���ةزي�ن�ي ئ��ي��س�لام ‪-‬ك���ة دذب���وون‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بةرزِراطرتين مايف ئافرةتانء َي�رَط�ِ ان��ةوةي مافة‬ ‫ماددييةكانيان كة بةشَيكة لةمافة مرؤظايةتييةكان‬ ‫ب��ةط��ش�تي‪ -‬ه��ةم��وو م��اف��ةك��ان��ي ئ��اف��رةت��ان بةتايبةتي‬ ‫م�يرات��ي��دران��ةوة ب��ةخ��اوةن��ةك��ان��ي��ان‪ ،‬ط�َي�رَِ ان���ةوةي ماف‬ ‫ب��ةئ��اِراس��ت��ة خ��وداي��ي��ةك��ة‪ -‬طةيشتة ئ���ةو س��ن��ورةي‬‫كةئافرةتان لةمرياتي ب��اوك‪ ،‬ب��را‪ ،‬م�َي�رَ دو ك��وِري خؤيان‬ ‫ل���ةِرةط���ةزي ن�َي�رَ ي��ن��ة‪ -‬وةرط�����رن‪ ،‬ج��ط��ة مافثَيدانيان‬‫ب��ؤ م�يرات��وةرط��رت��ن ل���ةداي���كء خ��وش��كء ك��ض��ي خ��ؤي��ان‬ ‫ل���ةِرةط���ةزي مَييينة‪-‬و ب��ةه��ةم��وو الي��ةك��دا دةرط���اي‬‫مافةكانيان لَيكرايةوة‪ .‬ثرسياري من ئةمةية‪ ،‬بؤضي‬ ‫ويذدانء ئينساف باريكردووةو ناتوانَيت لةم بوارةنةدا‬ ‫خؤي دةرخات؟!‬ ‫لةبةشة مرياتي ئافرةتاندا ‪-‬بةثَيي شةريعةتي خواي‬ ‫ط���ةورة‪ -‬دةي��ان ح� َ‬ ‫�ال��ةت هةية‪ ،‬ئ��اف��رةت زؤرت��ر دةب��ات‬ ‫ل��ةث��ي��اوان‪ ،‬وة ض��ةن��دي��ن ح� َ‬ ‫�ال��ةت ه��ةي��ة يةكسانن‪ ،‬وة‬ ‫هةندَيك َ‬ ‫حالةتيش هةية كةكةمرت لةثياوان وةردةطرن‪،‬‬ ‫ج��اري واي��ش هةية زؤرت��ر لةدايكي وةردةط��رَي��ت ‪-‬كة‬ ‫هةردووكيان رةط��ةزي مَييينةن!‪ -‬كاتي ئ��ةوة هاتووة‬ ‫لةسةر بنضينةي زانياريي راستء كةمَيكيش ئينساف!‬ ‫حةقيقةتة ئيسالمييةكان وةكو خؤيان خبوَينرَينةوةو‬ ‫نةشَيوَينرَينء ئينسانانة طوَييان بؤ بطريَيتء نةكرَينة‬ ‫قوربانيي ئ��ارةزووي��ةك��ي ن��اح��ةزان��ة! ضونكة حوكمة‬

‫ومي يان‬ ‫مرياتيية ئيسالمييةكان لةسةر بنضينةي نيرَ َ‬ ‫كةمء زؤريي نرخي مرؤظ‪ ،‬يان بةرزو نزميي ثلةوثاية‬ ‫نيية‪ ،‬ضونكة ئةوة بِراوةتةوة كة مرؤظةكان هةموويان‬ ‫خاوةني كةرامةتي خؤياننء رَي��زوح��ورم��ةت حوكمي‬ ‫ن���َي���وان ذنء ث��ي��او دةك����ات ن���ةك رؤح����ي ئ��اغ��اي��ةت��ي!‬ ‫هةرضةندة جياوازيي جةستةييء دةروونيء سنووري‬‫تواناكاني ه��ةردوو رةط��ةزةك��ة نابَيت بةكةمء بضووك‬ ‫سةيربكرَيت‪َ -‬‬ ‫بةلكو ضةند ثَيوةرَيكي شةريعةتيي‬ ‫هةية َ‬ ‫رؤل��ي طةورةيان هةية بؤ دابةشكردني مرياتيء‬ ‫ربينةوة بؤ هةركةسَيك لةئافرةتانء ثياوان‪ ،‬لةوانة‪:‬‬ ‫ماف ِ‬ ‫يةكةم‪ /‬نةوةي َ‬ ‫نوي ‪-‬ئةوانةي تازة لةدايكدةبن‪ -‬زؤرتر‬ ‫مرياتيان بةردةكةوَيت لةوانةي زووترو ثَيشرت –نةوةي‬ ‫ك��ؤن‪ -‬لةدايكبوون‪ .‬دووةم‪ /‬ثلةي خزمايةتي‪ ،‬وات��ة‪:‬‬ ‫دوورو نزيكيي لةكةسي م��ردووةوة‪ ،‬ئةوانةي نزيكرتن‬ ‫لةثَيشرتن‪ .‬سَييةم‪ /‬ئةركء بةرثرسيارَيتيي ثةيوةست‬ ‫بةخةرجكردني سامانء سةرمايةوة‪ ،‬بةثَيي حوكمي‬ ‫شةرع‪ ،‬ثياو لةسةري كراوةتة ئةرك كةخةرجيي هةرضيي‬ ‫ثَيويستيي خَيزانةكةيةتي هةمووي لةئةستؤبطرَيت‪،‬‬ ‫ئةمةيش وادةك��ات كاتَيك كضء كوِرَيك –نيرَ و مَييةك‪-‬‬ ‫تةنهابوون ئةوا كوِرةكة دوو ثشكي هةيةو كضةكةيش‬ ‫يةك ثشك‪ ،‬ضونكة كضةكة كاتَيك شوودةكات‪ ،‬ثياوةكةي‬ ‫خةرجيي ذياني دةكات‪َ ،‬‬ ‫بةالم كوِرةكة كة ذندةهَينَيت‬ ‫دةبَيت هةموو ثَيويستييةكي خَيزانةكةي جَيبةجَيبكات‪،‬‬ ‫بةم ِرَيوِرةمسة شةرعييانةيش كضةكة هةموو سامانَيكي‬ ‫َ‬ ‫لةهةلطرتن يان خةرجكردن‬ ‫بؤ خؤي دةمَينَيتةوةو ئازادة‬ ‫يان وةبةرهَيناني‪ ،‬جا ثارة بَيت يان باخات يان زةوي يان‬ ‫كؤشكءتةالر‪ ،‬ئةم ئازاديي مايةو سةرمايةطوزارييةي‬ ‫ذنيش ثَيويستيي بةِرةزامةنديي ثياوةكةي يان باوكي‬ ‫يان براكةي نيية‪ ،‬مةطةر لةسةر بنضينةي راوَيذكردن‬ ‫بةيةكرت بؤ كردني باشرتين كارَيك كة ئافرةتةكة بيةوَيت‬ ‫بِرياريلَيبدات‪ ،‬ئةمةيش ن��ةك ثَيضةوانةي شةريعةت‬ ‫نيية َ‬ ‫بةلكو بةشَيكة لةسةليقةي بةِرَيوةبردني خَيزانء‬ ‫سةرمايةطوزاري‪َ ،‬‬ ‫بةالم كوِرةكة هةموو سامانةكةي بؤ‬ ‫َ‬ ‫مندالي خةرجدةكاتء ب��ؤي نيية بيشارَيتةوةو‬ ‫ذنء‬ ‫مافيانبخوات‪ ،‬ئةطينا سزاي دنياييء دواِرؤذيي لةسةر‬ ‫دةسةثَينرَيت‪.‬‬ ‫ب��ةراوردَي��ك هةية زؤر ثَيويستة بةهةندوةرطريَيت‪،‬‬ ‫ئ���ةوي���ش ئ���ةوةي���ة م�ي�رات���ي ب���ؤ ك����وِر ه���ةم���وو رؤذَي����ك‬ ‫نييةو ل��ةِرَي��ط��ةي ه��ةم��وو خ��زم�َي��ك��ةوة ن��اب�َي��تء تةنها‬ ‫جارَيكة لةتةمةنيداو لةوانةيشة مرياتييةكة ئةوةندة‬ ‫كةمبَيت شايستةي باسكردننةبَيت‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم كضةكة كة‬ ‫ش��وودةك��ات ب��ةدرَي��ذاي��ي تةمةني ث��ي��اوةك��ةي ‪-‬ج��اري‬ ‫واهةية ثةجنا َ‬ ‫سال خَيزاني ثياوَيكة‪ -‬بةخَيويدةكاتء‬ ‫خ��ةم��ي��دةخ��واتء س��ام��ان��ةك��ةي خ��ؤي��ش��ي ث��ي��اوةك��ةي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪75‬‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫ن��ات��وان �َي��ت زؤري��ل �َي��ب��ك��اتء ب��ةك��اري��ب��ه�َي��ن�َي��ت م��ةط��ةر‬ ‫بيداتيء يارمةتيبدات كة هةر‬ ‫بةبةخشندةيي خ��ؤي‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةم��ةي��ش ئ��ةس�َ�ل��ي خ��ؤش��ةوي��س�تيء راس��ت��ط��ؤي��ي ذن��ة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ثياوي خؤي يان بةثَيضةوانةوة‪ ،‬بةتايبةتي ئةو‬ ‫كاتانةي ثياوةكة كةوتووةتة ناو ه��ةذاريء ناتوانَيت‬ ‫خزمةتي خَيزانةكةي بكات‪ ،‬ب��ةداخ��ةوة لةبةر كةميي‬ ‫سةرقالبوون ب� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةوةالم��ي طومانة‬ ‫هؤشياريي شةرعيء‬ ‫دروستكراوةكانةوة زؤر كات كة باس لةخاوةندارَيتيي‬ ‫ذنان دةكرَيت بؤ ساماني خؤيان ‪-‬جا مرياتي بَيت يان‬ ‫هةرسامانَيكيرت كةبةِرَيطةي شةرعي دةستيانكةوتووة‪-‬‬ ‫ئةوةمان لةبريضووةتةوة بريي َ‬ ‫خةلكء خَيزان خبةينةوة‬ ‫كةخَيزان دامةزراوةيةكي هاوبةشي نَيوان ذنء ثياوةو‬ ‫دةبَيت طياني بةخشندةييء دةستكراوةيي َ‬ ‫زالبَيت‬ ‫لةناويانداو نةشياوة رؤحي جَ‬ ‫مالياييء دوو سفرةييء‬ ‫خ��ؤث��ةرس��ت��ي��ي‪ ،‬ف���ةرم���ان���ِرةواي م� َ‬ ‫��ال ب �َي��ت‪ ،‬ت��ا بتوانن‬ ‫َ‬ ‫هةولي‬ ‫منونةي ئاراميي بن بؤ خؤيانء دةوروبةريان‪.‬‬ ‫ئيسالميش هةميشة ب��ؤ ئ��ةوةي��ة ذنء ث��ي��او يةكرتي‬ ‫َ‬ ‫كاملكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين‬ ‫هةميشةييان‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم بريي رؤذئاوايي دةيةوَيت طياني‬ ‫ملمالنيء ثؤزلَيدان بةرقةراربَيت لةناو خَيزانء لةنَيوان‬ ‫َ‬ ‫ذنء ثياودا!‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش��ةرع‪ :‬ئايا ئيسالم رَي��ط��ةي ب��ةوة داوة ذن‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بكرَيت؟‬ ‫توندوتيذي‬ ‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد ع��ارف‪ :‬دي��ارة نةخيرَ ‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بنةمالةكان بكاتة مةيداني‬ ‫ئيسالم نةهاتووة ناوخَيزانء‬ ‫يةكالييكردنةوةي ملمالنَيكانء شةِرطةي ذنانء ثياوان‪،‬‬ ‫ئينجا توندوتيذييش تةنها لةاليةن ثياوةوة ناكرَيت‪ ،‬جا‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫ناموسولان‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو هةندَيك‬ ‫موسولان بَيت يان‬ ‫كؤمةلطة‬ ‫جاريش ذن ميرَ دي خؤي دةكوذَيت يان دةخينكَينَيت‪،‬‬ ‫ئيسالميش ه��ات��ووة ه���ةردوو توندوتيذييةكة جا ذن‬ ‫ب��ي��ك��ات ي���ان ث��ي��او رةزي����لء ري��س��واب��ك��اتء ن��اي��ةوَي��ت‬ ‫خ��ؤك��وش�تنء ي��ةك�ترك��وش�تنء خ��ؤخ��واردن��ةوة جَيطةي‬ ‫خؤشةويستيي راستةقينةي نَيوان ذنء ثياو بطرَيتةوة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئايا لةئيسالمدا‪ ،‬ئافرةت مايف ئةوةي‬ ‫هةية تةآلقي بةدةستبَيت لةجياتيي ثياو؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬ع��ةب��دوِرةمح��ان موحةممةد ع��ارف‪ :‬وةالم���ي ئةم‬ ‫ث��رس��ي��ارة ب��اب��ةت�َي��ك��ي فيقهيي زؤر وردةو دةك��رَي��ت‬ ‫ش��ارةزاي��ةك��ي (فيقهء ف��ةت��وا) باشرت قسة ل��ةب��ارةي��ةوة‬ ‫بكات‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةوةي بؤ من طوجناوة َ‬ ‫بيلَيم ئةوةية‪ :‬كة‬ ‫ت� َ‬ ‫�ةالق بةثَيناسة شةرعييةكةي وةك��و دةربِرينَيك يان‬ ‫كردارَيك كةطوزارشتبكات لةجيابوونةوةي ذنء ثياو‬ ‫لةيةكرتيء َ‬ ‫هةلوةشاندنةوةي طرَيبةسيت هاوسةريي‪،‬‬ ‫ئ���ةوا ب��ةس�تراوة ب����ةدةمء دةس�ت�ي ث���ي���اوةوةو يةكَيكة‬ ‫لةمافةكاني ثياو‪ ،‬دةقةكاني وةح��ي وايانفةرمووةو‬ ‫‪76‬‬

‫ل��ةداب��ةش��ك��ردن��ي م��اف��ةك��انء ئ��ةرك��ةك��ان��ي ن �َي��وان ذنء‬ ‫ثياودا بابةتي َ‬ ‫تةالق بةر ثياو دةكةوَيت‪ ،‬وةكو خواي‬ ‫ثةروةردطار دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[و مْ ُ‬ ‫ات َيرَ​َ‬ ‫ال َط َّلَق ُ‬ ‫وء َولاَ يحَِ ُّل‬ ‫تب ْ‬ ‫َّص َن ِبَأ ْن ُفِسِه َّن َثلاَ َثَة ُق ُر ٍ‬ ‫َ‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَُّ‬ ‫هَُ‬ ‫ل َّن َأ ْن َي ْك ُت ْم َن َما َخَل َق ا فيِ َأ ْر َح ِ‬ ‫امِه َّنِإ ْن ُك َّن ُي ْؤِم َّنِبا ِ‬ ‫ُن َأ َح ُّق ِبَر ِّدِه َّن فيِ َذل َ‬ ‫َوا ْلَي ْوِم الآَِْخ�ِ�ر َوُبعُوَل ُته َّ‬ ‫ِك ِإ ْن َأَرادُوا‬ ‫صلاَ ًحا َوهَُ‬ ‫لَّ��ن ِم ْث ُل اِلَّ��ذي َعَليِْه َّن ِب مَْ‬ ‫ال‬ ‫ال ْع ُر ِ‬ ‫ِإ ْ‬ ‫ِلر َج ِ‬ ‫وف َول ِّ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ان‬ ‫َعَليِْه َّن َدَر َج � ٌة َوا َعِزي ٌز َحِكي ٌم (‪ )228‬الطَّلاَ ُق َم َّرَت ِ‬ ‫َفِإ ْم َس ٌ‬ ‫ان َولاَ يحَِ ُّل َل ُك ْم َأ ْن‬ ‫وف َأ ْو َت ْسِر ٌ‬ ‫اك مِ َ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫يح ِبِإ ْح َس ٍ‬ ‫ُن َش ْي ًئاِإاَّل َأ ْن خَ​َ‬ ‫ما َآَت ْي ُت ُموه َّ‬ ‫ود‬ ‫يما ُح ُد َ‬ ‫َت ْأ ُخ ُذوا مَِّ‬ ‫ياَفا َأاَّل ُيِق َ‬ ‫للهَّ‬ ‫يما‬ ‫يما ُح ُد َ‬ ‫ود ا ِ َفلاَ ُجَن َ‬ ‫اح َعَليِْهَماِف َ‬ ‫اللهَِّ َفِإ ْن ِخ ْف ُت ْم َأاَّل ُيِق َ‬ ‫ود‬ ‫وها َوَم ْن َيَتَع َّد ُح ُد َ‬ ‫ا ْفَتَد ْت ِبِه ِت ْل َك ُح ُدو ُد اللهَِّ َفلاَ َت ْعَت ُد َ‬ ‫اللهَِّ َف ُأوَلِئ َك ُه ُم َّ‬ ‫الظ مِ ُ‬ ‫ال َ‬ ‫ون (‪َ )229‬فِإ ْن َط َّلَقَها َفلاَ تحَِ ُّل َل ُهِم ْن‬ ‫اح َعَليِْهَما‬ ‫َبع ُ‬ ‫ْد َح َّتى َت ْنِك َح َز ْو ًجا َغيرَْ ُه َفِإ ْن َط َّلَقَها َفلاَ ُجَن َ‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَّ‬ ‫َأ ْن َيرَ​َ‬ ‫يما ُح ُد َ‬ ‫ود ا ِ َوِت ْل َك ُح ُدو ُد ا ِ‬ ‫تَ‬ ‫اجَعاِإ ْن َظ َّنا َأ ْن ُيِق َ‬ ‫ون (‪َ )230‬وِإَذا َط َّل ْق ُت ُم ِّ‬ ‫ُيَب ِّي ُنَها ِلَق ْو ٍم َي ْعَل ُم َ‬ ‫الن َساَء َفَبَل ْغ َن‬ ‫وف َولاَ‬ ‫وف َأ ْو َس ِّر ُحوه َّ‬ ‫ُن َفَأ ْمِس ُكوه َّ‬ ‫َأ َجَله َّ‬ ‫ُن مِ َ‬ ‫ُن مِ َ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫مُ ْ‬ ‫ُن ِضَ��را ًرا ِلَت ْعَت ُدوا َوَم� ْ�ن َي ْفَع ْل َذِل� َ‬ ‫تِس ُكوه َّ‬ ‫�ك َفَق ْد َظَلَم‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَّ‬ ‫ات ا ِ ُه ُز ًوا َو ْ‬ ‫ْمَة ا ِ َعَلي ُ‬ ‫ْك ْم‬ ‫َن ْف َس ُه َولاَ َت َّتِخ ُذوا َآَي ِ‬ ‫اذ ُك ُرواِنعَ‬ ‫َوَما َأ ْنَز َل َعَلي ُ‬ ‫اب َوالحِْ ْكَمِة َيِع ُظ ُك ْم ِبِه َو َّ‬ ‫ات ُقوا‬ ‫ْك ْم ِم َن ا ْلِكَت ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫اعَل ُموا َأ َّن ا ِب ُك ِّل َش ْي ٍء َعِلي ٌم (‪َ )231‬وِإَذا َط َّل ْق ُت ُم‬ ‫اللهََّ َو ْ‬ ‫ِّ‬ ‫ُن َفلاَ َتع ُ‬ ‫اجه َّ‬ ‫ْض ُلوه َّ‬ ‫الن َساَء َفَبَل ْغ َن َأ َجَله َّ‬ ‫ُن‬ ‫ُن َأ ْن َي ْنِك ْح َن َأ ْزَو َ‬ ‫ِإَذا َتَر َ‬ ‫اض ْوا َب ْيَن ُه ْمِب مَْ‬ ‫وف َذل َ‬ ‫وع ُظِبِه َم ْن َك َ‬ ‫انِم ْن ُك ْم‬ ‫ال ْع ُر ِ‬ ‫ِك ُي َ‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ُي ْؤِم ُنِبا ِ َوا ْلَي ْوِم الآَِْخِر َذل ُ‬ ‫ِك ْم َأ ْزَكى َل ُك ْم َوَأ ْطَه ُر َوا َي ْعَل ُم‬ ‫َوَأ ْن ُت ْم لاَ َت ْعَل ُم َ‬ ‫ون (‪ ])232‬البقرة‪.‬‬ ‫هةروةها دةفةرموَيت‪َ[ :‬ي��ا َأ ُّيَها النَّبيِ ُّ ِإَذا َط َّل ْق ُت ُم‬ ‫ات ُقوا اللهََّ َرب ُ‬ ‫ِّ‬ ‫صوا ا ْلِع َّدَة َو َّ‬ ‫الن َساَء َف َط ِّل ُقوه َّ‬ ‫َّك ْم‬ ‫ُن لِ‬ ‫ِع َّدِتِه َّن َوَأ ْح ُ‬ ‫لاَ خُ ْ‬ ‫وتِه َّن َولاَ خَ ْ‬ ‫تِر ُجوه َّ‬ ‫ي ُر ْج َنِإاَّل َأ ْن َي ْأِت َ‬ ‫اح َش ٍة‬ ‫نيِبَف ِ‬ ‫ُنِم ْن ُب ُي ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫للهَّ‬ ‫ود ا ِ َفَق ْد َظَلَم َن ْف َس ُه‬ ‫ُمَب ِّيَن ٍة َوِت ْل َك ُح ُدو ُد ا ِ َوَم ْن َيَتَع َّد ُح ُد َ‬ ‫ْد َذل َ‬ ‫ِك َأ ْم ًرا (‪َ )1‬فِإَذا َبَل ْغ َن َأ َجَله َّ‬ ‫ُن‬ ‫لاَ َت ْدِري َلَع َّل اللهََّ يحُ ِْد ُث َبعَ‬ ‫ار ُقوه َّ‬ ‫َفَأ ْمِس ُكوه َّ‬ ‫وف َوَأ ْشِه ُدوا َذَو ْي‬ ‫ُنمِ َ‬ ‫ُنمِ َ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫ب ْع ُر ٍ‬ ‫وف َأ ْو َف ِ‬ ‫للِهَّ‬ ‫َع ْد ٍل ِم ْن ُك ْم َوَأِقي ُموا َّ‬ ‫ادَة ِ َذل ُ‬ ‫وع ُظ ِبِه َم ْن َك َ‬ ‫ان‬ ‫الشَه َ‬ ‫ِك ْم ُي َ‬ ‫للهَّ‬ ‫َ‬ ‫يَع ْل َل ُه مخَ ْ َر ًجا‬ ‫ُي ْؤِم ُن ِباللهَِّ َوا ْلَي ْوِم الآَِْخِر َوَم ْن َي َّتِق ا جَ ْ‬ ‫(‪ ])2‬الطالق‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم ئةطةر ذنء ثياو هاودةنطبوون‪ ،‬دةتوانن لةكاتي‬ ‫طرَيداني عةقدي شةرعيدا لةسةر ئ��ةوة رَيبكةون كة‬ ‫َ‬ ‫تةالق لةدةسيت ذندابَيت بؤ هةركاتَيك ئةطةر ثاساوي‬ ‫شةرعيء واقيعي هةبوو بؤ جيابوونةوةو نةهَيشتين‬ ‫ثةيوةنديي ذنء ميرَ دايةتي‪ ،‬ئةمةيش راي ذمارةيةكي‬ ‫زؤري زانايانة‪ ،‬واتة‪ :‬ثياو دةتوانَيتء بؤي هةية لةو‬ ‫م��اف��ةي خ��ؤي داب��ةزَي��تء تةفويزي ذن��ةك��ةي بكات بؤ‬ ‫جيابوونةوة لةكاتي بووني بيانوويةكي شةرعيدا‪ ،‬ئةطينا‬ ‫ثياو م��ايف خؤيةتي ‪-‬بةخاوةني مافة تايبةتييةكاني‬ ‫خ��ؤي مبَينَيتء ه���ةروةك ذنيش م��ايف خؤيةتي مافة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫َ‬ ‫قبولنةكات‪،‬‬ ‫تايبةتييةكاني ثارَيزراوبن‪ -‬ئةو مةرجة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةسليش واية ثياو ثابةندبَيت بةو ئةركة بااليانةي كة‬ ‫بةهؤي بةردةواميي ميرَ دايةتييةوة لةسةري دادةنرَيت‬ ‫بةثَيي فةرمانء فةرموودةكاني وةحي‪ ،‬ثَيضةوانةكةيشي‬ ‫بةرةوِرووي لَيثرسينةوةو سزاي شةرعي دةكاتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةوةالمة فيقهيء فةتواييةكة‪ ،‬لةِرووة‬ ‫با ئَيمة جطة‬ ‫فةلسةفييةكةوة ه��ةن��دَي��ك طفتوطؤي لةسةربكةين‪،‬‬ ‫ئةم جؤرة داواكارييانة ئةطةر َ‬ ‫بةلطةيةكي لةدةقةكان‬ ‫ي��ان ئيجتيهادي موجتةهيدةكانيش هةبَيت‪ ،‬ماناي‬ ‫ئ��ةوة ناطةيةنَيت كة بكرَيتة ثايةي هةميشةييء ئةو‬ ‫مافة لةثياو زةوتبكرَيتء ذن ببَيتة اليةني َ‬ ‫تةالقدةرو‬ ‫َ‬ ‫لةمالء ميرَ دايةتي!‪ ،‬ضونكة‬ ‫تةرةكردنء وةدةرناني ثياو‬ ‫لةسةر بنضينةيةكي فيرتيء بةدرَيذايي مَيذوو وابووة‬ ‫كةذن هةميشة داواكراوبووةو ثياو ضووةتة ثَيشةوةو‬ ‫داواي هاوسةرطرييي كردووةو ذنيش يان رازيبووة يان‬ ‫رةتيكردؤتةوة‪ ،‬ثاشان كرداري َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك مايف‬ ‫تةالقدان‬ ‫َ‬ ‫مندالء مارةيي هَيناني‬ ‫وةكو مارةييء نةفةقةي ذنء‬ ‫ذني ت��ازة دةخاتة سةر ثياوان‪ ،‬بَيدادييء ستةميشة‬ ‫ئةطةر ذنَيك ثياوةكةي َ‬ ‫بةدلنةبوو تةلاَ قيبداتء دواييش‬ ‫ثياوةكة ناضاربكرَيت ئةو هةموو خةرجيية بكات!‪.‬‬ ‫جطة لةماناي فةرزبووني ئةو ئةركانة لةسةرشاني‬ ‫ثياوان‪ ،‬مانايةكيرتي طرنطي ئةوةية‪ ،‬كة خ��ودي ئةو‬ ‫ئةركانة هةموويان سةملَينةرو َ‬ ‫بةلطةطةلَيكن لةسةر‬ ‫زؤري���يء ب��ةرزي��ي ت��وان��او ت�ينء ئارامييء خؤِراطريي‬ ‫الي ثياوان‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم لةئافرةتاندا ئةو سيفةتانة كةمرتن‬ ‫لةحالي ذنان‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو سةرجنامي‬ ‫ئةمةيش تواجننيية‬‫ب����ةراوردك����اري����ي ن���َي���وان ذنء ث���ي���اوة‪ -‬ه���ةم���وو ئ��ةم‬ ‫َ‬ ‫عةقليش‬ ‫جياوازييانةيش ئةزموونكراونء زانستء‬ ‫ثَييانِرازيني‪ ،‬ئيرت بؤ َ‬ ‫هةولدةدرَيت ذن ببَيتة ستةمكارو‬ ‫شتَيك داواب��ك��ات ك��ة م��ايف ئةونيية؟! خ��ؤ بانطةوازي‬ ‫هةموو اليةك بؤ نةهَيشتين ستةمة‪ ،‬بةتايبةتي ستةمي‬ ‫خَيزاني‪ ،‬ئيرت بةض روويةكةوة بتوانني رَيطةخؤشكةين‬ ‫بؤئةوةي ذن ببَيتة ستةمكارو ثياويش ستةملَيكراو‬ ‫َ‬ ‫ت��ةالق لةثياو‬ ‫ي��ان بةثَيضةوانةوة؟! ط��ؤِري��ن��ةوةي م��ايف‬ ‫ب��ؤ ذن وادةزامن ج��ط��ةل��ةوةي ث��ي��او م���ايف خ��ؤي��ةت��يء‬ ‫دةكرَيت لَييدابةزَيت بةمةرجة شةرعييةكانةوة‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫�ال��وط��ؤِرة بؤ َ‬ ‫ئ��ةم ئ� َ‬ ‫حالةتي تايبةتيي هةندَيك كةسة‪،‬‬ ‫شةريعةتيش ئةم بارودؤخة تايبةتييانة دةخوَينَيتةوةء‬ ‫حوكمي تايبةتييان بؤ دادةنَيتء ثشتطوَييانناخات‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ئةو طرفتانة ضني ئةمِرؤ لةجيهاني‬ ‫ئيسالمييدا بؤ ذنان دروستبوونء ناتوانن بَينة ثَيشةوة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتيدا؟‬ ‫لةبواري سياسيء ئابووريء‬ ‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬منيش دةزامنء‬ ‫تؤيش دةزان��ي��ت ك��ة لةثَيناسةو ث��ةي�بردن بةدونياي‬

‫س���ي���اس���ةتء رةط���وِري���ش���ةي ئ����اب����ووريء ض��ؤن�َي��ت��ي��ي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتييةكاندا‬ ‫ثةيداكردنء ثةرةسةندني بنةما‬ ‫َ‬ ‫ج��ي��اوازمي��ان ه��ةي��ة‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم ب��ؤ وةالم����ي ثرسيارةكةت‬ ‫دةب �َي��ت ب�َ�ل�َي��م ك��ة‪َ :‬‬ ‫بةلطةيةكي ش��ةرع��ي لةدةقةكاني‬ ‫وةحي دةستناكةوَيت بةِروونيء راشكاوي بفةرموَيت‪:‬‬ ‫ئافرةتان بؤياننيية بةثليكانةي كاروباري سياسيء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتييةكاندا‬ ‫ب���ازاِري ئ��اب��ووريء توخمء ب�ِرب�ِرة‬ ‫َ‬ ‫سةركةونء نابَيت (بوون)و (بؤن)يان هةبَيت!‪ ،‬من دةلَيم‪:‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة ثةكء‬ ‫دةقَيكي وةحيي بةم ماناية كةنيوةي‬

‫لةبابةتي ميراتيدا ئةوةندةي‬ ‫(ئةوان) ثرسياري رةخنةو‬ ‫توانجئاميز دةطرن لةشةريعةت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫جواميرانة‬ ‫هيض ئةوةندة ئامادةنين َ‬ ‫كةثيش هاتني‬ ‫دانبنين بةوةدا َ‬ ‫َ‬ ‫ئيسالم ئافرةتان لةميراتيدا هيض‬ ‫بةشياننةبووةو بةبةرضاويانةوة‬ ‫كةسي نزيكء دووريان ميراتيي‬ ‫نةيانهيشتووة‬ ‫ئةوانيان قوتداوةو‬ ‫َ‬ ‫ئافرةتاني َكل َ‬ ‫ؤل سفتاحبكةن‬ ‫َ‬ ‫لةمالء ساماني خؤيان يان‬ ‫خزماني نزيكيان‬

‫ثةنضةربكات نيية!‪ ،‬نةك هةرئةوةندةو ئيرت كؤتاييبَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو دةي���ان دةق��ي�تري راس��ت��ةخ��ؤو ناِراستةخؤ هةن‬ ‫لةوةدا ثشتيوانيماندةكةن كةشوَينء ثَيطةي تايبةتيي‬ ‫ئافرةتان لةبوارة جياجياكاني ذياني مرؤظةكاندا تةنها‬ ‫بةخؤيان ث�ِردةب�َي��ت��ةوةو هةرطيز ث��ي��اوان ناتوانن ئةو‬ ‫ش��وَي��نء ثَيطةيانة ث�ِرك��ةن��ةوة!‪ ،‬س���ةرةِراي ئ��ةم ناوضة‬ ‫فراوانةي بزاظي ئافرةتان لةنَيو جيهاني ئيسالخموازييء‬ ‫خواثةرستيدا‪ ،‬هيض ئةو مانايةيش نادات بةدةستةوة كة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪77‬‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫ئيسالم بةبَيثةردةو بَيبةندوباوَيكي شةرعيي دةرطاي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتيء سياسةختوانيء دارايينانةوةو‬ ‫بزووتين‬ ‫ئ��اب��ووري��ط�َي�رَِي��ي لةسةرثشتةء ب��ةِرةه��اي��ي ئافرةتاني‬ ‫بةرداتةوةتة ئةو ط��ؤِرةي!‪ ،‬ئيسالم بؤ هةرضاالكييةكي‬ ‫م��رؤي��ي م���ةرجء م��ل��وان��ك��ةي خ��ؤي ه��ةي��ةو ل����ةدةروازة‬ ‫ئيمانييةكةوة ئ��ومم��ةت��ي ئيماندار ثةيوةستدةكات‬ ‫ثَييانةوة‪ ،‬ئةمةيش تةنها بؤ ذنانء كضان نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بؤ‬ ‫ثياوانء كوِرانيش هةروايةو ‪-‬لةدواي بريوباوةِرهَينانء‬ ‫َ‬ ‫قبولي ه���ةردوو بنضينةي ئيمان‪ -‬داواي ثاثةنديي‬ ‫دةك���ات ب��ةو رَي��وِرةمس��ة شةرعيانةوة ل��ةك��اتء ساتي‬ ‫دةستبةكاربوون بؤ داب��ةزان��دن��ي ثرؤذةكاني وةحيي‬ ‫لةثةرسنتء ثةهلاوَيشنت بؤ ئاوةدانكردنةوةي زةوي‪،‬‬ ‫ئَيستا طةيشتمة ئ��ةوةي كة زةرورة َبلَيم‪ :‬كة وةحيي‬ ‫خواي طةورةو رَينمونييةكاني سةرضاوةنييةو نةبووة بؤ‬ ‫طرفتةكاني دواكةوتين ئافرةت‪ ،‬هةروةك ضؤن ضاوطةي‬ ‫ثاشكةوتين ثياوانيش نةبووةو نيية‪.‬‬ ‫ئةي كةوابَيت ئةو طرفت يان س��ةرض��اوةي طرفتانة‬ ‫كل َ‬ ‫ضني كة ئافرةتانيان َ‬ ‫ؤلكردووة؟‪ ،‬تؤ باسي جيهاني‬ ‫ئيسالم دةك��ةي��ت ن��ةك ئيسالم!‪ ،‬جيهاني ئيسالميش‬ ‫ضي وةكو جوطرافيا يان وةك دةس� َ‬ ‫�ةالتء َ‬ ‫دةولةتةكان‬ ‫سةربةخؤييان لةدةستداوةو هةميشة لةذَير هةذموون‬ ‫يان هةِرةشةي رؤذئاوادانء ئةوانيش نايانةوَيت جيهاني‬ ‫بةبي طرفتء طرَيكوَيرة سةرلةسةرينكات!!‪.‬‬ ‫ئيسالم َ‬ ‫ئ������ةم خ����ؤل����ةدةس����ت����دان����ةي ج���ي���ه���ان���ي ئ��ي��س�لام‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني برد بةرةو دوو َ‬ ‫هةلدَير‪،‬‬ ‫دةسةالتةكان‪-‬‬‫مَ‬ ‫موسولانء‬ ‫يةكةم‪ /‬بةبَيطوَيطرتن لةِراوبؤضووني طةالني‬ ‫َ‬ ‫خوَيندنةوةي راستةقينة بؤ رواننيء رايان‪ ،‬ئةو دةسةالتة‬ ‫دؤِراوو تَيكشكاوانة كرانة منوونةيةكي خراث بةسةر‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةوة!‪ .‬دووةم‪/‬‬ ‫دةسةالتي‬ ‫ئيسالمء ئةزمووني‬ ‫َ‬ ‫رؤذب����ةِرؤذ ثشتطريييان بةخشيية ئ��ةو دةس��ةالت��ان��ةو‬ ‫نةيانهَيشتء رَيطةياننةدا واقيعَيكي َ‬ ‫نوي كةطوزارشيت‬ ‫َ‬ ‫هةرجولةيةكيش ئةو دةنطء‬ ‫كردةيي لةئيسالم بكات‪،‬‬ ‫رةنطةي لَيبينرابَيت يةكسةر سةركوتكراوةو لةتؤمةتء‬ ‫تؤقاندندا نقوميانكردوون!‪.‬‬ ‫ئ��ةم قسانةيشم بؤ ئ��ةوةب��وو ب��ةك��وردي تَيبطةيتء‬ ‫لةالت ئاساييبكةمةوة كةئةوان نةيانهَيشت منوونةيةكي‬ ‫زيندوو كة ئيسالم بِرواو بةرنامةي بَيت‪ ،‬دروستببَيتء‬ ‫خؤي ثَيشكةشي دةوروبةر بكات‪ ،‬ئةم دوذمنكارييةيش‬ ‫دةي��ان َ‬ ‫سالة ب��ةردةوام��ة‪ ،‬ئةمةيان يةكَيكة لةهؤكارة‬ ‫بري��يء ناوبِريي ل��ةذن��انء ثياواني‬ ‫سةرةكييةكاني رَي� ِ‬ ‫ط��ةالن��ي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان ت��ا ك���اري س��ي��اس��يء ئ��اب��ووريء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتي لةشوَيين خؤيدا وةكو خؤي بكةن!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رؤذهةالتي‬ ‫نامةوَيت بةتاوانبارناساندني رؤذئاواو‬ ‫ج��ارانء هةموو لقء لكةكانيان لةجيهاني ئيسالمدا‬ ‫‪78‬‬

‫ت��ا ئ��ةم �ِرؤ‪ ،‬بكةمة دي���واري خ��ؤح��ةش��اردان ت��ا لؤمةو‬ ‫رةخنة نةطرمة خؤمان‪ ،‬يان لةلَيثرسينةوةي ئيماني‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني لَيدةركةم‪.‬‬ ‫ساغكردنةوةي هةموو كسورييةكان بةسةر اليةكدا‪،‬‬ ‫راكردنة لةسَيبةري خؤمانء نابينايية لةِرووي َ‬ ‫هةلةو‬ ‫َ‬ ‫تةلة دةروونييةكامناندا‪ ،‬بؤية المواية ثَيش ئةوةي‬ ‫دوذمن بكةينة نيشانةو طرفتاكامنان بةشانء َ‬ ‫كؤلياندا‬ ‫َ‬ ‫هةلواسني‪ ،‬ضاكرتواية لةخؤمانةوة دةستثَيبكةينء‬ ‫راستطؤيانةو جواميرَ انة بةخؤماندابضينةوة كة بؤضي‬ ‫هةندَيك هةلي زَيِرينء زيوميان لةدةستداو نةمانتواني‬ ‫وَي��ن��ةي��ةك��ي ئ��ي��س�لام��ي��ي وةك خ���ؤي ل���ةس���ةر ئاستة‬ ‫سياسييةكة ‪-‬لةثشكي ذنانء ثياوان‪ -‬ثَيشكةشكةين؟!‬ ‫َ‬ ‫كةهةلةو سةرةِرؤييمان زؤرةو لةوة‬ ‫ئةمةيش راستة‬ ‫راس�تر ئةوةية دوذمنايةتيي دوذمنةكان بؤ ئيسالمء‬ ‫بزاظة ماريفيء فيكريء باوةِرييء بةرةنطارييةكان زؤر‬ ‫طةورةبووة تا ئةم ساتةيش طرمةو زرمةي دَيت!!‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬هؤكارةكاني زةوتكردني مايف ذنان‬ ‫لةاليةن ثياوانةوة ضني؟‬ ‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد ع��ارف‪ :‬ثرسيارةكةت‬ ‫مَ‬ ‫موسولان نيية‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫ليرَ ةدا طشتييةو باسي ئيسالمء‬ ‫باس لةهةموو ثياوانء ذنان دةك��اتء بؤضييةكةي تؤ‬ ‫بؤئةوةية روونبَيتةوة‪ ،‬بؤضي ذن لةاليةن ثياوانةوة‬ ‫مافةكانيان زةوتدةكرَيت؟ الي ئَيمةومانان َ‬ ‫وةالمي ئةم‬ ‫ثرسيارة قورسنيية‪ ،‬ئةويش جطة ل��ةالدان لةجادةي‬ ‫شةريعةتي خوايي ‪-‬كة ئةمة هؤكاري يةكةمة‪ -‬كة مافء‬ ‫ئةركي ه��ةردووالي دياريكردووةو لةسةريانة ثَيوةي‬ ‫وابةستةبن‪ ،‬ثاشان سرووشيت مرؤظةكانيش َ‬ ‫خالينيية‬ ‫ل��ةط��ي��ان��ي خ��ؤس��ةث��ان��دنء خ��ؤك��ردن ب��ةض��ةق��ي ه��ةم��وو‬ ‫شتةكان! ئةمةيش الي هةندَيك نةخؤشييةو لةوانةيشة‬ ‫ئ��ةوةي��ان راس��ت�ترب�َي��ت ك��ةئ��ةو دةزوول����ة دةروون��ي��ي��ةي‬ ‫تةكاندةدات بةشانشانَيين مرؤظَيكء طروثةمرؤظَيك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مرؤظء طروثَيكيرتدا‪ ،‬ثَيويستييةكي هةنوكةييء‬ ‫هةميشةيي بَيت!‪ ،‬ئةمةيش بؤ مانةوةو بةردةوامبووني‬ ‫ذي��انء ذيانةوةية‪ ،‬هةرضةندة الي زؤرَي��ك لةمرؤظةكان‬ ‫دةزووول��ة نييةو َ‬ ‫بةلكو دةريايةكة ل��ةِرقء رقبوونةوة‬ ‫َ‬ ‫ئةقلَيك لةسةر‬ ‫لةيةكرتو ثَيضةوانة بةهةموو ئاينيء‬ ‫َ‬ ‫ح��ي��س��اب��ي ك��ةرام��ةت��ي ي���ةك�ت�ري‪ ،‬دي�����واري دةول�����ةتء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكانيان بةرزدةكةنةوة‪.‬‬ ‫دةسةالتء خَيزانء‬ ‫بةبارة دةزوولةييةكةدا لةنَيوان ذنء ميرَ ديشدا هةندَيك‬ ‫لةو رؤح��ي خؤبةضةقء ضاوطةزانينة هةية كة ئةطةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة‬ ‫رَيكنةخرَيتء هَيزي تةقواو تةوازوعي‬ ‫حوكمينةكات‪ ،‬خَيزان داروبةردي َ‬ ‫هةلدةتةكَيتء خيرَ ي‬ ‫خ�َي��زانء خ�َي��زان��داريء طرَيداني ذنء ثياو بةيةكةوة‬ ‫دةبَيتة قسةيةكي رووتء ري��س��وا!‪ ،‬ئَيستا بوارمبدة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬عةبدوِرةمحان موحةممةد عارف‪ :‬هةولَي ئيسالم هةميشة بؤ ئةوةية ذنء ثياو يةكرتي كامَلكةنء كةمتةرخةميء ثارةثةرسيت بكةنة دوذمين هةميشةييان‬

‫دواي ئ��ةو ثَيشةكييةي ك��ردم ب��ؤ فةلسةفاندني ئةو‬ ‫َ‬ ‫حالة دةروونييةي مرؤظةكان تا َبلَيم‪ :‬زةوتكردني مايف‬ ‫ذنان لةاليةن ثياوانةوة ثةيوةندييةكي هةية بةو فشارة‬ ‫دةروونييانةوة كة ثياوانَيك هةية نايانةوَيت ملشؤِري‬ ‫مايف ذنةكانيان يان ئافرةتان ‪-‬دايكي يان خوشكي يان‬ ‫كضي بَيت‪ -‬بةطشيت ب�بنء رَيزيانلَيبطرن‪ .‬فةرموون‬ ‫بريلةوةبكةنةوة لةم رَيطةيةوة ضارةسازي بؤ بدؤزنةوةو‬ ‫ئافرةتان رزطاركةن لةستةمي ثياواني ستةمكار‪ ،‬هةموو‬ ‫رووداوةكاني مافخواردن لةسةر دةسيت ثياوان نيية‪،‬‬ ‫هةندَيك جاريش ذن��ان َ‬ ‫ثالةواني ئةو ستةمكارييةنء‬ ‫بانطةوازي َ‬ ‫دلسؤزانةيش ئةوةية ذنء ثياو بِرؤنةوة ذَير‬ ‫بارو باراني تةقواكاريء خواثةرستيي راستةقينة‪.‬‬ ‫بةطشيت ن��ك� َ‬ ‫�ول��ي ل��ةي��ةك�ترك��ردن ل��ةن �َي��وان ت���ةواوي‬ ‫م���رؤظ���ةك���انء ب��ةت��اي��ب��ةت��ي ذنء ث����ي����اودا‪ ،‬دواي��ي��ش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سنوورةكاني خ��واي ط��ةورةداو‬ ‫ناكؤكينانةوة‬ ‫برك �َي��ي ب�َي��م��ان��ا ‪-‬ب��ةه��ؤي ج��ي��اوازي��ي‬ ‫ل��وت��ب��ةرزيء ك �َي� ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫رووناكبريي يان رةضةلةكء بنةمالة يان بِروانامة يان‬ ‫ئاسيت بذَيوي يان ناوضةطةري ‪ ...‬هتد‪ -.‬تةنها خيرَ ي‬ ‫تَيدانيية بؤ خَيزان‪ ،‬ئةطينا هةموو شتَيكي تَيداية!‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬بؤئةوةي ئافرةت ئازاديي هةبَيت‬ ‫وةك ئةوةي ئيسالم باسيدةكات‪ ،‬ئايا ثَيويستة ثياوان‬ ‫ضيبكةن بؤئةوةي مافيان زةوتنةكةن؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬ع��ةب��دوِرةمح��ان موحةممةد ع��ارف‪ :‬وةالم��ةك��ةي‬ ‫ث��رس��ي��اري ث�َي��ش��ووت ل��ةب�يرن��ةض�َي��تء ئينجا ئةمةيشم‬ ‫ل�َي��وةرط��رة‪ :‬جةنابت باسي ئ��ازادي��ي ئ��اف��رةت دةكةيت‬ ‫لةئيسالمدا‪ ،‬راستييةكةي م��ن ن���ازامن ب��ةِرَي��زت ضؤن‬ ‫ل���ةئ���ازادي���ي ئ��ي��س�لام��ي��ي��ان��ة ب���ؤ ذن �َي��ك��ي ث���ي���اودار ي��ان‬ ‫َ‬ ‫جاري‪،‬‬ ‫شوونةكردوو دةِروانيت‪ ،‬ئةمةيان بةطرفت نازامن‬ ‫ئةمما ئ��ةوة بةطرفت دةزامن بؤضي هةميشة ئافرةت‬ ‫وا ث��ةروةردةب��ك��رَي��ت ك��ةث��ي��اوان بةطشيت ي��ان كةسي‬ ‫م�َي�رَ دو خ��اوةن خَيزان بةتايبةتي‪ ،‬بةدوذمنَيكي نزيكء‬ ‫هةميشة لةكةميندابوو سةيربكرَيت‪ ،‬طواية كةي بؤيان‬ ‫ئاسانبوو مَ‬ ‫هةلةتي َ‬ ‫ثلنطانةيان دةك��ةن��ة س��ةر م��افء‬ ‫َ‬ ‫مالي ذنء كضةكانيان؟! يان بؤضي ئافرةتان لةثَيشء‬ ‫ث��اش��ي ش���ووك���ردنء م� َ‬ ‫�ال��ث �َي��ك��ةوةن��ان‪ ،‬رؤح���ي ت��رسء‬ ‫لةرزين تَيياندابضَينرَيت يان طياني ياخيبوون لةدذي‬ ‫م�َي�رَ دةك��ةي؟! باشة ئ��ةط��ةر ئ��اف��رةت ل��ةس��ةرةت��اوة خؤي‬ ‫ئامادةي ياخيبوونبكات يان ثياوةكةي بيةوَيت مايف‬ ‫ذنةكةي لولبدات‪ ،‬ئيرت خَيزان ثَيكةوةنان لةثاي ضيء‬ ‫فةلسةكةي ضيية؟!‪.‬‬ ‫من وان���ازامن مافةكاني ئافرةتان تةنها الي ثياوان‬ ‫ميرَ د‪-‬بَيت‪َ ،‬‬‫بةلكو هةندَيك لةو مافانة الي دايكَييتء‬ ‫ثشكَيكيرتي الي خوشكةكانَييتء بةشَيكيرتي دةكةوَيتة‬ ‫الي خزمي دوور ي��ان نزيك‪ ،‬ه���ةروةك هةندَيكي مافة‬

‫م����ادديء م��ةع��ن��ةوي��ي��ةك��ان��ي الي م�َي�رَ د ي���ان ب���اوك ي��ان‬ ‫براكانَييت‪َ ،‬‬ ‫بةالم هةرخودي ئةو ذنة تةنها مافوةرطرنيية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو ئ��ةوي��ش ئ��ةرك��ي ب���اوكء ب���راو م�َي�رَ دو خوشكء‬ ‫داي��كء كضي خؤي لةسةرةو دةبَيت رةضاويبكات‪ ،‬من‬ ‫دةمةوَيت هاوسةنطييةكي ئيسالمييانة كةهةية لةمافء‬ ‫ئةركةكاندا وةكو خؤي ثارَيزراوبَيتء السةنطنةكرَيتء‬ ‫بةسةر اليةكدا بارنةكرَيت! دةي كوا ئةم هاوسةنطيية‪،‬‬ ‫بؤضي خراوةتة ذَير ياخيطةرايي خَيزانييةوة؟!‪.‬‬ ‫بابضينة س���ةر ب��ِرط��ةي دووةم����ي ث��رس��ي��ارةك��ةت‪،‬‬ ‫دةرم��ان��ي ئ��ةم دةردة خَيزانيية ئَيمة دةخ��ات��ة ب��ةردةم‬ ‫��ي رَي���ط���ةض���ارةوةو واق��ي��ع��ي ئ�َي��م��ةي��ش ه��ةم��ووي��ان��ي‬ ‫س� َ‬ ‫ب��ةرج��ةس��ت��ةك��ردووةو ئ��اك��ام��ي ه��ةم��ووي��امن��ان بينيوة‪،‬‬ ‫ئ��ةوي��ش‪ :‬ي���ان ث������ةروةردة ي���ان ث��ةردةث��ؤش��ك��ردن ي��ان‬ ‫ثةراوَيزخستين يةكرتيية!‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ب���ةث���َي���وةري ش���ةري���ع���ةتء ع���ةق���ل���ي ت���ةن���دروس���ت‬ ‫ثةردةثؤشكردن يان ثةراوَيزخستين ثياو بؤ ذن يان‬ ‫ثَيضةوانةكةي‪ ،‬هيض دادي ئَيمة نادات‪ ،‬ئةوةي دةرماني‬ ‫بكوذي دةردة خَيزانييةكانة ث���ةروةردةي ب��ةردةوام��ي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةية‪ ،‬ل��ةو دةروازة ث��ةروةردةي��ي��ةوة دةبَيت‬ ‫ه���ةردووك���ي���ان –ذنء ث��ي��او‪ -‬ب��ط��ةن��ة ب��ةرزاي��ي��ةك��ان��ي‬ ‫هةستكردنء دانناني ك��ردةي��ي بةمافةكاني يةكرتداو‬ ‫بؤيان ساغبَيتةوة كة ذن بؤ ثياو ي��ان ثَيضةوانةكةي‬ ‫سثاردةيةكي ط��ةورةي خ��واي ط��ةورةن ب��ةالي يةكرتيء‬ ‫ب��ةس��ةر ي��ةك�تري��ي��ةوة!‪ ،‬وة ل��ةس��ةري��ان��ة ب��ةض��اوي رَي��زو‬ ‫خؤشةويسيتء ئةمةكةوة بِرواننة مافة جةستةييء‬ ‫رؤح������يء دةروون���������يء س��َي��ك��س��يء م��اددي��ي��ةك��ان��ي‬ ‫يةكرتييةوة‪ ،‬طرتين ئ��ةم رَي��ب��ازةي��ش ض��ارةس��ةري ناو‬ ‫ض��ارةس��ةرةك��ان��ة‪ ،‬ئةطينا ئيرت شكنابةم ثةناطةيةكيرت‬ ‫ه��ةب �َي��تء ب��ت��وان �َي��ت ث��ةن��ام��ان��ب��داتء دةرووي���ةك���م���ان‬ ‫لَيبكاتةوة‪ ،‬كَييش فريادِرةسَيكيرت دةناسَيت با خؤيء‬ ‫ئةويش تاقيبكاتةوة‪ ،‬راستييةكةي ئَيمةي مرؤظ‪ ،‬هيض‬ ‫نةما تاقينةكينةوة‪ ،‬تةنها هيواو ئومَيدَيك لةبةردةمماندا‬ ‫هةبَيت خةتء خةتةِرَيطةي خواي مرؤظةكانة!‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئامؤذطاريي بةِرَيزتان ضيية بؤئةوةي‬ ‫ذنان مافيان ثارَيزراوبَيتء دةستدرَيذييان نةكرَيتةسةر؟‬ ‫م‪ .‬ع��ةب��دوِرةمح��ان م��وح��ةمم��ةد ع���ارف‪ :‬ثَيشئةوةي‬ ‫ب �ِري��ارب��دةن ك��ة ه��اوس��ةرط�يري��ي��ب��ك��ةن‪ ،‬دةب �َي��ت مةرجي‬ ‫َ‬ ‫خةيالييان نةبَيت ب��ؤ هيض ك��ةس�َي��كء ض��اوةِروان��ن��ةب��ن‬ ‫ث��ي��اوَي��ك ببَيتة نسيبيان دوورب �َي��ت ل��ةه��ةم��وو ك��ةرتء‬ ‫ك��ةس��رَي��ك‪ ،‬ئ���ةوةي م��ةرج��ي س��ةرةك��ي��يء بنضينةيني‪،‬‬ ‫دينداريء رةوشتبةرزيي ئةو كةسةيةو ئيرت مةرجةكانيرت‬ ‫دوات��ر بةثَيي زةرورةت دةخرَينة ري���زةوةو ئةوانيش‬ ‫ب��ةث�َي��ي ئ��اس��تء ث�َي��ط��ةو ثَيكهاتة ك��ؤم� َ‬ ‫�ةالي��ةت��ي��ي��ةك��ان‬ ‫خةميلَيدةخورَيت‪َ ،‬‬ ‫خةيال َ‬ ‫َ‬ ‫ثالويي!‪.‬‬ ‫بةالم بَيزيادةِرؤيي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪79‬‬


‫ناردني سرووش بؤ ث َيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫واتاي ر َيزطرتين مرؤظ دةطةيةن َيت‬ ‫ماكوان كةريم‬

‫بةشي س َييةم‬

‫لةبةشةكاني رابردوودا باسي رةوشي ئةو سةردةمةي‬ ‫كة كاتء شوَيين هاتين ثَيغةمبةرة (‪)j‬مان كرد لةكوَيوة‬ ‫هاتووة‪ ،‬تا رادةيةك ئاماذةيةكي كورمتان ثَيكرد لةِرووي‬ ‫جوطرافياو دميوطرافيي ئةو ناوضةيةوة‪.‬‬ ‫زؤرَيك لةخوَينةران ثَيدةضَيت ئةم ثرسيارة لةمَيشكياندا‬ ‫دروستببَيت‪ ،‬ئةطةر ئ��ةم باسةي كة دام����ةزراوة‪ ،‬باسي‬ ‫ذياني سةرةوةري مرؤظايةتي ‪-‬موحةممةد‪-‬ة (‪ )j‬ئةي‬ ‫بؤضي باسي نةسةبء بنةضةو ثَيش بووني بةثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬ناكةين؟‬ ‫لةِراستيدا من ليرَ ةدا نامةوَيت باسي ذياني ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬بكةم لةو رووةي كة ثَيشرت هةموو ئةو نووسةرة‬ ‫بةتوانايانة كردوويانةو تا رادةيةك منوونةي جوانء زؤر‬ ‫طةورة لةبةردةستدان‪ ،‬بةلاَ م ئةوةي كة من دةينوومسةوة‪،‬‬ ‫ئ���ةوة دةن��وومس��ة ك��ة م��ن دةيبينم ل����ةِرووي سياسيء‬ ‫فيكرو جيهانبيينء دام��ةزران��دن��ي ئ��ي��دارةو رَيكخستنة‬ ‫سةرةتاييةكانء ث��ةروةردةك��ردن��ي نوخبةي ئيسالميء‬ ‫ضؤنَيتيي دامةزراندني ثرؤذةكانيء ضاكسازي لةِرووي‬ ‫رةواندنةوةي كَيشةو طرفتةكاني بَيكارو ثةناهةندةييء‬ ‫دةولةتء سوثاو دةزطاي َ‬ ‫دامةزراندني َ‬ ‫هةولطريء ‪...‬تاد‪.‬‬ ‫بةكورتيء ثوخيت واتة‪ :‬كة ئةم باسةم كردؤتةوة دةمةوَيت‬ ‫بيناي كةسايةتيي خؤماني لةسةربكةينء لةسةر رَيطةو‬ ‫رَيِرةوي ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬بِرؤين‪ ،‬ئةو ضؤن كَيشةكاني‬ ‫ضارةسةركردوون‪ ،‬ئَيمةيش وةك ئةو ضارةسةريانبكةين‪.‬‬ ‫لةديدو بؤضووني منةوة رةهةندةكاني (سرية) جياوازن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كةخةلكانيرت باسيانكردووة‪ ،‬مةبةسيت من‪:‬‬ ‫وةك ئةوةي‬ ‫َ‬ ‫لةدايكبووني تا وةفاتي نيية‪ ،‬بةلكو خوَيندنةوةي هةموو‬ ‫رةهةندةكاني ذيانة لةم (سرية) بؤخنؤشةدا‪.‬‬ ‫كةواتة لةم طؤشةنيطايةوة ثرؤذةيةكمان دةستثَيكردووة‪،‬‬ ‫كة زؤر بةرفراوانء طةورةو قورسة‪ ،‬ئةويش دةمانةوَيت‬ ‫بزانني ثَيغةمبةري سةروةرمان (‪ )j‬لةثرؤذةي بيناكردني‬ ‫مرؤظدا ضؤن هاوةلاَ ني ثةروةردةكردووة‪ ،‬ئَيمةيش لةسةر‬ ‫مةنهةجي ئةو رَيبكةين‪.‬‬ ‫بيناكردني ه��ةم��وو ب��ون��ي��ادَي��ك ثَيويستيي ب��ةث�لانء‬ ‫كؤكردنةوةي وزةو تواناكان هةية ‪-‬كة ثَيشرت دةبَيت خؤتت‬ ‫‪80‬‬

‫بؤ ئامادةكردبَيت‪ ،‬ئةم بونيادةيش كة دةستمانثَيكردووة‬ ‫بيناي ئيسالمة‪ ،‬ك��ة ئَيستا لةبةردةستمانداية‪ ،‬ب��ةلاَ م‬ ‫سةروةرمان ضؤن َ‬ ‫خةلكةكةي لةسةر ثةروةردةكردووة‪..‬‬ ‫هةولَيكم دةخةمةكار‪َ ..‬‬ ‫ئةوة ئاماجني منةء هةموو َ‬ ‫بةلكو‬ ‫خ��واي ط��ةورة ئةمة بكاتة خيرَ َيكي ن��ةب �ِراوةء نةوةكان‬ ‫سووديلَيوةربطرن‪ ،‬ه��ةرض��ةن��دة ب���ةوةي ن���ازامن ئ��ةوةن��دة‬ ‫بةشَيوةيةكي ناياب نوسبَيتم‪ ،‬ب��ةلاَ م ئةم تةثوتؤزة كة‬ ‫ناوي ماكوانة هةرئةوةندةي لَي َ‬ ‫هةلدةسَيت‪ ،‬وةك مةحوي‬ ‫ل��ةب��ةح��ري ن���وري خ��ؤي��دا دةف��ةرم��وَي��ت‪« :‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و ببَيتة‬ ‫دةلَيم‪َ :‬‬ ‫بوردةيةكي كوردي»‪ .‬منيش َ‬ ‫بةلكو هةذماردبكرَيت‬ ‫لةسريةي موبارةكء بؤخنؤشي ثَيغةمبةرمان (‪.)j‬‬ ‫ليرَ ةدا باس لةهةر وَيستطةيةكي ذياني سةروةرمان‬ ‫دةكةم‪ ،‬دةمةوَيت ئةوة بطاتة خوَينةر كة بؤضي سةروةرمان‬ ‫ئةم كارةي كردووة‪ ،‬هؤكاري ضيية‪ ،‬حيكمةت لةكارةكاني‬ ‫سةروةرمان كةكراون ضني‪ ،‬سرووشيت ئةو رووداوانة ضؤن‬ ‫بووة‪ ،‬ئةو بؤضوونة بؤ دةربِرراوة لةو كاتء سةردةمةدا؟‪.‬‬ ‫بةم لَيوردبوونةوةية دةتوانني بطةينة ئةو ئاماجنةي كة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانة‪ ،‬تا‬ ‫دةمانةوَيت‪ ،‬ئةويش بيناكردني مرؤظي‬ ‫بتوانني ئوممةتةكةي لةسةر بينابكةينةوة هةروةك ضؤن‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬بينايكردووة‪.‬‬ ‫زؤرب������ةي َ‬ ‫خ��ةل��ك��ي ض�ي�رؤك���ي ذي���ان���ي س����ةروةرم����ان‬ ‫ل��ةل��ةداي��ك��ب��وون��ي��ي��ةوة ت���ا وةف���ات���ي دةزان�������ن‪ ،‬ي��اخ��ود‬ ‫لةثَيغةمبةرايةتييةوة ت��ا كؤضيدواييكردني‪ ،‬زؤرَي���ك‬ ‫لةجةنطةكانء غةزاكان شارةزان‪ ،‬تةنانةت لَي َ‬ ‫كؤلينةوةي‬ ‫باشيان ب��ؤ ك���راوة‪ ،‬ب���ةلاَ م ئاماجني ئَيمة ل��ةم باسانةي‬ ‫دواي��ي��م��ان��دا ئ��ةوةن��ي��ي��ة‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و ئ��ةوةي��ة ض��ي لةثشيت‬ ‫ث��ةردةوة هةية ئاشكرايبكةين‪ ،‬واتة‪ :‬بةزماني سةردةم‪،‬‬ ‫ك��ةوال��ي��س��ةك��ان ب��ؤ خ��وَي��ن��ةر رووم� َ‬ ‫�ال��ب��ك��ةي��ن‪ ،‬بؤمنوونة‬ ‫وةلاَ م��ي ئةو ثرسيارانةمان دةستدةكةوَيت لةم باسةدا‪،‬‬ ‫ث��رس��ي��ارب��ك��ةي��نء ب�َ�ل �َي�ين ب��ؤض��ي خ��ات��وو خ��ةدجي��ة ي��ان‬ ‫ئةبوبةكري سديق (خوا لَييانِرازيبَيت) يةكةجمار بانطكران‬ ‫ب��ؤ ئ��ي��س�لام؟ ب��ؤض��ي زةي����دي ك����وِري ح��اري��س��ةء عةليي‬ ‫ك��وِري ئةبوتاليب بانطهَيشتكران؟ بؤضي بانطةوازةكة‬ ‫ل��ةس��ةرةت��اوة بةئاشكرانةبوو؟‪ ،‬بؤضي ط��ةلء هؤزةكةي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫دذايةتييانكرد؟ ئايا ثَيغةمبةرمان م��وح��ةمم��ةد (‪)j‬‬ ‫بانطةوازي بؤ راس�تيء حةق نةدةكرد بؤضي نةيتواني‬ ‫لةسةرةتاوة طةلةكةي قةناعةتثَيبكات؟ بؤضي بانطةواز‬ ‫لةوكاتةدا ئاشكرادةكرَيت‪ ،‬مةبةست ل��ةو كاتة ضيية؟‬ ‫زؤر ثرسياريرت رووندةكةينةوة‪ ،‬ئةطةر تةمةن باقيبوو‪،‬‬ ‫ئاماجني دووةم ئةوةية وةلاَ مي ئةو عةملانيء بَيباوةِرانة‬ ‫بدةينةوة كة ثَيغةمبةرمان موحةممةد (‪ )j‬وةك خؤي‬ ‫ناناسن‪ ،‬موعجيزةكاني ئاشكرادةكةين لةِرووي سياسيء‬ ‫فيكريء ئيداريء تةنزميةوة ‪...‬تاد‪ .‬دةيان هؤكار هةبوون‬ ‫بؤئةوةي َ‬ ‫خةلكي روو لةئيسالم وةرط�َي�رَِ ن‪ ،‬ئايا دةشَيت‬ ‫ئةو هؤكارانة لةم سةردةمةدا دووبارةببنةوة؟ ئةي ضؤن‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬رووب��ةِرووي��ان وةستايةوة ‪-‬دوذمناني‬ ‫ب��ةض ئ��ام��رازَي��ك دذايةتيياندةكرد؟ ب��ةك��ام ه��ؤك��ار تواني‬ ‫ض��ارةس��ةري كَيشةكان بكات؟ ئ��ةي ض��ؤن دانيشتوواني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبوون؟‬ ‫مةككة‬ ‫دةشَيت بثرسن دةي بؤضي زوو ناضيتة ناو باسةكةوة؟‬ ‫لةوةلاَ مدا َ‬ ‫دةلَيم‪ :‬ئةم ثرسيارانة هةموو ضاكةي ئةوةيان‬ ‫هةية كةضؤن بتوانني بونيادي كةسايةتيي خؤمان بكةين‬ ‫لةسةر ذياني ثَيغةمبةرمان (‪.)j‬‬ ‫َ‬ ‫دةستثَيدةكةم بةثرسيارَيكء دةلَيم‪ :‬بؤضي ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬ف��ةرم��ان��ي��ك��رد ب���ةه���اوةلاَ ن (رةزام���ةن���دي���ي خ��واي��ان‬ ‫لَيبَيت) كؤضبكةن بؤ حةبةشة؟ ضي لةثشيت كؤضي‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��ةوة ه��ةي��ة ب��ؤ ح��ةب��ةش��ة؟ ب��ؤض��ي يةمةني‬ ‫َ‬ ‫هةلنةبذارد يان جَيطةيةكيرت ياخود ميسر يان عيرَ اق؟!‬ ‫ب��ؤض��ي ه��ةم��وو رووي��ان��ك��ردة ش���اري م��ةدي��ن��ة؟ بؤضي‬ ‫موسعةبي ك���وِري ع��وم��ةي��ري ن���ارد ب��ؤئ��ةوةي َ‬ ‫خةلكيرت‬ ‫َ‬ ‫هاوةلَيكيرتي‬ ‫فيرَ بكات بؤضي ئةبوبةكر ياخود عومةر يان‬ ‫َ‬ ‫هةلنةبذارد؟‬ ‫بؤضي لةمةككةوة بؤ شاري تائيف تةشريفيربد‪ ،‬بؤضي‬ ‫تائيفي َ‬ ‫هةلبذارد؟‬ ‫ه��ةم��وو ئ���ةم وَي��س��ت��ط��ةي��ان��ةي ك��ة ب��امس��ك��ردن ئ��ةط��ةر‬ ‫شيكاريان بؤ بكةين‪ ،‬يارمةتيدةرن بؤ وةلاَ مي ئةو ئاماجنةي‬ ‫كة دةمانةوَيت لةم شيكارييةدا‪ ..‬ئةم ثرسيارانة دةتوانن‬ ‫ثايةي بيناي بونيادةكة دامبةزرَينن‪ ،‬كة ئةويش مةبةسيت‬ ‫ئَيمةية‪ ،‬ضونكة ئيرت بؤمان دةردةكةوَيت ضؤن سةروةرمان‬ ‫بونيادي كةسايةتيي هاوةلاَ ني كردووةو توانيويانة دوو‬ ‫ئيمثراتؤرييةتي طةورةي دونيا خبةنة ذَير ركَيفي خؤيانء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبوون لةماوةيةكي زؤر كةمدا‪..‬‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانان ناتوانن هيض بكةن‬ ‫دلنياتاندةكةمةوة‬ ‫ئةطةر جَيطةي ثَيكاني ثَيغةمبةر (‪َ )j‬‬ ‫هةلنةطرنةوةء‬ ‫خال بةجَي َ‬ ‫ثالنةكاني ئةو ثيادةنةكةن‪ ،‬بَيئةوةي يةك َ‬ ‫بهلني‪،‬‬ ‫خال َ‬ ‫واتة‪َ :‬‬ ‫بةخالي دةبَيت ثيادةبكرَيت‪ ..‬ئينجا دةتوانني‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةيةي خؤمان بكةينء سةركةوتين‬ ‫بونيادي ئةم‬ ‫لاَ‬ ‫ت��ةواوي بةدةستبهَينني‪ ،‬بة م طرنطة بزانني ضؤن ذياني‬

‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬ق��ؤن��اغ��ك��اري ب��ك��ةي��نء ل��ةط� َ‬ ‫�ةل رةوش��ي‬ ‫خؤماندا بيطوجنَيننيء لَييوردبينةوةء توَيذينةوةيبكةين‬ ‫بؤ ئةوكاتةو رةوشةي ئةو بِريارانةي تَيدادراوة‪ ،‬ئيرت بةو‬ ‫ثَيية دةطةيةنة ئةو ئاماجنةي كةدةمانةوَيت‪.‬‬ ‫ليرَ ةوة ‪-‬سرية‪-‬كة دةستثَيدةكةم‪ ،‬بةلاَ م بةشَيوةيةكي‬ ‫كالسيكي ن��ا‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةل��ك��و ب��ةوش �َي��وةي��ةي ك��ة ئ��ام��اذةم��ث�َي��دا‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬لةسةردةمي وةحييةوة دةستثَيدةكةين‪ ،‬ضؤن بوو‬ ‫بةثَيغةمبةر (‪.)j‬‬ ‫م��ان��اي ئ��ةوةن��ي��ي��ة ل��ةذي��ان��ي ث �َي��ش ثَيغةمبةرَيتيي‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬كةمبكةينةوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو مةبةست ئةوةية‬ ‫كة ئَيمة ث��رؤذةك��ةي خؤمان ببةينة ثَيشةوة‪ ،‬بةوةيش‬ ‫طؤشةنيطاي خؤمان وابوو كة بيناي كةسايةتيي خؤمانء‬ ‫ئوممةتةكةمان بكةين؟‬ ‫مةبةسيت منيش ليرَ ةدا ئةوةية كة لةم نوسينةمدا راستة‬ ‫بؤ خؤي مَيذوو َ‬ ‫زال��ة بةسةريدا‪ ،‬ب��ةلاَ م هةمووي لةبواري‬ ‫ش��ةرع��ي ئيسالمداية‪ ،‬ئيسالم ل��ةس��ةرةت��اي وةحييةوة‬ ‫دةستثَيدةكات‪ ،‬كةواتة بؤية ليرَ ةوة دةستمانثَيكرد ئَيمة‬ ‫بةشةريعةتي ئيسالم بيناي كةسايةتيي خؤمان دةكةين‬ ‫لةذياني ثَيغةمبةرةوة (‪.)j‬‬ ‫هاتين سرووش بؤ سةرزةوي رَيزة بؤ مرؤظايةتي‪..‬‬ ‫هاتين وةحي بؤ ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةئةشكةوتي (حراء)‬ ‫ئةو سةردةمةي دةستثَيدةكات كاتَيكي يةكالكةرةوةية‬ ‫لةذياني مرؤظايةتييدا‪ ،‬من وايدةبينم س��اتء كاتَيكي‬ ‫ئةوةندة طرنطء طةورةية لةمَيذووي مرؤظايةتيدا‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫تا رؤذي قيامةت ثةندو عيربةتي لَيوةردةطرين‪.‬‬ ‫ساتة وةخيت هاتين وةحي‪ ،‬واتة‪ :‬ذيان لةتاريكييةكي‬ ‫بيوَينةدا دةذيا‪ ،‬مرؤظايةتي بةرةو سةرطةرداني دةِرؤيشت‪،‬‬ ‫رةوش��تء بةهاي كؤمةلاَ يةتي‪ ،‬تةنانةت ل��ةِرووي ياساو‬ ‫دةس���ت���ووري ط���ةالن���ةوة ك��ةم��وك��ووِري ت����ةواوي ه��ةب��وو‪،‬‬ ‫مرؤظايةتي بةرةو نةهامةتيء سةرلَيشَيواوي هةنطاوي‬ ‫اب ُمِب ٌ‬ ‫ني‬ ‫هلل ُنو ٌر َوِكَت ٌ‬ ‫دةنا‪ ،‬تا خواي طةورة [َق ْد َجاَء ُك ْمِم َن ا ِ‬ ‫الِم َو خُ ْ‬ ‫(‪َ )15‬يهِْديِبِه اهللُ َمِن َّاتَبَعِر ْ‬ ‫الس َ‬ ‫يِر ُجهُم‬ ‫ضَواَن ُه ُس ُب َل َّ‬ ‫ِم َن ُّ‬ ‫اتِإىَل ُّ‬ ‫يم]‬ ‫الظ ُلَم ِ‬ ‫يه ْمِإىَل ِصَر ٍ‬ ‫ورِبِإ ْذِنِه َوَيهِْد ِ‬ ‫الن ِ‬ ‫اط ُم ْسَتِق ٍ‬ ‫املائدة‪.)16 ،15( :‬‬ ‫واتة‪ :‬بةِراسيت لةاليةن خواوة رووناكييةكي ئاشكراتان‬ ‫بؤ رةوانةكراوة –كة موحةممةد ثَيغةمبةرة (‪ -)j‬هاوِر َي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كتَيبَيكي ئاشكرادا –كة قورئانة‪– ..-‬بَيطومان‪-‬‬ ‫خوا بةو قورئانة ثريؤزة هيدايةتء رَينموونيي ئةو كةسانة‬ ‫دةكات كة بةشوَين بةدةستهَيناني رةزامةنديي ئةودا وَيَلن‪،‬‬ ‫وة ب��ةرةو رَيبازةكاني ئاشيتء ئاسوودةيي دةيانبات‪،‬‬ ‫بةفةرماني خ��ؤي لةتاريكستانةكان دةرياندةهَينَيتء‬ ‫رزط��اري��ان��دةك��اتء دةي��اخن��ات��ة ن���او روون��اك��ي��ي��ةوة‪ ،‬وة‬ ‫رَينموونييان دةك���ات ب��ؤ س��ةر رَي��ط��ةو رَي��ب��ازي راس��تء‬ ‫درووسيت ‪-‬دينداريء خواناسيء ضاكةكاري‪.-‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪81‬‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫زؤر دةبيستني لةسةر ئةم رووداوة طةورةية كة هاتين‬ ‫سرووشة بؤ سةروةرمان موحةممةد (‪ ،)j‬بةلاَ م كةممان‬ ‫�يء تا ئَيستا ق��ةدري طةورةيي ئةم‬ ‫حةقي خؤميان داوت� َ‬ ‫رووداوةمان نةطرتووة‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر م����رؤظ ل���َي���وردب���وون���ةوة ب��ك��ات‪ ،‬وات����ة‪ :‬خ��واي‬ ‫ث��ةروةردط��ارم��ان ن�َي�رَ راويء دةن�َي�رَ َي��ت لةمرؤظ تا ثةيامي‬ ‫خؤميان بؤ روونبكاتةوة‪ ،‬ئةمةيش بؤ خؤي منةتَيكي زؤر‬ ‫طةورةية بةسةرمانةوةء رَيزو حورمةتَيكي زؤرة لةمرؤظ‬ ‫طرياوة‪.‬‬

‫كاتيك َليرةدا باس لةهةر‬ ‫َ‬ ‫وَيستطةيةكي ذياني‬ ‫سةروةرمان دةكةم‪ ،‬دةمةوَيت‬ ‫ئةوة بطاتة خوَينةر‪ ،‬بؤضي‬ ‫سةروةرمان ئةو كارةي‬ ‫كردووة‪ ،‬هؤكاري ضيية‪،‬‬ ‫حيكمةت لةكارةكاني‬ ‫سةروةرمان كةكراون ضين‪،‬‬ ‫سرووشتي ئةو رووداوانة‬ ‫ضؤن بوون‪ ،‬ئةو بؤضوونة‬ ‫بؤ دةرب ِرراوة لةو كاتء‬ ‫سةردةمةدا؟‬ ‫ثةروةردطارمان دةفةرموَيت‪َ[ :‬لَق ْد َم َّن اهللُ َعَلى ا ُ‬ ‫مل ْؤِمِن َ‬ ‫ني‬ ‫يه ْم‬ ‫يه ْم َر ُسوالً ِم ْن َأ ْن ُفِسِه ْم َي ْت ُلو َعَليِْه ْم َآَي ِاتِه َو ُيَز ِّك ِ‬ ‫ِإ ْذ َبَع َثِف ِ‬ ‫احل ْكَمَة َوِإ ْن َكا ُنوا ِم ْن َقب ُ‬ ‫ْل َلِفي َ‬ ‫ضَ‬ ‫ال ٍل‬ ‫اب َو ِ‬ ‫َو ُيَع ِّل ُم ُه ُم ِ‬ ‫الكَت َ‬ ‫ني] آل عمران (‪.)164‬‬ ‫ُمِب ٍ‬ ‫وات��ة‪ :‬بَيطومان خ��وا منةتي ن��اوةت��ةس��ةر ئيمانداران‬ ‫بةوةي كة ‌لةناو خؤياندا ثَيغةمبةرَيكي بؤ رةوانةكردوون‬ ‫كة ‌ئايةتةكاني ئ��ةوي��ان ب��ةس��ةردا دةخوَينَيتةوةء َ‬ ‫‌دلء‬ ‫دةروونيان ثاكوثوخت دةكاتةوةء‌فيرَ ي قورئانء داناييان‬ ‫‪82‬‬

‫دةك���ات‪ ،‬ه��ةرض��ةن��دة ‌ثَيشرت لةطومِراييةكي ئاشكرادا‬ ‫رؤضووبوون‪.‬‬ ‫ثرسيار ليرَ ةدا ئةوةية‪..‬‬ ‫َ‬ ‫لةكاتَيكدا م���رؤظ ض��ةن��دة خؤشحالدةبَيت ك��ة ل��ةالي‬ ‫ثادشايةكي دنياييةوة‪ ،‬ياخود سةرؤك ولاَ تَيك نامةيةكي‬ ‫بؤ بَيتء ئامؤذطاريبكات‪ ،‬وا هةستدةكات كة ئةو ثادشاو‬ ‫س���ةرؤك َ‬ ‫دةول��ةت��ة ئ��ةوي خ��ؤش��دةوَي��تء رَي��زَي��ك��ي زؤري‬ ‫َ‬ ‫خؤشحالدةبَيت ك��ة ل��ةالي��ةن ئةو‬ ‫ل�َي��ن��اوة‪ .‬ئ��اي��ا ض��ةن��دة‬ ‫َ‬ ‫ثادشايةوة نامةي بؤ نيرَ راوة لةكاتَيكدا مولكَيكي كةمي‬ ‫لةبةردةستدايةو ناتوانَيت خؤي بثارَيزَيت لةوةي توشي‬ ‫ئ��ازارو ناِرةحةتي نةبَيت‪ ،‬ياخود لةمردنء ذي��ان هيضي‬ ‫بةدةستةنيية؟!‬ ‫لاَ‬ ‫ك��ةوات��ة خ���واي ط���ةورة ب��ةت��وان��او دةس�����ة تء هَيزي‬ ‫خ���ؤي ث�َي��غ��ةم��ب��ةرَي��ك��ي ب��ؤ ن���اردووي���نء ثةيامَيكيشي‬ ‫ث�َي��داِرةوان��ةك��ردووة‪ ،‬م��رؤظ بؤ خؤي زؤر بوونةوةرَيكي‬ ‫بضووكء الوازة‪ ،‬لةسةر ئةم زةويية دةذي كة هةسارةيةكة‬ ‫لةناو قاترليؤن ئةستيرَ ةدا كة لةئامساني يةكةمدا هةن‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلةي كاكَيشاندا كة بةضاونابينرَيت ئةوةندة‬ ‫ياخود‬ ‫بضووك دةبَيتةوة لةناو ئةم هةموو طةلة ئةستيرَ ةدا‪ ،‬كةضي‬ ‫خواي طةورة ثةيامي خؤي ناردووة بؤ مرؤظ!!‬ ‫ئ��اخ��ؤ ق���ةب���ارةي ئ���ةم زةم��ي��ن��ة ض��ةن��دة ل��ةض��او ه��ةم��وو‬ ‫طةردووندا؟ ياخود قةبارةي مرؤظ لةضاو زةويدا ضةندة؟‬ ‫ي��ان ق��ةب��ارةي م��رؤظ ل��ةض��او ط��ةردوون��دا ض��ةن��دة؟ ياخود‬ ‫قةبارةي مرؤظ بةرانبةر بةفريشةتةكان ضةندة؟‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي قةدري طةورةيي ئةم رووداوة ناطرن‬ ‫زؤرَيك‬ ‫كة هاتين سرووشة‪ ،‬ضونكة قةدري خواي طةورة نازانن‪،‬‬ ‫خواي ثةروةردطارمان ثَيويستيي بةئَيمة نيية‪ ،‬ثَيويسيت‬ ‫بةهيض شتَيكيرتيش نيية لةم طةردوونةدا‪ ،‬نة ضاكةو نة‬ ‫خراثةي ئَيمة هيض كاريطةرييةك لةسةر خ��واي ط��ةورة‬ ‫دروستناكات‪ ،‬ئةو لةرةمحةتء لوتفء كةرةمي خؤيةتي‬ ‫كة نيرَ راوَيكي بةثةيامَيكدا لةمرؤظ بؤ ئَيمة رةوانةكردووة‬ ‫مذدةماندةداتي بةبةهةشتء دةمانرتسَينَيت بةدؤزةخ‪،‬‬ ‫كة‬ ‫َ‬ ‫ب��ؤئ��ةوةي ك���ردةوةي ب��اش بكةين‪ ،‬ئ��ةو ثةيامةيشي كة‬ ‫ن��اردووي��ةت��ي بةبةِرَيزترين فريشتةدا ن��اردووي��ةت��ي كة‬ ‫جربيلة (س��ةالم��ي خ��واي لَيبَيت) بؤ بةِرَيزترين مرؤظي‬ ‫ناردووة كة موحةممةدة (‪ )j‬وة بةِرَيزترين وتةي ناردووة‬ ‫كة قورئانة‪.‬‬ ‫كةواتة لةو ساتةوةختةوة ئةو ثايامة كةوتةي خواي‬ ‫ثةروةردطارمانة‪ ،‬دةستووري ذيان دةبَيت لةسةر زةويدا‬ ‫تا ئةوكاتةي زةوي لةناودةضَيت‪.‬‬ ‫ك��ةوات��ة ئ��ةم رووداوةي�����ة ك��ة م��رؤظ��ي ب��ةِرَي��زك��ردووةء‬ ‫[وَل�َق� ْ�د َك َّر ْمَنا َب�ِن�يِ َآَدَم َوحمَ َ ْلَنا ُه ْم فيِ البرَ ِّ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫َوالَب ْحِر َوَرَز ْقَنا ُه ْم ِم َن َّ‬ ‫ات َوَف َّ‬ ‫م ْن‬ ‫الط ِّيَب ِ‬ ‫ض ْلَنا ُه ْم َعَلى َكِث ٍري مَِّ‬ ‫َخَل ْقَنا تفضي ً‬ ‫ال] اإلسراء (‪.)70‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫واتة‪:‬بةِراسيت ئَيمة ‌رَيزمان لةنةوةي ئادةم طرتووةو‬ ‫ب���ةس���ةر وش���ك���ان���يء دةري�������ادا ‪-‬ب���ةج���ؤرةه���ا ه��ؤك��اري‬ ‫طواستنةوة‪ -‬مَ‬ ‫هةلانطرتوون‪ ،‬وة ‌ل��ةرزقء رؤزي��ي ضاكء‬ ‫جؤراوجؤر بةهرةوةرمانكردوون ‪-‬لةخؤراك‪ ،‬ثؤشاك‪َ ،‬‬ ‫مال‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ناومال و…هتد‪ -‬بةِراسيت ئَيمة‌رَيزي زؤري ئةوامنان داوة‬ ‫‌بةسةر زؤربةي ئةو بةديهَينراوانةدا كةدروستمانكردوون‬ ‫لةهةموو روويةكةوة‪.-‬‬‫سرووش جوانرتينء طةورةترين رَيزة كة لةمرؤظايةتي‬ ‫طرياوة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ل���ةط���ةل ئ���ةو رَي�����زةي ك��ة ث����ةروةردط����ار ط��رت��ووي��ةت��ي‬ ‫ل��ةم��رؤظ��اي��ةت��يء ثَيغةمبةرَيكي ن����اردووة ب��ةدةس��ت��ورو‬ ‫مةنهةجَيكةوة ت��ا م���رؤظ بتوانَيت ذي��ان��ي خ��ؤي لةسةر‬ ‫رَيكبخات‪ ،‬لةهةموو فةرهةنطء رةهةندةكاني ذيانةوة‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫مرؤظ ئةم رَيزة هةستثَيناكاتء ثَيشَيليدةكات‪ ،‬روودةكاتة‬ ‫هةندَيك خؤشيي ذيانء شةهوةتي خؤي تيرَ دةكات‪ ،‬تا ئةو‬ ‫كاتةي لةناو خؤشيء ئةو شةهوةتانةدا وندةبَيت‪ ،‬ضونكة‬ ‫قةدري مرؤظايةتيء رَيزي خؤي نازانَيت‪ ،‬تةنانةت زؤرجار‬ ‫ئازاري َ‬ ‫خةلكي دةدات‪ ،‬ئةشكةجنة بةكاردةهَينَيت‪ ،‬هةست‬ ‫بةوة ناكات مرؤظَيك كة رَيزيلَيطرياوة‪ ،‬ئازارو ئةشكةجنةو‬ ‫مَ‬ ‫زول لةمرؤظَيكي رَيزلَيطرياو اليدةدات‪.‬‬ ‫زؤر جاريرت هةية رَي��زو قيمةتي م��رؤظ دةضَيتة خوار‬ ‫َ‬ ‫ئاذةليشةوةء هيض ئةرزشَيكي نامَينَيت‪.‬‬ ‫بريكردنةوة لةسرووش يةكخستين هزري مرؤظةكانة‬ ‫بؤ يةكرتي‪ ،‬تةنانةت خودي مرؤظ خؤيشي‪ ،‬تَيطةيشتنة‬ ‫لةضةمكء وات��اي برايةتيي مرؤظايةتي لةسةرزةويدا كة‬ ‫ضؤن بةيةكةوة ذيان بةرنةسةر‪.‬‬ ‫سرووش‪ :‬بريتيية لةنامةي خوا بؤ سةرزةوي بؤئةوةي‬ ‫رايطةيةنَيت بةمرؤظ و ئاطاداريبكاتةوة ضي بكاتء ضي‬ ‫نةكات‪.‬‬ ‫سرووش‪ :‬بريتيية لةدرخشاني رووناكء رَينمووييء‬ ‫رَيبةري‪..‬‬ ‫َ‬ ‫سرووش تةنها تةكليفات نيية‪ ،‬بةلكو نيعمةتي خواييء‬ ‫رةحةتي ثةروةردطارمانة بؤ مرؤظ‪.‬‬ ‫خ��واي كردطارمان ئَيمةي بةديهَيناوةو ه��ةر ئةويش‬ ‫دةزانَيت ضي بةكاردَيت بؤ ئَيمةي مرؤظ‪ ،‬ثةروةردطارمان‬ ‫ثةي بةِرابردوو ئَيستاو داهاتوومان دةبات‪ ،‬ئةو ئاطادارة‬ ‫بةسةرمانةوةء زانياريي بةسةر هةموو شتَيكدا هةية لةم‬ ‫بوونةدا‪ ،‬ئةم وةحييةي بؤ ناردووين تاكو ببَيتة رَيبةرَيكء‬ ‫رَينموونيمان بكات بؤ ك��اري ضاكةو فةرمان بةضاكةء‬ ‫رَيطري لةخراثةو كاري خراثة‪.‬‬ ‫شوَينكةوتين وةحي خؤشبةختيي دونياو قيامةتة‪،‬‬ ‫سةرثَيضيكردنيشي نةطبةتيء نةهامةتي هةردوو جيهانة‪.‬‬ ‫ئةطةر لَي َ‬ ‫كؤلينةوةيةكي ورد بكةين لةسةر وةح��ي‪،‬‬ ‫دةبينني لةبيابانَيكي وش��كء بَيئاوي ث�ِر ل��ةس��ةراب‪ ،‬كة‬

‫بةدرَيذايي رؤيشنت لةتراويلكة زياتر هيض نابينيت‪ ،‬تؤيش‬ ‫لةو بيابانةدا تينوو ماندوو شةكةت رَيطات لَيونبوو‪ ،‬بؤ‬ ‫بةدةستهَيناني تؤزَيك ئاو ئامادةيت سةروةتء سامانت‬ ‫ببةخشيت‪ ،‬كةسَيك دَي��ت لةناكاودا دةتطةيةنَيتة َ‬ ‫ثال‬ ‫كانياوو سةوزاييةكي خؤشء فَينك‪ ،‬تيرَ ئاو دةخؤيتء‬ ‫لةونبووني رَيطة رزطارتدةبَيت‪ ،‬ئةو كةسةي ئةو كارةي‬ ‫كردء تؤي رزطاركرد‪ ،‬وةك منوونةي وةحيية كة دةسيت‬ ‫مرؤظايةتي دةطرَيت لةتةنهاييء خةمؤكيء ناِرةحةتيي‬ ‫ذيانةوة بةرةو خؤشيء شاديء كامةرانيي ذياني هةردوو‬ ‫جيهان دةيانطوزةرَينَيت‪ ،‬كة كؤتاييةكةي بةهةشتة‪.‬‬ ‫ثةروةردطارمان دةفةرموَيت‪َ[ :‬فِإ َّما َي ْأِتَي َّن ُك ْم ِم يِّن ُهدًى‬ ‫اي َف َ‬ ‫ال َيِض ُّل َو َال َي ْشَقى] طه (‪.)123‬‬ ‫َفَمِن َّاتَبَع هَ‬ ‫ُد َ‬ ‫واتة‪ :‬هةركاتَيك هيدايةتء رَينموويي من بؤ ئَيوة هات‪،‬‬ ‫ئةوةي شوَيين بةرنامةكةم بكةوَيت‪ ،‬نة طومِرادةبَيت نة‬ ‫ناخؤشيء ناِرةحةتيء ناسؤر دَيتة ِرَيي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫م���رؤظ دةت��وان �َي��ت ض��ارةن��وس��ي خ���ؤي ه��ةل��ب��ذَي��رَي��تء‬ ‫دةس��ت��ن��ي��ش��ان��ي��ب��ك��ات‪ ،‬ب �َي��ط��وم��ان ب���ةوةح���ي‪ ،‬ه��ةرك��ةس‬ ‫شوَينكةوتووي وةح��ي ب��وو ئ��ةوا س��ةرب��ةرزة ل��ةه��ةردوو‬ ‫ج��ي��ه��ان��دا‪ ،‬ب����ةلاَ م ئ��ةط��ةر ط��وَي��ي ب��ؤ س����رووش ن��ةط��رتء‬ ‫شوَينكةوتووي نةبوو لةم ذي��ان��ةدا‪ ،‬لةدونياو قيامةتدا‬ ‫سةرطةرداندةبَيت‪.‬‬ ‫ل��ةف��ةرم��وودةي��ةك��ي ثَيغةمبةري س��ةروةرم��ان��دا (‪)j‬‬ ‫ْن َعبِْد اللهَِّ َ‬ ‫هاتووة‪{ :‬عن َجاِب ُر ب ُ‬ ‫ص ِار ُّي‪َ :‬خَر َج َعَل ْيَنا‬ ‫األ ْن َ‬ ‫َر ُس ُ‬ ‫ْت فيِ مَْ‬ ‫الَن ِام َكَأ َّن ِجبرِْ َ‬ ‫ول اللهَِّ ‪َ j‬ي ْو ًما َفَق َ‬ ‫ال‪ِ« :‬إ ِّني َرَأي ُ‬ ‫يل‬ ‫ِع ْنَد َرأِْسي َوِم َ‬ ‫يل ِع ْنَدِر ْجَل َّي‪َ ،‬ي ُق ُ‬ ‫يكِائ َ‬ ‫احِبِه‪:‬‬ ‫ِص ِ‬ ‫ُما ل َ‬ ‫ول َأ َح ُدهَ‬ ‫ْ‬ ‫إض�ِ�ر ْب َل ُه َمَث ً‬ ‫ال‪َ .‬فَق َ‬ ‫اعِق ْل َعَق َل‬ ‫ال‪ :‬إسمْ َ ْع سمَِ َع ْت أُ ُذ ُن� َ�ك‪َ ،‬و ْ‬ ‫نا َمَث ُل َك َوَمَث ُل أُ َّمِت َك َكَمَثِل َمِل ٍك خَّ َ‬ ‫َق ْل ُب َك‪ِ،‬إ مََّ‬ ‫اتَذ َدا ًرا‪ُ ،‬ث َّم َبَنى‬ ‫ِفيَها َب ْي ًتا‪ُ ،‬ث َّم َجَع َلِفيَها َمِائَد ًة‪ُ ،‬ث َّم َبَع َث َر ُسوالً َي ْدعُو َّ‬ ‫اس‬ ‫الن َ‬ ‫ول‪َ ،‬وِم ْن ُه ْم َم ْن َتَرَكهُ‪َ ،‬فاللهَُّ‬ ‫الر ُس َ‬ ‫ِإىَل َطَع ِامِه‪َ ،‬فِم ْن ُه ْم َم ْن َأ َج َ‬ ‫اب َّ‬ ‫الِل ُك‪َ ،‬والدَّا ُر اِإل ْس َ‬ ‫ُو مَْ‬ ‫ْت جْ َ‬ ‫ال ُم‪َ ،‬وا ْلَبي ُ‬ ‫م َّم ُد‬ ‫ال َّن ُة‪َ ،‬وَأ ْن َت َيا حُ َ‬ ‫هَ‬ ‫َر ُس ٌ‬ ‫الَم‪َ ،‬وَم ْن َد َخ َل اِإل ْس َ‬ ‫ول‪َ ،‬فَم ْن َأ َجاَب َك َد َخ َل اِإل ْس َ‬ ‫الَم َد َخ َل‬ ‫ال َّنَة‪َ ،‬وَم ْن َد َخ َل جْ َ‬ ‫جْ َ‬ ‫ال َّنَة َأَك َل َماِفيَها»}‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬لةخةوندا بينيم جيربيل الي سةرمةوة وةستاوةو‬ ‫ميكائيل الي قاضمةوة‪ ،‬يةكَيكيان بةهاوِرَيكةي وت‪ :‬لةو‬ ‫دوو فريشتةية‪ ،‬منوونةيةكي بؤ بهَينةرةوة‪ ،‬وتي‪ :‬طوَيكانت‬ ‫هةليانبخة ب��ؤ بيسنت‪َ ،‬‬ ‫ئ��اوةلاَ ب��ك��ةو ج��وان َ‬ ‫دلء هؤشت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫والاَ بكة‪ ،‬بةِراسيت منوونةي تؤ ‪-‬ئةي موحةممةد‪-‬‬ ‫من��وون��ةي ئوممةتةكةت‪ ،‬ه���ةروةك من��وون��ةي ثادشايةك‬ ‫�ال��ةخ��ان��ةي��ةك دروس��ت��ب��ك��ات‪ ،‬ث��اش��ان َ‬ ‫واي���ة ك��ة ب� َ‬ ‫مالَيكي‬ ‫لَيدامبةزرَينَيت‪ ،‬ثاشان لةناو ئةو َ‬ ‫مالةدا خوانَيكي تَيدا‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي بكات‬ ‫بِرازَينَيتةوة‪ ،‬ثاشان كةسَيك بنيرَ َيت هاوار‬ ‫بؤ ئةو خوانة‪ ،‬هةركةس وةلاَ م��ي ئةوكةسةي داي��ةوة بؤ‬ ‫خوانةكة دَيتة سةر سفرةو خواني خواردنةكة‪ ،‬ئةوةيشي‬ ‫وةلاَ مينةدايةوة تَيثةِريء وازيلَيهَينا‪ ،‬دةي موحةممةد‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪83‬‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫(‪ )j‬ب��زان��ة ئ��ةو ث��ادش��اي��ة ئ��ةو خ��واي ك��ردط��ارةي��ة‪ ،‬ئةو‬ ‫بالةخانةية ئيسالمة‪ ،‬ئةو َ‬ ‫َ‬ ‫مالةيش بةهةشتة‪ ،‬تؤيش ئةي‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬ئةو نيرَ راوةيت‪ ،‬هةركةس وةلاَ ميدايتةوة‬ ‫ئةوا هاتؤتة ناو ئيسالمةوة‪ ،‬ئةوةي بَيتة ناو ئيسالمةوة‬ ‫دةضَيتة بةهةشت‪ ،‬ئ��ةوةي هاتة بةهةشت لةخواردني‬ ‫بةهةشت دةخوات‪ ،‬هةرضي تَيداية‪.‬‬ ‫اع‬ ‫م َّمدًا َفَق ْد َأ َط َ‬ ‫{ويف رواية البخاري يقول‪َ« :‬فَم ْن َأ َط َ‬ ‫اع حُ َ‬ ‫صى اللهََّ»}‪.‬‬ ‫م َّمدًا َفَق ْد َع َ‬ ‫اللهََّ‪َ ،‬وَم ْن َع َ‬ ‫صى حُ َ‬ ‫وات��ة‪ :‬لةِريوايةتَيكيرتدا ه��ات��ووة كة ئيمام بوخاري‬ ‫دةي��ط�َي�رََِي��ت��ةوة‪ :‬ه��ةرك��ةس ط��وَي �ِراي� َ‬ ‫�ةل��ي��ي م��وح��ةمم��ةدي‬ ‫كرد ئ��ةوا طوَيِر َ‬ ‫ايةلي لةخوا ك��ردووة‪ ،‬ياخود هةركةس‬ ‫سةرثَيضيي لةموحةممةد (‪ )j‬كرد ئةوا سةرثَيضيي لةخوا‬ ‫كردووة‪.‬‬ ‫ال َّنَة‪َ ،‬وَم ْن لمَ ْ‬ ‫{ويف رواية أمحد يقول‪َ« :‬فَمِن َّاتَبَع ُه َد َخ َل جْ َ‬ ‫َي َّتِب ْع ُه ع ِّ‬ ‫ُذ َب َعَذابًا َشِديدًا»}‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬وة لةِريوايةتي ئيمام ئةمحةددا هاتووة‪ :‬هةركةس‬ ‫شوَينكةوتووي موحةممةد (‪ )j‬بَيت‪ ،‬دةِرواتة بةهةشت‪،‬‬ ‫هةركةس شوَينينةكةوت ئ��ازاردةض�َي��ذَي��تء لةقيامةتدا‬ ‫َ‬ ‫بةسويء ناِرةحةتي دةبَيت‪.‬‬ ‫ئازارَيكي زؤر‬ ‫وةحي بانطةوازَيكة بؤ بةهةشت‪ ،‬ئةو كةسةي شوَيين‬ ‫ئةو بانطةوازة نةكةوَيت‪ ،‬ضارةنووسي لةئازارَيكي زؤر‬ ‫بةسوَيداية‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫َ‬ ‫من سةرمسوِردةمَينَيت كة خةلكي بةمة دةزانن‪ ،‬بة م‬ ‫طةورةييء رَيزي وةحي وةك خؤي ناطريَيت‪ ،‬ديمَ ةوة سةر‬ ‫ئةو باسةي لةسةرةوة ئاماذةمبؤكرد هؤكارةكةي ئةوةية‬ ‫كة قةدري هَيزو دةسةلاَ تي خوايي نازاننء خواناسي وةك‬ ‫ثَيويست ناكةن‪..‬‬ ‫َ‬ ‫[وَما َقَد ُروا اهلل َح َّق َق ْدِرِه َو َ‬ ‫األ ْر ُ‬ ‫ض جمَِ يعًا َقب َ‬ ‫ْض ُت ُه َي ْوَم‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْحاَن ُه َوَتَع ىَ‬ ‫ٌ‬ ‫ُ‬ ‫ال َع َّما‬ ‫ب‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫ين‬ ‫م‬ ‫ي‬ ‫ب‬ ‫َّات‬ ‫ي‬ ‫و‬ ‫ط‬ ‫م‬ ‫ات‬ ‫ماو‬ ‫الس‬ ‫و‬ ‫ة‬ ‫م‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫ُ َ‬ ‫َِ‬ ‫القَياَ َ‬ ‫َ َ ِ‬ ‫ون] ُّ‬ ‫ُي ْشِر ُك َ‬ ‫الزمر (‪.)67‬‬ ‫وات��ة‪- :‬خوانةناسان‪ -‬ق��ةدري خوايان وةك ثَيوست‬ ‫نةطرت‪ ،‬رَيزيان بؤ دانةنا‪ ،‬بةمةرجَيك هةرهةموو طؤي زةوي‬ ‫ثِر مشتَيكي ئةو زاتةية لةِرؤذي قيامةتدا‪ ،‬ئامسانةكانيش‬ ‫بةدةسيت راس��تء دروس�تي خ��وا ثَيضراوةن –ئاماذةية‬ ‫بؤ دةسةآلتي بَيسنووري ئةو زات��ة‪ -‬ثاكيء بَيطةرديء‬ ‫َبلندي بؤ ئةو ثةروةردطارة مةزنةء شايستةي ئةو زاتةية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫هاوةلي بؤ بِرياربدةنء قةدري نةزانن‪.‬‬ ‫‌لةكاتَيكدا نةفامان‬ ‫ئةطةر َ‬ ‫خةلكي ئةم تواناو هَيزةي خ��واي ط��ةورة وةك‬ ‫سيفاتة ث�يرؤزةك��ان��ي بناسن‪ ،‬هةرطيز ب��ةو شَيوةيةمان‬ ‫لَيبةسةرنةدةهات‪ ،‬لةهةموو دونيادا ئ��ةوةي لةئَيستادا‬ ‫مَ‬ ‫موسولانة‪ ،‬هؤكارةكةي ئةوةية شوَيين‬ ‫ئةرزشي نةبَيت‬ ‫َ‬ ‫وةحي نةكةوتووين‪ ،‬بةلكو شوَيين ئارةزوويستيي خؤمان‬ ‫كةوتووين‪.‬‬ ‫ئةم سرووشةي كة بامسكرد‪ ،‬ثةيامي خ��واي هةموو‬ ‫‪84‬‬

‫جيهانةكانة‪ ،‬بؤية س�يرةي بؤخنؤشي ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫بنةمايةكي سةرةكيية تا لَييتَيبطةين‪ ،‬يان جوانرت َبليم‪:‬‬ ‫ذياني ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬هةمووي هةر وةحيية‪ ،‬هةوةك‬ ‫خواي طةورة بؤمان باسدةكات لةقورئانداو دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫[وَما َي ْنِط ُق َعِن ا َ‬ ‫وحى(‪])4‬‬ ‫ُوِإالَّ َو ْح ٌي ُي َ‬ ‫هلَوى (‪ِ)3‬إ ْن هَ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫النجم‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬قسةو طوفتاريشي ل��ةئ��ارةزووب��ازي��يء ه��ةواو‬ ‫هةوةسةوة نيية ‪-‬ئةمةي كة رايدةطةيةنَيت‪ -‬بةدةرنيية‬ ‫لةنيطا ‪-‬وةحيي خوايي‪.-‬‬ ‫تةنانةت هةموو ك��ارة سوننةتاكانيش ه��ةر بةوةحي‬ ‫بووة لةاليةن خواي ثةروةردطارمانةوة‪ ،‬رؤذووي سوننةت‬ ‫لةدووشةممةو ثَينج شةممانداو رؤذان��ي تاكةكان‪..‬تاد‪.‬‬ ‫هةموو سوننةتةكانء فةرزةكان لةذياني ثَيغةمبةرماندا‬ ‫(‪ )j‬وةحي بووة‪ ،‬هةموو َ‬ ‫هةلسوكةوتَيكي هةر بةسرووش‬ ‫بووة‪ ،‬ئةطةر تةنانةت َ‬ ‫هةلةيةكيشي بكرداية‪ ،‬خيرَ ا خواي‬ ‫ط��ةورة جيربيلي دةن��اردء بؤي راستدةكردةوة بؤئةوةي‬ ‫مرؤظايةتي ضاويلَيبكةن‪ ،‬مةبةست لةم كارانةو وةحيية‬ ‫َ‬ ‫كةخةلكي الساييبكةنةوةء ضاويلَيبكةن‪،‬‬ ‫بؤئةوة ب��ووة‬ ‫هةروةك ثةروةردطار دةفةرموَيت‪َ[ :‬لَق ْد َك َ‬ ‫ول‬ ‫ان َل ُك ْم فيِ َر ُس ِ‬ ‫اهلل َوالَي ْوَم ا َآلِخَر َوَذَكَر اهللَ‬ ‫ان َي ْر ُجو َ‬ ‫هلل أُ ْسَو ٌة َح َسَن ٌةمِ َ‬ ‫ل ْن َك َ‬ ‫اِ‬ ‫ريا] األحزاب (‪.)21‬‬ ‫َكِث ً‬ ‫واتة‪ :‬سوَيندبةخوا بةِراسيت لةثَيغةمبةري خوادا (‪)j‬‬ ‫ضاكرتين منوونةي تةواو رَيكوثَيك هةية تا ضاويلَيبكةنء‬ ‫شوَينيبكةون‪ ،‬بةتايبةتي بؤ ئةو كةسانةي رةزامةنديي‬ ‫خ��واي��ان م��ةب��ةس��ت��ة‪ ،‬س��ةرف��رازي��ي ق��ي��ام��ةت ئ��اوات��ي��ان��ة‪،‬‬ ‫هةميشةو ب���ةردةوام ي��ادي ‌خوا ب��ةزؤري ئةجنامدةدةنء‬ ‫زمانيان ثاراوة‌بةيادي ئةو‪.‬‬ ‫باشرتين خيرَ بؤ م��رؤظ‪ ،‬فيرَ بووني س�يرةي ثَيغةمبةرة‬ ‫(‪ ،)j‬ضونكة خ�َي�رَ ي دون��ي��او قيامةتي ت�َي��داي��ة‪ ،‬هةموو‬ ‫زانستةكانيش لةسريةي ثَيغةمبةردا (‪ )j‬دةبينَيتةوة‪،‬‬ ‫تةنانةت ئةطةر سرية نةزانني لةقورئانيش تَيناطةين‪.‬‬ ‫داواك��ارم لةخواي ط��ةورة لةسريةي ثَيغةمبةري ئازيز‬ ‫(‪ )j‬تَيمانبطةيةنَيت‪.‬‬ ‫ضؤنَيتيي هاتين سرووشء دةستثَيكردني‪:‬‬ ‫خ��ات��و ع��ائ��ي��ش��ة ل��ةب��اس��ي ه��ات�ني وةح���ي���دا ب��ؤم��ان‬ ‫دةَيطِرَيتةوةء دةفةرموَيت‪« :‬ثَيش هاتين وةحي‪ ،‬ضةند‬ ‫نيشانةيةكي هةبوو لةوانة‪ :‬بينيين خةو‪ ،‬هةموو خةوةكان‬ ‫وةك ثرشنطي بةرةبةيان دةهاتنةدي‪ ،‬ئةم خةونة بةشةش‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ثَيغةمبةردا‬ ‫مانط ثَيش هاتين وةحي بةردةوامبوو‬ ‫(‪ ،)j‬ئةمة سةرةتا بوو بؤئةوةي بزانَيت ئامادةدةكرَيت‬ ‫بؤ كارَيكي طرنط‪ ،‬ئةويش ثَيغةمبةرَيتيية”‪.‬‬ ‫َ‬ ‫هةرضةندة ئةمة يةكةم ئامادةباشي نةبوو‪ ،‬بةلكو خاتو‬ ‫عائيشة (‪ )j‬زؤر شيت سةيرتر باسدةكاتء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫هةموو بةردةكاني مةككة سلاَ وو دروودو خؤشةويستييان‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫بؤ ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةن���ارد‪ .‬ه���ةروةك س��ةروةرم��ان (‪)j‬‬ ‫ان ُي َس ِّل ُم َعَل َّي َقب َ‬ ‫ب َّكَة َك َ‬ ‫ْل‬ ‫دةفةرموَيت‪ِ(( :‬إ ِّني لأَ​َ ْعِر ُف َح َج ًرامِ َ‬ ‫َأ ْن أُِبَع َثِإ ِّني لأَ​َ ْعِر ُف ُه الآْ َن))‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ب��ةردَي��ك لةشاري مةككةو دةوروب��ةري��دا هةية‪،‬‬ ‫سلاَ وي لَيدةكردم ثَيش هاتين وةحيء بوومن بةثَيغةمبةر‬ ‫(‪ .)j‬س���ةروةرم���ان دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬ه��ةم��وو ئ��ةو ب��ةردان��ة‬ ‫دةنامسةوة كة سلاَ ويانلَيكردووم‪.‬‬ ‫ليرَ ةدا رووداوَيكيرت باسدةكةم‪ :‬ثَيش بووني بةثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬ئةويش لةتكردني سنطي موبارةكييةتي كة ئةم‬ ‫رووداوة لةسةحيحي بوخاريء موسليمء مةسنةدي ئيمان‬ ‫ئةمحةدو سةحيحي ئينب حةبانء زؤرَيكيرت لةطيرَِةرةوةي‬ ‫َ‬ ‫منداليدا سينةي‬ ‫فةرموودةكان داهاتووة‪ ،‬كة لةتةمةني‬ ‫لةتكراوةء ئةو َ‬ ‫خالة رةش��ةي كة بةشي شةيتانة لةسةر‬ ‫َ‬ ‫دلي البراوة‪ ،‬ثاشان ثاك شؤرراوة بةئاوي زمزمزمء لةناو‬ ‫قاثَيكي َ‬ ‫ئالتونيدا‪ ،‬ئةنةسي ك��وِري ماليك (رةزامةنديي‬ ‫خ���واي لَيبَيت) دةف��ةرم��وَي��ت‪” :‬ج�َي��ط��ةي درووي��ن��ةوةك��ة‬ ‫بةسينطي ثَيغةمبةرةوة (‪ )j‬دياربوو”‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةم رووداوة باسَيكي ئيمانيية بؤ خةلكي بةطشيتء‬ ‫ب��ؤ خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ي ش���اري م��ةك��ك��ةي ئ��ةو س��ةردةم��ةو جؤرَيكة‬ ‫َ‬ ‫خةلكي بةطشيتء بةتايبةتي خ��ودي‬ ‫لةئامادةكردني‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬بؤئةوةي ئامادةيي ببَيت كة لةداهاتوويةكي‬ ‫نزيكدا دةبَيتة ثَيغةمبةرو وةحي بؤ دادةبةزَيت‪.‬‬ ‫ئ��ةم ه� َ‬ ‫�ةوال��ي سنطلةتكردنةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةناو‬ ‫ش��اري مةككةدا ب�َل�اَ وب��ووي��ةوةو تةنانةت ل��ةن��او هةموو‬ ‫ع��ةرةب��دا دةن��ط��ي��داي��ةوةء زؤرج���ار م��وح��ةمم��ةدي��ان (‪)j‬‬ ‫ب���ةوة دةن��اس��ي��ي��ةوة‪ :‬ئ��ةو الوةي���ة ك��ة سنطي شةقكراوة‬ ‫ل��ةالي��ةن فريشتةيةكةوة‪ ،‬ه��ةم��وو َ‬ ‫خةلكي ئ��ام��ادةك��ران‬ ‫ب��ؤئ��ةوةي ك��ة ئ��ةم الوة ل��ةداه��ات��وودا كارَيكي ط��ةورةي‬ ‫ثَيدةسثيرَ رَيت ل���ةِرووي ئيمانييةوة بؤ ئ��ةو سةردةمةو‬ ‫ئَيستاو داه��ات��ووي��ش��م��ان‪ ،‬ئ��ةوةم��ان ب��ؤ دةردةك���ةوَي���ت‬ ‫ك��ة ت��وان��اي خ���واي ث���ةروةردط���ارم���ان ض��ةن��دة ط��ةورةي��ة‪،‬‬ ‫ئَيستا نةشتةرطةرييدةكرَيت بةدةسيت م��رؤظء جَيطةي‬ ‫سةرسووِرماني كةسيش نيية‪ ،‬بةثَيشكةوتين زانسيت‬ ‫هةذماردةكرَيت‪ ،‬بةلاَ م لةو سةردةمةدا بةفةرماني خواي‬ ‫ثةروةردطاري ئَيمة‪ ،‬طةورةترين نةشتةرطةريي سنطكراوة‬ ‫كة قورسرتين جؤري نةشتةرطةري ب��ووة‪ ،‬بةفريشتةكان‬ ‫ك��ردووي��ةت��ي ب���ؤئ���ةوةي ببَيتة ث��ةن��دو ئ��ام��ؤذط��اري بؤ‬ ‫مرؤظايةتيء تواناو هَيزو طةورةيي خؤيشي بؤ مرؤظاكان‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكي ئةو سةردةمة َبلَيت كة‬ ‫نيشانبدات‪ ،‬ئةويش‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬كةسَيكي تايبةتة‪.‬‬ ‫ه��ةرض��ةن��دة ئ��ةم ب��اس��ة ب��ؤ خ��ؤي ب��اس��ك��ردن��ي قورسة‬ ‫ل��ةِرووي بِرواثَيهَينانييةوة‪َ ،‬‬ ‫هةلبةت بؤ ئيمانداران نا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو بؤ بَيباوةِران‪ ،‬ضونكة ه��ةروةك رووداوي ئيسراو‬ ‫م��ي��ع��راجء ل��ةت��ك��ردن��ي م��ان��ط��ة‪ ،‬زؤرَي��ك��ي�تر ل��ةو رووداوو‬

‫ث��ةرج��ؤي��ان��ةي ك��ة م���رؤظ ل��ةب��ةردةم��ي��دا دةس��ت��ةوس��ان��ة‪،‬‬ ‫لةسةردةمي ثَيغةمبةرماندا (‪ )j‬رووي��داوة‪ ،‬هةموويان‬ ‫بؤ تاقيكردنةوةي م��رؤظ بةئةجنام طةيةنراونء بوونةتة‬ ‫موعجيزة‪.‬‬ ‫س��ةرةت��اي دةستثَيكردني وةح��ي‪ :‬بوخاري لةخاتوو‬ ‫عائيشة دةطيرََِيتةوةء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫�ائ� َ‬ ‫«ي���روي ال��ب��خ��اري قصة ب��دء ال��وح��ي َع� ْ‬ ‫�ش �َة أُ ِّم‬ ‫��ن َع� ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫مْ ُ‬ ‫ني َأ َّنَها َقاَل ْت‪َ :‬ا َّو ُل َما ُبِد َئ ِبِه َر ُس ُ‬ ‫ال ْؤِمِن َ‬ ‫ول ا ِ (‪ِ )j‬م َن‬ ‫ان َال َيَرى ُر ْؤَي��ا ِإالَّ‬ ‫الصالحِ َ ُة فيِ َّ‬ ‫الن ْوِم‪َ ،‬فَك َ‬ ‫الر ْؤَيا َّ‬ ‫ا ْلَو ْحِي ُّ‬

‫خواي كردطارمان َئيمةي‬ ‫دةزانيت‬ ‫بةديهيناوةو هةر ئةويش َ‬ ‫َ‬ ‫ضي بةكاردَيت بؤ َئيمةي مرؤظ‪،‬‬ ‫ثةروةردطارمان ثةي بة ِرابردوو‬ ‫َئيستاو داهاتوومان دةبات‪ ،‬ئةو‬ ‫ئاطادارة بةسةرمانةوةء زانياريي‬ ‫شتيكدا هةية‬ ‫بةسةر هةموو َ‬ ‫لةم بوونةدا‪ ،‬ئةم وةحييةي بؤ‬ ‫ببيتة رَيبةرَيكء‬ ‫ناردووين تاكو َ‬ ‫رَينموونيمان بكات بؤ كاري‬ ‫ضاكةو فةرمانكردن بةضاكةء‬ ‫رَيطري لةخراثةكاري‬

‫ان خَ ْ‬ ‫ِّبِإَليِْه خْ َ‬ ‫ال َ‬ ‫ال ُء‪َ ،‬وَك َ‬ ‫ي ُلو‬ ‫َجاَء ْت ِم ْث َل َفَلِق ُّ‬ ‫ْح‪ُ .‬ث َّم ُحب َ‬ ‫الصبِ‬ ‫ُو َّ‬ ‫ُّد‪َّ -‬‬ ‫ات ا ْلَعَدِد‬ ‫التَعب ُ‬ ‫ِي َذَو ِ‬ ‫ِبَغ ِار ِحَر ٍاء َفَيَت َح َّن ُثِف ِ‬ ‫وهَ‬‫يه َ‬ ‫اللَيال َ‬ ‫ْل َأ ْن َي ْنِزَعِإىَل َأ ْهِلِه‪َ ،‬وَيَتَز َّو ُد لَ‬ ‫ِذل َ‬ ‫َقب َ‬ ‫جيَة‪،‬‬ ‫ِك‪ُ ،‬ث َّم َي ْرِج ُعِإىَل َخِد َ‬ ‫ْ‬ ‫ُو فيِ َغ ِار ِحَر ٍاء‪».‬‬ ‫َفَيَتَز َّو ُدمِ​ِلثِلَها‪َ ،‬ح َّتى َجاَء ُه الحْ َ ُّق َوهَ‬ ‫واتة‪ :‬سةرةتاي دةستثَيكردني وةحي بؤ ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫بةخةوني باشء ضاك دةستيثَيكرد‪ ،‬هةموو خةونةكان‬ ‫وةك ط��زن��ط��ي ب��ةرةب��ةي��ان دةه��ات��ن��ةدي‪ ،‬ث��اش��ان ح��ةزي‬ ‫بةتةنهايي دةك��رد‪ ،‬دةض��ووة ئةشكةوتي ح��ةِرائ��و ل� َ‬ ‫�ةوي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪85‬‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫برييدةكردةوة‪ ،‬بؤ ماوةيةك َ‬ ‫لةوي دةمايةوةء لةكةسوكاري‬ ‫دووردةك��ةوت��ةوة‪ ،‬ثاشان ئةم رةوش��ةي بةردةوامدةبوو‪،‬‬ ‫جاري واهةبوو درَيذةي دةخاياند‪ ،‬زؤرجار خاتو خةدجية‬ ‫خؤراكي بؤ دةبرد بؤ ئةشكةوتةكة‪ ،‬ب��ةردةوام دةمايةوة‬ ‫بةتةنهايي‪ ،‬تاكو خواي طةورة وةحي بؤ نارد لةئةشكةوتي‬ ‫حةِرائدا‪.‬‬ ‫خواي طةورة وايكرد لةثَيغةمبةر (‪ )j‬كة ئةو ماوةية‬ ‫هةست ب��ةب�يرك��ردن��ةوةء ت�َي�رَِام��ان بكات ل��ةم ط��ةردوون��ة‪،‬‬ ‫بةتايبةتي لةمانطي رةم��ةزان��دا‪ ،‬ب�يري��دةك��ردةوة دةبَيت‬ ‫ئةم طةردوونة هةروا بةبَيهودةيي دروستكرابَيت‪ ،‬ياخود‬ ‫خ���واي���ةك ن��ةب �َي��ت ك��ة س��ةرث��ةرش��ت��ي��ي ه���ةم���ووي ب��ك��ات‪،‬‬ ‫هةرضةندة عةرةب بةشَيوةيةكي طشيت خوايان دةثةرست‪،‬‬ ‫بةلاَ م هاوبةشيان بؤ ئةجنامئةدا لةِرووي بةندايةتييةوة‪،‬‬ ‫بةلاَ م لةِرووي كردطارييةوة بِرواي تةواويان هةبوو كة خوا‬ ‫دروستكاري ئةم ط��ةردونء بوونةية‪ ،‬ب��ةلاَ م نةياندةزاني‬ ‫ضؤن خوابثةرسنت بةِراستء دروس�تي‪ ،‬هةربؤية خواي‬ ‫موتةعال لةقورئاندا ئةو راستييانةمان بؤ دةردةخ��اتء‬ ‫ات َوالأَْ ْر َ‬ ‫ض‬ ‫او ِ‬ ‫[وَلِئ ْن َسَأ ْلَت ُه ْم َم ْن َخَل َق َّ‬ ‫السَم َ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫للِهَّ‬ ‫َلَي ُقولُ َّن اللهَُّ ُقِل الحْ َ ْم ُد ِ َب ْل َأ ْكَث ُر ُه ْم لاَ َي ْعَل ُم َ‬ ‫ون] لقمان (‪.)25‬‬ ‫واتة‪ :‬خؤ ئةطةر ثرسيار ‪-‬لةبَيدينء كافران‪ -‬بكةيت‪:‬‬ ‫كي ئامسانةكانء زةوي دروستكردووة‪ ،‬زؤر َ‬ ‫بةدلنياييةوة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�ي‪:‬‬ ‫‌دةل �َي�نَ ‪( :‬اهلل)‪- ،‬ت��ؤي��ش ئ��ةي م��وح��ةمم��ةد (‪ -)j‬ب��ل� َ‬ ‫سوثاسء ستايش بؤ خوا ‪-‬لةسةر وتين ئةو راستيية‪-‬‬ ‫بةلاَ م زؤربةيان نةفامء نةزانن‪.‬‬ ‫[وَلِئ ْن َسَأ ْلَت ُه ْم َم ْن َخَلَق ُه ْم َلَي ُقولُ َّن‬ ‫هةروةها دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ون] ُّ‬ ‫اهللُ َفَأ َّنى ُي ْؤَف ُك َ‬ ‫الزخرف (‪.)87‬‬ ‫كي‬ ‫وات��ة‪ :‬خؤ ئةطةر لةو ‪-‬خوانةناسانة‪ -‬بثرسيت‪َ :‬‬ ‫بةدلنياييةوة َ‬ ‫بةديهَيناون‪ ،‬زؤر َ‬ ‫‌دةل�َي�نَ ‪( :‬اهلل‌) –باشة ‌ئيرت‬ ‫بؤضي‪ -‬ل��ةِرَي��ب��ازي يةكخواثةرسيت الدةدةنء شوَيين‬ ‫ناحةقي دةكةون؟!‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خواي طةورةدا هاوبةشياندادةنا‪ ،‬بؤئةوةي‬ ‫بؤية‬ ‫لةخواي طةورة نزيكببنةوة بةهؤي‬ ‫ئةو هاوبةشانةوة‪ ،‬خواي ط��ةورة لةو بارةيةوة بؤمان‬ ‫باسدةكاتء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫هلل َما َال َي ُ‬ ‫ض ُّر ُه ْم َو َال َي ْنَف ُع ُه ْم َوَي ُقولُ َ‬ ‫[وَي ْع ُب ُد َ‬ ‫ون‬ ‫ُون ا ِ‬ ‫ونِم ْن د ِ‬ ‫َ‬ ‫َه ُؤ َالِء ُشَفَع ُ‬ ‫ِ] يونس (‪.)18‬‬ ‫اؤَنا ِع ْنَد اهلل‬ ‫وات��ة‪- :‬بَيباوةِرانء خوانةناسان‪ -‬شتَيك دةثةرسنت‬ ‫لةجياتيي خوا‪‌،‬نة زيانياني بةدةستةو نة قازانج‪ ،‬بةمةرجَيك‬ ‫َ‬ ‫دةيشلنَي‪ :‬ئا ئةم ‪-‬ب��تء شتانة‪ -‬شةفاعةختوازمانن –‬ ‫لةقيامةتدا‪ -‬الي خوا‪.‬‬ ‫ين خَّ َ‬ ‫[والَِّذ َ‬ ‫ُون�ِ�ه َأ ْوِلَياَء َما‬ ‫اتُ��ذوا ِم ْن د ِ‬ ‫وة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫هلل ُز ْلَفى] ُّ‬ ‫الزمر (‪.)3‬‬ ‫َن ْع ُب ُد ُه ْمِإالَِّل ُيَق ِّرُبوَناِإىَل ا ِ‬ ‫واتة‪ :‬جطة‌لةو زاتة‌كةسانيرتو شتيرت دةكةنة‌ثشتيواني‬ ‫خؤيانء َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ئَيمة ‌ئةم بتء شتانة ‌ناثةرستني تةنها‬ ‫‪86‬‬

‫لةبةرئةوة نةبَيت لةخوا نزيكمانبخةنةوة‪.‬‬ ‫فيرتةتي ثاكوبَيطةرد ضؤن رازيدةبَيت بةبةندايةتيي‬ ‫َ‬ ‫لةطةليدا سوجدة بؤ دارو بةرد بربَيت؟! لةكاتَيكدا‬ ‫خوايةك‬ ‫ئةم بةردو داران��ة هيض ضاكةو خراثةيةك بةهيض كةسَيك‬ ‫ناطةيةنن؟!‬ ‫ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬لةهةموو تةمةنيدا ي��ةك جاريش‬ ‫س��وج��دةي ن���ةب���ردووة ب��ؤ ه��ي��ض ب���تء دارو ث��ةي��ك��ةري��ك‪،‬‬ ‫هةستَيكي ه��ةب��وو ك��ة خ���واي ط���ةورة ب��ةدي��ه�َي��ن��ةري ئةم‬ ‫ط��ةردونء بوونةية‪ ،‬ضؤن كِرنووش ببات بؤ ثةيكةرَيك‬ ‫لةدارو بةرد تاشراوة‪.‬‬ ‫ضاالًّ َفَهَدى] ُّ‬ ‫[وَو َجَد َك َ‬ ‫الضحى (‪.)7‬‬ ‫كاتَيك ئةم ئايةتة َ‬ ‫دابةزي‪ ،‬ماناي وا نةبوو كة ثَيغةمبةر (‪ )j‬سةرلَيشَيواوة‪،‬‬ ‫ضونكة س��وج��دةو ب��ةن��داي��ةت��ي��ي ب��ؤ بتةكاني ق��وِرةي��ش‬ ‫كردووة‪ ،‬نةخيرَ َ‬ ‫بةلكو زاناياني راظةي قورئان دةفةرموون‪:‬‬ ‫نةيدةزاني بةضي شَيوةيةك بةندايةتيي خوا بكات‪ .‬ليرَ ةوة‬ ‫بؤمان رووندةبَيتةوة كة سةروةرمان ثَيغةمبةر(‪ )j‬بةدواي‬ ‫ئ��ةوةدا دةط���ةِرا ض��ؤن خواثةرستيبكات‪ ،‬ضونكة هةموو‬ ‫عةرةب دةيانزاني كة خواي كردطاري بوون‪ ،‬بووني هةية‪.‬‬ ‫ل ��َي���رَ ةدا دةب����َي����ت روون���ك���ردن���ةوةي���ةك���ي ث �َي��وي��س��ت‬ ‫ب��درَي��ت‪ ،‬ضونكة ل��ةزؤرب��ةي ذي��ان��ن��ام��ةي س��ةروةرم��ان��دا‬ ‫ئاماذةيثَينةكراوة‪ ،‬هةندَيك لةبَيباوةِران بةهةليدةزانن‬ ‫مَ‬ ‫لةموسولان بطرنء طومانيان بؤ‬ ‫لةو رَيطةيةوة رةخنة‬ ‫دروستبكةن‪ ،‬ئةوةيش بريتيية لةوةي كة ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي‪.‬‬ ‫خةلوةتيكردووة نةك دابِرابَيت‬ ‫خ��ةل��وةتء داب����ِران دوو م��ان��اي ج��ي��اوازن‪ ،‬خ� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةل��وةت‬ ‫لةزماني عةرةبيدا واتاي (خلوة) دةطةيةنَيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫دابِران لةزماني عةرةبيدا واتاي (إعتزال) دةطةيةنَيت‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬لةمانطي رةمةزاندا َ‬ ‫خةلوةتيدةكرد‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬وةك ئيعتيكاف وابوو‪ ،‬بؤية ناوم نةناوة ئيعتيكاف‪،‬‬ ‫ضونكة ئةم بةندايةتيية لةسةردةمي مةدينةدا‪ ،‬سةروةرمان‬ ‫ك���ردووي���ةت���ي‪ ،‬ل���ةِرةم���ةزان���دا َ‬ ‫خ��ةل��وةت��ي��دةك��رد‪ ،‬ب���ةلاَ م‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي دانةبِرابوو‪ ،‬ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةميشة ل��ةِرووي‬ ‫كؤمةلاَ يةتييةوة لةناو َ‬ ‫خةلكيدا بوو ثةيوةندييةكي باشي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي‬ ‫لةطةل هةموو ضنيء توَيذةكاني ناو‬ ‫هةبوو‬ ‫مةككةدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةو ك��ةس��ةي ك��ة تَيكةليي خةلكي دةك���اتء لةسةر‬ ‫ئازارةكانيان ئارامدةطرَيتء خةريكي ضاكةكاريية‪ ،‬ئةوا‬ ‫ث��اداش�تي الي خ��واي ط��ةورة زؤر َبلندة‪ ،‬بةثَيضةوانةوة‬ ‫ئ��ةو ئ��ي��م��ان��دارةي ك��ة ن��ات��وان�َي��ت ل��ةن��او خ� َ‬ ‫�ةل��ك��دا بَيتء‬ ‫لةسةر ئازارةكانيان ئارامبطرَيت‪ ،‬ئ��ةوا هيض ثاداشتَيك‬ ‫وةرناطرَيت‪ .‬ه��ةروةك لةفةرموودةكةي ترمزيدا هاتووة‬ ‫ال َر ُس ُ‬ ‫ال‪َ :‬ق َ‬ ‫ُمَر َق َ‬ ‫ول اللهَِّ (‪:)j‬‬ ‫كة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫{ع ْن إبِْن عَ‬ ‫”ال ْؤِم ُن الَِّذي خَُ‬ ‫يال ُ‬ ‫ِط َّ‬ ‫مْ ُ‬ ‫صبرِ ُ َعَلى َأَذا ُه ْم‪َ ،‬أ ْع َظ ُم َأ ْج ًرا‬ ‫اس َوَي ْ‬ ‫الن َ‬ ‫ال ْؤِمِن الَِّذي َال خَُ‬ ‫يال ُ‬ ‫ِط َّ‬ ‫ِم َن مْ ُ‬ ‫صبرِ ُ َعَلى َأَذا ُه ْم”}‪.‬‬ ‫اس َو َال َي ْ‬ ‫الن َ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫زؤر طرنطة مرؤظي ئيماندار بةئاطابَيت لةضؤنيةتيي‬ ‫خةلكيء دةبَيت تَي َ‬ ‫كةلبووني َ‬ ‫تَي َ‬ ‫كةلنةبَيت بةخراثةكانيان‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةرطيز لةمةجليسي َ‬ ‫طالتةو طةثء قسةي‬ ‫ب�َي��م��ان��اي ب �َي��ب��اوةِران��دا دان��ةدةن��ي��ش��ت‪ ،‬بةتايبةتي ئةو‬ ‫جَيطةيةي كة ثةرستين بتء ثةيكةرةكانيان بوو‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫ل��ةزؤر كاريرتدا هاوكارييدةكردن كة طشتيبوو‪ ،‬ثاشان‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيشةوة‪،‬‬ ‫هةندَيكيان ثةيوةندييان هةبوو بةسةر‬ ‫ه��ةروةه��ا هاوكاريدةكردن وةك بيناكردنةوةي كةعبةو‬ ‫(حلف الفضول)ء ‪...‬تاد‪.‬‬ ‫فةرموودةيةك دةطيرَِنةوة لةئيمام حاكمء بةيهةقييةوة‬ ‫كة طواية ثَيغةمبةر (‪ )j‬كاتَيك الوبووة طوَيي لةدةنطي‬ ‫مؤسيقابووةء بةزلةيةك خواي طةورة خةويلَيخستووة‪،‬‬ ‫لةِراستيدا ئةم فةرموودةية هةر زؤر الوازةو ئيبنوكةسريء‬ ‫شَيخ ئةلباني بةالوازيانداناوة‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫موسولانان راستة تَيكةلي خةلكي دةبن‪ ،‬بة م‬ ‫ضونكة‬ ‫لةهةستء سؤزياندا جياوازييان هةية‪ ،‬ه��ةروةك ضؤن‬ ‫سةييد قوتب لةكتَيبة نايابةكةيدا بةناوونيشاني (معامل يف‬ ‫الطريق) كة مامؤستاي بةِرَيزمان م‪ .‬كرَيكار كردوويةتي‬ ‫ب��ةك��وردي‪ ،‬ل��ةوَي��دا سةييد (رةمح��ةت��ي خ���واي لَيبَيت)‬ ‫مَ‬ ‫بةم شَيوةية ناويلَيناوةء َ‬ ‫موسولان‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬راستة‬ ‫لةطةل جاهيالنء بَيباوةِراندا تَي َ‬ ‫َ‬ ‫كةلة‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫بةجةستةي‬ ‫جياوازييان زؤرةء هةميشة يةكناطرنةوة ل��ةدي��دوِر َيء‬ ‫بةلكو تَي َ‬ ‫مةنهةجدا‪َ ،‬‬ ‫كةليي بؤ ضاكسازييانة»‪.‬‬ ‫ربَين لةفيرَ كردني َ‬ ‫خةلكي‪،‬‬ ‫كةواتة ئةطةر ثياوضاكان داب ِ‬ ‫َ‬ ‫��ي دةت��وان �َي��ت ه��اوك��اري��ي خ��ةل��ك��ي ب �َي��تء ئ���ةم دي��نء‬ ‫ك� َ‬ ‫بانطةوازةيان بؤ روونبكاتةوة‪ ،‬طومان لةوةدانيية دةبَيت‬ ‫خةلكانَيك هةبن ئامادةيي ئةوةيان تَيدابَيت لةناو َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكيدا‬ ‫بانطةوازي ئةم ئيسالمة بطةيةنن‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫هةروةك بانطخوازَيكي بةِرَيزي وآلتي توركيا لةو تي‬ ‫مَ‬ ‫ئةلانيا دةضَيتة ن��او ديسكؤكانةوةء بانطةوازي الوة‬ ‫توركةكان دةك��ات‪ ،‬جاري واهةية (‪ )٥٠-٢٠‬كةس لةناو‬ ‫ب��اِرو ديسكؤكاندا دةه�َي��ن�َي��ت��ةدةرةوة‪ .‬ل��ةولاَ ت��ي نةرويج‬ ‫كؤمةلَيك َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي بةِرَيز هةن بةناوي مزطةوتي مةدةني‪،‬‬ ‫ئةوانيش لةسةر شةقامةكاندا بانطةوازدةكةن‪ ،‬هةروةها‬ ‫هاوشَيوةي ئةمانة لةولاَ تاني وةك بةريتانياو فةِرةنساء‬ ‫ئةوروثا بةطشيت دووبارةدةبنةوة‪.‬‬ ‫ئةطةر ب��ةوردي تةماشاي ذياني سةروةرمان بكةينء‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيستةيةك بكةين‪ ..‬دةبينني ئامادةكردني سةروةرمان‬ ‫بؤ ثَيغةمبةرايةتي بةقؤناغبووة‪ ،‬لةسةرةتاوة سلاَ ولَيكردني‬ ‫لةاليةن بةردةوةو ثاشان سنطلةتكردني‪ ،‬مةبةستم ئةوةية‬ ‫ئامادةكراوة بؤئةوةي دوايي ئةم كارة قورسة لةسةرشاني‬ ‫َ‬ ‫هةلبطرَيت‪.‬‬ ‫هةموو دةزانني لةتةمةني (‪َ )٤٠‬‬ ‫ساليدا دةبَيتة ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬كةواتة ثرسيار ئةوةية ئةم هةموو ماوةية تةنها هةر‬

‫ئامادةكردني سةروةرمان بوو بؤ ئةم كارةو بؤ َ‬ ‫هةلطرتين‬ ‫ئةم ئةمانةتة ط��ةورةو قورسة؟ دةبَيت بثرسني حيكمةت‬ ‫ضيية ئةو ئامادةكاريية باشةي بؤ كراوة لةدواي تةمةني‬ ‫(‪ )٤٠‬س� َ‬ ‫�ال��ي��ي��ةوة ب��ان��ط��ةوازي ثَيغةمبةرايةتي دةك���ات‪،‬‬ ‫كةمرتين تةمةني بريتيبووة لةثَيغةمبةرايةتي‪ ،‬ئةوةيرت‬ ‫ئامادةكارييبووة‪ ،‬هؤكاري ضيية؟‬ ‫َ‬ ‫لةوةلاَ مدا دةمةوَيت ئةوة بةخوَينةري بةِرَيز بلَيم‪ :‬ئَيمة‬ ‫بؤية لَي َ‬ ‫كؤلينةوة لةوردو درشيت ذياني ثَيغةمبةرمان (‪)j‬‬ ‫دةكةين بؤئةوةي شوَيين ثَيكاني َ‬ ‫هةلبطرينةوة‪ ،‬خواي‬ ‫طةورة ئةوةمان فيرَ دةكاتء لةذيانيدا لةسةر ئةو ديدوِرَيية‬ ‫ثةروةردةمان دةك��ات‪ ..‬ئةوةيش ثلةكاريء قؤناغكارية‪،‬‬ ‫م��رؤظ ناتوانَيت هةموو كارَيكي ق��ورس بةيةكجار خباتة‬ ‫سةرشاني‪ ،‬بةلاَ م كة ثةروةردةكراء لةسةر قؤناغبةنديبوو‪،‬‬ ‫دوايي ئامادةباشي بؤ كرا‪ ،‬ئةوا هةموو كارَيكي قورسي‬ ‫ب����ةالوة ئ��اس��ان��دةب �َي��ت‪ ،‬ب��ؤي��ة ث��ةي��ام��ةك��ةي س���ةروةرم���ان‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬هةمووي بةقؤناغبةندي بووة‪.‬‬ ‫ق��ؤن��اغ��ب��ةن��دي س��ون��ن��ةت��ي خ����واي ط����ةورةي����ةو ئ��ةم‬ ‫سوننةتةيش ب��ؤ ط��ؤِران��ك��اري��يء ضاكسازيية‪ ،‬ضونكة‬ ‫هةموو ث��ةروةردةي��ةك��ي ب��اش‪ ،‬ثَيويستيي بةثلةبةندي‬ ‫هةية‪ ،‬فةرمان بةضاكةو رَيطري لةخراثة هةر ثَيويسيت‬ ‫بةثلةبةندييء قؤناغكاريية‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫َ‬ ‫تةمةني سةروةرمان ثَيغةمبةر(‪ )٦٣( )j‬سالبوو‪ ،‬بة م‬ ‫وةك ئاماذةمثَيدا تةنها (‪َ )٢٣‬‬ ‫سالي كاري ثَيغةمبةرايةتيي‬ ‫كردووة‪ ،‬ئةوةيرتي لةئامادةباشيدابووة بؤ َ‬ ‫هةلطرتين ئةم‬ ‫ثةيامة‪ ،‬ل�َي�رَ ةدا ئةوةم مةبةستة كة بيطةيةمنة خوَينةر‪..‬‬ ‫هةميشة سةردةمي كؤكردنةوةي وزةو هَيزو دةس��ةلاَ ت‬ ‫(إعداد) زؤرترة لةسةردةمي سةركةوتن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكانَيك لةوانةية واب�يرب��ك��ةن��ةوةء ب��ل�َي�نَ ‪ :‬زؤرترين‬ ‫تةمةني ثَيغةمبةر (‪ )j‬بؤ ثَيغةمبةرايةتي بةكاربهتاية‬ ‫س��وودي زياتردةبوو بؤ ئوممةتةكة‪ ،‬ب��ةلاَ م خواي طةورة‬ ‫هةميشة لةهةموو دةستثَيكي كاركردنَيكدا دةيةوَيت ئةوة‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانان رابطةيةنَيتء كردوويةتي بةشةريعةتء‬ ‫م��ةن��ه��ةجء دي��دوِرَي��ي��ةك ك��ة ئ��ةم سوننةتة ط��ؤِران��ك��اري‬ ‫بةسةردانايةت‪ ،‬ضونكة سةردةمي كؤكردنةوةي وزةكانء‬ ‫َ‬ ‫بةهةولَيكي باش‬ ‫دةستثَيكي هةموو كارَيك ثَيويستيي‬ ‫هةية بؤ ثةروةردةكردني َ‬ ‫خةلكي‪ ،‬بؤئةوةي نوخبةي باش‬ ‫دروستببَيتء دوايي بتوانن كارةكة بةئةجنامبطةيةنن‪،‬‬ ‫هةرئةوةيشة ل�َي�رَ ةدا ئاماذةيثَيدةكةمةوةء َ‬ ‫دةل �َي��م‪ :‬ئةو‬ ‫م��اوةي��ةي ك��ة (‪ )٤٠‬س� َ‬ ‫�ال��ي ذي��ان��ي ثَيغةمبةر (‪ )j‬بوو‬ ‫ئامادةكاريبوو ب��ؤ ئ���ةوةي (‪ )٢٣‬س� َ‬ ‫�ال ثَيغةمبةرايةتي‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬خ����واي ط����ةورة خ���ؤي ث���ةروةردةي���ك���رد ب��ؤ ئ��ةو‬ ‫مةبةستة‪ ،‬خؤ دةكرا لةكون فةيةكوونَيكدا هةموو شاري‬ ‫مَ‬ ‫موسولانببووناية‪ ،‬ب��ةلاَ م ئةمة سوننةتي خواي‬ ‫مةككة‬ ‫طةورةنيية‪ ،‬ضونكة دوايي مرؤظةكان تواناي كاركردنء‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪87‬‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫ه���ةولء كؤششيان نامَينَيت‪ ،‬وةك ‪-‬رةج��ةب��ي ت��ةم� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةل‬ ‫هةموو دادةنيشنء ضاوةِروانيي موعجيزة دةك��ةنء دةم‬ ‫دادةضةقَينن بؤئةوةي دةنكة هةجنريَيكي تَيبكةوَيت‪،-‬‬ ‫بةلاَ م ئةمة سوننةتي ئيسالم نييةو خواي طةورة هةرطيز‬ ‫نةيويستووة ثَيغةمبةراني واباربَيهنَيت‪ ،‬ضونكة دوايي‬ ‫طةالنيرت ضاويانلَيدةكةنةوة‪ ،‬ئةم ئيسالمةيش ئاخافتنة‬ ‫�ةل ن��اخ��ي م��رؤظ��داو ل��ةط� َ‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ه��ةس��تء ب�يرو هؤشيدا‬ ‫ك���اردةك���ات‪ ،‬ثَيويستة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل وي��س�تي م����رؤظء ذي���انء‬ ‫كاروباريان بَيتةوة‪ ،‬هةربؤية خ��واي ط��ةورة بةوشَيوةية‬ ‫ناردوويةتيية خ���وارةوة كة ثَيغةمبةران بؤ طؤِرانكاري‬ ‫ل��ةه��ةم��وو ك��ةس ن��اِرةح��ةت�ترب��وون‪ ،‬ث��اش��ان ئ��ةوان��ةي كة‬ ‫شوَينكةوتووي ئ��ةوان ب��وون‪ ،‬هةموو ئ��ةو كردةوانةيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا دووبارةكراوتةوة‪.‬‬

‫قؤناغبةنديي سوننةتي خواي‬ ‫طةورةيةو ئةم سوننةتةيش‬ ‫بؤ طؤ ِرانكارييء ضاكسازيية‪،‬‬ ‫ضونكة هةموو ثةروةردةيةكي‬ ‫باش‪َ ،‬ثيويستيي بةثلةبةندي‬ ‫هةية‪ ،‬فةرمان بةضاكةو‬ ‫رَيطري لةخراثة هةر َثيويستي‬ ‫بةثلةبةندييء قؤناغكاريية‬ ‫ثَيويستة ثةندو ئامؤذطاريي لةم شَيوة ث��ةروةردةي��ة‬ ‫وةربطرين‪ ،‬ل��ةدواي (‪ )٤٠‬س� َ‬ ‫�ال جيربيل (سةالمي خواي‬ ‫َ‬ ‫لةخةلوةتيدا لةئةشكةوتي ح��ةِرائ��دا دَيتة الي‪،‬‬ ‫لَيبَيت)‬ ‫ئةو ساتةوةختة ئيرت بةخلودي لةمَيذووي مرؤظايةتيدا‬ ‫دةمَينَيتةوة‪ ،‬ئ��ةو رووداوة بؤ م��اوةي شةشسةد َ‬ ‫سالة‬ ‫رووي����ن����ةداوةء ه��ي��ض ث �َي��غ��ةم��ب��ةرَي��ك ل���ةو م���اوةي���ةدا بؤ‬ ‫سةرزةوةي رةوانةنةكراوة‪ ،‬لةدواي وةفاتي ثَيغةمبةريش‬ ‫(‪ )j‬دووبارةنابَيتةوةء كؤتاييدَيت بةسرووش تا رؤذي‬ ‫قيامةت‪.‬‬ ‫لةم ساتةوةختةدا جيربيل لةسةر شَيوةي ثياوَيكدا‬ ‫دةضَيتة الي ثَيغةمبةرمان (‪.)j‬‬ ‫ب��ؤض��ي ل��ةس��ةر ش��َي��وةي م��رؤظ��دا دةض �َي��ت��ة خزمةتي‬ ‫‪88‬‬

‫ثَيغةمبةر (‪)j‬؟‬ ‫ب��ةه��ؤك��اري ئ����ةوةي م����رؤظ ل���ةم���رؤظ ن��ات��رس �َي��ت‪ ،‬ل��ةو‬ ‫س��ات��ةوةخ��ت��ةدا ئ��ةط��ةر ل��ةس��ةر ش �َي��وةي م��رؤظ��دا نةبَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫شتَيكي ترسناك دةب �َي��ت ب��ؤ م��وح��ةمم��ةد (‪،)j‬‬ ‫ئةوةيشدا ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةر ترسا‪ ،‬ضونكة كةسَيكي‬ ‫نةناسراوبوو نةيدةناسي‪.‬‬ ‫بؤضي دةبَيت ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةو كاتةدا برتسَيت؟‬ ‫وةرن با بزانني ثَيغةمبةر (‪ )j‬خؤي بؤمان باسدةكات‪،‬‬ ‫دةبَيت باش بيخوَينينةوة بؤضي لةو كاتةدا ترساوة؟‬ ‫خاتو عائيشة دةيطيرََِيتةوة‪{ :‬تروي عائشة فتقول‪:‬‬ ‫َفَد َخ َل َعَليِْه مَْ‬ ‫الَل ُك َفَق َ‬ ‫ال‪ :‬إ ْقَرأْ}‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫واتة‪ :‬لةناكاو بَيهيض ثَيشةكييةك‪ ،‬بَيس وكردنء هيض‬ ‫وتةيةكيرت‪ ،‬بَيئةوةي خؤي بناسَينَيت‪ ،‬تةنانةت لةخودي‬ ‫ثَيغةمبةريش (‪ )j‬هيض ثرسيارَيكي ن��ةك��رد‪ ،‬ه��ةروةك‬ ‫بيناسَيت‪ ،‬رووي دةمي تَيدةكاتء ثَي َ‬ ‫يدةلَيت‪ :‬خبوَينة‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬ئ��اط��اي لةهيض نييةو ن��ازان�َي��ت هيض‬ ‫خبوَينَيتةوة‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةر (‪ )j‬نةخوَيندةوارةو نة‬ ‫دةزانَيت بنوسَيت نة دةزانَيت خبوَينَيتةوة‪ ،‬كةضي ئةو‬ ‫لةثِر ثَي َ‬ ‫يدةلَيت‪ :‬خبوَينة‪.‬‬ ‫س���ةروةرم���ان م��وح��ةمم��ةد (‪ )j‬زؤر ب��ةئ��ةدةب�َي��ك��ةوة‬ ‫دةفةرموَيت‪َ(( :‬ما َأَناِبَق ِار ٍئ))‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬من خوَيندةوارييم نيية‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةريش (‪ )j‬هيضي لَينةثرسيء نة فةرمووي تؤ‬ ‫كَييت؟ نة فةرمووي ضيت دةوَيت‪ ،‬ضونكة سةرسامبوو كة‬ ‫لةثِرَيكدا كةسَيك خؤي كرد بةناو ئةشكةوتةكةداو ثَييوت‪:‬‬ ‫خبوَينة‪ .‬ل���ةدواي ئ��ةوةي��ش كة س��ةروةرم��ان ثَي َ‬ ‫يدةليت‪:‬‬ ‫من خوَيندةوارييم نيية‪ .‬ل�َي�رَ ةدا ترسةكةي سةروةرمان‬ ‫دةستثَيدةكاتء دةفةرموَيت‪َ(( :‬فَأ َخَذِني‪َ ،‬فَغ َّطيِن (يعين‬ ‫احتضنين)‪َ ،‬ح َّتى َبَلَغ ِم يِّن جْ َ‬ ‫ْد))‪.‬‬ ‫الهَ‬ ‫واتة‪ :‬لَيمنزيكبوويةوةء باوةشيثَيداكردمء طوشيمي‬ ‫بةخؤيةوة‪ .‬واتة‪ :‬جيربيل بةتوندي سةروةرماني طوشيوة‬ ‫بةخؤيةوة‪ ،‬ضونكة زؤر بةهَيزبوو‪ ،‬ثَيغةمبةريش (‪ )j‬خؤي‬ ‫بونيادي جةستةي زؤر بةهَيزبوو‪ ،‬بةلاَ م ئةو لةثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬بةهَيزتربوو‪ ،‬لةبةرئةوةي لةِرةطةزي م��رؤظ نةبوو‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو فريشتةبوو‪.‬‬ ‫ُ‬ ‫((ث َّم َأ ْر َسَليِن‪-‬تركين‪ .))-‬واتة‪ :‬ثاشان وازي لةطوشينم‬ ‫هَينا‪.‬‬ ‫بؤ جار دووةم ديسانةوة دةيطوشَيتةوة بةخؤيةوة‪.‬‬ ‫((ثم َ​َق� َ‬ ‫�ال‪ :‬ا ْق�َ�رأْ ‪-‬املرة الثانية‪ُ .-‬ق ْل ُت‪َ :‬ما َأَنا ِبَق ِار ٍئ‪.‬‬ ‫َّ‬ ‫َفَأ َخَذِني َفَغ َّطيِن الثِانَيَة َح َّتى َبَلَغ ِم يِّن جْ َ‬ ‫ْد‪ُ ،‬ث َّم َأ ْر َسَليِن‪،‬‬ ‫الهَ‬ ‫َفَق َ‬ ‫ال‪ :‬ا ْقَرأْ ‪-‬املرة الثالثة‪َ .-‬ف ُق ْل ُت‪َ :‬ما َأَنا ِبَق ِار ٍئ‪ .‬فقال‪:‬‬ ‫َّ‬ ‫َفَأ َخَذِني َفَغ َّطيِن الثالَ‬ ‫ِثَة‪ُ ،‬ث َّم َأ ْر َسَليِن))‪.‬‬ ‫وات�����ة‪ :‬ه���ةردةف���ةرم���وَي���ت خب���وَي���ن���ة‪ ،‬ط��وش��ي��م��ي��ي��ةوة‬ ‫بةخؤيةوة‪ ،‬ئةوةندة بةهَيزبوو واهةستمدةكرد خةريكبوو‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫نَ‬ ‫بشكي‪ ،‬بةلاَ م بؤ جاري دووةم سةروةرمان‬ ‫ثةرسووةكامن‬ ‫ثَييدةفةرموَيت‪ :‬من خوَيندةوارييم نيية‪.‬‬ ‫بؤ ج��اري سَييةم هةمان ك��ردار دةك��ات��ةوة‪ ،‬ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬دةف��ةرم��وَي��ت‪ :‬من خوَيندةوارييم نيية‪ ،‬ئينجا واز‬ ‫لةطوشيين ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬دةهَينَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ب��ؤض��ي ئ���ةم ك����ارة ئ��ةجن��ام��درا ل���ةط���ةل س���ةروةرم���ان‬ ‫ثَيغةمبةر(‪)j‬؟‬ ‫َ‬ ‫بؤئةوةي بطاتة ئةو هةستةي كة ئةو كةسة خةيالنيية‬ ‫هاتؤتة الي‪ ،‬ياخود خةوننةبووة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو راستيية‪ ،‬يان‬ ‫ئالؤزي دةرووني تَينةطاتء بةتةواوي َ‬ ‫بةباري َ‬ ‫دلنيابَيتء‬ ‫ه��ةس��ت ب���ةوة ب��ك��ات ك��ة راس��ت��ي��ي��ةو واق��ي��ع��ةو رةوش��ةك��ة‬ ‫بةرجةستةية‪ ،‬ديسانةوة َ‬ ‫دلنيابَيت خةوي نةديوة‪.‬‬ ‫اسِم َرب َ‬ ‫ِّك الَِّذي َخَل َق (‪)1‬‬ ‫جيربيل دةفةرموَيت‪[ :‬إ ْقَرأْ ِب ْ‬ ‫ُّك َ‬ ‫ان ِم ْن َعَل ٍق (‪ )2‬ا ْقَرأْ َوَرب َ‬ ‫َخَل َق اِإل ْن َس َ‬ ‫األ ْكَر ُم (‪ )3‬الَِّذي َع َّلَم‬ ‫ِبالَقَلِم (‪َ )4‬ع َّلَم اِإل ْن َس َ‬ ‫ان َما لمَ ْ َي ْعَل ْم]‪ .‬العلق‪.‬‬ ‫وات��ة‪- :‬ئ��ةي موحةممةد (‪ -)j‬خبوَينة ‌بةناوي ئةو‬ ‫ث��ةروةردط��ارةت��ةوة –كة هةموو شتَيكي‪ -‬بةديهَيناوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫خؤهةلواسةر ‪-‬لةناو‬ ‫ئ��ادةم��ي��زادي لةضةند خانةيةكي‬ ‫مندالاَ ندا‪ -‬بةديهَيناوة‪ .‬خبوَينة‪ ،‬ثةروةردطاري تؤ خاوةني‬ ‫رَيزو بةخششي بَيسنورة‪ .‬ئةو زاتةية كة بةهؤي َ‬ ‫قةلةمةوة‬ ‫زانستء زانياريي فيرَ دةكات‪ .‬ئادةميزاد فيرَ ي ئةو شتانة‬ ‫دةكات كة نايانزانَيتء بَيئاطايةلَييان‪.‬‬ ‫ئةم ثياوة كَيبوو؟ ضؤن ثةيدابوو؟ بؤضي لةدواي ئةو‬ ‫وتانةوة ونبوو؟‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬هيضي نةدةزاني تا ئةو ساتةوةختةيش‪،‬‬ ‫لةكاتَيكدا خؤي زؤر لةِرووي قسةكردنةوة لةناو عةرةبدا‬ ‫جوانرتين شَيوةي دةربِريين هةبوو بؤ زماني عةرةبي‪،‬‬ ‫دةزانَيت ئةم ضةند وشةية لةوشةي مرؤظ ناضن‪ ،‬هةموو‬ ‫مرؤظايةتي لةبةردةم ئةم وشانةدا دةستةوسانن‪.‬‬ ‫ب��ةلاَ م ئ��ةم كةسة كة ثةيدابوو لةثِر نةما‪ ،‬باسي ئةو‬ ‫خواية دةكات كة موحةممةد (‪ )j‬بةشوَينيدا دةطةِرَيت‪،‬‬ ‫س��ةردةم��ان �َي��ك ب���وو ث�َي��غ��ةم��ب��ةرم��ان (‪ )j‬ئيعتيكافء‬ ‫بريوهؤشي الي ئةو خواية بوو كة ئةو ثياوة باسيكرد‪،‬‬ ‫باسي خواي طةردوني ك��ردووة‪ ،‬ئينجا ئةو ثياوة باسي‬ ‫خوايةك دةكات كة رَيزي مرؤظ دةطرَيتء فيرَ ي زانسيت‬ ‫دةكات‪.‬‬ ‫ئةو كةسة هيضي ثَينةوت‪ ،‬ئاطادارينةكردةوة كة دةبَيتة‬ ‫ثَيغةمبةري خوا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلة وشةية تائَيستا لةسةرزةويدا هيضكةس‬ ‫ئةو‬ ‫نةيبيستووة‪ ،‬لةثِر ئةو ثياوة ونبوو‪ ،‬ثاشان موحةممةد‬ ‫(‪)j‬ي بةهَيز طوشي بةخؤيةوة‪ ،‬لةم كاتةدا سةروةرمان‬ ‫دةفةرموَيت‪َ(( :‬لَق ْد َخِش ُ‬ ‫يت َعَلى َن ْفِسي))‪ .‬واتة‪ :‬لةطياني‬ ‫خؤم ترسام كة شتَيكم بةسةربَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫سةروةرمان ل��ةدواي ئةو رووداوةوة لةخةلوةتةكةي‬

‫دةردةضَيتء بةرةو َ‬ ‫مال دةكةوَيتة ِر َي‪ ،‬لةئةشكةوتةكةوة‬ ‫كة بةلوتكةي شاخَيكةوةيةء ئَيستا شاخةكة ناونراوة‬ ‫َ‬ ‫تةدةري بؤ ئةوةي لةجَيطةء زَيدي خؤي‬ ‫بةشاخي نور‪ ،‬دَي‬ ‫َ‬ ‫حبةسَيتةوةء ئةماني دةستبكةوَيت‪ ،‬كةمةبةستم مالةكةي‬ ‫خؤيةتي لةشاري مةككةدا‪.‬‬ ‫خ��ات��و ع��ائ��ي��ش��ة ب��اس��ي ئ���ةو ك��ات��ةم��ان ب���ؤ دةك����اتء‬ ‫ول اللهَِّ (‪َ )j‬ي ْر ُج ُ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ«:‬فَر َجَع ِبَها َر ُس ُ‬ ‫ف َُف��ؤا ُدهُ»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬طةِرايةوة بؤ مالةوةء ضاوةكاني‬ ‫ثِرببوون لةئاو‪.‬‬ ‫ثرسيار ليرَ ةدا ئةوةية‪ :‬بؤضي ثَيغةمبةرمان لةو دميةنء‬ ‫رووداوة ترسا؟!‬ ‫َ‬ ‫ل���ةوةلاَ م���دا دةل���َي���م‪ :‬ض��ةن��د ه��ؤك��اري��ك واي��ان��ك��رد كة‬ ‫سةروةرمان برتسَيت لةو رووداوة كة حيكمةت بةدواي‬ ‫خؤيدا دةهَينَيت بؤ مرؤظايةتي‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬بؤمان دةردةك��ةوَي��ت س��ةروةرم��ان موحةممةد‬ ‫َ‬ ‫واهةلكةوتووة لةشيت‬ ‫(‪ )j‬مرؤظةو سوننةتي مرؤظيش‬ ‫سةرسوِرهَينةرو ترسناك دةترسَيت‪ ،‬ئةم باروطوزارانةيش‬ ‫ل���ةط� َ‬ ‫��ةل م��وس��ا ث �َي��غ��ةم��ب��ةر (س���ةالم���ي خ����واي ل�َي��ب�َي��ت)‬ ‫دووب��ارةب��ؤت��ةوة‪ ،‬كةواتة ئ��ةوةم��ان بؤ رووندةبَيتةوة كة‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬مرؤظَيكي ئاساييبووةو وةك هةموو‬ ‫مرؤظةكانيرت هةستء نةستء هؤشي هةبووة‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬ل �َي�رَ ةدا ئ���ةوةم���ان ب��ؤ دةردةك����ةوَي����ت ت��ا ئ��ةم‬ ‫ساتةوةختةيش موحةممةد (‪ )j‬نةيزانيوة كة ثَيغةمبةرةو‬ ‫بانطةشةي بؤ ناكات‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بةدةركةوتنء نةماني ئةو‬ ‫ثياوةي لةئةشكةوتةكةدا ثةيدابوو نةما‪ ،‬ترسيلَينيشت‪،‬‬ ‫كةواتة موحةممةد (‪ )j‬خؤي ئامادةنةكردووة بؤ ئةوةي‬ ‫َبلَيت‪ :‬من ثَيغةمبةرمء هةرنةيشيزانيوة‪.‬‬ ‫سَييةم‪ /‬ئةم كارة بؤ ئامادةكردني موـحةممةدة (‪)j‬‬ ‫ب��ؤئ��ةوةي حةزبكات جارَيكيرت ئ��ةو كةسة ببينَيتةوة‪،‬‬ ‫ت��ةش��وي��ق ب��ب�َي��ت ب��ؤ ك���ارةك���ةي‪ ،‬ل��ةب��اس��ةك��ةم��ان��دا زي��ات��ر‬ ‫روونيدةكةمةوة بةثشتيواني خوا‪.‬‬ ‫ض��ون��ك��ة ل������ةدواي ئ���ةو رووداوةوة ض��ةن��د ج��ارَي��ك‬ ‫ث �َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )j‬دةِرؤي���ش���ت���ةوة ب���ؤ ش��اخ��ي ن����وور بؤ‬ ‫ه��ةم��ان جَيطة ل��ةئ��ةش��ك��ةوت��ةك��ةدا ب��ؤئ��ةوةي ئ��ةو ثياوة‬ ‫ببينَيتء ضاوةِرَييدةكرد‪ ،‬وايلَيهاتبوو موشتاقبوو بؤ‬ ‫بينيين جيربيل (علية ال��س�لام)‪ .‬ث��اش��ئ��ةوةي طةيشتة‬ ‫م� َ‬ ‫�ال��ةوة‪ ،‬خاتو عائيشة رووداوةك��ةم��ان بؤ باسدةكاتء‬ ‫جيَة ِب ْنِت ُخَويِْل ٍد َرِض َي اللهَُّ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ« :‬فَد َخ َل َعَلى َخِد َ‬ ‫َع ْنَها»‪ .‬خاتوو خةدجية زؤر ثَيغةمةبةري خ��واي (‪)j‬‬ ‫خؤشدةويست‪ ،‬خؤشةويستييةك كة بؤم ثَيناسةناكرَيت!‬ ‫لةهيض جَيطةيةكي سريةي موبارةكي ثَيغةمبةرماندا (‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫دةمةبؤلةيةك‬ ‫نةمديوةء نةمبيستووة كة رؤذَيك ل��ةِرؤذان‬ ‫يان ئاذاوةيةكي خَيزاني لةنَيواني ثَيغةمبةر (‪)j‬ء خاتو‬ ‫خةدجيةدا (رةزامةنديي خواي لَيبَيت) روويدابَيت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪89‬‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫هةموو رووداوةكة دةطيرََِيتةوة بؤ خاتو خةدجيةو باسي‬ ‫ئةو رووداوة سةرسوِرهَينةرةي بؤ دةك��ات‪ ،‬هةموو ئةو‬ ‫وشانةي جيربيل ثَييفةرمووبوو‪ ،‬بؤي دةطيرََِيتةوة ئينجا‬ ‫دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫«َلَق ْد َخِش ُ‬ ‫يت َعَلى َن ْفِسي»‪ .‬واتة‪ :‬زؤر دةترسم شتَيكم‬ ‫بةسةربَيت‪ ،‬ياخود دةترسم لةطياني خؤم‪.‬‬ ‫ب����ةلاَ م ل �َي��رَ ةدا خ��ات��و خ��ةدجي��ة ه� َ‬ ‫�ةل��وَي��س��ت �َي��ك��ي زؤر‬ ‫سةرسوِرهَينةري دةبَيت‪َ ..‬‬ ‫هةلوَيستةكةي زؤر سةيرة‪،‬‬ ‫ضونكة وةك ئافرةتانيرت خ�َي�رَ ا دةن��ط��ي لَيبةرزنةبووةء‬ ‫برتسَيت‪ ،‬وةك سرووشيت ئافرةتان كة ترسنؤكن بةطشيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو كةوتة ثرسياركردن لةسةروةرمانء رووداوةكةيشي‬ ‫زؤر بةئاساني وةرط���رتء خَ‬ ‫دلؤشيي ثَيغةمبةري (‪)j‬‬ ‫بةلكو زؤر َ‬ ‫دايةوة‪َ ،‬‬ ‫بةدلنياييةوة بةهاوسةرةكةي فةرموو‬ ‫ال‪َ ،‬واللهَِّ َما خُ ْ‬ ‫جةخيت لةسةر ك��ردةوة‪َ« :‬ك َّ‬ ‫يِز َ‬ ‫يك اللهَُّ َأَبدًا‪،‬‬ ‫الرِحَم‪َ ،‬وتحَ ِْم ُل ا ْلَك َّل‪َ ،‬وَت ْكِس ُب مَْ‬ ‫ْدوَم‪َ ،‬وَت ْقِري‬ ‫الع ُ‬ ‫ِإ َّن َك َلَتِص ُل َّ‬ ‫َّ‬ ‫الضي َ‬ ‫ْف‪َ ،‬و ُتِع ُ‬ ‫ني َعَلى َنَوِائِب الحْ َ ِّق»‪.‬‬ ‫نا سوَيند بةخوا‪ ،‬خواي ثةروةردطار هةرطيز ئازاري تؤ‬ ‫نادات‪ ،‬ضونكة تؤ سيلةي رةحم بةجَيدةهَينيتء‬ ‫ه���ةم���وو ك���ةس���وك���ارت ب���ةس���ةردةك���ةي���ت���ةوة‪ ،‬ه��ةس�تي‬ ‫ب��ةرث��رس��ي��ارَي��ت��ي��ت ل���ةس���ةرش���ان���ةء خ��ؤش��ةوي��س�تي بؤ‬ ‫هةمووان دةردةب�ِري��ت‪ ،‬ئ��ةوةي كة ه��ةذارو بَيدةرةتانة تؤ‬ ‫دةستطريؤييدةكةيت‪ ،‬تؤ رَيزي ميوان زؤر دةطريت ئةي‬ ‫موحةممةد (‪ ،)j‬هةميشة بةدواي راستيدا دةطةِرَييتء‬ ‫حةقت خؤشدةوَيت‪.‬‬ ‫خاتو خةدجية لةثَيناسةي ثَيغةمبةرةوة (‪ )j‬وةسفي‬ ‫رةوش��ت��ة جوانةكاني ك��رد‪ ،‬باسي ئ��ةوةي ك��رد‪ ،‬كةسَيك‬ ‫ئةوةندة ضاكةكاربَيت هةرطيز توشي ناِرةحةتيء ئازار‬ ‫نابَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ه���ةروةه���ا ب��اس��ي ه��ةل��س��وك��ةوت��ي ل���ةط���ةل خ��ةل��ك��يء‬ ‫خةلكيء ئارامطريء راستطؤيي لةناو َ‬ ‫خزمةتي َ‬ ‫خةلكيدا‬ ‫وايلَيكردبوو كة ئةم ديدو بؤضوونة الي خاتو خةدجية‬ ‫دروستبكات‪.‬‬ ‫طرنطيشة ئةو كةسةي شوَينكةوتووي ثَيغةمبةرة (‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫هةمان َ‬ ‫مندالةكاني ئةو‬ ‫هةلسوكةوتي هةبَيت‪ ،‬خَيزانء‬ ‫مَ‬ ‫موسولان ئةطةر‬ ‫شاهيدييةي بؤ ب��دةن‪ ،‬ضونكة مرؤظي‬ ‫َ‬ ‫لةناو َ‬ ‫مالي خؤيدا باشء راستبَيذ نةبوو لةطةل درومشة‬ ‫دينييةكاني ئيسالمدا‪ ،‬ئيرت لةناو خانةوادةكةي خؤيدا‬ ‫جَيطةي ئةرزش نابَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ضونكة م��ام� َ‬ ‫�ةل��ةك��ردن ل��ةط��ةل ض�����واردةورو خةلكيدا‬ ‫بةطشيت‪ ،‬وةك ك��ورد َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬سةنطي مةحةكةو مرؤظي‬ ‫ثَي َ‬ ‫هةلدةسةنطَينرَيت‪.‬‬ ‫خاتوو خةدجية وةك هاوسةرَيكي بةوةفاو ئافرةتَيكي‬ ‫س�����االرو س��ةن��ط�ين ب����ةت����ةواوي ث �َي��غ��ةم��ب��ةرم��ان��ي (‪)j‬‬ ‫ئارامكردةوة‪ ،‬زياتر خؤشةويسيتء هَيمنيي بؤ دةربِري تا‬ ‫‪90‬‬

‫هةست بةئاسايشي تةواوي بكات َ‬ ‫لةمالةكةيدا‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫من��وون��ةي ه��اوس��ةري رَي��ك��وث�َي��ك��ة ك��ة خ���واي م��وت��ةع��ال‬ ‫[وِم ْن آَي ِاتِه‬ ‫لةقورئاندا بؤمان باسدةكاتء دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫اج��ا ِلَت ْس ُك ُنوا ِإَل ْيَها َو َجَع َل‬ ‫َأ ْن َخَل َق َل ُك ْم ِم ْن َأ ْن ُفِس ُك ْم َأ ْزَو ً‬ ‫الروم (‪ .)21‬واتة‪ :‬يةكَيك لةنيشانةو‬ ‫َب ْيَن ُك ْم َمَو َّد ًة َوَرحمْ َ ًة] ُّ‬ ‫َ‬ ‫بةلطةكانيرتي ئ��ةوةي��ة‪ :‬كةهةر لةخؤتان ه��اوس��ةري بؤ‬ ‫دروستكردوون بؤ ئةوةي ئارامطربن لةاليداو لةنَيوانتاندا‬ ‫خؤشةويسيتء سؤزو ميهرةبانيي فةراهةمهَيناوة‪.‬‬ ‫هةروةها ئةم ئافرةتة كة خَيزاني سةروةرمانة (‪)j‬‬ ‫لةخورافياتء بارَيكي ناجَيطريي دةروونيدا هاوسةرةكةي‬ ‫بةجَينةهَيشت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو برديية الي ئةو كةسانةي كةشارةزان‬ ‫لةو بوارةداء ضوونة الي كةسَيك بةناوي وةرةقةي كوِري‬ ‫نةوفةل‪.‬‬ ‫َ‬ ‫خ��ات��و خ��ةدجي��ة ب��ؤض��ي ل��ةن��او ئ��ةو ه��ةم��وو خ��ةل��ك��ةدا‬ ‫كةسَيكي َ‬ ‫هةلبذارد بةناوي وةرةقةي كوِري نةوفةل؟‬ ‫ئ���ةم ه� َ‬ ‫�ةل��ب��ذاردن��ة ح��ي��ك��م��ةتء ف��ي�ترةت��ي ث��اك��ي خاتو‬ ‫خةدجيةمان نيشاندةدات‪َ ،‬‬ ‫بةلكو نةيربدة الي ئةو هةموو‬ ‫كاهنيء خزمةتكارةي بتةكاني كةعبة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو رؤيشت بؤ‬ ‫الي ئةم ثياوة كة لةسةر ئايينة دَيرينةكان بوو‪ ،‬ثاشان‬ ‫لةدواي جاهيلي ضووبووة سةر ئاييين نةسراني‪.‬‬ ‫ثَيش ئةوةي بَيمة سةر باسي وةرةقةي كوِري نةوفةل‪،‬‬ ‫تكادةكةم لةهةموو الوةك���ان كة ذندةهَينن با ئافرةتي‬ ‫هةلبذَيرن‪ ،‬ضونكة ئةوة َ‬ ‫ثابةند بةدينةوة َ‬ ‫خالي سةرةكيية‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ث��رؤذةك��ةي ئَيمةدا دَيتةوة كة‬ ‫لةذياني مرؤظداء‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫طؤمةلطةي موسولانء ئوممةتي ئيسالميية‪.‬‬ ‫بونيادي‬ ‫وةرةقةي كوِري نةوفةل كَيية؟‬ ‫جي ُة‪َ ،‬ح َّتى َأَت ْت‬ ‫{تقول السيدة عائشة‪َ :‬فا ْن َطَلَق ْتِبِه َخِد َ‬ ‫ْن َن ْوَفِل بِْن َأ َسِد بِْن َعبِْد ا ْلع َّ‬ ‫ُزى اب َ‬ ‫ِبِه َوَرَقَة ب َ‬ ‫جيَة‪،‬‬ ‫ْن َع ِّم َخِد َ‬ ‫صَر فيِ جْ َ‬ ‫اهِليَِّة‪َ ،‬وَك� َ‬ ‫َوَك� َ‬ ‫اب‬ ‫ال ِ‬ ‫�ان ا ْم�َ�رأً َق ْد َتَن َّ‬ ‫�ان َي ْك ُت ُب ا ْلِكَت َ‬ ‫للهَُّ‬ ‫يل ِبا ْلِعبرَِْانيَِّة َما َشاَء ا َأ ْن‬ ‫نِ‬ ‫ا ْلِعبرَِْان َّي‪َ ،‬فَي ْك ُت ُب ِم َن اِإل جِْ‬ ‫ان َشي ً‬ ‫َي ْك ُت َب‪َ ،‬وَك َ‬ ‫ريا َق ْد َعِم َي}‪.‬‬ ‫ْخا َكِب ً‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةم ث��ي��اوة ل��ةب��ن��ةِرةت��دا بتثةرستبووة‪ ،‬ثاشان‬ ‫لةتةمةني الويدا دةِرواتة نةجران‪ ،‬مَيذوونووسان َ‬ ‫دةلنَي‪:‬‬ ‫هةموو ذياني الويي خؤي لةخوَيندنء نوسيين عيربانيء‬ ‫خوَيندنةوةي ئينجيل ب��ةس��ةرب��ردووة‪ ،‬ن��اوي‪ :‬وةرةق��ةي‬ ‫كوِري نةوفةلي كوِري ئةسةدي كوِري عةبدولعوزاي كوِري‬ ‫مامي خةدجيةية‪ ،‬لةسةر ئاييين نةسراني ب��وو‪ ،‬تاكو‬ ‫ثريي لةناو نةسرانييةكاندا ماوةتةوة‪ ،‬لةدواي ئةوةي كة‬ ‫ضاوةكاني لةدةستدةدات‪ ،‬دةطةِرَيتةوة بؤ شاري مةككة‬ ‫بؤ ناو كةسوكارةكانيء تةمةنَيكي زؤري هةبووةو هةموو‬ ‫طياني لةرزؤكبووة‪ ،‬وةرةق��ة زؤر باش دةيزاني كة لةو‬ ‫َ‬ ‫هةواليدرابووية‬ ‫س��ةردةم��ةي خؤيدا ثَيغةمبةرَيك دَي��ت‪،‬‬ ‫لةاليةن ثياوة ئايينييةكاني ديين نةسرانييةوةء باش‬ ‫ناوونيشاني ئةو ثَيغةمبةرةيان دةزان��ي‪ ،‬ضونكة ناوي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫لةتةوراتء ئينجيلدا هاتبوو‪.‬‬ ‫ه��ةروةك ث��ةروةردط��ار دةف��ةرم��وَي��ت‪[ :‬الَّ�ِ�ذي� َ�ن َآَت ْيَنا ُه ُم‬ ‫اب َيعِْر ُفوَن ُه َكَما َيعِْر ُف َ‬ ‫ون َأ ْبَناَء ُه ْم َوِإ َّن َفِري ًقا ِم ْن ُه ْم‬ ‫ِ‬ ‫الكَت َ‬ ‫ون ا َ‬ ‫حل َّق َو ُه ْم َي ْعَل ُم َ‬ ‫َلَي ْك ُت ُم َ‬ ‫ون] البقرة (‪.)146‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةوان��ةي كةكتَيبمان ثَيبةخشيون ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬دةناسن ه��ةروةك ضؤن نةوةكاني خؤيان دةناسن‪،‬‬ ‫بَيطومان دةستةيةك لةوان راسيت دةشارنةوة‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫‌دةيشزانن –كة‌ئةوة‌رةوانيية‪.-‬‬ ‫كةواتة وةرةق��ةي ك��وِري نةوفةل ش��ارةزاب��وو لةبواري‬ ‫ئاييينء ئةو هةوالاَ نةي كة لةتةوراتء ئينجيلدا هاتبوون‪،‬‬ ‫بؤية خاتوو خةدجية سةروةرمان موحةممةد (‪)j‬ي بردة‬ ‫الي‪.‬‬ ‫يك‪َ .‬فَق َ‬ ‫ْن َع ِّم‪ ،‬إسمْ َ ْع ِم ْن إبِْن َأِخ َ‬ ‫جي ُة‪َ :‬ياب َ‬ ‫ال‬ ‫{َفَقاَل ْت َل ُه َخِد َ‬ ‫َل ُه َوَرَق ُة (وكان يعرف أخالق النيب ‪ j‬وعرف صفاته)‪:‬‬ ‫ْن َأِخي‪َ ،‬م َ‬ ‫َ‬ ‫اذا َتَرى؟ َفَأ ْخبرَ​َ ُه َر ُس ُ‬ ‫َياب َ‬ ‫‪j‬خبرَ​َ َما َرَأى‪،‬‬ ‫ول اللهَِّ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ال َل ُه َوَرَق ُة‪َ :‬هَذا َّ‬ ‫َفَق َ‬ ‫وسى}‪.‬‬ ‫النا ُم ُ‬ ‫وس الَِّذي َن َّز َل ا َعَلى ُم َ‬ ‫واتة‪ :‬خاتو خةدجية دةفةرموَيت‪ :‬بةئامؤازكةم وت‪ :‬ئةي‬ ‫ئامؤزا طوَيبطرة لةم كوِري براتة ‪-‬مةبةسيت موحةممةدة‬ ‫(‪ -)j‬وةرةقة وتي‪ :‬ضيت ديوة كوِري برام بؤم باسبكة‬ ‫ديارة وةك ئةدةبء رَيزَيك ئةو وشانة بةكارهاتوون لةناو‬‫عةرةبدا‪ ،‬وةك ثةيوةنديي خزمء خوَيش هيض ثةيوةنديي‬ ‫بةثَيغةمبةرمانةوة (‪ )j‬نةبووة‪ -‬سةروةرمان موحةممةد‬ ‫(‪ )j‬هةموو رووداوةك���ةي وةك خؤي بؤ ط�َي�رَِاي��ةوة‪ ،‬ضي‬ ‫دي���وةء ئ��ةو كةسة ض��ؤن هاتؤتة الي لةئةشكةوتةكةدا‬ ‫وشةكانيشي بؤ باسكرد‪.‬‬ ‫وةرةقةي كوِري نةوفةل وتي‪ :‬ئةوةي كة بؤت هاتووة‬ ‫ئ��ةو وةحييةية‪ ،‬ك��ة وةك س���رووش ب��ؤ موسا ه��ات��ووة‪.‬‬ ‫وةرةقة ئينجا كارَيكي زؤر طةورة باسدةكات بؤ ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬بةِراشكاوانةء ثَي َ‬ ‫يدةلَيت‪ :‬ئةوةي كة هاتووة بؤ الت‬ ‫ئةوة ناوي جيربيلةو بةِرَيزترين فريشتةي خواي طةورةية‪،‬‬ ‫ئةو فريشتة نايةتة سةرزةوةي‪ ،‬تةنها بؤ الي ثَيغةمبةران‬ ‫ن��ةب �َي��ت‪ ،‬زؤر ب��ةِراش��ك��اوان��ة بَيثَيضوثةنا ث�َي��ي� َ‬ ‫�دةل�َي��ت‪:‬‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬تؤ دةبيتة ثَيغةمبةر‪.‬‬ ‫ل�َي�رَ ةدا ئ��ةوة لةبةرضاوبطرين داخ��ؤ ه��ةس��تء س��ؤزي‬ ‫ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬ضؤن بَيت؟ لةو كاتةدا كة ئةم وشانة‬ ‫لةدةمي وةرةقة دةبيستَيت‪ ،‬كة ئيرت دةبَيتة َ‬ ‫هةلبذاردةي‬ ‫خواي ثةروةردطار لةناو ئةو هةموو مةخلوقةدا‪ ،‬بؤئةوةي‬ ‫ببَيتة ثَيغةمبةري ئاخرزةمان‪.‬‬ ‫الي هةمووان ئاشكراية ثلةي ثَيغةمبةرَييت بةزؤريي‬ ‫َ‬ ‫خةلكي نيية‪َ ،‬‬ ‫عيبادةتء ئيجتيهادي َ‬ ‫بةهةلبذاردني‬ ‫بةلكو‬ ‫خواي ثةروةردطارة‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫اس ِإ َّن اهللَ‬ ‫الِئَكِة ُر ُس ً‬ ‫ال َوِم َن َّ‬ ‫مل َ‬ ‫ص َطِفي ِم َن ا َ‬ ‫[اهللُ َي ْ‬ ‫الن ِ‬ ‫سمَِ ي ٌع َبِصريٌ] احلج (‪.)75‬‬ ‫وات����ة‪ :‬ه���ةر خ���وا ب��ةوي��س�تي خ���ؤي ل��ةف��ري��ش��ت��ةك��انء‬

‫لةخةلكيش فرستادة َ‬ ‫َ‬ ‫‌هةلدةبذَيرَيت‪ ،‬بةِراسيت خوا بيسةرو‬ ‫كي َ‬ ‫هةلدةبذَيرَيت بؤ طةياندني‬ ‫بيناية ‪-‬ض��اك دةزانَيت َ‬ ‫ثةيامةكةي‪.-‬‬ ‫ئ��ةو ك��ةس��ةي ه��ات��ة الي هيض ئ��اط��اداري��ي��ةك��ي ن��ةداي��ة‬ ‫بةدلنياييةوة َ‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ ،)j‬بةلاَ م وةرةقة زؤر َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫تؤ دةبيتة ثَيغةمبةر‪ ،‬سةروةمان موحةممةد (‪ )j‬توشي‬ ‫شؤك دةبَيت لةوكاتةدا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫وةرةقة لةوة قورسرت بةثَيغةمبةر (‪ )j‬دةلَيت‪ ،‬كةجَيطةي‬ ‫تيرَِاماني سةروةرمان موحةممةدة (‪.)j‬‬ ‫{فقال‪َ :‬يا َل ْيَتيِنِفيَها َجَذعًا (شابًّا) َل ْيَتيِن َأ ُك ُ‬ ‫ون َحيًّاِإ ْذ‬ ‫خُ ْ‬ ‫ال َر ُس ُ‬ ‫يِر ُج َك َق ْو ُم َك‪َ .‬فَق َ‬ ‫ول اللهَِّ ‪َ” :j‬أَومخُ ِْرِج َّي ُه ْم؟»}‪.‬‬ ‫َ‬ ‫وةرةق���ة دةل �َي��ت‪ :‬خ��ؤزط��ة الو ب��ووم��اي��ة‪ ،‬ي��اخ��ود ذي��امن‬ ‫بكرداية تا ئةو كاتة هاوكارتبووماية كة طةلء هؤزةكةت‬ ‫َ‬ ‫لةمةلبةندو زَيدي خؤت دةتكةنة دةرةوة‪ ..‬ثَيغةمبةرمان‬ ‫(‪ )j‬بةسةرسوِرمانَيكةوة ف��ةرم��ووي‪ :‬بؤضي دةمكةنة‬ ‫دةرةوة؟!‬ ‫ئةمة ل�َي�رَ ةدا موعجيزةيةكي ئاشكراية كة سةروةرمان‬ ‫هةست بةوة ناكات طةلةكةي بيكةنة دةرةوة‪ ،‬ئاشكراية‬ ‫رَيطةي ثَيغةمبةران واي��ة‪ ،‬لةناو ط��ةلء ه��ؤزي خؤياندا‬ ‫َ‬ ‫هةوالة لةناو ئايينةكاني ثَيشووتردا‬ ‫دةردةك��رَي��ن‪ ،‬ئةم‬ ‫دراوة‪ ،‬ل��َي�رَ ةدا ئ���ةوة دةردةك����ةوَي����ت ك���ة س���ةروةرم���ان‬ ‫م��وح��ةمم��ةد (‪ )j‬هيضي دةرب����ارةي ط��ةالن��ي ثَيشووتر‬ ‫نةزانيوة‪ ،‬مةطةر ئةوةي كة خواي طةورة دواتر لةِرَيطةي‬ ‫وةحييةوة بؤي بنيرَ َيت‪ ،‬خواي طةورةيش لةقورئاندا لةوة‬ ‫ئاطادارماندةكاتةوةء دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫وحيَهاِإَلي َ‬ ‫ْك َما ُك ْن َت َت ْعَل ُمَها َأ ْن َت‬ ‫ْب ُن ِ‬ ‫ِ‬ ‫[ت ْل َك ِم ْن َأ ْنَب ِاء الَغيِ‬ ‫اصبرِ ْ ِإ َّن الَع ِاقَبَة ِل ْل ُم َّتِق َ‬ ‫ني] هود‬ ‫ْل َهَذا َف ْ‬ ‫َو َال َق ْو ُم َك ِم ْن َقبِ‬ ‫(‪.)49‬‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬ئةم باسانة ‌بؤمان كرديت لةهةوالة ناديارةكانة‪،‬‬ ‫ن��ة ت��ؤ دةت���زان���يء ن��ة ه���ؤزو ن��ةت��ةوةك��ةي��ش��ت ث�َي��ش ئةم‬ ‫باسةي ئَيمة‪ ،‬خؤطرو بةئارامبة ثاشةِرؤذ بؤ خواناسانء‬ ‫ثارَيزكارانة‪.‬‬ ‫ضونكة ثَيغةمبةر (‪ )j‬بةهيض ش �َي��وةي��ةك ل��ةوات��اي‬ ‫ث�َي��غ��ةم��ب��ةراي��ةت��ي تَينةطةيشتبوو‪ ،‬ض��ون��ك��ة ه��ي��ض ك��ات‬ ‫ط���ةلء ه��ؤزةك��ةي ب��ةدرؤي��ان ن��ةخ��س��ت��ب��ووةوة‪ ،‬خ��اوةن��ي‬ ‫ك��ةس��اي��ةت��ي��ي��ةك��ي ب��ةه��َي��زب��وو ل���ةن���اوي���ان���دا‪ ،‬ه��ةرب��ؤي��ة‬ ‫بةسةرسووِرمانةوة دةفةرموَيت‪ :‬بؤضي دةمكةنة دةرةوة؟‬ ‫ئينجا وةرةق���ة َ‬ ‫بةدلنياييةوة ب��ؤي دووب��ارةدةك��ات��ةوةء‬ ‫َ‬ ‫ُود َي»‪.‬‬ ‫ب ْثِل َما ِج ْئ َتِبِهِإالَّ ع ِ‬ ‫دةلَيت‪َ« :‬نَع ْم‪ ،‬لمَ ْ َي ْأِت َر ُج ٌل َق ُّطمِ​ِ‬ ‫�ي‪َ ،‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ب� َ‬ ‫بةدلنياييةوة راوةدوودةن��رَي��ي��ت‪ ،‬هيض‬ ‫�ةل� َ‬ ‫ثَيغةمبةرَيك ب��ةو ثةيامةوة الي خ��واي ث��ةروةردط��ارةوة‬ ‫نةهاتووة‪ ،‬ئيلال دةربةدةركراوة‪.‬‬ ‫ئةمة بنةمايةكي ط��ةورةم��ان بؤ دةردةخ���ات‪ ،‬ئةويش‬ ‫وةرةق�����ةي ك����وِري ن���ةوف���ةل ف�َي�رَ م��ان��دةك��ات‪ ،‬ك��ة ه��ةم��وو‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪91‬‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫بانطخوازَيك‪ ،‬تووشي هةمان ئةو كارانة دةبَيتةوة كة دذي‬ ‫ثَيغةمبةران ئةجنامدراون‪ ،‬ضونكة ئةم ملمالنَيية بةردةوامة‬ ‫لةنَيواني راسيتء درؤدا‪ ،‬شةيتانء مرؤظدا‪ ،‬حةقء َ‬ ‫باتلدا‪،‬‬ ‫سوننةتَيكي خوايةو تا رؤذي قيامةت بةردةوامدةبَيت‪..‬‬ ‫هةربؤية وةرةق���ة ك��وِري ن��ةوف��ةل وت��ي‪ :‬ئةطةر ئ��ةو رؤذة‬ ‫م��ن ئ��ام��ادةب��وومن ه��ةب��وو ب� َ‬ ‫�ةدل��ن��ي��اي��ي��ةوة س��ةرت��دةخ��ةمء‬ ‫ثشتطرييتلَيدةكةم بةهةموو تواناي خؤمةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك لةمَيذوونووسان دةلنَي‪ :‬وةرةقة‬ ‫بةلاَ م زانايانء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سةروةرمان‬ ‫ل��ةدواي يةك هةفتة كة ئةو دي��دارةي‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬ئةجنامدا‪ ،‬وةفاتيكرد (رةمحةتي خواي‬ ‫لَيبَيت)‪.‬‬ ‫َ‬ ‫هةندَيكيرت لةزانايانء مَيذوونووسان دةلنَي‪” :‬مانطَيك‬ ‫دواي ئةو رووداوة وةرةقةي كوِري نةوفةل وةفاتيكردووة”‪.‬‬ ‫بؤية ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةركات باسي وةرةقةي لةال بكراية‬ ‫يان باسي خراثةي نةسرانييةكان بكراية‪ ،‬دةيفةرموو‪:‬‬ ‫”ئاطاداربن قسة ب��ةوةرةق��ة َ‬ ‫مةلنَي‪ ،‬ضونكة خ��واي طةورة‬ ‫بةهةشتَيك ي��اخ��ود دوو بةهةشيت ب���ةوةرةق���ةي ك��وِري‬ ‫نةوفةل بةخشيوة”‪.‬‬ ‫ص ًرا ُمَؤ َّز ًرا‪.‬‬ ‫ص ْر َك َن ْ‬ ‫{ثم يقول ورقة‪َ :‬وِإ ْن ُي ْدِر ْكيِن َي ْو ُم َك َأ ْن ُ‬ ‫ُث َّم لمَ ْ َي ْن َش ْب َوَرَق ُة َأ ْن ُت ُوفيَِّ ‪ ،‬وقد صدّق بالنيب (‪ )j‬حتى‬ ‫قبل التصريح بالرسالة‪ ،‬روى احلاكم عن عائشة بإسناد‬ ‫جيد أن رسول اهلل (‪ )j‬قال‪َ ” :‬ال َت ُسبُّوا َوَرَقَة‪َ ،‬فِإ ِّني َرَأي ُ‬ ‫ْت‬ ‫َل ُه َج َّن ًة َأ ْو َج َّنتَينِْ ”}‪.‬‬ ‫ب� َ‬ ‫�ي ل��ةدواي ئ��ةو م��اوة ك��ورت��ة‪ ،‬وةرةق��ة وةفاتيكرد‪،‬‬ ‫�ةل� َ‬ ‫بةلاَ م ملمالنَيكةي بةثَيغةمبةرمان (‪ )j‬ناساندو رَيطةكةي‬ ‫رياطةياند‪ ،‬ئ��ةم رَيطةية‬ ‫خستة ب��ةردةم س��ةروةرم��انء ثَي ِ‬ ‫هةورازو نشَيوي زؤري تَيداية‪.‬‬ ‫ئ���ةم ف���ةرم���وودةي���ةي وةرةق�����ة ث��ةي��ام�َي��ك��ة ب��ؤ ه��ةم��وو‬ ‫بانطخوازاني ئيسالم تا ئةو رَيطةية بطرن‪.‬‬ ‫ل��ةدواي قسةكاني وةرةق���ة‪ ،‬ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬باش‬ ‫وتةكاني َ‬ ‫هةلسةنطاند‪ ،‬ئينجا ويسيت ب��ةدواي راستيي‬ ‫وت��ةك��ان��ي وةرةق������ةدا ب���ط���ةِرَي���ت‪ ،‬ض��ون��ك��ة ئ���ةو وت��ان��ةي‬ ‫كةكردووني زؤر قورسء طةورةن‪ ،‬بةدواي ئةوةدا دةطةِرَيت‬ ‫كة كاري ثَيغةمبةران ضيية؟ خؤيشي تواناي هيض بِريارء‬ ‫بؤضوونَيكي نيية‪ ،‬نايشزانَيت ضي لَيداوادةكرَيت‪ ،‬ئةو‬ ‫كةسةيشي كة لةئةشكةوتةكةدا هاتة الي‪ ،‬نةيدةزاني‬ ‫داواي ض��ي ل �َي��دةك��ات‪ .‬ئيرت س���ةروةرم���ان وايلَيهاتبوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل جيربيلدا يةك‬ ‫ئاواتةخوازبوو بؤئةوةي جارَيكيرت‬ ‫ببيننةوة‪ ،‬بؤئةوةي َ‬ ‫دلنيابَيت ل��ةوةي‪ ،‬ئايا ئةو ثةيامة‬ ‫ضيية بؤي هَيناوة؟‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئ��ةو ه��ةم��وو ض��اوةِروان��ي��ي��ةدا‪ ،‬ئ��ارةزووم��ةن��دة‬ ‫بؤئةوةي جارَيكيرت جيربيل ببينَيتةوة‪ ،‬بةلاَ م هةردةبَيت‬ ‫ضاوةِرَيبكات‪ ،‬ضونكة لةدةسةلاَ تي خؤيدانيية‪.‬‬ ‫مَيذوونووسان كؤكنني لةسةر ئةو ماوةيةي ل��ةدواي‬ ‫‪92‬‬

‫هاتين يةكةم ج��اري جيربيل (سةالمي خ��واي لَيبَيت)‪،‬‬ ‫لةسي رؤذةوة ئاماذةي بؤ كراوة تا ضل رؤذ‪،‬‬ ‫بةلاَ م ئيرت‬ ‫َ‬ ‫كة بةشوَيين جيربيلدا ط���ةِراوةء دةيويست جارَيكيرت‬ ‫بيبينَيتةوة‪.‬‬ ‫ئةو ماوةيةي كة سرووش نةهاتووة بؤ ثَيغةمبةرمان‬ ‫(‪ )j‬زؤر كاريطةريي لةسةر سةروةرمان موحةممةد (‪)j‬‬ ‫دروستكردبوو‪ ،‬جاري واهةبوو دةطةِراوة بؤ ئةشكةوتةكة‬ ‫بؤئةوةي جيربيل لةوَيدا ببينَيت‪ ،‬بةلاَ م ضارةنةبوو‪ ،‬ديسان‬ ‫دةط��ةِراي��ةوة بؤ َ‬ ‫مالةوة‪ ،‬ياخود زؤرج��ار وابرييدةكردةوة‬ ‫كةدةبَيت لةكوَيدا بيبينَيت لةجَيطةيةكي ج��ي��اواز لةو‬ ‫جَيطةيةدا‪ ،‬سةروةرمان موحةممةد (‪ )j‬زؤر طةِرا‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫بَيضارةبوو‪ ،‬جيربيل هةرنةهات‪.‬‬ ‫دواكةوتين جيربيل‪ ،‬زياتر تةشويقي بؤ ثَيغةمبةرمان‬ ‫(‪ )j‬زيادكرد بؤ بينيين‪ ،‬باشرت ئامادةبوو بؤ َ‬ ‫هةلطرتين‬ ‫ئةو ثةيامة قورسء سةنطينةي كة بؤي دَيت لةدواييدا‪،‬‬ ‫ضونكة خواي ط��ةورة بانطةوازي ئيسالمي بةسةنطنيء‬ ‫ْك َق ْوالً َثِقي ً‬ ‫قورس ئاماذةثَيكردووة‪ِ[ :‬إ َّنا َس ُن ْلِقي َعَلي َ‬ ‫ال]‬ ‫املزمل (‪.)5‬‬ ‫بةلاَ م ليرَ ةدا جَيطةي خؤيةتي ئاماذة بةشتَيكي طرنط‬ ‫بكةم‪ ،‬ئةويش ئةوةية‪ :‬بةندايةتي لةئيسالمدا قورسنيية‪،‬‬ ‫بةلكو بانطةوازو َ‬ ‫َ‬ ‫هةلطرتين ثةيامةكة ئةركَيكي قورسةء‬ ‫َ‬ ‫خةلكَيكي دةوَيت بانطةوازبكات كة بةباشي بؤ ئةو كارة‬ ‫ثةروةردةكرابَيت‪.‬‬ ‫ج��ي��اوازي��ي هةية لةنَيواني كةسَيك كةبانطةوازةكة‬ ‫وةربطرَيتء ثاشان بيطةيةنَيتةوة‪ ،‬هةروةها ئاسانرتة بؤ‬ ‫كةسَيكيرت كة تةنها ئ��ةم ثةيامة وةردةط��رَي��تء هةسيت‬ ‫بةرثرسيارَييت لةئةستؤناطرَيت‪ ،‬بؤية زياتر س��رووش‬ ‫دواكةوت بؤئةوةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬خؤي باشرت ئامادةبكات‬ ‫بؤ ئةو ك��ارة سةنطينة‪ ،‬ئيرت وايلَيهات س��ةروةرم��ان زؤر‬ ‫بَيتاقةتببوو خةفةتَيكي زؤري دةخوارد بؤ ئةو رةوشةي‬ ‫كة بةسةريداهاتووةء جيربيل‪-‬يش دي��ارن��ةب��وو‪ ،‬دواي‬ ‫ماوةيةك لةثِردا دةنطَيك دَيتء َ‬ ‫دةلَيت‪” :‬موحةممةد (‪)j‬‬ ‫بةِراسيت تؤ‪ ،‬نيرَ راوي خوايت!» لةكاتَيكدا كة سةروةرمان‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬ط��وَي��ي ل��ةم دةن��ط��ة دةب �َي��ت‪ ،‬لةجَيطةي‬ ‫خؤيدا دةوةستَيت‪ ،‬بؤ جاري دووةم‪َ ،‬‬ ‫دةلَيت‪” :‬موحةممةد‬ ‫(‪ )j‬ب��ةِراس�تي تؤ ن�َي�رَ راوي خ��واي��ت!»‪ .‬ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫هةستدةكات كة ئةوة دةنطي جيربيلة (علية السالم) بةلاَ م‬ ‫ناداتي‪ ،‬هةرئةوةندةية َ‬ ‫دلنيايدةكاتةوةء‬ ‫هيض ثةيامَيكي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫زياتر ث��ةروةردةو ئامادةي دةكةن بؤ هةلطرتين ثةيامي‬ ‫ئيسالم‪ .‬فةرموودةكة بةم شَيوةية‪ :‬دكتؤر راغب سةرجاني‬ ‫لةزجنرية باسَيكدا بةناوي (سةردةمي مةككييةوة) ئاوا‬ ‫باسي دةك��اتء ئةم ريوايةتةي هَيناوة‪« :‬وملا كان يبلغ‬ ‫احلزن بالنيب (‪ )j‬املبلغ‪ ،‬يأتيه جربيل‪ ،‬ويقول له‪ :‬يا‬ ‫حممد‪ ،‬إن��ك رس��ول اهلل ًّ‬ ‫حقا‪ .‬فيسكن النيب (‪ ،)j‬لكن‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ناردني سرووش بؤ ثيَغةمبةر (‪ )j‬واتاي ريَزطرتين مرؤظ دةطةيةنيَت‬

‫ليست هناك تبليغات بالرسالة‪ ،‬ال يزيد عن قوله‪ :‬يا حممد‪،‬‬ ‫إنك رسول اهلل ًّ‬ ‫حقا”‪.‬‬ ‫ه��ةروةه��ا ب���ةدواي ضةند رؤذَي��ك��دا ئيرت كاتي هاتين‬ ‫ثةيامة بؤ ثَيغةمبةرمان (‪ ،)j‬ليرَ ةوة مذدةدان‪ ،‬ترساندن‪،‬‬ ‫هؤشداري‪ ،‬رَيطةبِريين سةختء دذوار دةستثَيدةكات‪،‬‬ ‫س���ةروةرو ن��وري ض��اوم��انء تاجي س��ةرم��ان موحةممةد‬ ‫(‪ )j‬ل��ةب��اس��ي س���رووش���دا خ���ؤي ب��ؤم��ان ب��اس��دةك��اتء‬ ‫دةفةرموَيت‪َ(( :‬ب ْيَنا َأَنا َأ ْمِشي ِإ ْذ سمَِ ع ُ‬ ‫ص ْو ًتا‪َ ،‬فَن َظ ْر ُت‬ ‫ْت َ‬ ‫ِي َفَل ْم َأَر َش ْي ًئا‪،‬‬ ‫ين َفَل ْم َأَر َش ْي ًئا‪َ ،‬وَن َظ ْر ُت َع ْن شمِ َ ال‬ ‫َع ْن يمَِ يِ‬ ‫َوَن َظ ْر ُت َأَم ِامي َفَل ْم َأَر َش ْي ًئا‪َ ،‬وَن َظ ْر ُت َخ ْلِفي َفَل ْم َأَر َش ْي ًئا‪،‬‬ ‫صِري إىل السماء‪َ ،‬فِإَذا مَْ‬ ‫يت‪َ ،‬فَرَفع ُ‬ ‫ود ُ‬ ‫الَل ُك الَِّذي‬ ‫ُث َّم ُن ِ‬ ‫ْت َب َ‬ ‫السَم ِاء َو َ‬ ‫ض‪،‬‬ ‫َجاَءِني بحِ​ِ َر ٍاء َجال ٌ‬ ‫ِس َعَلى ُك ْرِس ٍّي َبينْ َ َّ‬ ‫األ ْر ِ‬ ‫يت َعَلى َ‬ ‫ْت َح َّتى َأَتي ُ‬ ‫ض‪َ ،‬فَر َجع ُ‬ ‫ْت ِم ْن ُه َح َّتى َهِو ُ‬ ‫َف ُرِعب ُ‬ ‫ْت‬ ‫األ ْر ِ‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬ ‫وني‪،‬‬ ‫ون��ي‪َ ،‬دث ُر ِ‬ ‫وني‪َ ،‬دثُ��ر ِ‬ ‫وني‪َ ،‬ز ِّم ُل ِ‬ ‫جيَة‪َ ،‬ف ُق ْل ُت‪َ :‬ز ِّم ُل ِ‬ ‫َخِد َ‬ ‫للهَُّ‬ ‫ِّ‬ ‫ال‪َ[ :‬يا َأ ُّيَها ا ُ‬ ‫صبُّوا َعَل َّي ما ًء بار ًدا‪َ .‬فَأ ْنَز َل ا َتَع ىَ‬ ‫ملدَّث ُر‬ ‫َو ُ‬ ‫(‪ُ )1‬ق ْم َفَأ ْنِذ ْر (‪َ )2‬وَرب َ‬ ‫الر ْجَز‬ ‫َّك َفَكبرِّ ْ (‪َ )3‬وِثَياَب َك َف َط ِّه ْر (‪َ )4‬و ُّ‬ ‫َف ْ‬ ‫اه ُج ْر] املدَّثر))‪ .‬واتة‪ :‬لةكاتَيكدا دةِرؤيشتم‪ ،‬لةثِر طوَيم‬ ‫لةدةنطَيك ب��وو‪ ،‬سةيرمكرد الي راس��تء ضةثمء ثَيشو‬ ‫ثاشم‪ ،‬هيضم نةدي‪ ،‬بؤ جارَيكيرت بانطيكردةوة‪ ،‬ضاوةكامن‬ ‫ب���ةرزك���ردةوة ب��ؤ ئ��امس��ان‪ ،‬بينيم‪ ،‬ئ��ةو فريشتةيةية كة‬ ‫لةئةشكةوتي حةِرائدا بينيبووم ‪-‬ليرَ ةدا سةروةرمان بؤية‬ ‫دةفةرموَيت فريشتة‪ ،‬ثَيدةضَيت لةسةر وتةكةي وةرةقةي‬ ‫كوِري نةوفةل بَيت‪ ،‬كة ئةو بةفريشتة ناوزةديدةكات بؤ‬ ‫موحةممةد (‪)j‬ء َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬سرووشي بؤ موسا هَيناوة‪-‬‬ ‫بةردةوام بؤماندةطيرََِيتةوةء دةفةرموَيت‪ :‬جيربيل لةسةر‬ ‫كورسييةك ل��ةن�َي��وان��ي زةويء ئ��امس��ان��دا دانيشتبوو‪،‬‬ ‫ديارة جيربيل ئةوةندة طةورةبووة سةروةرمان ضاوي بؤ‬ ‫بةرزكردؤتةوة تا دةكةوَيت بةثشتدا‪ ،‬بؤية دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ترسامء كةومتة سةرزةوي‪ .‬بةثةلة طةِراوةتةوة بؤ َ‬ ‫مالةوة‬ ‫تا طةيشتة الي هاوسةرة بةِرَيزةكةي ‪-‬خاتو خةدجية‪-‬‬ ‫(رةزامةنديي خواي لَيبَيت) ئينجا دةفةرموَيت‪ :‬دامثؤشن‪،‬‬ ‫دام��ث��ؤش��ن‪ ،‬دام��ث��ؤش��ن‪ ،‬دام��ث��ؤش��ن‪ ،‬ضونكة س��ةروةرم��ان‬ ‫لةرزيلَيهاتبوو توشي ل��ةرزو ت��اي كردبوو ئ��ةو دميةنة‪،‬‬ ‫تا وايلَيهاتبوو ئ��اوي س��اردي��ان ث�َي��دادةك��رد‪ ،‬ئينجا ئةم‬ ‫ئايةتانةي بؤ دابةزي‪:‬‬ ‫ملد ِّ‬ ‫[َيا َأ ُّيَها ا ُ‬ ‫َّث ُر (‪ُ )1‬ق ْم َفَأ ْنِذ ْر (‪َ )2‬وَرب َ‬ ‫َّك َفَكبرِّ ْ (‪َ )3‬وِثَياَب َك‬ ‫الر ْجَز َف ْ‬ ‫اه ُج ْر] املدَّثر‪.‬‬ ‫َف َط ِّه ْر (‪َ )4‬و ُّ‬ ‫وات���ة‪ :‬ئ��ةي ئ��ةو ك��ةس��ةي خ��ؤت ث �َي��ض��اوةت��ةوة ‪-‬ئ��ةي‬ ‫َ‬ ‫موحةممةد (‪َ ،-)j‬‬ ‫خةلكي‪ -‬بَيداربكةرةوة‬‫هةلسةو‬ ‫راستييةكان روون��ب��ك��ةرةوة‪ -‬ث��ةروةردط��ارت بةطةورة‬‫ناوببةء (اهلل أك�بر) با درومشتبَيت‪ ،‬مةزنيي ئ��ةو زاتة‬ ‫روون��ب��ك��ةرةوة‪ ،‬ثؤشاكت َ‬ ‫دلء دةروون����ت‪ ،‬رةف��ت��ارت‪،‬‬‫ه��ةره��ةم��ووي‪ -‬خاوَينبكة‪( ،‬خ��ؤتء شوَينكةوتووانت)‬ ‫ه��ةرض��ي ن��اب��اش��يء ناثوختةييةك هةية وازيلَيبهَينةو‬

‫ل �َي��ي��دوورب��ك��ةوةرةوة‪ ،‬منةتيش مةكة (ب��ةس��ةر كةسدا)‬ ‫ضاكةو بةخشينةكانت بةزؤر مةزانة (هةميشة با لةزيادي‬ ‫بَيت)‪َ ،‬‬ ‫هةولبدة لةبةر خاترو رَيزي ثةروةردطارت خؤطرو‬ ‫ئارامطربة‪.‬‬ ‫ئ��ي�تر ل����ةدواي ئ���ةم رووداوةوة جيربيلي بينييةوة‬ ‫ك��ة ئ��ةو ئايةتانةي خ��واي ط���ةورةي ب��ؤ هَينا‪َ ،‬‬ ‫دلنيابوو‬ ‫لةثَيغةبةرايةتييةكةي‪ ،‬لةهَيزو توانايةكي بَيوَينةداو‬ ‫لةضاالكييةكي زؤر ن��اوازةدا‪َ ،‬‬ ‫هةلسايةوة لةجَيطةكةيداء‬ ‫ْد َّ‬ ‫بةخاتو خةدجيةي فةرموو‪َ(( :‬م َ‬ ‫جي ُة))‪.‬‬ ‫ضى َعه ُ‬ ‫الن ْو ُم َيا َخِد َ‬ ‫واتة‪ :‬ئيرت كاتي خةوتن كؤتاييهات ئةي خةدجية‪.‬‬ ‫ئيرت ل �َي�رَ ةوة راظ���ةي ه��ةم��وو ئ��ةو وَي��س��ت��ط��ةي��ان��ةي بؤ‬ ‫ئ��اش��ك��راب��وو ك��ة سنطي ش��ةق��ك��راو ب��ةردةك��ان��ي مةككة‬ ‫سلاَ ويان لَيدةكرد‪ ،‬ئةو كةسةيش كة هاتة الي بؤ دواجار‪،‬‬ ‫ب��ؤي روون��ب��ووي��ةوة هةموويان َ‬ ‫بةلطةي ثَيغةمبةرايةتي‬ ‫خؤي بوون‪.‬‬ ‫بؤية سةييد قوتب لةِراظة نايابةكةيدا بةناوونيشاني‬ ‫لةسَيبةري قورئاندا‪ ،‬دةفةرموَيت‪{ :‬ويف ذلك يقول األستاذ‬ ‫سيد قطب‪ :‬قيل لرسول اهلل ‪[ j‬قم]‪ .‬فقام‪ ،‬وظل قائ ًما‬ ‫بعدها أكثر من عشرين عا ًما‪ ،‬مل يسرتح‪ ،‬ومل يسكن‪ ،‬ومل‬ ‫يعش لنفسه وال ألهله‪ ،‬قام وظل قائ ًما على دع��وة اهلل‪،‬‬ ‫حيمل على عاتقه العبء الثقيل الباهظ وال ينوء به‪ .‬عبء‬ ‫األمانة الكربى يف هذه األرض‪ ،‬عبء البشرية كلها‪ ،‬وعبء‬ ‫العقيدة كلها‪ ،‬وعبء الكفاح واجلهاد يف ميادين شتى}‪.‬‬ ‫وات��ة‪ :‬زي��اد لةبيست س� َ‬ ‫�ال ثشووينةداو دانةنيشتء‬ ‫لةناو كةسوكاريدا نةذيا‪َ ،‬‬ ‫بةلكو راوةستاوبوو بةثَيوةو‬ ‫ضاالكانة‪ ،‬تا بانطةوازةكةي طةياند‪ ،‬ئةم ئةركة قورسةي‬ ‫لةسةر شاني خؤي دان��اب��وو‪ ،‬ئةمانةتةكةي َ‬ ‫خةلكي ئةم‬ ‫زةوييةي لةسةرشانبوو‪ ،‬لةهةموو بوارةكاندا طةياندي‪،‬‬ ‫لةِرووي بريوباوةِر‪ ،‬لةِرووي رزطاريء خةباتء شؤِرش‪،‬‬ ‫ياخود لةهةموو مةيدانة جياوازةكاندا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةل َي بةِراسيت ثَيغةمبةرمان (‪ )j‬لةدواي ئةوةي ئةو‬ ‫ضةند وشانةي ثَيطةيشت‪ ،‬ئيرت دانةنيشتء بانطةوازي‬ ‫َ‬ ‫بةمندالء ثريو‬ ‫خواي‪ ،‬بةكوضةو كؤلاَ نةكاندا بةهةمووان‬ ‫جوانء الوو ئافرةتء بةندةكانةوة طةياند‪.‬‬ ‫اللِإَّن َهّ‬ ‫ض َأ ْمِريِإىَل َِهّ‬ ‫اللَ‬ ‫ول َل ُك ْم َوأَُفِّو ُ‬ ‫ون َما َأ ُق ُ‬ ‫[َف َسَت ْذ ُك ُر َ‬ ‫اد] غافر (‪.)44‬‬ ‫ريِبا ْلِعَب ِ‬ ‫َبِص ٌ‬ ‫واتة‪ :‬جا لةئايندةدا رؤذَيك دَيت‪ ،‬ئةم قسانةي منتان‬ ‫بَيتةوة ي��اد‪ ،‬ئَيستاكة من خ��ؤمء ك��اروب��ارةك��امن دةدةم��ة‬ ‫دةسيت خواو ثشت بةخوا دةبةستم‪ ،‬ضونكة‌‌بَيطومان خوا‬ ‫بيناية بةبةندةكاني‪.‬‬ ‫لةبةشي ض��وارةم��دا زياتر باسي ئيدارةو رَيكخستنة‬ ‫سةرةتاييةكاني ئيسالم دةكةين‪ ،‬كةضؤن ثَيغةمبةرمان‬ ‫(‪ )j‬داميةزراند‪ ...‬ئةم بابةتة ماويةتي‪ ،‬ضاوةِرَينب‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪93‬‬


‫ه َيزي ئيسالم لةلوتكةي سةركةوتن‬ ‫نزيكبووةتةوة‪ ،‬با ئاطاداري َ‬ ‫خالة الوازةكان بني‬ ‫ن‪ :‬باوكي ئةمساء‬ ‫ب����ةدرَي����ذاي����ي م����َي����ذوو ه����ةر رَي����ب����ازو رَي��ض��ك��ةي��ةك‬ ‫س��ةرك��وت��ك��راب �َي��تء ش��وَي��ن��ك��ةوت��ووان��ي رووب������ةِرووي‬ ‫كوشتنوبِرينء زيندانيكردنء ئ���ازارو ئةشكةجنةدان‬ ‫ب����ووب����َي����ت����ن����ةوةو ئ����ةن����دام����ان����ي ئ������ةو ث���ةي���ام���ةي���ش‬ ‫ئاراميانطرتبَيت لةبةردةم هةررووداوَيكي َ‬ ‫دلتةزَيندا كة‬ ‫بةسةريانداهاتبَيت‪ ،‬ئةوا ئةوكاتة زياتر طةيشتوونةتة‬ ‫دلنيايي‪ ،‬لةو كاتةي تاريكيي شةو َ‬ ‫رادةي َ‬ ‫بال بةسةر‬ ‫زةويدا دةكَيشَيت تا بةرةو كؤتاييةكاني شةوطار بِرؤين‬ ‫زياتر تاريكرتدةبَيت‪ ،‬دةبينني هةر لةوكاتةدا سةرةتاي‬ ‫رؤذَي��ك��ي روون����اكء ث��رش��ن��ط��دار بةتيشكي روون��اك��ي��ي‬ ‫زَي �ِري�ني‪ ،‬لةئاسؤ دةردةك���ةوَي���تء س��ةرج��ةم تاريكيي‬ ‫شةوطار دةِرةوَينَيتةوةو م��ذدةي ط��ةِران��ةوةي رووناكي‬ ‫دةداتةوة بةسةرجةم بةديهَينراوةكاني سةرزةوي‪ ،‬ئةمة‬ ‫لةكاتَيكداية كةتيشكي خؤر ئاوادةبَيت‪ ،‬لةبةرامبةريدا‬ ‫ئ��ةس��ت�َي�رَ ةك��ان س��ن��ط دةردةث���ةِرَي���ن���نء بةتيشكَيك كة‬ ‫لةخؤرةوة وةريانطرتووة خؤيان دةردةخةن‪.‬‬ ‫ل�َي�رَ ة ب����ةدواوة ئ��ةط��ةر ب��ط��ةِرَي��ي��ن��ةوة س��ةر س��ةرةت��اي‬ ‫ب��ان��ط��ةوازي ث �َي��غ��ةم��ب��ةران (عليهم ال��ص�لاة وال��س�لام)‬ ‫دةبينني سةرجةميان لةسةرةتاي بانطةوازةوة لةاليةن‬ ‫نةيارةكانيانةوة توشي ناِرةحةتيء دذايةتييةكي زؤر‬ ‫بوونةتةوة تا رادةي ئ��ةوةي كةخوا بؤمان باسدةكات‬ ‫لةقورئانداء دةفةرموَيت‪َ[ :‬أ ْم َحِس ْب ُت ْم َأ ْن َت ْد ُخ ُلوا جْ َ‬ ‫ال َّنَة‬ ‫َومَ​َّ‬ ‫لا َي ْأِت ُك ْم َمَث ُل الَِّذ َ‬ ‫ين َخَل ْوا ِم ْن َقبِْل ُك ْم َم َّس ْت ُه ُم ا ْلَب ْأ َسا ُء‬ ‫َو َّ‬ ‫الر ُس ُ‬ ‫الض َّرا ُء َو ُز ْلِزلُوا َح َّتى َي ُق َ‬ ‫ول َوالَِّذ َ‬ ‫ين آَم ُنوا َمَع ُه‬ ‫ول َّ‬ ‫يب] (البقرة‪.)٢١٤ :‬‬ ‫ص ُر اللهَِّ َألاَ ِإ َّن َن ْ‬ ‫َمَتى َن ْ‬ ‫صَر اللهَِّ َقِر ٌ‬ ‫واتة‪ :‬هةروا بةئاساني ناضنة بةهةشتةوة‪ :‬ئاخؤ ئَيوة‬ ‫بةالتانةوة واية كةهةر بةئاساني دةضنة بةهةشتةوة بةر‬ ‫لةديتين تةنطانةو ناخؤشيي؟ كةضي ئ��ةوةي بةسةر‬ ‫ثَيشينانتاندا هاتووةو تووشي طةالني ئيمانداري ثَيش‬ ‫ئَيوة بوو‪ ،‬هَيشتا بةسةر ئَيوةدا نةهاتووة‪ ،‬ئةوان تووشي‬ ‫ط��ةل�َي��ك س��ةخ�تيء ه���ةذاري���يء ن��اخ��ؤش��يء ب��رس�َي�تيء‬ ‫‪94‬‬

‫ضةوساندنةوة ب��وون‪ ،‬زؤر بةتوندي تةكانيان خ��واردو‬ ‫كةوتنة ضركةضركء لةرزة لةبةردةم نةهامةتييةكانداو‬ ‫ئ��ةو قؤناغة سةختء نالةبارة ئ��ةوةن��دة درَيذةيكَيشا‪،‬‬ ‫ث��ةي��ام��ب��ةر (‪)h‬و ئ��ةو ب���ِرواداران���ةي���ش ل��ةط� َ‬ ‫�ةل��ي��اب��وون‬ ‫دةيانطوت‪ :‬دةبَيت يارمةتيي خوا كةي بَيتء كةي بَيت‬ ‫بةل َي‪َ ،‬‬ ‫بةهانامانةوة؟! َ‬ ‫حاليان ئةوةندة بةدبوو ئارامييان‬ ‫نةماو داواي يارمةتييان لةخوا كردو خوايش فةرمووي‪:‬‬ ‫ئاطاداربنء مزطَينيبَيت كةبةِراسيت يارمةتيي خوا بؤ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان نزيكةو بةم زووانة دَيت‪َ .‬‬ ‫بةل َي ئةوة ياساي‬ ‫بةبي ضةشتين ئ��ازارو ئةشكةجنة بةتايبةتي‬ ‫خواية كة َ‬ ‫لةطؤِرةثاني جةنطدا‪ ،‬يارمةتي نايةت‪.‬‬ ‫كة وابوو يةكَيك لةنهَينييةكاني سةركةوتن ئةوةية كة‬ ‫دةبَيت ئةنداماني وا ثةروةردةبكةين ضاونةترسء ئازاو‬ ‫بةغريةتنبء نةفةس درَي��ذو بةخشندةبن لةثَيناوي ئةو‬ ‫رَيبازةي كة ئاماجنيان سةرخستنيةتي تا بطةنة لوتكةي‬ ‫سةركةوتن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئ���ةط���ةرض���ي ك���ةس���ان���َي���ك وةك (خ����ال����ة رةج������ةب)‬ ‫دةم��ي��ان��ك��ردؤت��ةوةو ض���اوةِروان���ي ك��ةوت��ن��ةخ��وارةوةي‬ ‫�ي ه� َ‬ ‫��ةولء تَيكؤشان!‬ ‫ط��ةزؤدةك��ةن ب��ؤ ن��او دةم��ي��ان ب��ةب� َ‬ ‫َ‬ ‫بةلاَ م َ‬ ‫لةخةيالدا دةذينء‬ ‫بةدلنياييةوة ئةو جؤرة كةسانة‬ ‫ئةطةر بةوشَيوةيةيش بريبكةنةوة‪ ،‬ئةوا دةبَيت هةميشة‬ ‫لةخةوني سةركةوتندابن! ضونكة هيض رَيضكةو رَيبازو‬ ‫ميللةتَيك نةبووة لةرابردوو ئَيستايشدا هةروا بةئاسانيء‬ ‫�ي ن��اِرةح��ةت��يء ئةشكةجنةو ئ���ازار سةركةوتنيان‬ ‫ب��ةب� َ‬ ‫لاَ‬ ‫بةدةستهَينابَيتء هاتبَيتنة سةر كورسيي دةسة ت!‬ ‫تةنانةت ئةوانةي وايش برييانكردؤتةوةو َ‬ ‫خةلكيشيان‬ ‫ل��ةس��ةري ث����ةروةردةك����ردووة ل����ةدواي ن��ةم��ان��ي خؤيان‬ ‫هةرزوو ناوي خؤيشيانء ديدو بؤضوونةكانيان نةماوةو‬ ‫ل���ةن���اوض���وون‪ ،‬ه��ةرب��ؤي��ة دةب��ي��ن�ين ت��اك��ي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ي‬ ‫سةركةوتوو زؤر ئاقلاَ نة هةنطاودةنَيت بةنةفةسَيكي‬ ‫درَي���ذو ل��ةس��ةرخ��ؤء دةي��ةوَي��ت بطاتة مةبةسيت خ��ؤي‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫هيَزي ئيسالم لةلوتكةي سةركةوتن نزيكبووةتةوة‪ ،‬با ئاطاداري خالَة الوازةكان بني‬

‫ئةويش سةرخستين ئةو رَيبازةية كة رَيبازي ثَيغةمبةرانة‬ ‫(عليهم الصالة والسالم)‪.‬‬ ‫ب��ةالي ئ��ةم ك��ةس��ةوة طرنطنيية خ��ؤي بةرهةمةكةي‬ ‫ب��ب��ي��ن�َي��ت��ةوة ل���ةدون���ي���ادا ي���ان ن���ا؟ ط��رن��ط ئ���ةوةي���ة ئ��ةو‬ ‫هةنطاوانةي كة ناويةتي لةثاش خؤي بووةتة ضرايةك بؤ‬ ‫رؤشنكردنةوةي بةرثَيي دةيان كةسايةتيي سةركةوتوو‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني‬ ‫بنياتناني بةرنامةيةكي ثتةوو بةهَيز بؤ‬ ‫ثاش خؤي‪.‬‬ ‫ئةطةر مبانةوَيت منوونةيةك بهَينينةوة لةسةر ئةم‬ ‫باسة لةذياني هاوةلاَ ني بةِرَيزي ثَيغةمبةري خوادا (‪)h‬‬ ‫َ‬ ‫هاوةلي بةِرَيز موسعةبي كوِري‬ ‫ئةوا با كةمَيك لةذياني‬ ‫ريازيبَيت) خبوَينينةوةو بزانني كاتَيك بوو‬ ‫عومةير (خوا لَي ِ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫بةموسولان هةلوَيسيت ئيمانيي ضؤن بوو؟ وة كاتَيك‬ ‫كرا بةيةكةم سةفريي ئيسالمء نيرَ را بؤ شاري يةسريب كة‬ ‫ثاشرت ناونرا بةمةدينة ضؤن ئةركي بانطةوازي راثةِراندو‬ ‫ت��ا ثَيغةمبةري خ��وا (‪ )h‬طةيشتةالي َ‬ ‫م��ال نةما كة‬ ‫نوري ئيماني تَيدا دروستنةبووبَيتء كةسَيكي ئةو َ‬ ‫مالة‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولان‪،‬‬ ‫هاوةلة بةِرَيزة نةبووبَيتة‬ ‫لةسةر دةسيت ئةم‬ ‫ئةمة لةكاتَيكدابوو كة هيضي ل��ةو بةرهةمة لةدونيادا‬ ‫نةبينييةوةو خواي طةورة بؤي َ‬ ‫هةلطرتووة بؤ دواِرؤذي‪،‬‬ ‫ضونكة كاتَيك شةهيدكرا لةغةزاي ئوحوددا‪ ،‬ثارضةيةك‬ ‫قوماش درا بةسةريدا نيوةي لةشي بةدةرةوةبوو!‬ ‫ئايا دةزان���ن بةضي طةيشتة ئ��ةو ثلةوثاية ب��ةرزة؟‬ ‫بَيطومان بةجَيبةجَيكردني ئةم ئايةتة ث�يرؤزةي خواي‬ ‫ث��ةروةردط��ار كة دةفةرموَيت‪َ[ :‬يا َأ ُّيَها الَِّذ َ‬ ‫ين آَم ُنوا ِإ ْن‬ ‫ص ْر ُك ْم َو ُيَثب ْ‬ ‫ِّت َأ ْقَداَم ُك ْم] (حممد‪.)٧ :‬‬ ‫ص ُروا اللهََّ َي ْن ُ‬ ‫َت ْن ُ‬ ‫وات����ة‪ :‬ئ��ةط��ةر ث��ش��ت��ي��وان��ي ئ��ي��س�لام ب��ي��ت‪ ،‬خ��واي��ش‬ ‫ثشتيوانتة‪ :‬ئ��ةي ئ��ةوان��ةي ئيمانء ب��اوةِرت��ان هَيناوة!‬ ‫َ‬ ‫دلنيابن ئةطةر ئَيوة يارمةتيي ئايينةكةي خوا بدةن‪،‬‬ ‫ئةوا بَيطومان خوايش يارمةتيي ئَيوة دةداتء بةسةر‬ ‫دوذمنانتاندا سةرتانئةخات‪ ،‬وة ثَيكانتان لةجَيطةكاني‬ ‫جةنطدا ‪-‬بةزةفةرو تةمكني لةزةويدا‪ -‬جَيطريدةكات‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫جا بؤية دةبينني لةبةرامبةريشدا هةندَيك لةهاوة ن‬ ‫لةدونيايشدا بةضاوي خؤيان‪ ،‬بةرهةمي سةركةوتين‬ ‫ئيسالميان بينيوة ت��ا دةط��ات��ة رزط��ارك��ردن��ي ولاَ ت��ان��ي‬ ‫فارسء رؤم‪.‬‬ ‫َ‬ ‫هةربؤية بةِراسيت دةبَيت بزانني ئةو خالة بةهَيزانة‬ ‫ضني كةدةبنة هؤكاري سةركةوتنء ئةو َ‬ ‫خالة الوازانةيش‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪.‬‬ ‫ضني كةدةبنة هؤكاري شكسيت‬

‫س��ةرةت��ا ل��ةخ� َ‬ ‫�ال��ة ب��ةه�َي��زةك��ان��ةوة دةستثَيدةكةينء‬ ‫بةكورتي باسياندةكةين‪:‬‬ ‫لاَ‬ ‫ئ��اش��ك��راي��ة ئ����ةوةي واي���ك���ردب���وو ه���اوة ن���ي ب��ةِرَي��ز‬ ‫(خ��وا لَييانِرازيبَيت) سةركةوتن بةدةستبهَينن‪ ،‬ثاش‬ ‫ثشتيوانيي خواي بَيهاوتا‪ ،‬بريتيبوو لةو َ‬ ‫خالة بةهَيزانةي‬ ‫كة لةذياني خؤياندا بةرجةستةيانكردبوو وةك‪:‬‬ ‫‪ .١‬كاتَيك ثؤشاكي نةفامييان ف �ِرَي��دةدا‪ ،‬جارَيكيرت‬ ‫نةدةطةِرانةوة سةر رَيضكةو رَيبازي نةفامي!‪.‬‬

‫ئةوةي ئةم ِرؤ بةضاوي سةر دةيبينين‬ ‫لةلةناوضووني يةكلةدواييةكي‬ ‫سةركردةو رذَيمة ستةمكارةكاني‬ ‫هاتنةثيشةوةي‬ ‫جيهاني ئيسالميء‬ ‫َ‬ ‫ئيسالمييةكانء دةركةوتنةوةي‬ ‫َ‬ ‫جموجولي ئيسالمي‪ ،‬مذدةي ئةو‬ ‫َ‬ ‫بةلَينةية كة خواي طةورة داويةتي‬ ‫بةثيغةمبةرةكةي (‪)h‬و ئةويش‬ ‫َ‬ ‫بةو ثة ِري ئةمانةتةوة دةستاودةست‬ ‫لة ِرَيي هاوةلاَ نء ثياوضاكانء زاناياني‬ ‫سةر ِراستي ئوممةتي ئيسالمةوة‬ ‫َ‬ ‫موسولمان‪،‬‬ ‫بةئيمةي‬ ‫طةياندوويةتي َ‬ ‫هةربؤية ئةهلي كوفر زةندةقيانضووةو‬ ‫نازانن ضؤن بةر بةم شالاَ وة‬ ‫ئيسالميية بطرن كة ضةندين َ‬ ‫سالة‬ ‫ثيالن لةدذي دادة ِرَيذن‬

‫‪ .٢‬ه��ةرش��ت �َي��ك��ي��ان ب��ب��ي��س��ت��اي��ة ل��ةف��ةرم��ان��ي خ���واو‬ ‫ث �َي��غ��ةم��ب��ةرةك��ةي (‪ )h‬ئ���ةوا راس��ت��ةوخ��ؤ دةي��ان��وت‪:‬‬ ‫بيستمانء طوَيِر َ‬ ‫ايةليشبووين!‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ئ��اي��ي�ني ث��ي��رؤزي ئ��ي��س�لام��ي��ان ب��ةط��ش��ت��ط�يران��ة‬ ‫َ‬ ‫لةهةوليئةوةدابوون لةسةرجةم بوارةكاني‬ ‫وةردةط��رتء‬ ‫ش���ةرع���دا ش����ارةزاب����ن‪ ،‬ن���ةك ت��ةن��ه��ا ئ����ةوةي ك��ة نةفس‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪95‬‬


‫هيَزي ئيسالم لةلوتكةي سةركةوتن نزيكبووةتةوة‪ ،‬با ئاطاداري خالَة الوازةكان بني‬

‫داوايدةكاتء ثَييخؤشة‪.‬‬ ‫‪ .٤‬ه��ةرك��ارَي��ك كةدةيانكرد تةنهاو تةنها نييةتيان‬ ‫رةزامةنديي خواي طةورة بوو‪ ،‬نةك رةزامةنديي َ‬ ‫خةلكء‬ ‫رازيكردنيان لةسةر كارَيك كة ثَيضةوانةي شةرعة‪.‬‬ ‫‪ .٥‬خ��ؤش��ةوي��س��ت��ي��ي دون��ي��ا ل��ةس��ةردةس��ت��ي��ان ب��وو‪،‬‬ ‫خؤشةويستيي ئاييين خوا لةنَي َ‬ ‫ودلياندا بوو‪ ،‬هةركات‬ ‫�ودل��ةوة َ‬ ‫خ��ؤش��ةوي��س�تي ث��ةي��ام��ي خ���وا ل��ةن �َي� َ‬ ‫ثاليبناية‬ ‫بةدونياكةيانةوة‪ ،‬راستةوخؤ دونياكةيان دةبةخشي‬ ‫لةثَيناوي ئايينةكةياندا‪.‬‬ ‫‪ .٦‬بةِراسيت خواياندةثةرستء خاكثةرستنةبوون‪،‬‬ ‫لةِرَيي خواثةرستييةوة خاكيان رزطاردةكرد‪.‬‬ ‫‪ .٧‬بةغريةتء بةخشندةبوون لةثَيناوي دينةكةيانداو‬ ‫بؤ تةنها ساتَيكيش بةرطرييان لةنةفسيان نةكردووة يان‬ ‫بةشَيوةيةكيرت دينيان نةكردؤتة قورباني نةفسيان!‪.‬‬ ‫‪ .٨‬لةكاتي سةركةوتنياندا سوثاسي خوايان دةكردو‬ ‫مليان هَيندةيرت بؤ رَيبازي خوا كةضدةكرد‪.‬‬ ‫‪ .٩‬هةركاتَيك دوض��اري شكستَيك ببووناية‪ ،‬بةدواي‬ ‫َ‬ ‫هةلةكانياندا دةط�����ةِرانء زؤر ب��ةخ�َي�رَ اي��ي ض��ارةس��ةري‬ ‫يةكجارييان بؤ دةدؤزينةوةو بةسةرياندا بازياننةدةداو‬ ‫خؤيانيان لَيبَيئاطانةدةكرد‪.‬‬ ‫لاَ‬ ‫‪ .١٠‬رايانكردووة لةثلةو دةسة ت! ترساون لةو ئةركة‬ ‫َ‬ ‫بةكؤلَيكي قورسي قيامةتييان زانيوة‪.‬‬ ‫قورسةو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ .١١‬هةرطيزاو هةرطيز بةتةنها لةهةولي مالء مندالي‬ ‫خؤيانء كةسوكارياندا نةبوونء ضاويان داخةن لةئاسيت‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني بَينةواو ضةوساوةدا‪.‬‬ ‫‪ .١٢‬ي��ةك دةس��ت��ةو ي��ةك ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل ب���وون ل��ةب��ةرام��ب��ةر‬ ‫دوذم��ن��ان��ي ئيسالمدا‪ ،‬ئ��ةط��ةرض��ي راي جياوازيشيان‬ ‫هةبووبَيت لةبابةتة فيقهييةكاندا‪.‬‬ ‫‪ .١٣‬خؤشييةكاني دونيايان وةك هؤكارَيك طرتبووةبةرو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫وةهةلنةدةطرتء تةنها ئاماجنيان‬ ‫كؤلي قورسيان ثَي‬ ‫دواِرؤذو سةرخستين ديين خوا بوو لةسةرزةويدا‪.‬‬ ‫ئةطةر بَيني باسي َ‬ ‫خالة الوازةكان بكةين‪ ،‬ئةوا دةبَيت‬ ‫سةرجني َ‬ ‫خالةكاني س��ةرةوة بدةينء ثَيضةوانةكانيان‬ ‫باسبكةين‪ ،‬كة ئَيستا ئةو َ‬ ‫خالة بةهَيزانةي بةكورتةيةك‬ ‫بامسان لَيوةكردوون‪ ،‬ثَيضةوانةكةي هاتؤتةديء لةنَيو‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا كاريانثَيدةكرَيتء بوونةتة َ‬ ‫خالي الوازي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ ،‬تا نةضينةوة س��ةر ئ��ةو رَيبازة‬ ‫ناوخؤي‬ ‫ث�يرؤزةي كةهاوةلاَ ني ب��ةِرَي��زي لةسةر ث��ةروةردةب��وون‪،‬‬ ‫ئةوا َ‬ ‫دلنيابن لةوة كةخواي طةورة زياتر زةليلماندةكاتء‬ ‫‪96‬‬

‫هيض ثشتيوانيء سةركةوتنَيكي خواييمان بؤ نايةتء‬ ‫بةدووبةرةكيي ناوةكيمان زياتر لةناودةضني‪.‬‬ ‫لةكؤتاييدا‪ :‬دةبينني َ‬ ‫بةلَيين خواي طةورة هةردَيتةدي‬ ‫ْد ِّ‬ ‫[وَلَق ْد َكَت ْبَنا فيِ َّ‬ ‫الذ ْكِر َأ َّن‬ ‫ورِم ْن َبعِ‬ ‫الزُب ِ‬ ‫وةك دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫الأَْ ْر َ‬ ‫الصالحِ ُ َ‬ ‫ون] (األنبياء‪ .)١٠٥ :‬واتة‪:‬‬ ‫ض َيِر ُثَها ِعَب ِ‬ ‫اد َي َّ‬ ‫ئةم زةمينة هةر بؤ بةندة سالحَ ةكان دةبَيت‪ :‬بَيطومان‬ ‫ئَيمة لةكتَييب (زةب��ووري داود)دا لةثاش تؤماركردني‬ ‫لة(لوح احمل��ف��وظ)دا نووسيمانء بِريارماندا كة بةندة‬ ‫سالحَ ةكامن دةسةلاَ تء حوكمي ئةم زةويية بةدةستئةطرن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةل َي خ��واي ط��ةورة ئادةميزادي خستة س��ةرزةوي��ي بؤ‬ ‫ئاوةدانكردنةوةيء بةدةستهَيناني خيرَ و بةروبوومي‪،‬‬ ‫بةرنامةو ثرؤطراميشي ثَيدان‪ ،‬جا كةواتة‪ :‬هةر لةبناغةدا‬ ‫خواي طةورة ئةم زةوييةي بؤ بِرواداران دروستكردووة‪،‬‬ ‫بؤية ثَيويستة لةسةريان ب��ةب �ِرواي دروس���تء ه� َ‬ ‫�ةولء‬ ‫َ‬ ‫كشتوكال‪ ،‬ئاوةدانيبكةنةوة‪.‬‬ ‫تَيكؤشانء مةزراو‬ ‫كي ؟ بؤ كةسانَيك كة ئاماجنيان بةدةستهَيناني‬ ‫بةلاَ م بؤ َ‬ ‫رةزامةنديي خواي طةورةيةو بةتةواوي ثشتيان لةذياني‬ ‫دونيا كردووةو تةنهاو تةنها لةخةمي بَيشوانيي ئوممةتي‬ ‫ئيسالمء سةرخستين هةردوو وشةي (ال إله إال اهلل حممد‬ ‫رسول اهلل)دان لةسةرزةويداو َ‬ ‫هةولدةدةن بؤ هَينانةوةي‬ ‫بةرنامةي ثريؤزي ئيسالم بؤسةر كورسيي حوكمِرانيء‬ ‫خستنةذَيرثَيي هةموو ياسايةكي دةستكردي خودي‬ ‫مرؤظةكان!‪.‬‬ ‫ئةوةي كة ئةمِرؤ بةضاوي سةر دةبينرَيت لةلةناوضووني‬ ‫ي��ةك��ل��ةدواي��ي��ةك��ي س���ةرك���ردةو رذيمَ ���ة ستةمكارةكاني‬ ‫جيهاني ئيسالميء هاتنةثَيشةوةي ئيسالمييةكانء‬ ‫مجوجولي ئيسالمي‪ ،‬مذدةي ئةو َ‬ ‫َ‬ ‫بةلَينةية‬ ‫دةركةوتنةوةي‬ ‫ك��ة خ���واي ط���ةورة داوي��ةت��ي ب��ةث�َي��غ��ةم��ب��ةرةك��ةي (‪)h‬‬ ‫و ئةويش بةو ث��ةِري ئةمانةتةوة دةستاودةست لةِرَيي‬ ‫ه��اوةلاَ نء ثياوضاكانء زاناياني سةرِراسيت ئوممةتي‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‪ ،‬هةربؤية‬ ‫ئيسالمةوة طةياندوويةتي بةئَيمةي‬ ‫ئةهلي كوفر زةندةقيانضووةو نازانن ضؤن بةر بةم شالاَ وة‬ ‫ئيسالميية بطرن كة ضةندين َ‬ ‫سالة ثيالن دادةِرَي��ذرَي��ت‬ ‫ل��ةب��ةرام��ب��ةري��دا‪ ،‬ب���ةلاَ م س��وث��اس ب��ؤ خ��وا وا ثيالنطيرَِان‬ ‫دانةبةدانة خؤيانء نؤكةرةكانيان سةريان دةخةنة ذَير‬ ‫خاكء ئالاَ ي ئيسالميش زياتر بةرزو شةكاوةتردةبَيت‪.‬‬ ‫ تةفسريي ئايةتةكان لة(تةفسريي رامان)ي م‪.‬ئةمحةد‬‫كاكة مةمحودةوة وةرطرياون‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ضةند وانةيةك بؤ سةرجندان لةِرابردوومان لةثيَناوي طةشةي ئيَستامانء سةركةوتين داهاتوومان‬

‫ضةند وانةيةك بؤ سةرجندان لة ِرابردوومان‬ ‫ل���ةث��� َي���ن���اوي ط���ةش���ةي ئ�� َي��س��ت��ام��انء‬ ‫س�����ةرك�����ةوت��ن��ي داه�����ات�����ووم�����ان‬ ‫ئا‪ :‬م‪ .‬دارا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكان‬ ‫دةول��ةتء‬ ‫يةكةم‪ :‬ق��ةوارةي سياسيي‬ ‫ب���ةث���َي���ي ئ���اس�ت�ي ئ�����ةو ك���ةس���ان���ة دةط������ؤِرَي������ت ك��ة‬ ‫داياندةمةزرَيننء ئاِراستةياندةكةن‪ ،‬ئةطةر كةسانَيك‬ ‫دايامنةزرَينن كة ثَيكهاتة سةرةكيية سةرةتاييةكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَييت تَيياندا الوازبَيت‪ ،‬يان ئاماجني هاتين‬ ‫ئيسالم الي��ان رؤشننةبَيت‪ ،‬ي��ان ديندارَيتييةكةيان‬ ‫َ‬ ‫توندوتؤلنةبَيت‪ ،‬حةمتةن ئةوانةي بةردةستيان لةوان‬ ‫بةهَيزترو كاريطةرتر نابن‪ ..‬بؤية ك��ورد وتوويةتي‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل رَيوييدا‬ ‫“لةطةل شيرَ دا بةطذ شيرَ دا دةضمةوةو‬ ‫دةض���م���ة ك����ون����ةوة!”‪ .‬ض��ون��ك��ة ئ���ةو خ� َ‬ ‫��ال���ة الوازان�����ةي‬ ‫قؤناغي سةرةتايي ديندارييء بيناسازيي كةسايةتي‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��ي��دةط��رَي��ت‪ ،‬ي���ان ئ���ةو س��ووك��ة ث��اب��ةن��دي��ي��ةي كة‬ ‫َ‬ ‫كةسايةتييةك خؤي ثَي َ‬ ‫دةخةلةتَينَيت كة وادةزانَيت‬ ‫هةل‬ ‫ئةوةندة ئيسالمةتييةي طرتوويةتي بؤ دونياي بةسةو‬ ‫حةمتةن بؤ قيامةتيشي ه��ةروا! ب��ةآلم دي��ارة كةهَيزو‬ ‫الوازيي ثةروةردةبووني سةرةتايي مرؤظ‪ ،‬كاريطةريي‬ ‫َ‬ ‫دةول���ةت يا ئؤرطانةكاني‬ ‫خ��ؤي لةهةموو دةزطاكاني‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلكارييةكةي هةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلكاريي‬ ‫ئةم حةقيقةتة ئةوة لةسةر بةرثرساني‬ ‫ئيسالمي ف���ةرزدةك���ات ك��ة ق��ؤن��اغ��ةك��ان��ي ث����ةروةردةو‬ ‫ئاِراستةكردني يةكةميين شوَينكةوتووانيان بةبِري‬ ‫ثَيويست درَي��ذك��ةن��ةوةو هيض ثةلة ل��ةب��ةرزك��ردن��ةوةي‬ ‫ئ��اس��تء ث��ل��ةدا ن���ةك���ةن‪ .‬ش��وَي��ن��ك��ةوت��وو دواك���ةوَي���ت‬ ‫لةبةرزكردنةوةي ئاستء ثلةيدا باشرتة وةك لةوةي‬ ‫َ‬ ‫بةناكاملي بيكةيتة لَيثرسراوي‬ ‫ب��ؤي ثَيشبخةيتء‬ ‫ك��ارَي��ك‪ ..‬دةبَيت هةموو ئ��ةوةي��ان لةبريبَيت كة ئ��ةوان‬ ‫زةمينةيةكي عةقائيدي لةكةسانَيك دروستدةكةن كة‬ ‫بةرثرسياريي هَينانةوةي حوكمي ئيسالميان لةسةر‬ ‫مةنهةجي ثَيغةمبةرَييتء ت�َي��ه� َ‬ ‫�ةل��ض��وون��ةوةي ذياني‬

‫مَ‬ ‫موسولانانةيان لةدارولئيسالمدا ثَيدةسثيرَ رَيت‪،‬‬ ‫بؤية دةب�َي��ت كاتي ت��ةواو بةكاربهَينن لةطؤشكردنء‬ ‫طةشةكارييء ثَيطةياندني ئةنداماني بةردةستياندا‪..‬‬ ‫ن��اش�َي��ت ب��ؤ ئ���ةوةي زووت����رو زؤرت���ر دةرك�����ةون‪ ،‬ثةلة‬ ‫ل��ةث��ةروةردةك��اري��ي��ةك��ةدا ب��ك��ةن‪ ،‬ض��ون��ك��ة دواي����ي كة‬ ‫ش��وَي��ن��ةك��ةوت��ووةك��ان��ي��ان ب��ة(الس��ةن��ط��ي‪ ،‬ب�َي��ط��وَي��ي��يء‬ ‫خودسةري‪ ،‬لووتبةرزييء هةِر َالي‪ ،‬شلوشَيواوي يان‬ ‫َ‬ ‫دلِرةقيء توندوتيذي) بيين‪ ،‬نابَيت هةر لؤمةي ئةوان‬

‫بكةن‪ ،‬دةبَيت بةخؤيشياندا بَينةوةو بزانن كة ئةوة‬ ‫بةرهةمي ضؤنَييتء ضةندَيتيي ئاِراستةكردنةكةي‬ ‫خؤيانة! كة دةبينن كةسانَيكيان بؤ ئةم رَيبازو ئاماجنة‬ ‫دوورو سةختة هَيناوةتة ثَيش كة تةحةممولي َ‬ ‫ريء‬ ‫بؤل َ‬ ‫كؤسثةكاني ناكةنء هةر طلةييء طازاندةو َ‬ ‫ةبؤليانة!‬ ‫ئ��ةمم��ا ئ���ةط���ةر ب��ةث �َي��ي م���ةرج���ةك���ان ك��ةس��ةك��ان‬ ‫وةرط��ي�راب����وون‪ ،‬ب��ةث �َي��ي ب��ةرن��ام��ةي ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل��ك��اري��ي��ةك��ة‬ ‫ث���ةروةردةك���راب���وون‪ ،‬ب��ةط��وَي��رةي دي���نء دي��ن��داري��يء‬ ‫ت��وان��او ل�َي��وةش��اوةي��ي��ان ب��ةط��ةِرخ��راب��وون‪ ،‬ب��ارودؤخ��ي‬ ‫كارثَيكردنيشيان طوجناوبوو‪ ،‬نابَيت بةبةهانةي زياتر‬ ‫ثةروةردةبوون لةجَيي خؤيان بهَيَلرَينةوةو جورئةتي‬ ‫بررَي��ت‪ ..‬نا ئةطةر واب�َي��ت نة‬ ‫ضوونة ثَيشةوةيان ل�َي��ب� ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلكاريي ناضَيتة قؤناغي داهاتوو‪،‬‬ ‫دةول��ةتء نة‬ ‫لةكاتَيكدا دوذمنان زووترو زياتر ضوونةتة ثَيش‪..‬‬ ‫دووةم‪ :‬طةلء ميللةتان لةسةر َ‬ ‫حالةتَيك نامَيننةوة‪،‬‬ ‫تومخةكاني هَيز دةش �َي��ت ل��ةب��وارَي��ك��دا ي��ا ل��ةزي��ات��ردا‬ ‫هةبنء مبَيننةوة‪ ،‬بةآلم لةبوارةكانيرتدا نامَينن‪ ،‬يان‬ ‫ب��ةدي��ل��ي الوازي����ان بَيتة ش��وَي��ن‪ ..‬رةض��اوك��ردن��ي ئةم‬ ‫َ‬ ‫خالة بؤ بزوتنةوةي طؤِرانكارييش وايةو بؤ ئيدارةي‬ ‫س��ي��اس��يء ف��ةرم��ان��دةي��ةت��ي��ي س��ةرب��ازي��ي��ش واي����ة‪..‬‬ ‫ل��ةوان��ةي��ة ه��ؤك��ارةك��ان��ي س��ةرك��ةوت��نء شكست لةيةك‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪97‬‬


‫ضةند وانةيةك بؤ سةرجندان لةِرابردوومان لةثيَناوي طةشةي ئيَستامانء سةركةوتين داهاتوومان‬

‫َ‬ ‫لةكؤمةلَيكدا ه��ةب��ن‪ ،‬ب��ةآلم وري��اي��يء زرنطيي‬ ‫ك��ات��دا‬ ‫ئاِراستةوانء بةهَيزيي مةنهةجي ثةروةردةو ئاِراستة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ري لةالسةنطي دةطرَيت‪..‬‬ ‫ط���ةورةي���ي داع����يء ث�َي��ش��ةن��ط��ي ط��ؤِران��ك��اري��يء‬ ‫بريمةندو شيكاري سرتاتيذَيتيي ثَيشةواي سياسي‪،‬‬ ‫ل��ةوةداي��ة كة زوو حةقيان ناسيووةو بةرثرسياريي‬ ‫ن��اس�ينء ناساندنيان خستؤتة س��ةرش��ان��ي خ��ؤي��انء‬ ‫خؤيان بؤ بانطةوازةكةي تةرخانكردووة‪ ،‬لةكاتانَيكدا‬ ‫خةلكَيكي خةمسارد‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫ثاليانلَيداوةتةوةو خؤيان‬ ‫كة‬ ‫بةزيرةكرتو ضاالكرت دةزانن! لةبارودؤخَيكدا كة ئةمان‬ ‫هةموو جؤرة بةربةستَيكي خراثيان لةبةرخاتري ئةم‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك طةدةزلي بةرسَيبةر‬ ‫دينة هاتؤتةِر َي‪ ،‬كةضي‬ ‫ل��ةخ��اوةن��ي ف��ةل��س��ةف��ةي ب���ةزي���ن‪ ،‬زم��ان��ي��ان ب��ةرام��ب��ةر‬ ‫درَي��ذدةك��ةنء ئ��ةوان ب��ةط��ةوج دةناسَيننء خؤيشيان‬ ‫خةلكانَيكي َ‬ ‫بةذير! َ‬ ‫هةلةثاس‪ ،‬بةرهةمي دي��ارو زةقي‬ ‫َ‬ ‫ثووضةلة‪ ،‬لةكاتَيكدا خؤيان بةرهةميان‬ ‫ئةمانيان ثَي‬ ‫نيية‪ ،‬يان كاريان لةبن دِركي تاغووتانداية‪.‬‬ ‫جاري واهةية َ‬ ‫رؤلي نةوةيةك يان ضةند نةوةيةك‬ ‫تةنها دروستكردني ثردَيكة بؤ ثةِرينةوة بؤ واقيعَيك‬ ‫كة دةويسرتَيت بؤ بةرنامةي ئيسالم ب��ط��ؤِررَي��تء بؤ‬ ‫ئاماجني ئيسالمةكة خبرَيتةطةِر‪ ،‬ئ��ةو كةسانةي كة‬ ‫ك��ارة سةرةتاييةكان دةك��ةن ‪-‬ك��ة وةك��و رةنطِرَيذيي‬ ‫َ‬ ‫هةلكةندني بناغةي خ��ان��وو دروس��ت��ك��ردن��ة‪ -‬هةمان‬ ‫َ‬ ‫رؤلء طرنطييان وةكو كاري ئةو كةسانةية كة سةقفةكة‬ ‫تَيدةكةن‪ ،‬يان ئةوانةي دةرط��او ثةجنةرة تَيدةطرن‪..‬‬ ‫ثاداشيت هةموويشيان الي خوا دي��ارةو هةريةكةيان‬ ‫ب��ةق��ةدةر رةجن��ي خ��ؤي ث��اداش��ت��ي��دةدرَي��ت��ةوة‪ ..‬طرنط‬ ‫ئةوةية هةموويان دةيانةوَيت بةِر َ‬ ‫ؤلي خؤيان كارةكة‬ ‫ت���ةواوك���ةن‪ ..‬ط��رن��ط ئ��ةوةي��ة ك��ة ئ��ةو ك��ةس��ان��ةي وان��ة‬ ‫سةرةتاييةكان َ‬ ‫دةلَينةوة‪ ،‬وانةزانن دةبَيت ببينن كة‬ ‫قوتابيةكانيان بوون بةثزيشكء ئةندازيار‪ ..‬مةرجنيية‪،‬‬ ‫ئةلفوبي‪-‬يان كردوون‪ ،‬ئةوان‬ ‫طرنط ئةوةية ئةوان فيرَ ي‬ ‫َ‬ ‫كردوويانن بةقوتابيء هةسيت زةرورةتي خوَيندنيان‬ ‫تَيدا رواندوون‪َ ..‬‬ ‫رؤلي ئةمان لةوةداية كة ئةوان خبةنة‬ ‫س��ةر رَي��ي داه��ات��وو‪ ..‬ئةمما نةخشةدانانء س��ؤراغء‬ ‫ضؤنَيتيي بِريين قؤناغةكانء خوَيندنةوةو شيكاريي‬ ‫قؤناغي داهاتوو‪ ،‬ئةوة بةرثرسياريي سةرووترة‪..‬‬ ‫س �َي��ي��ةم‪ :‬ك��ات�َي��ك ط��ةل�َي��ك ي��ان ميللةتَيك مةناعةي‬ ‫ن��ام�َي��ن�َي��تء وةك���و ج��ةس��ت��ةي داوةش����او‪ ،‬خ��ؤي لةبةر‬ ‫‪98‬‬

‫سادةترين ميكرؤبدا ناطرَيت‪ ،‬دةبَيتة جَيي تةماعي‬ ‫هةموو هَيزَيكي نةيار‪ ..‬هَيزي ب� َ‬ ‫�ودةل��ةي دةرةكييش‬ ‫تةماعيتَيدةكات! كاتَيك الوازي���ي دةبَيتة ج��ةوه��ةرو‬ ‫روال���ةت���ي ك��ؤم� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةل��ك��اري��ي��ةك‪ ،‬ه��ةرالي��ةن �َي��ك ت��ةم��اع��ي��ان‬ ‫لةذَيردةستييةكةيدا هةية‪ ،‬يان دةيانةوَيت بؤ خؤياني‬ ‫ب��ب��ةن��ةوةو ئيستيغالليبكةن‪ ،‬ب���ؤي دَي����نء ب��ةن��اوي‬ ‫يارمةتيي لَيقةوماوانةوة‪ ،‬ي��ان بةناوي قوتاركردني‬ ‫ط��ي��ان��ي م��رؤظ��اي��ةت��ي��ي��ةوة! دَي��ن��ة ن���او س��اح��ةك��ةي��ةوة‪.‬‬ ‫هةموو ثَيشِرةواني ئيستيعمارو تةدةخوالتي رؤذئاوا‪،‬‬ ‫ئ���اوا ه��ات��ن��ة ن���او َ‬ ‫دةول�����ةتء ئ��ومم��ةت��ي ئ��ي��س�لام��ةوة‪..‬‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةتء‬ ‫سةرمايةداراني رؤذئ��اوا كة وةكو زةروون‪،‬‬ ‫ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي��ةك دةك����ةن ب���ةذَي���ر ق����ةرزي ح����ةزو ض �َي��ذة‬ ‫موحنةريفةكاني دةسةآلتداراني سياسييةوة‪ ،‬ئينجا‬ ‫دةكةونة تةدةخولي سياسي‪ ..‬بةكةيفي خؤيان ياسا‬ ‫بةحاكمة ضاوشؤِرةكة دةردةكةن‪ ،‬سيستمي ثَيدةطؤِرن‪،‬‬ ‫رَيكةوتين السةنطي ثَيواذؤدةكةن بَيئةوةي بتوانَيت‬ ‫لةِرووياندا بووةستَيتةوة!‬ ‫هةموو ئةو تةدةخولة رؤذئاوايية ئيستيعمارييانةي‬ ‫لةكؤتايي َ‬ ‫دةولةتي عومسانييدا دةكرا‪ ،‬لةم جؤرة بوو‪..‬‬ ‫وآلتاني ئيستيعماريي رؤذئ��اوا لةهةموو ناوضةيةكي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةولةتي‬ ‫دةولةتي عومساني يان‬ ‫طرنطء سرتاتيذيي‬ ‫ئيسالميي هيندستان‪ ،‬يان باشووري رؤذهةآلتي ئاسيا‬ ‫ك��ة ئةوسا سؤمةترةو ج��اوةي ثَيدةوترا‪ -‬ضةندين‬‫ك��ؤم� َ‬ ‫�ةلء رَي��ك��خ��راوي مةسيحييةوانيء رؤشنبرييء‬ ‫ئ��اب��ووريء كةلتووريي (خؤبةخش)ي مرؤييان تَيدا‬ ‫دةكردةوةو رؤذهةآلتناسةكانيان بؤ دةناردن تا بكةونة‬ ‫دي��راس��ةك��ردن��ي ج��وط��راف��ي��اي ن��اوض��ةك��ةو دي��نء دي��دو‬ ‫َ‬ ‫خةلكةكةيء هةموويان بةتؤماركراوي‬ ‫داب��ون��ةري�تي‬ ‫بنيرَ نةوة وآلت��ان��ي ثَيشكةوتووي خ��ؤي��ان‪ ،‬تا لةوَيوة‬ ‫ث�لان��ي داط�يرك��ردن��ي م��ةح��ك��ةم��ان��ة داِرَي�����ذنء س��وث��اي‬ ‫تةواوي بؤ ئامادةبكةنء ناوي شةيتاني لَيبهَيننء بَينة‬ ‫سةري‪..‬‬ ‫ئةهلي ئيسالم بةتايبةتي داع��يء ث�َي��ش�ِرةوانء‬ ‫ب�يرم��ةن��دان��ي‪ ،‬دةب �َي��ت ئ��ةوةي��ان ل��ةب��ةرض��او بزرنةبَيت‬ ‫ك���ة ه �َي��ش��ت��ا رؤذئ�������اوا ل���ةس���ةر ه���ةم���ان ه� َ‬ ‫�ةل��وَي��س�تي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيش هةر‬ ‫سرتاتيذي نةطؤِريةتيء وآلت��ي‬ ‫ل��ةدواك��ةوت��ووي��ي��ةك��ةي��داي��ةت��ي‪ ،‬ئ��ةط��ةرض��ي ل����ةِرووي‬ ‫ب�يروه��ؤش��ةوة ئاهَيكيان هاتؤتةوةبةرو تا رادةي��ةك��ي‬ ‫ب����اش ‪-‬دواي ش��ك��س�تي س����ةد س� َ‬ ‫��ال���ةي دةس���ةآلت���ي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ضةند وانةيةك بؤ سةرجندان لةِرابردوومان لةثيَناوي طةشةي ئيَستامانء سةركةوتين داهاتوومان‬

‫عةسكةريتارياي عةلةمانيةت‪ -‬زةمينةي هاتنةوةي‬ ‫ئيسالميان بؤ حوكمِراني ئامادةكردووة‪ ..‬واحلمد هلل‪.‬‬ ‫ئةهلي ئيسالم بةتايبةتي داع��يء ث�َي��ش�ِرةوانء‬ ‫ب�يرم��ةن��دان��ي‪ ،‬دةب �َي��ت ئ��ةوةي��ان ل��ةب��ةرض��اوب��زرن��ةب�َي��ت‬ ‫ك��ة ئَيستا رؤذئ��اواي��ي��ةك��ان ل��ةج��اران زي��ات��ر ض��اوي��ان‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكانيانة‬ ‫لةكةرةستة زةروورييةكاني ذياني‬ ‫كة لةوآلتاني ئَيمةدا ه��ةن‪ ..‬وةك��و‪ :‬ن��ةوت‪ ،‬غ��از‪ ،‬زَي�ِر‪،‬‬ ‫ي��ؤران��ي��ؤم‪ ،‬ك��ةرةس��ت��ةي خ��امء ك��ان��زاي ت��ر‪ ،‬ئةوانيش‬ ‫ل��ةج��اران خوَينمذترنء سةرمايةدارييةكةيان ل��ةدوو‬ ‫سةدةي راب��ردوو‪ ،‬زياتر ضاوبرسيرتن‪ ..‬بؤية ئةجمارة‬ ‫بةناوي بآلوكردنةوةي دميوكراسيء ثاراستين مايف‬ ‫م���رؤظء دام��ةزران��دن��ي س��ةرم��اي��ةداري��ي��ةوة‪َ ،‬‬ ‫ئالقةيان‬ ‫كردؤتةوة لووتي حاكمة عةلةمانييةكانيان كة بةسةر‬ ‫وآلت���ي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��دا س��ةث��ان��دووي��ان��نء ثشكَيكيان‬ ‫��ي تا ب��ةرذةوةن��دي��ي ئ��ةوان‬ ‫لةسامانة دزراوةك���ة دةدةن� َ‬ ‫ثاسبكةن‪..‬‬ ‫ض������وارةم‪ :‬زؤرج�����ار ط����ةلء م��ي��ل��ل��ةت��ان‪ ،‬دةك���ةون���ة‬ ‫دووِرَي���ي���ان���ي م���َي���ذووي���ي���ةوةو ه��ةل��ي ه� َ‬ ‫��ةل���ب���ذاردنء‬ ‫ه��ةآلوَي��ردن��ي َ‬ ‫هةلوَيسيت ئازايانةيان بؤ دَيتةثَيش‪،‬‬ ‫ئ���ةط���ةر ئ���ومم���ةتء ث���َي���ش���ِرةوان���ي‪ ،‬ت��وان��ي��ي��ان رَي���ي‬ ‫رزط��اريء سةربةسيتء رَي��زداري��ي خؤيان بطرنةبةر‪،‬‬ ‫ريؤبدةن‪ ،‬ئةطةر نا‪،‬‬ ‫ئ��ةوا بؤيان ل��واوةو نابَيت هةلبةف ِ‬ ‫حةمتةن تؤقي زةليلييةكةيان بؤ داهاتوويةكيرتيش‬ ‫ه��ةر ل��ةط��ةردن��دا دةم�َي��ن�َي��تء دةب �َي��ت بةكؤيلةيي يان‬ ‫بةبرسَييت رايكَيشن! دةبَيت ئةوةيش رؤشنبَيت كة‬ ‫ئةو دووِرَييانة مَيذووييانة لةثِردا دةرناكةوَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو‬ ‫بةثَيي ياساو رَيساي قةدةري خوايي بؤ تاقيكردنةوةي‬ ‫ئ��ومم��ةت��انء ث �َي��ش �ِرةوان��ي��ان دَي��ن��ةث �َي��ش‪ ..‬ج��ا ئ��ةط��ةر‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫موسولانان ئازايانة بِرياري‬ ‫كؤمةلطةي‬ ‫دةول���ةتء‬ ‫قوتاربوونء سةربةستيياندا ئةوا وةكو سَيسةد َ‬ ‫سالي‬ ‫يةكةمي ئوممةتي ئيسالم‪ ،‬دةكةونة سةرِرَيي ثَيشةنطي‬ ‫شارستانَييتء سةرفرازيي الي خواي طةورة‪ ..‬ئةطةر‬ ‫ل��ةن��ةزان��يء ل��ةت��رسء هيممةت نزمييشدا ب �ِري��اري‬ ‫مانةوةي هةمان ب��ارودؤخ��ي دواكةوتوويي خؤياندا‪،‬‬ ‫ئ���ةوا ح��ةمت��ةن وةك���و ئ��ةم س��ةردةم��ة مَيذووييانةيان‬ ‫بةسةردا دَيت كة ليرَ ةدا دةياخنوَينني‪..‬‬ ‫َ‬ ‫ئوممةتي ئيسالم ئَيستا ئةزمووني دووسةد سالي‬ ‫رابردووي خؤي باش لةبةرضاوة‪ ،‬ئةطةر ثةي بةهؤكاري‬ ‫الوازي��يء نةبوويي خؤي ببات‪ ،‬ثاشان ئةطةر ذيرانة‬

‫رَي��ي سةرفرازييةكة بطرَيتةبةر‪ ..‬ئةمما ئ��ةط��ةر هةر‬ ‫لةسةر بريي نةتةوايةتيء هةسيت نيشتمانثةروةرييء‬ ‫ن���اوض���ةط���ةرَي�ت�يء ئ��ي��ن��ت��ي��م��اي ع��ةش��اي��ري ئ���ةم س��ةد‬ ‫َ‬ ‫سالةي دوايي مبَينَيتةوةو سةرِراستانة روونةكاتةوة‬ ‫ديندارَييت بةو ئيسالمةي بةزؤر ثَيياخنستة كةناري‬ ‫م �َي��ذووةوة‪ ،‬زؤر زةمح��ةت��ة ل��ةم س��ةردةم��ي شةِر َ‬ ‫ةثالي‬ ‫هَيزو جةمسةري كةسبكردنء ثةميانة سةربازييانةي‬ ‫دوذمناندا بَيتةوة سةرِرَيي شكؤمةندييةكةي جاراني‪..‬‬ ‫هةلبذاردني َ‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيسيت بةهَيز لةسةردةمي الوازيي‬ ‫ئوممةتء دةسةآلتدا‪ ،‬خؤي لةخؤيدا بةربةرةكانَييةكي‬ ‫سةختةو دَيتة ثَيشي داع��يء بريمةندو ثَيشةواياني‬ ‫ئةهلي ئيسالم‪ ..‬ضونكة دؤزينةوةي رَيطةضارةي شياو‬ ‫لةدواي توَيذينةوةو بريكردنةوة‪ ،‬دواي تةقديرو بِريار‪،‬‬ ‫ئينجا نةخشةداِرشنتء زوو جَيبةجَيكردني‪ ،‬ئةركَيكي‬ ‫داواك�����راوي ئ��ومم��ةت��ة َ‬ ‫دل��س��ؤزة وَي�َ�ل��ةك��ةي��ة ل��ةداع��يء‬ ‫ب�يرم��ةن��دو ث �َي��ش �ِرةوان��ي‪ ،‬ضونكة ئ���ةوان س��ةرض��اوةي‬ ‫ئ��اِراس��ت��ةو مةرجةعييةتي ب���ِري���ارن‪ ..‬دةرن��ةك��ةوت�ني‬ ‫َ‬ ‫هةلوَيسيت شياو لَييانةوة‪ ،‬دةيان كَيشةي ترسوبيمء‬ ‫ش�يرازةث��س��انء تَيكضِرذان لةئوممةتةكةدا دةهَينَيتة‬ ‫ث��َي��شء دةي����ان ك �َي��ش��ةي ط���ؤِري�ن�ي وةالئ����و ت��ةك��ف�يرو‬ ‫ياخيبوونيش بؤ ئاِراستةوانان دةهَينَيتة ثَيش‪..‬‬ ‫ئ���ةم ث �َي��ش��ةك��يء ئ��ةجن��ام��ة ه���ةر ب��ةه� َ‬ ‫�ةل��وَي��س��ت��ة‬ ‫َ‬ ‫سلبييةكانةوة نةبةسرتاوةتةوة‪َ ،‬‬ ‫بةهةلوَيستة‬ ‫بةلكو‬ ‫ئ��ي��ج��اب��ي��ي��ةك��ان��ي��ش��ةوةي��ة‪ ،‬ض��ون��ك��ة ئ��ةجن��ام��ي ب���اش‪،‬‬ ‫هةلوَيسيت باش دةخ��وازَي��ت‪َ ،‬‬ ‫طرتنةبةري َ‬ ‫هةلوَيسيت‬ ‫باشيش وردةك��اري��يء ئ��ازاي��ةت��يء ج��ورئ��ةتء حةسم‬ ‫دةخ�����وازَي�����ت‪ ..‬ئ���ةط���ةر دووِرَي���ي���ان���ة م �َي��ذووي��ي��ةك��ان‬ ‫هاتنةثَيشء َ‬ ‫هةلوَيسيت طوجناوي خؤيان بةرامبةر‬ ‫نةطريايةبةرو وزةكاني بؤ نةخرانةطةِر‪ ،‬هةلةكة دَيتء‬ ‫دةِروات‪ ..‬دوورنيية دوذمنان بيقؤزنةوةو بيكةنةوة‬ ‫بةهةلي زَيِريين خؤيان‪..‬‬ ‫ئ���ةم ه��ةالن��ةي��ش ك��ات �َي��ك دةت���وان���رَي���ت ي��ةك��س��ةر‬ ‫ب��ق��ؤزرَي��ت��ةوة ك��ة ث�َي��ش�تر ئ��ومم��ةتء ئ��اِراس��ت��ةوان��ان��ي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلكارييء شياوَيتيي وزةكاني‬ ‫ديدوِر َي بةرنامةي‬ ‫بةردةستيان‪ ،‬ئامادةكردبَيتء ضاوةِروانيي هةل بكةن‪..‬‬ ‫هةروةك ضؤن راوضي بةتوانا بةقةنناسَيكةوة ضووة بؤ‬ ‫ئاسكَيك‪ ..‬ك��اتء شوَيين راوو ئالييةتي ثَيويسيت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةركةوتين نَيضريةكةي‪ ،‬ويسيت‬ ‫ئامادةكردووةو‬ ‫خؤي دةخاتةطةِر‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪99‬‬


‫بةهاري ث َيغةمبةر َييت‬ ‫ث َيش بةهاري عةرةبيية‬ ‫و‪ :.‬نور _سويد‬ ‫ث�َي��غ��ةم��ب��ةري م���ةزن (‪ )s‬ب��ةب��ةه��اري َ‬ ‫دل���ةك���ان���ةوة كة‬ ‫قورئاني ثريؤزة‪ ،‬بؤ سةرجةمي مرؤظايةتي َرَ‬ ‫نيرا‪ ،‬هةروةكو‬ ‫دةفةرموَيت‪“ :‬اللهم اجعل القرآن العظيم ربيع قلوبنا»‪.‬‬ ‫ل �ة‌ذَي��ر س��اي �ة‌ي ئ �ة‌م ب�ة‌ه��ارةي��ش��دا ئوممةتي ئيسالمي‬ ‫ضة‌ندين سة‌دة ‌ذياني طوزة‌ركردووة‪ ،‬ئة‌ويش لةِرزطاريء‬ ‫ك��ردن��ةوةي دةرط���اي هةموو جيهان‪ ،‬بةثَيداني َ‬ ‫دلنيايي‬ ‫طةردووني‪ ،‬وة لةدونيايشدا بة‌ئاوة‌دانكردنة‌وة‌و هَيناني‬ ‫رةمح�����ةتء ئ��اش�تيء ي��ةك��س��ان��يء ث��اك��ي ب��ؤ ه���ةم���ووان‪،‬‬ ‫هةروةها ثرؤذةيةكي ئامادةكراوو بزاظَيكي ضاكسازيي بوو‬ ‫بةبَيوةستان‪.‬‬ ‫ئ��ةم بةهاري قورئانيية بريتيية ل��ة‪ :‬شكاندني كيسرا‬ ‫ل���ةس���ةر ع�����ةرشء ه���َي���ن���ان���ةخ���وارةوةي ق��ةي��س��ةر ل��ةس��ةر‬

‫كورسيي مَ‬ ‫زولء زؤرداريء ستةم‪ ،‬شكاندني بتثةرسيتء‬ ‫كؤتاييهَينان بةو ضةرخء سةردةمة‪ .‬ئةمةية بةهاري حةق‪،‬‬ ‫لةبةرئةوةي بةهاري َ‬ ‫دلة‪ ،‬بةريئبوونة لةطرفتء ناخؤشيء‬ ‫خةمء خةفةت‪ ،‬ثِركردنةوةيةتي بةبؤني خؤشء ئاراميء‬ ‫ئاشيتء ئاسايش‪ ،‬ضاندني باخضةي هيواية لةسنطداو‬ ‫دةس��ت��ةب��ةرك��ردن��ي خ��ؤش��يء ئاسايشة ب��ؤ م��رؤظ��اي��ةت��ي‪،‬‬ ‫بنياتناني كؤشكةكاني ع��ي��ززةتء كةرامةتة ل��ةوي��ذدانء‬ ‫هؤشةكاندا‪.‬‬ ‫بةهاري ثَيغةمبةرَييت بةتةنها داواي دوورخستنةوةي‬ ‫ف���ةرم���ان���ِرةواي حكومةتَيكي دةس����ةلاَ ت����داري ت��اك��ِرةوي‬ ‫دياريكراوي نةكردووة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو مةبةسيت البردني هةموو‬ ‫ستةمكارَيكة‪ ،‬بؤ نةهَيشتين ستةمء بةديهَيناني يةكسانيء‬

‫دميةنيَك لةراثة ِرينةكاني بةهاري عةرةبي‬ ‫‪100‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫بةهاري ثيَغةمبةريَيت ثيَش بةهاري عةرةبيية‬

‫دادوةري����ي ل��ةن�َي��وان ه��ةم��وو ب��ةن��دةك��ان��ي خ���واي ط���ةورةي‬ ‫جيهانياندا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةهاري قورئان بريتيية لةدةركردنء راوناني دوودليء‬ ‫َ‬ ‫هاوةلثةيداكردنء طومانء ئارةزوويسيت لةدةرووندا‪ ،‬وة‬ ‫َ‬ ‫ناشنتء نيشتةجَيبووني ئيمانء دلنياييء ب��اوةِرب��وون‬ ‫ب��ةِراس�تي ل��ةش��وَي��ن��ي��داء تةسليمبوون بةفةرمانةكاني‬ ‫خ��واي ط���ةورة‪ ،‬ه��ةروةه��ا بريتيية ل��ةِرازي��ب��وون ب��ةق��ةدةرو‬ ‫َ‬ ‫تةنطوضةلةمةكاني ذيانء ئارامطرتنء سوثاسطوزاربوون‬ ‫خَ‬ ‫لةسةريانء دلؤشبوون بةو نيعمةتانة‪.‬‬ ‫ب��ةه��اري ث�َي��غ��ةم��ب��ةرَي�تي خ��ؤي ل��ةخ��ؤي��دا شؤِرشَيكي‬ ‫َ‬ ‫هاوةلثةيداكردن بؤ خواي‬ ‫جيهانيية دذ بةبتثةرسيتء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ب�َي��ه��اوت��ا‪ .‬دةس��ت��ووري ب��ةه��اري ثيغةمبةرييت ق��ورئ��انء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة بةثياوو‬ ‫سوننةتة‪ ،‬ئةمةيش بةهاري هةموو‬ ‫ئافرةتةوة لةهةموو شوَينء كاتَيكدا‪ ،‬ئةمةيش داواكراوَيكة‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلة بةطشيت‪ -‬كة هةر رذيمَ َيك‬ ‫بؤ هةمووان ‪-‬مةبةست‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةسةر دةستووري بةهاري ثيغةمبةرييت دانةمةزرابيت‪ ،‬ئةوا‬ ‫سةرةجنامي شكستةو رذيمَ َيكي كةمء كورتة‪ ،‬وة هةر ديدء‬ ‫بؤضوونَيك لةسةر ديدي بةهاري ثَيغةمبةرَييت دانةمةزرَيت‪،‬‬ ‫ئةوا ديدَيكي ستةمكارو تاوانبارو تةزويركارة‪ ،‬وةهةروةها‬ ‫هيض بزووتنةوةيةكي راستكةرةوةي ضاكسازيي درؤ –ئةطةر‬ ‫وايش َبلَيت‪َ -‬‬ ‫هةلنةسَيت بةبةهاري ثَيغةمبةرَييت‪ ،‬ئةوا‬ ‫كؤتاييةكةي بةرةو لَيواري ئاطرء وَيرانكاريء َ‬ ‫مالوَيراني‬ ‫شؤِردةبَيتةوة‪ ،‬هةروةكو خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ[ :‬فَأَتى‬ ‫الس ْق ُفِم ْن َف ْوِقِه ْم] النحل‬ ‫اللهَُّ ُب ْنَياَن ُه ْمِم َن ا ْلَقَوِاعِد َف َخ َّر َعَليِْه ُم َّ‬ ‫(‪.)26‬‬ ‫‌لاَ‬ ‫وات���ة‪ :‬ئينجا خ���واي ب �ة‌دة‌س��ة ت��ي��ش ك��ؤش��كء ت �ة‌الرو‬ ‫نة‌خشة‌ياني لةبنوبَيخ دة‌رهَينا‪ ،‬سة‌قفة‌كةيشي لةسة‌رة‌وة‬ ‫داِرمان بة‌سة‌ريانداو لةشوَينَيكة‌وة بة‌لاَ و سزا ية‌خة‌يثَيطرتن‬ ‫كة هة‌ستيانثَينة‌دة‌كردو بة‌تة‌ماي نة‌بوون ‪-‬ئةَ‌لبة‌تة ئة‌م‬ ‫هة‌ِرة‌شة‌ية ثيالنطيرَِاني هة‌موو سة‌ردة‌مَيك دة‌طرَيتة‌وة‌‪.-‬‬ ‫ئ�������ةوةم�������ان ل������ةِراط������ةي������ةن������دك������ارو ب����ان����ط����خ����وازو‬ ‫س��ي��اس��ةمت��ةدارةك��امن��ان دةوَي���ت‪ ،‬مبانطةِرَيننةوة ب��ةرةو‬ ‫َ‬ ‫بةهةنطاوهةلطرتين بةهاري‬ ‫بةهاري ثَيغةمبةرَييت‪ ،‬ئةويش‬ ‫عةرةبي لةهةنطاوةكاني بةهاري ثَيغةمبةرَيتييةوة‪ ،‬لةِرووي‬ ‫(عةقيدة‪ ،‬فيكر‪ ،‬مةنهةج‪ ،‬ئيشكردن‪ ،‬ئ��ةخ�لاق‪ ،‬نةريتء‬ ‫ئةدةب)ةوة‪.‬‬ ‫بةهاري ثَيغةمبةرَييت طةورةترين رووداوة كة لةمَيذوودا‬ ‫روويداوة‪ ،‬رَيِرةوي طةالني بةرةو يةك ئوممةت ئاِراستةكردو‬ ‫كاريطةريي ه��ةب��وو ل��ةس��ةر م �َي��ذوو لةثَيناويدا ضةندين‬ ‫ج��ةن��طء رووب���ةِرووب���وون���ةوة ب��ةرث��اك��راوة‪ ،‬ئةجنامي ئةم‬ ‫بةهارةيش بةديهَيناني ئوممةتَيك بوو لةزانايان‪ ،‬شةهيدان‪،‬‬ ‫دةس���ةلاَ ت���داران‪ ،‬ف��ةرم��ان�ِرةواي��ان‪ ،‬ن��وس��ةران‪ ،‬فةيلةسوف‪،‬‬ ‫شاعريانء ثزيشكان‪ ...‬وةضةندين كةسانيرت‪ ،‬هةموو ئةم‬ ‫ضنيء توَيذانة هَيماي بزاظي رابوونء رؤشنكةرةوةي ئةم‬ ‫مَيذووة مةزنةي ئيسالمن‪.‬‬ ‫يخَ‬ ‫ضةندين ض��اك��ةخ��وازو ن��و ��وازو ئيمام رةزام��ةن��دي��يء‬ ‫ثَيطةيان بةدةستهَيناوة بةهؤي َ‬ ‫هةولدانيان بؤ طةِراندنةوةي‬

‫بةهاري ثَيغةمبةرَييت‪ ،‬بؤمنوونة‪ :‬خةليفةكاني راشيدينء‬ ‫س���ةرك���ردة ض��اك��س��ازةك��انء ث��ي��اوض��اك��انء كةسايةتيية‬ ‫نويخَ وازةكاني وةك��و (ئةبوحةنيفة‪ ،‬ئيمام ماليك‪ ،‬ئيمام‬ ‫شافيعي‪ ،‬ئةمحةدي كوِري حةنبةل‪ ،‬ئيبنوتةمييية‪ ،‬غةزاليء‬ ‫موحةممةدي كوِري عةبدولوةهاب‪ ...‬هتد)‪ .‬كةسانيرتيش‬ ‫ثَيشوازييانلَيكراوة لةاليةن َ‬ ‫خةلكةوة‪ ،‬ضونكة سوديان‬ ‫لةقوتاخبانةي ئةو بةهارة ثريؤزةوة وةرطرتووة‪.‬‬ ‫وة ل��ةط��رن��ط�تري��نء ب��ةِرَي��زت��ري��ن ث��ي��اوان��ي�تري��ش وةك‪:‬‬ ‫(خ��ال��د ب��ن ال��ول��ي��د‪ ،‬م��وس��ى ب��ن ن��ص�ير‪ ،‬قتيبة ب��ن مسلم‪،‬‬ ‫القعقاع بن عمرو‪ ،‬صالح الدين األيوبي وحممد الفاتح)‪.‬‬ ‫ئةمانةو هةموو ئةوانةيرتيش كة لةسةر ئةم رَيبازة بوون‬ ‫ئوممةتيان ذيانةوة‪ ،‬بةهؤي ثابةندبوونَيكي سةرِراستانةو‬ ‫راستطؤيانةي وةرط��رت�ني ب��ةه��اري ثَيغةمبةرَييت‪ ،‬ب��ةلاَ م‬ ‫(قةراميتة ناوخؤييةكان‪ ،‬زةنديقة طوناهكارةكان‪ ،‬موحليدة‬ ‫شومةكان و طروثة طومِراكان) بةهؤي ئةوةي سةرثَيضيي‬ ‫مةنهةجي ثَيغةمبةريان (‪ )s‬كردو بوونة رَيطر بؤ بةهاري‬ ‫رَيبازي ثيغةمبةر (‪ ،)s‬ئةم تاقمء طروثانة بةِرؤذهةلاَ تء‬ ‫رؤذئ����اواوة ب��ةت��اكء ك��ؤوة ئينكاري لةدةقةكاني بةهاري‬ ‫هةلساون بةتَيكداني َ‬ ‫ئيسالمي دةكةن‪َ ،‬‬ ‫بةلطة راستةكاني‬ ‫ئايةتء فةرموودةكان كة لةسةر ئةم بةهارة ثرشنطدارو‬ ‫رووناكة هاتوون‪.‬‬ ‫ه��ةم��وو ك��ةس �َي��ك��ي الدةرو س��ةرث �َي��ض��ي��ك��ار ب��ةرام��ب��ةر‬ ‫بةهاري ثَيغةمبةرَييت‪ ،‬زةرةرم��ةن��دو دؤِراودةب �َي��ت لةسةر‬ ‫زماني ئوممةتء لةمَيذوودا‪ ،‬هةروةها مةحكومدةكرَيت‬ ‫لةسةرزةويء رةتدةكرَيتةوة لةئامسانداء ناوي لةسجيلي‬ ‫دوورخراوةكانء راطوَيزراوةكاندا تؤماردةكرَيت‪ ،‬هةروةكو‬ ‫خ��واي ط��ةورة دةفةرموَيت‪َ[ :‬ألاَ ُب ْعدًا مِ َ‬ ‫ل� ْ�دَي� َ�ن َكَما َبِعَد ْت‬ ‫مَ ُ‬ ‫ثودُ] هود (‪ .)95‬واتة‪ :‬دة‌ك مة‌دية‌ن لة‌والتربضَيت هة‌روة‌ك‬ ‫سةمود لة‌والترضوو‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئَيستا بةهاري عةرةبي لةطةل زؤرب��ةي رَي��ذةي خةلك‪،‬‬ ‫سووددةبينَيت ل��ةج��ةم��اوةر ب��ؤ ب��ةه��اري ثَيغةمبةرَييت‪،‬‬ ‫ئةمةيش دةنطي َ‬ ‫خةلكي عةرةبة بؤ ئيسالم‪ ،‬زؤرترينيان‬ ‫ئيسالميان ه� َ‬ ‫�ةل��ب��ذاردووة ب��ةي��اس��اي ذي���انء دةس��ت��ووري‬ ‫َ‬ ‫دةولةتء رازينابن بةشتَيكيرت لةغةيري دةستووري خواي‬ ‫طةورةبَيت‪ ،‬نابَيت لةنَيوان دةستووري خواو َ‬ ‫خؤل (طني)‬ ‫دا بَيت!‪ ،‬ثَيويستة شةريعةت باشرتين حوكمبَيت بةسةر‬ ‫اب‬ ‫[كَت ٌ‬ ‫حوكمِرانةكاندا‪ ،‬هةروةك خواي طةورة دةفةرموَيت‪ِ :‬‬ ‫أُ ْن�ِ�ز َل ِإَلي َ‬ ‫ْك َفال َي ُك ْن فيِ َص� ْ�دِر َك َحَر ٌج ِم ْن ُه ِل ُت ْنِذَر ِبِه َوِذ ْكَرى‬ ‫ِل ْل ُم ْؤِمِن َ‬ ‫ني] األعراف (‪.)2‬‬ ‫وات��ة‪( :‬ئ�ة‌م قورئانة) كتَيبَيكةو بؤت هاتؤ‌تةخوارة‌وة‌‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ل�����ةدلء دة‌روون����ت����دا ن�ة‌ب�َي��ت‬ ‫ك���ة‌واب���وو ب���ا س �ة‌غ�َ�ل �ة‌ت��ي��ي‬ ‫(لة‌طة‌ياندنيدا) بؤئة‌وة‌ي خةَ‌لكي ثَيبَيداربكة‌يتة‌وة‌‪ ،‬هة‌روة‌ها‬ ‫يادة‌وة‌ريشة بؤ ئيمانداران‪.‬‬ ‫ئ����ةم ب��اب��ةت��ة (د‪ .‬ع��ائ��ض ال���ق���رن���ي) ن��وس��ي��وي��ةت��يء‬ ‫بةدةستكارييةوة وةرطيرَِراوة بؤ زماني كوردي‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪101‬‬


‫م‪ .‬ش َيخ ئيرباهيم‪:‬‬ ‫ديدى َ‬ ‫خةلكيمان وال َيكردووة كافر شاخى‬ ‫هةية‪ ،‬ئةطةر كةس َيكتان بينى ضوار جار شاخى‬ ‫لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬ ‫ئا‪ .‬ديدار‪ :‬بةهمةن ئيرباهيم‬ ‫ئاشكراية زاناياني ئاييين ث�يرؤزي ئيسالم‪ ،‬بةدرَيذايي‬ ‫م���َي���ذووي ئ��ي��س�لام��ي ك��اري��ط��ةري��ي��ةك��ي ط����ةورةي����ان ل��ةس��ةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولان لةسةرجةم بوارةكاندا ه��ةب��ووة‪ ،‬بةآلم‬ ‫ئوممةتي‬ ‫َ‬ ‫ث��اش نةماني دةس��ةآلت��ي ئيسالميء رووخاندني دةول��ةت��ي‬ ‫خ��ي�لاف��ةت‪ ،‬ئةمانيش ه��ةت��ي��وك��ةوت��نء رووب������ةِرووي دةي��ان‬ ‫طرفتء دذايةتيكردنء رَيبازثَيطؤِرين بوونةوة بةمةبةسيت‬ ‫نةهَيشتين ئةو كاريطةرييةي لةِرابردوودا لةئاِراستةكردني‬ ‫ئوممةتدا هةيانبووة‪ ،‬بؤ طفتوطؤكردنء َ‬ ‫هةلسةنطاندني‪:‬‬ ‫ئةركي سةرشاني مامؤستاياني ئاييين لةِرووي شةرعييةوة‬ ‫كة تا ضةند توانيويانة جَيبةجَييبكةن؟ تا ضةند هاوكارن لةناو‬ ‫َ‬ ‫هاوهةلوَيسنت لةبةرامبةر‬ ‫خؤيانداء يةكدةنطء يةكِرةنطء‬ ‫ثرسة هةنووكةييةكاندا؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بؤضي طلةيي ئةوةيان ليدةكريت كة نةيانتوانيوة باسء‬ ‫بابةتةكاني رؤذ لةوتارةكانياندا جَيبكةنةوةء َ‬ ‫لةطةل بابةتةكاني‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك باسوخواسي‬ ‫رؤذدا هاوتةريبيبكةنء تةنها بةدةوري‬ ‫َ‬ ‫كؤندا دَينء دةضن! زؤر جار لةاليةن خةلكي بةناو نوسةرو‬ ‫رؤش��ن��ب�يري عةلةمانييةوة طلةيي ئ��ةوةي��ان ل�َي��دةك��رَي��ت كة‬ ‫هاني َ‬ ‫خةلكي دةدةن بؤ توندوتيذي! ئةمة تا ضةند راستة؟!‬ ‫َ‬ ‫خةلكانَيكي ثابةند بةدينء ئةهلي مزطةوتء الوي ديندار‪،‬‬ ‫طلةيي ئةوةيان لَيدةكةن كةنةيانتوانيوة سنووري شةرعي‬ ‫خ��وا ب��ؤ َ‬ ‫خةلكي روون��ب��ك��ةن��ةوةء ل��ةس��ةر دي��ن��داري��ي رةس��ةن‬ ‫ثةروةردةيانبكةن‪ ،‬تا ضةند ئةم طلةييانة لةجَيي خؤياندان؟‬ ‫وةزارةتي ئةوقاف تا ضةند هاوكاريي مامؤستايان دةكات‪ ،‬يان‬ ‫طرفتيان بؤ دروستدةكات؟ زانايان تا ضةند سووديانوةرطرتووة‬ ‫لةتةكنةلؤذياو زانسيت َ‬ ‫نوي بؤ طةياندني ثةيامةكةيان؟ رَيطاي‬ ‫شةرع ئةمانةو ضةندين ثرسياريرتي ئاِراستةي بةِرَيز م‪ .‬شَيخ‬ ‫ئيرباهيم حةمةسةعيد ع��ةب� َ‬ ‫�دول�لآ؛ ثَيشنوَيذو وتارخوَيين‬ ‫مزطةوتي كوردستان َ‬ ‫لةهةلةجبة كردو بةِرَيزيشي بةم شَيوازةي‬ ‫خوارة وةآلمي ثرسيارةكاني داينةوة‪.‬‬ ‫رَي��ط��اي ش���ةرع‪ :‬ئ��ةرك��ي مامؤستاياني ئاييين ل���ةِرووي‬ ‫شةرعييةوة ضيية؟‬ ‫‪102‬‬

‫م‪ .‬ش��َي��خ ئ��ي�براه��ي��م‪ :‬س���ةرةت���ا رَي�����زو خ��ؤش��ةوي��س�تيء‬ ‫دةستخؤشي ب��ؤ ب��ةِرَي��زت��ان‪ ،‬ي��ا خ��وا ب��ةخ�َي�رَ ب�َي�نَ س��ةرض��اوان‪،‬‬ ‫ئ��ةرك��ي سةرشاني زان���او مامؤستاي َ‬ ‫هةلطري بانطةوازي‬ ‫ئيسالمي ضيية؟ بؤ َ‬ ‫وةالمي ئةم ثرسيارة‪ ،‬دةضينة خزمةتي‬ ‫كي‬ ‫ثةيامي ث�يرؤزي ئيسالمء ثَيغةمبةري ئازيز (‪ )s‬كة َ‬ ‫دةكاتة جَينشيين خؤي‪ ،‬ليرَ ةوة ئةركي سةرشاني زانايامنان‬ ‫بؤ دةستنيشاندةكاتء دةفةرموَيت‪( :‬العلماء ورثة األنبياء)‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬زان��اي��ان م�يرات��ط��ري ثَيغةمبةرانن (س��ةالم��ي خ��واي��ان‬ ‫لَيبَيت)‪ .‬هةمووان وادةزان�ين كة مريات شتَيكي بةرجةستةي‬ ‫ماددييةء لةزيهين هةموو اليةكماندا جَيدةمَينَيت‪ ،‬كةسَيك كة‬ ‫دةمرَيت مرياتي لَيجَيدةمَينَيت‪ ،‬كة َ‬ ‫مالَيكةو بةشدةكرَيت‪ ،‬ئةي‬ ‫َ‬ ‫مالي ثَيغةمبةر (‪ )s‬ضيية كة جَيماوة؟! بريتيية لة‪ :‬زانستء‬ ‫زان��ي��اريء ق��ورئ��انء سوننةت‪ ،‬ل��ةِروان��ط��ةي ئ��ةم��ةوة ئةركي‬ ‫سةرشاني مامؤستاي َ‬ ‫هةلطري بانطةوازي ئيسالمي بريتيية‬ ‫لة‪ :‬تَيطةيشنت‪ ،‬كارثَيكردن‪ ،‬رَينماييكردن‪ ،‬رَينمونيكردن‪،‬‬ ‫رونكردنةوةء هيدايةتء رةمحةتي خواي ثةروةردطار‪ ،‬ئةم‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةدا‬ ‫وةك��و هؤكارَيك ل��ةِروون��ك��ردن��ةوةو تَيطةياندني‬ ‫كاري لةسةربكات‪ ،‬واتة‪ :‬ئةركي بةرضاوِروونيء تَيطةياندني‬ ‫َ‬ ‫خةلكيية لةذياني دونيادا‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ئايا مامؤستاياني ئاييين تا ضةند توانيويانة‬ ‫ئةركي سةرشانيان جَيبةجَيبكةن؟‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬يةكةم‪َ /‬‬ ‫هةلطرتين ئةو زانستء زانياريية‬ ‫ئةمانةتَيكي خواي ث��ةروةردط��ارة‪ ،‬رَيزَيكة‪َ ...[ :‬ذِل� َ�ك َف ْض ُل‬ ‫يه َم ْن َي َشا ُء‪ ]...‬املائدة (‪ .)54‬هةركةس شياويبَيت‬ ‫اللهَِّ ُي ْؤِت ِ‬ ‫لةقةدةري‪ ،‬خواي ثةروةردطار ثَييدةدات‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬نيشانةي وةرطرتين تَيطةيشنت لةدونيا ئةوةية‬ ‫كة زان��او بانطةوازكاري ئيسالمي دةبَيت بزانَيت َ‬ ‫هةلطرتين‬ ‫ئةم ثةيامة بؤ كارثَيكردنء طةياندنة‪ ،‬ئةطةر بةم تَيطةيشتنة‬ ‫َ‬ ‫مامةلةبكةين‪ ،‬خواي ثةروةردطار بةثَيغةمبةري‬ ‫قورئانييةوة‬ ‫ن���ازدار (‪ )s‬دةف��ةرم��وَي��ت‪َ[ :‬ي��ا َأ ُّي�َه��ا ال� َّ�ر ُس� ُ‬ ‫�ول َب ِّل ْغ َم��ا أُ ْن ِ��زلَ‬ ‫ِإَل� ْي� َ�ك ِم� ْ�ن َرب َ‬ ‫ِّ��ك] املائدة (‪ .)67‬وات��ة‪ :‬ئ��ةي ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫ئ���ةوة بطةيةنة ك��ة ل��ةث��ةروةردط��ارت��ةوة ب��ؤت داب��ةزَي��ن��راوة‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان واليَكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةسيَكتان بينى ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬

‫وات��ة‪ :‬ئةركي سةرشامنانة ئ��ةوةي كة دةيزانني بيطةيةنني‪،‬‬ ‫ث �َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )s‬دةف���ةرم���وَي���ت‪( :‬ب��ل��غ��وا ع�ني ول���و آي���ة)‪.‬‬ ‫ه� َ‬ ‫�اوةالن��ي (خ��وا لَييانِرازيبَيت) بةم ج��ؤرة ث��ةروةردةدةك��رد‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةبووني‬ ‫لةبةرئةوة ئةطةر هاتوو كةمتةرخةميبكرَيت‪،‬‬ ‫ئةو هةموو فةرمانةي كة دةبَيت جَيبةجَيبكرَين‪ ،‬مامؤستاو‬ ‫زاناي ئاييين توشي ضةندين هةِرةشةي دونياييء قيامةتي‬ ‫دةبَيتةوة‪.‬‬ ‫ئايا زانايان ضةندة سةركةوتووبوون لةطةياندني ثةيامي‬ ‫ئيسالمء توانيويانة ئةركي سةرشاني خؤيان جَيبةجَيبكةن؟!‬ ‫ب��ةِراس�تي قسةكردني ئَيمة ل��ةس��ةر زان��اي��ان‪ ،‬رةن��ط��ة من‬ ‫بةثَيويسيت بزامن تَيبينييةك بدةم لةسةرئةوةي كة هةزاري‬ ‫وةك���و م��ن‪ ،‬ئ��ةط��ةر دةرزي��ي��ةك مب سوذنَيكم تيانابَيت! لةو‬ ‫زانايانةي كة من ناويانبهَينم‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم ئ��ةو حةقةي كة ئَيمة‬ ‫بتوانني قسةبكةين لةم مةسةلةيةدا بةِراسيت وةكو قوتابيي‬ ‫قوتابيي قوتابيي ئةو مامؤستايانةين كةناويان دةهَينني‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪َ :‬‬ ‫بةالم ئَيمة مةبةستمان مامؤستاياني ئايينيي‬ ‫ئةمِرؤي هةريمَ ي كوردستانة؟‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬دةبَيت زؤر بةئةمانةتةوة‪ ،‬من جطةلةوةي‬ ‫كة بؤ خؤم شانازيدةكةم‪ ،‬خواي ثةروةردطار سةركةوتوومبكات‬ ‫ب��ان��ط��خ��وازو مامؤستاو مةاليةكيش مب‪ ،‬ب��ت��وامن لةمينبةرو‬ ‫ميحرابء مةيدانا خزمةتبكةم‪ ،‬لةطةأل هةبووني ئةم شانازييةم‬ ‫بؤ كارةكةم‪ ،‬بؤية هَيندة حةزةرئةكةم لةقسةكردن‪ ،‬لةبةرئةوةي‬ ‫ئاطاداربني طؤشيت زانايان ذةهراوية (حلم العلماء مسمومة)ء‬ ‫بةخواردني ئةجنامةكةي خراث دةبَيت‪ ،‬بؤية قسةكردني ئَيمة‬ ‫بةلكو َ‬ ‫لةسنووربةزاندنا نيية‪َ ،‬‬ ‫هةلسةنطاندنَيكي مةيدانيية‪،‬‬ ‫بَيدةستنيشانكردني هيض كةسء كةسايةتييةك‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ئَيمة‬ ‫قسة لةسةر ئ��ةوة دةك��ةي��ن كة ب��ةراوردب �َي��ت ل��ةط� َ‬ ‫�ةل قؤناغي‬ ‫راب��ردووم��ان��دا ‪-‬ك��ة لةكاتيرتدا قسةي ل��ةس��ةر بكةين‪ -‬ئةم‬ ‫قؤناغةي ئَيستا ئَيمةي تَيداين‪ ،‬دةتوانني َبلَيني‪ :‬قؤناغَيكة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةبووني دوعاي خيرَ و دةستخؤشي بؤ كارانَيكي باشء‬ ‫بةردةوامي لةو مةيدانةدا‪َ ،‬‬ ‫بةالم بةِراسيت سةرجني زؤر هةية‬ ‫لةسةر طةياندني ئةم ثةيامة وةك‪:‬‬ ‫َ‬ ‫‪1‬ـ وةرط���رت�ن�ي زان���س���تء زان���ي���اري الي ه������اوةالن (خ��وا‬ ‫لَييانِرازيبَيت)و زاناياني ثَيشوو‪ ،‬سةرضاوةي وةرطرتنيان‬ ‫بريتيبوو لة (قورئانء سوننةت) َ‬ ‫بةالم ئَيمة زؤر دةمودةست بؤ‬ ‫شتيرت ئةبةين! تةنانةت لةبةرنامةي دةستكردي سةرزةوييش!!‬ ‫‪2‬ـ وةرط���رت���ن ل��ةق��ؤن��اغ��ي ئ �َي��س��ت��ادا‪ ،‬ئ���ةوةن���دةي كةئَيمة‬ ‫ثَيماخنؤشة وةري��ب��ط��ري��نء شانازييثَيوةبكةين‪ ،‬ئ��ةوةن��دة‬ ‫ئةركنيية لةسةرشامنان بؤ جَيبةجَيكردني‪ ،‬لةكاتَيكدا كة‬ ‫دةبَيت ضؤن سةرضاوةي وةرطرتن قورئانء سوننةت بَيت‪،‬‬ ‫بةهةمان شَيوة دةبَيت وةرطرتنيش بؤ جَيبةجَيكردن بَيت‪.‬‬ ‫‪3‬ـ ملمالنَيكردن ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئ��ةو م��ةي��دان��ةي كةتَييدا دةذي��ن‬ ‫يةكَيكيرتة لةو طلةييانة‪ ،‬كة س��اردب��وون��ةوةو خاوبوونةوةو‬ ‫وةستانةوةيةكي كزو َ‬ ‫كال دةبينرَيت لةبةرامبةر ئةو مةيدانةدا‪،‬‬

‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‬

‫َ‬ ‫(هاوةالن)‬ ‫واتة‪ :‬دةتوانني َبلَيني‪ :‬بةبةراورد بةثَيشيناني خؤمان‬ ‫َ‬ ‫كرضوكاليء خاوييةك هةية لةطةياندني‬ ‫و زاناياني ثَيشني‪،‬‬ ‫ثةيامةكةدا!‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬مامؤستاياني ئاييين تا ضةند هاوكارن لةناو‬ ‫َ‬ ‫هاوهةلوَيسنت لةبةرامبةر‬ ‫خؤيانداء يةكدةنطء يةكِرةنطء‬ ‫ثرسة هةنووكةييةكاندا؟‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬دي��ارة ئةم عةيبء هةلةو لَيكرتازانء‬ ‫َ‬ ‫حاشاهةلنةطرةو‬ ‫لَيكدووريية ئَيستا بةديدةكةين‪ ،‬بةِراسيت‬ ‫َ‬ ‫بووني هةية‪ ،‬دةطةِرَيتةوة بؤئةوةي كة ئَيمة بَيسةرين! كةدةلَيم‬ ‫ئَيمة مةبةستم (ئةهلي سوننةتء جةماعةية!) كوردستانيش‬ ‫كة (ئةهلي سوننةتء جةماعةن!) كة ئةو دةردي بَيسةريء‬ ‫ب�َي��ك��ةس��يء بَيمةرجةعيية ب���ةِراس�ت�ي ثشتيشكاندووين!‬ ‫راستة خؤ ليرَ ة يةكَيتيي زانايان هةية‪ ،‬لةناويدا رَيكخراوة‬ ‫ئيسالمييةكان ه��ةن‪ ،‬لةناو رَي��ك��خ��راوة ئيسالمييةكانيشدا‬ ‫مةكتةبي زان��اي��ان ه��ةن‪ ،‬ب� َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا ‪-‬بةِراسيت‬ ‫�ةالم‬ ‫بَيسةرييةء سةرَيك كةبطةِرَيينةوة بؤ الي‪ -‬ئةم دةردة ئةوةندةي‬ ‫ئةهلي سوننةي طرتؤتةوة‪ ،‬ئةوةندة َ‬ ‫خةلكيرتي نةطرتؤتةوة!‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةبووني ئةو‬ ‫رَيكخراوو ط��روثء مةزهةبيرت ئةبينيت‬ ‫ه��ةم��ووة الدانء الروخ��واري��ي��ةي كةهةيانة‪ ،‬مةرجةعَيكيان‬ ‫هةيةء ثَيوةيثابةندن‪ ،‬كابرا لةعيرَ اقدا مةرجةعَيكي وةهميي‬ ‫دروستكردووة‪ ،‬خوَيندةوارة يان نةخوَيندةوارة! نازامن ضيية‬ ‫َ‬ ‫بةهةرحال ثَيوةيثابةندة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كةكؤمةلَيك كَيشة‬ ‫بةالم ئةتوانني َبلني‪ :‬زؤر جَيطةي طلةيية‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪103‬‬


‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان واليَكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةسيَكتان بينى ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬

‫هةن لةم َ‬ ‫والتةي ئَيمةدا‪ ،‬بةيةك زمانء َ‬ ‫بةلطةي بةهَيزو راستء‬ ‫دروس��تء سةريح‪ ،‬راستةوخؤ باسي ئةو مةسةالنة ناكةن‪،‬‬ ‫كؤمةلَيك كَيشة لةم َ‬ ‫َ‬ ‫والتةي ئَيمةدا هةية يةكالنابَيتةوة‬ ‫دةبينني‬ ‫كة بةِراسيت عةيبةكةي ئةطةِرَيتةوة بؤ سةرشاني مامؤستاياني‬ ‫لةطةل ئةوةي خيالف شتَيكة هةية‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك‬ ‫بةالم‬ ‫ئاييين‪،‬‬ ‫َ‬ ‫م��ةس��ةل��ة ه���ةن‪ ،‬ل���ةوة دةرض����وون ب��ل�َي�ين خيالفية! سولفةية‬ ‫ي��ان ئؤتؤمبَيلة ي��ان بانكة‪ ..‬بؤمان يةكالنابَيتةوة ئةمةيش‬

‫عةلةمانييةكان دةيانةوَيت‬ ‫تؤ َ‬ ‫لةقالببدةن‪ ،‬بةديدي ئةوان‬ ‫بيربكةيتةوة‪ ،‬بةزماني ئةوان‬ ‫قسةبكةيت‪ ،‬بةضاوي ئةوان‬ ‫ببينيت‪ ،‬ئةوة َ‬ ‫ميكةء مامؤستاياني‬ ‫زول َ‬ ‫دةبيت باشباش بيزانن‪،‬‬ ‫ئاييني َ‬ ‫كة ثةروةردةبوونمان لةسةر‬ ‫باوة ِري يةكخواناسيء حةآلألء‬ ‫لةتي َ‬ ‫كةلكردني‬ ‫حةرام‪ ،‬رَيطريي َ‬ ‫رومي‪ ،‬ثابةندبوونمان بة ِريشء‬ ‫َني َ‬ ‫سيواكةوة‪ ،‬بةكاري بانطةوازةوة‪،‬‬ ‫ثةروةردةبوونمان لةسةر رؤحييةتي‬ ‫بةبيترس ضونكة وشةيةكي‬ ‫جيهاد َ‬ ‫قورئانيية‪ ،‬ئةمانة رَيزو شانازيين‬ ‫بؤمان‪ ،‬بةآلم ئةمانة هةموويان‬ ‫لةديدي ئةواندا‪ ،‬تيرؤرو تؤقاندنن‬ ‫دةطةِرَيتةوة بؤئةوةي ئَيمةي مامؤستايان ضةكي تةواومان‬ ‫ثَينيية بؤ رووبةِرووبوونةوةي مةيدانةكة‪َ ،‬‬ ‫هةولء هيممةمتان‬ ‫كةمبؤتةوة‪ ،‬كةبتوانني ضارةسةر ئةو كَيشانة بكةين كة دَينة‬ ‫ثَيشةوة‪،‬‬ ‫بةمنوونة‪ :‬مانطي رةم���ةزان‪ ،‬ئَيستا من وةك ثَيشنيازَيك‬ ‫ب��ةم��ام��ؤس��ت��اي��ان��ي س���ن���ووري ه� َ‬ ‫��ةل���ةجب���ةم وت������ووة‪ :‬ئ��ةط��ةر‬ ‫‪104‬‬

‫سةرةتاكةي بةم ج��ؤرة ب��وو‪ ،‬با لةئَيستاوة (‪20‬ي رةم��ةزان)‬ ‫خةم لةكؤتاييةكةي خبؤين‪ ،‬ئةطةر رةمةزان (‪ )29‬رؤذبوو‪ ،‬كة‬ ‫مانطةكاني كؤضي زؤرينةيان (‪ )29‬رؤذن ئةمةيش كَيشة نيية‪،‬‬ ‫ئي خؤ ئةطةر بينرا‪،‬‬ ‫ئةي ئةطةر مانط بينراو (‪ )28‬رؤذ بوو‪َ ،‬‬ ‫دةبَيت بةِرؤذوونةبني‪ ،‬با هةر لةئَيستاوة كار لةوة بكرَيت مانط‬ ‫دةبينرَيت يان نا‪ ،‬ناتوانني ئَيستا فتوابدةين‪ ،‬بةآلم ئةطةر بينرا‬ ‫ئةمة فتواكةيةتي‪ ،‬ئةطةر نةبينرا ئةمة فتواكةيةتي‪ ،‬ئةطةر‬ ‫سعودية ك��ردي بةجةذن ل���ة(‪)29‬دا ئايا َ‬ ‫خةلكيرت بيكات يان‬ ‫نا؟ ئةمة دةبَيت ئَيستا ئيشي بؤ بكرَيت‪ ،‬ئةم ضةند رؤذةي‬ ‫رةمةزان كة ماوة كاري لةسةر بكرَيت‪.‬‬ ‫سي جار يان ضوار جار وتوومة‪:‬‬ ‫بِروابكة من ئةوة تائَيستا َ‬ ‫مامؤستايان‪ ،‬يةكَيتيي زان��اي��ان! قسة ل��ةس��ةر ئ��ةوة بكةن‬ ‫َ‬ ‫ئةبينري يان‬ ‫كةوةآلمي ثَيشوةختمان ثَيبَيت‪ ،‬ئةوة نا مانط‬ ‫نا؟ ئَيمة ناتوانني قسة لةسةر ئةوةبكةين! قسة لةسةر ئةوة‬ ‫بكةين ئةطةر بينرا ضي بكةين؟ ئةطةر نةبينرا ضي بكةين؟‬ ‫ئةطةر سعودية كردي بةجةذن ئاواية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةبةرامبةر دةنطؤكاندا زان��اي��ان��ي ثَيش ئَيمة كؤمةلَيك‬ ‫ط��رمي��ان��ةي��ان دان����ةوة‪ ،‬ثَيئةضَيت لةمليؤنَيكدا شتَيكي وا‬ ‫رووبدات‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬طلةيي ئةوة لةمامؤستاياني ئاييين دةكرَيت‬ ‫ك��ة نةيانتوانيوة ب��اسء بابةتةكاني رؤذ لةوتارةكانياندا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بابةتةكاني‬ ‫جَيبكةنةوة‪ ،‬يان نةيانتوانيوة وتارةكانيان‬ ‫َ‬ ‫رؤذ هاوتةريببكةن‪ ،‬تةنها ب��ةدةوري كؤمةلَيك باسوخواسي‬ ‫كؤندا دَينء دةضن! ئةم طلةيية تا ضةند لةجَيي خؤيداية؟‬ ‫م‪ .‬ش�َي��خ ئ��ي�براه��ي��م‪ :‬ئ��ةك��رَي��ت ئ��ةو طلةييةيش بةنسيب‬ ‫داب��ةش��ب��ك��رَي��ت‪ ،‬ب��ةس��ةر م��ام��ؤس��ت��اي��انء ق��ؤن��اغ��ي ئَيستاو‬ ‫بانطةوازياندا‪ ،‬ضونكة بةشَيوازي طشيت َبلَيني‪ :‬هةرنيية‪ ،‬ئةمة‬ ‫وانيية‪ ،‬لةبةرئةوةي بانطةوازي زانستيي زؤر هةية‪ ،‬بانطخوازو‬ ‫مامؤستاو وت��ارب�َي��ذي زؤر ثَيشكةوتوو هةية‪ ،‬توانيويةتي‬ ‫ثارسةنطي راطرَيت‪ ،‬رَيكييةكي جواني دروستكردووة لةنَيوان‬ ‫بوارة شةرعييةكةو بوارة زانستييةكةو بوارة سةردةمييةكةدا‪،‬‬ ‫ب� َ‬ ‫�ةالم بةشَيوازَيكي طشيت‪ ،‬ئةم قؤناغةي كة ئَيستا ئَيمةي‬ ‫تَيداين درَيذكراوةي قؤناغَيكة كة بةِراسيت دةبَيت زمامنان‬ ‫لةطةل زماني زانستء سةردةمء دواندني َ‬ ‫َ‬ ‫عةقلدا تةريببكةين‪،‬‬ ‫واق��ي��ع��ةك��ة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ش��ةرع��ةك��ة بطوجنَينني‪ ،‬ئ���ةوة طلةييةكة‬ ‫لةسةرمان كة نةمانتوانيوة بةرامبةر واقيعةكة بوةستينةوة‪،‬‬ ‫وةك نةيشمانتوانيوة‪ ،‬زؤرجار هاتووين شةرعء زمانء مينبةرو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل واقيع طوجناندووة! لةكاتَيكدا وشةي ميحراب‬ ‫وتارمان‬ ‫ل��ة(ح��رب)‪ :‬جةنطةوة هاتووة! ئةو جةنطدةكات جا جةنطي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتي يان ئيعالمي‬ ‫فيكري يان فيقهي يان سياسي يان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل واقيع دةجةنطَيتء دةيةوَيت بيطؤِرَيت‬ ‫بَيت‪ ،‬واتة‪ :‬ئةم‬ ‫كةضي بةداخةوة لةقؤناغَيك لةقؤناغةكاندا بةئَيستايشةوة‬ ‫دةبينني كاريطةريي واقيعةكة لةسةر ئَيمةيةء ئةو واقيعة دَيت‬ ‫زمانء بريو فتواي ئَيمة ئةطؤِرَيت‪ ،‬لةكاتَيكدا ئَيمة ثَيويستة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان واليَكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةسيَكتان بينى ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬

‫واقيعةكة بطؤِرين‪ ،‬ئَيمة كاريطةرييمان هةبَيت لةسةر واقيعةكة‬ ‫َ‬ ‫نةك بةثَيضةوانةوة‪ ،‬نابَيت ئَيمة َ‬ ‫كؤمةلَيك نةخؤشيء‬ ‫هةلطري‬ ‫دةرد بني‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رَي��ط��اي ش��ةرع‪ :‬زؤر ج��ار ل��ةالي��ةن خةلكي بةناو نوسةرو‬ ‫رؤشنبريي عةلةمانييةوة طلةيي ئةوة لةمامؤستايان دةكرَيت‬ ‫كة هاني َ‬ ‫خةلك دةدةن بؤ توندوتيذي! ئةمة تا ضةندة راستة؟!‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬توندوتيذي ض ثَيناسةو ثَيوةرَيكي بؤ‬ ‫هةية‪ ،‬ئةطةر ئَيمة ثَيناسةيةكي وردمان هةبَيت بؤ مةسةلةي‬ ‫توندوتيذي‪ ،‬ئةو كاتة دةكرَيت دةستنيشانيبكةين توندوتيذي‬ ‫راستة رويداوة‪ ،‬ئةم مامؤستاية ئةجناميداوة‪ ،‬ياساي توندوتيذي‬ ‫كةئةمِرؤ ياسايةكة بةدةسيت زهلَيزةكانء عةلةمانييةكانةوةء‬ ‫بةكاريدةهَينن بةرامبةر ئيسالمء بانطخوازاني‪ ،‬بريتيية لةوةي‬ ‫تؤ سنووري خؤت بةزاندووة لةتَيطةيشتين ئةواندا‪ ،‬ئةوان‬ ‫ثَييانواية ئايني ثةيوةندييةكي رؤحيي نَيوان مرؤظء خوايةء‬ ‫كاركردنة لةسةرئةوةي َ‬ ‫خةلك ثةيوةستبكات بةخواوة‪ ،‬ئةويش‬ ‫لةشوَينَيكي دي��اري��ك��راودا‪ ،‬ل��ةِروان��ط��ةي ئ��ةم تَيطةيشتنةي‬ ‫ئ��ةوان��ةوة‪ ،‬كة ب��ةِراس�تي ب�يري جاهيلييةتي س��ةردةم��ة ‪-‬بةو‬ ‫ب�يروب��ؤض��وون��ةي ئ����ةوان ب �َي��ت‪َ ،‬‬ ‫دةل��َي��نَ ‪ -:‬ك��ة ل���ةم س��ن��وورة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مندا نيتء تريؤرو تؤقاندنت ثَيية‪ ،‬ضونكة‬ ‫دةرضوويت‬ ‫لةتيرَِوانيين عةلةمانييةكانةوة هةموو سنووربةزاندنَيك هةية‪،‬‬ ‫كابرايةكي عةلةماني ضةندينجار لةسةر شاشةي َ‬ ‫كةنالةكاني‬ ‫راطةياندن َ‬ ‫َ‬ ‫بطريي‪،‬‬ ‫دةل�َي�نَ ‪“ :‬كاريسةية دةبَيت دةسيت ئةمانة‬ ‫لةبةرئةوةي دةيانةوَيت كة تؤ س��واري ئؤتؤمبيل بوويتء‬ ‫بةبةرزاييةكدا سةركةوتيت‪ ،‬ب��ةب��ازاِردا رؤيشتيتء زيكرَيت‬ ‫خبوَينيت ئةمة كاريسةية”‪ .‬لةبةرئةوةي ئيسالم ئريهابة‪ ،‬نابَيت‬ ‫بةشداريي ذياني مرؤظ بكات َ‬ ‫بةلكو ئيسالم هَيندة ثريؤزة‬‫كةثةيوةندييةكي رؤحيي نَيوان بةندةكانء خواي ثةروةردطار‬ ‫بَيت‪ -‬لةِروانطةي ئةم ضةمكةوة بةشانازييةوة دةبَيت هةموو‬ ‫بانطخوازَيكء مامؤستايةكي ئاييين لةميحرابةكةي خؤيةوة‬ ‫ئ��ةم ل�َي�رَِازي��ن��ةب��وون��ةي ئ��ةوان ب��ؤي شانازيبَيت‪ ،‬بةنيشانةي‬ ‫نزيكيء ثابةنديي بةقورئانء سوننةتةوة بزانَيت‪ ،‬بؤضي؟‬ ‫ضونكة ئةو دةيةوَيت تؤ لةسةر سكةكةي ئةو بِرؤيت‪ ،‬ئةوان‬ ‫–عةلةمانييةكان‪ -‬دةيانةوَيت تؤ َ‬ ‫لةقالببدةن‪ ،‬بةديدي ئةوان‬ ‫بريبكةيتةوة‪ ،‬بةزماني ئ��ةوان قسةبكةيت‪ ،‬ب��ةض��اوي ئ��ةوان‬ ‫ببينيت‪ ،‬ئةوة مَ‬ ‫زولَيكة‪ ،‬مامؤستاياني ئاييين دةبَيت باشباش‬ ‫بيزانن كةئةوة رَيزو شانازيية ثةروةردةبوومنان لةسةر باوةِري‬ ‫يةكخواناسيء حةرامء حةآلأل‪ ،‬رَيطريي لةتَي َ‬ ‫كةلكردني نيرَ و‬ ‫مي‪ ،‬ثابةندبوومنان بةِريشء سيواكةوة‪ ،‬بةكاري بانطةوازةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ثةروةردةبوومنان لةسةر رؤحييةتي جيهاد بةبَيرتس ضونكة‬ ‫وشةيةكي قورئانيية‪ ،‬بةآلم ئةمانة هةموويان لةديدي ئةواندا‬ ‫تريؤرو تؤقاندنة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫رَي���ط���اي ش����ةرع‪ :‬خ��ةل��ك��ان�َي��ك��ي ث��اب��ةن��د ب���ةدي���نء ئةهلي‬ ‫مزطةوتء طةجني ديندار ه��ةن‪ ،‬طلةيي ئ��ةوة لةمامؤستايان‬ ‫دةك���ةن كةنةيانتوانيوة س��ن��ووري ش��ةرع��ي خ��وا ب��ؤ َ‬ ‫خةلكي‬

‫روونبكةنةوةء لةسةر دينداريي رةسةن ثةروةردةيانبكةن تا‬ ‫ضةند ئةم طلةييانة لةجَيي خؤياندان؟‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬ب��ةِراس�تي مامؤستايان رةم��زي دينن‪،‬‬ ‫ثَيويستدةكات زؤرج����ار ئ��ةم��ة ب�َ�ل�َي��ن��ةوة‪ ،‬دةت��وان�ين َبلَيني‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‪ ،‬طةجنانَيك لةضوارضَيوةي‬ ‫مةعزورن‪ ،‬طةجنانَيكي‬ ‫كارواني ئيسالمي‪ ،‬ئةم طلةيية دةكةن‪ ،‬وةآلم بؤ ئةو طةجنانةي‬ ‫كة لةناو رابوونء كاري ئيسالميدان‪ ،‬ئةوةية كةمامؤستايان‬ ‫رةم���زي دي��ن��ن‪ ،‬رَي��زي��ان��ب��ط��رن‪ ،‬ئ���ةوان مينبةرو ميحرابيان‬ ‫َ‬ ‫ضؤلنةكردووة‪ ،‬بزانن ل��ةزاري عةلةمانييةكانةوة كة ضةندة‬ ‫بَيزارو بَيتاقةتن بةمامؤستايان‪ ،‬ورد سةرجنبدةن بةوتاري‬ ‫َ‬ ‫مامؤستايةك ضةندة َ‬ ‫لةطةل رَيزم بؤئةوةي كة ضةكي‬ ‫قةلسن‪،‬‬ ‫رؤذن��ام��ةو طؤظار ضةندة كاريطةرن‪ ،‬ب��ةآلم لَي َ‬ ‫كؤلينةوةيةكم‬ ‫دةلَيت‪“ :‬لةمينبةرةوة وةآلممةدةنةوة‪َ ،‬‬ ‫الية َ‬ ‫بةلكو بةِرؤذنامةو‬ ‫ضيدةلنَي َ‬ ‫َ‬ ‫بيلنَي‪ ،‬هةزارةها الثةِرة بنووسة‪ ،‬بةآلم ثانزة‬ ‫طؤظار‬ ‫دامةني بؤ بةرثةرضدانةوةي ئَيمة”‪ .‬بؤية بةطةجنان‬ ‫خولةك‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةل �َي��م‪ :‬رَي��زم��ان ب��ؤ مامؤستايان هةبَيت‪ ،‬وة ثةيامَيكيش‬ ‫بؤ مامؤستايان ئ��ةوةي��ة كةبزانن ئ��ةم مينبةرة زؤر ط��ةورةو‬ ‫ث�ي�رؤزة‪ ،‬بةمةيش ش��ؤِرش��دةك��رَي��ت‪ ،‬وة دةب �َي��ت مينبةريش‬ ‫سةرضاوةي شؤِرشء ضاكسازي بَيت‪ ،‬ضارةسةري كَيشةكاني‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي ثَيدةكرَيت‪ ،‬بؤية بةو طةجنانةي ناو رابووني‬ ‫ناو‬ ‫َ‬ ‫ئيسالمي دةلَيم‪ :‬لةسةرخؤو هَيمنانة ببينن كة ئةطةر حةآلألء‬ ‫ح��ةرام��ي ن��او مينبةرةكان نةبوواية ئَيستامان وان��ةدةب��وو‪،‬‬ ‫ديوَيكيرتيش ه��ةي��ة‪ ،‬ك��ةدةك��رَي��ت طلةيي لةخؤمان بكةين‪،‬‬ ‫بةوةي كة ثَيعةمبةري خوا (‪ )s‬لةسةر ئةم رةوتة كاريدةكرد‪:‬‬ ‫اجَتِن ُبوا ال� َّ�ط��ا ُغ� َ‬ ‫�وت‪ ]...‬النحل (‪.)36‬‬ ‫[‪َ ...‬أِن اُ ْع� ُب�دُوا اللهََّ َو ْ‬ ‫وات��ة‪ :‬خوابثةرسنتء توخين تاغوت م��ةك��ةون‪ .‬ئَيمة ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫هةربلَيني‪ :‬تاغوت‪ ،‬مَ‬ ‫زال‪ ،‬ستةمكار‪ ،‬بةآلم عيبادةتي خؤمانء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكةمان فةرامؤشبكةين‪ ،‬ئةوا كَيشةيةكي طةورةية‪ ،‬وة‬ ‫ئةطةر َ‬ ‫هةربلَيني‪َ[ :‬أِن اُ ْع ُبدُوا اللهََّ]‪ ،‬تةوحيد‪ ،‬شريك‪ ،‬ئولوهية‪،‬‬ ‫اجَتِن ُبوا‬ ‫ربوبية‪ ،‬ئةمسائو سيفات‪ ،‬بيدعة‪ ،‬لةواليشةوة [َو ْ‬ ‫�وت]‪ :‬باسي ت��اغ��وتء مَ‬ ‫ال� َّ�ط��ا ُغ� َ‬ ‫زولء ستةمكاران نةكةين‪،‬‬ ‫ئةمةيش كَيشةيةكيرتة‪ ،‬ج��ا م��ن مةبةستم بةشي دووةم��ي‬ ‫ئايةتةكةية‪ ،‬كة ثَيغةمبةر (‪ )s‬خواي ثةروةردطار لةمةككةدا‬ ‫ثَييدةفةرموَيت‪ُ [ :‬ق ْل َيا َأ ُّيَها ا ْلَك ِاف ُر َ‬ ‫ون] الكافرون (‪ .)1‬خواي‬ ‫ث��ةروةردط��ار ثَيغةمبةر (‪ )s‬ل��ةس��ةرئ��ةوة ث��ةروةردةدةك��ات‬ ‫كةلةشاري مةككة ب��اسء ثَيناسةو ناساندني كافر بكات‪،‬‬ ‫بةآلم ئَيمة خؤثاراستنمان ل��ةوةي نةخرَيينة بازنةي تريؤرو‬ ‫ت��وق��ان��دن��ةوة‪ ،‬ن��اوَي��ري��ن بةهيضكةس ب�َ�ل �َي�ين‪ :‬ك��اف��ر‪ ،‬دي��دي‬ ‫َ‬ ‫خةلكيمان والَيكردووة كافر شاخي هةية‪ ،‬ئةطةر كةسَيكتان‬ ‫بيين ضوارجار شاخي لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة‪،‬‬ ‫ئةمةيش وانييةء خ��وا س��ن��ووري ب��ةي��ان��ك��ردووة‪ ،‬ب��ةِراس�تي‬ ‫كةمتةرخةمي هةية لةِروونكردنةوةي سنوورة شةرعييةكاندا‪،‬‬ ‫لةناساندني حوكمي شتةكاني سةردةم‪ ،‬من هةموو دةم دةبَيت‬ ‫بةشانازييةوة َبلَيم‪ :‬خواية عةلةمانييةت رسوابكةيت‪ ،‬بؤضي؟‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪105‬‬


‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان واليَكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةسيَكتان بينى ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬

‫ضونكة بريي جاهيلييةتي سةردةمة‪ ،‬ئةطةر تؤ نةيناسَينيت‪،‬‬ ‫كابرا الي ئاسايية‪ ،‬ئةطةر تؤ دميوكراسي‪ ،‬عةلةمانييةت‪،‬‬ ‫ك��ؤم��ؤن��ي��زم‪ ،‬ناسيؤناليزم نةناسَينيت ئ��ةي َ‬ ‫خةلكي ضؤن‬ ‫بيانناسَيتء خؤي لَييان بثارَيزَيت‪ ،‬نةناساندني ئةم برية‬ ‫خراثةكارييانةء رووننةكردنةوةي حوكمة شةرعييةكانيان‪،‬‬ ‫كارَيكيكردووة ك��اب��را نوَيذبكاتء ع��ارةق��ب��خ��وات‪ ،‬طةجنَيك‬ ‫َ‬ ‫كةليء عةشقء َ‬ ‫بَيت تَي َ‬ ‫بةحةال َل بزانَيتء لةم اليش‬ ‫دل��داري‬ ‫خ��ؤي بةكةسايةتييةكي دي��ن��دار ئةزانَيت‪ ،‬ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫كاري لةسةر ئةوة كردووةء رازينةبووة دياردةيةكي جاهيلي‬ ‫َ‬ ‫لةهاوةلَيكيدا ببينَيت‪ ،‬نةك جاهيلييةتي واقيعةكة‪ ،‬كة يةكسةر‬ ‫راستيكردؤتةوة‪ ،‬بةمنوونة‪ :‬كاتَيك بةبيالل َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬كوِري ذنة‬ ‫رةشةكة‪ .‬ثَيغةمبةر (‪ )s‬بةسةر ئةم َ‬ ‫هةلةدا تَيناثةِرَيت كة‬ ‫بريَيكي جاهيليية‪ ،‬دةفةرموَيت‪ :‬تؤ كةسَيكيت جاهيلييةتت‬ ‫تَيداية‪ ،‬نةك تؤ جاهيليت‪ ،‬كةواتة‪ :‬راستكردنةوةي ضةمكةكانء‬ ‫وةستانةوة بةرامبةر َ‬ ‫هةلةكانء روونكردنةوةو راطةياندني‬ ‫شةرعي خوا‪َ ،‬‬ ‫حةال َلء حةرام لةعةقيدةو لةئةحكامدا‪ ،‬ئةركي‬ ‫سةرشاني مامؤستاياني ئايينيية‪ ،‬وة مامؤستاياني ئايينيش‬ ‫كة شتَيك دَيتة ثَيشةوة‪ ،‬بَيرتس َ‬ ‫بةالم بةتةحقيقةوة َبلني حةرامة‬ ‫يان َ‬ ‫حةالَلة‪ ،‬ئةو طلةييةي كة هةية بةِراسيت بةشَيكي راستة‪،‬‬ ‫ضونكة ئَيمة بؤ طةجنَيكي رووننةكةينةوة دةكةوَيتة َ‬ ‫هةلةوة‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬زؤر جار دةبينني مامؤستايان اليةنطرين‪ ،‬جا‬ ‫ض اليةنطريي اليةنَيكي سياسيي ئيسالمي بن يان اليةنَيكي‬ ‫سياسيي عةلةماني‪ ،‬ئايا ئةمة تا ضةند رَيطرة لةوةي بانطةوازي‬ ‫بةطوي َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي بطات؟‬ ‫ديين خوا‪ ،‬بةشَيوازَيكي درووست‬ ‫م‪ .‬ش�َي��خ ئيرباهيم‪ :‬يةكَيك لةمةينةتييةكاني بَيسةرء‬ ‫بَيكةسيء هةتيويي مامؤستايامنان‪ ،‬ثةنابراوة بؤئةوةي‬ ‫بةوة ضارةسةريبكةينء لةضوارضَيوةي رَيكخراوَيكدا خؤمان‬ ‫ببينينةوة‪ ،‬م��ن يةكَيك ل��ةو منةتانةي خ��واي ث��ةروةردط��ار‬ ‫كة بةسةر خؤمةوة دةيبينم‪ ،‬ئةوةية كة زي��اد ل��ة(‪َ )10‬‬ ‫سالي‬ ‫رابردوو لةخزمةتي مامؤستايةكدا كة قوتابيي ثةميانطابووين‪،‬‬ ‫ئ��ام��ؤذط��اري��ي��ك��ردووم ب��ة(س��ةرب��ةخ��واب��وون‪ ،‬س��ةرب��ةخ��ؤب��وون‪،‬‬ ‫لةسةرخؤبوون) تؤ كةبتةوَيت رَيطةي ئةم كاروانة شةرعيية‬ ‫بطريت‪ ،‬دةبَيت لةئَيستاوة لةبريي ئةوةدابيت سةربةخوابيت‪،‬‬ ‫ياني ض سةربةخوابوون؟! وات��ة‪ :‬ب�يرو ب�ِري��ارو بريكردنةوةت‬ ‫لةقورئانء سوننةتةوة سةرضاوةبطرَيت‪ ،‬سةربةخؤبيت واتة‪:‬‬ ‫�ويء َ‬ ‫بةو ض��اوو ط� َ‬ ‫عةقلةي خوا ثَييداويت بَييت لةقورئانء‬ ‫سوننةت سوودوةرطريت‪ ،‬لةسةرخؤيي واتة‪ :‬شثرزةنةبيتء‬ ‫عاتيفة بريارت ثَينةدات‪ ،‬نةكةويتة ذَي��ر كاريطةريي دةرو‬ ‫ناوةوةو هةراليةكيرت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو لةسةرخؤييانة نةك ترسنؤكيء‬ ‫تةسليمبوون َ‬ ‫بةلكو بةبِرياري راستء دروست دةركردن‪.‬‬ ‫ي��ةك �َي��ك ل��ةم��ةي��ن��ةت��ي��ي��ةك��امن��ان ل���ةم س����ةردةم����ةدا‪ ،‬خ��ؤي‬ ‫لةثارضةثارضةبووني مامؤستاياندا دةبينَيتةوة‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫َ‬ ‫كةهةلطري‬ ‫وايلَيكردووين بضوكبووينةتةوة‪ ،‬مامؤستايان‬ ‫ثةيامي ثَيغةمبةرانن‪ ،‬خواي ثةروةردطار لةثَيناسةي باوكمان‬ ‫‪106‬‬

‫ئيرباهيمدا (علية السالم) دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إ َّنِإ ْبَرِاهيَم َك َ‬ ‫ان أُ َّم ًة َقِان ًتا‬ ‫للِهَِّ] النحل (‪ .)120‬واتة‪ :‬ئيرباهيم خؤي بةتةنها ئوممةتَيكة‪.‬‬ ‫دةي وةرة سةر ثةيامي ثَيغةمبةر (‪ )s‬كةكؤكراوةي هةموو‬ ‫ثةيامةكانة‪ ،‬ئَيمةيش كةمرياتطري ثَيغةمبةرينء خ��وا ئةو‬ ‫شانازييةمان ثَي َ‬ ‫قبولبفةرموَيت‪ ،‬دةبَيت لةئاسيت ئةوةدابني كة‬ ‫ئَيمة ئوممةتني ياني ضي ئوممةت؟ بةغرورةوة نا‪ ،‬بةو ثةِري‬ ‫خؤبةكةمزاننيء ملكةضييةوة‪ ،‬بةو مانايةي ئاِراستةكردني‬ ‫�ةلء ك��ؤم� َ‬ ‫ك��ؤم� َ‬ ‫�ةل��ط��ة ل��ةم��ام��ؤس��ت��اوة س��ةرض��اوةب��ط��رَي��ت‪ ،‬نةك‬ ‫مامؤستا ئاِراستةبكرَيت‪ ،‬مامؤستا دةبَيت قورئانء سوننةت‬ ‫ئاِراستةيبكات‪ ،‬ثابةندبني بةشوراء ثرسء راوَيذةوة‪،‬‬ ‫وة مامؤستايان مةرجةعء ئاِراستةكاربن‪ ،‬نةك ئاِراستةكراو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة هةبَيت نةك‬ ‫كؤمةلء‬ ‫وة ئةمان كاريطةرييان لةسةر‬ ‫بةثَيضةوانةوة‪.‬‬ ‫سةربةخؤيي لةمامؤستاياندا بريتينيية لةبةطذاضوونةوةو‬ ‫دذاي���ةت���يء رةف��زك��ردن��ي ك���اري ئيسالميء رَي��ك��خ��راوةي��يء‬ ‫ك���ؤم� َ‬ ‫��ةل���ك���اري‪ ،‬ض��ون��ك��ة م��ام��ؤس��ت��اي��ان دةب���َي���ت دذاي��ةت��ي��ي‬ ‫ك���اري ش��ث��رزةي��ي�بن‪ ،‬ج��ا ئ��ةط��ةر ئ���ةوان ك��اري��ان شثرزةبَيت‪،‬‬ ‫�ةل��كء ميللةت‪ ،‬ب� َ‬ ‫ئ��ةي ق��وِر ب��ةس��ةر خ� َ‬ ‫��ةالم شثرزةنةبوونَيك‬ ‫ك��ةس��ةرب��ةخ��ؤب�ينء ث��اش��ك��ؤن��ةب�ين‪ ،‬م��ام��ؤس��ت��اي��ةك��ي ب��ةِرَي��ز‬ ‫لَي َ‬ ‫كؤلينةوةيةك ئةكات لةسةر جيهاني ئيسالميء ئةم واقيعةي‬ ‫ئَيستا كة هاتؤتة ثَيشةوة‪ ،‬بانطخوازَيكي بةِرَيز كةدةرضووي‬ ‫كؤلَيذي ئةندازياريية ئ��اِراس��ت��ةي خ� َ‬ ‫�ةل��كء مامؤستايانيش‬ ‫ئةكات‪،‬خواي ط��ةورة سةركةوتوويبكات‪ ،‬ئةمة ئَيستاو لةم‬ ‫قؤناغةدا لةناو ئةهلي سوننةتء جةماعةتدا دةبينرَيت‪ ،‬دةنا‬ ‫بضينة ثَيشرتةوة وانةبوة‪ ،‬بةِراسيت هةموو كاتَيك مامؤستاي‬ ‫عةمامة بةسةري ناو مينبةرو ميحرابء مرياتطري ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )s‬بةو كارانة هةستاون‪ ،‬بؤية ئةم واقيعةي ئَيستا جَيي‬ ‫لؤمةي خواي ث��ةروةردط��ارةو جَيي طلةيي ثَيغةمبةرة (‪،)s‬‬ ‫وة ئةوةيشة وايكردووة ناهَيَلَيت مامؤستايان ببنة مةرجةع‪،‬‬ ‫بدةمي لةسةرئةوةي كة مامؤستا (سةربةخوا‪،‬‬ ‫ئةطةر منوونةت‬ ‫َ‬ ‫سةربةخؤء لةسةرخؤ)بن‪ ،‬كاريطةرييان لةسةر دةس��ةآلتء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة بةطشيتء نةهَيشتين هةموو خراثةكارييةك‬ ‫طةنجء‬ ‫دةبَيت‪ ،‬لةخيالفةتي ئيسالميدا ئةطةر ورد سةرجنبدةيت‪،‬‬ ‫كاتَيك مامؤستايان سةربةخؤيي خؤيان ثاراستووة لةبةرامبةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا‪ ،‬كةمَيذووي زانايان دةخوَينيتةوة‬ ‫خةليفةي‬ ‫هَيندة بةعيززةتبوون‪ ،‬ئةطةر بةراورديبكةيت بةئَيستا خؤزطة‬ ‫ل��ةه��ةزاردا ي��ةك كةسي ئَيمة ئ��ةو عيززةتةي هةبا‪ ،‬بةرامبةر‬ ‫َ‬ ‫بةدةسةالتي عةلةماني‪ ،‬لةكاتَيكدا بةمنوونة بؤت بهَينمةوة‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بووة‪،‬‬ ‫هيشامي ك��وِري عةبدوملةليك خةليفةي‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪“ :‬يةكَيك لةو شتانةي سةرجني راكَيشام‪ ،‬كة ضووم‬ ‫بؤ رَيوِرةمسي حةج بةثاسةوانةوة لةكاتي ت��ةوايف كةعبةدا‪،‬‬ ‫بؤئةوةي كة بتوامن بةردةِرةشةكة ماضبكةمء َ‬ ‫لةوي نوَيذبكةم‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان بردميء دوورخيستمةوة‪ ،‬دوايي بينيم‬ ‫شةثؤلي‬ ‫َ‬ ‫عةمامة سثييةك ه��ات‪ ،‬خةلكي وت��ي��ان‪ :‬ب��ووةس�تنء رَيطةي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان واليَكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةسيَكتان بينى ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬

‫بؤبكةنةوة‪ ،‬ئةويش ض��ووة بةرامبةري ب��ةردةِرةش��ةك��ةو دوو‬ ‫ركات نوَيذيكردو ثاِرايةوة‪ ،‬ومت‪ :‬ئةوة كَيية؟! بؤم بانطبكةن‬ ‫كة هاتةثَيشةوة ئةوة زانا (زين العابدين)ي نةوةي ثَيغةمبةري‬ ‫ئي باشة‬ ‫خوا (‪ )s‬بوو‪ ،‬كة كوِرةزاي ئيمام عةلي بوو‪ ،‬ومت‪َ :‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانامن بؤضي بؤ من ئةوة ناكرَيتء بؤ تؤ‬ ‫من خةليفةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةكرَيت؟!”‪ .‬وةالمةكةي لةئاسيت ئةوةداية ئَيمة هةلوَيستةي‬ ‫دةلَيت‪“ :‬تؤ طةردني َ‬ ‫لةسةربكةين كة َ‬ ‫خةلكيت لةئةستؤداية‪،‬‬ ‫خةلكم لةدةستداية‪َ ،‬‬ ‫دل��ي َ‬ ‫منيش َ‬ ‫خةلك بةزانستةكةي من‬ ‫َ‬ ‫هةنطاوهةلدةطرَيت‪ ،‬بةفتواكةي من‪ ،‬تؤ‬ ‫دةبينَيتء دةبيستَيت‬ ‫َ‬ ‫خةليفةيتء َ‬ ‫خةلكي طوَيِرايةلء ملكةضنت‪.”...‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬زؤر جار دةبينرا يان دةبيسرتا لةقؤناغةكاني‬ ‫راب���ردوودا‪ ،‬اليةنة ضةثء عةلةمانييةكان (مةال!)يان دةكرد‬ ‫بةطذي ئةو رابوونة ئيسالمييةي لةناوضةكةدا هةبوو‪ ،‬ئَيستا‬ ‫ئةمة م��اوة؟ َ‬ ‫هةلوَيسيت وا تا ضةند ل��ةِرؤح��ي شةريعةتةوة‬ ‫نزيكة؟!‬ ‫َ‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬حاشاهةلنةطرة فتواي شةرعيبووني‬ ‫كارةساتي بةناوئةنفالء دوعاكردن بؤ تاغوتء ستةمكاران‬ ‫ل��ةدةم��ي م��ام��ؤس��ت��اي��ان�َي��ك��ةوة دةرض�����ووة‪ ،‬ح��اش��اه� َ‬ ‫�ةل��ن��ةط��رة‬ ‫بانطةشةكردن بؤ جةنطي ناوخؤ لةِراطةياندنةكاندا لةدةمي‬ ‫مامؤستايانَيكةوة دةرضووة‪ ،‬يان بةناو مامؤستايانَيك ‪-‬ئةوة‬ ‫ئةطةر سنووربةزاندن نةبَيت!‪ -‬فتوايان هةبووةو بانطةشةي‬ ‫موسولانانيان ح� َ‬ ‫مَ‬ ‫�ةالَل��ك��ردووة‪،‬‬ ‫جةنطيانكردووةو خوَيين‬ ‫َ‬ ‫كةهةلطري ثةيامي دينداريء يةكخواناسي‬ ‫خوَيين كةسانَيك‬ ‫َ‬ ‫بوون‪ ،‬خاوةن هةولء ماندووبوون بوون بؤ طيرَِانةوةي حوكمي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةو‬ ‫خواي ث��ةروةردط��ار‪ ،‬بؤ طيرَِانةوةي قورئان بؤ ناو‬ ‫كايةي ذيان‪.‬‬ ‫ب� َ‬ ‫����ةالم س���وث���اس ب���ؤ خ����واي ث�����ةروةردط�����ار‪ ،‬ل��ةئ �َي��س��ت��ادا‬ ‫دةت��وان�ين َبلَيني‪ :‬دةس� َ‬ ‫��ةالت ئ��ةم ج��ؤرة بانطةشةكارييانةي‬ ‫بةدةستةوةنةماوة‪ ،‬يان ئةوانةي لةزةمةنَيكدا ثَيياندةوتن‪:‬‬ ‫ش��اي��ةر‪ ،‬ي��ان��ي دةس� َ‬ ‫���ةالت ه��ةرخ��ؤي دةزان���َي���ت ئ��ةو كةسانة‬ ‫سةربةخؤبوونء لةسةرخؤبووني خؤيان لةدةستداوةء بوون‬ ‫َ‬ ‫دةسةالتي عةلةماني‪ ،‬لةناو حزبةكاني‬ ‫بةثاشكؤو ثاشخاني‬ ‫خؤيشياندا بَيزراون‪ ،‬بؤية دةبينني لةِرَيكخراوي زاناياندا –‬ ‫كة من لةدوورةوة ئاطاملَيية‪ ،‬ضونكة لةوَيش ئةندامنيم‪ -‬ئةو‬ ‫َ‬ ‫لةدةسةالتةوة نزيكن يان لةوانن يان لةخزمةتي‬ ‫زانايانةي‬ ‫َ‬ ‫دةسةآلتي عةلةمانيدا ب��وون هةموو هةلبذاردنَيكي زانايان‬ ‫بةركةناردةخرَينء بَيزراودةبنء دةنطيانثَينادرَيت‪ ،‬هةردوو‬ ‫حزبي دةسةآلتيش ئةمة دةزانن‪.‬‬ ‫ب����ةآلم ئ���ةم ق��ؤن��اغ��ةي ئ�َي��س��ت��ا ت �َي��ي��داي��ن‪ ،‬ق��ؤن��اغ�َي��ك��ة كة‬ ‫عةلةمانييةكان زياتر مةئويسدةبن‪َ ،‬‬ ‫دلنيايشنب ل��ةوةي كة‬ ‫قؤناغي ئايندةترو رؤذان���ي دوات���رو ساتاني دوات���ر زياتر‬ ‫ن��ائ��وم�َي��ددةب��ن إن ش��اء اهلل ل���ةوةي كةسانَيك بووةستنةوة‬ ‫َ‬ ‫بةرامبةر بةم رابوونة‪ ،‬دةبَيت َ‬ ‫ضةقةل‬ ‫دلنيايشبني كة ضةم بَي‬ ‫نابَيت‪ ،‬ضونكة كةسانَيك هةردةبن‪.‬‬

‫خواي ث��ةروةردط��ار سةركةوتوو عاقيبةت خيرَ مان بكات‪،‬‬ ‫دامةزراوييمان ثَيببةخشَيت‪ ،‬لةبةر دونياو ترسي كوليرَ ةو‬ ‫كورسي ضؤكدانةدةينء نةوةستني‪ ،‬بؤ حةزي دونياييء بؤ‬ ‫َ‬ ‫ئاسوودةيي خؤمان بَيني َ‬ ‫دةسةالتدا خؤمان بطوجنَيننيء‬ ‫لةطةل‬ ‫بةرامبةر بةِرابوون بووةستينةوة‪ ،‬ضونكة ئةوة عةيبةيةكي زؤر‬ ‫طةورةييةء هةِرةشةي زؤر سةخيت لةسةرة‪.‬‬ ‫كة ئةمة َ‬ ‫دةلَيني ياني ئةوةنيية تَيبينيم نةبَيت‪ ،‬تَيبينيم‬ ‫بؤ راستكردنةوةي َ‬ ‫هةلةيةك لةناو رابووني ئيسالميدا يان‬ ‫لةطةجنَيكي دينداري ثابةنددا يان لةبرايةكي موجاهيد يان‬ ‫لةبرايةكي بانطخواز‪ ،‬ئةمة بةماناي ئةوة نايةت بَيم بانطةوازو‬ ‫جيهادةكةي ئةو بةالدان (حتريف)و طومِرايي ناوببةم‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئةم ثَيناسة دةكرا كة ئيسالمء سياسةتيان نةوتووة‪ ،‬ئيسالم‬ ‫َ‬ ‫بةكؤمةلكاريء حوكم نيية‪ ،‬ئيسالمء جيهادو‬ ‫ثَيويستيي‬ ‫ضةكيان نةوتووة‪ ،‬ئةم بريانة نةماون‪ ،‬كةسَيك بؤ خؤي ئازايةتي‬ ‫بةوةبدات جارَيكيرت بوةستَيتةوة بةرامبةر بةم رابوونة‪ ،‬بِروابكة‬ ‫كةسانَيك هةن قسةئةكةن خؤيان شةرمئةكةن كةضي دَين قسة‬ ‫بةم رابوونء رؤشنبرييية ئيسالمييةي ئَيستا َ‬ ‫دةلنَي‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬وةزارةت��ي ئةوقاف تا ضةند ياريدةدةرة بؤ‬ ‫مامؤستايان‪ ،‬تائَيستا رَيطرييلَيكردوون؟‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬ئةمةيش خؤي دوو بةشة‪ ،‬وةزارةت��ي‬ ‫ئ��ةوق��اف ل����ةِراب����ردوودا ج��ي��اوازي��ي ه��ةي��ة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئَيستادا‪،‬‬ ‫بةآلم هةرهةبووني وةزارةت��ي ئةوقاف َ‬ ‫تةلةيةكة‪ ،‬كَيشةيةكة‬ ‫نةهامةتييةكة ب��ؤ ئ��ي��س�لام‪ ،‬ه��ان��دان��ي دةس����ةآلت ب��ؤئ��ةوةي‬ ‫ئيسالمييةكان ئةوقاف وةربطرن‪ ،‬سةرتَيكردنء َ‬ ‫هةلثةكردني‬ ‫ئيسالمييةكان بؤ وةرطرتين وةزارةتي ئةوقاف‪ ،‬كَيشةيةكيرتة‪،‬‬ ‫كَيشةكان زؤرن ئةطةر َ‬ ‫خالبةندي بكةين‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫وةزارةت��ي ئةوقاف بريَيكة واتة‪ :‬ئةي ميللةتي‬ ‫ضيتان دةوَيت؟ ئةوة وةزارةتةو دةسةآلتةو ئةوقافةو حوكمي‬ ‫ئيسالميية!!‪ ،‬بانطةوازكاري ئيسالميية خةم لةكاري ئيسالمي‬ ‫دةخوات‪ ،‬بةآلم وةزارةتي ئةوقافيش بؤي نيية َبلَيت‪ :‬وةزارةتي‬ ‫رؤش��ن��ب�يري س��ن��وورن��ةب��ةزَي��ن��ي��ت‪ ،‬وةزارةت������ي داد حوكمت‬ ‫ثَيضةوانةي قورئان نةبَيت‪ ،‬نا‪ ،‬هةر وةزارةتةوة ئيشي خؤي‪،‬‬ ‫لةِرابردوودا بةِراسيت دةتوامن َبلَيم‪ :‬يةكَيك لةِرَيطرةكان ئةطةر‬ ‫رَيطريش نةبووبَيت َ‬ ‫هةلنةساوة بةئةركي سةرشاني خؤي‪،‬‬ ‫م��ادام ئاِراستةي بؤ مامؤستايان وانةبووة كةيةكيانبخاتء‬ ‫رَيكيانبخات‪ ،‬ب��ةآلم لةقؤناغي ئَيستادا لةبةرئةوةنا َ‬ ‫كةبلَيم‬ ‫ل��ةدةس�تي رَي��ك��خ��راوو كةسايةتييةكي ئيسالميداية ل��ةم‬ ‫قؤناغةدا‪ ،‬زانايان هةنطاوَيكيان بِريوة‪ ،‬تَيطةيشتنيان لةدين زؤر‬ ‫لةبرةوداية‪ ،‬وةزارةتي ئةوقافيش تا ئةندازةيةك َ‬ ‫مامةلةدةكات‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةو تَيطةيشنتء واقيعةي مامؤستاياندا‪ ،‬ئَيستا يةكَيك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةبووني‬ ‫لةو باشييانةي دةيبينم لةوةزارةتي ئةوقافدا‬ ‫خراثييةكاني ثَيشوو‪ ،‬بِرياريانداوة كة يةكةم‪ /‬هةرثَيشنوَيذو‬ ‫وتارخوَينَيك ب��ةِرَي��وةب��ةري مزطةوتةكةي خؤيةتي‪ .‬دووةم‪/‬‬ ‫هةرثَيشنوَيذو وتارخوَينَيك كاتي بؤ دياريكراوة تا وتارو‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪107‬‬


‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان واليَكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةسيَكتان بينى ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬

‫ئ��ام��ؤذط��اري��ي طشيت هةبَيت ب��ؤ َ‬ ‫خةلكي ل��ةم��زط��ةوت��دا‪ .‬وةك‬ ‫شاهيدييةك بؤ وةزيري ئةوقاف‪ ،‬وتي‪“ :‬ئةو دةرسةي بؤتان‬ ‫دان��راوة وتارو ئامؤذطاريي تَيدابدةن‪ ،‬ثَيوةيثابةندبن‪ ،‬با من‬ ‫بؤتان بكةم بةدوو رؤذ‪ ،‬طلةييم هةية كةئَيوة بانطةوازناكةن‬ ‫لةمزطةوتةكاندا”‪ .‬ئةوة طلةييةكيشة لةخؤمء مامؤستاياني‬ ‫دةكةم‪.‬‬ ‫وةزارةت��ي ئةوقاف يةكَيكيرت لةكَيشةكاني ل��ةِراب��ردووداء‬ ‫لةئَيستايشدا بةكارمةندكردني مامؤستاية‪ ،‬رازي��ب��وون��ي‬ ‫مامؤستا بةوةي كة كارمةندبَيت‪ ،‬كَيشةيةكي زؤر طةورةية‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬ئةي موضة وةرنةطرَيت؟! فةرمانبةري وةزارةتي ئةوقاف‬ ‫ن��ةب�َي��ت؟! ن��ا‪ ،‬ب��ةس ن��ةك م��ن ل��ةب��ةرئ��ةوةي م��وض��ةوةردةط��رمء‬ ‫فةرمانبةرم بضم نوَيذبكةم‪ ،‬ئينجا ثَيشنوَيذمب وتارخوَينبمء‬ ‫بانطخوازمب‪ ،‬هةردةبَيت ثابةندمب بةمزطةوتةوة نوَيذو جةماعةتي‬ ‫خؤم بكةم‪ ،‬ضووني من بؤ مزطةوت بؤ خيرَ و ثاداشيت خؤمة‪،‬‬ ‫بريي بةكارمةندكردنء دةوامكردن لةناو مزطةوتدا لةوةزارةتي‬ ‫ئةوقافةوة سةرضاوةيطرتووة‪ ،‬تؤ كارمةندي منيت‪ ،‬كةواتة‪:‬‬ ‫ئةطةر موضةي ثَينةدام نةضم بؤ م��زط��ةوت؟! ب�ِري��اردةرك��ات‬ ‫نةضم بؤ مزطةوت! لةبةرئةوة يةكَيك لةخراثييةكاني ئةوةية‬ ‫كة مامؤستايان كارمةندي منن‪ ،‬كاكة مامؤستايان كارمةندي‬ ‫تؤن ل��ةِرووي ماددييةوة! ب��ةآلم مرياتطري ثَيغةمبةرن (‪)s‬‬ ‫بانطةوازو سياسةتيان لةقورئانء سوننةتةوة وةردةط���رن‪،‬‬ ‫بؤضي تؤ ق��ورئ��انء سوننةت جَيبةجَيدةكةيت؟!! بَيطومان‬ ‫نةخيرَ ‪ ،‬هةبووني وةزارةتي ئةوقاف ماناي ئةوةنيية شةرعي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةدا جَيبةجَيدةكرَيت‪،‬‬ ‫خوا بةسةر‬ ‫َ‬ ‫بةآلم لةطةل هةبووني ضةندين طريوطرفت كة بامسانكردن‬ ‫بةئةوقافيكردنء س��ن��ووردان��انء الدانء بةكارمةندكردني‬ ‫م��ام��ؤس��ت��اي��ان‪ ،‬ب����ةآلم ل��ةئ �َي��س��ت��ادا ك��ارئ��اس��ان��ي��ي��ةك ه��ةي��ة‪،‬‬ ‫ب��ةرط��ري��ك��ردن�َي��ك��ي��ش ه��ةي��ة ل��ةم��ام��ؤس��ت��اي��ان‪ ،‬ب���ةآلم دةب �َي��ت‬ ‫مامؤستايانيش كةسايةتيء سةربةخؤيي خؤيان بثارَيزن‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬ضي بةو كةسانة َ‬ ‫دةلَييت وادةزانن طةياندني‬ ‫بانطةواز‪ ،‬تةنها ئةركي سةرشاني مامؤستاي ئايينيية؟‬ ‫م‪ .‬ش�َي��خ ئ��ي�براه��ي��م‪ :‬ل��ةب��ةر تايبةمتةنديي مامؤستايان‬ ‫ك���ة ي���ةك�ل�اب���وون���ةت���ةوة ب���ؤ زان���س���ت‪ ،‬ئ���ةرك���ي س��ةرش��ان��ي��ان‬ ‫قورسرتة‪ ،‬لةطةياندنء بةيانكردنء روونكردنةوةي ثةيامء‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةي‬ ‫شةريعةتةكةدا‪ ،‬بةآلم ئةمة بةو ماناية نايةت كة‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ه���اوةآلن���ي ث�َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )s‬ه��ات�بنء ت���ةواو‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةري ئازيز (‪ )s‬وتاربَيذة ئيرت كةسيرت ثَيويستناكات‬ ‫بؤ ناو مةدينة بانطةوازو ثةروةردةبكات‪ ،‬ئةمة تَيطةيشتنَيكي‬ ‫زؤر َ‬ ‫هةلةية‪ ،‬ثَيغةمبةري ئازيز (‪ )s‬دةف��ةرم��وَي��ت‪( :‬بلغوا‬ ‫عين ولو آي��ة)‪ .‬وات��ة‪ :‬لةمنةوة بيطةيةنن ئةطةر ئايةتَيكيش‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫بَيت‪ .‬لةم فةرموودةيةوة تَيدةطةين كة ئوممةتي‬ ‫ثَيويستة لةسةرشاني يةكبةيةكيان بانطةوازبكةنء فةرمان‬ ‫بةضاكةو رَيطري لةخراثة بكةن‪ ،‬ئوممةتي ئيسالمي ئوممةتي‬ ‫بةرثرسيارَيتيية‪ ،‬ئوممةتَيكة هةموو كةس تَييدا بةشدارة‬ ‫‪108‬‬

‫لةطةياندني ئةم ثةيامةدا‪ ،‬لةبةرئةوة دةبَيت ئةم تَيطةيشتنة‬ ‫راستكةينةوة‪ ،‬كة بانطةواز ئةركي مامؤستاو ثَيشنوَيذو‬ ‫وتارخوَينء بانطخوازة‪ ،‬ضونكة نابَيت ئةوان بةتةنها بانطةواز‬ ‫َ‬ ‫بكةن‪َ ،‬‬ ‫ثشتهةلبكات‪ ،‬دةبَيت هةموو‬ ‫خةلكيش وازبهَينَيتء‬ ‫اليةكمان َ‬ ‫ُو اللهَُّ َأ َحٌ��د] اإلخالص (‪.)1‬‬ ‫هةولبدةين‪ ،‬تؤ [ ُق ْل هَ‬ ‫دةزانيت‪ ،‬ئةو [ِإَذا َجاَء َن ْص ُر اللهَِّ َوا ْلَف ْت ُح] النصر (‪ .)1‬يةكَيكيرت‬ ‫دةستنوَيذ‪ ،‬كةسانَيكيرت جوزئي عةممة‪ ،‬تةبارةك‪ ،‬ئةمحةدي‪،‬‬ ‫نةحوو صةرف دةزانن‪ ،‬ئةويرت زماني شريينة لةبانطخوازيدا‬ ‫بؤ طةجنان‪ ،‬ئةو لةبواري كؤمةآليةتيدا‪ ،‬ئةو لةبواري ئابووريء‬ ‫بازرطانيدا توانايان هةيةو خزمةتدةكةن‪.‬‬ ‫بؤية ئةوة تَيطةيشتنَيكي َ‬ ‫هةلةيةء ثَيضةوانةي ئيسالمةء‬ ‫لةغةيري ئيسالمةوة سةرضاوةيطرتووة كةزاناي دين زاناي‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫سياسيء ئ��اب��ووريء كؤمةآليةتي نيية‪ ،‬زان��اي‬ ‫هةموو ب��وارةك��ان دةط��رَي��ت��ةوة‪ ،‬ئ��ةم ئوممةتةيش كةشوَيين‬ ‫زان��اي��ان ك��ةوت��وون بةهةمان شَيوة ب��ةش��دارن لةتَيطةياندنء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةدا‪ ،‬بؤية دةبَيت بزانني طةياندني ئةم‬ ‫ثةروةردةكردني‬ ‫ثةيامة لةسةرشاني هةموومانة‪ ،‬كةخواي طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫الر ُس ُ‬ ‫ْكِم ْن َرب َ‬ ‫ول َب ِّل ْغ َما أُ ْنِزَلِإَلي َ‬ ‫ِّك] املائدة (‪ .)67‬مادام‬ ‫[َيا َأ ُّيَها َّ‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )s‬ثَيويستة لةسةرشاني ئةم ثةيامة بطةيةنَيت‪،‬‬ ‫كةواتة‪ :‬زاناياني ئيسالمي بةثلةي يةك لةسةرشانيانة فةرمان‬ ‫بةضاكةو رَيطري لةخراثة بكةن‪ ،‬بةآلم ئةم فةرمان بةضاكة كة‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكي خؤ من طؤضاني سيحريم بةدةستةوةنيية‬ ‫دةيطةيةمن‬ ‫هةرضيم وت هةمووي جَيبةجَيبكرَيت‪ ،‬نا‪ ،‬دةبَيت هةموومان‬ ‫ئةم ئاِراستةكردنة بطةيةنينة هةموو الي��ةك‪ ،‬بؤضي؟ ضونكة‬ ‫ثَيويستة لةسةر هةمووان بةشداربني لةبانطةوازدا‪ ،‬كةسَيك‬ ‫ئةطةر زمانيشي نةبوو‪ ،‬دةبَيت بةِرةفتار بيطةيةنَيت‪ ،‬ضاويشي‬ ‫نةبَيت دةبَيت بةزمان بيطةيةنَيت‪.‬‬ ‫رَيطاي شةرع‪ :‬مامؤستايان تا ضةند سووديانوةرطرتووة‬ ‫لةتةكنةلؤذياو زانسيت َ‬ ‫نوي بؤ طةياندني ثةيامةكةيان؟‬ ‫م‪ .‬شَيخ ئيرباهيم‪ :‬لةقؤناغي ثَيشرتماندا‪ ،‬شةست حةفتا‬ ‫َ‬ ‫سال ثَيش ئَيستامان‪ ،‬زاناياني ئَيمة ئةوةندة سودمةندبوون‬ ‫لةزانستةكاني س��ةردةم هيض مامؤستايةكي ئاييين نةبووة‬ ‫ل��ةس� َ�ي زم��ان كةمرت ب��زان�َي��ت‪ ،‬ب��ةالي ك��ةم��ةوة مامؤستاياني‬ ‫ثَيشيين ئَيمةيش زانستةكاني سةردةميان زانيوة‪ ،‬شَيخي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫نورسي بةمنوونة بهَينمةوة (رةمحةتي خواي لَيبَيت)‪،‬‬ ‫ئ��ةو زان��س��تء ن��ورة قورئانييةي كةثَييبووة سةيردةكةيت‬ ‫لةزانستةكاني فيزياو كيمياو فةلةكناسيدا ثَيشةنطبووة‪،‬‬ ‫زاناياني ثَيش ئَيمة لةزانسيت فةلةكناسيدا شارةزاييان‬ ‫ه���ةب���ووة‪ ،‬ب���ةآلم ل����ةدواي ئ����ةوةوة وةس��ت��ان �َي��ك ه��ةي��ة لةنَيو‬ ‫م��ام��ؤس��ت��اي��ان��دا‪ ،‬س��ةي��ردةك��ةي��ت ل��ةزم��ان��ي ك��وردي��ي رةوان���ي‬ ‫خؤمانداو لةزماني عةرةبييشدا سةركةوتوونني‪ ،‬ئيرت ئةوة‬ ‫وةرة سةر زماني ئينطليزيء زمانةكانيرت‪ ،‬بةآلم لةئَيستادا‬ ‫�ةولء هيممةتَيك هةية‪ ،‬من هةموو جارَيك بةخؤم َ‬ ‫ه� َ‬ ‫دةلَيم‪:‬‬ ‫نةزامن لةبةكارهَيناني كؤمثيتةرو ئينتةرنَيتء بوارةكانيرتي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫م‪ .‬شيَخ ئيرباهيم‪ :‬ديدى خةلَكيمان واليَكردووة كافر شاخى هةية‪ ،‬ئةطةر كةسيَكتان بينى ضوار جار شاخى لووليخواردبوو ئةوا ئةو كةسة كافرة!!‬

‫راطةياندني س��ةردةم��دا سةركةوتوونيمء ن���ةزامن‪ ،‬ك��ةوات��ة‪:‬‬ ‫دةبَيت بةشانازييةوة َبلَيم نةزامن!‪.‬‬ ‫بي كؤمثيتةرو ئينتةرنَيتء زانستةكاني سةردةم‪،‬‬ ‫بةِراسيت َ‬ ‫ناتوانني (فةتاواكان) زؤر بةزوويي وةربطرين‪ ،‬ئَيستا بةمنوونة‬ ‫جولةيةكي زؤر خَ‬ ‫دةتوانني َبلَيني‪ :‬لةم بوارةدا َ‬ ‫دلؤشكةر هةية‪،‬‬ ‫مامؤستايان زؤر لةبرةودان‪ ،‬من زؤرجار بةمامؤستايان َ‬ ‫دةلَيم‪:‬‬ ‫زيادةِرةوينةكةين لةكؤمثيتةرو ئينتةرنَيتدا‪ ،‬با بةبةرنامةو‬ ‫سنووردارييةوة بضينة ن��اوي‪ ،‬بةثابةندبوومنان بةمةرجي‬ ‫شةرعييةوة بضينة ناوي‪ ،‬بةآلم هَيشتا لةئاسيت ثَيويستدانيية‬ ‫ل��ةك��وردس��ت��ان��دا‪ ،‬ض��ون��ك��ة زؤر ئ��اس��ان�تر دةت���وان�ي�ن ئ��اط��ام��ان‬ ‫هةلبسةنطَينني‪ ،‬لَي َ‬ ‫لةيةكرتبَيتء رووداوةك����ان َ‬ ‫كؤلينةوةي‬ ‫واقيعي بكةين لةِرَيطةي ئينتةرنَيتء فةيسبوكةوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫هاوهةلوَيسيت لةم‬ ‫كؤبوونةوةو ئاطاداربوونء يةكدةنطيء‬ ‫زانستةدا كةزانسيت سةردةمة‪ ،‬زؤر طرنطة كةزمامنان زماني‬ ‫سةردةميء زانستييانةبَيت‪ ،‬كة بتوانني بَيرتس َبلَيني‪ :‬ضةندَيك‬ ‫زانست ثَيشبكةوَيت ئةوةندة خزمةتكاري قورئانء سوننةتء‬ ‫ش��ةري��ع��ةت��ة‪ ،‬نابَيت هيضكاتَيك ل���ةوة ب�ترس�ين ك��ة نةياراني‬ ‫ئيسالم َ‬ ‫دةلَي�نَ� ‪ :‬زانست ثَيضةوانةي شةريعةتة‪ ،‬يان زانست‬ ‫هات ب��اوي شةريعةت نامَينَيت! ئةو كاتة باومان نامَينَيت‬ ‫كة زانستء زمانء ضةكي زانستمان ثَينةبَيت‪ ،‬بةآلم ئةطةر‬ ‫لةزانسيت سةردةمء راطةياندني بينراوو بيسرتاوو خوَينراودا‬ ‫سوودمةندء سةركةوتووبووين ئةوا باكمان لةوانة نيية‪ ،‬ئا‬ ‫ليرَ ةدابوو جاران طلةييةكمان لةسةر بوو‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ي��ةك��ةم��ي��ن��ج��ار ل���ةش���اري س��ل �َي��م��ان��ي س���ال���ي (‪1995‬ز)‬ ‫وت���ارم ث�َي��ش��ك��ةش��دةك��رد‪ ،‬ل��ةي��ادم��ن��اض�َي��ت شتَيكم ث�َي��وت��را‪:‬‬ ‫“ميللةت خ��ةوت��ووة‪ ،‬ئ�َي��وة كةقسةدةكةن ب��ؤ َ‬ ‫خةلكي‪ ،‬ئَيوة‬ ‫ب��ةخ��ةب��ةرن!”‪ .‬ه��ةم��ووم��ان دةزان��ي�ن ك��ةك��ةس�َي��ك خةوتبَيت‪،‬‬ ‫دةت���وامن خةبةريبكةمةوة‪ ،‬ب��ةآلم ئ��ةط��ةر ميللةت مردبَيتء‬ ‫َ‬ ‫بةحالي ه��ةردوو الم��ان! بؤية ئَيستا‬ ‫ئَيمة خةوتبَيتني‪ ،‬وةي‬ ‫دةبَيت زياتر وردبينةوةو ئاطاداربينةوة ضونكة ئةطةر ميللةت‬ ‫مردبَيتء ئَيمةيش خةوتبني [‪ِ...‬إ َّن��ا للِهَِّ َوِإ َّنا ِإَليِْه َر ِاجع َ‬ ‫ُون]‬ ‫البقرة (‪.)156‬ي دةوَيت‪.‬‬ ‫رَيطاي ش��ةرع‪ :‬ئَيمة هيضمان نةماوة بؤ ب��ةِرَي��زت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫بةِرَيزت هةرشتَيكت هةية بفةرموون‪:‬‬ ‫م‪ .‬ش�َي��خ ئيرباهيم‪ :‬س��ةرب��ةخ��ؤب��وون��ي ئ��اب��ووري يةكَيكة‬ ‫لةئامؤذطارييةكامن بؤ خؤمء هةر مامؤستايةكيرت‪ ،‬بةِراسيت‬ ‫ئ��ةط��ةر بكرَيت ل��ةب��واري ئ��اب��ووري��دا س��ةرب��ةخ��ؤب�ين‪ ،‬ه��ةروةك‬ ‫كةسةيري رابردووي مامؤستايامنان دةكةين دةبينني زؤر زؤر‬ ‫سةربةخؤبوونء ثاشكؤنةبوون‪ ،‬بؤية فتوايان لةبريي خؤيانء‬ ‫ئابوورييشيان لةطريفاني خؤياندا ب���ووة‪ ،‬تةسليمنةبوون‬ ‫ك��ة ل��ةب��ةرخ��ات��ري دون��ي��ا‪ ،‬دي��ن بطوجنَينن‪ ،‬بؤمنوونة ئيمام‬ ‫(جةصاص) لةطةضفرؤشييةوة ئةو ناوةي وةرطرتووة! ئيمام‬ ‫(ب��ةزاز) لةقوماشفرؤشييةوة ئةو ن��اوةي وةرط��رت��ووة! ئيمام‬ ‫(تةمار) لةخورمافرؤشييةوة ناوةكةي وةرطرتووة! (زيوتء‬

‫دةبيت لةبواري ئابووريدا‬ ‫بة ِراستي َ‬ ‫سةربةخؤبين‪ ،‬هةروةك كةسةيري‬ ‫رابردووي مامؤستايانمان دةكةين‪،‬‬ ‫دةبينين زؤر زؤر سةربةخؤبوونء‬ ‫ثاشكؤنةبوون‪ ،‬بؤية فةتوايان لةبيري‬ ‫خؤيانء ئابوورييشيان لةطيرفاني‬ ‫خؤياندا بووة‪ ،‬تةسليمنةبوون كة‬ ‫بطونجينن‪،‬‬ ‫لةبةرخاتري دونيا‪ ،‬دين‬ ‫َ‬ ‫بؤنموونة ئيمام (جةصاص)‬ ‫لةطةضفرؤشييةوةء ئيمام (بةزاز)‬ ‫لةقوماشفرؤشييةوةء (زيوتء‬ ‫زةيات) لةزةيتفرؤشييةوةء ئيمام‬ ‫(تةمار) لةخورمافرؤشييةوة‪،‬‬ ‫يةكيك‬ ‫ناوةكانيان وةرطرتووة‪ ،‬بؤية َ‬ ‫لةئامؤذطارييةكانمان‪ ،‬سةربةخؤبوونة‬ ‫لة ِرووي ئابوورييةوةء ئةوةي كة‬ ‫دةبيت بةعيززةتي نةفسةوة‬ ‫هةمانة َ‬ ‫يهةبيت‬ ‫قةناعةتمان َثي َ‬ ‫زةيات) لةزةيتفرؤشييةوة ناوةكةي وةرطرتووة! بؤية يةكَيك‬ ‫لةئامؤذطارييةكامنان سةربةخؤبوونة ل��ةِرووي ئابوورييةوة‪،‬‬ ‫ئةوةي كة هةمانة قةناعةمتان ثَييهةبَيت بةعيززةتي نةفسةوة‪،‬‬ ‫يةكَيك لةمةينةتييةكاني ئَيمةي مامؤستايان ئةوةية جاري‬ ‫واهةية ئةضني بةطذ دونياو ئابووريدا ئةوةندة زةميدةكةين‬ ‫بةناوي زوهدةوة! جا هةموو جار َ‬ ‫دةلَيم‪ :‬عةشةرةي موبةشةرة‬ ‫شةشيان مليؤنيرَ بوونء نيوةيشيان بانطخوازو بازرطانبوون!‬ ‫ئةهلي قةناعةتبنيء فةقريي بةتاج بزانني‪ ،‬ئيمام شافيعي‬ ‫دةفةرموَيت‪ :‬ثرسيارمكرد لةفةقريي‪ ،‬لةكوَييت؟ وتي‪ :‬لةناو‬ ‫عةمامةي زان��اي��ان��دام!‪ ،‬طرنط ئ��ةوةي��ة ح� خَ‬ ‫�ةآلل��ؤرب�ين‪ ،‬طرنط‬ ‫ئةوةية ئةهلي قةناعةتء ك��ارو كةسابةت بني‪ ،‬ب��ةآلم لةسةر‬ ‫حسابي دينةكةمان نا‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪109‬‬


‫طةشتةكةم بؤ حيجاز‬ ‫ئيرباهيم ميكة عةلي‪ -‬ئةردةآلني‬ ‫طومان لةوةدانيية كةهةمووان خواثةرستني‪ ،‬لةوةيش‬ ‫َ‬ ‫دلنياين كةهةموو ث��ةرس�تراوَي��ك هَيماو دروش��مء هةموو‬ ‫ثةرستشَيكيش رَي��وِرةس��مء رَيوشوَيين تايبةت بةخؤي‬ ‫ه��ةي��ة‪ ،‬ب��ؤ م�ني م���وس� مَ‬ ‫��ول���انء س���ةرج���ةم ب����راو خوشكة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكانيشم هةمان هاوكَيشةو ياسا دةمانطرَيتةوة‪،‬‬ ‫خواي ئَيمة (اهلل)ي بةديهَينةرو بةِرَيوةبةرو ثةروةردطاري‬ ‫ه��ةم��وو ب����وون����ةوةرة‪ ،‬ب���ةه���ةردوو ب����ةشء ت��ةن��ة م���ردوو‬ ‫زيندووةكانييةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بؤئةوةي ئَيمةي مرؤظ بةهؤي سةرقاليء الوازيي نةستء‬ ‫بريكردنةوةمانةوة‪ ،‬بةالِرَيدانةبرَينيء ضةواشةنةكرَيني‪،‬‬ ‫خ��واي ط��ةورة فةرماني دا بةباوكة ط���ةورةي ب���اوةِرداران‬ ‫ئيرباهيم ثَيغةمبةر (دروودي خواي لةسةربَيت) تا هةستَيت‬ ‫بةدروستكردني َ‬ ‫مالَيك لةجَيطةو هةلومةرجَيكدا كةتةنها‬ ‫مةطةر خوا بؤخؤي بزانَيت نهَينيي َ‬ ‫هةلبذاردني ئةو شوَينة‬ ‫لةضييةوة سةرضاوةيطرتووة –هةرضةندة سةملَينراوة‬ ‫كةئةو رووبةرةي كةعبةي تَيدادرووستكراوة‪ ،‬ضةقي طؤي‬ ‫زةويء َ‬ ‫خالي يةكرتبِري تةنة موغناتيسيية زةبةالحةكانة‪-‬‬ ‫بةآلم تةنها ئةمانة بةسنني‪َ ،‬‬ ‫بةدلنياييةوة سةدان نهَيينء‬ ‫لوغزي طةورةتر لةثشيت ئةم دةستنيشانكردنةوة هةن‪.‬‬ ‫هةرضؤنَيك بَيت ئةم َ‬ ‫مالة لةاليةن دوو ثَيغةمبةرةوةو‬ ‫بةفةرماني خ��وا دروس��ت��ك��راوة‪ ،‬ت��اوةك��و ببَيتة رووط��ة بؤ‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني طؤي زةوي‪.‬‬ ‫سةرجةم‬ ‫لةوةيش وردتر لةنهَينييةكي موعجيزانةدا‪ ،‬خواي طةورة‬ ‫يةك ثارضة بةردي بةهةشيت خستةسةر روويء فةرمانيكرد‬ ‫لةيةكَيك لةسوضةكاني ك��ةع��ب��ةدا بكرَيتة ب��ةردةم��وورو‬ ‫دابنرَيت‪ ،‬تاوةكو ببَيتة هَيمايةك بؤ ضِركردنةوةي تةركيزو‬ ‫راماني خواثةرست‪ ،‬سةالملَيكردنء دةستثَيداهَينانء‬ ‫ماضكردنيشي ك��را بةيةكَيك لةسوننةتي ثَيغةمبةران‬ ‫(س��ةالم��ي خ��واي��ان لَيبَيت)و درومش �َي��ك لةدرومشةكاني‬ ‫رَي��وِرةمس��ي (ت���ةواف)و س��وِران��ةوة ب���ةدةوري َ‬ ‫مالي خواو‬ ‫كةعبةي ثريؤزدا‪.‬‬ ‫ليرَ ةوةو ثاش ئةم ضةند دَيِرة بؤ ثَيشةكي‪ ،‬مرؤظ تَيدةطات‬ ‫كةسةردانء زيارةتء سوِرانةوة بةدةوري كةعبةي ثريؤزو‬ ‫سةالمكردن لةبةردة رةشةكةو فةريادي (اهلل أكرب) ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫ئ���ام���اذةن ب��ؤ ئ� َ‬ ‫�ةل��ق��ةي��ةك��ي ب���زرب���وو ل���ةه���زري م��رؤظ��ي‬ ‫ب�����اوةِرداردا‪ ،‬ب��ةب�يروِراي بةندة ت��اوةك��و لةنزيكةوة مرؤظ‬ ‫رَي��وِرةمس��ي ت���ةواف ئ��ةجن��ام��ن��ةدات‪ ،‬ئ��ةو َ‬ ‫ئةلقة ب��زرب��ووة‬ ‫‪110‬‬

‫ناطةِرَيتةوة ناو زجنريةي بريكردنةوةو لَيكدانةوةكاني مرؤظ‬ ‫سةبارةت بةواتاكاني (مرؤظدؤسيت‪ ،‬يةكساني‪ ،‬بةرابةري‪،‬‬ ‫ل �َي��ب��وردةي��ي‪ ،‬خ��ؤب��ةزل��ن��ةزان�ين‪ ،‬ه��اوت��اي��يء هاوبةشيي‬ ‫م��رؤظ��ةك��ان لةخوايةتيي خ��واو ث��ةرس�تراوةك��ةي��ان��دا‪ ،‬يان‬ ‫بةواتايةكيرت‪ ،‬هةرضؤن خواوةند خواي مرؤظَيكي هةذارو‬ ‫نةدارو نةزانء كةساسء زةبوونة‪ ...‬هتد‪ .‬بةهةمان شَيوةو‬ ‫رَي���ذةو ئ��ةن��دازةي��ش‪ ،‬خ��واو خ��اوةن��ي كةسة خاوةنشكؤو‬ ‫سةروةمتةندو ناودارةكاني ناو مرؤظايةتيية ‪-‬بؤية مرؤظي‬ ‫ئاساييم ثَيشخت وةك رَيزَيك بؤ ثلةوثايةي الي خواي‬ ‫طةورة‪.-‬‬ ‫ل���ةدي���دي م���ن���ةوةو خ��واي��ش خ���ؤي ب��اش�تر ئ��ةزان �َي��ت‪،‬‬ ‫دؤزي����ن����ةوةي ئ���ةم ئ� َ‬ ‫�ةل��ق��ة ب���زرب���ووة‪ ،‬ط��رن��ط��يء ب��اي��ةخ��ي‬ ‫بةئةندازةيةكة‪ ،‬خ��واي ط��ةورة ئةجنامداني حةجي َ‬ ‫مالي‬ ‫خ��واي بةيةكَيك لةثايةكاني ئيسالم دان����اوة‪ ،‬تةنانةت‬ ‫ئ��ةط��ةر ي��ةك��ج��اري��ش ب���ووة ل��ةت��ةم��ةن��دا ثَيويستة مرؤظي‬ ‫خاوةن توانا ‪-‬بةهةموو واتاكاني توانا‪ -‬ئةجناميبداتء‬ ‫كةمتةرخةميتَيداكردني ناتةواويي ديين لَيدةكةوَيتةوة‪.‬‬ ‫وةك ئ��ام��اذةي��ةك��ي��ش ب��ؤ ئ��ةم راستيية ك��ة ئيرباهيمء‬ ‫ئيسماعيل (س��ةالم��ي خ��واي��ان لَيبَيت)‪ ،‬لةدروستكردني‬ ‫ئ��ةم رووط����ةو م� َ‬ ‫�ال��ة ث�ي�رؤزة ب���وون���ةوة‪ ،‬داواي��ان��ك��رد خ��وا‬ ‫َ‬ ‫انقةبولبكات‪ ،‬خواي طةورةيش‬ ‫كارةكةيان لَيوةربطرَيتء لَي‬ ‫ل��ةب��ةران��ب��ةردا ف��ةرم��ان��ي��ك��رد ب��ةئ��ي�براه��ي��م ب��ان��ط��ةوازب��ك��ات‬ ‫بةناو مرؤظايةتيداو ثَييانِرابطةيةنَيت كةسةرداني َ‬ ‫مالي‬ ‫خوابكةنء بةثريؤزترين جَيطةي بزانن وةك هَيمايةك بؤ‬ ‫كؤكردنةوةي هةموو دةن��طء رةن��طء زم��انء نةتةوةكان‪،‬‬ ‫هةمووان خؤيان بةثشكدار بزانن لةو جَيطة ثريؤزةدا‪.‬‬ ‫ً‬ ‫[وِإ ْذ َب َّوأَْنا لإِ​ِ بَْرِاهيَم َمَك َ‬ ‫ْت َأ ْن لاَ ُت ْشِر ْك ِبي َش ْيئا‬ ‫ان ا ْلَبيِ‬ ‫َ‬ ‫ِّ‬ ‫َو َط ِّه ْر َب ْيتيِ َ ل َّ‬ ‫ني َوا ْلَقِائِم َ‬ ‫ِلطِائِف َ‬ ‫ود (‪َ )26‬وَأذ ْن‬ ‫الس ُج ِ‬ ‫الر َّكِع ُّ‬ ‫ني َو ُّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫فيِ َّ‬ ‫اس ِبالحْ َ ِّج َيأ ُت َ‬ ‫وك ِر َجالاً َوَعَلى ُك ِّل َض ِام ٍر َيأِت َ‬ ‫ني ِم ْن‬ ‫الن ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫يق (‪ِ)27‬لَيشَه ُدوا َمَن ِافَع هَُ‬ ‫ل ْم َوَيذ ُك ُروا ْ‬ ‫اسَم ا ِ فيِ‬ ‫ُك ِّل َف ٍّج َعِم ٍ‬ ‫لأْ‬ ‫َ‬ ‫يمِة ا ْنَع ِام َف ُك ُلوا ِم ْنَها‬ ‫َّام َم ْع ُلوَم ٍ‬ ‫ات َعَلى َما َرَزَق ُه ْم ِم ْن َبِه َ‬ ‫َأي ٍ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ري (‪ )28‬ث َّم ْلَيق ُ‬ ‫ضوا َتَفث ُه ْم َو ْل ُيو ُفوا‬ ‫س ا ْلَفِق َ‬ ‫َوَأ ْطِع ُموا ا ْلَبِائ َ‬ ‫يق (‪ ])29‬احلج‪.‬‬ ‫ُن ُذوَر ُه ْم َو ْلَي َّط َّو ُفواِبا ْلَبيِ‬ ‫ْت ا ْلَعِت ِ‬ ‫طومان لةوةدانيية كةكةسَيك هةست بةدؤزينةوةي ئةم‬ ‫َ‬ ‫ئةلقة بزرة دةكات‪ ،‬كةثَيشرت خؤي زجنريةكةي بةناتةواوي‬ ‫البَيت‪ ،‬ئةطةر نا دؤزينةوةي يةك َ‬ ‫ئةلقة بةتةنها ‪-‬ئةويش‬ ‫ئةطةر بدؤزرَيتةوة‪ -‬سودينابَيت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫طةشتةكةم بؤ حيجاز‬

‫ئ�����ةم راس���ت���ي���ي���ةي���ش ب������ةت������ةواوي وات���اك���ان���ي���ي���ةوة‬ ‫لةِرَيوِرةمسةكاني زيارةتي َ‬ ‫مالي خوادا دةبينرَين‬ ‫هةرضةندة زؤرينةي زيارةتكاران َ‬‫خةلكاني ئاساينيء‬ ‫كةميان بريمةندو هؤشيارن بةهؤشيارييةكي رةسةني‬ ‫خ��واوي��س�تي‪ ،‬ب���ةآلم ه���ةم���ووان س��ةرق� َ‬ ‫�ال��ي حةقيقةتَيكن‬ ‫كةتةواوي وجوديان دادةطرَيتء هةرنةبَيت تا ئةوكاتةي‬ ‫ك��ةل��ةوَي��ن مرؤظَيكن جيا ل��ةو م��رؤظ��ةي كةثَيشرت ب��وونء‬ ‫هةن‪ ،‬بةآلم مرؤظة هؤمشةندةكان بَيطومان دةبنة خاوةني‬ ‫ب�يرك��ردن��ةوةي��ةك��ي ج��ي��ا ل���ةو ب�ي�رك���ردن���ةوةي ك��ةث�َي��ش�تر‬ ‫هةيانبوو‪.-‬‬ ‫ئةم راستييةيش ئةو دةم ثةيثَيدةبرَيت كةمرؤظ دةبينَيت‬ ‫ه��ةم��وو ن��ةت��ةوةو ن��ةذادةك��انء ه��ةم��وو زم���انء زمانزاكان‬ ‫قولرت هةموو َ‬ ‫لةهةموو رةنطء روخسارةكان لةوةيش َ‬ ‫دلء‬ ‫دةروونء هةستةكان روو لةيةك خ��وا دةك���ةنء بَيثةردة‬ ‫دةكةونة طفتوطؤو رازونياز‪ ،‬بةشَيوازَيك كة مةطةر خوا تةنها‬ ‫بؤ خؤي بزانَيت ئةم هةموو بةندانةي كة بةمليؤنان كةسنء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةك���ةن‪ ،‬داواي ضي‬ ‫نوَينةرايةتيي هةموو‬ ‫لةثةروةردطاريان دةكةن‪ ،‬ثشكَيكي كةم لةم هةستثَيكردنة‪،‬‬ ‫هؤمشةندةكانيش هةستيثَيدةكةن‪.‬‬ ‫ك���ات���َي���ك ل���ةب���ةرزاي���ي���ةك���ان���ي ح�����ةرةم�����ةوة س��ةرجن��ي‬ ‫ب��ةن��دةك��انء س���وِران���ةوةي���انء م��اض��ك��ردن��ي��ان‪ ،‬ب����ةدةوري‬

‫َ‬ ‫مالي خ��وادا دةدةي��ت‪ ،‬دةبينيت ئةو هةموو بةندةي خوا‬ ‫ك��ة زؤري��ن��ةي��ان الونء ب��ةئ��ام��اذةو هَيما خؤشةويستيي‬ ‫خ��ؤي��ان ب��ؤ ث���ةروةردط���اري���انء قيبلةي َ‬ ‫دلء رؤح��ي��انء‬ ‫ب��ةردةِرةش��ةك��ة دةردةب����ِرنء سةالميلَيدةكةنء ماضي بؤ‬ ‫َ‬ ‫هةلدةدةن‪ ،‬ليرَ ةوةو بةبينيين ئةم دميةنانة هؤمشةندةكان‬ ‫ل��ةِرازون��ي��ازو م��ةرازي بةندةكاني خوا تَيدةطةنء دةزان��ن‬ ‫كة هةموو بةندةكان‪ ،‬خؤيان بةبةندةي َ‬ ‫دلسؤزي دةزاننء‬ ‫ئةويش بةتاكةثةرسرتاوو خواي خؤيانء تاكة َ‬ ‫دلسؤزيان‬ ‫دةن��اس��ن‪ ،‬ب��ؤي��ة ك��ةس��ي��ان ش��ةرم��ن��اك��ةن ل��ةخ��س��ت��ن��ةِرووي‬ ‫داواو نهَينييةكاني َ‬ ‫دلي خؤيان بؤ ئةو ثةروةردطارةيان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةدلنياييةوة زؤرَيك لةو نهَينييانة تةنها الي خواي خؤيان‬ ‫دةردةبِرنء َ‬ ‫دلنيايشن هةم لةثاراستين نهَينييةكانيانء هةم‬ ‫َ‬ ‫حاسلبووني ئاواتةكانيان‪.‬‬ ‫بةئومَيدي بةهاناوةهاتنيانء‬ ‫ب��ةه��ةرح� َ‬ ‫�ال ئ��ةو كةسانةي ك��ةل��ةوَي��ن‪ ،‬ئةطةر هةمووان‬ ‫ب��ةه��رةم��ةن��دي ه��ؤن��ي��ن��ةوةي س��ةرل��ةن��وَي��ي زجن�ي�رةي بريو‬ ‫ه��زري��ان ن��ةب�ين‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةدل��ن��ي��اي��ي��ةوة دةك��ةوي��ن��ة ب�يرو جوغزو‬ ‫خولطةي دؤزينةوةي ئةو زجنريةو بةيةكةم َ‬ ‫ئةلقةي‪ ،‬لةوَيوة‬ ‫دةستثَيدةكةين‪.‬‬ ‫ليرَ ةدا لةبواري زةينء فةلسةفة دةطةِرَيمء ديمَ ةوة سةر‬ ‫ديوو درومشة ساناكاني سةفةرةكةم‪:‬‬ ‫هةروةك ثَيشةوا شافيعي لةهؤنراوةيةكيدا دةفةرموَيت‪:‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪111‬‬


‫طةشتةكةم بؤ حيجاز‬

‫ما يف املقام لذي عقل وذي أدب‬ ‫من راحة فدع األوطان واغرتب‬ ‫ه��ةم��وو ط��ةِران �َي��ك س���وودو َ‬ ‫كةلكي ب��ؤ م���رؤظء ضةشين‬ ‫بريكردنةوةي دةبَيتء دةبَيتة َ‬ ‫خالي وةرض��ةرخ��ان بةرةو‬ ‫ئاِراستةيةكي ثَيشرت دةستنيشانكراو لةذياني ئةو كةسةدا‪.‬‬ ‫وةك سةملَينراوة لةشةرعي خ��وادا ئامانج لةسةفةري‬ ‫ح��ةجء عومرة بةمةبةسيت عيبادةت‪ ،‬تةنها ت��ةوايف َ‬ ‫مالي‬ ‫خ��واو رَي��وِرةمس��ةك��ان��ي ئيحرام‪ ،‬صةفاو م���ةروةو مانةوة‬ ‫لةموزدةليفةو وةس��ت��ان ل��ةع��ةرةف��اتء رةم��ي ج��ةم��ةراتء‬ ‫ق��ورب��ان��ي��ك��ردن��ة‪ ،‬ب���ةآلم وةك ن��ةري��ت �َي��ك ب���ووة ب��ةب��او ل��ةم‬ ‫سةفةرانةدا س��ةردان��ي شوَينةوارةكاني ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫هاوةلةكانيء سةفةرو رووبةِرووبوونةوةكانيان‬ ‫و‬ ‫س��وث��اي ن��ةف��ام��يء ن��ةي��ارةك��ان��ي��ان��دا دةك���رَي���تء َ‬ ‫دل��ن��ي��ام‬ ‫ئةطةر مرؤظ ئاطاي لةخؤي نةبَيت سةرداني ئةم ضةشنة‬ ‫جَيطةيانة دةروونء جةستةيشي ماندوودةكةنء بايةخي‬ ‫سةفةرةكةي ال كةمدةبَيتةوةو وةك ثَيويست لةئاماجنةكةي‬ ‫كة‪ :‬تةوايف َ‬ ‫مالي خواو حةجء عومرةية ناطاتء وايلَيدَيت‬ ‫وةك دةط�َِي�رَ ن��ةوة‪ :‬يةكَيك لةموريدو يارةكاني (شيخ ولي‬ ‫اهلل دهلوي) داوادةك��ات كة شَيخ َ‬ ‫مؤلةتيبداتء بضَيت بؤ‬ ‫مةككةو مةدينةو ل� َ‬ ‫�ةوي مبَينَيتةوة تا كؤتايي تةمةنيء‬ ‫ل� َ‬ ‫�ةوي بينَيذن‪ ،‬شَيخيش لَييدةثرسَيت بؤضي ئةم داواية‬ ‫دةليت‪ :‬قوربان من َ‬ ‫دةكةيت؟ موريدةكةي شَيخيش َ‬ ‫دلء‬ ‫دةروونء بريكردنةوةم هةميشة لةوَييةو تةنها جةستةم‬ ‫ليرَ ةية‪ .‬شَيخيش (رةمحةتي خواي لَيبَيت) َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬زؤر‬ ‫باشة‪ ،‬كةواتة‪ :‬تؤ ئَيستا كارَيكي باش ئةجنامدةدةيت‪،‬‬ ‫بةلاَ م ئةطةر بضيتة َ‬ ‫ئةوي هاوكَيشةكة ثَيضةوانة دةبَيتةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ث��اش م��اوةي��ةك بَيتاقةتدةبيت‪َ ،‬‬ ‫خةيالء‬ ‫دلء دةروونء‬ ‫رؤحت دةطةِرَيتةوة بؤ ئيرَ ة بؤ ناو َ‬ ‫مالء خَيزانتء تةنها‬ ‫جةستةو قةثاغةكةت َ‬ ‫لةوي دةمَينَيتةوة كةهيض سودَيكي‬ ‫نابَيت‪ ،‬كةوابَيت لةسةر ئةو َ‬ ‫حالةتةي كةهةتة مبَينةرةوةو‬ ‫لةخؤتي تَيكمةدة‪.‬‬ ‫بؤية دةب �َي��ت م��رؤظ ل��ةه��ةم��وو س����ةردانء سةفةرَيكدا‪،‬‬ ‫ئاماجنَيكي دياريكراوي هةبَيت بؤ دؤزينةوةو دةستخستين‬ ‫لةسةفةرةكةيدا تَيبكؤشَيت‪ ،‬وة ئةطةر نا‪ ،‬لةباتيي سود‪،‬‬ ‫زياني بةردةكةوَيتء خةسارةمتةنددةبَيت‪.‬‬ ‫لةم طةشتةمدا جطة لةئاماجنة بنةِرةتييةكةم كة(عومرة)‬ ‫َ‬ ‫هةندي راستيم بؤ روونبوويةوة‪-:‬‬ ‫بوو‬ ‫ •زؤربةي زيارةتكاراني َ‬ ‫مالي خوا‪ ،‬الواني هةردوو‬ ‫مي بوون‪.‬‬ ‫تومخي نيرَ و َ‬ ‫ •رَيذةيةكي زؤر لةبووكء زاواي تازة بةيةكطةيشتوو‬ ‫سةرةتاء بناغةي ذيانيان لةتةوايف َ‬ ‫مالي خواو لةذوانطةي‬ ‫ئيمانييةوة دادةمةزراند‪.‬‬ ‫ •زؤرينةي طةل‪ ،‬نةتةوة‪ ،‬زمانء نةذادةكاني دونيا‬ ‫خواثةرستيان تَيدايةو ئةم ئايينة بةزؤرينةي مرؤظايةتي‬ ‫‪112‬‬

‫طةيشتووة‪.‬‬ ‫ •طةالني ثَيطةيشتووي وةك ماليزيا‪ ،‬ئةندةنوسيا‪،‬‬ ‫توركيا‪ ،‬ئيرَ ان‪ ،‬بةشَيك لةئةوروثييةكان‪ ،‬طةالني ئةوروثاي‬ ‫رؤذه�����ةلاَ ت‪ ،‬زؤر ب��ةش�َي��وازَي��ك��ي رَي��ك��خ��راو لةجلوبةرطء‬ ‫ثاكوخاوَينيي َ‬ ‫هةلسوكةوتياندا‪ ،‬بةشداريي ئةو رَيوِرةمسانة‬ ‫دةكةنء هةم خؤيان زياتر بةهرةمةنددةبنء هةم كةمرتين‬ ‫ئازارو ئةركيش بؤ غةيري خؤيان دروستدةكةن‪.‬‬ ‫ •بةلاَ م بةداخةوة طةالني ولاَ تة هةذارو بَينازةكان‪،‬‬ ‫وةك ل��ةوةو ثَيش ه��ةر لةذَير كاريطةريي نالةباري باري‬ ‫ئ���اب���ووريء رؤش��ن��ب�يريء ت��ةن��درووس��ت��ي��ي خ��ؤي��ان��دانء‬ ‫�يء ه� َ‬ ‫�ةل��ث��ةك��ردن��ةوة‬ ‫ه��ةر بةطياني ث���ةالم���اردانء م��ل��م�لان� َ‬ ‫َ‬ ‫هةلسوكةوتدةكةنء جَيوشوَيين نةخوازراو بةجَيدةهَيَلن‪،‬‬ ‫بَيطومان هةموو خةتاكة تةنيا هيي خؤياننييةو ئومَيديش‬ ‫واية كة خواي بَيهاوتا ثاشان َ‬ ‫خةلكيش لَييانزوويرنةبن‪،‬‬ ‫ضونكة ك��اردان��ةوةي هةلومةرجي ذي��ان��ي خؤيانةو وةك‬ ‫َ‬ ‫حالةتَيكي خؤيان لَيكيدةدةنةوة‪.‬‬ ‫ •وا باشة ه��ةم��وو ح��اج��يء ع��وم��رةك��ارَي��ك‪ ،‬ثَيش‬ ‫دةرض��وون��ي‪ ،‬ئاماجني دياريبكاتء خ��ؤي ماندوونةكات‬ ‫بةسةرداني شاخء ئةشكةوتء قةبرسانء بازاِرو ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫ه���ةرض���ةن���دة ب��ي��ن��ي�ني ئ���ةم ش��وَي��ن��ان��ةو ش����ارةزاب����وون‬ ‫لةهةلومةرجي ذياني ئةو وآلتةيش خؤي بؤ خؤي بايةخي‬ ‫تايبةتي هةية‪ ،‬ب��ةآلم ئةمانة وةك ثَيشةكيء ثةراوَيزَيك‬ ‫سةيربكرَين ب��ؤ ئةجنامداني ئاماجنة بنةِرةتييةكة كة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةسةرقالييةكاني ذيان‬ ‫خؤدامالني‬ ‫بةبةستين ئيحرامء‬ ‫دةستثَيدةكاتء تةوايف َ‬ ‫مالي خواو ئةجنامداني رَيوِرةمسة‬ ‫ئايينييةكانة‪.‬‬ ‫ن��ةك ب��ةه��ؤي شتة الوةك��ي��ي��ةك��ان��ةوة ئ���ةوان بةناكامي‬ ‫ئ��ةجن��ام��ب��دةي��ن ي��اخ��ود ت��ا دةط��ات��ة س����ةرةي ئ����ةوان وةك‬ ‫دلء دةروونء رؤحء خ��ةي� َ‬ ‫ومت��ان َ‬ ‫�ال��ت ب��ط��ةِرَي��ت��ةوة الي‬ ‫كاروكةسابةتء َ‬ ‫مالء خَيزانء تةنها جةستة شةكةتةكةت‬ ‫َ‬ ‫لةوي مبَينَيتةوة‪.‬‬ ‫* ئَيمةي طةالني رؤذهةآلتي ناووينيش ثَيطةمان لةوَييش‬ ‫ناوةجنييةو نة زؤر ثَيشكةوتوو نة زؤريش دواكةوتووين‪،‬‬ ‫ه��ةرض��ةن��دة دةب��وو بةحوكمي ئ��ةوةي كةثةيامةكة لةناو‬ ‫ئَيمةدا س��ةري��ه� َ‬ ‫�ةل��داوة‪ ،‬ئَيمة ثَيشةنطبني‪ ،‬ب��ةآلم وادي��ارة‬ ‫طةالنيرت خؤيان س��ازوو ئ��ام��ادةك��ردووة بؤ رابةرايةتيء‬ ‫ثَيشةنطيكردني ئوممةتي ئيسالمي لةدواِرؤذَيكي نزيكدا‪.‬‬ ‫* ل�����ةِرووي ئ��اس�تي رؤش��ن��ب�يريء ت��ةك��ن��ةل��ؤذي��ي��ش��ةوة‬ ‫ئ �َي��م��ة وةك ك����ورد ل�����ةزؤر ش���ت ب �َي��ب��ةش�ينء س������ةرةِراي‬ ‫ئ���ةو ثَيشكةوتنة ش��ارس��ت��ان��يء ل �َي��ش��اوة تةكنيكييةي‬ ‫كةلةناوماندا ب��ةدي��دةك��رَي��ت‪ ،‬ب��ةآلم هَيشتا ه��ةر ل��ةدواي‬ ‫زؤرَي��ك لةطةالنةوةينء ئوَيدواية ثَيشكةوين‪ ،‬ضونكة تا‬ ‫َ‬ ‫هةولي‬ ‫هةست بةدواكةوتوويي خؤمان نةكةين هةرطيز‬ ‫خؤثَيشخسنت نادةين‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلم َيك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي‬ ‫زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬ ‫ن‪ :‬د‪ .‬كاوة فةرةج سةعدون‪ /‬ثزيشكي ثسثؤ ِري هةناويء سنط‬

‫ئةندازيار خاليد بةرزجني‬

‫(‪)2-1‬‬

‫ض شتَيك طةورةترين شايةتيية لةسةر ئةوةي تؤ لةاليةن‬ ‫خوداوة نيرَ راويت‪ ،‬ثَي َ‬ ‫يانبل َي خودا ئةو شايةتييةدةدات‬ ‫ب��ةوةي قورئاني بؤ نيطاكردووم‪ ،‬تا َ‬ ‫بةلطةو ئينزاربَيت‬ ‫بؤ ئَيوةو ئةوانةيش كة تةنها قورئانيان ثَيدةطات‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫سةردةماني دواي ثَيغةمبةر (‪.)j‬‬ ‫هةروةها دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ب��ا أنَ��زل ِإليْك أن�َ�زل� ُه ِبِعلِمِه‪]...‬‬ ‫ [َلِكِن اللهَُّ َي ْشَه ُد مِ َ‬‫(النساء‪ .)166 :‬واتة‪َ :‬‬ ‫بةالم خواي طةورة شايةتيدةدات‬ ‫كة قورئاني بؤت داب��ةزان��دووة‪ ،‬بةوةي زانسيت خودايي‬ ‫تَيداية‪.‬‬ ‫لأْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ض‪]...‬‬ ‫او ِ‬ ‫الس َّر فيِ َّ‬ ‫ [قل أنَزل ُه الِذي َي ْعل ُم ِّ‬‫السَم َ‬ ‫ات َوا ْر ِ‬ ‫(الفرقان‪ ،)6 :‬واتة‪ :‬ئةو كةسة قورئاني دابةزاندووة كة‬ ‫ئاطاداري هةموو نهَينييةكانة لةئامسانةكانء زةويدا‪.‬‬ ‫زان��ي��اري��ي��ةك��ان��ي ق���ورئ���ان‪ ،‬زان���س�ت�ي خ���وداي�ي�ن‪ ،‬كة‬ ‫ئ����اط����اداري ن��ه�َي��ن��ي��ي��ةك��ان��ي ه���ةم���وو ط����ةردوون����ة‪ ،‬ب��ؤي��ة‬ ‫بةراودناكرَين بةزانيارييةكاني مرؤظ لةهةر سةردةمَيكدا‬ ‫ب �َي��ت‪ ،‬ب���ةب���ةراوردك���ردن���ي ج��ي��اوازي��ي��ةك��ان��ي زان��ي��اري��ي‬ ‫مرؤظةكانء زانيارييةكاني قورئان‪ ،‬موعجيزة رؤشنةكة‬ ‫دةدرةوشَيتةوةو رووندةبَيتةوة‪ ،‬ضونكة ئةم زانيارييانة‬ ‫لةسةرضاوةي مرؤييةوة نةهاتوون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةسةرةتاكاني داب��ةزي�ني قورئاندا خةلكي بةطشيت‬ ‫َ‬ ‫سةرقالبوون‪ ،‬بؤية دةبينني‬ ‫بةِرةوانبَيذيء ئةدةبياتةوة‬ ‫قورئاني ثريؤز هةر بةكارةكةي خؤيان تةحةددايكردن‪،‬‬ ‫بةجؤرَيك ئةوةي ويذدان زيندووبوو بةتةنها طوَيلَيبووني‪،‬‬ ‫باوةِريدةهَينا‪ ،‬ئ��ةوةي راستييشي نةويستاية دةي��وت‬ ‫ئ��ةم وت��ان��ة سيحرء ج����ادوون‪ ،‬بَيطومان بةكارهَيناني‬ ‫وشةي سيحر بؤ قورئاني ثريؤز بؤ خؤي موعجيزةيةكي‬ ‫رؤشنبوو‪ ،‬ضونكة ثَيشرت وشةي سيحر بةكارنةهَينرابوو‬ ‫ب��ؤ وت���ةو ق��س��ةك��ردن‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم ل��ةه�َي��زو ت��وان��اي وشةكاني‬ ‫دلي َ‬ ‫قورئانء كاريطةرييان لةسةر َ‬ ‫خةلكي‪ ،‬نةياندةزاني ض‬ ‫وةسفَيكي بؤ نَ‬ ‫دابنيء ضؤن دذايةتييبكةن‪ ،‬بؤية بةناضاري‬ ‫وتيان‪ :‬ئةم وتانة سيحرن!!‬ ‫موعجيزةي قورئان هَيندة بةهَيزبوو‪ ،‬بَيباوةِراني مةككة‬ ‫هيض رَيطةيةكيان لةبةردةستدا نةمابوو تا بةرةنطاري‬

‫ثَيشةكييةكي طشيت‪:‬‬ ‫س��وث��اسء س��ت��اي��ش ب��ؤ ث����ةروةردط����اري زان����او دان���ا‪،‬‬ ‫دروودو َ‬ ‫س�لاو بؤ س��ةر طياني ثَيغةمبةر(‪)j‬و ي��ارانء‬ ‫شوَينكةوتوواني‪،‬‬ ‫خ���واي ط���ةورة ل���ةِرةمح���ةتء ميهرةبانيي خ��ؤي��ةوة‪،‬‬ ‫ل��ةو كاتةي ئ��ادةم��ي��زادي بةديهَيناوة ه��ةروا بةندةكاني‬ ‫بةبَيثَيداني بةرنامة ثةراوَيزنةخستووة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو باشرتين‬ ‫ث��رؤط��رام��ي ب��ؤ ن������اردوون‪ ،‬ت��ا خ��ؤش��يء ب��ةخ��ت��ةوةري��ي‬ ‫دونياو دواِرؤذ بةدةستبهَيننء دووربن لةسةرطةردانيء‬ ‫رَيلَيونبوون‪ ،‬ئاشكراية ئةم بةرنامةيشي لةِرَيي نيطاوة‬ ‫بةباشرتيين كةساني سةرزةوي طةياندووة‪ ،‬هةتا ئةوانيش‬ ‫بيطةيةننة مرؤظايةتي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫طومانيتَيدانيية ه��ةل��ب��ذي��رراوةك��ان (ث�ي��غ��ةم��ب��ةران)‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةخةلكي َبلنَي ئَيمة نيرَ راوي‬ ‫هةروا بةسادةيي نةهاتوون‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ثةروةردطارين‪ ،‬بةبَيئةوةي بةلطةي رؤشنيان ثيدرابيت‪ ،‬كة‬ ‫راستيي وتةكةيان بسةملَينَيت! َ‬ ‫بةلكو ضةندين دةرئاساو‬ ‫موعجيزةيان ثَيدراوة‪ ،‬كاتَيك َ‬ ‫خةلكي بينيويانة طومانيان‬ ‫نةماوة لةوةدا كة ئةمة بةتةنها ئيشي ثةروةردطارة‪ ،‬بؤية‬ ‫بةوثةِري َ‬ ‫دلفراوانيء ب�يروب��اوةِرةوة ئيمانيانثَيهَيناونء‬ ‫ئةوثةِري تَيكؤشانيشيان لةثَيناوياندا كردووة‪.‬‬ ‫ثةروةردطار نيرَ راوةكاني يةك لةدواي يةك بؤ مرؤظايةتي‬ ‫دةنارد‪ ،‬هةتا كؤتاييان بةباشرتين َ‬ ‫هةلبذَيرراوي زةوي هات‪،‬‬ ‫ئةو باشرتين كةسةي كةطةورةترين موعجيزةيشي ثَيدرا‪،‬‬ ‫بةشَيوةيةك هَيندة طةورةبوو كة بةوةفاتي ثَيغةمبةر (‪،)j‬‬ ‫موعجيزةكةي وةفاتينةكردو لةهةموو سةردةمةكاندا تا‬ ‫رؤذي دواي��ي رؤشنرتين َ‬ ‫بةلطةية بؤ هةموو ئادةميزاد‪،‬‬ ‫نةمريء بةردةواميي ئةم موعجيزةيةيش بةهؤي ئةوةوةية‬ ‫كة بةزانسيت خودايي دابةزيوة‪ ،‬كة ئاطاداري نهَينييةكاني‬ ‫ئامسانةكانء زةويية‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪ُ [ :‬ق ْل َأ ُّي َش ْي ٍء‬ ‫وح َي ِإَل َّي َهَذا‬ ‫َأ ْكبرَ ُ َشَه َ‬ ‫اد ًة ُقِل اللهَُّ َشِهي ٌد َبييِْن َوَب ْيَن ُك ْم َوأُ ِ‬ ‫ا ْل ُق ْرَآ ُن لأِ ُ ْنِذَر ُك ْم ِبِه َوَم ْن َبَلَغ‪( ]...‬األنعام‪ .)19 :‬واتة‪َ :‬بل َي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪113‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫قورئانء موعجيزةكةي ببنةوة‪ ،‬ئةوةنةبَيت دةيانوت‪ :‬وةك‬ ‫قورئان دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ين َكَف ُروا لاَ َت ْسَمعُواهِ َ‬ ‫[وَق َ‬ ‫ال الَِّذ َ‬ ‫يه‬ ‫لَذا ا ْل ُق ْرَآِن َوا ْلَغ ْواِف ِ‬ ‫ َ‬‫َلَع َّل ُك ْم َت ْغِل ُب َ‬ ‫ون] (فصلت‪ .)26 :‬واتة‪ :‬كافرةكان دةيانوت‪:‬‬ ‫ط� َ‬ ‫�وي بؤ ئ��ةم قورئانة مةطرنء لةكاتي قورئاخنوَيندندا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دةنط بةرزبكةنةوة تا نةيبيسنت!! بةلكو بةو جؤرة زالبنب‬ ‫بةسةريدا!‪ .‬ئةوان دةيانزاني بةس طوَيلَيبووني قورئان‬ ‫ناضارياندةكات بةبِرواهَينان‪ ،‬مةطةر زؤري��ان لةخؤيان‬ ‫بكرداية يان طوَييان بئاخنيايةء دةنطيان بةرزبكردايةتةوة‬ ‫تا طوَييانلَيينةبَيت‪.‬‬ ‫ئةمة لةو َ‬ ‫والتانةي ع��ةرةب ب��وونء بةئاساني لةواتاو‬ ‫رةوان��ب �َي��ذي��ي ق��ورئ��ان ت�َي��دةط��ةي��ش�تن‪ ،‬ه��ةرض��ي َ‬ ‫والت��ان��ي‬ ‫ديكةيشة كة بةئاساني ئيسالميان وةرط��رت‪ ،‬هؤكةيةي‬ ‫ه��ةر موعجيزة ب���وو‪ ،‬ي��ةك�َي��ك ل��ةو موعجيزانةيش ئةو‬ ‫كتَيبة ئامسانييانة بوو كة لةبةردةستياندابوو بةردةوام‬ ‫دةياخنوَيندنةوة‪ ،‬كة بةِرووني وةسفء ناوو ناوونيشاني‬ ‫ت��ةواوي ئةو ثَيغةمبةرةي (‪ )j‬تَيدابوو‪ ،‬خ��واي طةورة‬ ‫[وِإ َّن� ُه َلِفي ُزُبِر الأَْ َّولَ‬ ‫ِ�ين] (الشعراء‪.)196 :‬‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫واتة‪ :‬باسء ناوونيشاني موحةممةد (‪ )j‬لةثةرتووكة‬ ‫ثَيشينةكاندا هةية‪.‬‬ ‫كاتَيك طةالني خاوةن كتَيب لةو سةردةمةدا دةيانبيست‬ ‫فريادِرةسَيك بةِرَيوةيةو مرؤظايةتي رزطاردةكات‪ ،‬بةردةوام‬ ‫بةتامةزرؤييةوة ضاوةِرَيي ئةو رزطاركارة بوون‪ ،‬تا زووبَيتء‬ ‫ئيمانيثَيبهَيننء شوَينيبكةون‪ ،‬واتة‪ :‬ثَيشرت ئامادةباشيي‬ ‫دةروونييان بؤ شوَينكةوتين هةبوو‪ ،‬يةكَيك لةو خاوةن‬ ‫كتَيبانة جوولةكةكان ب��وون‪ ،‬كة ب���ةردةوام لةثةرتووكي‬ ‫تةوراتدا باسي ثَيغةمبةري ئاخرزةمانيان دةخوَيندةوةو‬ ‫ناوو ناوونيشانيان بةدرَيذي بؤ َ‬ ‫خةلك باسدةكرد‪ ،‬بةمنوونة‬ ‫لةثَيش جةنطةكانياندا دوعاياندةكردو دةيانوت‪“ :‬اللهم‬ ‫انصرنا بالنيب املبعوث يف آخر الزمان”‪ .‬واتة‪ :‬خوداية بةو‬ ‫ثَيغةمبةرةي لةكؤتايي زةماندا دةينيرَ يت سةرمانبخةيت‪،‬‬ ‫وة سرووشتيان وابوو هةِرةشةيان لةدةوروثشتةكانيان‬ ‫دةك�����ردو دةي���ان���وت‪ :‬ن��زي��ك��ة ث �َي��غ��ةم��ب��ةري ئ��اخ��رزةم��ان‬ ‫ب �َي��ت‪ ،‬ئ��ةم��ةي��ش ن���اوو ن��اوون��ي��ش��ان��ةك��ةي��ةت��يء ئَيمةيش‬ ‫يةكةمني كةسني شوَينيدةكةوينء بةهؤي ئةوةوة بةسةر‬ ‫هةمووتاندا سةردةكةوين‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم كاتَيك ئةو ثَيغةمبةرة‬ ‫رؤشنة ه��ات‪ ،‬باوةِريانثَينةهَيناو ه� َ‬ ‫�ةول��ي ش��اردن��ةوةي‬ ‫زان��ي��اري��ي��ةك��ان��ي��ان دةدا‪ ،‬ئ��ةم��ةي��ش تةنها ل��ةب��ةرئ��ةوةي‬ ‫لةخؤياننةبوو ‪-‬هةرضةندة ثَيغةمبةريان وةك كوِري خؤيان‬ ‫ناسييةوةو َ‬ ‫دلنيابوون ئةمة ئةو ثَيغةمبةرةية كة تةورات‬ ‫باسيكردووة‪ -‬قورئان ئاشكرايكرد كة ئةوان وةك َ‬ ‫رؤلةي‬ ‫خؤيان دةيانناسي‪ ،‬وةك دةفةرموَيت‪[ :‬الَِّذ َ‬ ‫ين َآَت ْيَنا ُه ُم‬ ‫اب َيعِْر ُفوَن ُه َكَما َيعِْر ُف َ‬ ‫ون َأ ْبَناَء ُه ْم‪( ]...‬البقرة‪.)146 :‬‬ ‫ا ْلِكَت َ‬ ‫َ‬ ‫وة بةهيض جؤرَيكيش نكوليياننةكرد لةم ئايةتة كة نازانن‬ ‫‪114‬‬

‫ئةمة ئةوة يان ئةونيية‪ ،‬بؤية بةخيرَ ايي َ‬ ‫هةولي شاردنةوةي‬ ‫زانيارييةكاني سةبارةت بةموحةممةد (‪-)j‬يان دةدا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم شاردنةوةي زانيارييةكان تازة بَيسوودبوون‪ ،‬ضونكة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكةكة‬ ‫خةلكي مةدينةيان ثَيرتساندبوو‪،‬‬ ‫ئ��ةوةن��دة‬ ‫َ‬ ‫وةسفةكانيان لةبةركردبوو‪ ،‬بؤية خةلكي مةدينة كاتَيك‬ ‫هاتن بؤ مةككةو هةر كة ثَيغةمبةريان (‪ )j‬بيين‪ ،‬وتيان‪:‬‬ ‫“واهلل إنه للنيب الذي توعدكم به اليهود فال يسبقنكم إليه”‪.‬‬ ‫واتة‪ :‬سوَيندبةخودا ئةمة ئةو ثَيغةمبةرةية كة جوولةكة‬ ‫ه��ةِرةش��ةت��ان ثَيلَيدةكات‪ ،‬دة با ئ��ةوان ثَيشماننةكةون‬ ‫لةباوةِرثَيهَيناني‪ .‬ئةمةيش هؤكارَيكي طرنطبوو بؤئةوةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةخةلكي مةككة باوةِريثَيبهَيننء‬ ‫خةلكي مةدينة ئاسانرت‬ ‫بةكاتَيكي كةمء بينينَيكي كورت بةلَيشاو بَينة ناو بازنةي‬ ‫ئيسالمةوة‪.‬‬ ‫ئ��ةوةي��ش ج��ؤرَي��ك��ب��وو لةموعجيزة ك��ة تائَيستايش‬ ‫موعجيزةيةكي رؤشنةو زياتر خاوةني نامةو لَي َ‬ ‫كؤلةرةوان‬ ‫لةكتَيبة ئامسانييةكاندا ئةو هةقيقةتة دةزان��ن‪ ،‬هةروةك‬ ‫[وَي ُق ُ‬ ‫ول الَِّذ َ‬ ‫ين َكَف ُروا َل ْس َت‬ ‫خواي بَيهاوتا دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ُم ْر َسلاً ُق ْل َكَفى ِباللهَِّ َشِهيدًا َبييِْن َوَب ْيَن ُك ْم َوَم ْن ِع ْنَد ُه ِع ْل ُم‬ ‫اب] (الرعد‪.)43 :‬‬ ‫ا ْلِكَت ِ‬ ‫َ‬ ‫ئ��اش��ك��راي��ة ق��ورئ��ان��ي ث��ي�رؤز ب��ةت��ةن��ه��ا ب��ؤ ك��ؤم��ةل �َي��ك‬ ‫نةهاتووة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو بؤ هةموو ضنيء توَيذةكاني سةرزةوي‬ ‫بةهةموو ئاستة جياوازو تةمةنةكانيانةوة هاتووة‪ ،‬بؤية‬ ‫موعجيزةكةيشي خ���واي ط���ةورة ب��ةج��ؤرَي��ك��ي ك���ردووة‪،‬‬ ‫تَيطةشتين بةسبَيت بؤ هةموو َ‬ ‫خةلكي‪ ،‬ئةوةيش بةهؤي‬ ‫ب��وون��ي زانيارييةكاني ن���اوي‪ ،‬ك��ة زان��ي��اري��ي خ��وداي�ين‪،‬‬ ‫بةجؤرَيك شوانَيك لةدةشتَيكداو زانايةكي طةردووني‬ ‫لةسةر تةلةسكؤبةكةيةوة‪َ ،‬‬ ‫دةداتي كة‬ ‫بةلطةي تةواويان‬ ‫َ‬ ‫لةاليةن خوداوةية‪ ،‬تةنها ئةوانةنةبَيت كة بةدواي راستيدا‬ ‫ناطةِرَينء ئةطةر رَييشيانلَييبكةوَيت خؤياني لَيالدةدةنء‬ ‫َ‬ ‫هةولي شاردنةوةي دةدةن‪.‬‬ ‫قورئاني ثريؤز ضةندين بواري زانياريي لةخؤطرتووة‪،‬‬ ‫ت��ا ك��ات ب����ِروات زان��ي��اري��ي��ةك��ان��ي زي��ات��ر ئ��اش��ك��رادةب��نء‬ ‫مرؤظةكان زياتر لَييتَيدةطةن‪ ،‬لةوانةيش دةرخستين‪:‬‬ ‫هةندَيك لةنهَينييةكاني رابردوو‪ ،‬هةندَيك لةنهَينييةكاني‬ ‫داه��ات��وو‪ ،‬ه��ةروةه��ا نزيكةي (‪ )1300‬ئايةت دةرب���ارةي‬ ‫دياردة طةردوونييةكان دةدوَين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫قورئاني ث�يرؤز بؤ خؤشبةختكردني ذياني خةلكي‬ ‫هاتووة‪ ،‬ضةندين فةرماني بةضاكةكاري تَيداية‪ ،‬ئةطةر‬ ‫هةركةسَيك جَيبةجَييانبكات ئاسودةي ه��ةردوو جيهان‬ ‫دةبَيت‪ ،‬ضةندين نةهيكردنء قةدةغةيشي تَيداية هةركةس‬ ‫خؤي لَييانبةدووربطرَيت‪ ،‬خؤي لةخراثةكاني ه��ةردوو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةو فةرمانكردن بةضاكةكاريء‬ ‫جيهان ثاراستووة‪،‬‬ ‫ن��ةه��ي��ك��ردن ل��ةق��ةدةغ��ةك��راوةك��ان��دا‪ ،‬ض��ةن��دي��ن ئ��ام��اذةي‬ ‫ط��ةردوون��ي��ي ك���ردووة‪ ،‬ت��ا َ‬ ‫خةلكي ب��زان��ن ئ��ةم ثةرتووكة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫خوداييةو بؤئةوة نيرَ راوة تا بؤ فةرمانكردن بةضاكةكاريء‬ ‫نةهيكردن لةقةدةغةكراوةكاني طوَيِر َ‬ ‫ايةلنب‪ ،‬قورئان كتَييب‬ ‫رَينمايية‪ ،‬نةك كتَيبَيكي زانستيي رووت كة َ‬ ‫خةلك لَييةوة‬ ‫ف�َي�رَ ي ه��ةم��وو زانستةكان ب�بن‪ ،‬ئ��ةو زانيارييانةيش كة‬ ‫تَييداية بؤئةوةية َ‬ ‫خةلكي بزانن ئةمانة وتةي خودان‪.‬‬ ‫ل��ةئ��ام��اذةك��ان��ي ق��ورئ��ان ب��ؤ دي���اردة ط��ةردوون��ي��ي��ةك��ان‪،‬‬ ‫ضةندين نهَينيي خراونةتةِروو‪ ،‬كة لةبةرضاوي ضةندين‬ ‫نةوةو سةردةم شاراوةبوون‪ ،‬تاوةكو زانسيت تاقيكاريي‬ ‫هاتء ثةردةي لةسةر نهَينييةكان َ‬ ‫هةلدايةوةو واتاي ئايةتة‬ ‫قورئانييةكانيش لةبةرضاوي َ‬ ‫خةلكيدا رؤشنرتبوونةوة‪،‬‬ ‫ب��ةردةوام��ي��ش ئ��ةم ح� َ‬ ‫�ال��ةت��ة دووب��ارةدةب��َي��ت��ةوة‪ ،‬ب��ةوةي‬ ‫بةثَيشكةوتين زانستيي زياتر رؤذ لةدواي رؤذ تَيطةيشنت‬ ‫بؤ ئايةتة قورئانييةكان زياتردةبن‪َ ،‬‬ ‫بةالم لةهةر سةردةمَيكدا‬ ‫هَيندة ث��ةردة لةسةر نهَينييةكان الدةبرَين كة بةسبَيت‬ ‫خةلكي َ‬ ‫بؤئةوةي َ‬ ‫دلنيابن لةاليةن خوداوةيةو باوةِربهَينن‬ ‫بةبةشةكةيرتي كة هَيشتا نهَينييةكاني دةرن��ةخ��راون‪،‬‬ ‫تَيطةشنت لةهةموو زانيارييةكاني ق��ورئ��ان‪ ،‬ثَيويسيت‬ ‫بةكات هةية‪ ،‬هةندَيكي لةسةردةمي تؤدا دةردةكةوَيتء‬ ‫هةندَيكيرتي ب��ؤ ن��ةوةك��ان��ي داه��ات��وو بةجَيدةهَيَلرَيت‪،‬‬ ‫ل��ةه��ةر س��ةردةم �َي��ك��دا زان��ي��اري��ي��ةك��ان ثَيطةشتوونةبنء‬ ‫هةموو رووةكاني دياردةكة دةرنةخرابَيت لَيكدانةوةي‬ ‫ئايةتة قورئانييةكةيش ثَيطةشتوونابَيت‪ ،‬خواي طةورة‬ ‫لةبارةي ئةو كةسانةي كة هَيشتا نة زانياريي تةواويان‬ ‫بةزانستةكة هةيةء نة هَيشتا دياردةكة دةرخراوة‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫ئةوان بةدرؤيدةخةنةوة‪ ،‬دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫يطوا ِبِع ْلِمِه َومَ​َّ‬ ‫با لمَ ْ يحُِ ُ‬ ‫لا َي ْأِتِه ْم َت ْأِوي ُلهُ]‬ ‫[َب ْل َك َّذُبوا مِ َ‬ ‫(يونس‪.)39 :‬‬ ‫ل �َي��ك��دان��ةوة ب��ؤ ئ��اي��ةت��ة ط��ةردوون��ي��ي��ة قورئانييةكان‬ ‫ك��ة ثَيويسيت ب��ةزةم��ةن ه��ةي��ة ب��ؤئ��ةوةي راستييةكةي‬ ‫دةرب��ك��ةوَي��ـ��ت‪ ،‬ل��ةه��ةر س��ةردةم�َي��ك��دا زان��اي��ان��ي ب���اوةِردار‬ ‫بةهةموو تواناو ئيمكانياتَيك كة لةبةردةستياندابووة‪،‬‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةول��ي ل �َي��ك��دان��ةوةي��ان داوةء زؤرت��ري��ن تَيكؤشانيان‬ ‫لةثَيناويدا ك���ردووة‪ ،‬ت��ا لَييتَيبطةن‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم هةركاتَيك‬ ‫لَيكدانةوةكانيان بةهؤي زؤر ثةنهانيي دي��اردةك��ةوة ال‬ ‫قورسبووبَيت‪ ،‬وتويانة‪ :‬بةس خودا خؤي دةزانَيت ئةمة‬ ‫ضؤنة‪ .‬هةندَيكجاريش خؤيان راظةيان بةثَيي تَيطةيشتين‬ ‫خؤيانء توانا بةردةستةكاني ئةو كاتة بؤ كردووة‪ ،‬هيض‬ ‫نةنطييةكيشيان لةسةرنيية‪ ،‬ئةطةر لَيكدانةوةكةيان لةِرووي‬ ‫زانستييةوة راستنةبووبَيت‪ ،‬ضونكة ضؤنَيتييةكةيان‬ ‫نةزانيوةء هَيشتا زانست بابةتةكةي رووننةكردبووةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا‬ ‫وةك ئَيستا الي ئَيمة هةندَيكيان روونن‪،‬‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬خؤي تةفسريينةكردبوو‪ ،‬ئةوةيش ديارة‬ ‫لةبةر حيكمةتَيكي زؤر طةورةبووة‪ ،‬كة يان ثةروةردطار‬ ‫فةرمانيثَيكردووة‪ ،‬يان خؤي بةباشيزانيووة بةجَييبهَيَلَيت‬

‫بؤ زةمةنةكاني داهاتوو‪ ،‬ضونكة ئةطةر لَيكدانةوةكاني‬ ‫بةثَيي ذيريي ئةو سةردةمة بكرداية‪ ،‬ئةوا سةردةمةكاني‬ ‫ريازينةدةبوون‪ ،‬وة ئةطةر بةثَيي سةردةماني‬ ‫دوات��ر ثَي ِ‬ ‫َ‬ ‫داه��ات��وو زانستةكاني ش��ي��ب��ك��رداي��ةت��ةوة‪ ،‬خةلكي ئةو‬ ‫ريازينةدةبوون‪.‬‬ ‫سةردةمة ثَي ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بؤية بؤ خةلكي بةجَيهَيشتووة‪ ،‬لةطةل ثَيشكةوتين‬ ‫زانستدا نهَينييةكان ئاشكراتردةبن‪ ،‬لةبةرئةوة خيتابي‬ ‫ق��ورئ��ان ب��ةث �َي��ي ئ��اس�تي تَيطةيشتنةكانة‪ ،‬وازه �َي��ن��ان‬ ‫لةبابةتة زانستييةكان بؤ كاتَيك كة ذيرييةكان بةتةواوي‬ ‫بكرَينةوةو ئامادةييان تَيدابَيت كة زؤر بةجواني ئةو‬ ‫زانيارييانة وةربطرن‪ ،‬كة ثَيشرت لةسةرووي ئاسيت ذيريي‬ ‫مرؤظايةتييةوة ب��وون‪ ،‬حيكمةتَيكي خودايي تَيداية كة‬ ‫هةرخؤي باشرت دةيزانَيت‪ ،‬لةبارةي تةفسريي ئايةتي‪[ :‬اللهَُّ‬ ‫ضِم ْثَله َّ‬ ‫ُن‪( ]...‬الطالق‪:‬‬ ‫الَِّذي َخَل َق َسبَ‬ ‫او ٍ‬ ‫ْع سمَ َ َ‬ ‫ات َوِم َن الأَْ ْر ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪ .)12‬ثرسيار لةعةبدولالي كوِري عةباس كرا‪ ،‬لةوةالمدا‬ ‫وتي‪« :‬وما يؤمنك إني إن أخربتك بتفسريها‪ ،‬كفرت؟! فإنك‬ ‫تكذب بها‪ ،‬وتكذيبك بها كفرك بها»‪ .‬تةفسريي تةبةري‬ ‫(‪ ،)153/28‬تةفسريي ئينب كةسري (‪ .)368/4‬واتة‪ :‬طرةنيت‬ ‫ضيية ئةطةر تةفسريةكةييت ثَي َ‬ ‫بلَيم‪ ،‬باوةِريثَيبكةيت؟ خؤ‬ ‫ئةطةر بةدرؤي بزانيت‪ ،‬واتة‪ :‬ثَييبَيباوةِربوويت‪.‬‬ ‫ئةو كاتةي كة قورئاني ثريؤز داب��ةزي‪ ،‬دونيا ثِرببوو‬ ‫لةنةزانيء دواكةوتين زانسيت‪ ،‬ئةطةر بريي يةكتاثةرسيت‬ ‫ل��ةس��ةرةت��اي ب��ان��ط��ةوازةك��ةوة‪ ،‬ك��ةوت��ب�َي��ت��ةب��ةر رةخ��ن��ةو‬ ‫بةسةرسوِرمانةوة دةيانوت‪َ[ :‬قالُوا َأِج ْئَتَناِلَن ْع ُبَد اللهََّ َو ْحَد ُه‬ ‫ان َي ْع ُب ُد َآَب ُ‬ ‫َوَنَذَر َما َك َ‬ ‫اؤَنا] (األعراف‪ .)70 :‬واتة‪ :‬ئةو هةموو‬ ‫خودايةيرت وازلَيبهَينني؟! بؤ ئةمة وابوون‪ ،‬ئةي سةرةجنامي‬ ‫باسكردني وردةكاريية زانستييةكان ضؤن دةبوو؟ بَيطومان‬ ‫بةرةوِرووي رةخنةي زؤرتوندتر دةبوونةوة‪ ،‬ضونكة بريي‬ ‫ئةو كاتة هيض راستييةكي زانستيي وةرنةدةطرت‪ ،‬بةهيض‬ ‫شَيوةيةك زانيارييان دةربارةي لَيكدانةوة طةردوونييةكان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئاشكرايشة هةميشة موعجيزةي ثَيغةمبةران‬ ‫ب��اوي سةردةمةكاندا ب��ووة‪ ،‬ئةوةيش لةبةرئةوةبووة تا‬ ‫ببنة َ‬ ‫بةلطةيةكي رؤشن بؤيان‪ ،‬خواي طةورة موعجيزةي‬ ‫ثَيغةمبةرَيكي ن��ةك��ردؤت��ة شتَيك ك��ة َ‬ ‫خةلكي ئ��ةو كاتة‬ ‫لَييتَينةطةن‪ ،‬بؤمنوونة‪ :‬لةسةردةمي سةروةرمان موسا‬ ‫ثَيغةمبةردا (سةالمي خ��واي لَيبَيت) بايةخَيكي طرنط‬ ‫بةسيحر دةدرا‪ ،‬بؤية خ��واي ط��ةورة موعجيزةيةكي واي‬ ‫بةم ثَيغةمبةرة ثايةدارة بةخشي كة ئةو سيحرةي مايةي‬ ‫شانازيي ميسرييةكاني ئةوسا ب��ووةو بايةخيانثَيداوة‪،‬‬ ‫ثوضةألبكاتةوةو بةسةريدا زاألب��ب�َي��ت‪ .‬ئ��ةوةب��وو ط��ةورة‬ ‫ساحرياني ئةو سةردةمة كة بؤ ئ��ةوة هاتبوون دةع��واي‬ ‫ئيعجازي موسا ثَيغةمبةر َ‬ ‫هةلبووةشَيننةوة‪ ،‬هةرهةموويان‬ ‫لةمةيداني ثَيشربكَيدا سةري سوذدةيان بؤ خواي طةورة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبوونء هاتنة س��ةر ئاييين‬ ‫ناية س���ةرزةويء‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪115‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫حةزرةتي موسا‪ ،‬ضونكة بؤياندةركةوت ئةوةي كة موسا‬ ‫َ‬ ‫دةيلَيتء ثَيشضاويدةخات طةلَيك بةرزترة لةسيحر كة‬ ‫ئةوان خؤيان تَييدا ثسثؤِرو شارةزانء بايةخيثَيدةدةن‪.‬‬ ‫لةسةردةمي ثَيغةمبةر عيسا‪-‬يشدا (سةالمي خواي‬ ‫لَيبَيت) ثزيشكي بايةخيثَيدةدراو شارستانَيتيي ئةو‬ ‫رؤذط���ارة طةلـآ شانازييثَيوةدةكرد‪ ،‬ل��ةب��ةرئ��ةوة خواي‬ ‫ط��ةورة موعجيزةيةكي وايثَيبةخشي كة دةستةوسانيي‬ ‫نةيارةكاني دةرخب��اتء بتوانَيت ل��ةِرووي ثزيشكييةوة‬ ‫بةسةر طرنطرتينء بةبرةوتريين شتاني ئةو رؤذط��ارةدا‬ ‫زالببَيت‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو ئ��ةم ثَيغةمبةرة س���ةروةرة لةئاستَيكي‬ ‫طةلـآ ب��ةرزت��ري ثزيشكييةكةي ئ��ةوان��ةوة موعجيزةي‬ ‫ثَيشكةشدةكرد‪ ،‬وةك قورئان دةيطيرََِيتةوةو دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ص َوأُ ْحِيي مَْ‬ ‫ال ْوَتى ِبِإ ْذِن اللهَِّ] (آل‬ ‫[وأُ ْب�ِ�ر ُئ الأَْ ْكَمَه َوالأَْ ْب�َ�ر َ‬ ‫َ‬ ‫ع��م��ران‪ .)49 :‬وات���ة‪ :‬م���ردووي زي��ن��دووك��ردووةت��ةوة كة‬ ‫تةنانةت ثزيشكيي ئَيستايش نةيتوانيوة ئةجناميبدات!‪.‬‬ ‫جا هةروةك موعجيزةي ثَيغةمبةراني ثَيشوو لة (شَيوة‬ ‫يان رةط��ةز(ي ئةو جؤرة هونةرو زانستء شتة باوانةي‬ ‫رؤذط����اري خ��ؤي��ان ب���ووة‪ ،‬ث�َي��غ��ةم��ب��ةري س��ةروةري��ش��م��ان‬ ‫(‪ )j‬كاتآ كة خواي ط��ةورة ن��ارديء كردي بةدوايةمني‬ ‫ثَيغةمبةر‪ ،‬طرنطرتين هونةر كة لةناو نةتةوةي عةرةبدا‬ ‫بايةخيثَيدةدرا‪ ،‬رةوان��ب�َي��ذيء رةوانطؤيي ب��وو‪ ،‬ضونكة‬ ‫لةبةرئةوةي نةتةوةيةكي نةخوَيندةواربوون نةياندةتواني‬ ‫رووداوةك��ان��ي��ان بةنووسني تؤماربكةن‪ ،‬ناضار بةشيعرو‬ ‫ب���ةوت���اري ج����وان ت���ؤم���اري���ان���دةك���ردنء ل��ةث�َي��ش��ي��ن��ان��ةوة‬ ‫َ‬ ‫هةلياندةطرتنء لةو رَييةوة بؤ نةوةكاني دواي خؤيانيان‬ ‫دةطواستةوةو لةتياضوون رزطارياندةكردن‪ .‬لةبةر ئةم‬ ‫ثَيويستيية سرووشتييةي خ��ؤي��ان‪ ،‬بايةخَيكي طةلـآ‬ ‫زؤريان بةِرةوانبَيذي دةداو لةم رَييةوة بازاِري رةوانبَيذي‬ ‫ب��رةوي ت���ةواوي ثةيداكردبوو‪ ،‬ه���ةروةك ط��ةورة ئةدييب‬ ‫َ‬ ‫س��ةردةم (مصطفى ص��ادق الرافعي) َ‬ ‫“دةولةتي‬ ‫دةل�َي��ت‪:‬‬ ‫رةوانبَيذي لةناو عةرةبدا دام��ةزراب��وو‪ ،‬بةآلم ثَيويستيي‬ ‫بةثادشايةك هةبوو ب�ِروات��ة س��ةر تةخيت ئ��ةو َ‬ ‫دةول��ةت��ةو‬ ‫تاجي ثادشايي بكاتة سةري‪ ،‬ئةو ثادشايةيش تةنها هةر‬ ‫قورئاني ثريؤز بوو كة هات ئةو تاجةي كردة سةريء بوو‬ ‫بةثادشاي سةر تةخيت َ‬ ‫دةولةتي رةوانبَيذي!”‪.‬‬ ‫لةبةرئةوة قورئاني ثريؤز لةو شتانةي ئةوان تَييناطةن‬ ‫دوورك��ةوت��ؤت��ةوةو ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةموو ئايةتةكاني‬ ‫شينةكردوونةتةوةو تةفسريي زؤرَي��ك لةئايةتةكاني بؤ‬ ‫ك��ات بةجَيهَيشتووة‪ ،‬ب��ؤ ئ��ةو ك��ات��ةي َ‬ ‫خةلكي ئ��ام��ادةي‬ ‫َ‬ ‫قبولكردني دةبن‪.‬‬ ‫لةِراستيدا ئةوان لةو شتانةي تَييدةطةيشنت بةدرؤيان‬ ‫دةخستنةوة‪ ،‬ئةي بؤ ئةوة ضؤن دةبوون كة لَييتَيناطةن؟‬ ‫يطوا ِبِع ْلِمِه َومَ​َّ‬ ‫با لمَ ْ يحُِ ُ‬ ‫ل��ا َي ْأِتِه ْم َت ْأِوي ُلهُ]‬ ‫[َب� ْ�ل َك َّذُبوا مِ َ‬ ‫(يونس‪.)39 :‬‬ ‫‪116‬‬

‫منوونةيةك دةهَينينةوة لةسةر ئ��ةوةي كة (ئيسراو‬ ‫هةوالةكةي َ‬ ‫َ‬ ‫بالوكردةوة‪،‬‬ ‫ميعراج)ة‪ :‬كاتَيك ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫ض��ؤن بةرةنطاريبوونةوةو بةطالتةجاِرييةوة دةيانوت‪:‬‬ ‫هاوةلةكةتان ضي بةسةرهاتووةو ضي َ‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت؟!‬ ‫“وةرن بزانن‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت لةبةشَيكي ئةمشةودا سةرداني (بيت املقدس)م‬ ‫كردووةو لةوَيوة هةموو ئامسانةكان ط��ةِراوم‪ ،‬لةكاتَيكدا‬ ‫ئَيمة بةمانطَيك دةضينة (بيت املقدس)و بةمانطَيكيش‬ ‫دةط��ةِرَي��ي��ن��ةوة‪ ،‬ل��ةم ط� َ‬ ‫�ال��ت��ةك��ردن��ةداب��وون‪ ،‬هةندَيكيان‬ ‫ذي���رت���رب���وون‪ ،‬وت��ي��ان‪ :‬ئَيستا ك��ات��ي َ‬ ‫طالتةكردننيية‪،‬‬ ‫ثَيويستة ئ��ةم ه��ةل��ة ل��ةدةس��ت��ن��ةدةي��ن‪ ،‬بيخةينة َ‬ ‫قاليب‬ ‫ج���ددي���ات���ةوة‪ ،‬ض��ون��ك��ة دي��ن��ةك��ةي ش��وَي��ن��ك��ةوت��ووان��ي‬ ‫زؤرب��وونء لةزيادبووندان‪ ،‬ثَيويستة ئةمة راطرين‪ ،‬بؤية‬ ‫يةكَيك هاتةثَيشةوةو ل���ةِرووي ج��ددي��ات��ةوة وت��ي‪ :‬ئةي‬ ‫م��وح��ةمم��ةد (‪ )j‬ئَيمة دةزان��ي�ن ئ��ةم��ش��ةو ض��ووي��ت بؤ‬ ‫(بيت املقدس)‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم ثرسيارَيكمان لَيت هةية‪ :‬ئةطةر‬ ‫ضووبيت بَيطومان ئَيستا دةزانيت (بيت املقدس) ضؤنةو‬ ‫شَيوةي ثَيكهاتنء ديوارو سةقفء شتةكانيرتي ضؤنن‪،‬‬ ‫ئايا دةت��وان��ي��ت ب��ؤم��ان وةسفبكةيت؟ ل�َي�رَ ةدا ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬كةوتةبةر تاقيكردنةوةيةكي قورسةوة‪ ،‬ضونكة ئةو‬ ‫َ‬ ‫سةرقالي خؤئامادةكردنبوو‪ ،‬بؤضوونة‬ ‫لة(بيت املقدس)‬ ‫ئامسانةكانء حزوري ثةروةردطاري (جل جاللة)‪ ،‬خؤي‬ ‫خةريكنةكردبوو بةسةيري دارو دي��وارةك��ةي��ةوة‪ ،‬بؤية‬ ‫وةالمةكةي ال قورسبوو‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةالم ئايا ثةروةردطار وازيلَيهَينا؟‬ ‫بَيطومان نةخيرَ ‪( ،‬بيت املقدس)ي هَيناية ثَيشضاوي‪ ،‬تا‬ ‫سةيريكردو دةستيكرد بةوةسفكردني ب��ةردب��ةب��ةردي‪،‬‬ ‫وةسفةكان هَيندة وردب��وون‪ ،‬خؤيشيان كة ضةندين جار‬ ‫ضووبوون نةياندةتواني بةو جؤرة وةسفي بكةن‪ ،‬ئةوةي‬ ‫ويسيت س��وود ل��ةم هةلة وةرب��ط��رَي��تء ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫بةدرؤخباتةوة‪ ،‬بةسةرخؤيداشكايةوةو ئةوةندةيرت َ‬ ‫خةلك‬ ‫هةوالةكة راستة‪ ،‬لةوَيدا يةكَيكيرت َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةوليدا‬ ‫دلنيابوون كة‬ ‫بةثرسيارَيكيرت ئ� َ‬ ‫هةلبطرَيتةوةو َ‬ ‫�االي كافرةكان َ‬ ‫بةلكو‬ ‫ثَيغةمبةر بةدرؤخباتةوة‪َ ،‬‬ ‫هةلساو وتي‪“ :‬ئةي موحةممةد‬ ‫ئَيمة َ‬ ‫قافلةيةكمان ضووة بؤ فةلةستني‪ ،‬ئايا دةزانيت ئةو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةوةالمدا ثَيغةمبةر (‪)s‬‬ ‫قافلةية ضؤنةو كةي دةطةِرَينةوة؟”‬ ‫زؤر بةِرووني شوَيين َ‬ ‫قافلةكةي ثَيوتن لةكوَيدايةو بةوردي‬ ‫هةواليشيثَيدان َ‬ ‫َ‬ ‫وةسفي َ‬ ‫فالنة رؤذ‬ ‫قافلةكةي بؤكردن‪،‬‬ ‫دةطةنةوة ئيرَ ة‪ ،‬دواي ئةوة َ‬ ‫خةلكي ضاوةِرَيي مةوعيدةكةي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬بوون‪ ،‬هةتا رؤذي دياريكراو كة َ‬ ‫قافلةكة‬ ‫دةركةوتء بةو شَيوةيةي وةسفيكردبوو هاتنةوة شاري‬ ‫مةككة‪ ،‬ئةمةيش بووة هؤي ئةوةي َ‬ ‫خةلكَيكي زؤريرت بَينة‬ ‫بازنةي ئيسالمةوةو باوةِردارانيش بةم رووداوة هَيندةيرت‬ ‫ئيمانيان ثتةوتربوو‪.‬‬ ‫ئةمة س��ةب��ارةت ب�����ةِرووداوي ئيسراو م��ي��ع��راج‪ ،‬ضؤن‬ ‫بةرةنطاري َ‬ ‫هةوالةكة بوونةوة‪ ،‬دواتر بةو شَيوةيةي باسكرا‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫خةلكي َ‬ ‫َ‬ ‫دلنيابوون ئ��ةوةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬باسيكردبوو‬ ‫راس��ت��ي��ي��ة‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم ل��ةب��اس��ك��ردن��ي زان��س��تء ط���ةردوون���داو‬ ‫لَيكدانةوةي ئايةتةكان ب��ةو شَيوة زانستييةي ئَيستا‪،‬‬ ‫ضؤن َ‬ ‫دلنيادةبوونء تَيدةطةييشنت؟ تا وةكو ثَيشكةوتين‬ ‫زان���س�ت�ي ب����ةه����ةزاران س� َ‬ ‫���ال دواي����ئ����ةوة ن��ه�َي��ن��ي��ي��ةك��انء‬ ‫تَيطةييشتنة قورسةكاني لةسةر هزري َ‬ ‫خةلكي ئاسانكردو‬ ‫بةئاساني وةريانطرت‪.‬‬ ‫ئيعجازي وشةكاني ق��ورئ��ان بةجؤرَيكة كة راستيية‬ ‫زانستييةكةي وةك هةقيقةتي بوونةكةي باسكردووة‪،‬‬ ‫وات��ة‪ :‬لةدووتوَيي وشةكانيدا بةكورترتين دةس��ت��ةواذةو‬ ‫ئ��اس��ان�تري��ن دةرب���ِري���ن‪ ،‬ض��ةن��دي��ن رووي نهَينييةكاني‬ ‫خ��س��ت��ؤت��ةِروو‪ ،‬ب� َ‬ ‫���ةالم ك��ات�َي��ك ت��ةف��س�يرزان �َي��ك تةفسريي‬ ‫ئايةتةكةي ك���ردووة‪ ،‬زانيويةتي ئ��ةو وش��ةي��ة لةزماني‬ ‫عةرةبيدا بةواتاي ضي دَيت‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةطةر بةو شَيوةيةي‬ ‫كة واتاي راستةقينةي وشةكةيةو عةرةب بةكاريهَيناوة‬ ‫لَيكيبدايةتةوة نة خؤي لَييتَيدةطةييشتء نة َ‬ ‫خةلكيش‬ ‫دةي��ان��زان��ي باسي ض��ي دةك���ات‪ ،‬بؤية بةثَيي زانياريية‬ ‫كةموكورتةكاني ئةو كاتة‪ ،‬ئةوثةِري َ‬ ‫هةوليداوة نزيكرتين‬ ‫ت��ةف��س�ير ل��ةِراس��ت��ي��ي��ةوة ث�َي��ش��ك��ةش��ب��ك��ات‪ ،‬زؤرج��اري��ش‬ ‫راستييةكانيان وةك خؤي ثَيكاوةو هةقيقةتةكانيان وةك‬ ‫ئةوةي بينيبَيتيان دةرخستووة‪ ،‬منوونةيش لةسةر ئةوة‬ ‫زؤرن‪َ ،‬‬ ‫بةالم كة هةندَيكجار نةيانتوانيوة راستيي واتةكة‬ ‫وةك خؤي بطةيةنن‪ ،‬ئةمة وات��اي ئةوةنيية‪ ،‬كة قورئان‬ ‫هةردةبَيت بةثَيي راي ئةو تةفسريزانة راظةبكرَيت‪ ،‬ئةطينا‬ ‫لةواتاي راستةقينةي خؤي المانداوةو َبلَيني مادام ئةوان‬ ‫بةو شَيوةية تةفسرييانكردووة‪ ،‬ئَيمةيش دةبَيت هةروا‬ ‫تةفسرييبكةين‪ ،‬بَيطومان ئةو تةفسريزانة لةم سةردةمةي‬ ‫ئَيستادا ب��وواي��ة ك��ة نهَينييةكاني دي��اردةك��ة ب��ةِروون��ي‬ ‫دةرخ��راب��ن‪ ،‬لةئَيمة باشرت وات��اي زانستيي ئايةتةكةي‬ ‫شيدةكردةوة‪.‬‬ ‫ل �َي�رَ ةوة دةردةك���ةوَي���ت ك��ة ب��اس��ك��ردن��ي وات���او راظ��ةي‬ ‫هةندَيك ئايةتي طةردووني كة ثِربوون لةنهَيين‪ ،‬لةاليةن‬ ‫هةندَيك يان زؤر لةتةفسريزاناني ئةو سةردةمانةوة‪ ،‬كة‬ ‫ث���ةردة ل��ةس��ةر نهَينييةكان الن��ةب��راب��وون‪ ،‬لةموعجيزةي‬ ‫ق���ورئ���ان ك��ةم��ن��اك��ات��ةوة‪ ،‬ض��ون��ك��ة ق���ورئ���ان وةك خ��ؤي‬ ‫دياردةكةي باسكردووةو ئةو وشانةيشي بةكارهَيناوة‬ ‫كة زؤرب��ةي راستييةكاني نهَينييةكان دةرخب��ات‪ .‬وتةي‬ ‫ئةو تةفسريزانانةيش كة هةندَيكجار تواناي لَيكدانةوةي‬ ‫تةواوياننةبووة‪ ،‬نابَيتة تةفسريي قةتعي بؤ ئايةتةكة‪،‬‬ ‫ئةطةر وابوواية ثَيغةمبةر (‪ )j‬خؤي راظةيدةكرد!‪.‬‬ ‫كةموكورتييةكة ل��ةوات��او وشةكاني ق��ورئ��ان��دا نيية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو لةلَيكدانةوةي راي تةفسريزانةكانة‪ ،‬وةك ومتان‪:‬‬ ‫هيض طلةييةكيان لةسةرنييةوئةوثةِري تواناي خؤيان‬ ‫بةكارهَيناوة بؤ لَيكدانةوةي ئايةتةكان‪.‬‬

‫َ‬ ‫عةبدولآلي كوِري عةبباس‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬دوعاي بؤ‬ ‫كردوو فةرمووي‪(( :‬اللهم فقه يف الدين وعلمه التأويل))‪.‬‬ ‫ئيمام ئةمحةد لةموسنةددا‪ ،‬بةرطي‪ /1‬ل‪ ،266‬و رستةي‬ ‫يةكةمي لةصةحيحي بوخاري‪ ،‬كيتابي (الوضوء)‪ ،‬ذمارة‬ ‫(‪)143‬دا طيرَِاويانةتةوة‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬خ��وداي��ة دي�ني تَيبطةيةنةو تةئويلي فيرَ بكة‪.‬‬ ‫(ت���أوي���ل) ل �َي�رَ ةدا ب���ةوات���اي زان��ي�ني ئ���ةو وات��اي��ان��ة دَي��ت‬ ‫ك��ة ق��ورئ��ان��ي ث �َي��داب��ةزي��وة‪ ،‬وات���ة‪ :‬تَيطةييشنت ل��ةوش��ةو‬ ‫دةربِرينةكانء ثَيكهاتةي رستةكان‪ ،‬ضونكة قورئان زماني‬ ‫عةرةبيي رةوان (فةصيح)ة‪( ،‬قرانا عربيا غري ذي عوج)‬ ‫(الزمر‪ ،)28:‬الي تةفسريزانةكانيش هةندَيكجار بة(أهل‬ ‫التفسري)يان وتووة (أهل التأويل)‪َ ،‬‬ ‫بةالم وشةي (تأويل)‬ ‫بةواتاي هاتنةدي (التحقق والوقوع)يش هاتووة‪ ،‬خواي‬ ‫طةورة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫يطوا ِبِع ْلِمِه َومَ​َّ‬ ‫با لمَ ْ يحُِ ُ‬ ‫لا َي ْأِتِه ْم َت ْأِوي ُلهُ]‬ ‫[َب ْل َك َّذُبوا مِ َ‬ ‫َ‬ ‫(يونس‪ .)39 :‬ليرَ ةدا واتة‪ :‬هَيشتا هةوالي دةرخستنةكةي‬ ‫نةهاتووة‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةوان بةدرؤيدةزانن‪ ،‬ثَيغةمبةر يوسف‬ ‫(سةالمي خواي لَيبَيت) دوايئةوةي خةوةكةي هاتةدي‪،‬‬ ‫فةرمووي‪:‬‬ ‫�اي ِم ْن َقب ُ‬ ‫[‪...‬ه� َ�ذا َت ْأِو ُ‬ ‫ْل‪( ]...‬يوسف‪.)100 :‬‬ ‫َ‬ ‫يل ُر ْؤَي� َ‬ ‫واتة‪ :‬ئةمة هاتنةديي خةوةكةي ثَيشوومة‪.‬‬ ‫تةفسريزانةكان لةلَيكدانةوةي وشةو راظةي ئايةتةكان‬ ‫ش��ارةزاب��وون‪ ،‬ئايةتَيك ن��ةم��اوة راظ��ةي بؤ ن��ةك��ةن‪ ،‬ب� َ‬ ‫�ةالم‬ ‫سةبارةت بةضؤنَيتييةكةيء وردةكارييةكاني هةندَيك‬ ‫ئ��اي��ةت��ي ق��ورئ��ان ك��ة ب��اس��ي��ان لةنهَينييةكاني ط���ةردون‬ ‫كردووة‪ ،‬شارةزايي تةواوياننةبووة‪ ،‬هةروةك تا ئَيستايش‬ ‫ضةندين ئايةتي قورئان هةية ئَيمةيش شارةزايي تةواومان‬ ‫دةربارةي نيية‪ ،‬ضونكة هَيشتا نةبوونةتة بينراو بؤمان‪.‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ئَيستا ئ��اي��ةت�َي��ك ه��ةب �َي��ت‪ ،‬زان��اك��ان��ي ئَيستا‬ ‫روون�ترو راسترت تةفسرييبكةن‪ ،‬ئةمة ئ��ةوة ناطةيةنَيت‪،‬‬ ‫ئَيمة ي��ان زان��اي��ان��ي ئ��ةم س��ةردةم��ة زان��ات��ري��نء باشرتين‬ ‫لةزاناياني ثَيشرت‪ ،‬ضونكة ئَيمة زانيارييةكامنان لةوانةوة‬ ‫وةرط���رت���ووة‪ ،‬ت��ةن��ه��ا ئ���ةوةن���دة ه��ةي��ة ئ�َي��م��ة هةقيقةتء‬ ‫ضؤنَييتء وردةكارييةكانيمان ديوة‪ ،‬ئةمة وةك ئةوة واية‬ ‫كةسَيك دةضَيتة شوَينَيكي نيمضةتاريكةوةو يةكَيكيرت‬ ‫ثَي َ‬ ‫يدةلَيت‪ :‬وةسفي شوَينةكةم بؤ بكة‪ ،‬ئةويش ئةوةندةي‬ ‫َ‬ ‫هةولي وةسفكردني دةدات‪ ،‬ثاشان ذوورةك��ة‬ ‫بيبينَيت‬ ‫رووناكدةكرَيتةوةو شتةكان لةبةردةميدا رؤشندةبنةوة‪،‬‬ ‫ئةطةر َ‬ ‫مندالَيكيش بَيت وةسفيبكات لةكةسي ثَيشرت باشرت‬ ‫َ‬ ‫مندالةكة شارةزاترة‬ ‫وةسفيدةكات‪ ،‬ئةمة ئةوة ناطةيةنَيت‬ ‫لةكةسي ثَيشووتر‪.‬‬ ‫خواي طةورة دةفةرموَيت‪[ :‬ل ُ‬ ‫ِك ِّل َنَبٍإ ُم ْسَتَق ٌّر َو َس ْو َف‬ ‫َت��عْ��َل�� ُم َ‬ ‫��ون] (األن���ع���ام‪ .)67 :‬ئ��ي�بن ج���ةري���ري ت��ةب��ةري‬ ‫َ‬ ‫لةتةفسريةكةيدا دةلَيت‪« :‬لكل خرب مستقر‪ :‬يعين قرار‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪117‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫يستقر عنده ونهاية ينتهي إليها فيتبني حقه وصدقه من‬ ‫كذبه وباطله (وسوف تعلمون) يقول وسوف تعلمون أيها‬ ‫املكذبني بصحة ما أخربكم به» (تةفسريي تةبةري‪ ،‬ب‪/7‬‬ ‫ل‪.)327‬‬ ‫َ‬ ‫وات���ة‪ :‬ب��ؤ ه��ةم��وو ه��ةوال �َي��ك وات��اي��ةك��ي جَيطري هةية‪،‬‬ ‫بةجؤرَيك لةكؤتاييدا واتةكةي جَيطريدةبَيت‪ ،‬ئةوكاتةيش‬ ‫هةقَييتء راستَيتييةكةي رووندةبَيتةوة‪ ،‬وة بةبَيباوةِران‬ ‫َ‬ ‫هةوالةكاني‪.‬‬ ‫دةفةرموَيت لةداهاتوودا دةزانن راستَيتيي‬ ‫َ‬ ‫هةروةها ئيبنوكةسري لةتةفسريي ئةم ئايةتةدا دةلَيت‪:‬‬ ‫«قال إبن عباس وغري واحد أي لكل نبأ حقيقة‪ ،‬أي لكل‬ ‫خرب وق��وع ولو بعد حني‪ ،‬كما قال تعاىل‪( :‬ولتعلمن نبأه‬ ‫بعد ح�ين»‪( .‬تةفسريي ئيبنوكةسري‪ ،‬ب‪ /2‬ل‪ ،)23‬وات��ة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫هةوالَيك‬ ‫ئيبنوعةباسء كةسانيرتيش وتويانة‪ :‬بؤ هةموو‬ ‫َ‬ ‫هةوالَيك هاتنةديي هةية‪،‬‬ ‫هةقيقةتَيك هةية‪ ،‬واتة‪ :‬هةموو‬ ‫ئةطةر دواي ماوةيةكيش بَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ل��ةب��ةرئ��ةوة تةفسريزاناني ثَيشني دةي��ان��زان��ي بةلَيين‬ ‫خوداي طةورة دَيتةديء لةداهاتوودا تةفسريي ئايةتةكان‬ ‫ب��اش�تردةك��رَي��ن‪ .‬ئيبنوحةجةر لة(فتح ال��ب��اري)دا راظ��ةي‬ ‫فةرموودةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةكات كة فةرموويةتي‪:‬‬ ‫((ما من األنبياء نيب إال أعطي من اآليات ما مثله آمن‬ ‫عليه البشر‪ ،‬وإمنا كان الذي أوتيته وحيا أوحاه اهلل إلي‬ ‫فأرجو أن أكون أكثرهم تابعا يوم القيامة)) صحيح البخاري‪،‬‬ ‫كتاب فضائل القرآن مع شرحه فتح الباري ‪.7-3/9‬‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬هيض ثَيغةمبةرَيك نةهاتووة‪ ،‬خواي طةورة بةلطةي‬ ‫خةلكي باوةِريثَيبهَينن‪ ،‬ب� َ‬ ‫يت تا َ‬ ‫رؤشين نةدابَي َ‬ ‫�ةالم ئةو‬ ‫َ‬ ‫بةلطةيةي دراوة بةمن ئةم نيطايةية كة خوا بؤيكردووم‪،‬‬ ‫هيواخوازم من زؤرترين شوَينكةوتةم هةبَيت بةهؤي ئةم‬ ‫َ‬ ‫بةلطةيةوة‪.‬‬ ‫ئيبنوجةرير ل��ةِراظ��ةك��ةي��دا َ‬ ‫دةل �َي��ت‪“ :‬ومعجزة القرآن‬ ‫مستمرة إىل ي��وم ال��ق��ي��ام��ة‪ ،‬وخ��رق��ه ل��ل��ع��ادة يف أسلوبه‬ ‫وبالغته وإخباره باملغيبات‪ ،‬فال مير عصر من األعصار‬ ‫إال ويظهر فيه شيء مما أخرب به أنه سيكون يدل على‬ ‫صحة دع��واه‪ ،‬فعم نفعه من حضر وم��ن غ��اب وم��ن وجد‬ ‫ومن سيوجد”‪ .‬وات��ة‪ :‬موعجيزةي ق��ورئ��انء دةرئاسايي‬ ‫َ‬ ‫هةوالدانَييت بةنهَينييةكان‪ ،‬كة تا‬ ‫لةشَيوازو رةوانبَيذيء‬ ‫رؤذي دوايي بةردةوامةو هيض سةردةمَيك لةسةردةمةكان‬ ‫َ‬ ‫هةواالنةي داويةتي بؤ داهاتوو دةرنةكةوَيت‪،‬‬ ‫ناِروات‪ ،‬ئةو‬ ‫ئ��ةوةي��ش دةبَيتة راستَيتيي بانطةشةكةي‪ ،‬لةبةرئةوة‬ ‫سوودي طشتيية بؤ ئامادةبووانء غائيبانء ئةوةي هةيةو‬ ‫يه ْم َآَي ِاتَنا‬ ‫[س ُنِر ِ‬ ‫ئةوةي دةبَيت‪ .‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫اق َوفيِ َأ ْن ُفِسِه ْم َح َّتى َيَتَبينََّ هَُ‬ ‫ل ْم َأ َّن ُه الحْ َ ُّق] (فصلت‪:‬‬ ‫فيِ الآَْ​َف ِ‬ ‫‪.)53‬‬ ‫َ‬ ‫وات����ة‪ :‬ل���ةداه���ات���وودا ن��ي��ش��ان��ةو ب��ةل��ط��ةك��ان��ي خ��ؤم��ان‬ ‫ل��ةئ��اس��ؤك��انء خ��ؤي��ان��دا ث��ي��ش��ان��دةدةي��ن‪ ،‬ه��ةت��ا ب��ؤي��ان‬ ‫‪118‬‬

‫روونبَيتةوة ئةم قورئانة هةقةو لةاليةن خوداوة هاتووة‪.‬‬ ‫وشةي (آف��اق) بةواتاي هةموو ط��ةردوون دَيت‪{ :‬وقال‬ ‫عطاء وإبن زيد أيضا‪“ :‬يف اآلفاق يعين أقطار السماوات‬ ‫واألرض م��ن الشمس والقمر والنجوم والليل والنهار‬ ‫وال��ري��اح واألم��ط��ار وال��رع��د وال�برق والصواعق والنبات‬ ‫واألشجار واجلبال والبحار وغريها‪ ،‬ويف الصحاح‪ :‬اآلفاق‪:‬‬ ‫النواحي”}‪ .‬تةفسريي تةبةري‪.‬‬ ‫ئ��ةم��ة ب� َ‬ ‫�ةل �َي�ني خ��وداي��ة (سبحانة وت��ع��ال��ي)‪ ،‬ك��ة ئةم‬ ‫موعجيزةية ب�����ةردةوام ل��ةت��ازةب��وون��ةوةداي��ةو هةميشة‬ ‫ش��اي��ةت��ي��دةدات ك��ة ل��ةالي��ةن خ��وداوةي��ة‪ ،‬تةفسريزانةكان‬ ‫لةِراظةي ئةم ئايةتةدا َ‬ ‫دةلنَي‪:‬‬ ‫ شةوكاني َ‬‫[س ُنِر ِ‬ ‫دةلَيت‪َ :‬‬ ‫يه ْم َآَي ِاتَنا فيِ الآَْ​َف� ِ‬ ‫��اق َوفيِ‬ ‫َأ ْن ُفِسِه ْم]‪« :‬سنريهم صدق دالالت صدق القرآن‪ ،‬وعالمة‬ ‫ك��ون��ه م��ن عند اهلل يف اآلف���اق ويف أنفسهم» فتح القدير‬ ‫‪ .523/4‬وات��ة‪ :‬ل��ةداه��ات��وودا راستَيتيي طةياندنةكاني‬ ‫قورئاني ثريؤزو َ‬ ‫بةلطةي ئةوةي لةاليةن خوداوة هاتووة‪،‬‬ ‫لةئاسؤكانء لةخودي خؤياندا ثيشاندةدةين‪.‬‬ ‫ ئيبنوكةسري َ‬‫[س ُنِر ِ‬ ‫دةلَيت‪َ :‬‬ ‫يه ْم َآَي ِاتَنا فيِ الآَْ​َف� ِ‬ ‫�اق َوفيِ‬ ‫َأ ْن ُفِسِه ْم]‪« :‬أي ستظهر هلم دالالتنا‪ ،‬وحججنا‪ ،‬على كون‬ ‫ال��ق��رآن حق ًا منزال من عند اهلل‪ ،‬على رس��ول اهلل بدالئل‬ ‫خارجية يف اآلفاق»‪ .‬تةفسريي ئيبنوكةسري ‪.157/4‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ل��ةداه��ات��وودا َ‬ ‫بةلطةكامنان دةردةخ��ةي��ن بؤيان‬ ‫ل��ةس��ةر ئ���ةوةي ق��ورئ��ان ه��ةق��ةو ل��ةالي��ةن ث���ةروةردط���ارةوة‬ ‫َ‬ ‫بةبةلطةي دةرةك��ي‬ ‫داب��ةزي��وة بؤ س��ةر ثَيغةمبةر (‪،)j‬‬ ‫لةئاسؤكاندا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ زةمةخشةري لةتةفسريةكةيدا دةلَيت‪“ :‬ومعناه أن‬‫هذا املوعود‪ ،‬من إظهار آيات اهلل يف اآلف��اق‪ ،‬ويف أنفسهم‬ ‫سريونه ويشاهدونه‪ ،‬فيتبينون عند ذلك أن القرآن تنزيل‬ ‫ع��امل الغيب‪ ،‬ال��ذي هو على كل ش��يء شهيد‪ ،‬أي مطلع‬ ‫ومهيمن‪ ،‬يستوي عنده غيبه وشهادته‪ ،‬فيكفيهم ذلك‬ ‫دلي ً‬ ‫ال على أنه حق وأنه من عنده” الكشاف ‪ .396/3‬واتة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫واتاي ئةوةية‪ ،‬ئةم بةلَينثَيدراوة لةدةرخستين ئايةتء‬ ‫َ‬ ‫بةلطةكاني خ��ودا لةئاسؤكانء لةخؤياندا‪ ،‬لةداهاتوودا‬ ‫دةيبيننء تةماشايدةكةن‪ ،‬ئةوكاتة بؤيان رووندةبَيتةوة‬ ‫قورئان دابةزَينراوي جيهاني غةيبة‪ ،‬كة بةسةر هةموو‬ ‫شتَيكدا ئاطادارة‪ ،‬واتة‪ :‬غةيبء ثةنهانةكانء ئاشكراكاني‬ ‫لةال وةكو يةكن‪ ،‬ئةوةيش بةسياندةبَيت بؤئةوةي ببَيتة‬ ‫َ‬ ‫بةلطة كة قورئان هةقةو لةاليةن ثةروةردطارةوةية‪.‬‬ ‫ ئيبنوتةمييية لةفةتواكانيدا َ‬‫دةلَيت‪“ :‬وأما الطريق‬ ‫العياني‪ :‬فهو أن يرى العباد من اآليات األفقية والنفسية‪،‬‬ ‫ما يبني هلم أن الوحي ال��ذي بلغته الرسل عن اهلل حق‪،‬‬ ‫اق َوفيِ َأ ْن ُفِسِه ْم َح َّتى‬ ‫[س ُنِر ِ‬ ‫كما قال تعاىل‪َ :‬‬ ‫يه ْم َآَي ِاتَنا فيِ الآَْ​َف ِ‬ ‫َيَتَبينََّ هَُ‬ ‫ل ْم َأ َّنُ��ه الحْ َُّ ��ق َأَولمَ ْ َي ْكِف ِبَرب َ‬ ‫ِّك َأ َّنُ��ه َعَلى ُك ِّل َش ْي ٍء‬ ‫َشِهيدٌ] فصلت‪ .»53 :‬وات��ة‪ :‬ئ��ةوةي رَي��ط��ةي بةرضاوة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫َ‬ ‫كةبةلطةو ئايةتة طةردوونييةكانء دةروونييةكان‬ ‫ئةوةية‬ ‫ثيشاني بةندةكان دةدرَي��ن‪ ،‬كة بؤيان رووندةكاتةوة ئةو‬ ‫نيطايةي طةيشتووة بةثَيغةمبةران لةخوداوة بووة‪ ،‬وةك‬ ‫اق َوفيِ َأ ْن ُفِسِه ْم َح َّتى‬ ‫[س ُنِر ِ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫يه ْم َآَي ِاتَنا فيِ الآَْ​َف ِ‬ ‫َيَتَبينََّ هَُ‬ ‫ل ْم َأ َّن ُه الحْ َ ُّق‪( ]...‬فصلت‪.)53 :‬‬ ‫َ‬ ‫لةمةوة دةردةكةوَيت كة بةلطةو موعجيزةكاني قورئان‪،‬‬ ‫س��ةردةم ل��ةدواي س��ةردةم نوَيدةبنةوة‪َ ،‬‬ ‫بةلَيين خودايةو‬ ‫ثَيشنيء تةفسريزانانيش باش ئةوةيان زانيوةو َ‬ ‫دلنيابوون‬ ‫لةو ثَيشبينييةي كة بةهؤي دةرخستنة طةردوونيةكان‬ ‫ل��ةئ��اس��ؤك��انء ل��ةخ��ودي خ��ؤي��ان��دا راس��ت�َي�تيء هةقَيتيي‬ ‫قورئان بؤ بَيباوةِران ئاشكرادةبَيت‪.‬‬ ‫بؤية ئيعجازي زانستيي قورئان شتَيكي لةناكاونةبوو‪،‬‬ ‫ب����ةوةي م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ث�َي��ش�تر ض��اوةِرَي��ي��ان��ن��ةك��ردب �َي��تء‬ ‫بةلكو قورئان َ‬ ‫نةيانزانيبَيت‪َ ،‬‬ ‫بةلَينيثَيدابوو‪ ،‬هةروةها‬ ‫ث�َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )j‬ب� َ‬ ‫�ةل �َي��ن��ي��داب��وو‪ ،‬ت��ةف��س�يرزان��ةك��ان��ي��ش‬ ‫لَييتَيطةيشتبوون‪ ،‬لةبةرئةوة ئيعجازي زانسيت هاتنةديي‬ ‫َ‬ ‫بةلَينةكةي خودا بووة‪.‬‬ ‫دك��ت��ؤري ب��ةن��اوب��ان��ط��ي ف��ةِرةن��س��ي (م��ؤري��س ب��ؤك��اي)‬ ‫ويسيت لَي َ‬ ‫كؤلينةوةبكات لةقورئانء ئينجيلء ت��ةورات‪،‬‬ ‫سةرةتاي لَي َ‬ ‫كؤلينةوةكةي ثرسي‪“ :‬ئايا لةقورئاندا باس‬ ‫ل��ةدي��اردة طةردوونييةكان ك��راوة؟ ل� َ‬ ‫�ةوةالم��دا ثَييانوت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫بةل َي زياتر لةهةزار ئايةتي قورئان باسي لةو دياردانة‬ ‫ك���ردووة‪ ،‬لةهةموو ب��وارة جياجياكاني زانستدا‪ ،‬وتي‪:‬‬ ‫ك��ةوات��ة من ثَيوةرَيكي م��اددي��م ب��ةدةس��ت��ةوةي��ة‪ ،‬دةت��وامن‬ ‫بيسةملَينم قورئان لةاليةن خوداي طةورةوةية يان هيي‬ ‫خ��ودي موحةممةد (‪ )j‬خؤيةتي‪ ،‬وت��ي‪ :‬م��ادام قورئان‬ ‫ضؤتة ناو باسي زانستة جياجياكانةوة‪ ،‬بَيطومان ئةطةر‬ ‫وت��ةي موحةممةد (‪ )j‬خ��ؤي ب�َي��ت‪ ،‬زانستةكاني ئةو‬ ‫كاتة تَييداِرةنطدةدنةوة”‪ .‬سةرةتا لَي َ‬ ‫كؤلينةوةي لةتواناو‬ ‫زان��ي��اري��ي ئ��ةو س��ةردةم��ة ك��رد‪ ،‬بيين خ��ودي ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬نةخؤيندةواربووة‪ ،‬ثاشان ئ��ةو ذينطةيةي تَييدا‬ ‫ذي��اب��وو‪ ،‬ب��ةه��ةم��ووي ح��ةظ��دة خ��وَي��ن��دةواري ت �َي��داب��ووة‪،‬‬ ‫ئ��ةوةي لةوكاتةدا سوارضاكيء خوَيندةواريي بزانياية‬ ‫ثَيياندةوت (الكامل) وات��ة‪ :‬ت�َي�رَ وت��ةواو‪ ،‬ئ��ةو ذينطةيةي‬ ‫ئ����ةوي ت��َي��داذي��اب��وو‪ ،‬دوورب�����وو ل��ةش��ارس��ت��ان��ي��ي��ةت��ةوة‪،‬‬ ‫لَيكدانةوةيان بؤ دي��اردة طةردوونييةكان نةبوو‪ ،‬ئةطةر‬ ‫هةيشيانبوواية لةسةر بنةماي ئةفسانةو ئةستيرَ ةطرةوةو‬ ‫َ‬ ‫فالضييةكانةوة بوو‪ ،‬ثاشان (مؤريس بؤكاي) بةردةوامبوو‬ ‫لةلَي َ‬ ‫كؤلينةوةكاني سةبارةت بةشارستانييةتةكاني ئةو‬ ‫كاتة‪ ،‬ئايا لة ض ئاستَيكي زانستيدابوون‪ ،‬ئايا توانيبوويان‬ ‫رووداوة ط��ةردوون��ي��ي��ةك��ان وةك خ���ؤي ل�َي��ك��ب��دةن��ةوةو‬ ‫ب��اس��ي��ب��ك��ةن‪ ،‬ث�َي��ش��ك��ةوت��ووت��ري��ن ش��ارس��ت��ان��ي��ي��ةت��ي ئ��ةو‬ ‫كاتة ميسرييةكانء يؤنانييةكانء ضينييةكان ب��وون‪،‬‬ ‫ي��ؤن��ان��ي��ي��ةك��ان ل��ةب��ةر ب �َي��دةس� َ‬ ‫�ةالت��ي��ي��ان ل��ةل �َي��ك��دان��ةوةي‬

‫دي��اردةك��ان��دا‪ ،‬ب��ؤ ه��ةر دي��اردةي��ةكِخ��واي��ةك��ي��ان دان��اب��وو‬ ‫وةك‪ :‬خواي بارانبارين‪ ،‬خواي هةور‪ ،‬خواي رةشةباو‪...‬‬ ‫تاد‪ ،‬هةرضي ميسرييةكانيش بوون هةركاتَيك الفاوي نيل‬ ‫بهاتاية دةيانوت‪« :‬ئةوة خواي نيل لةناو ئاوةكةدا داواي‬ ‫بوكَيكمان لَيدةكات»‪ ،‬بؤية كيذَيكي جوانيان دةِرازاندةوةو‬ ‫ب��ةب��ووك��ي ه� َ‬ ‫�ةل��ي��ان��دةداي��ة ن��او ئ��اوةك��ةوة‪ ،‬ت��ا الف��اوةك��ةي‬ ‫بنيشَينَيتةوة‪.‬‬ ‫ضينييةكان ل��ةه��ؤك��اري ه���ةورةط���رم���ةدا دةي���ان���وت‪:‬‬ ‫«خواكان كة توِرةدةبن َ‬ ‫تةثللَيدةدةن‪ ،‬ئةو هةورةطرمةيةيش‬ ‫ئةوةية»‪ ،‬شارستانييةتي رافيدةين بةلَيداني قامضيء الي‬ ‫ئةرستؤيش بةباي توند لَيكدراوةتةوة‪ ،‬هةروةها لةبارةي‬ ‫َ‬ ‫بةجوالندني ئاوَينة لةاليةن‬ ‫هةورةبرووسكةوة ضينييةكان‬ ‫خواكانيانةوة لةبةرامبةر تيشكي خؤردا لَيكياندةدايةوة‪،‬‬ ‫‪1‬‬ ‫الي يؤنانييةكان بةبريسكانةوةي ئاو‪ ،‬لَيكياندةدايةوة‪.‬‬ ‫هةرضي عةرةبةكانيشبوو لَيكدانةوةيان زؤر كةمبوو‬ ‫ب��ؤ دي���اردةك���ان‪ ،‬ضونكة دوورب�����وون لةشارستانَييتء‬ ‫َ‬ ‫والتةكةيشيان وش��كء بيابانء ك��ةم ب��اران ب��وو‪ .‬لةمةوة‬ ‫(مؤريس بؤكاي) تَيطةيشت كة لَيكدانةوةكاني ئةو كاتةي‬ ‫قورئاني تَيدادابةزي‪ ،‬لَيكدانةوةي راستنةبوونء لةسةر‬ ‫بنضينةي خ��ورايف بنياتنرابوون‪ ،‬لةثاش ئةمة هاتة سةر‬ ‫لَي َ‬ ‫كؤلينةوة لةقورئانء لةو دياردة زؤرو جؤراوجؤرانةي‬ ‫ق��ورئ��ان��ي ث�ي�رؤز ب��اس��ي��ك��ردوون‪ ،‬ث��اش��ان ب��ةراوردي��ك��ردن‬ ‫بةكتَييب ت����ةوراتء ئينجيل‪ ،‬س��ةرةجن��ام��ي (‪ )10‬س� َ‬ ‫�ال‬ ‫مَ‬ ‫لَي َ‬ ‫موسولان ب��وو‪ ،‬ثاشان‬ ‫كؤلينةوة (م��ؤري��س ب��ؤك��اي)‬ ‫كتَيبَيكي َ‬ ‫بالوكردةوة لةسةر هةماهةنطيي زانستةكاني‬ ‫َ‬ ‫قورئانء زانسيت َ‬ ‫لةطةل تةوراتء ئينجيلدا‪،‬‬ ‫نويء بةراورد‬ ‫ئةمةيش لينكي دابةزاندني كتَيبةكةيةتي بةئينطليزيء‬ ‫بةعةرةبي‪:‬‬ ‫‪http://www.saaid.net/book/open.‬‬ ‫‪php?cat=92&book=1494‬‬ ‫‪http://www.4shared.com/‬‬ ‫‪file/1941512436/d7ff00b/.html‬‬ ‫ل�َي�رَ ةدا ئةطةر يةكَيك َبلَيت‪ :‬لةثَيش ئيسالمدا زانايةك‬ ‫ه���ةب���ووة‪ ،‬ئ���ةو راس��ت��ي��ي��ة ط��ةردوون��ي��ي��ةي ب��اس��ك��ردووة‪،‬‬ ‫ل� َ‬ ‫�ةوةالم��دا َ‬ ‫دةل �َي�ين‪ :‬ئةطةر شيت واي��ش هةبووبَيت‪ ،‬ئةو‬ ‫بريوباوةِرة راي هةموو َ‬ ‫خةلكء زاناكاني ئةو سةردةمانةي‬ ‫لةسةرنةبووةو ئةطةر ئةو زاناية لةلَيكدانةوةي شتَيكدا‬ ‫ثَيكابَييت‪ ،‬بَيطومان لةزؤرينةي شتةكانيرتدا نةيثَيكاوة‪،‬‬ ‫ضونكة وةك ومت��ان‪ :‬طةورةتريين شارستانييةتةكاني‬ ‫ئ��ةو كاتة لَيكدانةوةكانيان بؤ دي��اردة طةردوونييةكان‬ ‫دوورب����ووة لةِراستييةوة‪ ،‬تةنانةت فةيلةسوفةكانيش‬ ‫زؤرينةي لَيكدانةوةكانيان َ‬ ‫هةلةبوون‪.‬‬ ‫ئينجا ئةطةر لةهةر َ‬ ‫َ‬ ‫هةندي‬ ‫والتَيكيش كةسَيك هةبووبَيت‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪119‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫زانياريي راسيت بؤ لَيكدانةوة طةردوونييةكان وتبَيت‪،‬‬ ‫ض��ؤن ثَيغةمبةر (‪ )j‬زانيويةتي تةنها راي ئ��ةو زاناية‬ ‫راستةو هةموو زاناكانيرت َ‬ ‫هةلةن؟! ئايا ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةموو زاناكاني ئةو كاتةدا؟!‬ ‫ثةيوةنديي هةبووة‬ ‫ئايا بةردةوام َ‬ ‫خةلكي ناردووة ثةيوةنديبكات بةزاناكاني‬ ‫ئةو كاتةي جيهانةوة لةهةموو شوَينَيكي زةوي‪ ،‬تا هةموو‬ ‫زانيارييةكان كؤبكاتةوةو را جياوازةكاني ئةو سةردةمة‬ ‫لةهةموو بوارةكاني زانستداو لَيكدانةوة زانستييةكان‬ ‫جةمبكاتء ئينجا بةذيريي خؤي راستةكةيان َ‬ ‫هةلبذَيرَيت؟!‬ ‫ئايا ذياني هيض كةسَيك هةية هَيندةي ذياني ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬روونء ئاشكرابَيت‪ ،‬ذيانةكةي بةبَيئةوةي وتةيةكء‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��س��وك��ةوت�َي��ك��ي ب��ث��ةِرَي��ن��رَي��ت‪ ،‬ه��ةم��ووي ب��اس��ك��راوةو‬ ‫ن��وس��راوةت��ةوة‪ ،‬ب��اش��ة ئ��ةط��ةر ئ��ةوةي��ش��ي ك��ردب�َي��ت ضؤن‬ ‫زانيويةتي لةم هةموو را جياوازانة‪ ،‬كامةيان راستةكةية؟!‬ ‫ل��ةك��ات �َي��ك��دا ل���ةه���ةزار راوب���ؤض���وون ئ��ةط��ةر ب��ةِرَي��ك��ةوت‬ ‫دانةيةكيان راستبوواية‪ ،‬زؤرجاريش هةرطيز راي زانسيت‬ ‫َ‬ ‫بةخةياليش بؤي نةضوون‪،‬‬ ‫بةدةمي كةسدا نةهاتووةو‬ ‫هةتا زانسيت ئةم سةردةمة دةرخيسنت‪.‬‬ ‫يةك من��وون��ة دةه�َي��ن��م��ةوة ل��ةو ه����ةزاران منوونانةي‬ ‫لةبةردةستدان‪ :‬ثَيغةمةمبةر (‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬ال تقوم‬ ‫الساعة حتى تعود أرض العرب مروجا وأنهارا))‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫قيامةت َ‬ ‫هةلناسَيت تا زةويي عةرةب نةبَيتةوة بةبَيستانء‬ ‫كي دةيزاني زةوي��ي ع��ةرةب بَيستانء‬ ‫رووب��ارط��ةل‪ ،‬ئايا َ‬ ‫َ‬ ‫رووبارطةل بووة‪ ،‬ثَيش دةيان هةزار سال لةمةو ثَيش؟!‬ ‫ئ��ةط��ةر يةكَيك ب�َ�ل�َي��ت‪ :‬رؤم���ان ب��اس��ي��ك��ردووةو ل��ةوان��ةوة‬ ‫وةريطرتووة‪ ،‬ئةوا َ‬ ‫سي هةزار‬ ‫دةلَيني‪ :‬كؤنرتين رؤمان ثَيش َ‬ ‫َ‬ ‫كي ثَييوت‬ ‫سالة!! طرميان رؤمان ثَييوتبوو‪ ،‬ئةي باشة َ‬ ‫لةداهاتوودا وايلَيدَيتةوة‪ ،‬خؤ فةرموودةكة صةحيحةو‬ ‫ئيمام موسليم طيرَِاوَيتييةوة‪ .‬ئةم َ‬ ‫هةوالةي فةرموودةكةيش‬ ‫الي زان��ا جيؤلؤجييةكان ئَيستا َ‬ ‫بةلطةيةكي ضةسثاوو‬ ‫سةملَينراوة‪ ،‬كة زةويي وشكي عةرةب بةو شَيوةيةبووةو‬ ‫هةروايشي لَيدَيتةوة‪( .‬سةيري ئةم لينكة بكة)‪http://( :‬‬ ‫‪.)29=haiv.org/sarata.php?readmore‬‬ ‫من نازامن ئةطةر كةسَيك لةدذايةتييةوة بؤ راستييةكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولاني ئةم سةردةمة واتاي وشةكان‬ ‫قورئان َبلَيت‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ل��ةط��ةل زان��س��ت��ةك��ةدا‬ ‫ب��ةث�َي��ي ح���ةزي خ��ؤي��ان ب���ؤئ���ةوةي‬ ‫بطوجنَيت‪ ،‬رَيكدةخةن‪ ،‬ئةطينا ئ��ةو دةق��ة ئ��ةو راستيية‬ ‫ناطةيةنَيت‪ ،‬من ثَي َ‬ ‫يدةلَيم‪ :‬جطة لةو واتايةي كة َبلَييت‪:‬‬ ‫((قيامةت َ‬ ‫هةلناسَيت تا زةويي عةرةب نةبَيتةوة بةبَيستانء‬ ‫رووب���ار))‪ .‬ئايا وات��اي�تري لَي َ‬ ‫هةلدةهَينجرَيت؟! ئايا ئةم‬ ‫واتاكردنة روونء ئاسان نيية؟ هيض ثَيضوثةنايةكي تَيداية؟‬ ‫ئةمة َ‬ ‫بةلَيين ث���ةروةردط���ارةو ث��اش��ط��ةزب��وون��ةوةي نيية‪،‬‬ ‫هةردةبَيت راستيية طةردوونيء زانستييةكان دةرخبرَينء‬ ‫هةقَيتيي قورئانء فةرموودةيش بسةملَيت‪ ،‬ئةمة نوري‬ ‫‪120‬‬

‫خ��وداي��ةو بةفووي دةم ناكوذَيتةوة‪ ،‬هةرضةندة كافران‬ ‫كة راستيية زانستييةكان هةقَيتيي قورئانيان سةملاند‪،‬‬ ‫م����ةراقء خ��ةف��ةت داي��ان��ب��ط��رَي��ت‪ ،‬ئ��ةط��ةر ثوشَيكيشيان‬ ‫دةستبكةوَيت بؤئةوةي لةبةحري خنكانيان رزطاريانبَيت‪،‬‬ ‫دةستيثَيوةدةطرنء َ‬ ‫هةولي بةرثةرضدانةوةي دةدةن‪ ،‬وةك‬ ‫يد َ‬ ‫ونِل ُي ْطِف ُئوا ُنوَر اللهَِّ ِبَأ ْفَوِاهِه ْم َواللهَُّ ُمِت ُّم‬ ‫دةفةرموَيت‪ُ [ :‬يِر ُ‬ ‫ورِه َوَل ْو َكِرَه ا ْلَك ِاف ُر َ‬ ‫ون] (الصف‪.)8 :‬‬ ‫ُن ِ‬ ‫ئ���ةوان���ةي ن��اي��ةن��ةوَي��ت راس��ت��ي��ت �َي��ب��ط��ةن‪ ،‬ي���ان دواي‬ ‫تَيطةيشتنيان دةيشارنةوة‪ ،‬يةكَيك لةِرَيطة ثوكاوةكانيان‬ ‫بؤ ب��ةرث��ةرض��دان��ةوةي ئيعجازي زانستيي ق��ورئ��ان‪ ،‬ئةو‬ ‫رَي��ط��ةي��ةي��ة‪ ،‬ه��ةرك��ات �َي��ك بينييان ئ��ي��ع��ج��ازَي��ك��ي رؤش��ن‬ ‫لةقورئاندا ي��ان ف��ةرم��وودةدا دةرك���ةوتء هةقيقةتةكةي‬ ‫زانست ئاشكرايكرد‪ ،‬لةهةموو َ‬ ‫هةولَيك دةطةِرَين بؤ طومان‬ ‫دروس��ت��ك��ردنء ش��اردن��ةوةي هةقيقةتةكة‪ ،‬بريدةكةنةوة‬ ‫ئةم ئيعجازة رؤشنة ضؤن ثةردةي ثيابدةنء لةبةرضاوي‬ ‫َ‬ ‫خةلكي ونيبكةن‪ ،‬دةطةِرَين بةدواي وتةي تةفسريزانةكاني‬ ‫ثَيشوودا‪َ ،‬‬ ‫بةلكو تةفسريزانَيكي ثَيشينيان دةستبكةوَيت‪،‬‬ ‫راستيية زانستييةكةي وةك خؤي باسنةكردبَيت‪ ،‬هةتا‬ ‫بيكةنة َ‬ ‫بةلطة كة واتاي ئايةتةكة وةك هيي ئةم تةفسريزانةيةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناني ئَيستا واتا بنةِرةتييةكةي دةطؤِرن‪ ،‬بَيطومان‬ ‫ئةم َ‬ ‫هةولةيان هةروةك دةستطرتنة بةثووشةوة لةدةريادا‬ ‫تا لةخنكان رزطاريانبكات‪ ،‬ضونكة وةك ثَيشرت بةدرَيذي‬ ‫روومن��ان��ك��ردةوة‪ ،‬قورئان وات��او وشةكاني زؤر روون��نء‬ ‫ئ��ةو دةس���ت���ةواذةو وات��اي��ان��ةي��ش راستييةكة وةك خؤي‬ ‫دةطةيةنن‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئةطةر لةبةر قورسيء نةبووني هؤكاري‬ ‫َ‬ ‫هةندي‬ ‫تَيطةشنت لةضؤنَييتء هةقيقةتي ئةو دياردةية‪،‬‬ ‫لةتةفسريزانان هةقيقةتةكةيان وةك خؤي باسنةكردبَيت‪،‬‬ ‫ئيعجازةكة ثةكناخات‪ ،‬ضونكة وشةكانء واتاكان رووننء‬ ‫دةستةواذةكاني عةرةبيي رةوانن‪ُ [ :‬ق ْرَآ ًنا َعَرِبيًّا َغيرَْ ِذي‬ ‫ِعَو ٍج َلَع َّل ُه ْم َي َّت ُق َ‬ ‫ون] (الزمر‪.)28:‬‬ ‫منوونةيةك دةهَينينةوة‪ :‬قورئاني ثريؤز لةباسي جةنطي‬ ‫رؤمء فارسةكاندا دةفةرموَيت‪ :‬جةنطةكة لة (أدنى األرض)‬ ‫بوو‪ ،‬ئاشكراية وشةي (أدنى) بةنزيكرتو بةواتاي نزمرتيش‬ ‫هاتووة‪ ،‬وشةيةكي ئاسانةء رؤذانة بةرطويمَ اندةكةوَيت‬ ‫لةهةوالةكانةوة َ‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬نزل إىل أدنى مستوياتها»‪ .‬واتاي‬ ‫وشةكة روون��ة‪ ،‬زانا جيؤلؤجييةكان كاتَيك دةرياخنست‬ ‫نزمرتين شوَيين وشكاني زةوي ئةم شوَينةية كة قورئان‬ ‫باسيكردووة‪ ،‬كافرانء داثؤشةري راستييةكان كةوتنة‬ ‫خؤيانء زانيان ئةم ئيعجازة زانستيية َ‬ ‫بةلطةي زؤر رؤشنة‬ ‫لةسةر راستَيتيي قورئان‪ ،‬بؤية وةك ثيشةي هةميشةييان‬ ‫هةولةكانيان خستةطةِر تا ئةم َ‬ ‫بةِراستء بةضةثدا َ‬ ‫بةلطة‬ ‫ئاشكراية داثؤشنء ئةطةر هيضيشيانثَينةكرَيت طومان‬ ‫دروستبكةن ل��ةب��ةردةم ئ��ةم ئيعجازة روون���ةدا‪ ،‬ئةويش‬ ‫بةوةي جارَيك لةبَيئاطاييان لةزانستةكة وتيان‪ :‬ئةو شوَينة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫نزمرتين شوَين نيية؟ َ‬ ‫بةلكو ناو ئاوةكة نزمرتين شوَينة؟‬ ‫ئ��ةوان��ة ن��ازان��ن كتومت ئ��ةو ش��وَي��ن��ةي ل��ةس��ةر وشكاني‬ ‫جةنطةكةي لةسةر بةرثابووةو س��ةرِرووي ئاوةكةء بين‬ ‫ئاوةكةيش نزمرتين شوَينة‪ ،‬لةاليةكيرتةوة طومانداران‬ ‫وتيان‪ :‬هيض تةفسريزانَيك لةم ئايةتةدا نةيوتووة‪( :‬أدنى)‬ ‫بةواتاي (أخفض)‪ :‬نزمرتين دَيت‪ ،‬بَيطومان تةفسريزانةكان‬ ‫باش دةيانزاني يةكَيك لةواتاكاني (أدنى) نزمرتينة‪َ ،‬‬ ‫بةالم‬ ‫َ‬ ‫خةلكيان تيبطةيانداية؟! ضؤن‬ ‫ض��ؤن تَيبطةيشتنايةو‬ ‫بيانزانياية ثَيوانةي نزمرتين شوَيين زةوي لةسةر ض‬ ‫كي لةو كاتةدا‪ ،‬ئةطةر‬ ‫بناغةيةكةء بةضي ثَيوانة دةكرَيت‪َ ،‬‬ ‫باسيشيان بكرداية لَييتَيدةطةيشت؟‬ ‫َ‬ ‫خةلكي ئةو كاتة بضوونايةتة سةر طردَيك‪ ،‬دةيانوت‪:‬‬ ‫ئ��ةم��ة ب��ةرزاي��ي��ة‪ ،‬ل� َ‬ ‫�ةدؤل �َي��ك��دا دةي���ان���وت‪ :‬ن��زم��اي��ي��ة‪ ،‬ئةم‬ ‫زان��س��ت��ةي ئَيستايان ل��ةب��ةردةس��ت��دان��ةب��وو ك��ة لةوانةية‬ ‫دوورن��ةب��ووب�َي��ت ئ��ةو َ‬ ‫دؤل���ةي لةناوضةيةك ثَييانوتووة‪:‬‬ ‫نزمايي‪ ،‬بةرزتربووبَيت لةو ط��ردةي ئ��ةوان ثَييانوتووة‪:‬‬ ‫ب��ةرزاي��ي‪ ،‬ثاشان ض��ؤن تَيبطةيشتناية ل��ةوةي نزمرتين‬ ‫شوَيين زةويية‪ ،‬ئةطةر طشت بةرزاييء نزماييةكاني زةوي‬ ‫دةستنيشاننةكرابَيتء ثَيوانةي ئاسيت رووي دةرياي بؤ‬ ‫نةكرابَيت؟! تةفسريزان هةرضةندة دةرياي زانست بَيت‪،‬‬ ‫ضؤن دةتوانَيت بةو واتاية وشةكة راظةبكات‪ ،‬كة سوريش‬ ‫دةي��زان��ي يةكَيك ل��ةوات��اي وش��ةي (أدن��ى) بةنزمرت دَي��ت‪،‬‬ ‫باشة بؤضي ث���ةروةردط���ار وش��ةي (أق���رب‪ :‬نزيكرتين)ي‬ ‫بةكارنةهَينا؟ وشةي (أدني)ي بةكارهَينا؟‬ ‫ن��ةي��اران��ي ق��ورئ��ان هَيندة دةرخ��س��ت�ني ئ��ةم ئيعجازة‬ ‫زانستييانةيان لةالقورسة‪ ،‬نزيكة َ‬ ‫هةولةكانيان ضِربكةنةوة‬ ‫بةلطة رؤشنانة‪ ،‬خؤ َ‬ ‫بؤ شاردنةوةي ئةم َ‬ ‫بةدلنياييةوة ئةطةر‬ ‫وةك جولةكةو طاورةكان كة تةوراتء ئينجيل لةبةردةسيت‬ ‫خؤيانداية‪ ،‬هةركاتَيك لةسةردةمي ثَيغةمبةرةوة (‪،)j‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةقَيكيان دةرهَينابَيت‪ ،‬كة بةِرووني باسي‬ ‫دةستبةجي‬ ‫ناوي موحةممةد (‪)j‬و وةسفةكاني بكات‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هةولي البردني ئةو دةقةيان لةكتَيبةكانياندا دةدا‪ ،‬هةروةك‬ ‫كردوويشيانة‪َ ،‬‬ ‫بةالم ئايا نةياراني ئةم راستييانةي ئَيستا‪،‬‬ ‫دةتوانن دةقةكةي قورئان وةك طاورو جوو بسِرنةوةو لةم‬ ‫كتَيبة ث�ي�رؤزةدا نةيهَيَلن؟ بَيطومان ن��ةخ�َي�رَ ‪ ،‬ي��ان ئةطةر‬ ‫بيانتوانياية ئاميرَ َيكيان دروستبكردايةء اليةك لةزةوييان‬ ‫ربيايةو شوَينيرتيان بكرداية بةنزمرتين شوَين بَيطومان‬ ‫بِ‬ ‫دةي��ان��ك��رد‪ ،‬بؤية جطة لةخةفةتء ثَيناخؤشي نةبَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةسةالت نيية‪.‬‬ ‫هيضيرتيان‬ ‫بةثَيضةوانةي ب��اوةِرداران��ةوة كة هةركات ئيعجازَيكي‬ ‫��وي ئ��اش��ك��رادةب �َي��ت‪َ ،‬‬ ‫زانستيي ن� َ‬ ‫دل��ي��ان خ��ؤش��دةب�َي��تء‬ ‫سوثاسي خ��ودا دةك��ةن [وق��ل احلمد هلل سرييكم اياته‬ ‫فتعرفونها] (النمل‪ .)93 :‬وات��ة‪َ :‬بل َي سوثاس بؤ خودا‬ ‫كة ل��ةداه��ات��وودا ئ��اي��ةتء َ‬ ‫بةلطةكانيتان نيشاندةداتء‬

‫ئةو كاتةيش باشرت لَييتَيدةطةن‪ ،‬لةتةفسريي (قورتوبي)‬ ‫دا َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬سرييكم آياته‪ :‬أي يف أنفسكم ويف غريكم‪ ،‬كما‬ ‫اق َوفيِ َأ ْن ُفِسِه ْم]‪ ،‬فتعرفونها‪:‬‬ ‫[س ُنِر ِ‬ ‫قال‪َ :‬‬ ‫يه ْم َآَي ِاتَنا فيِ الآَْ​َف ِ‬ ‫أي دالئل قدرته و وحدانيته يف أنفسكم ويف السماوات ويف‬ ‫ض َآَي� ٌ‬ ‫وقِن َ‬ ‫ني‬ ‫�ات ِل ْل ُم ِ‬ ‫األرض; نظريه قوله تعاىل‪َ :‬‬ ‫[وفيِ الأَْ ْر ِ‬ ‫ْص ُر َ‬ ‫ون (‪ ])21‬الذاريات»‪.‬‬ ‫(‪َ )20‬وفيِ َأ ْن ُفِس ُك ْم َأَفلاَ ُتبِ‬ ‫للِهَّ‬ ‫َ‬ ‫«[و ُقِل الحْ َ ْم ُد ِ َسيرُِ ُ‬ ‫يك ْم‬ ‫تةفسريي ئيبنوكةسري دةلَيت‪َ :‬‬ ‫َآَي ِاتِه َفَتعِْر ُفوَنَها] (النمل‪ :)93 :‬أي هلل احلمد الذي ال يعذب‬ ‫أحدا إال بعد قيام احلجة عليه‪ ،‬واإلعذار إليه; وهلذا قال‪:‬‬ ‫[سيرُِ ُ‬ ‫يه ْم‬ ‫[س ُنِر ِ‬ ‫يك ْم َآَي ِاتِه َفَتعِْر ُفوَنَها]‪ ،‬كما قال تعاىل‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫لآْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫�اق َوفيِ َأ ْن ُفِسِه ْم َح َّتى َيَتَبينََّ هَُ‬ ‫َ‬ ‫ل ْم َأ َّن ُه الحْ َ ُّق]‬ ‫�‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ات‬ ‫ِ‬ ‫َآَي ِ فيِ‬ ‫(فصلت‪.»)53 :‬‬ ‫سةرةتايةك دةربارةي تةفسريو بةزيندوو مانةوةي ئةم‬ ‫زانستة‪:‬‬ ‫س��ةرةت��ا ب��ا ئ���ةوة ب��زان�ين ك��ة ق��ورئ��ان��ي ث�ي�رؤز كتَييب‬ ‫هيدايةتء رَينموويي مرؤظةكانة بؤ رَيطاي راست‪ ،‬بةآلم‬ ‫ثةروةردطار بةزانسيت فراواني خؤي كة هةموو شتَيكي‬ ‫طرتووةتةوة تا رؤذي دوايي دةزانَيت كة زانسيت مرؤظةكان‬ ‫ب��ةرةو ثَيشكةوتين ب���ةردةوام دةِروات‪ ،‬بؤية لةقورئاني‬ ‫ث�يرؤزدا ئ��ام��اذةي بؤ هةموو زانستةكانء سةردةمةكان‬ ‫تَيداية بةمةبةسيت ن��وَي��ب��وون��ةوةي موعجيزةي قورئان‬ ‫اب ِت ْبَيا ًنا ل ُ‬ ‫[وَن َّز ْلَنا َعَلي َ‬ ‫ِك ِّل‬ ‫ْك ا ْلِكَت َ‬ ‫لةهةموو سةردةمَيكدا‪َ :‬‬ ‫للهَُّ‬ ‫با َأ ْنَز َلِإَلي َ‬ ‫ْك َأ ْنَزَل ُه‬ ‫َش ْي ٍء] (النحل‪َ[ ،)89 :‬لِكِن ا َي ْشَه ُدمِ َ‬ ‫ِبِع ْلِمِه َو مْالَلاَ ِئَك ُة َي ْشَه ُد َ‬ ‫ون َوَكَفى ِباللهَِّ َشِهيدًا] (النساء‪:‬‬ ‫‪ ،)166‬ئيمامي راظةكاري قورئان ئيبنوكةسري لةتةفسريي‬ ‫ئ��ةم ئايةتةدا َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬ئ��ةم قورئانة زان��ي��اريء زانسيت‬ ‫خ��وداي��ي تَيداية كة ويستوويةتي نيشاني بةندةكاني‬ ‫ب���دات‪ ،‬ه��ةروةه��ا زان��ي��اري��ش��ي ت �َي��داي��ة بةشتة غةييبء‬ ‫نةزانراوةكان‪ ،‬لةِرابردوو داهاتوويشدا»*‪ ،‬دةربارةي ئةو‬ ‫مانايةيش كة قورئان زانياريي شاراوةي خودايي تَيداية‪،‬‬ ‫زؤرَي��ك لةموفةسريان هةمان بؤضوونيان هةية وةك‪{ :‬إبن‬ ‫اجل��وزي‪ ،‬الزخمشري‪ ،‬أبوحيّان‪ ،‬البيضاوي‪َّ ،‬‬ ‫الن َسفي‪،‬‬ ‫اخلازن‪ ،‬اآللوسي‪ ،‬الشوكاني}‪.‬‬ ‫ثَيغةمبةريش (‪ )j‬خؤي ئاماذةيداوة بةبةردةواميي‬ ‫موعجيزةي قورئان‪ ،‬كة لَييدةطيرَِنةوة فةرموويةتي‪...(( :‬‬ ‫والتنقضي ع��ج��ائ��ب��ه‪ .**))...‬وات���ة‪ :‬هةرطيز س��ةم��ةرةو‬ ‫س��ةرس��وِره �َي��ن��ةرةك��ان��ي ق��ورئ��ان ت��ةواون��اب��ن‪ ،‬زان��اي��ان��ي‬ ‫ئيسالميش ب���اوةِري ت��ةواوي��ان ه��ةب��ووة ب��ةب��ةردةوام��ي��ي‬ ‫موعجيزةي قورئانء بةوةي بةتَيثةِربووني سةردةمةكان‪،‬‬ ‫مرؤظةكان تةفسريو تَيطةيشتنيان بؤ قورئان زياتردةبَيت‪،‬‬ ‫لةوانة‪:‬‬ ‫يرازي��ب �َي��ت) وةك ت��ةب��ةري‬ ‫ئ��ي��ب��ن��وع��ةب��ب��اس (خ����وا ل �َي� ِ‬ ‫ل �َي��ي��دةط�َي�رََِي��ت��ةوة‪ ،‬ف��ةرم��ووي��ةت��ي‪« :‬التفسري على أربعة‬ ‫أوجه‪ :‬وجه تعرفه العرب من كالمها‪ ،‬وتفسري اليعذر أحد‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪121‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫جبهالته‪ ،‬وتفسري تعرفه العلماء‪ ،‬وتفسري اليعلمه إال اهلل”‪.‬‬ ‫(‪ 4)2‬واتة‪« :‬تةفسري بةضوار شَيوة دةكرَيت‪ :‬روويةكيان‬ ‫ع����ةرةب ش����ارةزات����رن ل���ةب���ةرئ���ةوةي ل��ةزم��ان��ي ئ��ةوان��ة‪،‬‬ ‫رووي��ةك��ي�تري��ان ه��ةم��وو ك��ةس لَييتَيدةطاتء هيضكةس‬ ‫خاوةني عوزرنيية بؤ نةزانيين‪ ،‬تةفسريَيكيش كة تةنها‬ ‫زانايان دةيزاننء لَييتَيدةطةن‪ ،‬تةفسرييكَيش كة تةنها‬ ‫خودا خؤي دةيزانَيت”‪ .‬كةواتة زانايانيش هةموو كاتَيك‬ ‫بةثَيي تواناكاني خؤيانء تواناكاني سةردةميان دةتوانن‬ ‫تةفسريَيكي راسيت قورئاني ثريؤز بكةن‪.‬‬ ‫يرازي��ب �َي��ت) دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫ ئينب م��ةس��ع��ود (خ���وا ل �َي� ِ‬‫‪5‬‬ ‫“من أراد علم األول�ين واآلخرين فليتدبر القرآن”‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫هةركةسَيك زانستةكاني ثَيشينةكانء دوايينةكاني‬ ‫ربوانَيتة قورئان‪ .‬كة ئةمة بةتةفسريكردني‬ ‫دةوَي��ت با تَي ِ‬ ‫رووكةشيانةي ئايةتةكان نايةتةدي‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ ئةبوحاميدلغةزالي (‪505-450‬ك) دةلَيت‪“ :‬العلوم‬‫كلها داخلة يف أفعال اهلل وصفاته‪ ،‬ويف القرآن شرح ذاته‬ ‫وأفعاله وصفاته‪ ،‬وهذه العلوم ال نهاية هلا ويف القرآن إشارة‬ ‫إىل جمامعها‪ ،‬بل كل ما أشكل فيه النظار يف النظريات‬ ‫واملعقوالت ففي القرآن إليه رموز ودالالت عليه‪ ،‬خيتص‬ ‫أهل الفهم بدركها”‪ 6.‬واتة‪ :‬زانستةكان هةموويان دةضنة‬ ‫ذَي��ر ك��ردارةك��ان��ي خ��وداو سيفاتةكانيء لةقورئانيشدا‬ ‫وةس��ف��ي زاتء ك����ردارو سيفاتةكاني خ���وداي ت�َي��داي��ة‪،‬‬ ‫ئةم زانستانةيش كؤتاييان نييةو لةقورئاندا ئاماذة بؤ‬ ‫وردةكارييةكانيان ك���راوة‪ ،‬تةنانةت هةموو ئةوانةيش‬ ‫لةبريدؤزةكانء مةعقوالتةكان كة لَي َ‬ ‫كؤلةرةوان لَييانبووة‬ ‫بةكَيشة‪ ،‬لةقورئاندا ئ��ام��اذةي بؤ هاتووة كة َ‬ ‫خةلكاني‬ ‫خاوةن تَيطةيشنت ثَييدةزاننء لَييتَيدةطةن‪.‬‬ ‫هةروةها لةكتَييب (جواهر القرآن)دا َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬إن علوم‬ ‫الطب والنجوم‪ ،‬وهيئة العامل وهيئة بدن احليوان‪ ،‬وتشريح‬ ‫أعضائه‪ ،‬وعلم السحر‪ ،‬وعلم الطلسمات وغري ذلك يشري‬ ‫[وِإَذا َم�ِ�ر ْ‬ ‫ض� ُ‬ ‫ني]‬ ‫�ت َفهَ‬ ‫إليها القرآن بقوله تعاىل‪َ :‬‬ ‫ُو َي ْشِف ِ‬ ‫(ال��ش��ع��راء‪ ،)80 :‬وق��ول��ه سبحانه‪[ :‬ال� َّ‬ ‫�س َوا ْل �َق� َ�م � ُر‬ ‫�ش� ْ�م� ُ‬ ‫ان] (الرمحن‪ ،)5 :‬وحنوه ما يشري إىل علم اهليئة‬ ‫بحِ ُ ْسَب ٍ‬ ‫(الفلك)”‪ .‬واتة‪ :‬زانستةكاني ثزيشكيء ئةستيرَ ةناسيء‬ ‫َ‬ ‫����اذةالنء توَيكاريي‬ ‫ثَيكهاتةي ج��ي��ه��انء ثَيكهاتةي ئ�‬ ‫ئةندامةكانيء زانسيت سيحرو شتة شاراوةكان‪ ،‬قورئان‬ ‫ئاماذةيثَيكردوون لةئايةتةكانيدا‪.‬‬ ‫ئيمام فةخرةدين رازي (‪606-544‬ك) سةرةتا دةيوت‪:‬‬ ‫ق���ورئ���ان ب��اس��ي زان��س��ت ن���اك���اتء ت��ةف��س�يري زانستيي‬ ‫رةت���دةك���ردةوة‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم كاتَيك لَي َ‬ ‫كؤلينةوةي لةزانسيت‬ ‫ثراكتيكي كرد‪ ،‬تةفسريَيكي دانا لةسةر بنةماي تةفسريي‬ ‫زان��س�تي‪ ،‬ب��ةن��اوي (مفاتيح ال��غ��ي��ب)‪ ،‬كةتَييدا َ‬ ‫دةل �َي��ت‪:‬‬ ‫“رمب��ا ج��اء بعض اجل��ه��ال واحلمقى وق���ال‪ :‬إن��ك أكثرت‬ ‫من تفسري كتاب اهلل من علم اهليأة والنجوم‪ 7.”...‬واتة‪:‬‬ ‫‪122‬‬

‫لةوانةية هةندَيك طَيلء ن��ةزان نَ‬ ‫بيء رةخنةبطرنء َبلنَي‪:‬‬ ‫تؤ زؤر تةفسريي كتَييب ث��ةروةردط��ارت بةزانستةكاني‬ ‫طةردوونزاني كردووة‪ .‬هةروةها كتَييب (نهاية اإلجياز يف‬ ‫دراسة اإلعجاز)يشي داناوة‪.‬‬ ‫(ج�لال ال��دي��ن السيوطي‪911-849 ،‬ه) وةك ئيمام‬ ‫َ‬ ‫لةطةل تةفسريي زانستيدا ب��ووةو لةكتَيبةكاني‬ ‫غةزالي‬ ‫(اإلتقان يف علوم القرآن) و (اإلكليل يف إستنباط التنزيل)دا‬ ‫بةدرَيذي باسيكردووةو َ‬ ‫بةلطةي لةئايةتء فةرموودةوة بؤ‬ ‫سةملاندني هَيناوةتةوة‪ ،‬وةك خؤي َ‬ ‫دةلَيت‪“ :‬القرآن مشتمل‬ ‫على كل العلوم”‪ .‬واتة‪ :‬قورئان هةموو زانستَيكي تَيداية‪.‬‬ ‫وتةيةكي ئيبنوسوراقة دةهَينَيتةوة لةكتَييب (اإلعجاز)دا‬ ‫كة ئةبوبةكر بن موجاهد وتويةتي‪“ :‬مامن شيء يف العامل‬ ‫إال وهو يف كتاب اهلل»‪ .‬واتة‪ :‬هيض شتَيك لةجيهاندا نيية كة‬ ‫‪8‬‬ ‫لةكتَييب ثةروةردطاردا باسينةهاتبَيت‪.‬‬ ‫شَيخ م��وح��ةمم��ةد تاهر ب��ن ع��اش��ور لةتةفسريةكةيدا‬ ‫(التحرير والتنوير) دةربارةي لَيكدانةوةو تةفسريكردني‬ ‫قورئان َ‬ ‫سي‬ ‫دةل �َي��ت‪“ :9‬رووةك��ان��ي ئيعجازي قورئان بؤ َ‬ ‫الي��ةن دةط��ةِرَي��ت��ةوة‪ :‬ي��ةك��ةم‪ /‬ئ��ةوةي��ة ك��ة طةييشتووةتة‬ ‫ئ��ةوث��ةِري ثلةي رةوان��ب�َي��ذي��ي زم��ان��ي ع��ةرةب��ي‪ ،‬دووةم‪/‬‬ ‫داهَينراوةكاني قورئانة لةهونةرةكاني صةرف لةِرَيزماني‬ ‫ق��س��ةدا ك��ة ث�َي��ش�تر ع����ةرةب ث�َي��ي��ان��ئ��اش��ن��ان��ةب��ووة‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم‬ ‫لةضوارضَيوةي زمانةواني نةضؤتةدةرةوة‪ ،‬سَييةم‪ /‬ئةو‬ ‫طةوهةرانةية كة تَييدادانراوة لةحيكمةتةكانء ئاماذةدان‬ ‫بؤ راستيية َ‬ ‫عةقليء زانستييةكان كة ذيريي مرؤظةكاني‬ ‫سةردةمي هاتنةخوارةوةي قورئان‪ ،‬ثَيينةطةييشتبوونء‬ ‫ت��ا ضةندين س��ةدةي��ش دواي داب��ةزي�ني‪ ،‬ك��ة ئ��ةم بةشة‬ ‫زاناياني ثَيشووي ئيعجازي قورئان دركيانثَينةكردووة‪،‬‬ ‫ه��ةن��دَي��ك ك��ةس اليةنَيكي ض��وارةم��ي��ش زي���اددةك���ةن كة‬ ‫َ‬ ‫لةهةوالدانة غةيبييةكاني قورئان كة‬ ‫ئةويش بريتيية‬ ‫َ‬ ‫بةلطةية لةسةرئةوةي لةاليةن (ع ّ‬ ‫الم الغيوب)ةوة هاتووة‪،‬‬ ‫دوو اليةنةكةي يةكةم بةتايبةتي بؤ عةرةبةو روو لةوان‬ ‫دةكات كة رةوانبَيذو زمانةوانةكانيان دةستةوساندةكات‪،‬‬ ‫الي��ةن��ي سَييةميش ب��ؤ ه��ةم��وو مرؤظايةتييةو لةهةموو‬ ‫سةردةمةكاندا بةردةوامةو ئةم اليةنةيش بؤ دةرخستين‬ ‫رووي ئيعجازةكةي ثَيويستيي بةزانياريية دةرب��ارةي‬ ‫بنةماكاني زانست‪ ،‬كة بؤ َ‬ ‫خةلكي وردةوردة دةردةكةوَيت‪،‬‬ ‫وةك دةركةوتين رووناكيي بةيانيان‪ ،‬ئةويش بةطوَيرةي‬ ‫ئةوةي لَييتَيدةطةينء راددةي ثَيشكةوتين زانستةكان‪،‬‬ ‫ئةمةيش َ‬ ‫بةلطةية لةسةرئةوةي لةاليةن خوداوة هاتووة‪،‬‬ ‫ضونكة كةسَيكي نةخوَيندةوار هَيناوَييت‪10 .‬‬ ‫دك���ت���ؤر (م����ؤري����س ب����ؤك����اي)‪َ 11‬‬ ‫دةل����َي����ت‪“ :‬ك��ات �َي��ك‬ ‫لَي َ‬ ‫كؤلينةوةمكرد ل��ةق��ورئ��ان‪ ،‬بةتايبةتي ئ��ةو وةسفةي‬ ‫دةيكات بؤ زؤرَي��ك لةدياردة سروشتييةكان‪ ،‬لةِراستيدا‬ ‫سةرمسوِرما لةو وردةكارييةي كة هةندَيك لةو دياردانةي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫َ‬ ‫مةحالبووة بؤ هةر مرؤظَيك لةسةردةمي‬ ‫ثَيباسكراوة‪ ،‬كة‬ ‫موحةممةددا (‪ )j‬كة بضووكرتين زانياريي دةربارةيان‬ ‫ه��ةب��ووب�َي��ت‪ ،‬ب��ةت��ةواوي س��ةرم��س��وِرم��ا لةيةكطرتنةوةي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةو تَيطةيشتنانةي ئةمِرؤ هةمانة‬ ‫ئةو ئاماذانة‬ ‫دةربارةي ئةو دياردانة‪ ،‬دواي ئةمةيش ضةندين نوسراوم‬ ‫مَ‬ ‫موسولان دةربارةي اليةنة‬ ‫خوَيندةوة كة ضةند نوسةرَيكي‬ ‫زانستييةكاني قورئان نوسيويانة‪ ،‬يةكةم شتَيك كة مايةي‬ ‫تيرَِامانء سةرسوِرماني ئةو كةسانةية كة رووبةِرووي ئةم‬ ‫َ‬ ‫لةدةولةمةنديي ئةو بابةتانةي كة‬ ‫دةقانة دةبنةوة‪ ،‬بريتيية‬ ‫باسيانلَيوةكراوة لةوانة‪ :‬اليةني بةديهاتن‪ ،‬طةردوونزاني‪،‬‬ ‫خستنةِرووي هةندَيك بابةت دةرب��ارةي زةويء جيهاني‬ ‫�اذةلء رووةكء زاووزَي��ي مرؤظ‪ ،‬ئَيمة لةكاتَيكدا َ‬ ‫ئ� َ‬ ‫هةلةي‬ ‫طةورةي زانسيت لةتةوراتدا دةدؤزينةوة‪ ،‬لةقورئاندا هيض‬ ‫َ‬ ‫هةلةيةك نادؤزينةوة‪ ،‬ئةمة وايلَيكردم كة ثرسياربكةم كة‬ ‫ئةطةر نووسةري قورئان مرؤظَيك بوواية‪ ،‬باشة ضؤن تواني‬ ‫لةسةدةي حةوتةمي مةسيحيدا ضةند شتَيك بنووسَيت‬ ‫كة لةِرؤذطاري ئةمِرؤماندا بؤمان دةركةوتووة يةكانطرية‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زانياريية زانستيية نوَييةكاندا”‪12.‬‬ ‫ل��ةالي��ةك��ي�ترةوة ه��ةن��دَي��ك ك��ةس ئ��ةو رةخ��ن��ةي��ة دةط��رن‬ ‫كة‪ :‬قورئاني ثريؤز بؤية داب��ةزي بؤ ئ��ةوةي عةرةبةكاني‬ ‫مَ‬ ‫موسولانيش دةبَيت‬ ‫سةرةتاي ئيسالم لَييتَيبطةن‪ ،‬ئَيمةي‬ ‫شوَينثَيي ئةوان َ‬ ‫هةلطرين لةتَيطةيشتنيان بؤ ئايةتةكان‬ ‫بةثَيي ماناي وشةكاني‪ ،‬لةبةرئةوةي ئةوان عةرةب بوونء‬ ‫ئةوان شارةزاتربوون بةزماني خؤيانء ماناي وشةكاني‬ ‫َ‬ ‫لةوةالمدا َ‬ ‫دةلَيم‪:‬‬ ‫لةئَيمة‪.‬‬ ‫‪ -1‬قورئاني ث�يرؤز ب��ؤ ه��ةم��وو مرؤظايةتي داب��ةزي��وة‬ ‫تا رؤذي دواي��ي بةجياوازيي رؤشنبريييء زانيارييان‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةموو ئةم ذيرييانةدا دةكات‬ ‫كاتَيكيش طفتوطؤ‬ ‫هةركةسةو بةثَيي تواناي خؤي سووديلَيوةردةطرَيت‪،‬‬ ‫ئةطةر ذيرييةكانيش بَيتوانابوون لةتَيطةيشتين ماناي‬ ‫هةندَيك لةئايةتةكان‪ ،‬ئةوا ثَيويستة ثشتببةستني بةطةورة‬ ‫زان��او ل�َي��ك� َ‬ ‫�ؤل��ةرةوان‪ ،‬ضونكة ث��ةروةردط��ار دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫اسَألُوا َأ ْه َل ِّ‬ ‫الذ ْكِر ِإ ْن ُك ْن ُت ْم لاَ َت ْعَل ُم َ‬ ‫ون] (النحل‪.)43 :‬‬ ‫[َف ْ‬ ‫َ‬ ‫زؤرجاريش زاناياني فيقهو لَيكؤلةرةوان ضةندين ياساو‬ ‫حوكميان لةئايةتةكانةوة دةرهَيناوة كة َ‬ ‫خةلكاني ثَيشني‬ ‫نةيانزانيون‪ ،‬لةمِرؤيشدا زاناياني زانستة طةردوونييةكان‬ ‫دةت��وان��ن م��ان��اي ه��ةن��دَي��ك لةئايةتةكاني ق��ورئ��ان بكةن‬ ‫ب��ةزان��س�تي ئ���ةم���ِرؤو روون��ي��ب��ك��ةن��ةوة ب��ؤم��ان ب��ةم��ةرج��ي‬ ‫رةضاوكردني بنةماكاني تةفسريو مانا زمانةوانييةكان‪،‬‬ ‫ئةوةيش لةبةرئةوةي قورئان‪( :‬والتنقضي عجائبه) وةك‬ ‫لةفةرموودةدا هاتووة‪.‬‬ ‫‪ -2‬يةكَيك لةاليةنةكاني ئيعجازي ق��ورئ��ان‪ ،‬بريتيية‬ ‫ل����ةوةي ي���ةك دةس���ت���ةواذة ض��ةن��دي��ن م��ان��ا دةب��ةخ��ش�َي��ت‪،‬‬ ‫ك��ة ل��ةوان��ةي��ة ه��ةن��دَي��ك��ي��ان ل��ةس��ةردةم �َي��ك��دا دةرك����ةونء‬

‫هةندَيكيرتيشيان لةزةمةنَيكي داه��ات��وودا دةردةك���ةون‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ب��ةرةوث�َي��ش��ض��وون��ي دؤزي��ن��ةوة زانستييةكاندا‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولان لةهةموو سةردةمَيكدا‬ ‫ثَيويستة لةسةر زاناياني‬ ‫ئةم مانايانة بؤ َ‬ ‫خةلكي روونبكةنةوة بةثَيي ئةو زانستء‬ ‫زانيارييانةي لةبةردةستيانداية‪.‬‬ ‫‪ -3‬كاتَيك زانياريء زانستة طةردوونيء سروشتييةكان‬ ‫بةكاردةهَينني بؤ روونكردنةوةي ئايةتة قورئانييةكانء‬ ‫دةرخستين اليةني طةورةييء ئيعجازيان‪ ،‬ئةوا ئَيمة بةم‬ ‫كارةمان وةك كاري زمانةوانةكانء رةوانبَيذان دةكةين‪،‬‬ ‫خؤ لةسةردةمي ثَيغةمبةردا (‪ )j‬بةكارهَيناني زانستة‬ ‫زم��ان��ةوان��ي��ي��ةك��ان ل��ةدةرخ��س��ت�ني رووةك���ان���ي ئيعجازي‬ ‫قورئاندا نةبووةو سةردةماني دواتر ثةيدابوو‪ ،‬كة هةموو‬ ‫زانايان كؤكن لةسةر بةكارهَينانيان بؤ روونكردنةوةي‬ ‫اليةنةكاني ئيعجازي قورئان‪ ،‬كةواتة بؤضي ئَيمة رَيبدةين‬ ‫بةزاناياني زمانةوانيء رَينةدةين بةزاناياني طةردوونء‬ ‫سرووشت كة زانستةكانيان خبةنة خزمةتي دةرخستين‬ ‫اليةنةكاني ئيعجازي زانستيي ئايةتة طةردوونييةكان‬ ‫لةقورئاندا؟!‬ ‫َ‬ ‫‪ -4‬ئةوانةي بةزانستةكاني قورئانةوة سةرقالن دةزانن‬ ‫كة تةفسريكردني قورئان َ‬ ‫هةولوكؤششَيكي مرؤظة‪ ،‬هةربؤية‬ ‫موفةسريةكان زؤرجار جياوازييان هةية لةتةفسريكردني‬ ‫هةندَيك ئايةتي قورئاندا بةهؤي جؤراوجؤريي ماناي‬ ‫[وا ْل �َب� ْ�ح�ِ�ر مَْ‬ ‫�ور]‬ ‫�س� ُ‬ ‫ال� ْ‬ ‫�ج� ِ‬ ‫وش��ةك��ان‪ ،‬بؤمنوونة‪ :‬دةرب���ارةي َ‬ ‫(ال��ط��ور‪ .)6 :‬هةندَيك َ‬ ‫دةل�َي�نَ بةماناي (اململوء) وات��ة‪:‬‬ ‫دةري���اي لَيوانلَيو‪ ،‬ه��ةروةه��ا لةماناكانيرتي بريتني لة‪:‬‬ ‫(امللتهب) واتة‪ :‬دةرياي سوتَينراو يان َ‬ ‫كلثةطرتوو(‪،)13‬‬ ‫يان جياوازييةكة لةوانةية بةهؤي ياسا نةحوييةكانةوة‬ ‫ب�َي��ت‪ ،‬ج��ي��اوازي��ي لةتةفسريكردندا ه��ؤك��اري زؤرة الي‬ ‫موفةسريةكان كة لةتةفسريةكانياندا رةن��ط��ي��داوةت��ةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةمةيشدا كةس رةخنةي لةم جياوازيية نةطرتووة‬ ‫يان داوايكردبَيت كة تةفسريكردن بووةستَيت‪.‬‬ ‫زؤرَي���ك لةموفةسريةكان لةكاتي راظ��ةك��ردن��ي ئايةتة‬ ‫طةردوونييةكاندا ثةنادةبةنة بةر تةئويل يان مةجاز يان‬ ‫بةضةند زانيارييةكي س��ادة راظ��ةي��ان��دةك��ةن‪ ،‬كاتَيكيش‬ ‫ث��س��ث��ؤِران��ي زان��س��ت��ة ط��ةردوون��ي��ي��ةك��ان ه��ات��ن ب��ةت��ةواوي‬ ‫لةئايةتةكان تَيطةيشنتء تةفسرييانكردن بةبَيتةئويلء‬ ‫ب��ةئ��اش��ك��را‪ ،‬م��ان��ا راس��ت��ةك��ان��ي��ان دةرخ��س�تن ك��ة ل��ةط� َ‬ ‫�ةل‬ ‫نَ‬ ‫دةطوجني‪.‬‬ ‫زانيارييء قةناعةتي مرؤظي سةردةمدا‬ ‫مامؤستا (عمر عبيد حسنة) َ‬ ‫دةلَيت (‪“ :*)12‬يةكَيك‬ ‫لةترسناكرتين ئ��ةو دةردان����ةي ت��ووش��ي ذي��ري��ي مرؤظي‬ ‫مَ‬ ‫موسولان بووةو رَيطربووة لةتيرَِواننيء شكاندني كؤتء‬ ‫يوانيين طشتطريي قورئانء‬ ‫بةندةكانء هَينانةديي ت ِ‬ ‫بةكارهَيناني بؤ ض��ارةس��ةري ئَيستاو درَي��ذب��وون��ةوة بؤ‬ ‫َ‬ ‫خةيالةية كة ئةو بنةما فيكرييانةي‬ ‫داهاتوو‪ ،‬ئةو وةهمء‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪123‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫ثَيشرت لةقورئانةوة لةسةردةمي يةكةمدا وةرط�يران‪ ،‬ئيرت‬ ‫َ‬ ‫هةولةكانةو تَيطةيشنت لةدوورييةكاني دةقةكان‬ ‫كؤتايي‬ ‫بةمانةوة بةسرتاوة لةهةموو شوَين و ساتَيكدا‪ ،‬كة ئةمة‬ ‫مايةي طةمارؤداني دةقة قورئانييةكانةو كورتكردنةوةي‬ ‫تَيطةيشتنةلَييان بةسةردةمَيكي دياريكراوةوةو بةندكردني‬ ‫ذيرييةكانة بةتيرَِوانيين ئةو سةردةمةو كؤتوبةندكردني‬ ‫َ‬ ‫عةقلةو ترساندنة لةبريكردنةوة‪ ،‬ئةمة رَي��ط��ري لةمرؤظ‬ ‫ربوانَيت بةو شَيوةيةي دةقة‬ ‫دةك��ات كة تَيبفكرَيتء تَي ِ‬ ‫قورئانييةكان خؤيان داوايدةكةن‪ ،‬ذينطةي شوَينكةوتنء‬ ‫تةقليد ب��ووةت��ة م�يرامت��انء ب��ووةت��ة ه��ؤي ثةكخستين‬ ‫ئيجتيهادو كؤششء داهَينانء دةستكةوتةكامنان بؤ‬ ‫ضةندين س���ةدة‪ ،‬ت��ةن��ان��ةت لةئاسيت َ‬ ‫هةلسوكةوتيشدا‬ ‫نةماوين ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ق��ورئ��ان��داو لةسوننةتةكاني تَيناطةين‬ ‫لةئاسؤكانء نةفسةكانداو كورمتانكردووةتةوة لةاليةنة‬ ‫فيقهيء تةشريعييةكانيدا‪ ،‬ب� َ‬ ‫��ةالم ئايةتةكان ضةندين‬ ‫َ‬ ‫كؤمةاليةتي‪ ،‬دةرووني‪،‬‬ ‫مةبةستيان هةية‪ :‬ثةروةردةيي‪،‬‬ ‫طةردووني‪ ،‬هؤكارةكاني دؤزينةوةي زانسيت‪ ،‬كة اليةني‬ ‫تةشريعي تةنها يةك اليةني ئةم مةبةستانةية”‪.‬‬ ‫م���ان���اي (ع��ل��ق��ة) ل���ةن���َي���وان م���وف���ةس�ي�رانء زان��اي��ان��ي‬ ‫كؤرثةلةزانيدا‪:‬‬

‫وَينةي ‪1‬‬ ‫‪124‬‬

‫[وَلَق ْد َخَل ْقَنا الإِْ ْن َس َ‬ ‫ان ِم ْن‬ ‫قورئاني ثريؤز دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫ني (‪)13‬‬ ‫ني (‪ُ )12‬ث َّم َجَع ْلَنا ُه ُن ْطَف ًة فيِ َقَر ٍار َمِك ٍ‬ ‫ُسلاَ َل ٍة ِم ْن ِط ٍ‬ ‫ُث َّم َخَل ْقَنا ُّ‬ ‫الن ْطَفَة َعَلَق ًة] (املؤمنون‪ .)14-12 :‬واتة‪ :‬ئَيمة‬ ‫َ‬ ‫بنضينةي مرؤظمان لةثوختةيةكي طلةوة بةديهَيناوة‪ ،‬ثاشان‬ ‫نةوةكاني لة(نطفة)يةكةوة دروستدةبن كة لةشوَينَيكي‬ ‫دام���ةزراوداي���ة‪ ،‬ثاشان ئ��ةم (نطفة)ية دةب�َي��ت بة(علقة)‪.‬‬ ‫اسِم َرب َ‬ ‫ِّك الَِّذي َخَل َق (‪)1‬‬ ‫لةئايةتَيكيرتدا هاتووة‪[ :‬ا ْق�َ�رأْ ِب ْ‬ ‫َخَل َق الإِْ ْن َس َ‬ ‫ان ِم ْن َعَل ٍق (‪ ])2‬العلق‪ .‬واتة‪ :‬خبوَينة ‪-‬ئةي‬ ‫موحةممةد (‪ )j‬بةناوي ئةو خودايةي كة بةديهَينةرة‪،‬‬ ‫مرؤظي بةديهَيناوة لة(علق)‪ ،‬ه��ةروةه��ا لةئايةتَيكيرتدا‬ ‫ت َك ُسدًى (‪َ )36‬ألمَ ْ‬ ‫ان َأ ْن ُي رَْ‬ ‫ْس ُب الإِْ ْن َس ُ‬ ‫دةفةرموَيت‪َ[ :‬أيحَ َ‬ ‫َي ُك ُن ْطَف ًة ِم ْن َميِ ّ‬ ‫ن يمُ ْ َنى (‪ُ )37‬ث َّم َك َ‬ ‫ان َعَلَق ًة َف َخَل َق َف َس َّوى‬ ‫ٍ‬ ‫(‪ ])38‬القيامة‪ .‬واتة‪ :‬ئايا مرؤظ واطوماندةبات كة هةروا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل نةكرَيت لةدواِرؤذدا‪،‬‬ ‫بةجَيبهَيَلرَيتء لَيثرسينةوةي‬ ‫ب��ؤض��ي وا خ���ؤي ب���ةط���ةورة دةزان���َي���ت‪ ،‬ئ���ةي ب��ؤض��ي ئ��ةو‬ ‫بريناكاتةوةو سةيرناكات سةرةتا كة دروستبوو (نطفة)‬ ‫ب��وو ك��ة بةشَيكي ل��ةئ��اوي ث��ي��اوةوة ب���ووة‪ ،‬ث��اش��ان بوو‬ ‫بة(علقة) كة دوايي دروستكراو رَيكوثَيككرا‪.‬‬ ‫يةكَيك لةبنةما طرنطةكاني زانسيت تةفسري كة زانايان‬ ‫ل��ةس��ةري ك��ؤك��ن بريتيية ل��ةل �َي��ك��دان��ةوةي زم��ان��ةوان��ي��ي‬ ‫وشةكاني ئايةتةكان‪ ،‬لةو ئايةتانةي س��ةرةوة ئاماذة بؤ‬ ‫ئةوة كراوة كة مرؤظ لةقؤناغَيكي سةرةتايي دروستبوونيدا‬ ‫(علقة) دةبَيت‪ ،‬وش��ةي (العلقة) لةفةرهةنطةكاني زماني‬ ‫(عَلق)‬ ‫عةرةبيدا بةم مانايانة هاتووة‪ُ -1{ :‬مشت ّقة من َ‬ ‫وهو‪ :‬اإل ْلِتصاق َّ‬ ‫بشيء ما‪ -2 .‬والعلقة‪ :‬دودة يف‬ ‫والتَع ُّلق‬ ‫ٍ‬ ‫املاء مَ ْ‬ ‫تَتص دم احليوانات وَت ْلَتصق بها وتعيش يف الربك‬ ‫وعلقت الدّاَبة إذا َشِرَبت املاَء فَعَلَقتِبها‬ ‫ومجعها (الَعَل ْق)‪َ ،‬‬ ‫الَعَلقة‪ -3 .‬والعلق‪ :‬الدم عامة‪ ،‬والشديد احلمرة أو الغليظ‬ ‫أو اجلامد‪ -4 .‬الدم الرطب}‪.‬‬ ‫َ‬ ‫واتاكانيان‪ -1 :‬بةماناي خؤنووساندنء خؤهةلواسني‬ ‫بةشتَيكدا‪ -2 .‬بةماناي جؤرة كرمَيك دَيت كة لةزؤنطاودا‬ ‫َ‬ ‫ئاذةلةوةو خوَيين‬ ‫دةذيء خؤي دةنووسَينَيت بةقوِرطي‬ ‫دةمذَيت‪ ،‬شَيوةي لةشي ئةم كرمة ثارضةثارضةي بازنةييية‬ ‫ئةم كرمة بةئينطليزي ثَييدةوترَيت‪.)Leech( :‬‬‫‪ -3‬ماناي علق‪ :‬خوَين دةطةيةنَيت بةطشيت‪ ،‬هةروةها‬ ‫خ��وَي�ني زؤر س����وور‪ ،‬ي���ان خ��وَي��ن�َي��ك��ي ئ��ةس��ت��وور‪ ،‬ي��ان‬ ‫خوَيين وةستاو‪ -4 .‬خوَيين طةشء تازة‪- .‬بِروانة ئةم‬ ‫فةرهةنطانةي زماني عةرةبي‪( :‬الصحاح للجوهري‪ :‬والعلقة‬ ‫دودة يف املاء متتص الدم واجلمع‪ :‬علق)‪( ،‬لسان العرب‪:‬‬ ‫والعلق‪ :‬دود أس��ود يف امل��اء معروف وال��واح��دة‪ :‬علقة)‪،‬‬ ‫هةروةها‪( :‬مقاييس اللغة‪ ،‬القاموس احمليط)‪.‬‬ ‫وش��ةي (علقة) لةقورئاندا بةِرةهايي هاتووة كة ئةو‬ ‫مانايانةي سةرةوة هةمووي دةطرَيتةوة‪ ،‬كةواتة ماناكردني‬ ‫(علقة يان علق) بةكرمي زةروو شتَيكي نوَينييةو زاناياني‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫وَينةي ‪2‬‬ ‫زمانةواني لةكؤنء نوَيدا بةم شَيوةية مانايانكردووة‪،‬‬ ‫هةربؤية هةندَيك موفةسريي قورئانيش ماناي (علقة)يان‬ ‫بةكرمي زةروو كردووة‪ ،‬وةك موفةسريي طةورةي قورئان‬ ‫ئيبنوكةسري لةماناي (ثم خلقنا النطفة علقة)دا َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫“فصارت علقة محراء على شكل العلقة مستطيلة” ج‪،4‬‬ ‫ص‪ .469‬واتة‪ :‬دةبَيت بةعةلةقةيةكي سوور لةسةر شَيوةي‬ ‫كرمي زةروو كة درَيذكؤلةية‪( .‬سةيري وَينةي ‪1‬بكة)‬ ‫هةروةها زاناي موفةسريي ناسراو (الراغب األصفهاني)‬ ‫(‪425‬ك وةفاتيكردووة) لةلَيكدانةوةي زاراوةي عةلةقة‬ ‫لةكتَييب (م��ف��ردات أل��ف��اظ ال��ق��رآن)دا َ‬ ‫دةل �َي��ت‪“ :‬والعلق‪:‬‬ ‫دود يتعلق باحللق “ص‪ .579‬واتة‪ :‬كرمَيكة دةنووسَيت‬ ‫بةقوِرطةوة ‪-‬كرمي زةروو‪.-‬‬ ‫هةروةها خاوةني تةفسريي (التحرير والتنوير‪ /‬حممد‬ ‫الطاهر بن عاشور‪َ 15‬‬ ‫دةلَيت‪(“ :‬العلق) كؤي عةلةقةية كة‬ ‫ثارضةيةكي بضووكي خوَينَيكي ئ��ةس��ت��وورة‪ ،‬بؤية ئةم‬ ‫ناوةي لَينراوة بؤ شوبهاندني بةكرمَيكي بضووكة كة ناوي‬ ‫عةلةقةية –واتة‪ :‬كرمي زةروو) كة رةنطي سووري تؤخةو‬ ‫لةئاوي شرييندا دةذيء خوَين لةئاذةآلن دةمذَيت كاتَيك‬

‫بةثَيست يان قوِرطيانةوة دةنووسَيت” ج‪ ،15‬ص‪.438‬‬ ‫كةواتة لةطةأل لَيكدانةوةكانيرتي ءشةي (العلقة) ماناي‬ ‫كرمي زةروو بؤ ئةم زاراوةيةيش هاتووةو بةكارهَينراوة‬ ‫لةاليةن موفةسريةكانةوة‪.‬‬ ‫ئةطةر بضينة ناو وردةكاريية زانستييةكاني بابةتةكةو‬ ‫لةِرووي زانسيت كؤرثةلةزانييةوة بةراوردي نَيوان شَيوةي‬ ‫كؤرثةلةء كرمي زةروو بكةين‪ ،‬ئةم لَيكضوونةمان بةئاشكرا‬ ‫بؤ دةردةكةوَيت‪( .‬سةيري وَينةي ‪2‬بكة)‪.‬‬ ‫دواي دروستبووني هَيلكةي ثيتَينراو ثاشان يةكةم‬ ‫خانةي سةرةتايي م��رؤظء دابةشبووني‪َ ،‬‬ ‫هةلدةستَيت‬ ‫بةطةشتَيكي درَي��ذو سةرسوِرهَينةر لةسةرةتاي بؤريي‬ ‫منالدانةوة بؤ طةيشنت بةناو َ‬ ‫َ‬ ‫منالدان‪ ،‬ثاش طةيشتين‬ ‫كؤليين ديواري َ‬ ‫بةهةل َ‬ ‫َ‬ ‫منالدان َ‬ ‫بةناو َ‬ ‫منالدان‬ ‫هةلدةستَيت‬ ‫ك���ة َ‬‫دةول���ةم���ةن���دة ب��ةل��وول��ةك��ان��ي خ���وَي���ن‪-‬و ط��ؤم��اوَي��ك‬ ‫خوَين ل���ةدةوري ك��ؤدةب�َي��ت��ةوةو ش�َي��وةي َ‬ ‫كلؤيةك خوَين‬ ‫ب��ةك��ؤرث��ةل��ةك��ة دةدات‪ ،‬ه���ةروةه���ا ل��ةك��ات��ي خؤضاندني‬ ‫كؤرثةلة بؤ ناو دي��واري َ‬ ‫منالدان كردارَيكيرت روودةدات‬ ‫كة ئةويش بريتيية لةطؤِراني شَيوةي كؤرثةلةكة‪ ،‬كة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪125‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫ش�َي��وةك��ةي وردةوردة لةخِرييةوة ب���ةرةو درَيذكؤلةيي‬ ‫دةط��ؤِرَي��ت ‪-‬ئةويش بةهؤي ثةيدابووني ثةتي ثشتةوة‬ ‫(‪ )Notochord‬دةب �َي��ت ل��ةه��ةم��ان ك��ات��دا ثةيدابووني‬ ‫ضيين ن��اوةِراس��ت (‪ )Mesoderm‬لةشي كؤرثةلةكة‬ ‫رةقدةكات تا شَيوةي كؤرثةلةكة لةكرم دةضَيت ‪-‬سةري‬ ‫ئةستووردةبَيتء ناوةِراسيت باريكدةبَيتةوةو خةتَيكي‬ ‫درَي��ذ بةدرَيذايي ن��اوةِراس�تي ثةيدادةبَيت‪ -‬بةتايبةتي‬ ‫ئةطةر بةراورديبكةين لةطةأل ئةو شَيوةيةي كة قورئاني‬ ‫ث�يرؤز ب��اس��ي��ك��ردووة ك��ة ئ��ةوي��ش كرمي زةروو (العلق)‬ ‫ة‪ ،‬دةبينني ب��ةت��ةواوي لةيةكدةضن لةشَيوةو ق��ةب��ارةدا‪،‬‬

‫تةنانةت شَيوةي دةرةوةي كؤرثةلةكةيش هةروةكو ئةو‬ ‫كرمة ثارضةثارضةي بازنةيي دةبَيت‪ ،‬ئةم بازنانة بةهؤي‬ ‫ثةيدابووني ضيين ناوةِراست (‪)Mesoderm‬و سةرةتا‬ ‫دةمارييةكان لةلةشي كؤرثةلةكةدا ثةيدادةبن‪ ،‬كة ثاشان‬ ‫بارستة لةشيية بازنةييةكان (‪ )Somites‬دروستدةكةنء‬ ‫لةشي كؤرثةلةكة دةبَيتة شَيوةي ثارضةثارضةي بازنةيي‪.‬‬ ‫(سةيري وَينةي ‪3‬بكة)‪.‬‬ ‫هةروةها كؤرثةلة لةو قؤناغةدا دةستدةكات بةوةرطرتين‬ ‫خ����ؤراكء ئؤكسجني ل��ةداي��ك��ةك��ةوة ‪-‬ئ��وات��ة‪ :‬لةخوَيين‬ ‫دايكةكةوة خؤراكء ئؤكسجني دةمذَيتء خؤي دةذَينَيت‪-‬‬

‫وَينةي ‪3‬‬ ‫‪126‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫بةتةواوي وةكو كرمي (علق) كة ومتان ئةم كرمة بةهؤي‬ ‫مذيين خوَيين ثَيستء قوِرطي َ‬ ‫ئاذةلةوة دةذي‪.‬‬ ‫ب���ؤ روون���ك���ردن���ةوةي زي���ات���ري ب��اب��ةت��ةك��ة‪ ،‬ه��ةن��دَي��ك‬ ‫ب���ِرط���ة ل��ةك��ت �َي�بي (‪)The Developing Human‬‬ ‫دةه�َي��ن��ي��ن��ةوة كةيةكَيكة ل��ةس��ةرض��اوة سةرةكييةكاني‬ ‫كؤرثةلةزاني لةجيهانداو دانراوي ثرؤفيسؤر (كيث مور)ة‬ ‫كةبةناوبانطرتين زاناي كؤرثةلةزانيية لةجيهاندا‪َ ،‬‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫(‪A significant event in the establishment of‬‬ ‫‪body form is folding of the flat trilaminar‬‬ ‫‪embryonic disc into a somewhat cylinderical‬‬

‫‪ )embryo‬واتة‪ :‬كردارَيكي طرنط كةدةبَيتة هؤي ثَيداني‬ ‫شَيوةي لةشيي بةكؤرثةلةكة‪ ،‬بريتيية لةهاتنةوةيةكء‬ ‫لؤضبووني خةثلة سآ ضينيية تةختةكةي كؤرثةلةكة بؤ‬ ‫شَيوةيةكي درَيذكؤلةي قووضةكي‪( .‬سةيري وَينةي ‪4‬بكة)‬ ‫ئةم طؤِرانكاريية لةطةأل ثةيدابووني ثَيكهاتةكانيرتي‬ ‫لةشي كؤرثةلةكة وادةك���ةن كة لةكؤتاييدا شَيوةيةكي‬ ‫درَي��ذك��ؤل��ة وةرط���رَي���تء ب��ةش��ي س���ةري ط��ةورةدةب��َي��تء‬ ‫ن��اوةِراس�تي باريكرتدةبَيتء كةمَيك دةضَيتةوةيةك‪ ،‬بةم‬ ‫شَيوازة شَيوةي دةرةوةي زؤر نزيكدةبَيتةوة لةشَيوةي‬ ‫كرمي زةروو‪ ،‬ئةمةيش زاناي موفةسري (ئينب كةسري) ثَيش‬

‫وَينةي ‪4‬‬ ‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪127‬‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫ضةندين سةدة ئاماذةيثَيداوة لةتةفسريةكةيداء َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫“فصارت علقة محراء على شكل العلقة مستطيلة”‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫دةبَيت بةعةلةقةيةكي سوور لةسةر شَيوةي كرمي زةروو‬ ‫كةدرَيذكؤلةية‪.‬‬ ‫ه���ةروةه���ا زؤرَي�����ك ل��ةزان��اي��ان��ي ب��ةن��اوب��ان��ط��ي ب���واري‬ ‫كؤرثةلةزاني لةِرؤذطاري ئةمِرؤماندا شايةتييانداوة بؤ‬ ‫ئةم دةستثَيشخةريية قورئانيية‪ ،‬سةبارةت بةشايةتيداني‬ ‫زاناياني رؤذئاوا لةسةر راستيي زانياريية قورئانييةكان‬ ‫دةرب������ارةي ك��ؤرث��ةل��ةزان��ي‪ ،‬وت���ةي ض���وار ث��رؤف��ي��س��ؤري‬ ‫رؤذئاوايي لةم لينكانةدا دةبينني‪:‬‬ ‫ س��ةرةت��ا ثرؤفيسؤر (كيث م���ؤر) ل��ةم ظيديؤييةدا‬‫شايةتي بؤ دةدات‪:‬‬ ‫=‪http://www.youtube.com/watch?v‬‬‫‪Ss4UOaGfSQ&feature=player_embedded‬‬ ‫ ئةمةيش ظيديؤييةكيرتي هةمان زاناية‪:‬‬‫‪http://www.youtube.com/‬‬ ‫‪watch?v=PJefjhpR1Ds‬‬ ‫ ئةمةيش لينكَيكيرتي هةمان ظيديؤيية‪:‬‬‫_‪http://www.youtube.com/watch?v=J‬‬ ‫‪Dllu42eEA&feature=related‬‬ ‫ ئةمةيش ظيديؤييةكيرتةء هةمان زان��ا دةردةخ��ات‬‫كة موحازةرةيةك دةدات لةسةر كؤرثةلةزانيي قورئاني‬

‫لةزانكؤي (ئيلينؤي) لةشيكاطؤي وياليةتة يةكطرتووةكاني‬ ‫ئةمريكا ل��ة (‪ ،)1990/5/8‬ك��ةت�َي��ي��دا دةيسةملَينَيت‪:‬‬ ‫ه��ةم��وو زان��ي��اري��يء زاراوة ق��ورئ��ان��ي��ي��ةك��ان يةكانطرين‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ك��ؤرث��ةل��ةزان��ي��ي ن��وَي��دا‪ ،‬زؤري���ش ب��ةج��ورئ��ةت��ةوة‬ ‫ئ��ةم زان��ي��اري��يء قةناعةتةي خ��ؤي ل� َ‬ ‫�ةوالت��ان��ي رؤذئ���اوادا‬ ‫باسكردووةو موناقةشةيكردوون‪ ،‬تةنانةت لةتةلةفزيؤني‬ ‫كةنةدي‪ ،‬ضةندين سةعات بةِراستةوخؤيي بةرنامةيةكي‬ ‫كردووةو ئةم بابةتةي باسكردووةو َ‬ ‫وةالمي ثرسيارةكاني‬ ‫داوةت��ةوة‪ ،‬كة بةزووترين كات إن شاء اهلل دايدةبةزَينم‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كةدةلَيت‪( :‬ثرؤفيسؤر‬ ‫ئةمانة رةددي ئةو قسةية دةدةنةوة‬ ‫م��ؤر) نةيوَيراوة زيادكردنة ئيسالمييةكاني كتَيبةكةي‬ ‫ل���ةِرؤذئ���اوادا ب�َل�اَ وب��ك��ات��ةوة‪ ،‬ن��ةك ه��ةر َ‬ ‫ب�لاوي��ك��ردؤت��ةوةو‬ ‫َ‬ ‫ئةسليي كتَيبةكةيةتي ك��ة (ض��اث��ي سَييةمة)‬ ‫ضاثَيكي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةلكو موناقشةو طفتوطؤي خةلكيشي كردووة لةسةر ئةم‬ ‫بابةتةو لةزانكؤكاني رؤذئاوادا ضةندين كؤِرو موحازةرةي‬ ‫لةسةرداوة‪:‬‬ ‫‪http://www.youtube.com/watch?v=upa4‬‬ ‫‪BSH7ua4&feature=related‬‬ ‫ ئ��ةم ظيديؤييةيش ش��اي��ةت��ي ض���وار ط���ةورة زان��اي‬‫رؤذئ��اواي��ي��ة ل��ةك��ؤرث��ةل��ةزان��ي��دا ب��ؤ راس��ت��ي��ي زان��ي��اري��ي��ة‬ ‫قورئانييةكان‪:‬‬ ‫‪http://www.youtube.com/watch?v=BX6‬‬

‫وَينةي ‪5‬‬ ‫‪128‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫وةآلميَك بؤ رةخنةطراني ئيعجازي زانستيي قؤناغي (العلقة) لةقورئاندا‬

‫‪yQyfbrb4&feature=related‬‬ ‫ ل��ةم ظيديؤييةيشدا ثرسيار ل��ة (ثرؤفيسؤر م��ؤر)‬‫مَ‬ ‫موسولانبوويت؟ َ‬ ‫دةلَيت‪“ :‬من باوةِرم‬ ‫دةكرَيت كة ئايا تؤ‬ ‫بةِراستيي ناردني موحةممةد (‪ )j‬لةاليةن خوداوة هةية‪،‬‬ ‫هةرضةندة من باوةِري تةواوم بةخودا هةيةو دةيثةرستم‬ ‫لةسةر ئاييين مةسيحي‪ ،‬ب��ةآلم قةناعةمت ب��ةوة هةية كة‬ ‫موحةممةد (‪)j‬و مةسيح لةيةك سةرضاوةوة َي�رَن� راون‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانبوون”‪.‬‬ ‫هاوةلي منيش‬ ‫زؤر ثرؤفيسؤرو زاناي‬ ‫‪http://www.youtube.com/‬‬ ‫‪watch?v=IObOzMAQ3hI‬‬ ‫ئ���ةم وَي��ن��ةي��ةي��ش ل��ةن��وَي�تري��ن ض��اث��ي ك��ت �َي�بي (‪The‬‬ ‫‪)Developing Human) (9th Edition-2013‬‬ ‫وةرطرياوة كة ثارضةثارضةيي لةشي كؤرثةلة دةردةخات‬ ‫بةهاوشَيوةي كرمي زةروو‪ ،‬بةِراسيت خواي ثةروةردطار‬ ‫زؤر ج��وان��ي ف���ةرم���ووة‪ُ :‬‬ ‫���م َخ�َل� ْق�َن��ا ال� ُّ�ن� ْ‬ ‫�ط �َف �َة َع �َل �َق � ًة]‬ ‫[ث َّ‬ ‫(املؤمنون‪( .)14:‬سةيري وَينةي ‪5‬بكة)‬ ‫‪http://www.facebook.com/photo.php?fbi‬‬ ‫‪d=3911902954174&set=a.1571484285170.2‬‬ ‫‪076647.1177404817&type=1&theater‬‬

‫ثةراو َيزةكان‪:‬‬ ‫‪1 Frisinger, H.H 1977, The History of‬‬ ‫‪Meteorology to 1800 History Monograph‬‬ ‫‪Series. New York: American Meteorological‬‬ ‫‪Society, Science History Publications.‬‬ ‫* تفسري القرآن العظيم (‪.)560/1‬‬ ‫** جزء من حديث طويل رواه الرتمذي والدارمي والطرباني‬ ‫يف املعجم الكبري وإبن حبان واحلاكم يف املستدرك‪ ،‬قال‬ ‫أبوعيسى‪ :‬هذا حديث النعرفه إال من هذا الوجه (سنن الرتمذي‪:‬‬ ‫‪ ،)98 /5‬والصحيح أنه موقوف على إبن مسعود‪.‬‬ ‫‪ 4‬التفسري واملفسرون‪ /‬ج‪ ،1‬ص‪.39‬‬ ‫‪ 5‬إحياء علوم الدين‪ /‬ج‪ ،1‬ص‪.379‬‬ ‫‪ 6‬إحياء علوم الدين‪ /‬ج‪ ،1‬ص‪.379‬‬ ‫‪ 7‬تفسري مفاتيح الغيب (‪.)185/1‬‬ ‫‪ 8‬اإلتقان يف علوم القرآن‪ ،‬ص‪.726‬‬ ‫‪ 9‬تفسري التحرير والتنوير–املقدمة العاشرة (يف إعجاز‬ ‫القرآن)‪.)104 /1( -‬‬ ‫‪ 10‬تفسري التحرير والتنوير – املقدمة العاشرة‪.)127 /1( -‬‬ ‫‪( 11‬موريس بوكاي) ثزيشكيَكى هةناويى بةناوبانطى‬ ‫فة ِرةنسيية (‪1998-1920‬ز)‪ ،‬لةسةر ئايينى مةسيحى طةورةبوو‪،‬‬ ‫موسولانى َ‬ ‫مَ‬ ‫كؤلييةوة‬ ‫دوايئةوةى لةكتيَبة ئامسانييةكانى جولةكةو‬ ‫َ‬ ‫دةربارةى ضريؤكى فريعةونء بةراورديكرد لةطةل زانستى نو َيدا‪،‬‬

‫مَ‬ ‫موسولانبوونى خؤى ئاشكراكردو كتيَيب (تةوراتء ئينجيلء‬ ‫قورئانء لي َ‬ ‫َكؤلينةوةيان لةذ َير رؤشنايي زانستى نو َيدا)ي نووسي‬ ‫كة بؤ (‪ )17‬زمان وةرطيرَ ِ راوة‪.‬‬ ‫‪ 12‬القران الكريم والتوراة واإلجنيل والعلم‪ /‬ص‪.152 -150‬‬ ‫‪ 13‬يقول إمام املفسرين حممد بن جرير الطربي ما ملخصه‪:‬‬ ‫الس ْج ِر وأوالها معنيان اإليقادُ واالمتال ُء ثم‬ ‫ُ‬ ‫«أغلب معاني ّ‬ ‫َ‬ ‫موقد‬ ‫غ‬ ‫ر‬ ‫البح‬ ‫ألن‬ ‫وقال‪:‬‬ ‫اململوء‬ ‫معناه‬ ‫‪:‬‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫مل‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫رجح‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ري ٍ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫اليوم!!) (تفسري الطربي ‪ ،)459/22‬وأشار إبن كثري (رمحه‬ ‫اهلل)؛ واختلف يف معنى املسجور فقال بعضهم املراد أنه‬ ‫يوقد يوم القيامة نارا كقوله تعاىل‪[ :‬وإذا البحار سجرت]‬ ‫أي أضرمت فتصري نارا تتأجج حميطة بأهل املوقف كما روى‬ ‫عن علي وإبن عباس‪ ،‬وقال قتادة‪ :‬املسجور اململوء‪ ،‬وذكر‬ ‫صاحبا تفسري اجلاللني (رمحهما اهلل) [والبحر املسجور] أي‬ ‫اململوء وذكرا أنه قول قتادة‪ .‬وقاال‪ :‬قال جماهد‪ :‬املوقد‪،‬‬ ‫وقال صاحب الظالل (يرمحه اهلل) كالما مشابها يشري إىل أن‬ ‫البحر املسجور هو اململوء باملاء يف الدنيا‪ ،‬وذكر صاحب‬ ‫صفوة البيان ملعاني القرآن‪( :‬غفر اهلل له) يف تفسري قول احلق‬ ‫(تبارك وتعاىل) [والبحر املسجور] ما نصه‪ :‬أي اململوء ماء‪،‬‬ ‫يقال‪ :‬سجر النهر‪ ،‬مأله‪ ،‬واملراد‪ :‬أي أوقدت نارا‪ ،‬من سجر‬ ‫التنور يسجره سجرا‪ ،‬أمحاه‪ ،‬وذكر أصحاب املنتخب يف تفسري‬ ‫القرآن الكريم‪ :‬إن البحر املسجور هو اململوء‪ .‬قال الشوكاني‬ ‫(رمحه اهلل)‪ :‬أي املوقد من السجر وهو إيقاد النار يف التنور‪،‬‬ ‫وممن قدم ذكر هذا القول‪ :‬القرطيب وأبوحيان والبغوي واخلازن‬ ‫ريهم‪ ،‬قال صاحب احملرر الوجيز‪ :‬وإىل‬ ‫والرازي والشنقيطي وغ ُ‬ ‫(سج ْر ُت التَّنَّو َر) معناه‪ :‬مأل َتها‬ ‫هذا يعود القول األول ألن قوهلم َ‬ ‫ُ‬ ‫حيرتق ويتقدُ ‪ ،‬وقال أبوحيان‪ :‬والينايف ماقاله جماهد‪ :‬ألن‬ ‫مبا‬ ‫جرت ال ّتنور معناه‪ :‬مأل َته مبا حيرتق‪.‬‬ ‫َس ُ‬ ‫* (كيف نتعامل مع القرآن‪ /‬الشيخ حممد الغزالي‪ -‬املعهد‬ ‫العاملي للفكر اإلسالمي‪ ،‬ص‪.16‬‬ ‫‪ 15‬زانا (حممد الطاهر بن عاشور) (‪1972 -1879‬ز) زانايةكى‬ ‫ناسراوى تونسيية‪ ،‬لةزانكؤى (زةيتونة) خو َيندوويةتى كة دواتر‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال (‪1932‬ز)‬ ‫بوو بةيةكيَك لةطةورةترين مامؤستاكانى‪،‬‬ ‫بوو بةموفتيى تونسء ثاشرتيش بوو بة(شيخ اإلسالم املالكي)‪،‬‬ ‫ثاشان بوو بةسةرؤكى زانكؤى زةيتونةو بةهؤكارى سياسي ىَ‬ ‫سال‬ ‫(‪1945‬ز) البرا‪ ،‬دواى سةربةخؤيي تونس طة ِرايةوة بؤ كارةكةى‬ ‫تا ىَ‬ ‫سال (‪1956‬ز)‪ ،‬خاوةنى ضةندين دانراوى زانستيية لةوانة‪:‬‬ ‫(تفسري التحرير والتنوير كة بة(‪َ )50‬‬ ‫سال نووسيويةتى‪ ،‬أصول‬ ‫اإلنشاء واخلطابة‪ ،‬موجز علم البالغة‪ ،‬أليس الصبح بقريب‪ ،‬أصول‬ ‫النظام اإلجتماعي يف اإلسالم‪ ،‬مقاصد التشريع اإلسالمي‪،‬‬ ‫الوقف وآثاره يف اإلسالم)‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪129‬‬


‫ئاشكراكردني ر َيذةي سةديي‬ ‫فةرموودةكاني ث َيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫لةكت َيبةكاني شيعةدا‬ ‫و‪ :‬فةرهاد رةباتي‬ ‫سوثاسء ستايش‌ بؤ ئةو خوايةي كة نهَينيي هةموو‬ ‫شتةكان دةزان�يَ��تء‌ ئاطاداري هةموو َ‬ ‫هةلسوكةوتَيكمانة‪،‬‬ ‫ئاطاداري ئةو كةسانةية كة بؤ بةدةستهَيناني رةزامةنديي‬ ‫هةولدةدةن بةثاكيء َ‬ ‫ئةو َ‬ ‫دلسؤزي‪ ،‬ئةوانةيش كة دةيانةوَيت‬ ‫رَيطةي ضةوت نيشاني بةندةكاني بدةن!‪.‬‬ ‫ئةم توَيذينةوةية باسي عةقيدةي رافيزة دةكاتء لةكتَيبة‬ ‫بةناوسةحيحةكةيان (ال��ك��ايف)ي��ةوة وةرط��ي�راوة ك��ة ئيمام‬ ‫كولةينيي راف��ي��زة نوسيويةتي‪ ،‬ب��ةه��ةردوو بةشةكةيةوة‪:‬‬ ‫سةرةكييةكان (األصول)ء الوةكييةكان (الفروع)‪.‬‬ ‫ئ���ةط���ةر ث�َي��ك��ام��ب�َي��ت ئ����ةوا ف� َ‬ ‫��ةزل���ي خ���واي���ة‪ ،‬وة ئ��ةط��ةر‬ ‫ه� َ‬ ‫�ةل��ةم��ك��ردب �َي��ت ئ���ةوا ل��ةك��ةم��وك��ورت��ي��ي خ��ؤم��ةوةي��ة‪ ،‬ئ��ةم‬ ‫توَيذينةوةية ك��راوة بؤ زانيين ذم��ارةي ئ��ةو ريوايةتانةي‬ ‫َ‬ ‫ئوسولي‬ ‫كةطيرَِراونةتةوة لةثَيغةمبةرةوة (‪ ،)j‬هةروةك ضؤن‬ ‫دين لةالي ئةهلي سوننةتء جةماعةت دامةزرَينراوة لةسةر‬ ‫قورئانء سوننةت‪ ،‬وة شيعةكانيش َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬دواي ئةو دوو‬ ‫سةرضاوةية كةوتوون‪.‬‬ ‫وام ب���ةب���اش زان����ي دواي ئ����ةو ف���ةرم���وودان���ة ب��ك��ةوم‬ ‫ك��ةخ��س��ت��ووي��ان��ةت��ة ث� َ‬ ‫��ال ث�َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )j‬ل��ةه��ةرة كتَيبة‬ ‫راس��ت��ةك��ةي��ان��دا‪ ،‬ئ��ةوي��ش (ال��ك��ايف)ي��ة‪ ،‬ب��ؤئ��ةوةي راس�تيء‬ ‫درووستيي شيعةمان بؤ دةربكةوَيت‪ ،‬ثاشان ئةو ريوايةتانة‬ ‫هةموويان جياكراوةنةتةوة بةطوَيرةي ئ��ةو كةسانةي كة‬ ‫طيرَِاويانةتةوة‪ ،‬هةريةكةو بةجيا‪ ،‬بؤئةوةي بزانني تاضةند‬ ‫َ‬ ‫ك��ةدةل�َي�نَ ‪:‬‬ ‫راس��ت��دةك��ةن ل���ةط�َي�رَِ ان���ةوةي ئ��ةو ح��ةدي��س��ان��ةدا‬ ‫لةباثرييانةوة ‪-‬ئةطةر راستبكةن ثَيغةمبةر (‪ )j‬باثرييان‬ ‫بَيت‪ -‬دةيطيرَِنةوة‪ ،‬ثاشان رَيذةي سةديي ئةو ريوايةتانةمان‬ ‫دةرهَيناوة لةكؤي هةموو ئةو فةرموودانةي كة لةكتَييب‬ ‫ئةلكافيدا ه��ات��وون‪ ،‬ل��ةب��ةرئ��ةوةي شيعة َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬سوننةتي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬لةئيمامة بَيتاوانةكانيان (املعصومني)ةوة‬ ‫ريازيبَيت)‬ ‫وةردةط��رن‪ ،‬كة يةكةميان ئيمام عةليية (خوا لَي ِ‬ ‫ء كؤتا ئيماميان خاوةني سةردابةكةية‪ ،‬با لةيةكةميانةوة‬ ‫دةستثَيبكةين‪:‬‬ ‫نوسةري ئةلكايف‪ ،‬وةها باسي عةليي ك��وِري ئةبوتاليب‬ ‫ريازيبَيت) دةك��ات‪« :‬س��ةرط��ةورةي ئيمامةكان بوو‬ ‫(خ��وا لَي ِ‬ ‫‪130‬‬

‫كةضووة َ‬ ‫مالي ثَيغةمبةرةوة (‪ ،)j‬حةوت سالاَ ن بوو‪ ».‬وة‬ ‫ثاشان َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«دةضوومة الي ثَيغةمبةر (‪ )j‬هةموو رؤذو شةوَيكء‬ ‫��وي ب�ِرؤي��ش��ت��اي��ة ل��ةط� َ‬ ‫دةي�بردم��ة ذوورةوة‪ ،‬ب��ؤ ك� َ‬ ‫�ةل خؤي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫هاوةلةكاني دةزانن ئةوةي لةطةل هيضكةسدا‬ ‫دةي�بردم‪ ،‬وة‬ ‫َ‬ ‫نةكردووة لةمن زياتر‌‪ ،‬ئةطةر لةمالةوة بووماية ثَيغةمبةر‬ ‫لةمالةوة‪ ،‬وة ئةطةر َ‬ ‫(‪ )j‬دةهات بؤ الم َ‬ ‫لةطةليدا بضوومايةتة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةمالةكانييةوة‪ ،‬مالةكةي ضؤلدةكردء ذنةكاني‬ ‫هةندَيك‬ ‫دووردةخ��س��ت��ةوة ب��ؤئ��ةوةي ه��ةرخ��ؤمء خ��ؤي ب�ين‪ ،‬ئةطةر‬ ‫�ال��ةوة ف��ات��ي��م��ةو م��ن� َ‬ ‫ب��ه��ات��اي��ة ب��ؤ الم ل��ةم� َ‬ ‫�دال��ةك��ان ل��ةالم��ان‬ ‫دانةدةنيشنت‪ ،‬ئةطةر ثرسيارملَيبكرداية‪ ،‬وةلاَ ميدةدامةوة‪،‬‬ ‫ئةطةر بَيدةنطببوومايةء قسةكةم تةواوبكرداية‪ ،‬دةسيت‬ ‫بةقسةكردن دةك��ردةوة‪ ،‬وة هيض كام لةئايةتةكان نةهاتؤتة‬ ‫خ���وارةوة ئيال ب��ؤي خوَيندوومةتةوةء ب��ؤم نووسيوةتةوة‬ ‫بةدةستء خةتي خؤم‪،‬‬ ‫وة فيرَ يكردووم لةضؤنَيتيي‪ :‬تةفسري‪ ،‬طيرَِانةوةي‪ ،‬ناسخء‬ ‫مةنسوخي‪ ،‬موحكةمء موتةشابيهي‪ ،‬خ��اصء عامي‪ ،‬وة‬ ‫دوع��اي بؤ ك��ردووم تا لةبةريبكةمء لَييتَيبطةم‪ ،‬لةبةرئةوة‬ ‫هيض ئايةتَيكي كتَييب خواء هيض زانستَيك كة ثَييوتوومء بؤم‬ ‫نووسيوةتةوة بةدةسيت خؤم‪ ،‬لةو كاتةي دوعاي بؤ كردووم‬ ‫لةبريمنةضؤتةوة‪ ،‬هيض شتَيك نةماوة كة خودا فيرَ يكردبَيت‬ ‫ل��ةح��ةلاَ َلء ح���ةرام‪ ،‬لةئةمرو نةهي ئ��ةوةي ب��ووةو دةبَيت‪،‬‬ ‫هةموو ئةو كتَيبانةي دابةزيوون ثَيش ئةو‪ ،‬لةطوَيِر َ‬ ‫ايةليء‬ ‫سةرثَيضيكردن هةمووي فيرَ كردوومء لةبةرمكردووةء يةك‬ ‫وشةيم لةبرينةضؤتةوة‪ ،‬ثاشان دةسيت خستةسةر سنطمء‬ ‫داواي لةخودا ك��رد كة مَ‬ ‫دلثِربكات ل��ةزان�ينء تَيطةيشنتء‬ ‫حوكمء نور»‪.‬‬ ‫ثَيموت‪« :‬ئةي ثَيغةمبةري خوا (بأبي أنت وأمي) لةوكاتةوة‬ ‫دوعات بؤكردووم بةو دوعايانة هيض شتَيكم لةبرينةضؤتةوةو‬ ‫هيض شتَيكيش بةسةرمدا تَينةثةِريوة كة نةمنوسيبَيتةوة‪،‬‬ ‫دةترسيت شتم لةبريبضَيتةوة ل��ةم��ةودوا‪ .‬ف��ةرم��ووي‪ :‬نا‪،‬‬ ‫‌‬ ‫لةنةزانيء لةبريضوونةوة ترمسلَيتنيية»‪.‬‬ ‫سةرةتاي ئةلكايف بةشي يةكةمي بةو شَيوةية باسي ئيمام‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئاشكراكردني ريَذةي سةديي فةرموودةكاني ثيَغةمبةر (‪ )j‬لةكتيَبةكاني شيعةدا‬

‫ريازيبَيت) دةكات‪ ،‬دةبَيت ضةند فةرموودةي‬ ‫عةلي (خوا لَي ِ‬ ‫طيرَِابَيتةوة لةثَيغةمبةرةوة (‪ )j‬لةئةلكافيدا كة (‪)15284‬‬ ‫فةرموودةي تَيداية؟ بةلاَ م شيعةكان َ‬ ‫دةلنَي‪ )16199( :‬ريوايةت‬ ‫لةئةلكافيدا هةية‪ .‬لةوانةية َبلنَي‪ :‬هةرهةمووي يان نيوةي ئةو‬ ‫ثانزة ه��ةزارة لةزماني ئيمام عةلييةوة ط�َي�رَِراوةت��ةوة‪ .‬بةلاَ م‬ ‫ئةوةي سةيرة نةك هةزار فةرموودة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو كةمرت لة(‪)100‬‬ ‫فةرموودة لةزماني ئيمام عةلييةوة طيرَِراونةتةوة‪.‬‬ ‫لةوانةية َبلنَي‪ :‬ئةطةري هةية لةزماني فاتيمةي كضييةوة‬ ‫ريازيبَيت) طيرَِرابَيتةوة‪ ،‬خؤ ئةو دايكي (احلسنني)‬ ‫(خوا لَي ِ‬ ‫ةء ل��ةب��ةردةم دةرط��اك��ةي��دا ش��ةش مانط دةوةس��ت��اء خؤي‬ ‫ميرَ دةكةي خةبةردةكردةوةو دةيفةرموو‪ :‬نوَيذي بةيانيية‬ ‫ئةي ئةهلولبةيت‪ِ(‌ :‬إ مََّ‬ ‫س َأ َ‬ ‫هل‬ ‫نا ُيِر ُ‬ ‫هب َع ْن ُك ُم ِّ‬ ‫يد اللهَّ ِل ُي ْذ َ‬ ‫الر ْج َ‬ ‫ْت َو ُي َطهَر ُك ْم َت ْطهرياً) االحزاب ‪.33‬‬ ‫ا ْلَبيِ‬ ‫َ‬ ‫َي�نَ‬ ‫لةوانةية ب��ل� ‪ :‬وةك دايكي ئيمانداران عائيشة (خوا‬ ‫ريازيبَيت) كة لة(‪ )5000‬فةرموودة كةمرتي نةطيرَِاوةتةوة‪.‬‬ ‫لَي ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫يرَ‬ ‫ئةميش بةهةمان شيوة ه��ةزاران ف��ةرم��وودةي ط ِابيتةوة‪،‬‬ ‫ئةوةي سةيرة نةك فةرموودةيةك‪َ ،‬‬ ‫بةلكو نيو فةرموودةيشي‬ ‫لةزماني باوكييةوة نةطيرَِاوةتةوة!‪.‬‬ ‫لةوانةية َبلنَي‪ :‬ئةطةري هةية لةِرَيطةي حةسةنةوة (خوا‬ ‫ريازيبَيت) هةزارةها فةرموودة طيرَِرابَيتةوة ضونكة ئةو‬ ‫لَي ِ‬ ‫رةحي��ان��ةي ثَيغةمبةري خ��وا (‪ )j‬ب��ووةء ط��ةورةي الوان��ي‬ ‫بةهةشتةو دووةم ئيمامي مةعسومة الي شيعةكان‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫لةِرَيطةي ئةم ئيمامة بةِرَيزةيشةوة فةرموودةكاني ناطةنة‬ ‫(‪ )10‬فةرموودة كة لةباثريييةوة طيرَِاوَييتةوة!‪.‬‬ ‫لةوانةية لةئيمام نَ‬ ‫حسي‪-‬ةوة وةرطريابَيت‪ ،‬ضونكة ئةويش‬ ‫رةحيانةي ثَيغةمبةري خوا (‪ )j‬ب��ووةء يةكَيكة لة(سيد‬ ‫شباب أهل اجلنة)ء باوكي وةضةكانة الي شيعة‪ ،‬ئةميش‬ ‫هةروةك برا طةورةكةي فةرموودةكاني ناطةنة (‪ )10‬فةرموودة‬ ‫كة لةزماني باثريييةوة طيرَِاوَيتييةوة‪.‬‬ ‫لةوانةية ب�َ�ل�َي�نَ ‪ :‬ل��ة(زي��ن العابدين علي بن احل��س�ين)ةوة‬ ‫وةريانطرتبَيت‪ ،‬تؤ َبلَييت ضةندبَيتء ضةند دادةنَييت؟!‬ ‫لةِراستيدا نةطةيشتوونةتة (‪ )50‬دانة‪.‬‬ ‫لةوانةيشة َ‬ ‫دالغةت بضَيت بؤ ئيمامي حةوتةميان (موسى‬ ‫الكاظم) كة لةزماني باثريييةوة طيرَِابَيتييةوة‪ ،‬ثةلةمةكةن‪،‬‬ ‫ئةوانةي ئةويش نةطةيشتوونةتة (‪ )50‬فةرموودة‪.‬‬ ‫كةواتة‪ :‬با بِرؤين بؤ الي ئيمامي هةشتةميان (علي بن‬ ‫موسى الرضا)‪َ ،‬‬ ‫دلنيابن ئةم لةباوكي باشرتنيية‪ .‬كةواتة‪:‬‬ ‫ئيمامي نؤيةميان (حممد بن علي اجل���واد)ة‪ ،‬توخوا زؤر‬ ‫ث�َي��م��ةك��ةن��ن‪ ،‬ضونكة ئ��ةو ف��ةرم��وودان��ةي ئ��ةم ئيمامةيان‬ ‫طيرَِاوَيتييةوة ناطاتة (‪ )5‬دانة!!‪.‬‬ ‫ل��ةوان��ةي��ة خ��ةي� َ‬ ‫�ال��ت ب����ِروات ب��ؤ ك���وِرةك���ةي‪ ،‬ك��ة ئيمامي‬ ‫دةيةميانةو ن��اوي (علي بن حممد اهل��ادي)ي��ة‪ ،‬ئةميشيان‬ ‫فةرموودةكاني ثةجنةكاني دةست تةواوناكةنء ناطةنة (‪)10‬‬ ‫دانة!‪.‬‬ ‫ب��ا ب�ِرؤي��ن ب��ؤ الي ئيمامي ي��ازدةي��ةم��ي��ان ك��ة ثَي َ‬ ‫يدةلنَي‪:‬‬ ‫(احلسن علي العسكري)‪ ،‬ب��ةداخ��ةوة ئةمةيان هةرهيضي‬ ‫ن���ةط�َي�رَِ اوةت���ةوة‪ .‬ك��ةوات��ة‪ :‬س��ةرض��اوةي ف��ةرم��وودةك��ان الي‬

‫ئيمامي دوازدةيةميانة كة لةسةردابةكةداية!! وةك ئةوان‬ ‫ناويانلَيناوة م��ةه��ديء ض��ووةت��ة س��ةرداب��ةك��ةوة‪ ،‬خاوةني‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك موعجيزةية هيضكةس نةيكردووة‪ ،‬كةدةردةضَيت‬ ‫زةوي ث�ِردةك��ات ل��ةدادث��ةروةريء خؤشي‪ ،‬ثاشئةوةي كة‬ ‫لةزولء ناخؤشي‪ ،‬خؤيان َ‬ ‫ثِربووة مَ‬ ‫دةلنَي‪ :‬بةشةريعةتي داود‬ ‫حو‌كمدةكات‪ ،‬ئةم َ‬ ‫ثالةوانة كة لةئاخرزةماندا دةردةضَيت‪،‬‬ ‫لةزماني ئةمةوة دةزان��ن ضةند ف��ةرم��وودة ط�َي�رَِراون��ةت��ةوة؟!‬ ‫هيض‪ ،‬بةداواي لَيبوردنةوة!‪.‬‬ ‫ل�َي�رَ ةدا ثرسياردةكةين‪ ،‬ئةطةر فةرموودةكاني ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬لةزماني ئةهلولبةيتةوة ن��ةط�َي�رَِراون��ةت��ةوة‪ ‌،‬ئ��ةي ئةم‬

‫ئايا ئةطةر فةرموودةكاني َثيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬لةزماني ئةهلولبةيتةوة‬ ‫رابيتنةوة‪ ‌،‬ئةي ئةم شيعةية‬ ‫نةطي ِر َ‬ ‫َ‬ ‫كي كةوتوون؟! وة‬ ‫دواي ضيء َ‬ ‫خؤشةويستييان ضؤن بؤ ئةهلولبةيت‬ ‫دةردةب ِرن؟ ضونكة ذمارةيةك‬ ‫فةرموودةي ئةوتؤ لة ِرَيطةي (علي‪،‬‬ ‫فاطمة‪ ،‬حسنان‪ ،‬زين العابدين‪،‬‬ ‫الكاظم‪ ،‬جواد‪ ،‬هادي و عسكري)‬ ‫و ئةو شتة َ‬ ‫خةيالييةي كة ناويانناوة‬ ‫نةطي ِرراونةتةوة‪ ،‬كةواتة‪:‬‬ ‫مةهدي‪َ ،‬‬ ‫لةكيوة فةرموودةء سوننةتةكاني‬ ‫شيعة َ‬ ‫َثيغةمبةريان (‪ )j‬وةرطرتووة؟!‬ ‫كي كةوتوون؟!! وة خؤشةويستييان‬ ‫شيعةية دواي ضيء َ‬ ‫ضؤن دةردةبِرن بؤ ئةهلولبةيت؟! ضونكة هيض فةرموودةيةكي‬ ‫ئةوتؤ نةطيرَِراوةتةوة لةِرَيطةي (علي‪ ،‬فاطمة‪ ،‬حسنان‪ ،‬زين‬ ‫العابدين‪ ،‬الكاظم‪ ،‬جواد‪ ،‬هادي و عسكري) وة نة ئةو شتة‬ ‫َ‬ ‫خةيالييةي كة ناويانناوة مةهدي‪ .‬كةواتة‪ :‬شيعة لةكَيوة‬ ‫فةرموودةكاني ثَيغةمبةر (‪)j‬و سوننةتةكةيان وةرطرتووة؟!‬ ‫ليرَ ةدا دةمةوَيت َبلَيم‪ :‬ئةو فةرموودانةي كة طيرَِاويانةتةوة‬ ‫دةرب���ارةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬ل��ةه��ةردوو ئيماميان‪( :‬الباقر‪،‬‬ ‫ال��ص��ادق)ةوة وةرط�ي�راون‪ ،‬ب��ةلاَ م ئةمةيش ئ��ةوة ناطةيةنَيت‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪131‬‬


‫ئاشكراكردني ريَذةي سةديي فةرموودةكاني ثيَغةمبةر (‪ )j‬لةكتيَبةكاني شيعةدا‬

‫ك��ة ه��ةم��وو ف��ةرم��وودةك��ان��ي��ان ل��ةو دوو ئيمامة ب��ةِرَي��زةوة‬ ‫وةرطريابن‪ ،‬وة ثَيشئةوةي َ‬ ‫هةلةتَيبطةينء وابزانني هةموو‬ ‫فةرموودةكانيان لةو دوو ئيمامةوة وةرطرياون با بةرهةمي‬ ‫ئ���ةم ت��وَي��ذي��ن��ةوةي��ةت��ان ث�َي��ش��ك��ةش��ب��ك��ةم‪ ،‬ك��ة ل��ةئ��ةجن��ام��ي‬ ‫َ‬ ‫هةولوكؤششي دةيان شةوو رؤذةوة بةدةستهَينراوة‌‪ ،‬تةنها‬ ‫داواي ثاداشتةكةي لةخواي بَيهاوتا دةكةم‪ ،‬هيوادارم ضةكَيك‬ ‫بَيت بؤ دةمكوتكردني دوذمناني خ��وداو ثَيغةمبةرةكةي‬ ‫(‪ ،)j‬ضونكة َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬بوخاريء موسليم لةئةهلولبةيتةوة‬ ‫فةرموودةيان نةطيرَِاوةتةوة‪.‬‬ ‫تَيبيين‪/‬‬ ‫ئةو خشتةيةي خوارةوة ناوي هةر (‪ )12‬ئيمامةكةء ذمارةي‬ ‫ئ��ةو ف��ةرم��وودان��ةي كة لةزماني ئ��ةوان��ةوة ط�َي�رَِراون��ةت��ةوةء‬ ‫رَيذةي سةديي كؤي ريوايةتةكان كةذمارةيان (‪‌)15284‬ةو‬ ‫رَيذةي سةديي كؤي فةرموودةكاني تَيداية‪.‬‬ ‫كةواتة‪ :‬كؤي ئةو فةرموودانةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةكاتة‬ ‫(‪ )1523‬فةرموودةء ‌رَي��ذةي سةدييةكةي دةكاتة (‪)%9.95‬‬ ‫ل��ةك��ؤي (‪ )15284‬ف���ةرم���وودة ك��ة لةئةلكافيدا ه��ات��وون‪،‬‬

‫‪132‬‬

‫ك��ةض��ي دةب��ي��ن�ين شيعة ب����ةن����اِرةواو ن��اش�يري��ن�تري��ن ش�َي��وة‬ ‫ثةالماري ثَيشةواياني فةرموودةناس بوخاريء موسليمء‬ ‫ئيمامةكانيرتي فةرموودةناس دةدةن‪ ،‬ضونكة بةوتةي ئةوان‪:‬‬ ‫هيضيان لةزماني ئةهلولبةيتةوة نةطيرَِاوةتةوة‪ ،‬بةتايبةتي‬ ‫يرازي��ب �َي��ت) ك��ةض��ي تةنها ب��وخ��اري‬ ‫ئيمام ع��ةل��ي (خ���وا ل �َي� ِ‬ ‫لةسةحيحةكةيدا زياتر لة(‪ )90‬فةرموودةي لةزماني ئيمام‬ ‫عةلييةوة طيرَِاوةتةوة‪ .‬رةمحةت لةو كةسة بَيت كة يةكةجمار‬ ‫شيعةكاني ناونا راف��ي��زة‪ ،‬ئ��ةم رافيزانة فةرموودةكانيان‬ ‫�ي وةرط���رت���ووة؟! وةك ل��ةخ��ش��ت��ةك��ةدا دةب��ي��ن��ن رَي���ذةي‬ ‫ل��ةك� َ‬ ‫سةديي فةرموودةكانيان لةئةهلولبةيتةوة ناطاتة (‪،)%10‬‬ ‫باوةِريشناكةم كتَيبةكانيرتيان لةئةلكايف باشرتبن‪ ،‬وةك‬ ‫كتَيبةكاني‪( :‬اإلستبصار‪ ،‬حبار األنوار‪...‬هتد)‪.‬‬ ‫وصلى اهلل على نبينا حممد وعلى آله وصحبه أمجعني‪،‬‬ ‫واحلمد هلل رب العاملني‪.‬‬ ‫ئةم بابةتة لةثيَطةي (فيصل نور)ةوة وةرطرياوة‪.‬‬

‫ناوي ئيمامةكان‬

‫ذمارةي‬ ‫فةرموودةكان‬

‫رَيذةي سةديي‬ ‫ريوايةتةكان‬

‫رَيذةي سةديي‬ ‫فةرموودةكان‬

‫علي بن أبي طالب‬

‫‪73‬‬

‫‪% 0.47‬‬

‫‪% 4.73‬‬

‫فاطمة بنت رسول اهلل‬

‫سفر‬

‫‪% 0.00‬‬

‫‪% 0.00‬‬

‫احلسن بن علي‬

‫‪2‬‬

‫‪% 0.01‬‬

‫‪% 0.13‬‬

‫احلسني بن علي‬

‫‪3‬‬

‫‪% 0.1‬‬

‫‪% 0.19‬‬

‫علي بن احلسني‬

‫‪28‬‬

‫‪% 0.18‬‬

‫‪% 1.83‬‬

‫حممد بن علي الباقر‬

‫‪275‬‬

‫‪% 1.79‬‬

‫‪% 18.06‬‬

‫جعفر بن حممد الصادق‬

‫‪988‬‬

‫‪% 6.46‬‬

‫‪% 64.91‬‬

‫موسى الكاظم‬

‫‪22‬‬

‫‪% 0.14‬‬

‫‪% 1.44‬‬

‫علي بن موسى الرضا‬

‫‪24‬‬

‫‪% 0.15‬‬

‫‪% 1.57‬‬

‫حممد بن علي اجلواد‬

‫‪2‬‬

‫‪% 0.01‬‬

‫‪% 0.13‬‬

‫علي بن حممد اهلادي‬

‫‪5‬‬

‫‪% 0.03‬‬

‫‪% 0.32‬‬

‫احلسن العسكري‬

‫سفر‬

‫‪% 0.00‬‬

‫‪% 0.00‬‬

‫اخلرافة املهدي‬ ‫فةرموودةكاني نَيواني‬ ‫الباقر والصادق‬ ‫ئةو فةرموودانةي لةهاوةآلني ثَيغةمبةرةوة (‪)j‬‬ ‫طيرَِراونةتةوة‬ ‫ئةو فةرموودانةي لةثَيغةمبةرةوة (‪)j‬‬ ‫بةبي ئيسناد طيرَِراونةتةوة‬ ‫َ‬ ‫ئةو فةرموودانةي لةِراويي‬ ‫جياجياوة‪ ،‬طيرَِراونةتةوة‬

‫سفر‬

‫‪% 0.00‬‬

‫‪% 0.00‬‬

‫‪17‬‬

‫‪% 0.11‬‬

‫‪% 1.11‬‬

‫‪19‬‬

‫‪% 0.12‬‬

‫‪% 1.24‬‬

‫‪20‬‬

‫‪% 0.13‬‬

‫‪% 1.31‬‬

‫‪46‬‬

‫‪% 0.30‬‬

‫‪% 3.02‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫شةهيدو بةشةهيدكراوةكان‬ ‫عومةر عةلي‪ -‬بةريتانيا‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةلطةي ئَيمةو لةِراطةياندنة كورديية عةملانييةكانء‬ ‫ئ��ةوان��ةي ث�َي��ي��ان��ك��اري��ط��ةرن زؤر ب��ةت��ون��دي دذي ع���ةرةبء‬ ‫عةرةبيء هةندَيكجار قورئانيش دةوةستنةوة!‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫كة باسي ئيسالميش دةكةين خؤيان بةموسولاني عيارة‬ ‫َ‬ ‫لةقةلةمدةدةن!‪ ،‬كة باسي قورئانيشيان بؤ دةكةين‬ ‫(‪)٢٤‬‬ ‫َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ئةوة ثةيوةنديي بةنَيواني خؤتء خواي ط��ةورةوة‬ ‫هةيةو سياسةتء دي��ن دوو شيت لَيكجياوازنء ئيسالم‬ ‫ثاكةء نابَيت تَي َ‬ ‫كةلي ثيسء هيض طةردَيك بكرَيت!‬ ‫وات���ة‪ :‬خؤيشيان ض��اك��دةزان��ن ئيسالم ث��اك��ة! ه���ةروةك‬ ‫ضؤن طومانيشيان لةثيسيي خؤيان نيية! وةك لةوتةكاندا‬ ‫دةردةكةوَيت!‪.‬‬ ‫ئَيمة ليرَ ةدا باسي ئيسالمء سياسةت ناكةين كة دوو شيت‬ ‫ثَيكةوةطرَيدراونء جَيطةي َ‬ ‫نكؤلي نيية الي شارةزاياني دين‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو تةنها وةلاَ م���ي دوو طوماني زؤر دووب��ارةك��راوة‬ ‫دةدةي���ن���ةوة ك��ة عةملانييةتي ك����ورديء ه��ةن��دَي��ك كةسي‬ ‫ن��اح� َ‬ ‫�ال��ي‪ ،‬بةئيسالمء ئيسالمثةروةرةكاني دةف��رؤش��ن كة‬ ‫ئةويش‪ :‬عةرةبيء ئيسالم خؤيةتي‪.‬‬ ‫عةرةبي لةِروانطةي ئ��ةو وش��ة عةرةبييانةي كة خؤيان‬ ‫بةكاريدةهَينن‪ ،‬سياسةتيش هةر لةِروانطةي ئةو سياسةتةي‬ ‫كة خؤيان دةيكةنء ئيسالمي بؤ بةكاردةهَيننء بؤ خؤيان‬ ‫بةِرةواي دةزاننء بؤ بةرانبةر بةناِرةوا‪.‬‬ ‫لةذَير هةمان ئةو ناوونيشانةي كة ئةم بابةتةي ثَيناونراوة‪،‬‬ ‫كة ئةويش ئةو وشة زيندووةية مَ‬ ‫لةدلاندا‪.‬‬ ‫زؤرطرنطة كة دةوت��رَي��ت شةهيد‪ ،‬بطةرَيينةوة بؤ ئةو‬ ‫بنةوانةي كة ئةو وشةي داهَيناوةو بةضي مةبةستَيكء كَيي‬ ‫ثَيمةبةستء شةهيدة‪.‬‬ ‫لةسي وشة ثَيكهاتووة‪:‬‬ ‫شةهيد؛ لةِرووي زمانةوانييةوة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ش‪ ،‬ه‪ ،‬د‪( :‬شهد)‪.‬‬ ‫لةفةرهةنطي عةرةبيدا بةم شَيوةية هاتووةو شيكراوةتةوة‪:‬‬ ‫{ *ش‪ ،‬ه‪ ،‬د* الشهادة* خرب قاطع تقول* شهد* على‬ ‫كذا من باب سلم ورمبا قالوا* شهد* الرجل بسكون اهلاء‬ ‫ختفيفا وقوهلم أشهد بكذا أي أحلف و* املشاهدة* املعاينة‬ ‫و* شهده* بالكسر* ش��ه��ودا* أي حضره فهو* شاهد*‬ ‫وقوم* شهود* أي حضور وهو يف األصل مصدر و* شهد*‬ ‫أيضا مثل راكع وركع و* شهد* له بكذا أي أدى ما عنده من‬ ‫الشهادة فهو* شاهد* واجلمع* شهد* مثل صاحب وصحب‬ ‫وسافر وسفر وبعضهم ينكره ومجع الشهد* شهود* و*‬

‫أشهاد* و*الشهيد* الشاهد واجلمع* الشهداء* و*أشهده*‬ ‫على كذا* فشهد* عليه و* إستشهده* سأله أن يشهد و*‬ ‫الشهيد* القتيل يف سبيل اهلل تعاىل وقد* إستشهد* فالن على‬ ‫ما مل يسم فاعله واإلسم* الشهادة* و*التشهد* يف الصالة‬ ‫معروف و* الشهد* بفتح الشني وضمها العسل يف مشعها‬ ‫واجلمع* شهاد* بالكسر قلت إمنا قال يف مشعها ألن العسل‬ ‫يذكر ويؤنث ولكن األغلب عليه التأنيث على ما نذكره يف ع‬ ‫س ل}‪.‬‬ ‫ئةوةي سةرةوة لةِرووي زمانةوانيي فةرهةنطي عةرةبييةوة‪،‬‬ ‫ك��ة ج��ط��ة ل��ةس��ةمل��ان��دن��ي وش��ةي��ةك��ي ع��ةرةب��ي��ي��ة‪ ،‬ه��ةم��وو‬ ‫شَيوازةكاني شيكردنةوةيشي روون��ك��ردؤت��ةوة‪ ،‬بةكورتي‬ ‫شةهيدي بةماناي شايةتيدانء بينةري رووداوَيكيش دَيت‪،‬‬ ‫وةك لةخوارةوة زياتر ئةمة دةسةملَينرَيت‪.‬‬ ‫لةقورئاندا‪ :‬لةقورئاني ثريؤزيشدا لةضةندين ئايةتداو‬ ‫بةضةندين شَيوة هاتووة وةك‪:‬‬ ‫ِك َجَع ْلَنا ُك ْم أُ َّم ًة َو َس ًطاِلَت ُكو ُنوا ُشَهَداَء َعَلى َّ‬ ‫[وَكَذل َ‬ ‫اس‬ ‫َ‬ ‫الن ِ‬ ‫ول َعَلي ُ‬ ‫الر ُس ُ‬ ‫َوَي ُك َ‬ ‫ْك ْم َشِهيدًا] (البقرة‪.)١٤٣ :‬‬ ‫ون َّ‬ ‫واتة‪ :‬بةو شَيوةيةيش ئَيوةمان بةطةلَيكي ميانِرةو طيرَِاوة‬ ‫لةهةموو روويةكةوة‪ ،‬لةِرووي عيبادةتء خواثةرستييةوة‪،‬‬‫لةِرووي دونياو قيامةتةوة‪ ،‬لةِرووي داخوازييةكاني رؤحء‬ ‫ن��ةف��س��ةوة‪...‬ه��ت��د‪ -‬ت��ا ببنة ش��اي��ةت ب��ةس��ةر َ‬ ‫خةلكييةوة‬ ‫ت��ا ب��زان��ن ئ��ةم ئ��اي�ينء بةرنامةية ه��ةم��ووي م��اي��ةي خ�َي�رَ و‬‫َ‬ ‫كؤمةل لةهةموو سةردةمَيكداو لةهةموو‬ ‫سةربةرزيية بؤ تاكء‬ ‫بوارةكاني ذياندا‪-‬و بؤئةوةي ثَيغةمبةريش ‪-‬لةهةموو ئةو‬ ‫بوارانةدا مامؤستاو رابةري ئَيوة بَيت لةِرؤذي قيامةتداء‪-‬‬ ‫شايةتيبدات ‪-‬بؤ َ‬ ‫دلسؤزاني ئوممةتي لةسةرئةوةي بةئةركي‬ ‫سةرشاني خؤيان َ‬ ‫هةلساون‪.-‬‬ ‫اب لمِ َ َت ْك ُف ُر َ‬ ‫ات اللهَِّ َواللهَُّ َشِهي ٌد َعَلى‬ ‫ونِبَآَي ِ‬ ‫[ ُق ْل َيا َأ ْه َل ا ْلِكَت ِ‬ ‫ْم ُل َ‬ ‫ون] (آل عمران‪.)٩٨ :‬‬ ‫َما َتعَ‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬ئةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬بةخاوةناني كتَيب بل َي‪ :‬بؤضي‬ ‫ئَيوة باوةِرناكةن بةئايةتةكاني خوا‪ ،‬خؤ خوا شايةتة لةسةر‬ ‫هةموو ئةو كارو كردةوانةي كة ئةجناميدةدةن‪.‬‬ ‫[َفَكي َ‬ ‫يد َوِج ْئَناِب َك َعَلى َهؤُلاَ ِء‬ ‫ْفِإَذا ِج ْئَناِم ْن ُك ِّل أُ َّم ٍةِب َشِه ٍ‬ ‫َشِهيدًا] (النساء‪.)٤١ :‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬ئينجا دةبَيت حالي ئةو خةلكة ضؤن بَيت‪ ،‬كاتَيك‬ ‫لةهةر ميللةتَيك شايةتَيكمان هَيناو تؤيشمان هَينا ‪-‬ئةي‬ ‫موحةممةد (‪ -)j‬بةشايةت ب��ةس��ةر ئ��ةو خ� َ‬ ‫�ةل��ك��ةوة ‪-‬كة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪133‬‬


‫شةهيدو بةشةهيدكراوةكان‬

‫ثةيامي خوات ثيرَِاطةياندوون‪.-‬‬ ‫َت ُك ْم‬ ‫[َفَكَفى ِباللهَِّ َشِهيدًا َب ْيَنَنا َوَب ْيَن ُك ْم ِإ ْن ُك َّنا َع ْن ِعَبادِ‬ ‫َلَغ ِافِل َ‬ ‫ني] (يونس‪.)٢٩ :‬‬ ‫وات��ة‪ :‬ئينجا خ��وا بةسة ‌كةشاهيدبَيت لةنَيوان ئَيمة‌و‬ ‫ئَيوةدا‪ ،‬بةِراسيت ئَيمة ئاطاداري ثةرسنتء ثاِرانةوةي ئَيوة‬ ‫‌نةبووين‪.‬‬ ‫ل��ةق��ورئ��ان��ي ث��ي�رؤزداو بةضةندين ج��ؤر وش���ةي شةهيد‬ ‫ب��اس��ك��راوة ك��ة دةت��وان��ن ب��ؤي ب��ط��ةِرَي��ن��ةوةء بيانبينن لةم‬ ‫سورةتانةدا‪.‬‬

‫بةكورتي شةهيد لةئاييني‬ ‫كةسانيكن كة‬ ‫ئيسالمدا‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةثيناوي رَيبازي خواي طةورةدا‬ ‫َ‬ ‫خةباتدةكةنء دةكوذرَين‪ ،‬يان‬ ‫بةيةكيك لةو هؤكارانة دةمرن‪ ،‬بةو‬ ‫َ‬ ‫كوشتنة يان مردنةي لةديندا وشةي‬ ‫بةكارهينراوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫شةهيدي بؤ‬ ‫َ‬ ‫لةثيناوي بانطةوازي خواي طةورةء‬ ‫َ‬ ‫طةياندني دينةكةيدا طياني خؤيان‬ ‫بةختكردووةء ئةوة غةميانبووة‪،‬‬ ‫هةروةها َثيغةمبةران شاهيدن كة‬ ‫بانطةوازةكةيان طةياندووة‬

‫سورةتةكاني‪{ :‬البقرة‪ .٢٨٢ ،١٤٣ :‬آل ع��م��ران‪.٩٨ :‬‬ ‫النساء‪ .١٦٦ ،١٠٥ ،٧٩ ،٧٢ ،٤١ ،٣٣ :‬املائدة‪.١١٧ :‬‬ ‫األنعام‪ .١٩ :‬يونس‪ .٤٦ ،٢٩ :‬الرعد‪ .٤٣ :‬النحل‪.٨٩ ،٨٤ :‬‬ ‫اإلسراء‪ .٩٦ :‬احلج‪ .٧٨ ،١٧ :‬القصص‪.٧٥ :‬‬ ‫لةفةرموودةكاندا‪:‬‬ ‫�س ب َ‬ ‫ِك (رضي اهلل عنه) َعِن النَّبيِ ِّ‬ ‫ْن َمال ٍ‬ ‫‪{ -١٠٣٠‬عن َأَن� َ‬ ‫ال‪َ(( :‬ماِم ْن َأ َح ٍد َي ْد ُخ ُل جْ َ‬ ‫‪َ ،j‬ق َ‬ ‫ال َّنَة‪ ،‬يحُِ ُّب َأ ْن َي ْرِجَعِإىَل ُّ‬ ‫الد ْنَيا‬ ‫ض ِم ْن َش ْي ٍء‪َ ،‬غيرُْ َّ‬ ‫هيد‪َ ،‬فِإ َّنه َيَتَم َّنى َأ ْن‬ ‫الش ِ‬ ‫َوَأ َّن َله َما َعَلى الأَْ ْر ِ‬ ‫‪134‬‬

‫ات‪ ،‬مِ َ‬ ‫لا َيَرى ِم َن ا ْلَكَراَمِة))}‪ .‬البخاري‪/‬‬ ‫َي ْرِجَع َف ُي ْقَت َل َع ْشَر َم َّر ٍ‬ ‫اجلهاد‪.)٢٦٦٢( :‬‬ ‫َ‬ ‫يرازي��ب�َي��ت) دةل��َي��ت‪ :‬ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫ئ��ةن��ةس (خ���وا ل�َي� ِ‬ ‫فةرمويةتي‪ :‬هيضكةس نيية بضَيتة بةهةشتء حةزكات‬ ‫بطةِرَيتةوة بؤ دونيا با هةرضي لةسةرزةوييشدا هةية هيي‬ ‫ئةوبَيت جطة لةشةهيد كة حةزدةكات بطةِرَيتةوةو دة جار‬ ‫مبرَيت‪ ،‬لةبةر ئةو رَيزو شكؤيةي دةستيدةكةوَيتء بةضاوي‬ ‫خؤي دةيبينَيت‪.‬‬ ‫فةرموودة طةلَيكي زؤر هةن كة باس لةشةهيد دةكةنء‬ ‫ئ���ةو وش��ان��ةي��ش ك��ة ل��ةق��ورئ��ان��دا ه���ات���وون ه��ةم��ان ش�َي��وة‬ ‫لةفةرموودةكانيشدا بةرضاوماندةكةوَيت‪.‬‬ ‫بةثَيي فةرهةنطي عةرةبيء قورئاني ثريؤزو فةرموودةي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬بؤمان دةركةوت كة وشةي شةهيد لةِرووي‬ ‫زمانةوانييةوة عةرةبييةو تايبةتة بةئيسالم‪ ،‬هةرضةندة‬ ‫ل��ةث �َي��ش ئيسالميشدا ل��ةئ��اي��ي�ني ج��ول��ةك��ةو مةسيحيدا‬ ‫بةكارهاتووة‪ ،‬ب��ةلاَ م ئيسالميش درَيذةثَيدةرو تةواوكاري‬ ‫دينة ئامسانييةكانيرتةو بةو بةكارهَينانة وش��ةي شةهيد‬ ‫لةتايبةمتةندييةكاني دةرناكات‪َ ،‬‬ ‫بةلكو راستيي ئيسالمء‬ ‫تةواوكاريي دينةكانيرت نيشاندةدات كة َ‬ ‫هةلقولاَ وي يةك‬ ‫سةرضاوةن‪.‬‬ ‫ل�َي�رَ ةدا ث��رس��ي��اري طرنط ئ��ةوةي��ة‪ ،‬ئايا ك��ة ئ��ةو وشةية‬ ‫عةرةبييةو سةرضاوةيةكي قورئانييء دينيي هةية‪ ،‬ئةي‬ ‫شةهيد كَيية؟‬ ‫هةربؤية طرنطة‪ ،‬م��ادام سةملاندمان شةهيد وشةيةكي‬ ‫ع��ةرةب��ي��ي��ةو ل���ةق���ورئ���انء ف����ةرم����وودةدا ه���ات���ووة‪ ،‬دةب �َي��ت‬ ‫كي‬ ‫ثَيناسةيشيان ب��ؤي هةبَيتء ب��ةِروون��ي دياربَيت كة َ‬ ‫شةهيدة‪.‬‬ ‫شةهيدي لةئيسالمدا‪:‬‬ ‫{حدثنا عبداهلل بن يوسف‪ ،‬أخربنا مالك عن مسي عن أبي‬ ‫صاحل عن أبي هريرة رضي اهلل عنه‪ ،‬أن رسول اهلل ‪ s‬قال‪:‬‬ ‫((الشهداء مخسة‪ :‬املطعون واملبطون والغرق وصاحب‬ ‫يث َأِبي ُهَر ْيَرَة‪َ ،‬حِد ٌ‬ ‫اهلدم والشهيد يف سبيل اهلل))} َحِد ُ‬ ‫يث‬ ‫ُما‪.‬‬ ‫َح َس ٌن َصِح ٌ‬ ‫يح َوَأ ْخَر َج ُه ا ْل ُب َخ ِار ُّي َو ُم ْسِل ٌم َوَغيرُْ هَ‬ ‫واتة‪ :‬شةهيد ثَينج جؤرن‪-:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬ئةوةي بةنةخؤشيي تاعون دةمرَيت‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬ئةوةي بةئازاري سك دةمرَيت‪.‬‬ ‫سَييةم‪ /‬ئةوةي لةئاودا دةخنكَيت‪.‬‬ ‫ضوارةم‪ /‬ئةوةي خانوو يان بيناي بةسةردا دةِروخَيت‪.‬‬ ‫ثَينجةم‪ /‬ئ��ةوةي لةثَيناوي خ��واي ط���ةورةدا لةجيهاددا‬ ‫دةكوذرَيت‪.‬‬ ‫بةكورتي شةهيد لةئاييين ئيسالمدا‪ ،‬كةسانَيكن كة‬ ‫لةثَيناوي رَيبازي خواي طةورةدا خةباتدةكةنء دةكوذرَين‪،‬‬ ‫يان بةيةكَيك لةو هؤكارانة دةمرن‪ ،‬بةو كوشتنة يان مردنة‪،‬‬ ‫لةديندا وشةي شةهيدي بؤ بةكارهَينراوة‪ ،‬ضونكة لةثَيناوي‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫شةهيدو بةشةهيدكراوةكان‬

‫بانطةوازي خواي طةورةء طةياندني دينةكةيدا طياني خؤيان‬ ‫بةختكردووةء ئ��ةوة غةميانبووة‪ ،‬ه��ةروةه��ا ثَيغةمبةران‬ ‫شاهيدن كة بانطةوازةكةيان طةياندووة‪)1(.‬‬ ‫ضةندين روونكردنةوة لةسةرئةوة هةية كة بؤضي ئةم‬ ‫وشةية –شةهيد‪ -‬وا ناونراوة‪:‬‬ ‫يةكةم‪ /‬خواي ط��ةورة شايةتييان بؤ دةدات كة نييةتء‬ ‫َ‬ ‫دلسؤزييةكي باشيان هةبووة‪.‬‬ ‫دووةم‪ /‬فريشتةكان شايةتييان بؤ دةدةن كة بةباشرتين‬ ‫كار‪ ،‬ذيانيان كؤتاييثَيهاتووة‪.‬‬ ‫سَييةم‪ /‬ثَيغةمبةران شايةتييان بؤ دةدةن كة بةباشرتين‬ ‫شَيوة شوَيين دينةكةيان كةوتوون‪.‬‬ ‫ض��وارةم‪ /‬فريشتةكان لةدونياو دواِرؤذدا شايةتييان بؤ‬ ‫دةدةن‪.‬‬ ‫ثَينجةم‪ /‬لةبةرئةوةي شايةتييان بؤ دراوة‪ ،‬كة لةئاطر‬ ‫ثارَيزراون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ل�َي�رَ ةدا جَيطةي خؤيةتي هةلوَيستةيةكي ك��ورت لةسةر‬ ‫شةهيدو ب��ةش��ةه��ي��دك��راوةك��ان بكةينء شةهيدي راس�تي‬ ‫ل��ةش��ةه��ي��دة س��اخ��ت��ةو ب���ةزؤر ب��ةش��ةه��ي��دك��راوةك��ان��ي دونيا‬ ‫جيابكةينةوة‪.‬‬ ‫كاتَيك دةوت��رَي��ت شةهيد ل��ةب��ةرئ��ةوةي سةرضاوةيةكي‬ ‫ئاييين هةيةو ئايني خؤي ثَيناسةي تايبةتي بؤي هةيةو‬ ‫دياريكردووة‪ :‬نَ‬ ‫كي ئةو كةسانةي كة بةشةهيد دةذميرَ رَين‪،‬‬ ‫ئيرت ئَيمة ناتوانني كةسانَيكيرت كة لةو ضينانة بةدةرن بةزؤر‬ ‫بلكَينني ثَييانةوة‪.‬‬ ‫ث�َي��غ��ةم��ب��ةر (‪ )j‬ح��ةزي��دةك��رد م��ام��ي ل��ةس��ةرةم��ةرط��دا‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫موسولانان بذميرَ رَيت‪،‬‬ ‫شةهادةبهَينَيتء لةِريزي‬ ‫ئةوةيشدا كة تا ئ��ةو كاتة سوجدةيةكي بؤ خ��واي ط��ةورة‬ ‫نةبردبوو‪ ،‬ب��ةلاَ م بةحةزةكةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬دةرنةضوو‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مردني عةمارو ياسردا جياوازييان‬ ‫هةربؤية ئةم مردنة‬ ‫زؤرة‪ ،‬با ئةم مامي ثَيغةمبةر (‪ )j‬بَيتء عةماريش هيضي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬نةبَيت‪...‬هتد‪.‬‬ ‫كاتَيك ئَيمة كةسَيكمان لةناوضووةو سةر بةحزبَيك بووة‬ ‫ي��ان لةبةر هؤكارَيكيرت ك���وذراوة‪ ،‬ب��ةح��ةزي ئَيمة ناكرَيت‬ ‫بةشةهيد‪.‬‬ ‫ل��َي��رَ ةدا ض��ةن��دي��ن ث��رس��ي��اري زؤر ج����ددي خ��ؤي��امن��ان‬ ‫لَيقيتدةكةنةوةء َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬ئايا بؤضي دةسةلاَ تداراني ئةمِرؤ‪،‬‬ ‫ن��اوي شةهيد ل��ةك��وذراوةك��ان��ي��ان دةن�َي�نَ ؟ بؤضي ك��ة باسي‬ ‫زماني ع��ةرةب��ي دةك��رَي��ت‪ ،‬رووب��ةِرووي��دةب��ن��ةوة؟ بؤضي كة‬ ‫ب��اس��ي ئيسالم دةك���رَي���ت‪َ ،‬‬ ‫دةل �َي�نَ ‪ :‬تةنها ثةيوةندييةكي‬ ‫رؤح��ي��ي نَيواني خ��ؤتء خ��واي��ة؟ بؤضي َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪ :‬ئيسالمء‬ ‫سياسةت ثةيوةندييان ثَيكةوةنيية؟ ب��ؤض��ي‪ ...‬بؤضي‪...‬‬ ‫بؤضي؟! ضةندين ثرسياريرتي هاوشَيوةيش هةن كة تةنها‬ ‫لةبةكارهَيناني وشةي عةرةبيي شةهيدو بةسياسيكردنيء‬ ‫بةكارهَيناني‪ ،‬وةلاَ مَيكة بؤ خؤيان لةبةرانبةر ئةو ثرسيارانةي‬

‫كة هةر خؤيان دةيكةن‪.‬‬ ‫ئةطةر بةعةرةبي َ‬ ‫قةلسن‪ ،‬بؤضي وشةي عةرةبيي شةهيد‪،‬‬ ‫زؤرت��ري��ن وش��ةي��ة ك��ة لةِراطةياندنةكانيانةوة بةرطويمَ ان‬ ‫دةكةوَيتء شانازييشي ثَيوةدةكةن‪.‬‬ ‫ئةطةر دين تةنها ثةيوةندييةكي رؤحيي نَيواني خؤتء‬ ‫خواية‪ ،‬ئيرت ض ثَيويستدةكات جةنطي بؤ بكةيت؟! َ‬ ‫لةمالي‬ ‫خ��ؤت��دا ث��ةرس��ت��ش��ةك��ان ب��ك��ة‪ ،‬ب��ؤض��ي ل��ةث �َي��ن��اوي��دا طيانت‬ ‫بةختدةكةيت؟!‪.‬‬ ‫ئةطةر ئيسالمء سياسةت دووضةمكي لَيكجيانء هيض‬ ‫ثةيوةندييةكيان ثَيكةوةنيية‪ ،‬بؤضي ئَيوة لةسياسةتدا‬ ‫ئةم وشةية بةكاردةهَيننء لةبانطةشةي َ‬ ‫هةلبذاردنةكاندا‬ ‫زؤرترين ثشتيثَيدةبةسنت؟!‪.‬‬ ‫ض��ؤن بةكارهَينانَيكيش؟‪ ،‬ب��ةش�َي��وةي��ةك ك��ة زؤرب��ةي��ان‬ ‫لةثَيوةرة ئيسالمييةكةدا جَيطةياننابَيتةوة!‬ ‫كةسي وا هةية لةخيانةتي نيشتمانيدا طياني لةدةستداوةو‬ ‫ئَيستا ثَي َ‬ ‫يدةلنَي‪ :‬شةهيدو موضةي شةهيدانةيشي هةية‪.‬‬ ‫هةية ل��ةِري��زي حكومةتي بةعسدا بؤ دةستكةوتةكاني‬ ‫هةوليداوةو كوذراوة‪ ،‬ئَيستا ثَي َ‬ ‫ئةو رذيمَ ة َ‬ ‫يدةلنَي‪ :‬شةهيدو‬ ‫موضةي شةهيدانةيشي هةية‪.‬‬ ‫هةية ئينكاريي ديين ئيسالمي كردووةو كوذراوة‪ ،‬ئَيستا‬ ‫ثَي َ‬ ‫يدةلنَي‪ :‬شةهيدو موضةي شةهيدانةي هةية‪.‬‬ ‫ه��ةي��ة ل��ةك��ات��ي دزي����ك����ردنء ب���ةدِرةوش���ت���ي���دا‪ ،‬ط��ي��ان��ي‬ ‫لةدةستداوةو ئَيستا ثَي َ‬ ‫يدةلنَي‪ :‬شةهيدو شةهيدانةيشي‬ ‫هةية‪.‬‬ ‫هةيةو‪ ...‬هةيةو‪ ...‬هةية‪.‬‬ ‫ه��ةرب��ؤي��ة ب��ةك��اره �َي��ن��ان��ي وش����ةي ش��ةه��ي��د ب���ؤ زؤرَي����ك‬ ‫ل��ةك��وذراوةك��انء تَي َ‬ ‫كةلكردني بةثريؤزيية ئايينييةكان بؤ‬ ‫مةرامي سياسيي تايبةت لةجَيطةي خؤيدانيية‪ ،‬ثَيويستة‬ ‫لةبري وشةي شةهيد ناوَيكيرتيان لَيبنرَيت‪ ،‬هةروةك ضؤن‬ ‫َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬ثَيشمةرطة بؤ مردنةكةيشيان ناوَيكي تايبةتيان بؤ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةكان شةهيدو ئةو ناوةيرت‬ ‫ب��دؤزن��ةوة‪ ،‬بؤئةوةي‬ ‫ئةطةر داهَينرا لةيةكرتي جيابكرَينةوة‪ ،‬ئةوسا ئةو ميللةتة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةيش سةرثشكبَيت لةوةي كاميان َ‬ ‫هةلدةبذَيرَيتء‬ ‫ئيرت هةركةس بةوشةي خؤيء َ‬ ‫هةولي خؤي سياسةت بكات‪.‬‬ ‫هةركةسَيك لةذَير هةر ئالاَ يةكء بةهةر هؤكارَيك بكوذرَيت‬ ‫ي���ان مب���رَي���ت‪ ،‬ئ����ةوا ش��ةه��ي��دن��ي��ي��ةو ث�َي��غ��ةم��ب��ةري��ش (‪)j‬‬ ‫لةفةرموودةيةكدا فةرموويةتي‪(( :‬من قتل حتت راية عمية‪،‬‬ ‫يدعو عصبية أو ينصر عصبية‪ ،‬فقتلته جاهلية))‪ .‬قال‬ ‫األلباني يف السلسلة الصحيحة (‪ :)720 /1‬أخرجه املسلم‪.‬‬ ‫ سوودم لةتةفسريي ئاسان وةرطرتووة بؤ واتاي ئايةتةكان‪.‬‬‫ثةراو َيز‪:‬‬ ‫‪(1) h ttp://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B‬‬ ‫‪4%DB%95%DA%BE%DB%8C%D8%AF‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪135‬‬


‫َ‬ ‫كورتةي حوكمي هةلطة ِرانةوة لةدين‬ ‫َ‬ ‫ضةمضةمالي‬ ‫ئا‪ :‬ئةيوب‬ ‫َ‬ ‫هةلطةِرانةوة ل���ةِرووي زمانةوانييةوة‪ ،‬ماناي ط��ةِران��ةوة‬ ‫لةشتَيك يان َ‬ ‫هةلطةِرانةوةء ثاشطةزبوونةوة دةطةيةنَيت‪.‬‬ ‫راغييب ئةسفةهاني َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬طةِرانةوةية لةو رَيطةيةي كة‬ ‫لَييةوة هاتووة‪ ،‬هةموو فةرهةنطةكاني زمانةواني َ‬ ‫ئةلنَي‪:‬‬ ‫ث��اش��ط��ةزب��وون��ةوة م��ةب��ةس��ت ل��ةوةي��ة كةكةسَيك لةديين‬ ‫ئيسالم ثاشطةزببَيتةوة‪.‬‬ ‫ثَيناسةيشي ب��ةث�َي��ي ش���ةرع ئ��ةوةي��ة ك��ة لةئيسالم‬ ‫ربَيتةوة بةنيةييت كوفر يان وتةيةكي كوفري‬ ‫ربَيتء ب ِ‬ ‫داب ِ‬ ‫كة ثَييكافربَيت‪ ،‬ئةطةرضي بةوتةيةك بَيت كة وتبَييت بؤ‬ ‫َ‬ ‫طالتةثَيكردن ي��ان بةعيناديء ئينكاريكردن بَيت‪ ،‬يان‬ ‫بةبريوباوةِرو قةناعةتةوة بَيت‪.‬‬ ‫(وهبة الزحيلي) َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةوةيش لةِرووي شةرعةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ه��ةل��ط��ةِران��ةوةو ث��اش��ط��ةزب��وون��ةوةي��ة ل��ةدي�ني ئيسالمء‬ ‫كافربوونَييت‪ ،‬ئةطةرضي كة بةنييةت يان بةكاروكردةوةي‬ ‫كوفري يان بةقسةو وتةيةك بَيت‪ ،‬كة بؤ َ‬ ‫طالتةكردن بةدين‬ ‫يان عيناديء ئينكاريكردني يان بةقةناعةتةوة بَيت»‪ .‬فقه‬ ‫اإلسالمي وأدلته‪ ،‬ص‪ /183‬ج‪.6‬‬ ‫(إب��ن عرفة) َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬ثاشطةزبوونةوة لةدين ئةوةية‬ ‫كة كةسَيك كوفربكات ثاشئةوةي كة شايةمتانيهَيناوةو‬ ‫كاروكردةوةي ديين ئيسالمي ثةيِرةوكردووة‪ ،‬وةك نوَيذ‪،‬‬ ‫رؤذوو‪ ،‬زةكات‪ ،‬حةج‪...‬تاد»‪.‬‬ ‫بؤ زياتر شارةزابوون لةم باسة دةتوانيت بطةِرَييتةوة بؤ‬ ‫كتَييب (األم‪ /‬شافعي‪ ،‬ج‪ )184 /4‬يان (األحكام السلطانية‪/‬‬ ‫ماوردي) وةهةروةها كتَيبيرت زؤرن لةم بارةيةوة‪.‬‬ ‫هةلطةِراوة لةدين‪ :‬كةسي َ‬ ‫ثَيناسةي كةسي َ‬ ‫هةلطةِراوة‬ ‫لةدين (مورتةد) ئةو كةسةية كة ثاشطةزببَيتةوة لةديين‬ ‫ئيسالم بةويسيت خؤييء ئينكاريبكات لةشتة ئاشكراكان‬ ‫لةديندا بةوةي َبلَيت‪ :‬ثَيويستناكات ثةيِرةوييانبكرَيت‪،‬‬ ‫وةك نوَيذ‪ ،‬رؤذوو‪ ،‬فةرزةكاني ديكة ‪.‬‬ ‫(أبوبكر اجلابر) َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ثاشطةزبووةوة يان مورتةد ئةو‬ ‫كةسةية كة ديين ئيسالم وازلَيبهَينَيت بؤ دينَيكيرت‪ ،‬وةكو‬ ‫نةسرانييةت يان يةهودييةت يان موحليدي كة باوةِريان‬ ‫بةهيض شتَيك نيية‪ ،‬يان شيوعييةت‪ ،‬لةكاتَيكدا ئةو كةسة‬ ‫ذيربَيتء بةويسيت خؤي َ‬ ‫بةبي زؤرلَيكردن»‪.‬‬ ‫هةليبذَيرَيت َ‬ ‫منهاج املسلم‪ ،‬ص‪.487‬‬ ‫َ‬ ‫ئةبوزوهرة َ‬ ‫«هةلطةِراوة‪ ،‬لةِروانطةء زانسيت‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫ئيسالمدا ئةوةية كة‪ :‬يةكَيك لةديين ئيسالم ثاشطةزببَيتةوة‬ ‫‪136‬‬

‫ث��اش��ئ��ةوةي ك��ة ل��ةن��اوي��داب��ووة‪ ،‬ضونكة ه� َ‬ ‫�ةل��ط��ةِراوةت��ةوة‬ ‫ثاشئةوةي كة ضوبووة ناوييةوةء ضوبووة ثَيشةوة لةناو‬ ‫دي��ن��ةك��ةدا‪ ،‬وة هيض كةسَيكيش كة تاموضَيذي ئيسالم‬ ‫بكاتء بةجواني بيبينَيت ثاشطةزنابَيتةوة ئةطةر ذيربَيت‪،‬‬ ‫لةطةل هةموو شتَيكدا دةطوجنَيت‪ ،‬ئةطةر َ‬ ‫َ‬ ‫عةقلء‬ ‫ضونكة‬ ‫بريَيكي باشي هةبَيت“ العقوبة‪ ،‬ص‪.172‬‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ه� َ‬ ‫(وه��ب��ة الزحيلي) َ‬ ‫�ةل��ط��ةِراوة ئةوكةسةية‬ ‫َ‬ ‫بالغبَيتء ثاشطةزببَيتةوة لةديين ئيسالم بةويسيت خؤي‬ ‫‪ ،‬يان بةقسة ئاشكرايكاتء كوفربكات يان بةكردةوةيةك‬ ‫كة لَييدةركةوَيت» ‪.‬‬ ‫واتة‪َ :‬‬ ‫هةلطةِراوة ئةو كةسةية كة لةدين ثاشطةزدةبَيتةوة‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووة‪ -‬بةئةجنامدانيء كردني‬ ‫ثاشئةوةي كة‬‫قسةيةك يان كاروكردةوةيةك يان قةناعةتء بريوباوةِربَيت‪‌،‬‬ ‫كة لَييدةركةوَيت ي��ان ئاشكرايبكات‪ .‬زاناياني ئةهلي‬ ‫عيلم وت��وي��ان��ة‪„ :‬كوفر ه��ةر ك��وف��رة‪ ،‬ئةطةرضي ب��ةب��اوةِر‬ ‫قةناعةتيشةوة ن��ةي��ك��اتء َ‬ ‫نةيلَيت‪ ،‬وةه��ةروةه��ا ئةطةر‬ ‫ك����ردةوةي ك��وف��ري ك���رد‪ ،‬ئ���ةوة ك��وف��رك��ردن��ة‪ ،‬ئةطةرضي‬ ‫باوةِريشي ثَيينةبَيتء بةقةناعةتيشةوة نةيكردبَيتء‬ ‫ئاشكراينةكردبَيت‪.‬‬ ‫جؤرةكاني ثاشطةزبوونةوة‪:‬‬ ‫ئةمةيش ئ��ةوة دةط��رَي��ت��ةوة ئ��ةو ب����اوةِرةي هةبَيت كة‬ ‫كوفري بَيت‪ ،‬وةك��و ئينكاريكردني‪ :‬خ��واي بةديهَينةري‬ ‫ه��ةم��وو ب���وون���ةوةر‪ ،‬سيفةتةكاني خ���واي ط����ةورةء ن��اوة‬ ‫ج��وانء شياوةكاني كة تةنها شايستةي خوا خؤيةتي‪،‬‬ ‫يان ئينكاريكردني ثَيغةمبةران يان يةك ثَيغةمبةريان‪ ،‬يان‬ ‫دان بةكافربووني خؤيدا بنَيت‪ ،‬يان كوفر بةخوا بكاتء‬ ‫ئينكارييبكات‪ ،‬يان دروستكردني سيفةتَيك بؤ خوا كة‬ ‫خوا خؤي نةفيكردووةو ئينكاريكردووة‪ ،‬وةك ئةوةي كة‬ ‫َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬خوا كوِري هةية‪ ،‬يان ئينكاريي زيندووبوونةوةي‬ ‫ثاش مردن‪ ،‬يان سزاو ئاطري دؤزةخ بكات‪ ،‬ئةوا كافرة ‪.‬‬ ‫هةركةسَيكيش ك��ة س��ووك��اي��ةت��ي ب��ةخ��وا ب��ك��ات كةم‬ ‫ي��ان زؤرب �َي��ت‪ ،‬ئ��ةوا ك��اف��رة‪ ،‬ي��ان واسيتةيةكي لةنَيوان‬ ‫خؤييء خوادا داناو تةوةكولء ثشتيثَيبةست لةغةيري‬ ‫خواء داوايلَيبكات بةبريو ب��اوةِرةوة ثاشئةوةي كة بؤي‬ ‫روونكراوةتةوة‪ ،‬ئةوا كافرة‪ ،‬هةروةها ئةوةي كة ئينكاريي‬ ‫ل��ةق��ورئ��ان ب��ك��ات ي��ان ل��ةئ��اي��ةت�َي��ك��ي‪ ،‬ي��ان ب��ةك��ةم��وك��ورت‬ ‫باسكردني بيةوَيت رَيزي قورئان بشكَينَيت‪ ،‬ئةوةيشي كة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫سووكايةتي بةثَيغةمبةر (‪ )j‬بكات يان بةدرؤيبخاتةوة‪،‬‬ ‫ئةوا كافرو مورتةدة‪ ،‬يان شتَيك بةحةلاَ َلدابنَيت كةكؤي‬ ‫دةن��ط��ي زان��اي��ان��ي ل���ةس���ةرة ك��ة ح���ةرام���ة‪ ،‬وةك زي��ن��اء‬ ‫خواردنةوةي مةشروبي ئةلكحولي‪ ،‬هةروةها باوةِربوون‬ ‫بةبريوباوةِري الدي�نيء شيوعييةتء عةملانييةتء ئةو‬ ‫شتانةي كة لةو جؤرو بابةتانةن‪ ،‬كة هةموويان بريوباوةِري‬ ‫دروستكراون دذ بةديين خواي طةورة‪.‬‬ ‫ثاشطةزبوونةوة لةدين بةكردةوةكان‪ :‬ضةند كردةوةيةك‬ ‫هةية روون���ادةن‪ ،‬تةنها لةمرؤ‌‌ظي كافرنةبَيت‪ ،‬ئةطةرضي‬ ‫خ��اوةن��ةك��ةي��ش��ي ئيسالمةتيي خ��ؤي ئ��اش��ك��راك��ردب�َي��ت‪،‬‬ ‫وةك ئ���ةوةي ك��ة س��وج��دةب��ب��ات ب��ؤ بتَيك‪ ،‬ي��ان خ��ؤر يان‬ ‫مانط‪ ،‬يان خاضي نةسرانييةكان‪ ،‬يان ئاطر‪...‬هتد‪ .‬يان‬ ‫قورئان يان ئايةتَيكي قورئان خباتة ناو ثيساييةوة يان‬ ‫سووكايةتيثَيبكات‪ ،‬زؤر كاري لةو جؤرانة كة كردةوةي‬ ‫ك��وف��ري��ن��ن‪ ،‬ئ��ةط��ةرض��ي خؤيشي ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان ب��زان�َي��ت‪،‬‬ ‫يان َ‬ ‫طالتةو سووكايةتيي بةديين ئيسالم بكات‪ ،‬خواي‬ ‫[وَلِئ ْن َسَأ ْلَت ُه ْم َلَي ُقولُ َّن ِإ مََّ‬ ‫نا ُك َّنا‬ ‫طةورةيش دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫خَ ُ‬ ‫ن ُ‬ ‫ِه ُك ْن ُت ْم َت ْسَتهِْز ُئ َ‬ ‫ون‬ ‫وض َوَن ْلَع ُب ُق ْل َأِباللهَِّ َوَآَي ِاتِه َوَر ُسولِ‬ ‫(‪ )65‬لاَ َت ْعَتِذ ُروا َق ْد َكَف ْر مُ ْ‬ ‫ميِان ُك ْم] (التوبة‪.)66-65 :‬‬ ‫ت َبعَ‬ ‫ْدِإ َ‬ ‫َ‬ ‫كاربةجي ئةوةي كردووة بةهؤكاري‬ ‫بةلكو خواي شارعي‬ ‫َ‬ ‫[وِإ ْن‬ ‫سةرةكيي جةنطء كوشتين دان��اوةو دةفةرموَيت‪َ :‬‬ ‫َنَك ُثوا َأيمَْ اَن ُه ْم ِم ْن َبعِْد َعهِْدِه ْم َو َطَع ُنوا فيِ ِد ِين ُك ْم َفَق ِات ُلوا‬ ‫ان هَُ‬ ‫ل ْم َلَع َّل ُه ْم َي ْنَته َ‬ ‫َأِئ َّمَة ا ْل ُك ْفِرِإ َّن ُه ْم لاَ َأيمَْ َ‬ ‫ُون (‪ ])12‬التوبة‪.‬‬ ‫وة لةسةر ئةم باسة زاناياني ئيسالم وتويانة‪ :‬ئةطةر هةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك لةخاكي ئيسالمةوة رابكات بؤ خاكي كافران‬ ‫مَ‬ ‫‌موسولانان بةئارةزوو‬ ‫بةمةبةسيت جةنطكردن ل��ةدذي‬ ‫ويسيت خؤي‪ ،‬ئةوا كافربووة‪ ،‬وةهةروةها ئةو كةسةيش‬ ‫كة حوكمَيكي ئيسالم رةدبكاتةوة‪ ،‬ثَييكافردةبَيت‪.‬‬ ‫ثاشطةزبوونةوة لةدين بةقسةكردن‪ :‬هةركةسَيك كة‬ ‫جنَيو بةخوا بدات يان بةثَيغةمبةرَيك يان بةفريشتةيةك‬ ‫يان بةفةرزةكاني وةك‪ :‬نوَيذ‪ ،‬رؤذوو‪ ،‬زةكات‪ ،‬حةج‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئةمةيش رةت��دان��ةوةي ياساكاني خواية كة بةم شَيوةية‬ ‫ش��ةرع��ي ب��ؤ دي��اري��ك��ردووي��ن‪ ،‬زان��اي��ان��ي ئيسالم هةموو‬ ‫يةكدةنطن لةسةرئةوةي كةسَيك جنَيو بةمانة بدات ئةوا‬ ‫كافرة‪.‬‬ ‫وردبوونةوةيةكء سودلَيوةرطردن‪ :‬دةربارةي مةسةلةي‬ ‫جنَيودان بةخواو ثَيغةمبةرةكةي (‪ ،)j‬زانايان لةكؤنةوة‬ ‫ض��ةن��دي��ن كتَيبيان ل��ةس��ةر ن��وس��ي��ووةء ل�َي��ك� َ‬ ‫�ؤل��ي��ن��ةوةي‬ ‫زؤري ل��ةس��ةرك��راوة ل��ةب�يروب��اوةِرء بةشةكانيرتي ديندا‪،‬‬ ‫وة باشرتينيان كتَييب (السيف املسلول على من سب‬ ‫الرسول‪ /‬تقي الدين السبكي)ي شافيعييةكانة‪ ،‬وة كتَييب‬ ‫(السيف املشهور على الزنديق وس��اب ال��رس��ول‪ /‬حمي‬ ‫الدين احلنفي) و (الصارم املسلول على شامت الرسول‪/‬‬ ‫شيخ اإلس�لام إبن التيمية) ئةو كتَيبةي نوسيوة بةهؤي‬

‫ئ��ةوةي كة نةسرانييةك جنَيوي بةثَيغةمبةر (‪ )j‬داوة‪،‬‬ ‫ئةويش مششيرَ ةكةي َ‬ ‫هةلكَيشاوةو نيشتؤتةسةري تاوةكو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك ئةطةر جنَيوبدات‬ ‫كوشتوويةتي‪ ،‬وة حوكمي‬ ‫ي��ان غ��ةي��رةدي��ن ب�َي��ت جنَيو بةثَيغةمبةر (‪ )j‬ب��دات‪،‬‬ ‫حوكمي هةمووياني ب��ةورديء بةجواني شيكردؤتةوةو‬ ‫باسيكردوون‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ق��ازي��ي ع��ي��از دةل��َي��ت‪« :‬ب��زان��ة ه��ةرك��ةس�َي��ك ك��ة جنَيو‬ ‫بةثَيغةمبةر (‪ )j‬ب��دات‪ ،‬ي��ان عةيبء كةموكووِرييةكي‬ ‫داي����ةث� َ‬ ‫���ال ك��ةس��اي��ةت��ي‪ ،‬ي���ان دي���ن���ةك���ةي‪ ،‬ي���ان ي��ةك�َي��ك‬ ‫لةسيفةتء كردةوةكاني‪ ،‬بؤي زيادبكات يان كةميكاتةوة‬ ‫لةهةرشتَيكدابَيت‪ ،‬بةجنَيودان بَيت يان قسةي ناشريين‬ ‫ي��ان سوكايةتيثَيبكات‪ ،‬ي��ان لةمةكانةتي كةمكاتةوة‬ ‫ي��ان رقيلَييبَيتةوة‪ ،‬ئ��ةوا ه��ةم��ووي جنَيودانةء حوكمي‬ ‫جنَيودانيش كوشتنة‪...‬هتد»‪.‬‬ ‫قازيي عياز لةمبارةيةوة‪ ،‬باسَيكي وردي لةكتَييب (الفذ‬ ‫الشفاء)دا كردووة‪.‬‬ ‫هةروةها زانايان يةكدةنطن لةسةرئةوةي كة كةسَيك‬ ‫جنَيو بةدايكي ئيمانداران (عائيشة) ب��دات ي��ان تانةي‬ ‫لَيبدات ئ��ةوا ك��وف��ري��ك��ردووةو ثَييكافردةبَيت‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئ��اي��ةت��ي ث��ي�رؤز ل���ةس���ةري ه���ات���ؤت���ةخ���وارةوة‪ ،‬ئ��ةم��ةي��ش‬ ‫بةدرؤخستنةوةي ئايةتي قورئانة‪ ،‬بةلاَ م يةكدةنطنةبوون‬ ‫ل��ةس��ةر خَيزانةكانيرتي ثَيغةمبةر (‪ ،)j‬وة ئةوةيش‬ ‫َ‬ ‫كةهاوةلةكاني ثَيغةمبةر (‪ )j‬بةكافردابنَيت بةتايبةتي‬ ‫ضوار خةليفةكاني راشيدين (أبوبكر الصديق‪ ،‬عمر إبن‬ ‫اخلطاب‪ ،‬عثمان إبن عفان و علي إبن إبي طالب) ‪-‬رةزاو‬ ‫رةمحةتي خوايان لةسةربَيت‪ -‬عومةري ك��وِري خةتاب‬ ‫زماني كابرايةكي بِري لةسةرئةوةي كةجنَيوي بة(ميقدادي‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫كوِري ئةسود)دا كة يةكَيك لةهاوةآلن بوو‪ ،‬قسةيان‬ ‫كرد وتيان بؤضي؟ وتي‪« :‬وازملَيبهَينن تاوةكو كةسيرت‬ ‫َ‬ ‫بةهاوةلةكاني ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫لةمةودوا نةتوانَيت جنَيو‬ ‫بدات»‪.‬‬ ‫ئ��ةوةي��ش ك��ة جَيي باسة ل�َي�رَ ةدا‪ ،‬ئ��ةوةي��ة ك��ة‪ :‬ئةطةر‬ ‫ث��اش��ط��ةزب��وون��ةوة ل��ةدي��ن ك��ةس �َي��ك ت �َي��ي��دا دروس��ت��ب��وو‬ ‫ب�ري ئ��ةوا م��ورت��ةدة‪ ،‬ئ��ةوةي كة دةرينةبِريء‬ ‫بةوتة دةري� ِ‬ ‫ئاشكراينةكرد‪ ،‬ئةوا دووِرووة‪ ،‬ئةو كاتة حوكمي بةسةردا‬ ‫َ‬ ‫ناسةثَي َ‬ ‫تةتبيقناكري بةسةريداو ئةمري دةطيرَِرَيتةوة‬ ‫نريء‬ ‫بؤ الي خواي طةورةو حسابي الي خواية‪.‬‬ ‫ثاشطةزبوونةوةي وازلَيهَينان‪:‬‬ ‫ئايا كةسَيك كة فةرزَيك تةركبكاتء وازيلَيبهَينَيت وةكو‬ ‫نوَيذتةرككردن بةمورتةد دةذميرَ رَيت؟‬ ‫وةلاَ م‪ :‬ئةوةي كة يةكَيك لةعيبادةتةكان وازلَيدةهَينَيت‬ ‫َ‬ ‫تةمةلييةتي ي��ان لةبةر ئينكارييةتي‪ ،‬وات��ة‪:‬‬ ‫ي��ان لةبةر‬ ‫باوةِري ثَيينييةو حاشايلَيدةكات يان بةِراسيت نازانَيت‪،‬‬ ‫وة ب��اش�تري��ن كتيَبك ك��ة ئ���ةو ب��اس��ةي وردك����ردؤت����ةوةو‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪137‬‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫كؤيكردؤتةوة لةوتةي زاناياني ئيسالم‪ ،‬كتَييب (الصالة‪/‬‬ ‫إبن القيم اجلوزي)ة‪ ،‬ئةمة بةتايبةتي ضارةسةري طرفتَيك‬ ‫دةكات كة تةكفريكردنة‪ ،‬ئةوةش لةسةر بريوباوةِري ئةهلي‬ ‫سوننةتء جةماعةت‪ ،‬ن��ةك وةك َ‬ ‫خةلكي خ��اوةن ه��ةواو‬ ‫نةفسي ث��ي��سء بيدعةضييةكان‪ ،‬ي��ان خ��ةوارجي��ةك��انء‬ ‫ئةوانةيش كة ئةو رَيضكةو رَيبازانةيان طرتووة ‪.‬‬ ‫م���ورت���ةدب���وون���ي وازل �َي��ه �َي��ن��ان��ي ف���ةرزةك���ان���ي���ش ل��ةو‬ ‫فةرموودةيةي ثَيغةمبةرةوة (‪ )j‬هاتووة كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫((ال حيل دم امرئ مسلم يشهد أن ال إله إال اهلل‪ ،‬وأني رسول‬ ‫اهلل إال بإحدى ث�لاث‪ :‬النفس بالنفس‪ ،‬والثيب الزاني‪،‬‬ ‫والتارك لدينه املفارقة للجماعة))‪ .‬واتة‪ :‬خوَيين كةسَيك‬ ‫كةشاهيدي ئةوةبدات هيض خوايةك نيية كة شايستةي‬ ‫ثةرسنت بَيت تةنها خواي تاكء تةنها نةبَيت كة (اهلل)يةء‬ ‫بةسي مةرجنةبَيت‪:‬‬ ‫منيش ثَيغةمبةري خوام‪ ،‬ثاشئةوة‬ ‫َ‬ ‫كةسَيك كةسَيكيرت ب��ك��وذَي��ت ب��ةب�َي��ه��ةق‪ ،‬خَيزاندارَيكي‬ ‫َ‬ ‫لةكؤمةل‬ ‫زيناكةر‪ ،‬ئةوةيشي ثاشطةزببَيتةوة لةدينةكةيء‬ ‫دابِرَيت‪.‬‬ ‫وازهَينانيش دوو ج��ؤري هةية‪ :‬وازهَيناني بةشَيك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا‬ ‫لةو فةرزانة‪ ،‬وةك ئةوةي كة زةكاتنةدات‬ ‫كة شايةمتان‪( :‬أشهد أن ال إله إال اهلل و أشهد أن حممدا‬ ‫رسول اهلل) دةهَينَيتء نوَيذيشدةكات‪( .‬العيين) َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«نوَيذكردن‪ ،‬ئةوةي تةركيبكات بةئينكارييةوة‪ ،‬مورتةدة‬ ‫لةدين‪ ،‬داواي تؤبةكردني لَيدةكرَيت‪ ،‬ئةطةر تؤبةنةكات‬ ‫ئةوا دةكوذرَيت‪ ،‬هةروةها هةموو فةرزةكانيرتيش ‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫جياوازيي ب��ؤض��وون هةية ل��ةس��ةرئ��ةوةي كة بةئينكاري‬ ‫َ‬ ‫بةتةمةلي بَيت‪ ،‬ب��ةلاَ م من ئ��ةوة ناكةم»‬ ‫تةركيبكات ي��ان‬ ‫(عمدة القاري‪ ،‬ج‪ /24‬ص‪.)81‬‬ ‫لةمةزهةبي ئيمام شافيعيدا‪ :‬ئ���ةوةي ك��ة ي��ةك نوَيذ‬ ‫تةرككات لةوةخيت ثَيويسيت خؤيدا‪ ،‬نوَيذي نيوةِرؤ ثاش‬ ‫عةسر بكات‪ ،‬ثاشئةوةي كة داواي تؤبةكردني لَيدةكةن‪،‬‬ ‫دةكوذرَيت ئةطةر تؤبةنةكاتء ئينكاريكرد لةنةكردني‪،‬‬ ‫ئةوةيشي راستة لةالي ئةوان كة كوشتنةكةي دةكةوَيتة‬ ‫بةر حةددةركردني شةرعي‪ ،‬نةك لةبةرئةوةي كة كافربووة‪،‬‬ ‫واتة‪ :‬بةكافري نازانن‪ ،‬بةلاَ م هةردةكوذرَيت‪.‬‬ ‫وة لةمةزهةبي ماليكيدا‪َ :‬‬ ‫دةل�َي�نَ دةتوانَيت نوَيذةكةي‬ ‫بكات هةتا وةخ�تي نوَيذكردن مبَينَيت‪ ،‬نوَيذي نيوةِرؤ‬ ‫تاوةكو بانطداني نوَيذي عةسر‪ ،‬ئةوة ماوةي نوَيذكردنةء‬ ‫هةركاتَيك بيكات ئاسايية‪ ،‬لةو ماوةيةدا‪ ،‬وازيلَيدةهَينرَيت‬ ‫تاوةكو وةخيت نوَيذ مبَينَيت بؤئةوةي نوَيذةكةي بكات‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ه��ةرن��ةي��ك��رد ئ��ةوك��ات��ة دةك���وذرَي���ت‪ ،‬دواي ئ��ةوة‬ ‫ج��ي��اوازي��ي ب��ؤض��وون ه��ةي��ة ل��ةن�َي��وان خ��ؤي��ان��دا‪ ،‬هةندَيك‬ ‫لةزاناكانيان َ‬ ‫ئةلنَي‪ :‬دةبَيت داواي تؤبةكردني لَيبكرَيت‪،‬‬ ‫ئةطةر هةر تؤبةينةكرد ئةوكاتة دةكوذرَيت‪ .‬هةندَيكيرتيان‬ ‫َ‬ ‫دةل �َي�نَ ‪ :‬دةب �َي��ت ب��ك��وذرَي��ت‪ ،‬ضونكة ئ���ةوة ه��ةق��ي خ��واي‬ ‫‪138‬‬

‫ط��ةورةي��ةو دةب �َي��ت ب��ك��رَي��ت‪ ،‬ئ��ةوة ح��ةدَي��ك��ي شةرعييةو‬ ‫دةب���َي���ت ب��ةرث��اب��ك��رَي��ت‪ ،‬ب��ةب��ةرث��اك��ردن��ي ئ���ةو ح���ةددةي‬ ‫كةبةسةريدا دةسةثَينرَيت تؤبةكردني لةسةرالنادات‪ ،‬كة‬ ‫تؤبةبكاتء دةستبكاتةوة بةنوَيذكردن‪ ،‬حةددي شةرعي‬ ‫لةسةر الناداتء دةبَيت هةر بيسةثَينن بةسةريدا‪ ،‬واتة‪:‬‬ ‫هةردةكوذرَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئ��ي��م��ام ئ���ةمح���ةد دةل����َي����ت‪“ :‬ئ�����ةوةي ن��وَي��ذت��ةرك��ك��ات‬ ‫ئ��ةوا م��ورت��ةدي ك��اف��رة‪ ،‬م� َ‬ ‫��الء س��ةروةت��ةك��ةي فةيئة‪ ،‬وة‬ ‫نايشنَيذرَيت لةقةبرساني م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��دا‪ ،‬ئةطةرضي‬ ‫َ‬ ‫بةتةمةلي نوَيذي تةرككردبَيت يان بةئينكاري”‬ ‫(أبو حنيفة‪ ،‬الثوري‪ ،‬املزني) َ‬ ‫ئةلنَي‪« :‬بة‌هيض جؤرَيك‬ ‫ن��اك��وذرَي��تء وازيلَيدةهَينرَيت ل��ةن�َي��وان خ��ؤي و خ��واي‬ ‫طةورةدا»‪.‬‬ ‫ئةوةي كة ئاشكراية لةمةزهةبي ئةبوحةنيفةدا‪ ،‬ئةوةية‬ ‫كة تةعزيردةكرَيت‪ ،‬واتة‪ :‬تةمَيدةكرَيت بةلَيدانبَيت يان‬ ‫بةعقوبةدان بةو شَيوةيةي كة تةمَيبخوات ثَيي تاوةكو‬ ‫ن��وَي��ذدةك��ات‪ ،‬هةندَيك لةهاوِرَيياني ئَيمةيش وتويانة‪:‬‬ ‫لَييدةدرَيت تاوةكو خوَين لةثَيستييةوة دةردةضَيت‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولان وازبهَينَيت‬ ‫(احلافظ إبن رجب)‪« :‬لةوانةية‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫لةدينةكةيء دووربكةوَيتةوة لةكؤمةلي موسولانانء‬ ‫ل��ةه��ةم��ان ك��ات��ي��ش��دا ش��اي��ةمت��ان ب��ه �َي��ن �َي��ت‪ ،‬دةم��ك��وت��ي‬ ‫َ‬ ‫موسلمانة‪ ،‬هةروةكو ئةوةي كة كةسَيك‬ ‫ئةوةيشبكات كة‬ ‫ئينكاريي لةفةرزَيك لةفةرزةكاني دين بكات‪ ،‬يان جنَيو‬ ‫بةخواو ثَيغةمبةرةكةي (‪ )j‬بدات يان باوةِري بةهةندَيك‬ ‫لةمةالئيكةتةكان يان يةكَيك لةثَيغةمبةرةكان يان يةكَيك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لةو كتَيبانةي كة لةقورئاندا ناويان هاتووة نةبَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةوةيشدا كة بزانَيت ئةو شتانة حةقن“‪ .‬وة دةيشلَيت‪:‬‬ ‫«(أم��ا ترك الدين ونفارقة اجلماعة) ماناكةي ئةوةية كة‬ ‫َ‬ ‫هةلطةِراوةتةوة لةديين ئيسالم‪ ،‬ئةطةرضي شايةمتانيش‬ ‫بهَينَيت‪ ،‬ئةطةر جنَيو بةخواو ثَيغةمبةرةكةي (‪ )j‬بداتء‬ ‫شايةمتانيش بهَينَيت‪ ،‬يان سووكايةتي بةقورئان بكات‬ ‫يان بيخاتة ناو ثيساييةوة‪ ،‬ئةوا خوَيين حةلاَ َلة“ اجلامع‬ ‫العلوم‪ ،‬ص‪.117‬‬ ‫ج��ا ل �َي�رَ ةدا ث��رس��ي��ارَي��ك خ��ؤي راس��ت��دةك��ات��ةوة‪ ،‬ئايا‬ ‫ب��ةت��ةرك��ردن��ي ف���ةرزَي���ك ل���ةو ف���ةرزان���ة هيضيرت ه��ةي��ة كة‬ ‫جَيطاكةي ثِربكاتةوة يان نا؟ ئةمةيش خؤي بنياتدةنَيت‬ ‫ل��ةس��ةرئ��ةوةي ك��ة ئ��اي��ا ل��ةدي��ن ث �َي��ي��دةردةض �َي��ت ي��ان نا؟‬ ‫لةوانةي وادةبينن كة بةتةواوي لةدين ثَييدةردةضَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةلنَي وةك ئةوةية كة ئينكاريي شايةمتاني كردبَيتء‬ ‫شايةمتاني َ‬ ‫هةلوةشاندبَيتةوة‪ ،‬هةيشة وادةبينَيت كة‬ ‫لةدين ثَييدةرناضَيت‪ ،‬ئةو جياوازيية هةية بةو شَيوةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل واتة‪ :‬تاكبوونةوة لةجةماعةتي‬ ‫تاكبوونةوةيش‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان ك��ة ئيماميان هةبَيتء موسولانان يةك‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلء جةماعةتي تايبةت‪ ،‬ئةوةيش‬ ‫جةماعةت بن‪ ،‬نةك‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫َ‬ ‫كؤمةلة كافربوونة‪ ،‬نةك تةنها تاوانبار‬ ‫بةدةرضوون لةو‬ ‫يان بةبيدعةضي دابنرَيت‪ ،‬ئةوةيشي كة تايبةتة بة(التارك‬ ‫للدين واملفرق للجماعة) ئةمة كافري ت��ةواوة‪ ،‬هةروةكو‬ ‫لةفةرموودةيةكيرتدا ثَيغةمبةر (‪ )j‬روونيكردؤتةوةو‬ ‫دةفةرموَيت‪(( :‬أو كفر بعد ما أسلم)) واتة‪ :‬ثاشطةزبوونةوة‬ ‫ثاش ئيمانهَينان‪.‬‬ ‫راغ��ي��ب ئ��ةس��ف��ةه��ان��ي ل��ةك��ت�َي�بي (ال��ع��دة ع��ل��ى إح��ك��ام‬ ‫األحكام‪ ،‬م‪ /4‬ص‪)299‬دا َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬مةبةست لةجةماعةت‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانة ‪-‬يةك ئةمري يان خةليفةي هةبَيت‪-‬‬ ‫جةماعةتي‬ ‫َ‬ ‫جيابوونةوة لةو كؤمةلة ثاشطةزبوونةوةية لةدين‪ ،‬ئةوةيش‬ ‫دةبَيتة هؤي ئةوةي كة خوَيين حةلاَ َلدةبَيت‪ ،‬بةيةكدةنطيي‬ ‫كؤي زانايان (ئيجماع)‪ ،‬بةلاَ م يةكدةنطنني لةسةرئةوةي كة‬ ‫ئافرةت بةمورتةد حسابدةكرَيت‪.‬‬ ‫ئايا ئةو كةسةي ئينكاريي يةكدةنطيي كؤي زانايان‬ ‫(ئيجماع) بكات مورتةدة؟‬ ‫ئيبنونةجار لةحةنبةلييةكانة لةكتَييب (املنتهى‬ ‫اإلرادات‪ ،‬ج‪ /2‬ص‪)498‬دا هَيناويةتي‪« :‬هةركةسَيك كة‬ ‫ئينكاريي حوكمَيكي ئاشكرابكات كة كؤي يةكدةنطيي‬ ‫زاناياني لةسةربَيت‪ ،‬وةكو حةرامبووني مةشروخبواردنةوة‪،‬‬ ‫زيناكردن‪ ،‬خواردني طؤشيت بةراز‪ ،‬يان حةلاَ َلبووني نان‬ ‫يان ئةوشتانةي تر كةحةلاَ َلن بةوشَيوةية‪ ،‬ئةوا شكي تَييدا‬ ‫هةبوو لةحةرامء حةلاَ َلبووني ئةوانة‪ ،‬ئةطةر لةنةزانيين‬ ‫ب��وو‪ ،‬ئ��ةوا ثَييدةوترَيتء ب��ؤي روون��دةك��رَي��ت��ةوة‪ ،‬ئةطةر‬ ‫ه��ةر ب��ةردةوام��ب��وو لةسةر ئينكاريكردنةكةي‪ ،‬ئ��ةو كاتة‬ ‫دةكوذرَيت»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫(إب��ن دقيق‪ /‬العيد‪ )84/4 ،‬دةل �َي��ت‪ ...« :‬لةسةر ئةو‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانان‬ ‫لةكؤمةلي‬ ‫ف��ةرم��وودةي ك��ة دةف��ةرم��وَي��ت‪:‬‬ ‫جياببَيتةوة (امل��ف��ارق للجماعة)‪ ،‬ب��ةم��ان��اي ئ��ةوةي��ة كة‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانانء كؤي يةكدةنطيي‬ ‫لةكؤمةلي‬ ‫جياوازبَيت‬ ‫زان��اي��ان‪ ،‬خؤدةبةستَيتة ئ��ةوةي كة بةثَيضةوانةي كؤي‬ ‫يةكدةنطيي زان��اي��ان��ةوة دةب �َي��ت‪ ،‬ب��ةوةي��ش كافردةبَيت‪،‬‬ ‫خةلكَيك دروستكراوةو دراوةت��ة َ‬ ‫وة ئةوةيش بؤ َ‬ ‫ثاليانء‬ ‫كارَيكي طرانء خةتةرناكة»‪ ،‬وة دةربارةي تةكفريكردنيش‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬مةسةلةي كؤو يةكدةنطيي زانايان جاري واهةية‬ ‫َ‬ ‫بةنةقلكردن لةخاوةن‬ ‫خةبةري موتةواتري هاوثشتيدةكات‬ ‫ش��ةرع��ةوة ك��ة خ��واي ط��ةورةي��ة‪ ،‬وةك��و واجبَيتيي نوَيذ‬ ‫بؤمنوونة‪ ،‬وة جاري وايش هةية كة َ‬ ‫ثالثشتييناكات‪ ،‬جا‬ ‫بةشي يةكةم ئةوةي ئينكاريبكات‪ ،‬ئةوا ثَييكافردةبَيت‪،‬‬ ‫ضونكة ئينكاريي لةخةبةري موتةواتري دةك��ات‪ ،‬بةهؤي‬ ‫ئةوةوة نيية كة ثَيضةوانةي كؤي يةكدةنطيي زانايانة‪ ،‬وة‬ ‫بةشي دووةميش ئةوا كافر نابَيت»‪.‬‬ ‫ئيبنولقودامة لةكتَييب (املغين‪)548/8 ،‬دا هَيناوَييتء‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬هةركةسَيك باوةِري وابَيت كة شتَيك حةلاَ َلبَيتء‬ ‫بةحةرامي بطرَيت‪ ،‬كة كؤي يةكدةنطيي زاناياني لةسةربَيت‬

‫وةكو زيناء مةشروخبواردن ‪ ...‬هتد‪ .‬لةوبابةتانة‪ ،‬ئةوا‬ ‫كافري مورتةدة»‪ .‬دةبَيت ئةوةيش بزانني كؤي يةكدةنطيي‬ ‫زان��اي��ان (ئيجماع) ه��ةروا ئاساننييةء بةكةمنةيطرينء‬ ‫نايشبَيت هةروا بةئاساني كةسَيك َبلَيت ئةوة ئيجماعي‬ ‫لةسةرة‪ ،‬بَيئةوةي بزانَيت كة كؤي يةكدةنطيي زاناياني‬ ‫ل��ةس��ةرة‪ ،‬وةك ئيمام ئةمحةد َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬هةركةسَيك كة‬ ‫دةمكوتي ئةوة بكاتء لةخؤيةوة َبلَيت ئيجماعي لةسةرة‪،‬‬ ‫ئةوا درؤيكردووة»‪.‬‬ ‫وة بؤ ئةم بابةتةيش بطةِرَينةوة بؤ كتَييب (آداب الزفاف‪/‬‬ ‫شيخ حممد بن ناصرالدين األلباني) وة كتَييب (اإلمجاع‬ ‫فقد قتل‪ /‬عمر سليمان األش��ق��ر) باسَيكي تيرَ وتةسةلي‬ ‫كردووة بةجواني‪ ،‬ضونكة ئيجماع كة َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكانَيك ليرَ‬ ‫ةولةوي‬ ‫دةيلنَي لةوانةية‪ ،‬هيض راستنةبَيت‪ ،‬ئةوةيش كة َ‬ ‫َ‬ ‫خةلكي‬ ‫ثَيكافردةكرَيتء لةدين دةرياندةكةن هةروا ئاساننييةو‬ ‫خةتةرناكة‪ ،‬خوا ثةنامانبدات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫سةييد س��اب��ق َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬روال���ةت���ي م��ورت��ةد‪ ،‬ئ��ةوةي‬ ‫كة ناوةكاني خ��وا بةسووكيء كةمييةوة بطرَيت‪ ،‬يان‬ ‫ف��ةرم��ان��ةك��ان��ي‪ ،‬ي���ان ن��ةه��ي��ك��ردن��ةك��ان��ي‪ ،‬ي���ان ه��ةِرةش��ةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫سزاكاني‪ ،...‬بةمةرجَيك كة ت��ازة نةبووبَيتة‬ ‫نةوةك لةنةزانينيدابَيتء حوكمةكاني ئيسالم نةزانَيت‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ب��ةن��ةزان��ي��ي��ةوة ئ��ي��ن��ك��اري ل���ةو ش��ت��ان��ةك��رد‪ ،‬ئ��ةوا‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫بةكافردانانرَيت‪ ،‬ضةند شتَيكي تَيداية كة‬ ‫ك��ؤو يةكدةنطن ل��ةس��ةري‪ ،‬ك��ة ثَييكافرنابَيت‪ ،‬ضونكة‬ ‫ت��ةن��ه��ا ك��ةس��ان��ي زان����او ت��اي��ب��ةمت��ةن��د دةي���زان���ن‪ ،‬كةسَيك‬ ‫ئينكارييانبكات ئةوا ثَييكافرنابَيت‪ ،‬بيانووي نةزانينيةتي‪،‬‬ ‫وةكو‪ :‬حةراميي مارةكردني ميمك يان ثوور يان ثياوكوذي‬ ‫بةئةنقةست وةرةسةي ثَينادرَيت‪ ،‬نةنك يان دايةطةورةي‬ ‫شةشيةكي بةردةكةوَيت ل��ةوةرةس��ةدا‪ ،‬لةو بابةتانة يان‬ ‫وةسوةسة ئةمةيش خواي طةورة لَييناطرَيت بةم شتانة‪،‬‬ ‫واهلل أعلم»‪.‬‬ ‫ئةو مةرجانةي كة ثَييان مورتةددةبَيت‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫سي‬ ‫بَيطومان هيض‬ ‫موسولانَيك مورتةدنابَيتةوة هةتا َ‬ ‫َ‬ ‫مةرجي تَيدا بةدينةكرَيت‪ ،‬كة ئةمانةن‪ -1 :‬بالغبوون‪-2 .‬‬ ‫ذيري‪َ -3 .‬‬ ‫هةلبذاردن بةويستء مةبةسيت خؤي‪.‬‬ ‫‪َ -1‬‬ ‫بالغبوون‪ :‬زاناياني ئيسالم ب�يروِراي جياجيايان‬ ‫�دال م��وس� مَ‬ ‫ه��ةي��ة ل���ةوةي ك��ة ئ��اي��ا م��ن� َ‬ ‫�ول��ان��ة ي��ان دةب�َي��ت‬ ‫ب��ةم��وس� مَ‬ ‫��ةل�َي�نَ ‪ :‬ب� َ‬ ‫�ول��ان ي���ان ن���ا؟ ه��ةي��ان��ة ئ� َ‬ ‫��ي‪ ،‬وةك��و‬ ‫��ةل� َ‬ ‫َ‬ ‫هاوةلةكةي‪ :‬ئيسحاق بن راهويةء‬ ‫ئةبوحةنيفةو هةردوو‬ ‫َ‬ ‫ئينب ئةبي شةيبة‪ .‬هةيانة ئ��ةل�َي�نَ ن��ةخ�َي�رَ ‪ ،‬وةك��و ئيمام‬ ‫شافيعيء (زفر) لةسةر ئةو فةرموودةيةي كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫((رفع القلم عن ثالث‪ :‬عن الصيب حتى يبلغ‪ ،‬وعن اجملنون‬ ‫حتى يفيق‪ ،‬وعن النائم حتى يستيقظ))‪ .‬ب��ةلاَ م راسترت‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولان دةبَيت‪ ،‬ضونكة ثَيغةمبةري‬ ‫مندال‬ ‫ئةوةية كة‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫خ��وا (‪ )j‬موسولانبووني مندالي رةدن��ةك��ردؤت��ةوة‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪139‬‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫وةكو عةليي كوِري ئةبوتاليب‪ ،‬ئةو فةرموودةيةيش ‌هيض‬ ‫َ‬ ‫بةلطةيةكي ل��ةس��ةرئ��ةوة تيانيية ب��ؤئ��ةوةي ك��ة دةيكاتة‬ ‫مَ‬ ‫ب� َ‬ ‫موسولانةتييةكةي وةردةط�ي�رَي���تء نوَيذو‬ ‫�ةل��ط��ة‪ ،‬وة‬ ‫رؤذوو هةموو عيبادةتةكاني َ‬ ‫قبولةو مايةي خؤبةختيي‬ ‫دونياو قيامةتيةتي ‪ ،‬ئةطةرضي واجبيش نيية لةسةري‪.‬‬ ‫وة ئ��اي��ا م��ن� َ‬ ‫�دال م��ورت��ةددةب �َي��ت��ةوة ي��ان ن��ا؟ ي��ان ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫��������وذري ي����ان ن����ا؟ ي��ان‬ ‫م����ورت����ةددةب����َي����ت����ةوة ئ���اي���ا دةك�‬ ‫َ‬ ‫وازيلَيدةهَينرَيت تا َ‬ ‫بالغدةبَيت؟ هةندَيك لةزانايان ئةلنَي‪:‬‬ ‫نةخيرَ مورتةدنابَيتةوة! لةوانةيش ئيمام شافيعيء ئيمام‬ ‫دةلَيت‪َ :‬‬ ‫ئةمحةدو ئةبويوسف‪ ،‬وة ئيمام ئةبوحةنيفة َ‬ ‫بةل َي‬ ‫مورتةدبوونةوةي دروستة‪ ،‬ئةوةيش ئاشكراية لةمةزهةبي‬ ‫ئيمام م��ال��ي��كء ئيمام ئ��ةمح��ةدي��ش��دا‪ ،‬وة ط�َي�رَِ راوةت���ةوة‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫مندال دروستةو‬ ‫موسولانَيتيي‬ ‫لةئيمام ئةمحةدةوة كة‬ ‫وةردةطريَيت‪ ،‬بةلاَ م مورتةدبوونةوةي دروستنييةو نابَيت‬ ‫بةمورتةد‪ ،‬بةهؤي ئ��ةو ف��ةرم��وودةي��ةي كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫((رف��ع القلم عن ث�لاث‪ :‬الصيب حتى ي��ع��ق��ل‪ .))...،‬وات��ة‪:‬‬ ‫مندال تاوةكو َ‬ ‫َ‬ ‫قةلةم َ‬ ‫َ‬ ‫عاقل‬ ‫سي كةس‪،‬‬ ‫هةلطرياوة لةسةر َ‬ ‫دةبَيت‪ ...‬ئةمةيش َ‬ ‫بةلطةي بنةِرةتيية كة هيض تاوانَيكي‬ ‫لةسةر نانوسرَيت ‪.‬‬ ‫ئةطةر مورتةدبووني لةسةر بنوسرَيت‪ ،‬ئ��ةوا دةبَيت‬ ‫تاوانيشي لةسةر بنووسرَيت‪ ،‬ضونكة ثاشطةزبووةوة لةدين‬ ‫كوشتين لةسةر واجبدةبَيت‪ ،‬لةهةمان كاتدا زينا لةسةر‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانبووني سابتبووةو‬ ‫مندال سابت نةبووة‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫بؤي دةنوسرَيت‪ ،‬بةلاَ م ئةطةر َ‬ ‫بالغبوو بةردةوامبوو لةسةر‬ ‫كافرَيتييةكةي‪ ،‬ئةوكاتة م��ورت��ةدةو راي زانايان لةسةر‬ ‫ئ��ةوةي��ة‪ ،‬جا ئةطةر ئ��ةوان��ةي كة َ‬ ‫دةل�َي�نَ م��ورت��ةدة‪ ،‬ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫مندال عقوبةي‬ ‫بةهةرحالَيك بَيت‪،‬‬ ‫مورتةدبَيت ي��ان ن��ا!‬ ‫َ‬ ‫لةسةر نيية! بةلاَ م ئةطةر بالغبوو ئةوكاتة دةبَيت شوبهةو‬ ‫طومانةكاني بؤ روونبكرَيتةوة‪ ،‬ئةطةر هةر بةردةوامبوو‬ ‫لةسةريان ئةوكاتة حوكمي بةسةردا دةسةثَينرَيت ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ذيريي‪ :‬ئةمة مةرجي سةرةكيية‪ ،‬تا َ‬ ‫عاقلء ذيرنةبَيت‪،‬‬ ‫هيض تاوانَيكي لةسةرنيية‪ ،‬ثاشطةزبوونةوةي شَيت لةدينء‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيتيي شَيت هيضيان لَيوةرناطريَيتء دروستنيية‪،‬‬ ‫وةك َ‬ ‫ئةلنَي‪„ :‬إذا أخذ ما وهب‪ ،‬أسقط ما وجب»‪ .‬واتة‪ :‬ئةطةر‬ ‫ئةوةي لَيسةندرايةوة كة تةدبريو كارةكاني ثَيدةباتةِرَيوة‪،‬‬ ‫ئ��ةوا فةرماني لةسةر نامَينَيت‪ .‬ئيمام شافيعي َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫«ئةطةر كةسَيك مورتةدبووةوة لةكاتَيكدا كة َ‬ ‫عةقلي الي‬ ‫خؤي نةبوو‪ ،‬بةبَيئةوةي كة سةرخؤشبَيت ئةوا فةرمانبةرو‬ ‫كاربةدةست بؤي نيية سجنيبكاتء َ‬ ‫مالء سةروةتيشي‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا ئةطةر مرد‪ ،‬ضونكة‬ ‫دابةشناكرَيت بةسةر‬ ‫قةلةمي لةسةر َ‬ ‫َ‬ ‫هةلطرياوة‪ ،‬ئةطةر كةسَيك مورتةد بووةوة‬ ‫ثاشان َ‬ ‫عةقلي لةدةستدا ناكوذرَيت تا دَيتةوة سةرخؤي‪،‬‬ ‫ئةطةر هاتةوة سةرخؤيء بةردةوامبوو ئةوا دةكوذرَيتء‬ ‫َ‬ ‫مالةكةيشي بة (يفء) حسابة» ‪.‬‬ ‫‪140‬‬

‫ثاشطةزبوونةوةي سةرخؤش‪:‬‬ ‫‌زان���اي���ان���ي ئ��ي��س�لام ي��ةك��دةن��ط��ن�ين ل���ةس���ةرئ���ةوةي كة‬ ‫ث��اش��ط��ةزب��وون��ةوةي س��ةرخ��ؤش ب��ةم��ورت��ةد دةذم�َي�رَ ررَي��ت‬ ‫ي�����ان ن�����ا؟ ض���ون���ك���ة ع���ةق� َ��ل���ي خ�����ؤي ل����ةدةس����ت����داوةو‬ ‫ث��ةك��ي��ك��ةوت��ووة‪ ،‬دةب���َي���ت ب �َي��ت��ةوة ه��ؤش��ي خ����ؤيء ئ��ةو‬ ‫ك��ات��ة س��ةرث��ش��ك��دةك��رَي��ت ل����ةوةي ك��وف��ر ه� َ‬ ‫�ةل��دةب��ذَي��رَي��ت‬ ‫ي��ا ئيمانء ئ��ةوك��ات��ة حوكمي ب��ةس��ةردا دةسةثَينرَيت‪.‬‬ ‫ئيبنولقودامة لةكتَييب (امل��غ�ني ‪)563/8‬دا َ‬ ‫دةل �َي��ت‪:‬‬ ‫«هةركةسَيك مورتةدبَيتةوةو سةرخؤشبَيت‪ ،‬ناكوذرَيت تا‬ ‫سي رؤذ سةبري لةسةردةطريَيت‬ ‫دَيتةوة سةرخؤي‪ ،‬ثاشان َ‬ ‫ل���ةوةخ�ت�ي ث��اش��ط��ةزب��وون��ةوةك��ةي��ةوة‪ ،‬ئ��ةط��ةر م���رد ل��ةو‬ ‫سةرخؤشييةيدا ئةوا بةكافري دةمرَيت»‪ .‬هةروةها دوو‬ ‫ريوايةت لةئيمام ئ��ةمح��ةدةوة ط�َي�رَِراوةن��ةت��ةوة دةرب��ارةي‬ ‫م��ورت��ةدب��وون��ي س���ةرخ���ؤش‪َ ،‬‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬دروس��ت��دةب �َي��ت‬ ‫لةسةريء بةمورتةد دةذميرَ رَيت»‪ ،‬هةروةها ئةوة مةزهةبي‬ ‫ئيمام شافيعيء وت��ةي ئةبوحةنيفةيشة‪ ،‬ضونكة ئةوة‬ ‫شتَيكة ثةيوةنديي بةبريوباوةِرو قةسدو مةبةستةوة هةية‪،‬‬ ‫س��ةرخ��ؤشء بَيهؤش هيض قةسدو مةبةستء عةقدَيكي‬ ‫ت��ةواون��ي��ي��ةو ل �َي��ي��وةرن��اط�يرَي��ت‪ ،‬ضونكة ع��ةق� َ�لء هؤشي‬ ‫لةدةستداوة‪ ،‬ثاشطةزبوونةوةيشي حسابناكرَيتء لةسةري‬ ‫منال‪َ ،‬‬ ‫دروستنابَيت‪ ،‬هةروةكو خةوتوو شيتء َ‬ ‫بةلطةيش‬ ‫عةقل مةرجي سةرةكييةء سةرخؤشيش َ‬ ‫ئةوةية كة َ‬ ‫عةقلي‬ ‫لةدةستداوةء ئةو مةرجةي تيانةماوة‪.‬‬ ‫راستييةكةيش ئةوةية ‪-‬واهلل أعلم‪ -‬كة مورتةدنابَيتء‬ ‫ه��ي��ض ط��رن��ط��ي��ي �َةك ب��ةث��اش��ط��ةزب��وون��ةوةك��ةي ن���ادرَي���ت‪،‬‬ ‫سةرخؤشيش نةجاتينابَيت لةقسةي كوفريء كوفركردن‬ ‫ب��ةدةط��م��ةن‪ ،‬وة يةكَيك ل��ةه� َ‬ ‫�اوةل��ةك��ان��ي ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫ث �َي��ش��ئ��ةوةي ك��ة م���ةش���روب ح��ةرام��ب��ك��رَي��ت‪ ،‬س��ورةت��ي‬ ‫َ‬ ‫بةهةلة خوَيندةوة‪ ،‬لةسةر ئةوة ئةو ئايةتة‬ ‫(الكافرون)ي‬ ‫َّلاَ َة َوَأ ْن ُت ْم‬ ‫هاتةخوارةوة كةدةفةرموَيت‪[ :‬لاَ َت ْقَرُبوا الص‬ ‫��ك���اَرى] (ال��ن��س��اء‪ .)43 :‬ئ��ةم��ةي��ش ب� َ‬ ‫ُس� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي ئ��ةوةي��ة‬ ‫ك��ة ب��ةم��ورت��ةد ن���اذم�َي�رَ رَي���ت‪ .‬ئ��ةوةي��ش��ي ك��ةث��ةي��وةس��ت��ة‬ ‫بةتؤبةكردنييةوة‪ ،‬دةبَيت ضاوةِرَيي بكرَيت تا دَيتةوة سةر‬ ‫هؤشي خؤيء قسةكردني تةواو روونببَيتةوةو شوبهةكاني‬ ‫بؤ روونبكرَيتةوة‪ ،‬ئةوكاتة ئةطةر هةر بةردةوام بوو لةسةر‬ ‫كوفركردن‪ ،‬ئةوا دةكوذرَيت‪.‬‬ ‫‪ +‬خوَينةري بةِرَيز ئةم شتانةي دةنوسرَيت‪ ،‬كوشنت‬ ‫ه���ةروا ئ��اس��اي��ي نييةو كةسَيكيش ب��ؤي نيية كةسيرت‬ ‫سةربةخؤ بكوذَيت‪ ،‬دةبَيت زؤر ئاطاداري ئةوةبني‪ ،‬ضونكة‬ ‫بؤ كوشنت دةب�َي��ت َ‬ ‫دةول��ةت��ي ئيسالمي هةبَيتء ثاشان‬ ‫دةبَيت بدرَيتة دادطا‪ ،‬ئةوكاتة دةبَيت دادوةر ئةو بِريارة‬ ‫دةربكاتء دادطايش بةسةريدا دةيسةثَينَيت‪ ،‬جا ئةطةر‬ ‫ه��ةرك��ةس م��ورت��ةدَي��ك بكوذَيت س��ةرب��ةخ��ؤ‪ ،‬ي��ان كةسَيك‬ ‫بةمورتةد بزانَيتء بيكوذَيت‪ ،‬دةبَيتة حوكمي قةرةقوش‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫ئةمةيش لةئيسالمدا نابَيتء بة‌هيض شَيوةيةك رَيطةنادرَيت‪،‬‬ ‫بةلاَ م ليرَ ةدا تةنها باسي حوكمء ضؤنَيتيي ثاشطةزبوونةوة‬ ‫َ‬ ‫هةندي شيت تَيداية كة زؤر زةرورة بيزاننيء‬ ‫دةكرَيت‪،‬‬ ‫هةرنةبَيت خؤ دةبَيت خؤماني لَيدوورخبةينةوة بؤئةوةي‬ ‫تَيينةكةوينء دينةكةيشمان لةدةستنةدةين بةهةندَيك‬ ‫ق��س��ةو ك���اروك���ردةوةي ن��ةش��ي��او‪ ،‬لةكاتَيكدا خؤيشمان‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولان دةزانني يان بَيئةوةي مةبةستمان ئةوةبَيت‬ ‫كة ثاشطةزبينةوة لةديين ئيسالمء بَيئةوةي كة بةخؤمان‬ ‫بزانني‪ ،‬بؤية ئةم بابةتةم َ‬ ‫هةلبذارد ضونكة زؤر زةرورة كة‬ ‫بيزاننيء فيرَ يبني‪ ،‬ئةطةر كةسَيكيرتيش تَيكةوت بؤ ئةوةي‬ ‫فيرَ يبكةينء بؤي روونبكةينةوة‪ ،‬ياخود خوانةخواستة‬ ‫ي��ةك �َي��ك ئ���ةو ح��وك��م��ان��ة ب����دات ب���ةس���ةر ك��ةس �َي��ك��ي�ترداو‬ ‫بةشتَيكي ئاسايي بزانَيت‪ ،‬ئ��ةوا شتَيكي خةتةرناكة‪،‬‬ ‫وةه��ةروةه��ا ئةطةر كةسَيكيش ئةو سيفةتانةي تَيدابوو‬ ‫ئةوا با بيزاننيء َ‬ ‫خةلكي دةوروب��ةري خؤمان بناسني كة‬ ‫ضنيء نَ‬ ‫كي يان ئةوكةسانةي كة شوَينكةوتوويان دةبنيء‬ ‫شوَينكةوتوويان زؤرة‪ ،‬دةبَيت بيانناسنيء بزانني ضنيء‬ ‫مَ‬ ‫موسولان دةبَيت تةنها‬ ‫ض بريوباوةِرَيكيان هةية‪ ،‬ضونكة‬ ‫مَ‬ ‫موسولان بَيت ‪.‬‬ ‫شوَينكةوتووي‬ ‫َ‬ ‫هةلبذاردن بةويستء مةبةسيت خؤي‪ ‌:‬زاناياني ئيسالم‬ ‫بِرياريان واية‌كة هةركةسَيك بةزؤر كوفري ثَيبكرَيت‪ ،‬ئةوا‬ ‫دلنةوابَيت َ‬ ‫مورتةدنيية‪ ،‬ئةطةر َ‬ ‫لةدلةوة‪ ،‬ئيماندارة‪ ،‬وةكو‬ ‫ئةم ئايةتة ثريؤزة دةرب��ارةي دةفةرموَيت‪ِ[ :‬إاَّل َم ْن أُ ْك�ِ�رَه‬ ‫ان] (النحل‪ .)106 :‬جا بؤئةوةي كة‬ ‫َوَق ْل ُب ُه ُم ْطَمِئ ٌّن ِبالإِْ َ‬ ‫مي ِ‬ ‫ثاشطةزبوونةوةكةي ئيعتباري هةبَيت‪ ،‬دةبَيت بةويستء‬ ‫مةبةسيت خؤي بَيتء ئازادبَيت‪ ،‬نةك بةزؤر ثَييبكرَيت‪،‬‬ ‫زؤركردنيش لةشةرعدا ئ��ةوةي��ة كة بةِرازيبووني خؤي‬ ‫نةبَيت‪ ،‬وةكو ئةوةي كة هةِرةشةي كوشتين لةسةربَيت‪،‬‬ ‫وةك ع��ةم��اري ك���وِري ي��اس��ر‪ ،‬ي��ان كةسَيك ل��ةذي��ردةس�تي‬ ‫كافردابَيت يان لةزينداندا بَيت‪ ،‬حوكمي كافرو مورتةديان‬ ‫بةسةردا نادرَيت‪.‬‬ ‫ه���ةن���دَي���ك ش���ت ه����ةن ك���ة ث���اش���ط���ةزب���وون���ةوة ل��ةدي��ن‬ ‫نايانطرَيتةوة‪:‬‬ ‫َ‬ ‫عةبدولقادر ع��ؤدة دةل �َي��ت‪« :‬ئ��ةط��ةر كةسَيك شتَيكي‬ ‫ح��ةرام��ي ح��ةلاَ َل��ك��رد ب��ةل �َي��ك��دان��ةوةي خ���ؤي‪ ،‬ه��ةروةك��و‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانيان بةكافر دةزانيء‬ ‫خةوارجيةكان كة زؤرينةي‬ ‫لاَ‬ ‫َ‬ ‫م� َ‬ ‫��الء س��ةروةت��ي��ان ب��ةح��ة ل��دةزان�ين‪ ،‬زؤري��ن��ةي زان��اي��ان‬ ‫َ‬ ‫نَ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا كة زؤر لةهاوةآلنيان‬ ‫داناني‪،‬‬ ‫بةكافريان‬ ‫لاَ‬ ‫َ‬ ‫بةكافر دةزان��ي ‪-‬تابيعينةكان خوَينيان بةحة لدةزانني‪،‬‬ ‫وات��ة‪ :‬كوشتنيان‪ -‬م� َ‬ ‫�الء سةروةتيان بةحةلاَ َلدةزاننيء‬ ‫ب��اوةِري��ان واب��وو كة خؤيان ب��ةوة لةخوا نزيكدةكةنةوةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا زانايان بةكافريان‬ ‫بةخيرَ يان دةزان��ي‪،‬‬ ‫نةزانيوونء حوكمي كوفريان نةداوة بةسةرياندا‪ ،‬بةهؤي‬ ‫ئةوةي كة تةئويلء لَيكدانةوةيان بؤ كردبوو‪ ،‬هةروةها بؤ‬

‫كةسَيك كة حةرامَيك حةلاَ َلبكات بةلَيكدانةوةي َ‬ ‫هةلة‪ ،‬نةك‬ ‫بةعةمدةنء بيزانَيت‪ ،‬ئةو حةرامة ئةو خؤي حةلاَ َليبكات‪،‬‬ ‫بةكافر دان��ان��رَي��ت‪ ،‬منوونةيش ل��ةس��ةرئ��ةوة كة حةرامي‬ ‫ح��ةلاَ َل��ك��رد ب��ةل �َي��ك��دان��ةوةي ه� َ‬ ‫�ةل��ة ك��ة (ق���ودام���ةي ك��وِري‬ ‫مةزعون) كرديء مةشروبي خوارد‪ ،‬بةوةي كة حةلاَ َلة بؤ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيرت‬ ‫ئةو‪ ،‬هةروةها ئةبوجةندةلي ك��وِري سةهلء‬ ‫كة لة شام بوون‪ ،‬بةحةلاَ َليان دةزان��يء َ‬ ‫بةلطةيشيان ئةو‬ ‫ْس َعَلى الَِّذ َ‬ ‫ين آَم ُنوا‬ ‫ئايةتة ثريؤزة بوو كة دةفةرموَيت‪َ[ :‬لي َ‬ ‫يما َطِع ُموا ِإَذا َما َّاتَق ْوا َوآَم ُنوا‬ ‫الصالحِ َ ِ‬ ‫ات ُجَن ٌ‬ ‫َوَعِم ُلوا َّ‬ ‫اح ِف َ‬ ‫ات ُث َّم َّاتَق ْوا َوآَم ُنوا ُث َّم َّاتَق ْوا َوَأ ْح َس ُنوا‬ ‫الصالحِ َ ِ‬ ‫َوَعِم ُلوا َّ‬ ‫َواللهَُّ يحُِ ُّب المْحُ ِْسِن َ‬ ‫ني (‪ ])93‬املائدة‪ .‬بةوة كافرنةبوون‬ ‫كاتَيك كة بؤيان دةركةوت حةرامة‪ ،‬تؤبةيانلَيكردو حةدي‬ ‫شةرعيشيان لةسةر دةركردن‪ ،‬يان سةثانديان بةسةرياندا‪،‬‬ ‫ضونكة تاوانيانكردووة»‪ .‬ديسانةوة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬هةركةسَيك‬ ‫ح��ةرام��ي ح��ةلاَ َل��ك��رد ب��ةن��ةزان�ين‪ ،‬ب��ةم��ورت��ةد ن��اذم�َي�رَ رَي��ت‪،‬‬ ‫هةركةسَيكيش ئيجتيهادو ب�يروِراي زاناياني رةدك��ردةوة‬ ‫لةتةفسريي قورئانداء لةئايةتةكاندا يان لةلَيكدانةوةيان‬ ‫بؤ هةندَيك لةئايةتةكان‪ ،‬بةمورتةد دان��ان��رَي��ت‪ ،‬ضونكة‬ ‫تةفسريي قورئان شتَيكي كؤششيية لةاليةن ئينسانةوة‪،‬‬ ‫ئ��ي��ن��س��ان��ي��ش دةي��ث �َي��ك �َي��تء َ‬ ‫ه��ةل��ةي��ش��دةك��ات‪ ،‬ضونكة‬ ‫ج��ي��اوازي هةية ل��ةن�َي��وان ئايةتةكاندا‪ ،‬ئايةتي واهةية‬ ‫روونء ئ��اش��ك��راي��ةو ل �َي��ك��دان��ةوة ق��ب� َ‬ ‫�ول��ن��اك��ات‪ ،‬هةيشة‬ ‫زان��اي��ان بةثَيي تَيطةيشتين خ��ؤي��ان لَيكيانداوةتةوة‪.‬‬ ‫وة كاتَيك ك��ة (إب��ن أب��ي ذئ��ب) ئينكاريي ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئيمام‬ ‫ماليكدا كرد كة ئةطةر فةرموودةيةكي (صحيح) راستء‬ ‫رةوان بطيرََِيتةوةو كاريثَينةكات‪ ،‬فةرمودةكةيش ئةوةبوو‪:‬‬ ‫((إذا تبايع ال��رج�لان فكل واح���د منهما ب��اخل��ي��ار مامل‬ ‫يتفرقا))‪( .‬إبن أبي ذئب) زؤر تونديكردو وتي‪« :‬ماليك‬ ‫دةبَيت تؤبةبكات‪ ،‬ئةطةر تؤبةنةكات دةبَيت لةملي بدرَيتء‬ ‫بكوذرَيت»‪ .‬ئيمام ئةمحةد َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ماليك فةرموودةكةي‬ ‫رةدن��ةك��ردؤت��ةوة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ل�َي��ك��دان��ةوةي ب��ؤ ف��ةرم��وودةك��ة‬ ‫ه��ةب��ووة وا لَيكيداوةتةوة»‪ .‬جا دةب�َي��ت جياوازيبكةين‬ ‫لةنَيوان ئةوةي كة لَيكدانةوةي بؤ فةرموودةيةك هةبَيت‪،‬‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل ئ���ةوةي ك��ة ف��ةرم��وودةك��ة رةدب��ك��ات��ةوة‪( ،‬شاتيب)‬ ‫دةلَيت‪« :‬زانايان حوكمي شةرع نني‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫بةلكو هؤكارَيكن بؤ‬ ‫تَيطةيشتين شةرع»‪.‬‬ ‫ئ����اي����ا دةرض����������وون ل�����ةك�����وف�����رةوة ب����ؤ ك��وف��رَي��ك��ي�تر‬ ‫ثاشطةزبوونةوةية لةدين؟‬ ‫زانايان بؤضووني جياوازيان هةية لةسةر ئةو فةرموودةي‬ ‫ثَيغةمبةر(‪ )j‬كة دةفةرموَيت‪(( :‬من بدل دينه فقتلوه))‪،‬‬ ‫هةندَيك لةزانايان َ‬ ‫دةلنَي‪« :‬هةركةسَيك كة دينَيكي هةبوو‬ ‫دوايي وازيلَيهَيناء ضووة دينَيكيرتةوة لةدارولئيسالمدا‪،‬‬ ‫دةبَيت بكوذرَيت»‪ .‬ئةمة بؤضووني ئيمام شافيعيية كة‬ ‫فةرمودةكةي بةِرووكةشي وةرط��رت��ووةو لَيكدانةوةي بؤ‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪141‬‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫مَ‬ ‫ن��ةك��ردووة‪ ،‬ضونكة َ‬ ‫موسولاني‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬ف��ةرم��وودةك��ة‬ ‫جيانةكردؤتةوة لةخاوةن باوةِرَيكيرت‪َ ،‬‬ ‫بةلكو ئةهلي زميمة‬ ‫مَ‬ ‫موسولاناندا ذي��او دينةكةي ط��ؤِري بؤ‬ ‫ئةطةر لةخاكي‬ ‫مَ‬ ‫دينَيكيرت‪ ،‬ئيمامي موسولانان دةبَيت شوَينيبكةوَيت تا‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان دةردةضَيتء َ‬ ‫مالء سةروةتةكةيشي‬ ‫لةخاكي‬ ‫َ‬ ‫دةستبةسةريدا دةطريَيت وةك مالء سةروةتي جةنطاوةري‬ ‫دذ ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان»‪ .‬هةندَيكيرتيشيان َ‬ ‫دةل �َي�نَ ‪„ :‬نةخيرَ‬ ‫ئ��ةم ف��ةرم��وودةي��ة تةنها ب��ؤ م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان��ةء غ��ةي��رة دين‬ ‫ناطرَيتةوة‪ ،‬ئةطةر غةيرة دينَيك دينةكةي خؤي طؤِري بؤ‬ ‫دينَيكيرت ئَيمة هيضمان نيية لةسةريء دانيثيادةنَيني لةو‬ ‫روانطةيةوة كة كافر هةموويان يةك ميللةتن (الكفر ملة‬ ‫واح��دة)‪ ،‬ديين ئيسالم تةنها دينة كة جَيي ئيعتيبارةو‬ ‫ثةسةندكراوة لةِرووي شةرعةوة‪ ،‬فةرموودةكةي ثَيغةمبةر‬ ‫مَ‬ ‫موسولانةو بةطشيت ناطريَيت‪ ،‬ئةمةيش‬ ‫(‪ )j‬تةنها بؤ‬ ‫بريوِراي جةماوةري زانايانة“‪.‬‬ ‫واجببووني كوشتين مورتةد‪:‬‬ ‫ئيبنولقودامة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬زاناياني ئيسالم كؤو يةكدةنطن‬ ‫ل��ةس��ةرئ��ةوةي ك��ة م��ورت��ةد دةب �َي��ت ب��ك��وذرَي��ت‪ ،‬ئةوةيش‬ ‫طيرَِراوةتةوة لة (أبو بكر الصديق‪ ،‬عمر إبن اخلطاب‪ ،‬عثمان‬ ‫إبن عفان‪ ،‬علي إبن أبي طالب‪ ،‬معاذ إبن جبل‪ ،‬أبوموسى‬ ‫األشعري و إبن عباس وخالد)و غةيري ئةوانيش هيضكةس‬ ‫نةبووة كة ئينكارييانبكات»‪( .‬املغين‪.)74 /10‬‬ ‫وةك��و ئةو فةرموودةيةي كة دةفةرموَيت‪ (( :‬من بدل‬ ‫دينه فقتلوه)) وة فةرموودةيةكيرتيش كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫((ِإ ِّني أُِم ْر ُت َأ ْن أَُق ِات َل َّ‬ ‫اس َح َّتى َي ُقولُوا الِإلَهِإال اللهَُّ َفِإَذا‬ ‫الن َ‬ ‫للهَّ‬ ‫وها ُح ِّرَم ْت ِدَم ُ‬ ‫اؤ ُه ْمِإال بحِ َ ِّقَها َوِح َساُب ُه ْم َعَلى ا ِ‪َ ،‬قالُوا‪:‬‬ ‫َقالُ َ‬ ‫للهَّ‬ ‫َّ‬ ‫سِب َّ‬ ‫ال‪َّ :‬‬ ‫ِّب َّ‬ ‫َيا َنبيَِّ ا ِ َوَما َح ُّقَها؟‪َ ،‬ق َ‬ ‫الزِاني‬ ‫الن ْف ِس َوالثي ُ‬ ‫الن ْف ُ‬ ‫�لام َّ‬ ‫مياَن ُه مْ ُ‬ ‫َو مْ ُ‬ ‫الَف ِار ُق‬ ‫الت ِار ُك لِ‬ ‫ِد ِينِه َفَغيرََّ ِإ َ‬ ‫ال� ْرَت� ُّ�د َعِن اِإل ْس ِ‬ ‫اعِة ))‪.‬‬ ‫ِل ْل َجَم َ‬ ‫ل�َي�رَ ةي��ش��دا بؤضوونَيكرت ه��ةي��ة زؤر الوازةء س��وودي‬ ‫بيلَيني‪ ،‬ئةمةيش َ‬ ‫دةبَيت ئةطةر َ‬ ‫خةلكاني هاوسةردةمي‬ ‫خؤمان دةي�َ�ل�َي�نَ ‪« :‬كوشتين مورتةد ح��ةددةرك��ردن نيية‪،‬‬ ‫تةنها ئاطاداركردنةوةو تةمَيكردنة“‪ .‬ب��ةلاَ م بؤضوونَيكي‬ ‫َ‬ ‫بةبةلطةي ئ��ةوةي كة كوشتين‬ ‫زؤر الوازةء كردوويانة‬ ‫م��ورت��ةد واجبنيية‪ ،‬لةسةر وت��ةي (إبراهيم النخعي) كة‬ ‫َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬مورتةد بةردةوام داواي تؤبةي لَيدةكرَيت»‪ .‬ئةم‬ ‫بؤضوونةيش لةاليةن موحةممةد عةبدةوة ثةسةندكراوةو‬ ‫لةكتَييب (منهاج‪ ،‬ج‪)326/5‬دا باسيكردووة‪ ،‬هةروةها‬ ‫ئةم نوسةرانةيش لةم كتَيبانةدا هةريةكةيان بةم شَيوةية‬ ‫باسيانكردووة {عبداملتعال الصعيدي‪ /‬احلرية الدينية‪،‬‬ ‫‪ ،166/146‬عبداحلميد التولي‪ /‬حرية الفكر‪ ،‬ص‪ 72‬و‬ ‫مباديء نظام احلكم اإلسالم‪ ،‬ص‪ ،748‬عبدالعزيز جاوي‪/‬‬ ‫اإلسالم دين الفطرة واحلرية‪ ،‬ص‪ ،154‬حممد سليم العوا‪/‬‬ ‫أص��ول النظام اجلنائي اإلس�لام��ي‪ ،‬ص‪ .}148‬هةروةها‬ ‫‪142‬‬

‫ت��ةم��اش��اي ئ��ةوةي��ش بكة ك��ة ئيبنوحلةزم ض��ؤن وةلاَ م��ي‬ ‫ئةمانةي داوةتةوة لةكتَييب (احمللى‪ /‬ج‪ ،8‬ص‪)211/201‬‬ ‫و ئةوةيشي كة (د‪ .‬حممد أمحد مفيت‪ /‬النظرية السياسية‬ ‫اإلسالمية يف حقوق الشرعية)دا ئ��ةو ب�يروِراي��ةي ت��ةواو‬ ‫ثوضكردؤتةوة‪.‬‬ ‫حوكمي كوشتين مورتةد‪:‬‬ ‫زان���اي���ان ج��ي��اوازي��ي��ان ه��ةي��ة ل��ةك��وش��ت�ني م���ورت���ةددا‪،‬‬ ‫ليرَ ةيشدا كورتةيةك لةو بريوِرايانة دةهَينينةوة‪.‬‬ ‫‪ -1‬ئةوانةي كة َ‬ ‫دةل�َي�نَ مورتةد ناكوذرَيت‪( :‬س��ةوري‪،‬‬ ‫ئ��ةب��وح��ةن��ي��ف��ةو ه�����ةردوو ه� َ‬ ‫��اوةل���ةك���ةي‪ ،‬ئيبنوشيربمة‪،‬‬ ‫ئيبنوعةليية) َ‬ ‫بةلطةيشيان ئ��ةوةي��ة ك��ة ئيبنوعةباس‬ ‫ط�َِي�رَ اوَي��ت��ي��ي��ةوة لةثَيغةمبةرةوة (‪ )j‬ك��ة فةرموويةتي‪:‬‬ ‫((من بدل دينة فقتلوة))‪ ،‬ثاشان ئيبنوعةباس مورتةدي‬ ‫ن��ةك��وش��ت��ووة‪ ،‬ك��ةس�َي��ك��ي��ش ك��ة خ���ؤي ف���ةرم���وودةك���ةي‬ ‫طيرَِابَيتةوة‪ ،‬خؤي زاناترة لةلَيكدانةوةي فةرموودةكة‪ ،‬ئةو‬ ‫فةرموودةيةيش طشتيية لةخؤيدا‪ ،‬تايبةتيشي كردووة‬ ‫ب��ةوةي كة ئةو فةرموودانةي كة هاتووة لةثَيغةمبةرةوة‬ ‫(‪{ ،)j‬أن النيب (‪ )j‬رأى امرأة مقتولة فقال لواحد‪ :‬أدرك‬ ‫خالدا وقل له ال يقتلن عسيفا وال ذرية}‪ .‬كة ئافرةتَيكي‬ ‫َ‬ ‫بةهاوةلَيكي فةرموو بِرؤ بةخاليد َبل َي كة‬ ‫بيين كوذرابوو‪،‬‬ ‫َ‬ ‫مندالء ئافرةت نةكوذن‪.‬‬ ‫{وملا رأى رسول اهلل (‪ )j‬يوم فتح مكة إمرأة مقتولة‪،‬‬ ‫قال‪ :‬ماكانت هذه لتقاتل}‪.‬‬ ‫وات���ة‪ :‬ثَيغةمبةرةوة (‪ )j‬ل���ةِرؤذي فةحتي مةككةدا‬ ‫ئافرةتَيكي بيين ك��وذراب��وو‪ ،‬فةرمووي‪ :‬ئ��ةوة جةنطاوةر‬ ‫بةلطةكانيان ئ��ةوةي��ة ك��ة َ‬ ‫ن��ةب��وو‪ .‬ه��ؤك��اري��ش ب��ؤ َ‬ ‫دةل�َي�نَ ‪:‬‬ ‫فةرموودةكان ئةوة دةطةيةنن كة هؤكاري كوشنت تةنها‬ ‫ئ��ةوةي��ة ك��ة جةنطبكةن دذ ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان‪ ،‬جياوازيي‬ ‫َ‬ ‫ئةسليء كافري لةناكاودا نيية كةيةكَيك‬ ‫لةنَيوان كافري‬ ‫َ‬ ‫لةناكاودا مورتةدبَيتةوة‪ .‬بةل َي دين طؤِرين طةورةترين‬ ‫ت��اوان��ةء ب��ةب��ةردةوام��ب��وون ل��ةس��ةري دةب �َي��ت ب���ةوةي كة‬ ‫جبةنطَيت دذ ب��ةم��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان‪َ ،‬‬ ‫دةل �َي�نَ ‪ :‬ب��ةه��ؤي ئ��ةوةي‬ ‫كة جةنطيان دورخب��ةن��ةوة‪ ،‬ن��ةك ب��ؤئ��ةوةي كة ئافرةتَيك‬ ‫َ‬ ‫ئةسليء نة‬ ‫بةنييةتَيكي ثاكةوة بَيت‪ ،‬ئةوكاتة نة كافري‬ ‫كافري لةناكاو ناكوذرَين‪.‬‬ ‫ئةوةيشي كة دةيطيرَِنةوة لةئةبوبةكرةوة كة ئافرةتَيكي‬ ‫كوشت بةناوي (أم قرقة)وة‪َ ،‬‬ ‫ئةلنَي‪ :‬ئةو ئافرةتة (‪)30‬ــي‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانان‪،‬‬ ‫كوِري هةبوو هانيدةدان بؤ جةنطكردن دذ‬ ‫ئةوةيش بؤ شكاني دِركي ئةوانة بوو يان بؤ ضاوشكاندنيان‬ ‫َ‬ ‫وادةل�َي��نَ ‪ ،‬ي��ان ئةو‬ ‫ب���وو‪ ،‬وةك ل��ةك��وردةواري��ي خ��ؤم��ان��دا‬ ‫ئافرةتانةي كة دةفيان لَيدةدا بؤ مردني ثَيغةمبةر (‪،)j‬‬ ‫ربينيان لةبةرئةوةي كة جنَيودان‬ ‫ئةويش ئةمريكرد بةدةست ِ‬ ‫بوو بؤ سةر ثَيغةمبةر(‪)j‬و لةهةمان كاتدا سياسةتَيكي‬ ‫شةرعي بوو بؤ ئةوكاتةي خؤيان‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫وة ك��وش��ت�ني (أم م����روان) ل��ةب��ةرئ��ةوةب��وو ك��ة خ��ؤي‬ ‫جةنطيدةكردو هاني َ‬ ‫خةلكيشي دةدا بؤ جةنطكردن دذي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانء ئافرةتَيكيش ب��وو لةناو عةشريةتةكةي‬ ‫خؤيدا بةطوَيياندةكرد‪.‬‬ ‫َ‬ ‫وة ل �َي�رَ ةدا ئيمام ئةبوحةنيفة دةل���َي���ت‪« :‬ئيسالمء‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان��ان ن��اض��اردةب��ن ك��ة ثةناببةن ب��ؤ سجنكردنء‬ ‫لَيدانء زةرةرةكةي بةسجن دوورخبةنةوة‪ ،‬كةمةكةي (‪)39‬‬ ‫دارة‪ ،‬ثاشا دةطةِرَينرَيتةوة بؤ سجن‪ ،‬تاوةكو تؤبةدةكات‪،‬‬ ‫بةو شَيوةية هةتا مردن يان تؤبةي خؤي ئاشكرادةكات»‪.‬‬ ‫لةوانةيش كة َ‬ ‫دةل�َي�نَ دةك��وذرَي �ت‌ ئةطةر تؤبةنةكات‪:‬‬ ‫زؤرينةي زانايان (مجهور العلماء) لةسةر ئةوة كؤكن وةك‪:‬‬ ‫{أبي بكر‪ ،‬علي‪ ،‬حسن البصري‪ ،‬الزهري‪ ،‬قتادة‪ ،‬النخعي‪،‬‬ ‫مكحول‪ ،‬محاد ‪-‬شيخ احلنيفة‪ ،-‬مالك‪ ،‬شافعي‪ ،‬أمحد‪،‬‬ ‫الليث‪ ،‬األوزاعي‪ ،‬إسحاق}‪.‬‬ ‫ئيبنولقودامة َ‬ ‫دةلَيت ‪« ::‬جياوازي نيية لةنَيوان ذنء‬ ‫ثياودا لةكوشتندا» مغين ‪َ .74 /10‬‬ ‫بةلطةكةيشيان ئةوةية‬ ‫ئةو فةرموودةية كة شَيوةيةكي طشتييةو دةفةرموَيت‪( :‬من‬ ‫بدل دينه فقتلوه)‪ .‬يان (والتارك لدينه)‪ .‬فةرموودةكةي‬ ‫دارلقوتين كة باسي (أم مروان) دةكاتء دةفةرموَيت‪{ :‬إن‬ ‫إمرأة يقال هلا أم مروان ارتدت عن اإلسالم‪ ،‬فبلغ أمرها النيب‬ ‫(‪ )j‬فأمر أن تستتاب فإن تابت وإال قتلت}‪َ .‬‬ ‫بةلطةكةيشيان‬ ‫َ‬ ‫روالةتي فةرموودةكةية كة وشةي (من)ة واتة‪ :‬هةركةسَيك‪،‬‬ ‫ئةمةيش شياوة بؤ ذنء ثياويش‪ ،‬ضونكة وشةيةكي طشتيية‪.‬‬ ‫هةروةها ئةو فةرموودةيةي كة موعاز طيرَِاوَيتييةوة‪{ :‬أن‬ ‫النيب(‪ )j‬ملا أرسله إىل اليمن‪ ،‬قال له‪ :‬أميا رجل إرتد‬ ‫عن اإلسالم فادعه فإن عاد وإال فاضرب عنقه وأميا إمرأة‬ ‫إرتدت عن اإلسالم فأدعها فإن عادت وإال فاضرب عنقها}‪.‬‬ ‫حافظ إبن احلجر َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬ئةمة فةرموودةيةكي حةسةنة‪.‬‬ ‫بِرطةيةكيشة لةسةر بابةتَيك دةبَيت بطةِرَيينةوة سةري‪ ،‬وة‬ ‫خاوةني ئةم قسانةيش تةطةرة دةخةنة قسةكاني خؤيانةوة‬ ‫بةوةي كة َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬ئةوةي كة كوشنت واجبدةكات طؤِرينء‬ ‫َ‬ ‫هةلطةِرانةوةية لةدين‪ ،‬ئةوةيش روونبووةوة كة طؤِريين‬ ‫دين ضييةو ضؤن دةبَيت‪ ،‬هةروةها كة كوشتين مورتةد‬ ‫تةنها مايف خواي طةورةيةو هةرشتَيكيش كة تةنها مايف خوا‬ ‫بَيت ئةوا ذنء ثياو تَييدا يةكساننء جياوازيان لةنَيواندا‬ ‫نيية‪ ،‬ب��ةلاَ م ب�يروِراي خؤيشيان ثتةوتردةكةن ب��ةوةي كة‬ ‫تاواني ثاشطةزبوونةوة لةدين طةورةترة لةتاواني كافري‬ ‫َ‬ ‫ئةسلي‪ ،‬ضونكة ئينكاريكردن ثاشئةوةي كة دانتثيايدانا‬ ‫باوةِرثَيهَيناني ط��ةورةت��رة ل��ةوةي كة ه��ةر لةسةرةتاوة‬ ‫باوةِريثَيينةبَيت‪ ،‬هةروةكو لةهةموو مافةكاندا واية ‪ ،‬وة‬ ‫ئافرةت لةهةموو جَيبةجَيكردني ح��ةددة شةرعييةكاندا‬ ‫وةك ث��ي��او واي���ة ه��ةرض��ؤن ك��ة ئ��ةط��ةر خ �َي��زان��دارب �َي��تء‬ ‫شويكردبَيت‪ ،‬دةبَيت رةمجبكرَيت‪ ،‬ئاوايش لةمورتةديدا‬ ‫دةبَيت بكوذرَيت‪.‬‬

‫دووث��ات��ي��دةك��ةم��ةوة ئ��ةم��ة ب��ؤ كاتَيكة ك��ة خيالفةتي‬ ‫َ‬ ‫دةول��ةت��ي ئيسالمي هةبَيتء حاكم دةبَيت‬ ‫ئيسالميء‬ ‫ب�ِري��ارب��دات لةسةر شيت وا‪ ،‬ن��ةك هةركةسةء بةويسيت‬ ‫خؤيء بةطوَيرةي تَيطةيشتين خؤي حوكمبداتء حوكمي‬ ‫شةرع بسةثَينَيت بةسةر َ‬ ‫خةلكدا‪.‬‬ ‫ل���ةوةآلم���دان���ةوةي ئ��ةو ك��ةس��ان��ةي ك��ة َ‬ ‫دةل �َي�نَ نابَيت‬ ‫ئافرةت بكوذرَيت‪ ،‬صةنعاني َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬مجهوري زانايان‬ ‫وةلاَ م��ي��ان��داوةت��ةوة كة نابَيت ئافرةتي كافر بكوذرَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةسليية كة هَيشتا نةبووبَيتة‬ ‫ئ��ةوة بؤ ئافرةتي كافري‬ ‫م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان‪ ،‬ه��ةروةك��و لةتَيطةيشتين نةهيكردنةكةدا‬ ‫بؤمان دةردةك��ةوَي��ت كة ئةو نةهيكردنة تايبةتة لةوةي‬ ‫ك��ة ت �َي��دةط��ةي��ن ب��ةه��ؤي ئ����ةوةوةب����ووة ك��ة ئ���ةو ئ��اف��رةت��ة‬ ‫َ‬ ‫ئةسلي ب��ووة لةكاتَيكدا كة‬ ‫جةنطينةكردووةء ك��اف��ري‬ ‫جةنطاوةريش نةبووة‪ ،‬بةلاَ م تَيطةيشتنة طشتييةكةيشي‬ ‫دةم�َي��ن�َي��ت��ةوة ل��ةو ف��ةرم��ودةي��ةدا ك��ة دةف��ةرم��وَي��ت‪(( :‬م��ن‬ ‫بةبي هيض تةطةرةو كَيشةيةك لةئةو‬ ‫بدل دينة فقتلوة)) َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةلطانةي كة باسيشكران بةلطةكة ثتةوتردةكات»‪( .‬سبل‬ ‫السالم‪ ،‬ج‪/4‬ص‪)536‬‬ ‫حوكمي داواكردن بؤ تؤبةكردن‪:‬‬ ‫لةم باسةيشدا زانايان ب�يروِراي جيايان هةيةء ليرَ ةدا‬ ‫كورتةيةك لةو بريوِرايانة دةخةينة بةرضاو‪ :‬أ‪{ -‬حةسةن‪،‬‬ ‫ت��اوس‪ ،‬زاهريييةكان‪ ،‬قةولَيكي ئيمام شافيعي‪ ،‬لةئيمام‬ ‫ئةمحةديشةوة دةيطيرَِنةوة} كة‪ :‬داواك��ردن��ي تؤبةكردن‬ ‫واجبنييةء موستةحبة كة داواي تؤبةكردن لةمورتةد‬ ‫بكرَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئيبنولقودامة لة كتابي دا دةلَيت‪« :‬لةئيمام ئةمحةدةوة‬ ‫دةيطيرَِنةوة لةِريوايةتَيكيرتيشيدا كة َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬واجبنيية‬ ‫داواي تؤبةكردني َ‬ ‫بةلكو موستةحةبة»‪( .‬املغين‪/10 ،‬‬ ‫ص‪.)76‬‬ ‫هةروةها قسةي شافيعيشةو‪ ،‬عبيد بن عمري‪ ،‬تاوس‪،‬‬ ‫لةحةسةن‪-‬يشةوة دةيطيرَِنةوة لةسةر فةرموودةي ثَيغةمبةر‬ ‫(‪ )j‬كة دةفةرموَيت‪(( :‬من بدل دينه فقتلوه))‪ .‬كة ئةمة‬ ‫باسي تؤبةكردنياني نةكردووة‪ .‬ئةبوحةنيفة وادةبينَيت‬ ‫مَ‬ ‫ك��ة واجبنيية َ‬ ‫موسولانبوونيان‬ ‫بةلكو موستةحةبةء‬ ‫بؤ دةخرَيتةِروو بةويسيت خؤيانة َ‬ ‫هةليدةبذَيرن يان نا؟‬ ‫هةروةها ئيمام شافيعيء ئةمحةديش بةهةمان شَيوة‪.‬‬ ‫وة زاه�يري��ي��ةك��ان��ي��ش وادةب���ي���ن���ن ك���ة واج��ب��ن��ي��ي��ةو‬ ‫موستةحةبة‪ ،‬مةمنوعيش نيية‪ ،‬ب��اش�ترواي��ة ك��ة داواي‬ ‫تؤبةيانلَيبكرَيت‪ ،‬لةبةرئةوةي زانايان لةسةر ئةوة يةكِران‬ ‫ك��ة ئ��ةط��ةر كةسَيكيش ك��وش�تي ئ���ةوا خ��وَي�ني ن���اداتء‬ ‫تاوانباريش نابَيت‪ ،‬ضونكة بةثاشطةزبوونةوةي خوَيين‬ ‫حةلاَ َلبووة‪.‬‬ ‫ئيبنوتةمييية َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« ::‬ض��ون��ك��ة ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫ف��ةرم��ان��ي��ك��ردووة ك��ة بيكوذن ئ���ةوةي دينةكةي ط��ؤِريء‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪143‬‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانان‬ ‫لةكؤمةلي‬ ‫ثاشطةزبووةوة لةدينء ئةوةي كة‬ ‫دووردةكةوَيتةوة‪ ،‬فةرمانيشي نةكردووة كة داواي تؤبةي‬ ‫لَيبكرَيت‪ ،‬هةروةكو خواي طةورة فةرمانيكردووة بةوةي‬ ‫بةبي ئةوةي كة داواي تؤبةيان‬ ‫كة موشريكةكان بكوذن‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا موشريكةكان ئةطةر تؤبةبكةن‬ ‫لَيبكرَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫وازيانلَيدةهَيننيء جةنطيان لةطةلدا ناكرَيت“‪( .‬الصارم‪/‬‬ ‫‪.)317‬‬ ‫َ‬ ‫ب��ةلاَ م ئةوةيش كة بةلطةي داواي تؤبةكردني هةية‪،‬‬ ‫َ‬ ‫بةبةلطة دةهَينَيتةوة‬ ‫ئةو فةرموودةيةي ثَيغةمبةر (‪)j‬‬ ‫كة ئةبوموساي ئةشعةري نارد بؤ يةمةن ثاشان موعازي‬ ‫كوِري جةبةلي بةدوايدا نارد‪ ،‬كة طةيشتة الي ئةبوموسا‬ ‫شتَيكي بؤ داخستء فةرمووي دانيشتين لَيكرد‪ ،‬ئةويش‬ ‫بيين كة يةكَيك بةسرتاوةتةوة‪ ،‬وتي‪ :‬ئةوة ضيية؟ ئةويش‬ ‫مَ‬ ‫موسولانبووةو جارَيكيرت بؤتةوة‬ ‫وتي‪ :‬ئةوة يةهودييةكة‬ ‫بةيةهودي‪ ،‬جارَيكيرت ثَييوتةوة دانيشة‪ ،‬ئةويش وتي‪:‬‬ ‫دانانيشم تاوةكو ئةوة نةكوذرَيت‪ ،‬ضونكة فةرماني خواو‬ ‫ثَيغةمبةرةكةيةتي (‪.)j‬‬ ‫ب‪ -‬هةندَيكيش لةزانايان لةسةرئةوةن كة داواكردني‬ ‫ت��ؤب��ةك��ردن ل��ةم��ورت��ةد واج���ب���ة‪ ‌،‬ل��ةوان��ةي��ش‪ :‬م��ةزه��ةب��ي‬ ‫َ‬ ‫لةهاوةلةكاني‬ ‫ماليك‪ ،‬شافيعي‪ ،‬ئةمحةد‪ ،‬مةشهوريشة‬ ‫ئةبوحةنيفةوة‪ ،‬كة مورتةد ناكوذرَيت تا داواي تؤبةكردني‬ ‫لَينةكرَيت‪ ،‬ئةطةر تؤبةي كردو طةِرايةوة ناكوذرَيت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫تؤبةينةكرد ئةو كاتة دةكوذرَيت‪ ،‬ئةوةيش دةيكةنة َ‬ ‫بةلطة‬ ‫ئةو باسةية كة موحةممةد بن عةبدوِرمحان لةباوكييةوة‬ ‫دةيطيرََِيتةوة‪( :‬موجزمية بن س��ةور ي��ان شةقيق س��ةور)‬ ‫هات بؤ الي عومةري كوِري خةتابء مذدةي سةركةوتين‬ ‫ثَيطةياند لةخاكي فارسةوة‪ ،‬عومةر وتي‪« :‬هيض شتَيكي‬ ‫س��ةي��رو نائاسايي رووي����داوة ت��ا ثَي َ‬ ‫مانبلَييت؟ ئةويش‬ ‫وت��ي‪ :‬نةخيرَ تةنها ئةوةنةبَيت كة ثياوَيك لةعةرةبةكان‬ ‫ثاشطةزبووةوة لةدين‪ ،‬ئَيمةيش لةمليمانداو كوشتمان!‬ ‫عومةر وتي‪ :‬بؤ دةرطاتان لَي َ‬ ‫يهةلنةضينء ثةجنةرةيةكتان‬ ‫سي‬ ‫بؤي بكردايةتةوة هةر رؤذَيك نانء ئاوتان‬ ‫بدايةتي تا َ‬ ‫َ‬ ‫رؤذ‪ ،‬ثاشان ئيسالمتان بؤ خبستايةتةِروو تا بطةِرَيتةوة‬ ‫سةر دين‪ ،‬خواية ئاطام لةوة نةبووةو فةرمامن بةوة نةبووةو‬ ‫يرازي��ن��ةب��ووم»‪.‬‬ ‫ك��ة ثَييشمطةيشتؤتةوةو بيستومة ث �َي� ِ‬ ‫دمي��ةش��ق��ي ل��ةك��ت�َي�بي (رمح���ة األم���ة يف إخ��ت�لاف األئ��م��ة)‬ ‫دا هَيناويةتي‪« :‬رَي��ك��ةوت�ني زان��اي��ان ل��ةس��ةرئ��ةوةي��ة كة‬ ‫مورتةد لةديين ئيسالمدا واجبة بكوذرَيت‪ ،‬بةلاَ م بريوِراي‬ ‫دةستبةجي دةكوذرَيت‬ ‫جياجيا هةية لةسةرئةوةي كة‬ ‫َ‬ ‫يان سةبري لةسةردةكرَيتء داواي تؤبةي لَيدةكرَيت‪،‬‬ ‫ي��ان ئايا داواي تؤبةكردني واج��ب��ة ي��ان موستةحةبة؟‬ ‫ئيمام ماليك َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬واجبة داواي تؤبةكردن لَيي‪ ،‬ئةطةر‬ ‫دةستبةجي لَييوةردةطريَيت‪ ،‬ئةطةر تؤبةي‬ ‫تؤبةي كرد‬ ‫َ‬ ‫سي رؤذ ضاوةِرَييدةكرَيت تا تؤبةبكات‪ ،‬ئةطةر‬ ‫نةكرد تا َ‬ ‫‪144‬‬

‫نةيكرد دةك��وذرَي��ت‪ ،‬ئيمام شافيعي دوو ِراي دةربِريوة‪،‬‬ ‫ئاشكراترينيان ئةوةية كة واجبة داواي تؤبةي لَيبكرَيت‪،‬‬ ‫ئيمام ئةمحةد دوو راي جياوازي هةية‪ ،‬جارَيك بةوةي كة‬ ‫واجبةء ئةويرتيان واجبنيية»‪.‬‬ ‫ئيبنولقودامة َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬م��ورت��ةد ن��اك��وذرَي��ت تاوةكو‬ ‫�ي رؤذ داواي تؤبةي لَينةكرَيت‪ ،‬ئةمة راي زؤرينةي‬ ‫س� َ‬ ‫زان��اي��ان��ة ل���ةوان���ةي���ش‪{ :‬عمر‪ ،‬ع��ل��ي‪ ،‬ع��ط��اء‪ ،‬النخعي‪،‬‬ ‫مالك‪ ،‬الثوري‪ ،‬األوزاع��ي‪ ،‬إسحاق}‪ ،‬يةكَيك لةِرةئةكاني‬ ‫ئ��ي��م��ام ش��اف��ي��ع��ي {ئةوانةيشي ك���ة ب��اس��ةك��ةي م��وع��از‬ ‫بةبةلطةء ئ� َ‬ ‫َ‬ ‫�ةل�َي�نَ ‪« :‬ئةبوموسا (‪ )20‬رؤذ داواي‬ ‫دةك���ةن‬ ‫َ‬ ‫تؤبةي لَيكردووة»‪ ،‬لةطيرَِانةوةي عةبدوِرةزاقدا دةلَيت‪:‬‬ ‫«‌دووم��ان��ط داي��ان��ن��اوةو داواي ت��ؤب��ةي��ان ل �َي��ك��ردووة» ‪.‬‬ ‫بةبي داواي‬ ‫ئةوانةيشي كة ثَيغةمبةر (‪ )j‬كوشتووني َ‬ ‫تؤبةكردن‪ ،‬لةبةرئةوةية كة يان مورتةدي جنَيودةربوون‬ ‫يان مورتةدي جةنطاوةربوون وةكو (العرنيني)‪-.‬املغين‪،‬‬ ‫‪/76‬ج‪.-10‬‬ ‫َ‬ ‫ئيبنولقودامة دةل �َي��ت‪“ :‬وألن��ه أمكن إستصالحه فلم‬ ‫جيز إتالفه قبل إستصالحه»‪ .‬واتة‪ :‬ضونكة ئةو ئةيتواني‬ ‫ضاكيبكاتةوة‪ ،‬بؤي نيية كة ثَيضيثَيبداتةوة‪ ،‬واهلل أعلم‪.‬‬ ‫ئةمة كورتةي باسةكةية‪.‬‬ ‫ماوةي تؤبةكردنةكة‪:‬‬ ‫زان��اي��ان��ي ئيسالم ب�ي�روِراي جياجيايان هةية لةسةر‬ ‫ماوةي تؤبةكردن‪ ،‬ئةوانةي كة َ‬ ‫ئةلنَي‪ :‬واجبة داواي تؤبةي‬ ‫لَيبكرَيت‪ ،‬دوو رةئيان هةية‪:‬‬ ‫‪ -1‬ئ��ي��ب��ن��وب��ةت��ال ن���ق� َ��ل���ي���ك���ردووة ل��ةع��ةل��ي��ي ك����وِري‬ ‫ئةبوتاليبةوة كة ي��ةك مانط داواي تؤبةي لَيدةكرَيت‪،‬‬ ‫لةئيرباهيم نةخةعي َ‬ ‫دةل �َي��ت‪ :‬داواي تؤبةي لَيناكرَيت‪،‬‬ ‫وة ح��ةس��ةن ب��ةس��ري َ‬ ‫دةل���َي���ت‪ :‬س��ةدج��ار داواي تؤبةي‬ ‫ل �َي��دةك��رَي��ت‪ ،‬ه���ةر ل��ةوي��ش��ةوةي��ة ك��ة َ‬ ‫دةل���َي���ت‪ :‬هةميشة‬ ‫داواي تؤبةي لَيدةكرَيت‪ .‬هةروةكو ثَيشرت بامسانكرد‪.‬‬ ‫سةيري (نيل األوطار‪ ،‬ج‪ ،8‬ص‪ ،)8‬يان (القرطيب‪ /‬أحكام‬ ‫القرآن‪ ،‬ج‪/3‬ص‪ )47‬بكة‪.‬‬ ‫أ‪ -‬ئ��ةب��وزوه��رة ل��ةس��ةر وت��ةك��ةي ئيرباهيم نةخةعي‪،‬‬ ‫َ‬ ‫دةل �َي��ت‪« :‬مةبةسيت ل��ةوةي��ة كة ب���ةردةوام دواي تؤبةي‬ ‫لَيدةكرَيت تا كاتي بَيئومَيدبوون لةوةي كة ناطةِرَيتةوة بؤ‬ ‫ئيسالم‪ ،‬ئةو كاتة دةكوذرَيت»‪.‬‬ ‫ب‪ -‬هةيشة وتويةتي كة ئ��ةوة ثابةندة بةعيززةتي‬ ‫ئيسالمةوة‪ ،‬لةكاتَيكدا كة زةرةري مورتةد بؤ سةر ئيسالم‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪.‬‬ ‫نةبَيت هيض طرنطييةكي نابَيت الي‬ ‫ت‪ -‬لةئيمام ئةبوحةنيفةوة دةط�َي�رَِ ن���ةوة‪ :‬م��اوةك��ةي‬ ‫تايبةتة بةويسيت ئيمامةوة‪ ،‬ئةطةر ئومَيدي ئةوةي لَيكرد‬ ‫سي رؤذ دوادةخرَيت‪،‬‬ ‫كة تؤبةدةكاتء دةطةِرَيتةوة‪ ،‬ئةوا َ‬ ‫دةستبةجي‬ ‫ئةطةر ئومَيدي تؤبةكردني نةبوو‪ ،‬ئةوا هةر‬ ‫َ‬ ‫دةكوذرَيت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫كؤمةلَيكيرت لةزانايان َ‬ ‫َ‬ ‫دةلَي�نَ� ‪ :‬ماوةي تؤبةكردني‬ ‫‪-2‬‬ ‫��ي ِرؤذ‪ ،‬ئ��ةوةي��ش وت����ةي‪ :‬ماليكء‬ ‫دي���اري���ك���راوة ب��ؤ س� َ‬ ‫ئةبوحةنيفةية لةسةرئةوةي كة لة عومساني كوِري عةفانء‬ ‫عةليي كوِري ئةبوتاليبةوة‪ ،‬طيرَِراوةتةوة‪ .‬لةوتةيةكيرتدا‬ ‫َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬ئةو ماوةية بؤ ئةوة دانراوة‪ ،‬ضونكة خوَينِرشنتء‬ ‫كوشنت شتَيكي طةورةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫حوكمي مورتةد ضيية ئةطةر داواي مؤلةتَيكي زياتري‬ ‫كرد؟‬ ‫َ‬ ‫مورتةدبوونةوة لةوانةية تاكةكةس بَيت يان كؤمةلَيك‬ ‫َ‬ ‫خةلك بةيةكةوة‪ ،‬بؤ هةر بةشَيك لةمانة حوكمي تايبةتيي‬ ‫خؤي هةية‪ ،‬جا بريوِراي زانايان لةم باسانةدا ضيية؟ ئةطةر‬ ‫كؤمةل‪ ،‬داواي َ‬ ‫َ‬ ‫مؤلةتء ماوةيةكي كرد‬ ‫مورتةد تاكبَيت يان‬ ‫تا بِرياري كؤتايي خؤي بدات‪ ،‬لةنَيوان زاناياندا بريوِراي‬ ‫قبوليدةكاتء هةيانة َ‬ ‫جياواز هةية‪ ،‬هةيانة َ‬ ‫قبوليناكاتء‬ ‫رةديدةكاتةوة‪.‬‬ ‫أئيمام شافيعي دوو وتةي هةية لةسةري‪ ،‬ئةوةي‬ ‫ ‪-‬‬ ‫كة م��اوةي ث�َي��دةدرَي��ت‪ ،‬ئةوةيشي كة ئاشكراترة لةالي‬ ‫ئةوةية كة ماوةي ثَينادرَيتء دةكوذرَيت‪ .‬وتةيةكي ئيمام‬ ‫ئةمحةديش بةم شَيوةيةية‪.‬‬ ‫ ‪ -‬بهةندَيك لةزانايان بؤضوونيان واية ئةطةر داواي‬ ‫مؤلةتي ك��رد‪ ،‬دةب�َي��ت َ‬ ‫َ‬ ‫مؤلةتي ب��درَي َ‬ ‫�تي‪ ،‬ضونكة توشي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دوودلييةي‬ ‫دوودل��ي بووة تاوةكو ئةو شوبهةو‬ ‫شوبهةو‬ ‫َ‬ ‫نةمَينَيتء يةك البَيتةوة بؤخؤي‪ ،‬وةكو ئةبوحةنيفة دةلَيت‪:‬‬ ‫ئةلنَي‪َ :‬‬ ‫يت‪ .‬هاوِرَيكانيشي َ‬ ‫سي رؤذ َ‬ ‫مؤلةتي دةدرَي َ‬ ‫مؤلةتي‬ ‫َ‬ ‫دةدرَي� َ‬ ‫�ت�ي‪ ،‬ئةطةرضي داواي��ش��ي��ن��ةك��ات‪ .‬ع��وم��ةري ك��وِري‬ ‫َ‬ ‫خةتاب دةلَيت‪« :‬ئةطةر ئةوةي ئَيوة سةرثةرشتيدةكةن من‬ ‫سي رؤذ داواي تؤبةي لَيدةكةم‪ ،‬ئةطةر‬ ‫سةرثةرشتيبكةم َ‬ ‫َ‬ ‫تؤبةينةكرد ئينجا دةيكوذم»‪ .‬ئةمةيش بةلطةية بؤئةوةي‬ ‫موستةحةبة كة َ‬ ‫َ‬ ‫بدةييت‪.‬‬ ‫مؤلةتي‬ ‫دةلَيت لة‪« :‬ئةطةر داواي َ‬ ‫(السرخسي) َ‬ ‫مؤلةتيكرد‬ ‫دةبَيت َ‬ ‫مؤلةتيبدرَي َ‬ ‫يت‪ ،‬ضونكة توشي شوبهة هاتووةو‬ ‫دةبَيت ئةوشوبهةيةي نةمَينَيت يان دةيةوَيت بريبكاتةوة‬ ‫تاوةكو راستييةكةي بؤ رووندةبَيتةوة‪ ،‬ئةوةيش تةنها‬ ‫بةمؤلةتَيك رووندةبَيتةوة‪ ،‬بؤية دةبَيت َ‬ ‫َ‬ ‫سي رؤذي‬ ‫مؤلةتي َ‬ ‫ب��درَي َ‬ ‫�ي رؤذة زياتري‬ ‫�ي رؤذةء ل��ةو س� َ‬ ‫�تي‪ ،‬لةشةرعدا س� َ‬ ‫نادرَي َ‬ ‫يت»‪( .‬املبسوط ‪.)98/10‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةط��ةر ك��ؤم��ةل �َي��ك م��ورت��ةد داواي م��ؤل��ةت��ي��ان��ك��رد تا‬ ‫بِرياربدةن‪ ،‬ئايا ثَيياندةدرَيت؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك مورتةد داواي مؤلةتيانكرد بؤ ضةند‬ ‫ئةطةر‬ ‫رؤذَي�����ك‪ ،‬ئ��ةط��ةر م��ةب��ةس��ت��ي��ان وةخ��ت�بردن��ةس��ةر ن��ةب�َي��تء‬ ‫سودوةرطرتن نةبَيت لةوةختةكة‪ ،‬بؤ خؤبةهَيزكردن يان‬ ‫َ‬ ‫كؤمةليرت ثَييانبطاتء خؤيان زياتر ئامادةبكةن بؤ‬ ‫هَيزو‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫جةنطكردن دذ بةموسولانان‪ ،‬ئ��ةوا ئاسايية مؤلةتيان‬ ‫�تي‪َ ،‬‬ ‫ب��درَي َ‬ ‫�ي جةنطء‬ ‫بةلكو تؤبةبكةنء ب��ط��ةِرَي��ن��ةوة ب��ةب� َ‬

‫كوشتار‪ ،‬ب��ةلاَ م ئةطةر مةبةستيان فَي َلء خؤئامادةكردن‬ ‫ب��وو ب��ؤ ج��ةن��ط��ك��ردن‪ ،‬ئ���ةوا ف��ةرم��ان��ةك��ة دةط��ةِرَي��ت��ةوة بؤ‬ ‫ئ���ةم�ي�رء ئ��ي��م��ام��ي م���وس� مَ‬ ‫��ول���ان���ان‪ ،‬ض��ون��ك��ة ئ���ةو ئ��اط��اي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانانةو سةرثةرشتياريانة‪ .‬لةم بارةيةوة‬ ‫لةوةزعي‬ ‫َ‬ ‫سةرخةسي‪ ...“ :‬ئةطةر داواي مؤلةتيان كرد‪ ،‬ماوةيةك‬ ‫تةماشاي ئةمرةكةيان دةكرَيت‪ ،‬ئاسايية َ‬ ‫مؤلةتيان بدرَي َ‬ ‫يت‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‬ ‫موسولانان هةبوو‪ ،‬ئةطةر‬ ‫ئةطةر سوودي بؤ‬ ‫توانايان بةسةرياندا نةبوو ئةوانيش توشي شوبهةبوون‪،‬‬ ‫م� َ‬ ‫�ؤل��ةت��ي ئ���ةوةن���دةي���ان دةدرَي َ‬ ‫��ت��ي ك��ة داواي���ان���ك���ردووة‪،‬‬ ‫ئةوةيشمان روونكردةوة كة ئةطةر مورتةد داواي َ‬ ‫مؤلةتي‬ ‫مَ‬ ‫ك��رد‪ ،‬ئ��ةوا َ‬ ‫مؤلةتي دةدرَي� َ‬ ‫موسولانان‬ ‫ت�ي‪ ،‬ب��ةلاَ م ئةطةر‬ ‫توانايان بةسةرياندا هةبوو توانييان بةئاساني سةركةون‬ ‫ب��ةس��ةري��ان��داو جةنطكردنةكة س���ودي زي��ات��رب��وو‪ ،‬ئ��ةوا‬ ‫بنةماي شةرعي ئةوةية كة بكوذرَين‪ ،‬جةنطكردن دذيان‬ ‫َ‬ ‫لةطةلدا بكرَيت تا‬ ‫فةرزةو دةبَيت بكوذرَين‪ ،‬يان جةنطيان‬ ‫مَ‬ ‫موسولان دةبن‪ ،‬خواي طةورة دةفةرموَيت‪ُ [ :‬ق ْلِل ْل ُم َخ َّلِف َ‬ ‫ني‬ ‫اب َس ُت ْدَع ْوَن ِإىَل َق ْوم أُول ْ‬ ‫يد ُتَق ِات ُلوَن ُه ْم‬ ‫ِم َن ْ‬ ‫س َشِد ٍ‬ ‫األعَر ِ‬ ‫ِي َبأ ٍ‬ ‫ٍ‬ ‫للهَُّ‬ ‫َأ ْو ُي ْسِل ُم َ‬ ‫ون َفِإ ْن ُتِطيعُوا ُي ْؤِت ُك ُم ا َأ ْج ًرا َح َس ًنا َوِإ ْن َتَتَولَّ ْوا‬ ‫ْل ُيَع ِّذب ُ‬ ‫َكَما َتَولَّ ْي ُت ْم ِم ْن َقب ُ‬ ‫ِي ًما] (الفتح‪.)16 :‬‬ ‫ْك ْم َعَذابًا َأل‬ ‫نابَيت بةرثاكردني حوكمي شةرع دواخبرَيت لةكاتَيكدا‬ ‫مَ‬ ‫موسولان‬ ‫كة تواناي سةثاندنيمان هةبَيت‪ ،‬جا دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيك مورتةددا‬ ‫لةطةل‬ ‫جياوازيي حوكمي مورتةدي تاك‬ ‫َ‬ ‫بكات‪ ،‬تاوةكو حوكمةكان تَيكةلنةكةين»‪( .‬املبسوط‪،‬‬ ‫ج‪.)117/10‬‬ ‫حوكمي ماوةي تؤبةكردن‪:‬‬ ‫لاَ‬ ‫جا لةوانةية كاروكردةوةكة كوفريبَيت‪ ،‬بة م خاوةني‬ ‫كوفرةكة يان كةسةكة عوزرَيكي هةبَيت‪ ،‬ثَيغةمبةريش‬ ‫(‪ )j‬دةفةرموَيت‪(( :‬إدرؤوا احل��دود بالشبهات))‪ .‬واتة‪:‬‬ ‫بةئاطابن لةسةثاندني ح��ةددة شةرعييةكانء تَي َ‬ ‫كةلي‬ ‫ريازيبَيت)‬ ‫شوبهة نةبَيت‪ ،‬عومةري كوِري خةتاب (خوا لَي ِ‬ ‫دةف��ةرم��وَي��ت‪ « :‬ئةطةر ح��ةددة شةرعييةكان ثةكبخةم‪،‬‬ ‫ثَيمباشرتة ل��ةوةي كة بةرثايكةم لةسةر شوبهة»‪ .‬ليرَ ةدا‬ ‫َ‬ ‫لةمؤلةتي تؤبةكردن‬ ‫بؤمان دةردةك �ة‌وَي��ت كة حيكمةت‬ ‫ضيية‪ ،‬ض جاي لةم زةمانةدا كة جةهلء نةفاميء بَيئاطايي‬ ‫لةشةرعي خوا ئةوةندة زؤربووة رووي دونياي طرتؤتةوة‪.‬‬ ‫ئيبنولقودامة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ثاشطةزبوونةوة بةهؤي طومانةوة‬ ‫دةستبةجي كؤتاييثَينايةت‪ ،‬بؤية واجبة‬ ‫درووستدةبَيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كة َ‬ ‫مؤلةتي بدرَي َ‬ ‫سي رؤذة‪ ،‬ضونكة‬ ‫يت كة بةالي كةمةوة َ‬ ‫لةهاوةآلنةوة ئةوةمان ثَيطةيشتووة»‪( .‬املغين ‪.)78/10‬‬ ‫وةهبة زوحةيلي َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةطةر شوبهةيةكي هةبَيت‬ ‫دةبَيت بؤي روونبكرَيتةوة‪ ،‬ئاشكرايشة كة مورتةدنابَيتةوة‬ ‫ئةطةر شوبهةي نةبَيت»‪.‬‬ ‫سةيد سابق َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬زؤرب��ةي كات ثاشطةزبوونةوة‬ ‫بةهؤي شكوطومانةوة دةب�َي��ت كة نةفس هيالكدةكات‪،‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪145‬‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫ئيمان لةقدةكات‪ ،‬جا دةبَيت َ‬ ‫مؤلةتي ئ��ةوةي بدرَي َ‬ ‫يتء‬ ‫َ‬ ‫بةلطةو روونكردنةوةي بؤ بهَينرَيتةوة تا ئةو طومانانة‬ ‫نةمَينَيت َ‬ ‫لةدل و نةفسيدا‪ ،‬ويذدانيش ثَييئاسوودةبَيت‪،‬‬ ‫ثاشئةوةيش دةبَيت َ‬ ‫مؤلةتي بدرَي َ‬ ‫يت بؤ تؤبةكردن ئةطةر‬ ‫دووبارة مورتةدبووةوة وةختَيكي دياريكراوي دةدرَي َ‬ ‫يت‬ ‫تا بةخؤيدا بضَيتةوةو طومانةكاني بؤ روونبكرَيتةوةء‬ ‫بريوِراكاني بؤ ضاكبكرَيتةوة‪ ،‬ئةطةر تؤبةيكردو طةِرايةوةو‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةكانيداناو ح��اش��اي لةهةموو دينَيك ك��ردو‬ ‫دان��ي‬ ‫َ‬ ‫طةِرايةوة بؤ ديين ئيسالم‪ ،‬ئةوا تؤبةكةي قبولدةكرَيت‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر وان��ةب��وو ت��ؤب��ةي ن��ةك��رد‪ ،‬ئ��ةوا ح���ةددي شةرعيي‬ ‫بةسةردا دةسةثَينرَيت»‪.‬‬ ‫شايةتيدان بؤ ئةوةي كة مورتةدبووةتةوة‪:‬‬ ‫بَيطومان حوكمدان بةسةر كةسَيكدا كة مورتةدبووةتةوة‬ ‫شتَيكي ط��ةورةو طرانةو زؤر ترسناكة‪ ،‬ئةوةيش شتَيكة‬ ‫كة نابَيت يان ئةوةتا دةبَيت خؤي دان بةوةدابنَيت كة‬ ‫ثاشطةزبؤتة‌وة لةدين يان دانيثَيدابنَيتء شاهيد هةبَيت‬ ‫ل��ةس��ةري كة ه� َ‬ ‫�ةل��ط��ةِراوةت��ةوة ل��ةدي��ن‪ ،‬جا ضةند شايةت‬ ‫دةبَيت شايةتي لةسةر بدات؟‬ ‫ئيبنولقودامة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةطةر شايةتي ت��ةواو هةبَيت‬ ‫لةسةر كةسَيك كة مورتةدبؤتةوةو ئةويش ئينكاريكرد‬ ‫ل��ةوةي كة ه� َ‬ ‫�ةل��ط��ةِراوةت��ةوة لةدين‪ ،‬ئ��ةوا ئينكارييةكةي‬ ‫َ‬ ‫ق��ب��ول��ن��اك��رَي��ت‪ ،‬داواي ت���ؤب���ةي ل���َي���دةك���رَي���ت‪ ،‬ئ��ةط��ةر‬ ‫تؤبةينةكرد ئ���ةوا دةك���وذرَي���ت»‪( .‬امل��غ�ني‪ ،‬ج‪.)98/10‬‬ ‫َ‬ ‫لةهاوةلةكاني ئةبوحةنيفة‪ ،‬كة‬ ‫دةي��ط�َي�رَِن��ةوة لةهةندَيك‬ ‫تةنها ئينكاريكردنةكةي كافيية بؤ ثةشيمانبوونةوةيء‬ ‫طةِرانةوةي بؤ ئيسالم‪ ،‬بةلاَ م لةسةري ثَيويستة كة شايةمتان‬ ‫(أشهد أن ال إله إال اهلل وأشهد أن حممد رسول اهلل) بةئاشكرا‬ ‫َبلَيت‪ .‬ئةسةرَيك هةية كة لةئيمام عةلييةوة دةطيرَِرَيتةوة‪:‬‬ ‫«كة كابرايةكي عةرةبيان بؤ الي هَينا كة ببوة مةسيحيء‬ ‫داواي تؤبةيلَيكرد‪ ،‬ئةويش تؤبةينةكرد لةبةرئةوة كوشيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلَيكيشيان بؤ الي هَينا لةزةنديقةكان نوَيذيشيان‬ ‫وة‬ ‫لاَ‬ ‫دةكرد‪ ،‬بة م شايةتي راستطؤي تةواو هةبوو لةسةريان‪،‬‬ ‫ئينكاريشيانكردو وتيان‪ :‬دينيرتمان نيية غةيري ئيسالم‪،‬‬ ‫هةركوشتين‪ ،‬ثاشان وت��ي‪ :‬دةزان��ن بؤضي داواي تؤبةم‬ ‫لةو كابراية كرد كة بووةتة نةسراني؟ بؤية داواي تؤبةم‬ ‫لَيكرد‪ ،‬ضونكة دينةكةي خؤي ئاشكراكردبوو‪ ،‬بةلاَ م ئةو‬ ‫زةنديقانة َ‬ ‫بةلطة بةسةرياندا سةملَينرا‪ ،‬بؤية كوشتمن‪،‬‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا كة َ‬ ‫َ‬ ‫بةلطةي تةواو‬ ‫ضونكة ئينكاريانكرد‬ ‫بةسةرياندا سةملَينرا‪ ،‬وة ئينكاريكردنةكةيان تةنها‬ ‫بةدرؤخستنةوةي َ‬ ‫بةلطةكان بوو‪ ،‬بؤية طوَييثَينةدرا وةكو‬ ‫هةر شكاتَيكيرت»‪ ،‬جا ئةطةر داني بةكافربووني خؤيداناو‬ ‫ثاشان ئينكاريكرد‪ ،‬ئةوكاتة ئيحتمالة َبلَيني بةيةكَيك‬ ‫لةمةسةلةكان‪ ،‬ئةطةرضي َبلَيني كة نَيوانيان حةدي شةرعي‬ ‫واجبدةبَيت بةسةريدا بةدةربِريين قسةكةي‪ ،‬ئةوةيشي كة‬ ‫‪146‬‬

‫ئيسثاتكراوة بةسةريدا َ‬ ‫بةبةلطةوة بةئينكاريكردن لةسةري‬ ‫الناضَيتء ئةو كوتة ثةشيمانبوونةوةية دادينادات وةكو‬ ‫زيناكردن كة ئةطةر بةدةمي خؤي دان��ي ثَيدانا‪ ،‬ثاشان‬ ‫ثةشيمانبووةوة لةقسةكردندا‪ ،‬ئةوا لَييوةردةطريَيت‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫ئةطةر َ‬ ‫بةبةلطةوة ئيسباتكرا بةسةريداء خؤي ئينكاريكرد‬ ‫ئةوا لَييوةرناطريَيت‪.‬‬ ‫ب��ؤ وةرط��رت�ني شايةتي ل��ةس��ةر م��ورت��ةد‪ ،‬دةب�َي��ت دوو‬ ‫شاهيدي ع��ةدل بَيت‪ ،‬لةسةر وت��ةي زؤري��ن��ةي زاناياني‬ ‫ئيسالم (ماليك‪ ،‬ئ��ةوزاع��ي‪ ،‬شافيعي‪ ،‬خ��اوةن رةئةكان)‪،‬‬ ‫ك���ةس شكنابةين ك��ة ث �َي��ض��ةوان��ةي ئ����ةوان ب �َي��ت‪ ،‬تةنها‬ ‫حةسةني بةسري نةبَيت كة َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬شايةتي بؤ شتَيك‬ ‫كة كوشتين لةسةربَيت دةبَيت ضوار شايةت بَيت‪ ،‬ثَيوةر‬ ‫لةسةر زيناكردنة»‪ .‬وة هةيشمانة كة شايةتي دوو كةسي‬ ‫عادل وةرطرياوة بؤ حةددةركردني وةكو دزي‪ ،‬بةلاَ م ئةوة‬ ‫ثَيوانةناكرَيت لةسةر زي��ن��اك��ردن‪ ،‬وة كؤتاييثَيهَيناني‬ ‫دوو شايةت كافيية بؤ سةر مورتةد‪ ،‬ئةوةيش بزانة كة‬ ‫شايةتي َ‬ ‫قبولناكرَيت لةسةر مورتةد‪ ،‬كة ئةطةر رووكةشي‬ ‫بَيت يان هةر قسةيةك بَيت كة بةتةواوي رووننةبَيتةوة‬ ‫كة مورتةدبووة‪ ،‬ضونكة ئةوة زؤر زةرورة كة شايةتةكان‬ ‫بةوردي هةموو شتةكان روونبكةنةوة‪ ،‬كة ثَييمورتةدبووة‪.‬‬ ‫زاناي طةورة عةليش َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬شايةتيدان لةسةري واتا‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك‪ ،‬ئةوةيش خوَيين تيادةِرذَيت‪،‬‬ ‫كافربووني‬ ‫َ‬ ‫كوشتين نةفسي‪ ،‬دةستبةسةراطرتين مالي‪ ،‬مةنعكردني‬ ‫وةرةسةكاني لةمرياتةكةي‪ ،‬شتيرتيش‪ ،‬بةوة نابَيت تةنها‬ ‫َبلَيت شايةتيدةدةم كةكافرة‪ ،‬دةبَيت هةموو شتةكاني‬ ‫روونبكاتةوة بؤ َ‬ ‫خةلكي كة ثَييكافربوة‪ ،‬لةوانةية شتَيك‬ ‫بَيت ئةو وابزانَيت كة كافربووة لةراستيشدا وانةبَيت‪،‬‬ ‫واجبة كةبةتةواوي روونيبكاتةوةء ناشبَيت شايةتييةكي‬ ‫َ‬ ‫روالةتي وةربطريَيت لةكةسَيك‪ ،‬ضونكة جياوازيي لةنَيوان‬ ‫مةزهةبةكاندا زؤرة لةسةر بةكافركردني كةسَيك»‪( .‬منح‬ ‫اجلليل‪.)465/4 ،‬‬ ‫ح��وك��م��ي م���ورت���ةدَي���ك ئ���ةط���ةر ئ��ي��ن��ك��اري��ب��ك��ات ل��ةو‬ ‫شاهيدييانةي لةسةري دةدرَين‪:‬‬ ‫زانايان لةم باسةيشدا راي جياوازيان هةية‪ ،‬هةروةكو‬ ‫َ‬ ‫هةندي لةزانايان‬ ‫ثَيشرت ئاماذةيثَيكرا‪ ،‬لةالي ئيبنولقودامةء‬ ‫بؤ ئةوة ضوون كة ئةطةر شايةتي تةواو‪ ،‬شايةتيي لةسةر‬ ‫كةسَيك دا كة مورتةدبؤتةوةو ئةء خؤي ئينكاريكرد لةوة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانة‪ ،‬لةوانةيش‬ ‫ئةوا قسةي خؤي ئةخيواتء ئةوة‬ ‫ئيبنولتةمييية طيرَِاويةتييةوة لة(اإلختيارات العلمية)‬ ‫داو باسةكةيشي ثتةوكردووة بةبؤضووني {ئةبوحةنيفة‪،‬‬ ‫شافيعي‪ ،‬ئةمحةد}‪ .‬ه��ةروةه��ا (إب��ن حنبلي) لةكتَييب‬ ‫َ‬ ‫لةهةندي زانايانةوة دةيطيرََِيتةوة كة‬ ‫(الفروع وأشراط)دا‬ ‫ئةطةر ئةوكةسة وتي‪ :‬من خؤم بةريئدةكةم لةهةموو دينَيك‬ ‫غةيري ديين ئيسالم‪ ،‬تةنها دينم ئيسالمةو شايةمتاني‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫هَيناو وتي‪« :‬أشهد أن ال إله إال اهلل وأشهد أن حممدا رسول‬ ‫اهلل» هيض شتَيكيرت كارينابَيت لةسةري‪.‬‬ ‫بَيطومان دةبَيت مورتةد دادطاييةكي دادوةرو عاديالنة‬ ‫بكرَيت‪:‬‬ ‫مَ‬ ‫ئيسالم م��ايف ئ���ةوةي داوة ب��ةه��ةم��وو موسولانَيكء‬ ‫كةفالةتي ذي���انء م� َ‬ ‫��الء ناموسي ك����ردووةء ب��ؤ هةموو‬ ‫ئينسانَيك كةفالةتي دادط��اي��ةك��ي دادوةران����ةي دةك��ات‪،‬‬ ‫ت��ةن��ان��ةت ب��ؤ م��ورت��ةدي��ش‪ ،‬ي��ان ث��ي��اوك��وذ ي��ان ف��اس��ق كة‬ ‫دان ب���ةوةدا بنَيت ك��ة س��ن��ورَي��ك ل��ةس��ن��وورةك��ان��ي خ��واي‬ ‫ب��ةزان��دووة كة ح��ةددي شةرعي بكةوَيتةسةر‪ ،‬هةروةها‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك كة موجادةلة‬ ‫ئةوةي رةخساندووة بؤ هةموو‬ ‫مَ‬ ‫بكات لةسةر خؤيء مايف خؤي‪ ،‬وة دةبَيت موسولانان‬ ‫دادوةرَيكي دادثةروةري بؤ بِرةخسَيننء ئامادةيبكةن بؤ‬ ‫هةقي حوكمدانء مةحكةمة يان دادطا‪ ،‬وة دادثةروةربَيت‬ ‫لةخؤيداو بؤ دةوروبةرةكةيشي‪ ،‬لةبةرئةوةيشة كة دةبَيت‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك ب��ؤ كافريء‬ ‫زؤر بةئاطابني لةحوكمداني‬ ‫َ‬ ‫مورتةدبووني‪ ،‬جا هةردةبَيت روالةتي ثاشطةزبوونةوة‬ ‫لةئيسالم بةبَيطومانء َ‬ ‫بةلطةي ب���ِراوةي لةسةربَيت‪ ،‬كة‬ ‫م��ورت��ةدب��ووةت��ةوةو لةئيسالم دةرض�����ووة‪ ،‬ضونكة ئةو‬ ‫سزايةي كة رادةوةستَيت لةسةري زؤر طةورةية‪ ،‬ئةطةر‬ ‫ك��اروك��ردةوةي��ةك��ي ك��ردب�َي��ت ي��ان ق��س��ةو باسَيكي واي‬ ‫كردبَيت كة ثاشطةزبوونةوةي لةديين بةدواوةبَيت‪ ،‬دةبَيت‬ ‫ربوانرَيت‪ ،‬لةئيمام ماليكةوة دةطيرَِنةوة كة‬ ‫زؤر بةوردي تَيي ِ‬ ‫وتويةتي‪«:‬ئةطةر كةسَيك قسةيةكي كردبَيت لةسةد رووةوة‬ ‫كوفر بطةيةنَيت‪ ،‬ب��ةلاَ م لةيةك رووةوة جَيي شكوطومان‬ ‫بَيتء ئيمان بطرَيتةوة‪ ،‬ئةوا نابَيت حوكمي كافري بةسةردا‬ ‫َ‬ ‫بةهاوةلةكاني‬ ‫بدرَيت“‪ .‬خةوارجيةكان ئةوةي كة دةيانوت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةيشدا ئيمام عةلي‬ ‫ثَيغةمبةر (‪ )j‬ناوترَيتةوة‪،‬‬ ‫بةكافري دانةناون‪ ،‬لةباسيشياندا وتويةتي‪« :‬وةكو يةك‬ ‫نابن‪ ،‬كةسَيك كة داواي هةق بكاتء نةيثَيكَيتء كةسَيك‬ ‫كة مةبةسيت ناهةق َ‬ ‫(باتل)ي ببَيتء بيثَيكَيت“‪ .‬ئةوةيش‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيكدا دةدات ئةوا خؤي‬ ‫كة حوكمي كافر بةسةر‬ ‫ئةبَيت تؤبةبكات‪.‬‬ ‫ف���ةرم���ان���ي ك��وش��ت�ني م����ورت����ةد‪ ،‬ب���ةدةس�ت�ي ئ��ي��م��امء‬ ‫سةركردةية‪:‬‬ ‫كوشتين مورتةد ئةوةي كة سابت بووة بةسةرييةوة‬ ‫ب��ةب� َ‬ ‫�ةل��ط��ةي ش��ةرع��يء ش��اي��ةت��ي ت�����ةواوةوة ك��ة بَيشكء‬ ‫طومان سابتكراوة‪ ،‬فةرمانةكةي دةطةِرَيتةوة بؤ حاكمي‬ ‫مَ‬ ‫موسولانان‪ .‬ئيبنولقودامة َ‬ ‫دةل�َي��ت‪« :‬كوشتين مورتةد‬ ‫دةطةِرَيتةوة بؤ ئيمام بةتةنهايي ئةطةرضي كةسَيكي ئازاد‬ ‫يان بةندةيةك بَيت‪ ،‬ئةوةيش وتةي طشتيي زانايانة‪ ،‬تةنها‬ ‫ئيمام شافيعي نةبَيت‪ ،‬لةيةك روويانةوة لةدوو وتةدا لةسةر‬ ‫بةندة‪ ،‬كة َ‬ ‫دةلَيت‪ :‬خاوةنةكةي دةتوانَيت بيكوذَيت‪ ،‬لةسةر‬ ‫فةرموودةي ثَيغةمبةر (‪ )j‬كة دةفةرموَيت‪(( :‬أقيموا احلد‬

‫على ماملكت أميانكم))‪ .‬وات��ة‪ :‬خؤتان ح��ةددي شةرعي‬ ‫لةسةر بةندةكانتان جَيبةجبكةن‪.‬‬ ‫لةبةرئةمةية كة حةفصة ئافرةتَيكي جارييةي خؤي‬ ‫كوشت ضونكة سيحري لَيكردبوو‪ ،‬لةبةرئةوةي كة مايف‬ ‫خ��واي ث��ةروةردط��ارة‪ ،‬خ��اوةن عةبديش ح��ةددي شةرعي‬ ‫بةسةر بةندةكةيدا دةسةثَينَيت‪ ،‬وةكو حةددي زيناكردن‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫بةبي ئاطاداريي‬ ‫حوكمي‬ ‫موسولانَيك ئةطةر مورتةدَيك َ‬ ‫حاكم بكوذَيت‪:‬‬ ‫ثَيشرت بامسانكرد كة كوشتين مورتةد فةرمانةكةي‬ ‫َ‬ ‫ئةسلةو بنةماي‬ ‫دةطةِرَيتةوة بؤ ئيمام يان حاكم‪ ،‬ئ��ةوة‬ ‫ك���ارةك���ةي���ة‪ ،‬ب����ةلاَ م ئ��ةط��ةر م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان �َي��ك م��ورت��ةدَي��ك��ي‬ ‫كوشتء َ‬ ‫بةلطةي شةرعي لةسةر دروستبوو كة مورتةدة؟‬ ‫وةلاَ مةكةيشي الي زاناياني ئيسالمةو دةفةرموون‪:‬‬ ‫ئيبنولقودامة َ‬ ‫دةلَيت‪„ :‬ئةطةر غةيري ئيمام‪ ،‬مورتةدَيكي‬ ‫كوشت باشينةكردووة‪ ،‬بةآلم زةمانةتي ئةوة ئةكرَيت كة‬ ‫ناكوذرَيتةوة ل��ةس��ةري‪ ،‬ضونكة ئينسان مةعسومنييةء‬ ‫ب��ةدةرن��ي��ي��ة ل��ةت��اوان ي��ان ه� َ‬ ‫�ةل��ةك��ردن‪ ،‬ئ��ةط��ةرض��ي ثَيش‬ ‫داواك��ردن��ي تؤبةكردن بَيت ي��ان ثاشي‪ ،‬بؤ ئ��ةوة دةبَيت‬ ‫ئةو كةسةي ئةو كارةدةكات تةمَيبكرَيت بؤ ئةو َ‬ ‫هةلةيةي‬ ‫ك��ةك��ردووي��ةت��ي ي���ان ب��ؤ ئ���ةو دةس��ت��ث�َي��ش��خ��ةري��ي��ةي كة‬ ‫كردوويةتي“‪( .‬املغين‪ ،‬ج‪.)81/10‬‬ ‫مَ‬ ‫سةييد سابق َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةطةر موسولانَيك مورتةدَيكي‬ ‫كوشت‪ ،‬بةوة دانانرَيت كة تاوانَيكي كوشتين كردووة‪ ،‬بةلاَ م‬ ‫تةمَيدةكرَيت بؤ ئةو خؤثَيشخستنةي كة كردوويةتي“‪.‬‬ ‫وةهبة زوحةيلي َ‬ ‫دةلَيت‪„ :‬هيضكةس نابَيت مورتةد‬ ‫ب��ك��وذَي��ت‪ ،‬تةنها ئيمام ي��ان جَيطرةكةي نةبَيت‪ ،‬ئةطةر‬ ‫ك��ةس�َي��ك��ي��ش ئ���ةو ك����ارةي ك���رد‪ ،‬خ��راث��ي��ك��ردووة‪ ،‬ب���ةلاَ م‬ ‫ن��اك��وذرَي��ت��ةوة ل���ةس���ةري‪ ،‬ت��ةن��ه��ا س��زاي��ةك دةدرَي�����ت بؤ‬ ‫تةمَيكردنيء عيربةتوةرطرتن‪ ،‬مةطةر خ��ؤي رابكات بؤ‬ ‫مَ‬ ‫بةموسولانان‪ ،‬ئةو كاتة‬ ‫ناوخاكي كافري جةنطاوةري دذ‬ ‫هةركةسَيك بؤيكرا بؤي هةية بيكوذَيتء ئةوةيشي كة‬ ‫ثَييةتي حةلاَ َلي خؤيةتي“‪( .‬الفقه اإلسالمي‪ ،‬ج‪.)188/6‬‬ ‫عةبدولقادر عؤدة َ‬ ‫دةلَيت‪-«:‬لةسةر كوشتين جةنطاوةر‪-‬‬ ‫ثياوكوذ بةوة ناكوذرَيتةوة كة كةسَيكي كوشتووة‪ ،‬ضونكة‬ ‫جةنطاوةر خوَيين حةلاَ َلة يان كوشتين لةسةر بنةماي‬ ‫ش���ةرع‪ ...‬هةركةسَيك بيكوذَيت كةسَيكي كوشتووة كة‬ ‫كوشتين حةلاَ َلةو هيض بةرثرسييةكي ناخرَيتة سةر يان‬ ‫نايطرَيتةوة ئةوةيش كة كةسَيكي ثَيشرت كوشتووة ئةوا‬ ‫زيادةِرةويكردووة لةسةر دةسةلاَ ت“‪.‬‬ ‫هةروةها وتويةتي‪« :‬هةركةسَيكيش كة مورتةدَيكي‬ ‫كوشت‪ ،‬دانانرَيت بةثياوكوذ ضونكة مورتةد خوَينء مايف‬ ‫يرؤدةض�َي��ت‪ ،‬ئةطةرضي ثَيش‬ ‫نييةو هةموو مافَيكي ب��ةف� ِ‬ ‫داواكردني تؤبةكردني بووبَيت يان ثاش ئةوةي كة داواي‬ ‫تؤبةي لَيكردووة‪ ،‬ئةطةرضي مايف ئيمامة كة مورتةدةكة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪147‬‬


‫كورتةي حوكمي هةلَطةِرانةوة لةدين‬

‫بكوذَيت‪ ،‬كةسَيك كة كوشيت بَيثرسي دةس��ةلاَ ت��داران��ي‬ ‫ولاَ ت‪ ،‬ئ��ةوا خ��راث��ي��ك��ردووةء خ��ؤي ثَيشخستووة تةنها‬ ‫س��زاي ئ��ةوةي دةدرَي���ت كة دةستثَيشخةريي دةسةلاَ تي‬ ‫كردووة لةسةر ئةوةيش‪ ،‬هةرضوار مةزهةبةكة يةكدةنطن“‪.‬‬ ‫(التشريع اجلنائي يف اإلسالم‪ ،‬ج‪ /1‬ص‪.)534‬‬ ‫ئةطةر ولاَ تةكة حوكمي كوشتين مورتةدي بةرثانةدةكرد‪،‬‬ ‫كي بؤي هةية بيكوذَيت؟‬ ‫َ‬ ‫لاَ‬ ‫جا ثرسيار دةكرَيت‪ ،‬ئةطةر و تةكة حوكمي شةرعي‬ ‫ب��ةرث��ان��ةك��رد‪ ،‬ئ��اي��ا دروس��ت��ة ح��ك��وم��ةت ئ��ةوك��ةس��ةي كة‬ ‫م���ورت���ةدةك���ةي ك��وش��ت��ووة س��زاي��ب��دات‪ ،‬ل��ةك��ات �َي��ك��دا كة‬ ‫سةملَينراوة َ‬ ‫بةبةلطةي شةرعي كة كوذراوةكة مورتةدبووة؟‬ ‫‌ع��ةب��دول��ق��ادرع��ؤدة َ‬ ‫دةل �َي��ت‪„ :‬مةرجة ك��ةب��ك��وذي مورتةد‬ ‫بةسةربةخؤ سزابدرَيت بؤئةوةي كة زيادةِرةويكردووةو‬ ‫ك��اري سةربةخؤي ك���ردووة‪ ،‬ئ��ةوةي��ش دةبَيتة شَيوازي‬ ‫س��ووك��اي��ةت��ي��ك��ردن ب��ةي��اس��او دةس�����ةلاَ ت ل��ةك��ات�َي��ك��دا كة‬ ‫ح��ك��وم��ةتء دةس������ةلاَ ت ه���ؤك���اري ئ��ام��ادةك��ردب��َي��ت بؤ‬ ‫سزاداني مورتةد‪ ،‬جا ئةطةر دةس��ةلاَ ت ئةو كةسانةي كة‬ ‫مورتةددةبنةوة سزاياننةدات‪ ،‬هةروةكو ئَيستاي زؤربةي‬ ‫مَ‬ ‫موسولاننشني ب��ةوش �َي��وةي��ةن‪ ،‬بؤيشي نيية‬ ‫ولاَ ت��ان��ي‬ ‫ئ��ةوةي كة مورتةدَيك دةك��وذَي��ت‪ ،‬سزايبدات بةبيانووي‬ ‫ئةوةي كة زيادةِرةويكردووةو سووكايةتيي بةدةسةلاَ ت‬ ‫هةلقورتاندؤتة ك��اروب��اري َ‬ ‫ك��ردووة‪ ،‬يان خؤي َ‬ ‫دةول��ةت‪،‬‬ ‫تةنها ئةوةنةبَيت كة خؤي َ‬ ‫هةلقورتاندؤتة كاري شةرعي‬ ‫كة سةثاندني حوكمي شةريعةتة‪ ،‬جا ئةطةر حوكمَيك‬ ‫لةحوكمة شةرعييةكان ثةكخراو بةجَينةهَينرا‪ ،‬ئةطةر هةر‬ ‫تاكةكةسَيك بةجَييهَينا دةس��ةلاَ ت بؤي نيية سزايبدات‬ ‫بةهيض ش�َي��وةي��ةك ل��ةش �َي��وةك��ان“‪( .‬التشريع اجلنائي يف‬ ‫اإلسالم‪.)1/534 ،‬‬ ‫ه��ةروةه��ا َ‬ ‫دةل���َي���ت‪« :‬ه��ةرك��ةس �َي��ك ئَيستا م��ورت��ةدَي��ك‬ ‫ب��ك��وذَي��ت‪ ،‬س���زاي ن��ادرَي��ت بةهيض ش �َي��وةي��ةك‪ ،‬ب��ةوةي��ش‬ ‫هةلقورتاندؤتة كاروباري َ‬ ‫دانانرَيت كة خؤي َ‬ ‫دةولةتةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ضونكة ئةوكةسة حوكمَيكي شةرعي بةجَيهَيناوة كة‬ ‫ش��ةرع��دا رَي��ك��ة‪ ،‬ئةركَيكي ش��ةرع��ي ل��ةس��ةر خ��ؤي الداوة‬ ‫كة ئةركة بةسةرييةوة‪( .‬التشريع اجلنائي يف اإلس�لام‪،‬‬ ‫‪ .)1/537‬هةروةها َ‬ ‫دةلَيت‪« :‬ئةو ئةركء فةرمانةيش لةسةر‬ ‫تاكةكةس الناكةوَيت تاوةكو دةسةلاَ ت بةجَيينةهَينَيتء‬ ‫بةرثاينةكات»‪( .‬التشريع اجلنائي يف اإلس�لام‪.)1/536 ،‬‬ ‫دةلَيت»ئةطةر َ‬ ‫وة َ‬ ‫دةولةت جَيبةجَيينةكرد‪ ،‬ئةوا بؤي نيية‬ ‫ك��ةس س��زاب��دات ل��ةوان��ةي كة بةجَييدةهَينن بةبيانووي‬ ‫هةلقورتاندؤتة ئيشي َ‬ ‫ئةوةي كة خؤي َ‬ ‫دةولةتةوة‪،‬‬ ‫�ول��ان م��وس� مَ‬ ‫ب���ةلاَ م ئ��ةط��ةر م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان�َي��ك��ي�تري كوشت‬ ‫َ‬ ‫ه��ةول��ب��دات ب��زان�َي��ت‬ ‫ل��ةخ��اك��ي ك��وف��ردا ب��ةب �َي��ئ��ةوةي ك��ة‬ ‫لاَ‬ ‫مَ‬ ‫موسولانة يان نا‪ ،‬سزايدةدرَيت‪ ،‬ب��ة م حوكمنادرَيتء‬ ‫نايشكوذرَيتةوة لةسةريء خوَينيشي نادات”‪( .‬التشريع‬ ‫‪148‬‬

‫اجلنائي يف اإلسالم‪.)1/539 ،‬‬ ‫مَ‬ ‫ئيبنوتةمييية َ‬ ‫دةلَيت‪„ :‬سوننةت واية كة موسولانان‬ ‫ي����ةك ك����ؤم� َ‬ ‫���ةلء ي����ةك ئ��ي��م��امء س���ةرك���ردةي���ان ه��ةب �َي��ت‬ ‫فةرماندةكانيرت دةبَيت جَيطرينب‪ ،‬ئةطةر ئوممةت دةرضوو‬ ‫لةو وةزعة لةبةرئةوةي كة ئةمريةكةيان تاوانبار (عاصي)‬ ‫بَيت يان لةبةرئةوةي كة تواناي نيية ئوممةت ببةنبةِرَيوةو‬ ‫ث��ةك��ةوت��ووب��وون لةحوكم ب��ردن��ةِرَي��وة‪ ،‬ي��ان هةرشتَيكيرت‬ ‫ل��ةو بابةتانة‪ ،‬ئ��ةو كاتة ئوممةت دووض���اري بةشبةشء‬ ‫�ةل��ك��ؤم� َ‬ ‫ك��ؤم� َ‬ ‫�ةلء ب���وون ب��ةح��زبء ض��ةن��دي��ن س��ةرك��ردةي‬ ‫جياجيا دةب��ن��ةوة‪ ،‬ئ��ةو كاتة هةريةكَيك ل��ةو سةركردةو‬ ‫ف��ةرم��ان��ب��ةران��ة دةب �َي��ت حوكمي ش���ةرع بةجَيبهَينَيتء‬ ‫سنوورةكاني ش��ةرع بثارَيزَيت‪ ،‬بؤية زان��اي��ان وتويانة‪:‬‬ ‫ح��وك��م��ي دةرض���ووةك���ان ل��ةف��ةرم��ان��ي ئ��ةم�ير ك��ة حوكمي‬ ‫شةرعء حةدةكاني شةرع بةجَيدةهَينن‪ ،‬دةِرواتء رةواية‬ ‫هةروةكو حوكمي دادوةرةكان لةشةرعدا‪ ،‬ئةطةر بةشداريي‬ ‫دةسةلاَ تيان ك��ردووب��وون بةبةشبةشء حزحبزبةوة ئةوا‬ ‫لةسةر ه��ةر ك��ؤم� َ‬ ‫�ةلء جةماعةتَيك واجبدةبَيت حوكمي‬ ‫شةرع بةجَيبهَينن بةسةر ئةوكةسانةي كة لةذَيردةسيت‬ ‫ئ��ةوان��دانء شوَينكةوتووي ئةوانن‪ ،‬ئةمة بؤ كاتَيكة كة‬ ‫َ‬ ‫كؤمةليش ‪...‬‬ ‫بةشبةشء ثةرتوبلاَ وبن‪ ،‬هةروةها بؤ يةك‬ ‫وة ئةطةر سةركردةو َ‬ ‫دةولةتةكة ثةكيانكةوتء نةيانتواني‬ ‫سنوورةكاني خوا بثارَيزن ئةوا ئةوةي كة دةتوانَيت بؤ‬ ‫خؤي دةبَيت بيكات“‪.‬‬ ‫َ‬ ‫وة ئةوانةيش كة دةل�َي�نَ ‪ :‬حةددةركردني ش��ةرع تةنها‬ ‫بؤ سةركردةو كاربةدةستانة‪ ،‬ئةوا بؤ كاتَيكة كة ئةوان‬ ‫توانايان هةبَيتء بةجَييبهَينن بةدادوةرييةوة‪ ،‬هةروةكو‬ ‫زانايان َ‬ ‫دةلنَي‪« :‬فةرمان بؤ حاكمة‪ ،‬ئةطةر دادوةرو توانايان‬ ‫هةبَيت بيكةن‪ ،‬ئةطةر مايف َ‬ ‫مالي هةتيويان فةوتاند يان‬ ‫نةيانتواني حوكمي شةرع بةجَيبهَينن‪ ،‬ئةوا نابَيت بدرَيتة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةي كة خؤي‬ ‫دةستيانء تةسليم بةوان بكرَيت‪،‬‬ ‫بتوانَيت مافةكان بثارَيزَيت‪ ،‬هةروةها ئةطةر فةرماندةي‬ ‫َ‬ ‫دةول���ةت سنوورةكاني شةرعي فةوتاند‪ ،‬نابَيت ح��ةددة‬ ‫شةرعييةكان خبرَيتة بةردةسيت‪ ،‬لةكاتَيكدا ئةو كةسة‬ ‫خؤي بتوانَيت بةجَييبهَينَيت“ ‪.‬‬ ‫ئ��ةو بةجَيهَيناني ح���ةددة شةرعييانة بةجوانرتين‬ ‫شَيوة بةجَيدة‌هَينرَيت هةركاتَيك كة فةرمانِرةوا تواني‬ ‫بةجَييبهَينَيت‪ ،‬ثَيويست بةكةسي دووةم ناكات‪ ،‬وة ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫بةكؤمةلَيك بةرثاكرا‬ ‫فةرمانبةر نةيتواني بةجَييبهَينَيتء‬ ‫بةبي فةرمانِرةوايان ئ��ةوا دةكةوَيتة ب��اري فةرمانكردن‬ ‫َ‬ ‫بةضاكةو نةهيكردن لةخراثةوة‪ ،‬ئةطةر ئةو كردةوةيةيش‬ ‫مةفسةدةي هةبوو فةسادي لَيكةوتةوة بؤ سةر دةسةلاَ تء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطة‪ ‌،‬ئةوا نابَيت بكرَيت‪ ،‬ضونكة البردني‬ ‫خةلكي يان‬ ‫فةسادَيك بةفةسادَيكيرت ناكرَيت‪ ،‬واهلل أعلم‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


‫ئيسالمء ش َيوازي طؤ ِرانكاريي ريشةيي‬ ‫ن‪ :‬سةيد قوتب‬

‫و‪ :‬فاتيح ئيسالمي‬

‫َ‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي دونيا‪،‬‬ ‫خةياليانواية قوتاخبانةكاني‬ ‫ئةوانةي‬ ‫َ‬ ‫دةتوانن‪ ،‬هةروةكو ضؤن ئيسالم دةتوانَيت بةرهةلستيي‬ ‫س��ت��ةم��ك��ارانء ب���ةرط���ريء ثشتطرييي س��ت��ةم��دي��دةك��ان��ي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةهةلةداضوون‬ ‫كؤمةلطةي مرؤظايةتي بكات‪ ،‬يان بةتةواوي‬ ‫يان زؤر رقنن يان لةئيسالمء حةقيقةتةكةي تَينةطةيشتوون‪.‬‬ ‫ئةمة لةاليةكةوة!‬ ‫لاَ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫خةياليانواية كة موسولانن‪ ،‬ب��ة م ل��ةدذي‬ ‫ئ��ةوان��ةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ستةمكاران ناجةنطنء لةمايف هةموو خةلكيكي ستةمديدة‬ ‫شيء بةرطرييانلَيناكةن‪ ،‬يان زؤر َ‬ ‫بةهةلةداضوون يان‬ ‫ناضنةثَي َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بَيشك مونافيقن يان لةئيسالم هيض شتيك تينةطةيشتوون‪.‬‬ ‫ئةمةيش لةاليةكيرتةوة!‬ ‫بنةماي ئيسالم لةبنضينةء ناوةرؤكي خؤيدا‪ ،‬بزاظَيكي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي‬ ‫ئازاديهَينةرة كة يةكةجمار ناخي تاكء دوايي‬ ‫مرظايةتي ضاكسازء ئازاددةكات‪ ،‬ئةطةر كةسَيك بةِراسيت‬ ‫بةنوورو تروسكايي ئيسالم هيدايةتدرابَيت‪ ،‬ئةوا لةهيض‬ ‫ت��ةوذم �َي��ك��ي دِرن���دان���ة ت��رس��ي ن��ي��ي��ةء ج��ط��ة ل��ةه �َي��زي خ��وا‬ ‫لةبةرامبةر هيض ستةمكارَيك سةري بةرزي دانانةوَينَيت‪،‬‬ ‫وةك��و تاكَيكي ديندار لةبةرامبةر هيض ستةمَيكدا ئ��ارامء‬ ‫بَيدةنط راناوةستَيت‪ ،‬ئةطةرضي ئةم ستةمة دذي ئةويش‬ ‫ن��ةب�َي��ت‪ ،‬لةهيض ط��ؤش��ةو ك��ةن��ارَي��ك��ي ئ��ةم دون��ي��اي��ة ستةم‬ ‫قةبولناكات كة لةبرايةكي كرابَيت‪ ،‬ئاطاي لةناسؤري َ‬ ‫َ‬ ‫دلء‬ ‫دةروونء ذياني ثِر تاريكيي بَيشواني براكانييةتي‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر بينيتان س��ت��ةم��دةك��رَي��تء دةن��ط��ي ستةمكاران‬ ‫مَ‬ ‫َبلندبووةو َ‬ ‫موسولان ئامادةنةبوو بؤ دذايةتيء‬ ‫خةلكي‬ ‫ب��ةرةن��ط��ارب��وون��ةوةي ئ��ةو ستةمكاريية‪ ،‬بةبَيطومان ئةو‬ ‫مَ‬ ‫موسولانة دينء ك��ردارء وةالئو بةرائي جَيطةي طومانة‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولاني خ��اوةن عةقيدة‪ ،‬هيض‬ ‫ضونكة شياونيية بؤ‬ ‫َ‬ ‫بةرهةلستييةكي ن��ةب�َي��ت ب��ةرام��ب��ةر ب���ةو ستةمكاريية‪،‬‬ ‫لةكاتَيكدا ب��ةي��اس��اء رَي��س��ا دذي ستةمكاريء زي��ن��دانء‬ ‫َ‬ ‫قةبوليبكات‪ ،‬ضونكة‬ ‫دوورخستنةوة بَيت‪ ،‬ب��ةآلم بةكردار‬ ‫لةدوو َ‬ ‫حالةت ناضَيتةدةرةوة‪ :‬يان لةنَيو بازنةي ئيسالمداية‬ ‫يان نةخيرَ ؟!‬ ‫ئةطةر لةنَيو بازنةي ئيسالمداية‪ ،‬ئةوا ئيسالم موبارةزةو‬ ‫جيهادة‪ ،‬ثاشانيش شةهادةتة لةثَيناوي خوادا لةِرَيطةي‬ ‫حةقء عةدالةتء بةرابةريدا‪ ،‬ئةطةر نيية‪ ،‬نيشانةي ئةوان‬ ‫َ‬ ‫مةشغولنب ب��ةزي��ك��رو تةسبيحات يان‬ ‫ئ��ةوةي��ة ك��ة ه��ةم��وو‬ ‫ضةسثاون بةسوجدةوة لةبةيانيان تا ئَيوارانء ضاوةِرَين كة‬ ‫َ‬ ‫عةدالةت‬ ‫لةخؤيةوة لةئامسانةوة خيرَ و بةرةكةت‪ ،‬ئازاديء‬ ‫ببارَيت! بةلاَ م هيض كاتَيك ئامسان هيضيان بؤ نابارَينَيتء‬ ‫هيض يارمةتيء هاريكارييةكيان دةستناكةوَيتء باوةِريان‬ ‫بةخؤيان نييةو قانوني خوا ناهَيننةدي لةبواري موبارزةو‬

‫جيهادداء موستةحةقي يارمةتيش نني لةاليةن خواوة‪ِ[ :‬إ َّن‬ ‫اللهََّ لاَ ُيَغيرُِّ َماِبَق ْو ٍم َح َّتى ُيَغيرُِّ وا َماِبَأ ْن ُفِسِه ْم] (الرعد‪.)11 :‬‬ ‫واتة‪ :‬خواي طةورة لةبارودؤخي قةومَيك طؤِرانكاري ناكات‪،‬‬ ‫مةطةر خؤيان طؤِرانكاري بهَينن بةسةر بارودؤخي خؤياندا‬ ‫‪.‬‬ ‫ئ��ي��س�لام ي���ةك ع��ةق��ي��دةء ب��ن��ةم��اي زان��س�تيء فيكريء‬ ‫ئينقيالبء ضاكسازيية‪ ،‬بةو واتايةي كة ئيسالم ناضَيتة‬ ‫ناو َ‬ ‫دلي كةسَيك ئةطةر طؤِرانكاريي بةسةريدا نةهَينابَيت‪،‬‬ ‫ط��ؤِران��ك��اري ل��ةت��ةواوي ش �َي��وازي ذي��ان��ي‪ ،‬لةثةيوةندييء‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةكان‪..‬‬ ‫ثةيوةستيي تاكء‬ ‫ئيسالم ئينقيالبَيك بةرهةمدةهَينَيت كة بؤ بةرقةراربووني‬ ‫يةكسانيء بةرابةريي نَيوان َ‬ ‫خةلكي دونياية‪ ،‬بةشَيوازَيك‪:‬‬ ‫ك��ة ك��ةس ثَيش ك��ةس ن��اك��ةوَي��ت‪ ،‬م��ةط��ةر لةضاكةكاريء‬ ‫تةقوادا نةبَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بنةِرةتي ئةم ئينقيالبة‪ ،‬شةرةفء عيززةتي ئينسانيكة كة‬ ‫بةبؤنةي هيض مةخلوقَيك يان روداوَيك‪ ،‬نابَيت ثَيشَيلبكرَيت‪.‬‬ ‫ئةم ئينقيالبء طؤِرانكاريية لةسةر عةدالةتَيكي حةقء‬ ‫تةواوي راستء موستةقيمة كة روخسةت نادات بكةوَيتة‬ ‫ذَير تةوذمي ستةمكارانء ستةم‪ ،‬ستةمكارييش بةخؤيةوة‬ ‫وةرناطرَيت دذي هيض ئينسانَيك‪.‬‬ ‫كاتَيك كة ئينسان هةستيكرد بةطةرميي شَيوةو روانطةي‬ ‫فيكرو عةقيدة‪ ،‬بةشَيوةي فيرتيء سروشيتء بةتةواوي‬ ‫تةقواوة لةِرَيطةي ئاماجنة ثريؤزةكانيدا تَيدةكؤشَيتء هيض‬ ‫كاتَيك بَيدةنطء ئارام دانانيشَيت‪ ،‬مةطةر ئةو كاتةي كة ئةم‬ ‫فيكرة بطاتة قؤناغي كارثَيكردن‪ ،‬ئةمة واتاي ئةوةية كة ئَيمة‬ ‫َ‬ ‫دةلَيني‪ :‬ئيسالم يةك عةقيدةو شَيوازي فيكري ئينقيالبييةء‬ ‫بنةماي ضاكسازيء رازاندنةوةو خةملاَ ندني ذياني مرؤظة‪.‬‬ ‫ئ���ةوان���ةي ك��ة تةسليمي ئ���ةم ئ��ي��س�لام��ةن‪ ،‬كةسانَيكن‬ ‫ك��ة بةطيانء َ‬ ‫دل لةثَيناوي خ���وادا ب��ةِراس�تي دةجةنطن‪،‬‬ ‫ئ��ةوان��ةن كة بؤ ب��ةرزك��ردن��ةوةي ن��اوي خ��واو وش��ةي حةق‬ ‫َ‬ ‫مةشغولن ب��ةج��ي��ه��ادةوة‪ ،‬ن��اوي خ��وا كاتَيك سةرتاسةري‬ ‫دونيا دةط��رَي��ت��ةوة كة ئَيمة دذي ستةمكاري راوةستنيء‬ ‫بةيةكطرتنء هاريكاريي وةك دانةكاني شانة يةكسانبنيء‬ ‫تةنها تةقوا المان بةرزو َبلندبَيت ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةوانةي لةهةر َ‬ ‫كؤمةلطةيةكي ئةم سةرزةمينةدا‬ ‫خالَيكء‬ ‫كة ستةمكاري دةبيننء ثاشان زمانء َ‬ ‫قةلةميان نايةتةطؤ‬ ‫َ‬ ‫ب��ؤئ��ةوةي بةرطريي ل��ةح��ةقء ع��ةدال��ةت بكةن‪ ،‬دلةكانيان‬ ‫َ‬ ‫بةتالة لةتروسكاييء ن��وري ئ��ةم ئيسالمة‪ ،‬ئةطةر تؤزَيك‬ ‫َ‬ ‫لةدلياندابَيت بَيطومان م��وب��ارزةو تَيكؤشانَيكيان دةبَيت‬ ‫َ‬ ‫دةسنةسةرثي‪.‬‬ ‫لةِرَيطةي حةقداء هةل‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئةطةر رؤحي ناسيؤناليزم بتوانَيت وادارمانكات كة‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬

‫‪149‬‬


‫ئيسالمء شيَوازي طؤِرانكاريي ريشةيي‬

‫ئيستيعماري َ‬ ‫دل���ِرةقء ستةمكار جبةنطني‪ ،‬ئةطةر رؤحي‬ ‫سؤسياليزم ئَيمةي دةوَي��ت بؤ دذايةتيكردني فيؤداليزمء‬ ‫سةرمايةداران‪ ،‬ئةطةر رؤحي ئازاديي تاكةكةسي َ‬ ‫دةلَيت‪:‬‬ ‫كة لةدذي توغيانء ستةمكار جبةنطن‪ ،‬ئةوا رؤحي ئيسالم‬ ‫هةموو ئةم خراثةكاريية قَيزةونةي ئيستيعمارء فيؤداليزمة‬ ‫ستةمكارةمان ثَيدةناسَينَيت لةذَير ناوونيشاني يةك رووي‬ ‫هاوبةشدا كة ستةمكاريية‪ ،‬فةرمامنانثَيدةكات بةبَيطومان‬ ‫دذيان جبةنطنيء ئةوةيش عيززةتي ئيسالمة كة لةطؤِرةثاني‬ ‫موبارزةي مرؤييدا لةثَيناوي ئازاديء يةكسانيء عةدالةتء‬ ‫شةرةيف ئينسان‪ ،‬تَيدةكؤشَيت‪.‬‬ ‫ه���ةر م��وس� مَ‬ ‫�ول��ان �َي��ك ك��ة رؤحء ح��ةق��ي��ق��ةت��ي ئيسالمي‬ ‫وةرط���رت���ب���َي���ت‪ ،‬ه��ةرط��ي��ز ن��ات��وان �َي��ت ه��ةن��ط��اوب��ةه��ةن��ط��او‬ ‫دةستلةنَيودةسيت ئيستيعمار دابنَيت‪ ،‬ي��ان هاريكاري‬ ‫َ‬ ‫لةطةليان‪ .‬هةركةسَيك كة‬ ‫ي��ان عةهدو ثةميان ببةستَيت‬ ‫دوذمنايةتيي ئيستيعمارطةران َ‬ ‫دلي نةثةروةرَينَيتء رَيزي‬ ‫ئيسالميء ميللي تا ئةوةندةي دةتوانَيت كؤينةكاتةوة بؤ‬ ‫دذيان‪ ،‬ثَيش هةموو شتَيك‪ ،‬ثَيش نيشتمانء ميللييةتي‪،‬‬ ‫بةعةقيدةو ديين خؤي خيانةتيكردووة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئةلبةتة بةئةم حسابة وردة ثرشنطدارة‪ ،‬ب��ارودؤخ��ي‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةوان��ةي ك��ة ل��ةط��ةل ئيمثرياليزمدا ث��ةمي��ان��ي ئ��ةزةل��يء‬ ‫ئ��ةب��ةدي��ي��ان داوةء ل��ةك��ات��ي ئ��اش�تيء ج��ةن��ط��دا ه��اوك��ارو‬ ‫ه��اوث�َي�رَِي��ان��نء ه��ةم��وو دةرام����ةتء س��ةرم��اي��ةي��ان دةخ��ةن��ة‬ ‫خزمةتيانء ‪-‬لةكاتَيكدا َ‬ ‫خةلكي برسَيتيي ثَيبةخشراوة‪-‬‬ ‫َ‬ ‫طةندةلةكاني خؤيان ثةردةي رةش دةدةن بةسةر‬ ‫بةهةنطاوة‬ ‫تاوانةكانياندا‪ ..‬بةتةئكيد رووندةبَيتةوة‪..‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك لةناخي خؤيدا هةستبكات بةئيسالم‪،‬‬ ‫هةر‬ ‫ناتوانَيت روخسةتبدات كة فيؤداليزمء سةرمايةداراني‬ ‫ستةمكارء ل��ةس��ن��ووردةرض��وو‪ ،‬ل��ةئ��اس��اي��شء ئارامييدا‬ ‫مبَيننةوة‪ ،‬بةدةستء زمانء َ‬ ‫دل تا سنوورَيك كة دةتوانَيت‪،‬‬ ‫دةبَيت دذيان راوةستَيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةبي‬ ‫بةبي جيهاد بِرواتء هةر سةعاتيك كة َ‬ ‫هةر رؤذَيك َ‬ ‫بةبي‬ ‫م��وب��ارزة بةكؤتايي بطات‪ ،‬ه��ةر ساتَيكء ضركةيةك َ‬ ‫مَ‬ ‫موسولاندا طوناهء‬ ‫دةستكةوتنَيك بِروات‪ ،‬لةويذداني تاكي‬ ‫تاوانَيكة كة ط��ةِران��ةوةي بؤ نييةو ل��ةدةس��ت دةردةض�َي��ت‬ ‫ئةوةيش بةداخَيكي طرانةوة كة ثةشيمانيية‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولانَيك كة لةحةقيقةتي ئيسالم تَيطةييشتبَيت‪،‬‬ ‫هةر‬ ‫َ‬ ‫نابَيت قةبولبكات كة تةوذمي ستةمكاران لةسةر رووي‬ ‫زةمني مبَينَيتء َ‬ ‫خةلكَيك كة بةئازادي هاتؤتة دونيا بكرَيت‬ ‫لاَ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫بةكؤيلة‪َ ،‬‬ ‫بةلكو موسولاني راست بةطيانء مالي وة مي‬ ‫داخوازييةكةي خواي ثةروةردطار دةداتةوة‪ ،‬كة دةفةرموَيت‪:‬‬ ‫ال ْسَت ْ‬ ‫يل اللهَِّ َو مْ ُ‬ ‫ضَعِف َ‬ ‫[وَما َل ُك ْم لاَ ُتَق ِات ُل َ‬ ‫ال‬ ‫الر َج ِ‬ ‫ون فيِ َسِب ِ‬ ‫نيِم َن ِّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َو ِّ‬ ‫ُ‬ ‫ين َيقول َ‬ ‫الن َس ِاء َوا ْلِو ْلَد ِان الَِّذ َ‬ ‫ون َربََّنا أخِر ْجَنا ِم ْن َهِذِه الق ْرَيِة‬ ‫َّ‬ ‫اجَعل َلَنا ِم ْن َل ُد ْن َك‬ ‫اجَعل َلَنا ِم ْن َل ُد ْن َك َولِيًّا َو ْ‬ ‫الظالمِ​ِ َأ ْه ُلَها َو ْ‬ ‫ريا] (النساء‪.)75 :‬‬ ‫َنِص ً‬ ‫َ‬ ‫واتة‪ :‬ئةوة ضيتانة بة ض بيانوويةك جةنطناكةن لةثيناوي‬ ‫خ���واداو لةثَيناوي ض��ةوس��اوةك��ان ل��ةث��ي��اوانء ئافرةتانء‬ ‫مندالاَ ن‪ ،‬ئةوانةي كة َ‬ ‫دةلنَي‪ :‬ئةي ثةروةردطارمان رزطارمانبكة‬ ‫َ‬ ‫كةخةلكةكةي ستةمكارن وة لةاليةن خؤتةوة‬ ‫لةم ش��ارةي‬ ‫َ‬ ‫دلسؤزَيكمان بؤ بةديبهَينةء لةاليةن خؤتةوة يارمةتيدةرَيك‬ ‫‪150‬‬

‫بةديبهَينة بؤمان‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫ئةطةر ئَيوة موسولاننب ئةمة بةسة‪ ،‬كة ئَيوة بةتةواوي‬ ‫َ‬ ‫تةمةلي‬ ‫بةبي سسيتء‬ ‫ئازايةتيء دل�َي�رَ يء فيداكارييةوة‪َ ،‬‬ ‫دذي ئيستيعمار لةِرؤذهةلاَ تء رؤذئاوادا راوةسنتء جبةنطن‪،‬‬ ‫وة ئةطةر ئَيوة ئةوةنني‪ ،‬سةيري َ‬ ‫دلي خؤتان بكةن! لةوانةية‬ ‫لةبووني ئةو ئيمانةدا خؤتان فريودابَيت‪ ،‬ئةطينا دةتوانن‬ ‫جبةنطن لةدذي ئيستيعمار‪.‬‬ ‫مَ‬ ‫موسولاننب‪ ،‬ئةمة بةسة كة َ‬ ‫هةلبذَيرراون‬ ‫ئةطةر ئَيوة‬ ‫ب���ؤئ���ةوةي دذي خ��راث��ةك��ارو س��ت��ةم��ك��ار م���وب���ارةزةك���ةن‪..‬‬ ‫بةبي ماندووبوونء ئازار‪..‬‬ ‫موبارةزةيةكي بةردةوامء روون‪َ ،‬‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةط��ةر وان��ةب �َي��ت‪ ،‬س��ةرجن �َي��ك راك �َي��ش��ة ب��ؤ ن���اخء دلء‬ ‫دةروونت! لةوانةية لةبووني ئيماندا فَيَلت لةخؤت كردبَيت‪،‬‬ ‫ئةطينا ضؤن دةتوانيت دةستبكَيشيتةوة لةموبارةزةكردن‬ ‫دذي ستةمكاري؟‬ ‫مَ‬ ‫موسولان ب��ن‪ ،‬ئ��ةوة بةسة كة ب��ةت��ةواوي‬ ‫ئةطةر ئَيوة‬ ‫نَ‬ ‫نَ‬ ‫هَيز دذي تاغووتء سنوورشكي‪ ،‬ديكتاتؤرء خؤسةثي‪،‬‬ ‫لةسةرثَيتان راوةس�تنء هَيزي َ‬ ‫روالةتييان بةبَينرخ بزانن‬ ‫وةك���و ب� َ‬ ‫�ال��ي م�َي��ش��ول��ةي��ةك‪ ،‬وة ئ��ةط��ةر ب��ةم��وب��ارزة دذي���ان‬ ‫ران��ةوةس��ت��ان‪ ،‬ت��رس��ان ل��ةه�َي��زي ك��اوب��اي ئ���ةوان‪ ،‬دووب���ارة‬ ‫هةولَيكبدةن بؤ نيطاكردني دةروونء َ‬ ‫َ‬ ‫دلةكانتان‪ ،‬لةوانةية‬ ‫خ��ؤت��ان ف��ري��وداب �َي��ت‪ ،‬ض��ؤن دذي ت��اغ��وت��انء ستةمكاران‬ ‫َ‬ ‫ناسنةسةرثي؟!‬ ‫هةل‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دلةكاني كؤمةلطةو ئابووري‪ ،‬لةسةرتاسةري زةميندا‬ ‫هةركاميان بؤ خؤيان دةضنة ثَيشةوة بؤ ط��ؤِرةث��ان تا بؤ‬ ‫حةقيقةتي ح���ةقء ع���ةدال���ةتء ئ����ازادي! رَي��ط��ةي خؤيان‬ ‫بطرنةبةرو تةنها لةمةيدانَيكدا جبةنطن! ب���ةلاَ م ئيسالم‬ ‫ل��ةس��ةرت��اس��ةري دون��ي��او ل��ةه��ةم��وو ط��ؤِرةث��ان��ي ذي��ان��دا بؤ‬ ‫بةديهَيناني حةقيقةتي دادث�����ةروةريء ئ���ازاديء ح��ةقء‬ ‫راسيت‪ ،‬موبارةزةدةكاتء لةم بوارةدا يارمةتيء هاريكاريي‬ ‫بزاظةكانيرت دةدات بؤ ضةسثاندني ح��ةقء دادث���ةروةريء‬ ‫ه��ةم��وو ج��ةن��ط��اوةرةك��ان ل��ةذَي��ر س��اي��ةي ي��ةك قؤتاخبانةي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةلطةي طةورةي جيهانيدا‪ ،‬كؤدةكاتةوة‪.‬‬ ‫ل��ةوك��ات��ةدا ئ��ةوان��ةي ك��ة خ��اوةن��ي ئ��ي��م��انء عةقيدةي‬ ‫ثؤلاَ يينن‪ ،‬دَينة مةيدانء َ‬ ‫دلةكانيان ثِرة لةشةوقي شةهادةت‬ ‫لةثَيناوي خواي طةورةدا ‪.‬‬ ‫[ِإ َّن اللهََّ ْ‬ ‫ال ْم ِبَأ َّن هَُ‬ ‫ني َأ ْن ُف َس ُه ْم َوَأ ْمَو هَُ‬ ‫تى ِم َن مْ ُ‬ ‫اشرَ​َ‬ ‫ال ْؤِمِن َ‬ ‫ل ُم‬ ‫جْ َ‬ ‫ون َو ُي ْقَت ُل َ‬ ‫يل اللهَِّ َفَي ْق ُت ُل َ‬ ‫ال َّنَة ُيَق ِات ُل َ‬ ‫ون َو ْعدًا َعَليِْه‬ ‫ون فيِ َسِب ِ‬ ‫للهَّ‬ ‫لإْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫جْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫يل َوالق ْرآِن َوَمن أ ْوفى ِبَعهِْدِه ِم َن ا ِ‬ ‫نِ‬ ‫َح ًّقا فيِ الت ْوَرِاة َواِ ِ‬ ‫ْش ُرواِبَبيِْع ُك ُم الَِّذي َباَي ْع ُت ْمِبِه َوَذل َ‬ ‫ُو ا ْلَف ْو ُز ا ْلَعِظي ُم]‬ ‫اسَتبِ‬ ‫َف ْ‬ ‫ِك هَ‬ ‫(التوبة‪.)111 :‬‬ ‫واتة‪ :‬بةِراسيت خوا‪ ،‬لةباوةِرداران طيانء َ‬ ‫مالياني كِريوة‬ ‫دةداتي‪ ،‬ئةو بِروادارانةي جةنطدةكةن‬ ‫بةوةي كة بةهةشتيان‬ ‫َ‬ ‫ل���ةِرَي���ي خ����وادا ئينجا ب���َي���ب���اوةِران دةك�����وذنء خؤيشيان‬ ‫شةهيددةبن‪ ،‬ئةمة َ‬ ‫بةلَينَيكي راستةو خوا بِرياريداوة لةسةر‬ ‫�ي َ‬ ‫بةبةلنَيء‬ ‫خ��ؤي ل��ةت��ةوراتء ئينجيلء ق��ورئ��ان��دا‪ ،‬جا ك� َ‬ ‫ثةمياني خؤي وةفادارترة لةخوا؟ كةواتة مذدةببةخشنء‬ ‫َ‬ ‫مامةلةتان ثَيكرد‪ ،‬بةِراسيت‬ ‫شادوماننب بةو فرؤشتنةتان كة‬ ‫هةر ئةوةية طةيشنت بةئاماجني زؤر طةورة‪.‬‬ ‫بةهيواي طةيشنت بةو ئاماجنة طةورةية ‪.‬‬

‫ذمارة (‪ - )6‬هاويني ‪1433‬ي كؤضي‪2012-‬ي زايني‬


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.