چهند ڕێگایهكی سهیر بۆ دابهزینی كێش شةوبؤ جةالل طةر طرفتي قةلَةويت هةيةء دةتةويَت كيَشت كةم بيَت يان هيض نةبيَت كؤنترؤلَي كيَشت بكةيت ،ئايا مندوو بويت لةو ِريَطا دووبارةء كارة بيَسودانةي كة ئةنجام دةدريَت بؤ دابةزيني كيَش؟ ئةم ( ) ٨خالَة لةوانةية بةالتةوة سةير بيَت كة كاريطةريان لةسةر لةراستيدا زؤر دابةزيني كيَش هةبيَت ،بةآلم ِ زانستين ،لةم ِريَطا سادانة سود ببينة تا كيَشت كةم بكات ،ئةم ٨خالَة ئةنجام بدة تا ئةو كيَشةي كة خؤت دةتةويَت بةدةستي بيَنيت. -١ئةو دةستةي كة ِرؤذان��ة بةكاري دةهيَنيت بؤ كارةكانتء لةكاتي نان خواردندا بةكاري مةهينة :لة تويَذينةوةيةكدا زانايان ئةوةيان بؤ دةركةوتووة كةوا ئةو كةسانةي كة بةبي ئةوةي بةديار تةلةفزيؤنةوة دادةنيشن َ َ سةرقال دةبن بة ئاطاداري خؤيان بن خواردنةوة ،بؤية ثيَيان باشة كة ئةو ثي دةستةي كة هةميشة خواردني َ بطؤريت كةمتر دةخؤيت. دةخؤيت ِ َ ل��� َي���ك���ؤل���ةرةوان ،ثاكةتيَك طةنمةشامي(ثاث كورن) برذاوي تازةء ثاكةتيَك طةنمةشامي برذاوي كؤن يان هيَنا بؤ ئةو كةسانةي كة سةيري بةرنامةي تةلةفزيؤنيان دةكرد ،بينةران بةبي ئةوةي َ طوي بدةنة تازةييء كؤني َ طةنمةشاميةكة هةموويان خ��وارد، بةآلم كاتيَك كة ثيَشنياري ئةوةيان ثيَكرا ئةو بطؤرن دةستةي كة هةميشة بةكاري دةهيَنن ِ لة دواي ئةنجامداني ئةو كارة بينيان كة ٣٠٪ كةمتريان خوارد. -٢سةيري ئاويَنة بكة: لةكاتي نانخواردندا بةرامبةر ئاويَنةيةك دابنيشة ،ضونكة ليَكؤلَينةوةكان ئةوة نيشان دةدةن كة ئةو كةسانةي لةكاتي نانخواردندا خؤيان لة ئاوينةدا دةبينن ،خؤيان لة خواردنة ضةورةكانء ئةو خواردنانةي كة كالؤريان زؤرة دةثاريَزن ،ضونكة كاتيَك خؤيان دةبينن بيري ئةوةيان دةكةويَتةوة كة ئاطايان لة كيَشء تةندروستي خؤيان بيَت. -٣بةكارهيَناني ِرةنطي شين لةكاتي نانخواردن دا: سفرةء ئةوشتانةي كة بةكاري دةهيَنيت با ِرةنطي شين بيَت ،تةنانةت ئةطةر بتوانيت 72
ذووري نانخواردنةكةت بكة بة ِرةنطي شين يان ويَنة بكيَشة لةسةر ديوارةكةي بة ِرةنطي شين ،ضونكة بةثيَي ئةنجامي ليَكؤلَينةوةيةكي دوكتؤر (وال جؤنز) لةسالَي ٢٠٠٦لةسةر ضةند كةسيَك كةلة ئاهةنطيَك دا بةشدار بوون، ئةوةي بؤ دةرك��ةوت كة ئةو كةسانةي لةو ئاهةنطةدا بوون لةيةكيَك لةو ذوورانةي كة خواردنيان تيَدا خواردبوو طلَؤثي شيني تيَدا بووة لةضاو ئةو كةسانةي كة لة ذوورةكاني ديكةدا خواردنيان خواردولة %٣٣كةمتر خواردنيان خواردبوو. دةطةريَتةوة كة رةنطي هؤكاري ئةمةش ِ شين لة ميَشكي مرؤظةكان دا خواردنةكان بة كةروو كردوو نيشان دةدات ،ئةمةش ذةهراويء ِ دةبيَتة هؤي كةم خ��واردن ،بة ثيَضةوانةي ِرةنطي زةردء سور كة دةبنة هؤي زؤر خواردن، بؤية لة زؤربةي ِريستورانتةكاندا ئةو رةنطانة
دادةنين كة ئيشتها بؤ خواردن زؤر دةكةن. -٤بؤن كردن: بؤنكردني مؤز ،سيَو يان نةعنا دةبيَتة هؤي دابةزيني كيَش ،ئةم ليَكؤلَينةوةية لة سةر ( ) ٣٠٠٠كةس كرا لة وياليةتي شيكاطؤ لة ئةمةريكا ،ئةو كةسانةي كة رؤذانة زياتر بؤني ئةو خواردنانةيان كردبوو زياتر كيَشيان دابةزيبوو ،بةجؤريَك ئةو كةسانةي كة ِرؤذانة ضةند جاريَك ئةو كارةيان دووبارة كردبوةوة تا ماوةي ليَكؤلَينةوةكة تةواو بوو كة شةش مانطي خاياند نزيكةي ١٣،٥كيلؤيان كةم كردبوو ،هةنديَك لة بةشدار بوان ٨كيلؤيان كةم كردبوو لة ماوةي يةك مانطدا. ليَكؤلَةرةوةكان ئةوةيان بؤ دةركةوت كة لةكاتي بؤنكردني خواردنةكان دا دةتوانيت ميَشك فريو بدةيت ب��ةوةي كة طواية خواردنةكةت خواردووة ،بؤية ِريَطايةكي باشة
ذمارة (- )2هاويني ()2012
بؤ دابةزيني كيَش. -٥سود وةرطرتن لة ويَنةي ئةو خواردنانةي لة طؤظارو ِرؤذنامةكاندا بآلو دةكريَنةوة: َ هةولَبدة ويَنةي ئةو خواردنانة هةلبطرة كةلة طؤظارةكاندا ضاث دةكريَن ،بؤ نمونة ئةطةر ويَنةي خواردنيَك بيَت ِثر بيَت لة ثةنير يان هةرخواردنيَكي ديكة كة زةرةري زؤرة بةآلم مرؤظةكان حةزيان لة خواردني هةية ،لةكاتيَكدا كة خواردن دةخؤيت سةيري ئةو ويَنانة بكةيت ئيشتهات بؤ خواردنةكةي بةردةمت نامينيَتء كةمتر دةخؤيت. بةبي دةنطي: -٦نان خواردن َ ئةطةر لةشويَني قةرةبالَغيء دةنطة دةنطدا خواردن بخؤين ميَشكمان ناتوانيَت كؤنترؤلَي ئةوة بكات كة تيَرمان خواردووة، بؤية دةبيَتة هؤي زؤرخؤري ،بؤية ثيَويستة لةكاتي ناخواردن دا تةنانةت تةلةفزيؤنيش بةبي دةنطي نان بكوذيَنريَتةوة تا َ َ بخؤين ،ليَكؤلَينةوةيةك لة سالي ٢٠٠٩ دا ئةوةمان بؤ دةردةخات كة كاتيَك نان دةخؤين سةيري تةلةفزيؤن يان كار بة كؤمثيوتةر دةكةين ئاطامان لة نانخواردنةكة ناميَنيَت ،ئةطةري ئةوة هةية كة لة بةيني ذةمة خواردنةكاندا خواردةمةني تر بخؤين كة ئةمةش دةبيَتة هؤي زياد بووني كيَش. -٧بير كردنةوة لةو جالنةي كة ثيَت خؤشة لةبةريان بكةيت: هةولَبدةين لةكاتي نانخواردندا بير لةو جالنة بكةينةوة لة بةالمانةوة جواننء ثيَمان خؤشة لةبةريان بكةين ،بةآلم بةهؤي زؤري كيَشمانةوة ناتوانين لةبةري بكةين ياخود ئةطةر لةبةريشي بكةين بةهؤي طةورةيي قةبارةمانةوة جوان نةبيَت ،بؤية ئةم جؤرة بيركردنةوةية دةبيَتة هؤي ئةوةي كة كةمتر بخؤين. ِ -٨رذيَمي مةعجوني ددان: هةولَبدة لةدواي نانخواردن ددانةكانت بشؤء ئةو مةعجونةشي كة بةكاري دةهيَنيت با تامي نةعنا بيَت ،ضونكة بؤني نةعنا كار لةسةر ميَشك دةكات كة تيَر بويتء تام و بؤنيَكي خؤشي هةية ،ئةو كةسةي دواي ذةمة خواردنةكان دانةكاني بة بؤني نةعنا دةشوات دواي دلَي نايةت دانةكاني بة خواردني شيريني خراث بكات.