סיפורי עשהאל
ص�ع الله حاك ي�ات ن
Stories Made by God
Initiation and concept:
Sara Arnold, the Bazlamit family, the
Rinat Edelstein, Lee He Shulov,
Ghazawi family, the Green family, the
To (Those) Living side by side
Maeir Epstein family, the Marcus family,
Manofim Festival of Contemporary
the Rishek family, the Shapiro family,
Art in Jerusalem
Sue Surkes, and Sabina Schweid
Curators:
Special thank you:
Rinat Edelstein, Lee He Shulov, Iris Pshedezki, YTheater
to Ahmed Bazlamit, Elon Bezalely,
community theater — Kadar Herini,
Ahmed Ghazawi, Alisa & David Maeir
and Mira Mahfouzh
Epstein, and Khaled Rishek
Original production
Thank you to the artists and the
of Manofim Festival of
participants in the event
Contemporary Art in Jerusalem
Catalogue:
Production:
Graphic design and street photographs:
Ishai Revkin-Fenton
Renana Irsai & Carmelle Rubinstein
and the Art Cube Artists' Studios
English translation: Maya Shimony
Jerusalem
Arabic translation: Raji Bathish
Acknowledgments:
Print: Ayalon Print
Five Historical Photographs:
All photographs of the works are
David Rubinger, Yedioth Aharonoth
courtesy of the artists
Ya Lhmama, translation from Moroccan Arabic into Hebrew:
© Rinat Edelstein, Lee He Shulov -
Amit Hai Cohen
Manofim Festival of Contemporary Art
The Intercultural Center -
in Jerusalem, 2016
Hagai Agmon-Snir, Michal Shilor Willy Brandt Center Juliane Drückler Suesskind family Luna Art fund Thank you to the residents of the street for your hospitality, for the meaningful conversations, for opening your doors and hearts, and for taking part:
151
150
149
148 148
147
146
145
14 4
143
142
141
140
138
139
138
137
136
Stor ies M a d e by G o d
P refa ce
At any given moment, this text might change. The lines you
Stories Made by God marks a departure from the previous
are reading, the pages you are holding, were prepared a few
festivals. If in the past, the exhibition events looked at East
weeks ago. So many things can happen from the moment
Jerusalem from the outside — even though they were held in it
the first word in this text was written to the time it will be
— this year the gaze is turned inwards in two senses: the first
read. This energy, the tension, the uncertainty, are what
involves the personal encounter with the residents who live
characterized the work on the project Stories Made by God. A
in the area, getting to know them and their personal stories;
deep feeling that a knife can be tossed into the air and slash
the second stems from the introspection and contemplation
everything that was built in this street over months.
that each of the curators of the event experienced throughout the project.
This is the sixth year that Manofim Festival chooses to work with East Jerusalem, a vast area whose residents constitute
Assael Street is in fact the Green Line — the border between
37% of the city’s population. In every iteration, this choice
East and West Jerusalem. Israeli families from Abu Tor live on
is not taken for granted as the knowledge accumulates,
its odd side, and its even side houses Palestinian families from
the eyes open some more, and the challenge of cracking
al Tori. It is an invisible line, which for the accidental passerby
the question of the role of art in seam areas intensifies.
— simply does not exist. Anyone who walks along the street
Nevertheless, while in recent years the exhibitions and
without knowing, may mistake it for a handsome suburb of
events were curated in the shadow of military operations,
Jerusalem, a quiet bourgeois neighborhood. In fact, the street
terror attacks, fear and sense of insecurity, their importance
has two asymmetrical sides of neighbors, of citizens and
only grew each year. To us there is a great importance in
denizens governed by different laws. The simultaneousness
holding a cultural event that shows reality as it is. An
characteristic of the street — a concealed and inequitable
event that brings people together, and allows them to meet
border that has the semblance of a pleasant street, can serve
one another and not media headlines that dictate the
as a living example for an entire life taking place in Israel
appearance of things from a distance.
which is not known to the general public. An entire life that remains unspoken. Stories that lie outside consciousness.
135
13 4
P refa ce
Stor ies M a d e by G o d
The work on Stories Made by God was accompanied by
After an ongoing process we realized that the right way to
many challenges and questions. First, the encounter with
hold the event is through the myriad stories of the residents.
the residents of the street brought to the fore fears and
In some cases, the residents will recount the story of their
suspicions that shadow any attempt to hold an event with
home or of the street from their perspective, in other cases
both nationalities these days: who are we? who do we serve?
the artists participating in the event will explore elements
why even hold such an event?
in this space. The selected works and encounters portray a broad tapestry of the place: some draw on observation
The meetings oscillated between the personal and labels:
of the intercultural encounter in it, others engage in
“the Jew,” “the Israeli,” “the Arab,” “the Palestinian".
internal foreignness, recount the stories of the houses in
It was very difficult to be a private individual. Very
the neighborhood today, or present them from a historical
quickly, reluctantly, we found ourselves in the role of
perspective. Quite a few of the works explore the theme of
“representatives” talking to other “representatives." The
territories: those created by the authorities or those outlined
dichotomous identities took over the encounter. Another
by everyday neighborly interactions.
concern was that of normalization — of painting a false image of a peaceful and equal reality, when in fact things
We hope that together the stories and artworks will form
could not be farther from the truth. At the same time,
an overall picture that uncovers the split, the multilayered
some artists refused to participate in the project for
narrative held in the Abu Tor / al Tori neighborhood.
similar reasons. R i nat Ed elste i n,
Above all these hovered the question: what sort of artistic
Le e H e S h ulov,
actions should be performed in this place? how should it
Ir i s P s he d ez k i ,
be presented? what would be the best way to operate on
Y T heater —
the border?
co mm unit y t heater, Ka d ar H er i ni , Mi ra M a hfo uz h.
133
132
The works on pages 110-129 will be exhibited throughout the evening The works on pages 100-107 will be exhibited in the specified times only
131
130
Directed by Maha Assal Producer and cinematographer: Ihab Assal
18 Assael St.
Oranges
Maha Abu Hoseen
3 Avigail St. Jeff and Judith Green family house
Untitled
Video, 2009, 7 min. An old man, a young man, and an orange tree.
Maha Abu Hoseen paints herself and other female figures.
Two neighbours, a garden, and no words exchanged.
Time after time she returns to her private world of
What happens when interests clash and lines are crossed?
archetypes: the woman, horse, darkness and moon, creating new combinations. The woman is a self-portrait, the image of the horse is drawn from one of the artist’s meaningful childhood memories, and the darkness and the moon conjure up a magical, at times scary, world. Beautiful and “put together,� the women in her paintings look lonely even when they appear in groups, as the collage technique isolates them from the background and from one another. Sometimes their
18 Assael St.
Nasrin Abu Baker
gaze is turned toward the viewer, often they stare into space, other times their gaze is blocked. With the recurring images Abu Hoseen creates her own story, which offers criticism but also solace, giving expression and presence to the feminine
Truth or Dare
voice in the Arab world and its absence.
Installation in Progress
129
1 28
Nissreen Najjar
14 Assael St.
With My Automobile to Beirut, 2014
Joshua Borkovsky
9 Assael St.
Notebooks #1 #2, The Hajj Paintings, 2004
Video, 06:06 min. During the British Mandate, the artist's grandfather worked as a transport driver. On the last trip he took, on the eve of the British departure and the eruption of the War of Independence/Nakba, the grandfather witnessed killings, violence, and expulsion, and at times even had to pick up refugees into his truck. However, in his stories, the grandfather tends to omit these traumatic incidents in favor of joyous and longing recollections of the bananas he used to eat on these trips. In the video, Nissreen Najjar follows the events of the last nights in which her grandfather had made the drive from Nazareth to Beirut. Through the act of painting, the artist reenacts the route of the transport truck, and in each of the stops her grandfather had made on his way to Beirut, she stops sketching in order to eat a banana. On the background of the reality of rigid borders between today's Nazareth from Beirut, and the traumatic experiences buried in the grandfather's memory from his last trip
The Hajj is one of the five pillars of Islam: a pilgrimage to Mecca that every Muslim must make at least once during his lifetime. When the pilgrim returns home from the journey, as part of the welcome celebrations, the family paints (or commissions) Hajj paintings on the front of the house. The paintings feature fixed motifs like Qur'an verses, calligraphy, prayer rug, Al Aqsa Mosque, Mount Arafat, and of course the Kaaba, alongside specific details that include name, year of pilgrimage, mode of transportation during the journey, and more. Between 1977-1987, artist Joshua Borkovsky performed secular “pilgrimages� throughout the West Bank, Gaza Strip, Sinai, and Egypt, searching with remarkable curiosity for Hajj paintings on the walls of the houses. He took thousands of photographs of these paintings, each different from the other.
between the two cities, the banana becomes a symbol and the act of eating turns into an act of commemoration. 127
1 26
19:00 A talk with the artist at the Bezaleli family house 9 Assael St.
David Rubinger
4 Assael St. The home of Ahamed Ghazawi
Five Historical Photographs of Abu Tor These photographs form an extraordinary cultural
David Rubinger, born in Vienna in 1929, is the longest
document that commemorates the act of painting as a
working press photographer in Israel and the recipient of the
sacred act. At the same time, performed as a religious act,
1997 Israel Prize for Journalism. Over the years he captured
Hajj paintings also hold representations of minimalist
many historical moments in the history of Israel with his
painting: the Kaaba – the black cube – becomes Donald
camera, and gained international respect and recognition as
Judd’s or perhaps Malevich’s Black Square. The diversity of
a photographer for Time-LIFE Magazine until 2010.
the paintings, the unique handwriting of the artists mixed with the religious obligation, and the paintings’ subtle shift
Rubinger started taking photographs when he was 21, after a
along the axis between the sacred and the secular, allow us
friend from Paris gave him an Argus camera as a parting gift
to observe and understand the cultural space in which they
when he traveled to Israel on holiday during his service in
and we exist.
the Jewish Brigade. This camera awakened in him a passion for taking photographs, and when he left the British military he turned to photography. Over the years he published several photo books: “Witness to an Era” (1998), “Dear Knesset” (1998), and “Israel Through My Lens: Sixty Years as a Photojournalist" (2008).
1 25
1 24
Ruba Smira Salameh
7 Assael St. Blocked passage
Threshold Thanks to the meticulous cataloging of his photographs
Ruba Smira Salameh connects two gates that are also
in the archive, which was eventually purchased by Yediot
two liminal spaces: the locked gate on Assael Street and
Aharonot Archive, it was possible to find photographs taken
Damascus Gate. The piece is set up at a dead end road –
on Assael Street in the 1950s: 1956 Jordanian and Israeli
a passage from the Palestinian part to the Israeli part
soldiers in the presence of the UN, scattering poisoned meat
of the neighborhood, which was blocked years ago. A
to a fight rabies outbreak; 1956 a Jordanian soldier handing
documentation of Damascus Gate will be projected on the
a cup of tea to an Israeli soldier; 1958 children playing on the
locked gate, capturing the day to day movement of people
border on Assael Street.
to and from the gate. The double image – an open gate projected on a closed gate – creates tension around the concept of passage and impasse, freedom of movement and obstruction. The piece attempts to “open” the gate even when it is closed, make the impossible possible, open the mind and allow it a temporary passage of sorts.
1 23
1 22
Amit Hai Cohen
Ya Lhmama (Oh Dove)
12 Amit Oved Hai St.Cohen
Ya Lhmama (Oh Dove) Musical documentary, 11 min., 2015 1 Essaouira is a port city on Morocco’s Atlantic Coast, between Casablanca and Agadir. Many great rabbis and Jewish intellectual figures came from this city, and at certain periods Jews comprised the majority of its population. Jerusalem is an important spiritual center for many religions and cultures. It has always served as the object of prayer and longing of Jews from all over the world. In the 1950s, with the mass immigration of Moroccan Jews to Israel, there was a deep fracture in their identity and a longing for the life they have left behind. The film moves between two cities: from Jerusalem’s Moroccan Quarter, through Damascus Gate, the alleys of the Muslim Quarter in the Old City, Jaffa Gate and the Tower of David City to the markets of Essaouira, the cemetery, and the port of the Moroccan city. This is a film about a contemporary longing taking place in 2015. About being in-between. Ya Lhmama premiered in the Andalusia — Atlantic festival in Essaouira, Morocco in 2015. It is the first chapter in three short films on the same axis.
1 21
1 20
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
1
2
Ya L׳faracha, Oh Bird — Erez Biton
Reuven Abergel at Damascus Gate
— Neta Elkayam reading an excerpt from the poem in Moroccan Arabic
Oh message bird bearer of glad tidings What have you brought me this time? You, message bird To you I dedicate seeds of millet Here, the couscous is prepared If you tell me where my beloved is, somewhere in the distances
Twenty two years, since the day we left Morroco we didn't have any contact with Arabs we would see them from a distance but we didn't talk with them When the borders were lifted, the first thing I did me, my friends, my parents, my brothers and everyone We walked down to this place to get to know the Arabs living here we worked, we prayed, we sang we would go hear live music and listen to the songs of Umm kulthum, Abdel Wahab Sami Al Mughrabi and Salim Halali and Zohra Al Fassiya When I came from Morocco I lived here, near by We used to pray three times a day We would go to the Synagogue which was close to the Muslims mosque while praying, we would hear the muezzin and the Muslim prayers and our prayers were mixed the way we heard them in Morroco
1 19
1 18
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
2
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
3
1 17
1 16
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
3
4
Ya Lhmama — Abd Alrahman Alhamouli
Allah Allah Ana Metayeb Allah — Reuven Abergel
Oh dove, tell me your concerns Dip your head in ink and write with your beak Oh dove, tell me your concerns Dip your head in ink and write with your beak
Allah, Allah, I am a servant of Allah Allah, Allah, I repent to Allah
Answer me my dove How are you, how is your day? On branches you perch, with each passing huntsman, a growing target In your nest your merits are protected Afraid from dawn till dusk, deprived of sleep caught between peoples greed and your concerns Dove! Fly away in your skies rise to your serenity hide your sorrows with an olive branch in your beak
1 15
Oh, dove fly, visit my parents I beg of you May Allah have mercy on their souls buried in Morocco Grant me a favor Place a stone at the head of their grave clear the dry leaves Maybe the dead here and there converse The deceased will surely have advice so the living will live in peace and serenity In my youth I played here, in the Muslims cemetery when tired I would sleep on the marble and in my sleep, like our father Jacob, peace be upon him, they came to me...
1 14
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
4
Ya Lhmama (Oh Dove)
Amit Hai Cohen
4
1 13
112
Neta Shira Cohen
On the balcony of 12 Oved St. Fuchs family house
Menachem Roth Shelly Renan Kuris
22 Ein Rogel St. Willy Brandt Center
Zeitgeist
Neighbours
Neta Shira Cohen explores the relationship between
Shelly embarks on an emotional and physical journey in an
belonging and place and how culture “belongs” to a certain
attempt to get to know her Palestinian neighbours in Abu
territory. She places a gondola on a balcony of a house on
Tor neighborhood in Jerusalem, where she has been living
Assael Street, overlooking the other side of the street and
all her life. She lets go, for a moment, of the pessimism
beyond it. The gondola sails on an artificial sea, carrying two
that dominates the socio-political discourse and wishes
camels – souvenirs from Jerusalem.
to produce a perspective that pierces through the layers that present a façade of coexistence. Not satisfied with the
The gondola represents a means of transport that has
mediation of the media, she goes on an almost unmediated
become synonymous with Venice and limited to its territory,
exploration (except for the camera that keeps documenting),
while the camel, “the ship of the desert," is a means of
which takes her from the comfort and safety of her home to
transport associated with the Middle East. Placing them
the unknown, the absolute other – right across the street.
together at the center of a storm at sea severs each from
In her path, Shelly passes several emotional milestones.
the specific space they represent. The confluence of the
Soon, her difficulty to form a connection that overcomes the
two uprooted, lost, images becomes a representation of an
language and culture barrier, is replaced by difficulty to take
empty identity.
in and grasp what her eyes and camera capture.
20:00 A talk with the artists 22 Ein Rogel St. Willy Brandt Center
111
1 10
عسا� ي�ل، أ ب�ر ي�ل ،1972ش�ارع ئ ط�ة م� اكن ارع � أط�ال ي�لهون ي ف ن ق �ف� ش م�اع 1948-67 ش —
رو� ي� ن� ج�ر دا� ي�د ف �تصو ي�ر :ف أحرو�وت ي�د ي�عوت ن
אפריל ,1972רחוב עשהאל, רחוב שהיה שטח ההפקר 1948-67 — צילום :דוד רובינגר ידיעות אחרונות
108
April 1972, Assael Street, a street that used to be no-man's-land in 1948-1967 — Photographed by: David Rubinger , Yedioth Aharonoth
109
Leon Englesberg was born in Warsaw in 1919 to a traditional bourgeois family. His parents and sister most likely perished in Treblinka. In 1957 he came to Israel and settled in an Arab house in Abu Tor neighborhood, on 10 Ein Rogel Street. His room was his residence and atelier, where he continued to paint until his death. Over the years, following changes in the ownership of the property, Englesberg found himself surrounded by the home of another woman, and to get to
Tami Manor Friedman
Leon Englesberg’s Studio 17:00
18:30
10 Ein Rogel St.
Tamer Said and Marik Shtern
his studio, he had to pass daily through her house. Englesberg’s story matches the stereotype of the lonely artist who lives on the fringe of reality to a tee. Like the many Israeli artists, his story starts with the fate of a Jewish refugee who wishes to build a life in the new homeland and develop his art in it. The yearning to find a place of his own, take root in the local landscape and culture remained an unfulfilled
Tamer Said and Marik Shtern from “Al HaMakom” tours invite to take a bi-narrative tour that explores the history and contemporary reality in Jewish/Arab Abu Tor neighborhood. Together we will recount from a split and combined perspective the Israeli and Palestinian story of the neighborhood, from Saladin to Yes Planet.
Close and We’re Not Allowed There Geopolitical tour of Arab Al Thori – Jewish Abu Tor 17:00 Meeting point: Ein Rogel / Hebron Road
The tour is approx. two hours long. 107
106
promise. He left his estate to the state, his room included. In his will he asked that his studio will be turned into an artists’ center. Tami Manor Friedman, who curated a retrospective exhibition of his works at the Tel Aviv Museum of Art in 2006, will talk about his work, life, room, and special style as a painter and as a man.
Kadar Herini
Sanaullah is a 30-year-old married man. He used to work as a construction worker, but now he is unemployed and does all the housework. Unannounced, a group of people arrive to visit him in his home, which has a standing demolition order. He greets them with a smile, serves them coffee, and starts telling them his story.
Sanaullah Play, 15 min., inspired by the stories of the people who live on Assael Street 17:30 19:00 Ein Rogel – stairs leading to Assael Street
20:00
Alisa and David Maeir Epstein
The Epstein family has been living in Abu Tor since 2005. Under the radar, in this of all times, there are 10 task forces of Jewish and Arab residents of Abu Tor. They hold Arabic and Hebrew classes, have a joint football team, community garden, communal family events, local financial development project and more. Come and meet the leaders of the community initiative Good Neighborliness.
Good Neighborliness project 18:00
19:00
11 Assael Street The home of Alisa and David Maeir Epstein
Actor: Tuhama Al-Abbasi Director: Kadar Herini Production: YTheater
Sara, who has been living in Abu Tor since 1997, will talk about the major milestones in her life, the choice to become Jewish, her experience as a music teacher in Beit Hanina and an English teacher, and about her adoptive Ethiopian family.
Sara Arnold
From Chicago to Abu Tor 18:00 12 Oved Street The home of Sara Arnold
105
Chedva Harakvi
Chedva, a poet and painter, has been living in Abu Tor since 1966. She will read from the poems of Leah Goldberg and Avot Yeshurun.
Poetry Reading On the Alter in the Greek Compound 18:00 Entrance from Avigail Street
104
Neta Elkayam Amit Chai Cohen
“Arvit” – Evening Prayer or Ma’ariv – is one of the three daily Jewish prayers, held in the evening after the stars come out. Arabic is the musical and singing language of Neta Elkayam and Amit Chai Cohen and many north African Jews, who in the past were called “Maghreb” or “Ma’aravim.” The performance wanders between these definitions, their appearance and sounds, through the musical and personal biography of each of the artists.
Arvit 18:30 20:00 21:30 3 Avigail Street The home of Jeff and Judith Green Musical Performance, Approx. 20 min.
Sue Surkes
A tour in the Greek Orthodox Church Compound with the neighborhood resident Sue Surkes, leader of the struggle for the compound preservation 19:00 Entrance from Avigail Street
Joshua Borokovsky
A conversation with the artist
Hajj Paintings
Come tour and hear about the compound and the struggle for its preservation alongside a spectacular view of Valley of Hinom.
Khaled Rishek and Muhammad Asali
Stories from the early days of Magen David Adom volunteer’s organization in Eastern Jerusalem.
Rescue Stories
19:00 9 Assael Street Bezaleli family house
19:30 6 Assael Street Rishek family house
103
In the Greek Compound there are signs of human activity dating back thousands of years; ruins on and below ground of three churches from different periods, and a huge rock that probably served as an alter in the proto-Canaanite period. According to Josephus, this was the place of the high priest Anania's house and the Christians believe this is where the decision to give Jesus’s location to the Romans was made – "Hill of Evil Counsel."
102
Menachem Roth Shelly Renan
A conversation with the artists
My Neighbours
Before and After 1967
Sabina, who was been living in Abu Tor since 1954, will talk about life in the neighborhood and about neighborliness before 67, after 67 and today. Please prepare questions.
20:15 11 Ishay Street The home of Sabina Schweid
20:00 22 Ein Rogel Street Willy Brandt Center
Danae Elon
“Jaffa Gate Is Ours!” screamed the headlines in 2005. Greek Orthodox Patriarch Irineos was accused of selling church property to Jewish settlers. He denied all the accusations. For the first time in the church’s 2000-year history, its leader was ousted and imprisoned in his chambers for 11 long years. In this firstperson account, filmmaker Danae Elon unravels what really happened to the former Patriarch. With unprecedented access to the inner workings of the church, a riveting, mysterious, disturbing, and often humorous story is revealed about an unknown world within the walls of Jerusalem’s Old City.
The Patriarch’s Room Israel / Canada 2016, 83 min. Hebrew, English and Greek, Arabic and English subtitles 9 Oved Street Marcus Family 20:30 Screening of the film The Patriarch’s Room
101
The Sulhas Tradition A conversation with Ahmed Ghazawi 20:15 4 Assael Street The home of Ahmed Ghazawi
Wedding Celebrations in the Arab Society Conversation with musical accompaniment 21:00 8 Assael Street
100
Tzippi – The Pillar of Fire
saw the activity on behalf of others, including public causes, as a human obligation that applies first of all to her. And so she became deeply involved and active in our neighborhood, and we, the residents of Abu Jerusalem, 1945-2015 Tor, were lucky to have her. She united us, organized us, instilled If she were still with us, Tzippi Suesskind would probably consider in us the spirit of fighting for a common interest, and most the fact that Manofim Festival of all — imbued in us a sense is held in Abu Tor to be a special gift to her, since it merges two of of mutual commitment to the neighborhood. Her passionate her greatest loves — Jerusalem and determined activity has and art. turned Abu Tor into an active, represented body that has Tzippi’s love for art was an a voice in and even beyond important part of her life, Jerusalem, and the continued whether creating jewelry activity taking place in the and ceramics, making sure to neighborhood is largely thanks incorporate aesthetic elements to her. in every aspect of her life, or promoting contemporary Israeli art. Her support of Manofim was Tzippi hoped that the Sherover Center in Abu Tor will serve only one of the ways in which as a platform for promoting she worked to encourage Israeli Israeli art in Jerusalem. One art, alongside initiating and managing Israeli art acquisitions of her ideas was for the center to serve as a home for young groups for The Israel Museum artists who studied in the many and Tel Aviv Museum of Art. schools in the city devoted to the Tzippi’s activity was not limited arts — from cinema, through theater and dance, to art and to the privacy of her home. She 099
music — which will foster them after their graduation and serve as a starting point for their artistic future. When it came to light that the Shruber Cultural Center is in fact a business venture (serving predominately as a multiplex) she led the neighborhood struggle against it with determination. Her hopes and struggle did not reach full fruition, however it is the nature of ideas that no one
098
can tell in advance how, where, when, and by whom they will bud, emerge, and influence in the future. Perhaps Manofim Festival in Abu Tor will lay the cornerstone for realizing Tzippi’s vision for our neighborhood. Stories Made by God — the special art event held tonight in Abu Tor, is undoubtedly a worthy tribute commemorating her memory.
ت�س ي� ب� ي� – ال�ار عامود ن ال�دس2015 – 1945 ، ق
�ج و�ف� ا ألساس الم� ت�ركة ،ي أ ل المصالح ش ي ب للح�. ادل � الم� ام االل� روح ا � � � ت ب� ث� ف ي ن ت�ز ت والع� ي�د إ�لى �جعل الدؤوب اطها � � أدى ن نش أ ب�و طور �ج سد ي�حمل ت� ي ا�طا م��ال ،ن� ش ث وح�ى وصو�ه مسموع ي �ف� ق ت ال�دس ت ال��اط ج �ج ب ال�اري عة � ا م� نش �خ ار ها ،كما أن ت ي ل�ة ،ل ي�س � م� ع � موا حول الح� �ف� ي ي �ض خ ت ف م�ه ب� ف� ض�لها. ل ق�ل ي� ن
تسي� زيسكيند اك�ت ب ي اك�ت ب� ي� ن� ن�ا ،ن لو ن إ ي �ج ب ي ب ب "را�فعات" ان مهر امة � � ر � �ف� ر � رو � مرك لك � � أن � � � س � أملت س�تع� ق ي ي ت �ز ش ش ت ي ي ي ب صا � �خص حت � م ة � هد طور �ف� أ ب�و �ف� � ال� �أن � ر � طو ل� را�فعة طور و � أ ي ف ن ي ُ ن ش ت ي ي ي ع� ق�اها اك�ت إ�حدى فأ�اكرها أن ي� ش�لك ال�دس .ن ق ل� ق� ي� ف��ه ش لها .ح�ث � ت وال��. لل�دس �ج� المدارس ل�ر ي� ي المرك�ز ب� ي� ت�ا ف� ن� ي�ا خ ق ف ن ي ال�دس ل��ى ج م�االت �ف� دة � العد ي ق ش ت لل�� مرك ب�ا هاما ع�ق ت�س ي� ب�� الر�ص ال� ن�ون -الس ي� ن�ما ،المسرح ،ق ف اكن ش ي ب ف ن ي ي ب م � �تصم � العمل � سواء ها، ا� ل� والموس ي� ق�ى � ك ال�ت� � ال� المعاصر، ي ي �ف� ح ي� ت ش ف ن الحل� والكرام ي�اك ،أو حرصها على – ب�ح ي�ث ي�رعاهم ب�عد ت� خ�ر�ج هم و ي� ش�لك ي �مل مكون �ج م�حى لمس� ق� ب�لهم ال�س ب�ة لهم ن� ق�طة نا�طالق مال� ي ي �ف� لك ن ب� ن ش ت إ ي ل� � سرا� ال � ال� دعم م� ح ي� تا�ها، وع�دما تا� ض�ح أن "مرك�ز ش�رو ب�ر . � � ال� ئ ي ف ن ي ف ن ن ن المعاصر ،ح ي�ث اكن �تعاون ت�س ي� ب� ي� م�روع الح� ي� ق�ة هو ع ب�ارة لل� ق� فا�ة" ب� ق ع� ش ث ن ال�ت� الح� �ض ده. ح� ،ق�ادت ب�ع�ز م ن� ض�ال �ف� "را�فعات" إ�حدى الطرق ي ي ي ر ب� ي ي ة ا� و� ض�االت ت�س ي� ب� ي� آمال ق �تح� � لم ف ال� ن� ،إ��ض ل�طو ي�ر هذا ف ن ت ق عملت ف��ها ت للم ب�ادرة إو�دارة ج م�موعات ش�راء ال�ت� لل�� اكملة، ولك� ت�لك ط ب� ي�عة ا أل ف�اكر ي ف ن ن إ الصعب ال� ن� ب�ؤ ك ي�ف ،أ ي احف م� لصالح المعاصر ل� وم�ى ، � � م� سرا� ي� ي ال ئ ت ت ت ن بن ي ي ب ب. � � أ ل و� ل � سرا� الح�ا. ر ؤ� و� ظهر � ، � � س� م� واسطة � و �أ ق إ� ئ ت ت ث ن تنش ت ي �ج �ف� أ ب�و "را�فعات" ان مهر كون � د � ق ي اد�ها .طور ج ل�تح� ي�ق ف�كرة ت�س ي� ب� ي� ح�ر زاو ي�ة ك�ف ت�س ي� ب� ي� ب�العمل ف ق و�ق م ب� ئ لم ت� ت اع� ب�رت العمل م� أ�ج ل ا آل�خ ر ي�� هذه لح ي� ن�ا. ف� ق�د ت ن ن ي ي و� ب�ل لك ش� ي�ء أوال سري � ا � سا� ق وا�ج ب�ا إ� ن� ن ج ي ب اطها � � اكمل � دت � � � وهكذا عل ي�ها. ال� ن� ي� الحدث اللة" ع ص� ات � "حاك ف ت ن ن نش ي ي ي ي ح� � ا � � حظ د و� ا، � � ح �ف� للعمل �ف� المساء هذا ام � � الذي � المم ن ق ي ي ق �ز �جن ن ن مع� ن�ا، ساكن أ ب�و طور ب�ذلك; ف� ق�د أ ب�و طور -ي� ش�لك ب�ال ش�ك ت� خ�ل ي�دا ت ال� ض�ال م� ال� ق�ا لذكراها. ئ ظم� ن�ا ،أد�خ لت ف� ي� ن�ا روح ن ن� ت ن 096
ציפי – עמוד האש ירושלים2015-1945 ,
לו הייתה עדיין בינינו ,ודאי הייתה ציפי זיסקינד רואה בקיום פסטיבל "מנופים" באבו־טור מתנה שניתנה במיוחד לה ,כי בו משתלבות שתיים מאהבותיה הגדולות — ירושלים ואמנות. אהבתה של ציפי לאמנות הייתה מרכיב חשוב בחייה ,בין אם בעשייה עצמית של אמנות כמו תכשיטנות וקרמיקה ,בין אם בהקפדתה לכלול מרכיב של אסתטיקה בכל היבט בחייה ובין אם בקידום האמנות הישראלית העכשווית ,שסיועה של ציפי ל"מנופים" הייתה רק מן אחת הדרכים שבהן פעלה לקידומה ,כמו גם ייזום וניהול קבוצות-רכישה של אמנות ישראלית עכשווית עבור מוזיאון ישראל ומוזיאון תל אביב לאמנות. ציפי לא הסתפקה בעשייה בדל"ת אמותיה .היא ראתה בפעילות למען אחרים ,ובכלל זה למען מטרות ציבוריות — חובה אנושית שחלה קודם כל עליה .כך נרתמה במלוא המרץ לפעילות בשכונתנו ,ואנו תושבי אבו־טור זכינו; היא אספה אותנו ,ארגנה אותנו ,החדירה
בנו רוח של מאבק על אינטרסים משותפים ,ובעיקר — הפיחה בנו רוח של מחויבות הדדית לשכונה .עשייתה הנלהבת והעקשנית הביאה את אבו־טור להיות גוף מיוצג ,פעיל ונשמע בירושלים ואף מחוצה לה ,והמשך הפעילות המתרחשת בשכונה בנושאים שונים, היא לא מעט בזכותה. ציפי קיוותה שמרכז שרובר באבו־טור ישמש מנוף לקידום האמנות הישראלית בירושלים .אחד מרעיונותיה היה שהמרכז ישמש בית לאמנים הצעירים בוגרי בתי־הספר הרבים שבעיר לכל ענפי האמנות — מקולנוע ,דרך תיאטרון, מחול ,אמנות ,ועד למוסיקה — שאחרי סיום לימודיהם יטפח וילווה אותם ויהווה עבורם נקודת זינוק לעתידם האמנותי. כשהתברר ש"מרכז שרובר לתרבות" הוא למעשה מיזם עסקי (שהתגבש בעיקרו לרב־קולנוע) ,הובילה בנחישות את מאבק השכונה נגדו. תקוותה ומאבקה אומנם לא צלחו במלואם ,אך מטבעם של רעיונות שקשה לחזות כיצד ,היכן ,מתי ועל ידי מי ינבטו, יופיעו וישפיעו בהמשך .אולי פסטיבל "מנופים" באבו־טור יהיה אבן פינה להגשמת רעיונה זה של ציפי לשכונתנו. "סיפורי עשהאל" — אירוע האמנות המיוחד שנערך הערב באבו־טור — מהווה ללא ספק הנצחה ראויה לזכרה.
097
كمان1975 ، 62.5x98سم ز ي�ت على ق�ماش — ب�ل ي� ئ�ون نا� ج�لس ب� ي�رج
כנר1975 , 62.5x98ס"מ שמן על בד — ליאון אנגלסברג
094
Violinist, 1975 Oil on canvas 62.5x98 cm — Leon Engelsberg
ذا�ت� مع ص ب�ارة، ور�ر ي�ه ي ب� ت س�وات الـ 60أو الـ 70 ن 47.5x58سم — ب�ل ي� ئ�ون نا� ج�لس ب� ي�رج
דיוקן עצמי עם צבר, שנות ה־ 60או ה־70 47.5x58ס"מ שמן על בד — ליאון אנגלסברג
095
Self Portrait with Sabra Cactus, 1960s or 1970s 47.5x58 cm, Oil on canvas — Leon Engelsberg
ص�ع الله ن — ك ي�دار هر ي� ن� ي�
צנעאללה — קדר הריני
Sanaulla — Kedar Hereini
092
ب� ي�ت ال ب�طر ي�رك — د�اي ا ي�لون ن
The Patriarch’s Room — Danae Elon
הפטריארך — דנאי אילון
0 93
My Neighbours — Menchem Roth Shelly Renan
השכנים שלי — מנחם רוט שלי רנן
0 91
كور ي�س —
م�اح ي�م روت ن ل� ر ي� ن�ان ش� ي� ي
Zeitgeist — Neta Shira Cohen
Zeitgeist — נטע שירה כהן
090
Zeitgeist —
دا� ي�د رو ب� ن� ج�ر ف
أ ب�ر ي�ل ،1972ش�ارع أط�ال ي�لهون عسا� ي�ل ،ف ئ ط�ة ي م� ق �ف� ش�ارع اكن ن م�اع 1948-1967 ش — رو� ي� ن� ج�ر, دا� ي�د ف ف أحرو�وت ي�د ي�عوت ن
אפריל ,1972 רחוב עשהאל ,ילדים משחקים ברחוב שהיה שטח ההפקר 1948-67 — דוד רובינגר, ידיעות אחרונות
088
April 1972, Assael Street, children playing on the street that used to be no-man's-land in 1948-1967 — David Rubinger, Yedioth Aharonoth
أ ب�ر ي�ل ،1972ش�ارع أط�ال ي�لهون عسا� ي�ل ،ف ئ ط�ة ي م� ق �ف� ش�ارع اكن ن م�اع 1948-1967 ش — رو� ي� ن� ج�ر, دا� ي�د ف ف أحرو�وت ي�د ي�عوت ن
אפריל ,1972 רחוב עשהאל ,ילדים משחקים ברחוב שהיה שטח ההפקר 1948-67 — דוד רובינגר, ידיעות אחרונות
089
April 1972, Assael Street, children playing on the street that used to be no-man's-land in 1948-1967 — David Rubinger, Yedioth Aharonoth
د� تا�ر ، #2 #1 م� ف
ن صور الحاج 2004
— ي سك� هو�وع ب� ف وركو� ي � ش
מתוך :מחברות ,#2 #1 ציורי החאג'2004 , — יהושע בורקובסקי
086
From: Notebooks #1 #2, The Hajj Paintings, 2004 — Joshua Borkovsky
0 87
With My Automobile to Beirut — Nissreen Najjar
With My Automobile to Beirut — נאסרין נאג׳ר
085
084
With My Automobile to Beirut —
ن�سر ي�� ن� ج�ار ن
مها ا ب�وحس ي�� ن — ع�وان دون ب� ن
ללא כותרת — מהא אבו חוסיין
082
Untitled — Maha Abu Hoseen
ع� ب�ة ت — ر ب�ى أم ي�رة سالمة
מפתן — רובא אמירה סלאמה
083
Threshold — Ruba Amira Salame
،Truth or Dare
ي ال�ت�لك ن م� ش��أة ق��د ش — ن�سر ي�� أ ب�و ب�كر ن
אמת או חובה, הצבה בהתהוות — נסרין אבו בכר
080
Truth or Dare, Installation in Progress — Nasrin Abu Baker
الك ي�ام وعم ي�ت حاي ك� ي�س " ب� ي�ت إ� ي�ل" كوه ي� ن� ،ن مراكش �ف� ي — �تصو ي�ر :ر ي�اض ط ب� ي� ب�� ن
נטע אלקיים ועמית חי כהן ,בית הכנסת ״בית אל״ במרקש — צילום :ריאד טביבן
081
Neta Elkayam and Amit Hai Cohen, Beth El Synagogue in Marrakech — Photo: Riad Tabiben
ر� ق�ال ب� ت — س ي� ن�ار ي�و إو��خ راج :مها حاج عسل نا� ت�اج و�تصو ي�ر :إ� ي�هاب عسل
תפוזים — תסריטאית ובמאית :מהא חאג' עסל מפיק וצלם ראשי :איהאב עסל
078
Oranges — Directed by: Maha Assal Producer and cinematographer: Ihab Assal
07 9
د�اي ا ي�لون ن
ب� ي�ت ال ب�طر ي�رك
د� ي� ق�ة، ك�دا 83 ،2016ق ئ اسرا� ي�ل /ن
و� نا� ي�ة ،ت�ر�ج مة ن� ج�ل ي��ز ي�ة و ي� ن ب�العر ب� ي�ة إ وال ن� ج�ل ي��ز ي�ة عو�اد 9 ف مر�ص لة عا� ق ب� ي�ت ئ 20:30
عرض ف� ي�لم ب� ي�ت ال ب�طر ي�رك
" باب الخليل ف ي� أيدينا" جاء ف ي� عناوين الصحف عام .2005فقد تم اتهام ن اليونا� إيريناوس ببيع ممتلكات البطريرك ي ن للمستوطن� .وقد أنكر وادعى أنهم الكنيسة ي يلصقون به تهمة ال أساس لها .ألول مرة ف ي� السنوات ال 2000من عمر الكنيسة اليونانية أ الرثودوكسية يتم عزل من يقف عىل رأسها وسجنه بغرفته لمدة 11عاما كامال .تكشف المخرجة دناي ايلون بشهادة من المصدر أ الول ،ما حدث للبطريرك المعزول وتنجح بتقديم نظرة نادرة إىل أعماق إدارة الكنيسة .القصة المكشوفة مث�ة للضيق واحيانا ت ح� غامضة ،غرائزية ،ي مضحكة .إنها قصة عالم مغلق وخفي ف ي� قلب البلدة القديمة ف ي� القدس.
דנאי אילון
הפטריארך ישראל /קנדה 83 ,2016דקות, עברית ,אנגלית ויוונית, כתוביות בערבית ובאנגלית
רחוב עובד 9 בית משפחת מרקוס 20:30 הקרנת הסרט הפטריארך
ت� ق�ال ي�د الصلحات
�ف� حد ي�ث ف�رحة ال�ز واج ي
שיחה עם אחמד גז'אווי
20:15 عسا� ي�ل 4 ئ
21:00 عسا� ي�ل 8 ئ
20:15 רחוב עשהאל 4 ביתו של אחמד גז'אווי
حد ي�ث مع أحمد ج ع�اوي
ب� ي�ت أحمد ال�ج�ز اوي
مر�ق ب�الموس ي� ق�ى حد ي�ث ف
076
מסורת הסולחות
"שער יפו בידינו" קראו כותרות העיתונים בשנת .2005הפטריאך היווני אירינאוס הואשם במכירת רכוש הכנסייה למתנחלים .הוא הכחיש וטען שטופלים עליו האשמת שווא .לראשונה ב־ 2000שנותיה של הכנסייה היוונית אורתודוקסית הודח העומד בראשה ונכלא בחדרו למשך 11שנים ארוכות .הבמאית דנאי אילון חושפת ,בעדות ממקור ראשון ,מה קרה לפטריארך המודח ומצליחה לספק מבט נדיר אל תוככי ההתנהלות של הכנסייה .הסיפור הנחשף מסתורי, יצרי מטריד ולעתים אפילו מצחיק. סיפורו של עולם מסוגר ולא מוכר בליבה של העיר העתיקה בירושלים.
שמחת חתונה בחברה הערבית שיחה מלווה במוזיקה 21:00 רחוב עשהאל 8
07 7
ر�ق �خ الد ش عسل� محمد ي
كيف بدأ تنظم متطوعي نجمة داوود الحمراء ف ي� القدس ش ال�قية.
חאלד רשק מוחמד עסלי
סיפורי הצלה
ق�صص نا� ق�اذ
שיחה
19:30 عسا� ي�ل 6 ئ
19:30 רחוב עשהאל 6 בית משפחת רשק
حد ي�ث
م�اح ي�م روت ن ر�ان ش� ي� ي ل� ن
ين الفنان� حديث مع وشيل رنان منحيم روت ي
را� ي� �ج ي� ن
שיחה 20:00 רחוב עין רוגל 22 מרכז וילי ברנדט
20:00
عا�لة ف�وكس ش�ارع ب� ي�ت ئ ع ي�� رو�ج ل 22 ن را�دت �ف� مرك�ز و ي� ي ي ل� ب� ن
ق� ب�ل و ب�عد 1967
حد ي�ث مع سا ب� ي� ن�ا ش� ف�ا ي� ي�د
מנחם רוט ושלי רנן
שיחה עם האמנים מנחם רוט ושלי רנן
השכנים שלי
حد ي�ث
سا ب� ي� ن�ا ش� ف�ا ي� ي�د
שיחה עם חאלד רשק ומוחמד עסלי — איך התחילה התארגנות מתנדבי מד"א במזרח ירושלים.
ف
تقطن ي� أبو طور من العام .1954
سوف تروي سابينا عن الحياة ف ي� الج�ة قبل 67׳ وبعد 67׳ الحي وحول ي ف و� يومنا هذا. ي
סבינה שבייד
לפני ואחרי 1967 שיחה עם סבינה שביד
20:15 �ارع ي��اي 11
סבינה שבייד מתגוררת באבו טור מ־ .1954סבינה תספר על החיים בשכונה ועל השכנות לפני 67׳, אחרי 67׳ וכיום. נא להכין שאלות
20:15 רחוב ישי 11 ביתה של סבינה שוויד
ش ش ب� ي�ت سا ب� ي� ن�ا ش� ف�ا ي� ي�د 074
075
سو سوركس
ط�ة �ج ولة ي م� ق �ف� ن و� نا� ي�ة الك� ي�سة ال ي� ن ن الح� سو ة ساك� مع ي ن ال� ض�ال سوركس— ئ را�دة ن المو�ع لح�ظ ق ف 19:00
ج و� نا� ي� الم�مع ال ي� ن الد�خ ول م� ش�ارع فا� ي� ج�ا ي�ل ن
هنالك عالمات لنشاط شب�ي ف ي� المنطقة أ اليونانية قبل آالف السنوات ،آثار عىل الرض وما تحتها لثالث كنائس من تف�ات مختلفة، صخرة ضخمة استخدمت كما يبدو كمذبح للطقوس من ت الف�ة ما قبل الكنعانية .كتب يوسف بن حنانيا أن هنا وقف بيت الكاهن الكب� حنانيا .وفق العقيدة المسيحية، ي ف ي� هذه المنطقة اتخذ قرار اخبار الرومان عن مكان وجود يسوع – إنه "جبل مجلس أ ال ش�ار". تعالوا للتجوال والسماع عن المنطقة وعن الطاللة البديعة النضال لحفظها إىل جانب إ عىل وادي بن هينوم.
ي سك� هو�وع ب� ف وركو� ي � ش
סו סורקס
סיור במתחם הכנסיה היוונית עם תושבת השכונה סו סורקס — מובילת המאבק לשימור המתחם
19:00 המתחם היווני הכניסה מרחוב אביגיל
במתחם היווני סימני פעילות אנושית מלפני אלפי שנים; שרידים על הקרקע ומתחת לה של שלוש כנסיות מתקופות שונות ,סלע ענקי ששימש כנראה כמזבח לטקסים מהתקופה הפרוטו־כנענית .יוסף בן מתתיהו כתב שכאן עמד הבית של הכהן הגדול חנניה .על פי האמונה הנוצרית ,בשטח המתחם נפלה ההחלטה להודיע לרומאים על מיקומו של ישו — זהו "הר המועצה הרעה". בואו לסייר ולשמוע על המתחם ועל המאבק לשימורו לצד תצפית מרהיבה על גיא בן הינום.
יהושע בורקובסקי
صور الحاج
ציורי חאג׳
ي ي سك� هو�ع ب� ف وركو� ي حد�ث مع � ش
שיחה עם יהושע בורקובסקי
19:00
19:00 רחוב עשהאל 9 בית משפחת בצלאלי
عسا� ي�ل 9 �ارع ئ
ش
07 2
073
حد�ا هرك ب� ي� ف
ق�راءة ش�عر ي�ة
تقطن ف ي� أبو طور من العام .1966 سوف تقرأ من أشعار ليئا جولدبرج وأفوت يشورون
18:00
ال�روب صالة غ (عر� ي�ت) ف
دا�ئ� موس ي� ق� ي� عرض إ� ي
21:30 ,20:00 ,18:30 �ارع فا� ي� ج �ا ي�ل 3
ش ن� ي� ت�اع الك ي�ام وعام ي�ت حاي كوه ي�� ن
קריאת שירה 18:00 על המזבח במתחם היווני כניסה מרחוב אביגיל
�ف� على المذ ب�ح ي و� نا� ي�ة ط�ة ال ي� ن الم� ق ن الد�خ ول م� ش�ارع فا� ي� ج�ا ي�ل ن
ن� ي� ت�اع الك ي�ام عام ي�ت حاي كوه ي�� ن
חדוה הרכבי
חדוה הרכבי מתגוררת באבו טור מ־ ,1966משוררת וציירת. תקרא משירי לאה גולדברג ואבות ישורון.
صالة الغروب (عرافيت) هي واحدة من الصلوات الثالث اليومية ف ي� الدين اليهودي، وتجرى ف ي� المساء بعد ظهور النجوم. بالع�ية) هي اللغة العربية (عرافيت ب الموسيقية ولغة الغناء لنيتاع إلكيام وعميت حاي ي ن كوه� والعديدين من يهود شمال ف ض أفريقيا الذين سميوا ي� الما� "مغاربة". ي يتنقل العرض ي ن ب� هذه التعريفات ،شكلها الس�ة الذاتية الشخصية وأنغامها ،بع� ي المبدع�.ن والموسيقية لكل واحد من ي
נטע אלקיים עמית חי כהן
ערבית פרפורמנס מוזיקלי 21:30 ,20:00 ,18:30 רחוב אביגיל 3 ביתם של ג'ף ויהודית גרין משך המופע :כ 20 -דקות
מעֲרִ יב היא אחת תפִ ל ַּת עַרְ בִית או ַ ְּ משלוש תפילות יומיות ביהדות, הנערכת בערב לאחר צאת הכוכבים. ערבית היא השפה המוסיקלית ושפת השירה של נטע אלקיים ועמית חי כהן ושל המון מיהודי צפון אפריקה שנקראו בעבר "מערביים" או ״מוגרבים״ .המופע מטייל בין ההגדרות הללו ,הנראות והצלילים שלהן ,דרך הביוגרפיה האישית והמוסיקלית של כל אחד מהיוצרים.
د� ي� ق�ة حوال� 20ق ي
070
07 1
أر�ولد سارة ن
م� ش� ي�اك�ج و إ� ن لى أ ب�و طور
تسكن ف� أبو طور منذ .1997ت س�وي سارة ي عن محطات ف ي� حياتها ،حول اختيارها لتكون يهودية ،عن تجربتها كمعلمة للموسيقى ف ي� يز للإنجل�ية وحول العائلة بيت حنينا ومعلمة أ الثيوبية المتبنية.
آر�ولد حد ي�ث مع سارة ن ش أر�ولد ب� ي�ت سارة ن
"ح� �ج ي�د" م�روع ي ش حد ي�ث مع عال ي��ز ا دا� ي�د ي أ�ف� ت�ا ي�� ف ئ م��ر ش ن 19:00 18:00 عسا� ي�ل 11 �ارع ئ
משיקאגו ועד אבו טור שיחה עם שרה ארנולד 18:00 רחוב עובד 12 ביתה של שרה ארנולד
18:00 عو�اد 12 �ارع ف
دا� ي�د ي أ�ف� ت�ا ي�� عال ي��ز ا ف ئ م��ر ش ن
שרה ארנולד
שרה תספר על תחנות בחייה ,על הבחירה להיות יהודיה ,על ניסיונה כמורה למוסיקה בבית חנינא ומורה לאנגלית ועל המשפחה האתיופית המאמצת.
عائلة ابشتاين تقطن ف ي� أبو طور من عام .2005من تحت الرادار وبالذات ف ي� هذه ت الف�ة تعمل 10طواقم مهمات من سكان أبو طور ،يهودا وعربا .وهم يقومون بتعلم والع�ية ،فريق كرة قدم ت مش�ك، العربية ب حديقة عامة ،فعاليات اجتماعية للعائالت، ش وغ�ها .تعالوا محل ي م�وع تطوير اقتصادي ي لتتعرفوا عىل رواد العمل بالحي " حي جيد".
ش ودا� ي�د ب� ي�ت عل ي��ز ا ف م� ي�ر إ� ب� ش� ت�ا ي�� ئ ن 06 8
עליזה ודיוויד מאיר אפשטיין
פרויקט שכנות טובה שיחה עם עליזה ודיוויד מאיר אפשטיין 19:00 18:00 רחוב עשהאל 11 ביתם של עליזה ודיוויד מאיר אפשטיין
משפחת אפשטיין מתגוררת באבו טור מ־ .2005מתחת לראדר ודווקא בתקופה הזאת פועלים 10צוותי משימה של תושבי אבו טור ,יהודים וערבים .הם מקיימים לימודי עברית וערבית ,קבוצת כדורגל משותפת, גינה קהילתית ,אירועים קהילתיים למשפחות ,פרויקט לפיתוח כלכלי מקומי ועוד .בואו להכיר את מובילי הפעילות השכונתית "שכנות טובה".
069
ت�امر سع ي�د ي مار ي�ك ش� ت��رن
شت�ن من جوالت " حول تامر سعيد وماريك ي المكان -ع المحل" يدعوانكم لجولة ثنائية الرسدية حول التاريخ والواقع المعارص ف ي� العر� .سوف نرسد حي أبو طور اليهودي /ب ي الرسائيلية بنظرة منفصلة ومدمجة القصة إ والفلسطينية ف ي� الحي ،من تف�ة صالح الدين ت وح� عرص "يس بالنيت". ساعت�.ن حوال ي مدة الجولة ي
ومم�وع ق�ر ي�ب ن ه�اك عل ي� ن�ا ن
�ج ولة �ج ي�و-س ي�اس ي�ة �ف� ال�وري العر ب� ي�ة — ي ث أ ب�و طور ال ي�هود ي�ة
17:00 وا�طالق م� �ارع ع ي�� ر�ج ل 10 ت� ج�مع ن
ن ش
ص�ع الله ن مسرح ي�د ي�ة
اس� م� ي�ل :ت�هامة الع ب� ي ت� ث ا�خ راج :ك ي�دار هر ي� ن� ي� 17:30
19:00
קרוב ואסור לנו שם סיור גיאו פוליטי באל ת'ורי הערבית — אבו טור היהודית
17:00 התכנסות ויציאה מכיכר עין רוגל /דרך חברון
ن
ك ي�دار هر ي� ن� ي�
תאמר סעיד מאריק שטרן
תאמר סעיד ומריק שטרן מסיורי "על המקום" מזמינים אתכם לסיור דו־נרטיבי על ההיסטוריה והמציאות העכשווית בשכונת אבו ת'ור היהודית∕ערבית .נספר יחד במבט מפוצל ומשולב את הסיפור הישראלי והפלסטיני של השכונה ,מימי צלאח א־דין ועד עידן ה"יס פלאנט". אורך הסיור כשעתיים.
صنع الله ,شاب ف ي� الثالثينيات من عمره, تز م�وج ,مهنته عامل بناء ,يقوم بجميع نز الواجبات الم�لية .بدون موعد مسبق, ت تأ� مجموعة زوار لبيته ,البيت الذي صدر ي فيه حكم الهدم .يستقبل الوفد بابتسامة, يضيفهم القهوة ويرسد لهم حكايته.
קדר הריני
צנעאללה הצגת יחיד
בימוי :קדר הריני שחקן :תהאמה עבאסי הפקהYTheater : 19:00
17:30 עין רוגל מדרגות לרחוב עשהאל
20:00
ع ي�� رو�ج ل �جن عسا� ي�ل ارع ل� ئ در ات ش
066
צנעאללה ,בחור בן 30נשוי .בעברו עבד כפועל בניין ,עכשיו הוא מובטל ועושה את כל עבודות הבית .בלי מועד שנקבע מראש ,מגיעה קבוצת אנשים לבקר אותו בביתו ,אשר אמור להיהרס לפי צו הריסה .הוא מקבל את פניהם בחיוך ,מגיש להם קפה ומתחיל לספר להם את סיפורו. 20:00
067
ور�-ر ي�دمان ما� ف ت� ي ام� ن
اس�د ي�و المرحوم ي �ف� ت ل ي� ئ�ون نا� ج�لس ب�رج ام� ف�ر ي�دمان حد ي�ث مع ت� ي 17:00
18:30
وا�طالق م� ت� ج�مع ن ن �ارع ع ي�� ر�ج ل 10 ش ن
ف
انجلس�ج ي� وارسو عام 1919 ولد ليئون ب
لعائلة برجوازية تقليدية ،قتل والداه وأخته ف ف كما يبدو ي� معسكر ترابلينكا .ي� العام 1957 ف ف هاجر إىل البالد واستقر ي� القدس ي� بيت عر� ف� حي أبو طور ف� شارع ي ن ع� روجل ي بي ي .10استخدم غرفته ف ي� هذا البيت للسكن وكاستديو للرسم وقد واصل الرسم فيه ت ح� ف و� أعقاب آخر أيامه .مع مرور السنوات ،ي انجلس�ج تغي�ات ف ي� ملكية العقار ،وجد ب ي محاطا ببيت امرأة أخرى حيث اضطر للوصول إىل االستديو الخاص به أن يمر كل يوم عن طريق بيتها.
תמי מנור־פרידמן
בסטודיו של ליאון אנגלסברג ז״ל שיחה עם תמי מנור־פרידמן 18:30 17:00 התכנסות ויציאה מרחוב עין רוגל 10
ליאון אנגלסברג נולד בוורשה בשנת 1919למשפחה בורגנית מסורתית, הוריו ואחותו נספו ככל הנראה במחנה טרבלינקה .בשנת 1957עלה לארץ והתמקם בירושלים בבית ערבי בשכונת אבו־טור ברחוב עין רוגל .10חדרו בבית זה שימש לו למגורים ולסטודיו לציור והוא המשיך לצייר בו עד סוף ימיו .במרוצת השנים ,ובעקבות שינויי בעלות בנכס ,מצא עצמו אנגלסברג מוקף בביתה של אישה אחרת וכדי להגיע אל הסטודיו שלו הוא נאלץ לעבור יום יום דרך מעונה.
تستجيب شخصيتة للصورة النمطية للفنان الوحيد الذي يعيش عىل هامش الواقع. ائيلي�ن ين مثل قصة العديد من الفنان� إ الرس ي تبدأ قصته بمص� الجئ يهودي يرغب �ف ي ي بناء نفسه ف ي� وطنه الجديد وتطوير عمله فيه .بقي التوق إليجاد مكانه هنا ،وترسيخ جذوره ف ي� المشهد والثقافة بمثابة وعد لم انجلس�ج ت الع�اف ف ي� يتحقق .لم يحظ ب حياته ،بعد وفاته أورث ممتلكاته للدولة بما ف ي� ذلك غرفتة .وطلب ف ي� وصيته أن ين للفنان� .تامي يتم تحويل االستوديو لمركز ت وال� انتجت له معرضا مانور- فريدمان ي ف استعاديا ف ي� متحف تل أبيب ي� عام ،2006 سوف تتحدث عن إبداعه ،حياته ،غرفته ونمطه الخاص كفنان وكشخص.
דמותו של אנגלסברג נענית לסטריאוטיפ של היוצר הבודד המתקיים בשולי המציאות .בדומה לאמנים ישראלים רבים ,סיפורו נפתח בגורלו של פליט יהודי המבקש להיבנות במולדתו החדשה ולפתח בה את יצירתו .הכמיהה למצוא כאן מקום משלו ,להכות שורש בנוף ובתרבות נותרה הבטחה שלא נתמלאה .אנגלסברג לא זכה להכרה בחייו ,לאחר פטירתו הוריש את רכושו למדינה כולל את חדרו .הוא ביקש בצוואתו להפוך את הסטודיו שלו למרכז אמנים .תמי מנור־פרידמן שאצרה לו תערוכה רטרוספקטיבית במוזיאון תל אביב בשנת 2006תספר על יצירתו ,חייו ,חדרו וסגנונו המיוחד כצייר וכאדם.
06 4
065
ا�ر ، #2 #1 م� ف د� ت ن صور الحاج 2004 —
ي سك� هو�وع ب� ف وركو� ي � ش
מתוך :מחברות ,#2 #1 ציורי החאג'2004 , — יהושע בורקובסקי
062
From: Notebooks #1 #2, The Hajj Paintings, 2004 — Joshua Borkovsky
063
مناحيم روت شيل رينان كوريس ي
شارع ي ن ع� روجل 22 ف ويل براندت ي� مركز ي
را� ي� �ج ي� ن
מנחם רוט שלי רנן
רחוב עין רוגל 22 מרכז וילי ברנדט
השכנים שלי
را�ها ل� ي ت� خ�رج ش� ي� ي �ف� رحلة ش�عور ي�ة و�ج سد ي�ة ب� غ�رض ال�تعرف على �ج ي� ن دس� ح ي�ث ت�سك� ت� ق�ر ي� ب�ا طوال الم� ي �ف� ي ال�لسط ي� ن� ي� ي� ن� ي ف ح� أ ب�و طور ق ن وه� ت�� ج�اهل ل ب ماع�- ال�طاب اال�ج ت� رهة � عمرها. ي ي ال�ت�اؤم الذي ي�م ي��ز خ ش ت ال�ت� تُ�ظهر اس� و�تعمل على �خ لق ن� ق�طة ن�ظر ت� خ� ت�رق الط ب� ق�ات ي الس ي� ي ب و� خ�رج االك� ف�اء ب�وساطة �تعا ي�ش ظ�اهري .ي ئ وسا�ل اال�تصال ت وه� ال ش �ت�عر � ت ي �ج ب ب ي ب و�ف) اس� ث� ن�اء الاكم ي�را المو� ق�ة دون ت� ق ث �ف� ولة ع� ث��ة �دون وساطة (� ت ج الم�هول ،ن�حو ا آل�خ ر والمحم� ن�حو وال�ت� ت� ق�ودها م� ب� ي� ت�ها اللط ي�ف ي ي ن ج ال�ارع. المطلق ت�ماما على ال� نا�ب ا آل�خ ر م� ش ن ل� ب�عدة محطات ش�عور ي�ة وسرعان ما ت��تحول م�وارها ت�مر ش� ي� ي ي �ف� ش إ ي ج ب وال� ق� فا�ة �لى صعو ب�ة ة الل� ات � محدود اوز � � � ة عال� لق �ف� ها � � صعو ق ي �خ غ ث تت ت ي ي را�ها. � واكم ها � � ع راه � ما لك واء واح� م ه� ي �ف� ض ت ت ن ت
20:00
وشيل حديث مع مناحيم روت ي رنان بيت عائلة فوكس شارع ي ن ع� روجل 22 ف ويل براندت ي� مركز ي 060
שלי יוצאת למסע רגשי ופיסי בניסיון להכיר את שכניה הפלסטינים בשכונת אבו טור בירושלים ,שבה היא מתגוררת כמעט כל חייה .היא מתעלמת ,לרגע, מהפסימיות המאפיינת את השיח החברתי־פוליטי ופועלת לייצר נקודת מבט החודרת מבעד לשכבות המציגות חזות של דו־קיום לכאורה .היא אינה מסתפקת בדימוי המתווך שמציעים אמצעי התקשורת ,ויוצאת לשוטטות כמעט בלתי אמצעית (מלבד המצלמה המתעדת ללא הרף) המובילה אותה מביתה הנעים והמוגן לעבר הלא נודע ,לעבר האחר המוחלט ממש מעבר לכביש. בדרכה עוברת שלי כמה תחנות רגשיות .במהרה הקושי שלה ליצור קשר מעבר למגבלות השפה והתרבות מוחלף בקושי לעכל ולהכיל את מה שעינה ומצלמתה רואות.
20:00 שיחה עם מנחם רוט ושלי רנן ברחוב עין רוגל 22 במרכז וילי ברנדט
061
ش�ا ي ن كوه� نيتاع ي
ف ي� ش�فة عوفاد 12 عائلة فوكس
נטע שירה כהן
מרפסת ברחוב עובד 12 בית משפחת פוקס
Zeitgeist
Zeitgeist
ال� ق� فا�ة ت� ب�حث ن� ي� ت�اع ش� ي�را كوه ي�� ق اال� ت�ماء لماكن ن العال�ات ب� ي� ن� ن وا� ت�ماء ث ن عسا� ي�ل �ف� ش�ارع �ف� ق�لب ش� ف ر�ة ي لل� ض�اء .ت� ض�ع كوه ي� ن� ق�ارب �ج ن�دول ،ي ف ئ ورا�ه .ي� ب�حر ج ج ال� ن�دول على وما ارع ال� م� ر ل ا ب ا� ال� على المطلة آ �خ ن ئ ن ش ال�دس. سو� ي� ن� ي�ر ب�حر اع� ح ي�ث أن الم ب�حر ي�� ف� ي�ها �ج مل ي�� ،ف اصط� ي م� ق ن ن ن ن
נטע שירה כהן דנה ביחסים שבין שייכות למקום ובשייכות של תרבות
�ج ت�رم�ز صورة ج ال� ن�دول لوس ي�لة مواصالت مل�ز م ال� ن� ق�ل ب�الح ي��ز م� أ ل ت ن إ ي ي ج ه� وس�لة مواصالت ش�رق أوسط�ة� .ن ال�ا ب�ع لل ب� ن� ق د� ي�ة ف� ق�ط .ال�مال ي ت ج مو�ضعة أ�اكل ج �ف� مرك�ز دوامة ب� ق�لب ال ب�حر ت� ق�طع لك ال� ن�دول وال�مال ي ش و��ضعهم سو ي�ة وهم ت� ئا�ه ي��، ال� ض�اء المحدد الذي ي�رم�ز إ�ل ي�ه واحد ع� ف ت ن ن ال�لك ي�� لو�ها .إ�ن الم�ز ج ب� ي�� م� ال�ت� ي� وال� ق� فا�ة لرض معدوم� اال� ت�ماء ل أ ي ي ن ن ش ث ث ن ن ي ي ي ب ب م��ل ع�هما ال�عض وهما محاصر� ن� ي دا�خ ل ب� ض ل� ث �ف� ق�لب ال�حر ��تحول ت الم�مون. هو ي�ة ف�ار�غ ة م� ض ن
058
למרחב .על מרפסת ברחוב עשהאל הצופה על צדו השני של הרחוב ומעבר לו היא מציבה סירת גונדולה .הגונדולה שטה על ים מלאכותי ועל סיפונה שני גמלים ,מזכרות מירושלים .דימוי הגונדולה מסמל אמצעי תחבורה שמזוהה עם המרחב של ונציה ותחום לגבולותיה ואילו הגמל" ,ספינת המדבר" ,הוא אמצעי תחבורה מזרח תיכוני .הצבתם יחד במוקד סערה בלב ים מנתקת כל אחד מהם מהמרחב הספציפי שאותו הם מסמלים .המיזוג בין שני הדימויים התלושים ,האבודים ,הופך לייצוג של זהות ריקה מתוכן.
059
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
4
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
4
056
057
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
4
4
ر�و ب� ي�� فا�ر�ج ي�ل الله الله تأ�وب إ�لى الله - ئ ن
אללה אללה אנא מתייב אללה — ראובן אברג׳ל
الله ،الله ،أنا خادم اللة الله ،الله ،أتوب إىل الله
אללה אללה ,אני עבדו של אללה אללה אללה ,אני מסור לאללה הו יונה,
أيها اليمامة ط�ي ،زوري والداي ي أرجوك رحمه الله عىل أرواحهم المدفونة ف ي� المغرب اعمل يل معروفا ي ضعي حجرا أعىل قبورهم وأزيل أ الوراق الجافة ي
עופי ,בקרי את הוריי כולי תחינה בפנייך אללה ירחמהום ,טמונים במרוקו עשי עמי חסד ,הניחי אבן על ראש קברם נקי את העלים היבשים אולי המתים של שם והמתים של כאן מדברים בינהם ומטכסים עצה לאלה החיים ,כדי שיצליחו לחיות בשלווה ובנחת
قد يتحدث ت المو� هنا وهناك وسوف يحمل المتوفون بالتأكيد نصيحة بحيث يعيش أ الحياء بصفاء وسالم
בילדותי ,הייתי משחק כאן ,בבית הקברות המוסלמי מתעייף ,הייתי נרדם על השיש
ف ف السالمية المق�ة إ ي� صباي لعبت هنا ،ي� ب وعندما تعبت نمت عىل الرخام ف و� نومي ،كما حدث مع سيدنا يعقوب ،عليه السالم، ي ن جاءو�... ي 05 4
ובשנתי ,כפי שקרה ליעקב אבינו עליו השלום, הם היו באים אליי בחלום…
055
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
3
3
الحامول� ي�ا الحمامة – ع ب�د الرحم� ي ن
יא לחמאמא — עבד אלרחמן אלחמולי
ن حدثي� عن مخاوفك أيها اليمامة ،ف ي واكت� بمنقارك اغرزي رأسك ي� ب الح� ب ي ن حدثي� عن مخاوفك أيها اليمامة ،ف ي واكت� بمنقارك اغرزي رأسك ي� ب الح� ب ي
عميت حي كوهن
הו יונה ,ספרי לי דאגותייך טבלי את ראשך בדיו וכתבי במקורך הוי יונה ,ספרי לי חששותיך טבלי את ראשך בדיו וכתבי במקורך עני לי יונה
ن أجيبي� يا يمامة ي كيف حالك ،وكيف كان يومك؟ ت ين تجثم�، ال� عىل الفروع ي مع كل عبور لصياد ،يتضح الهدف
איך עבר יומך? מהם חדשותייך? על הענפים את רובצת עם כל מעבר צייד ,את מטרה מתבהרת
ف ي� عشك زغاليلك محمية وانت خائفة منذ الفجر ت ح� الغسق ،محرومة من النوم عالقة ي ن ب� جشع الناس ومخاوفك ط�ي ف ي� سماواتك إيه يمامة! ي حلقي ف ي� صفائك اخفي أحزانك ف بغصن زيتون ي� منقارك
בקן שלך גוזלייך מוגנים ואילו את מלאת דאגה משחר ועד שקיעה ,נטולת שינה לכודה בין חמדנות האנשים לבין חששותיך הוי יונה ,עופי לך בשמייך עופי אל צלילותך הסתירי את עצבותך בענף הזית שבמקורך
05 2
053
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
2
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
3
050
051
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
2
2
�ف� ب�اب العامود ر�و ب� ي� ن� ا ب�ر�ج ي�ل ي ئ
ראובן אברג׳ל בשער שכם
ين اثن� ش وع�ون عاما مذ تركنا المغرب لم تكن لدينا أي صلة مع عرب كنا نراهم من بعيد ولكننا لم نتكلم معهم
عميت حي كوهن
עמית חי כהן
לפני 22שנה ,מהיום שבו עזבנו את מרוקו ,לא דיברנו עם ערבים. ראינו אותם מרחוק ,אבל לא דיברנו איתם. פתחו את הגבולות ,הדבר הראשון שעשינו אני ,החברים שלי ,ההורים ,האחים שלי ,כולם...
ت ئ وإخو� والجميع وأصدقا� ،ووالداي، عندما أزيلت الحدود ،أول ما قمت به ،أنا، ي ي
أننا نزلنا إىل هذا المكان لنتعرف عىل العرب الذين يسكنون هنا لقد عملنا ،لقد صلينا ،لقد غنينا أ ن غا� أم كلثوم ،عبد الوهاب كنا نذهب لسماع الموسيقى الحية ،االستماع ل ي هالل وزهرة الفاسية سامي بي المغر� وسليم ي عندما قدمت من المغرب سكنت هنا ،قريبا لقد اعتدنا عىل الصالة ثالث مرات ف ي� اليوم ذهبنا إىل الكنيس الذي كان قريبا من المسجد االسالمي أثناء الصالة ،كنا نسمع المؤذن السالمية حيث تمازجت صالتنا مع الصالة إ ت ال� كنا نسمعها ف ي� المغرب بنفس الطريقة ي
048
ירדנו לכאן ,למקום הזה ,להכיר את הערבים שגרים כאן עבדנו ביחד ,התפללנו ,שרנו היינו הולכים לחפלות ,ומקשיבים לשירים של אום כולתום ,עבד אל וואהב סמי אלמגרבי ,סלים הללי וזהרה אלפסיה. כשהגעתי ממרוקו גרתי לא רחוק מכאן התפללנו שלוש פעמים ביום בבית כנסת שהיה ממש קרוב למסגד לפעמים בזמן התפילה היינו שומעים את המואזין והתפילה של המוסלמים והתפילות שלנו היו מתמזגות, בדיוק כמו שהיה במרוקו.
049
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
עמית חי כהן
يا الحمامة
יא לחמאמה
1
1
عص�ور -ا ي�رز ب� ي�طون ال�ر�خ ة ،ي�ا ف ي�ا ف
יא לפרכא ,הוי ציפור — ארז ביטון
نيتاع الكيام تقرا مقطعا من قصيدته
נטע אלקיים מקריאה קטע מהשיר בתרגום למרוקאית
ت ال� تجلب بشائر جيدة ايها العصفورة ي ماذا جلبت يل هذه المرة أنت العصفورة ش المب�ة أهدي لك بذور الدخن ها هو الكسكس جاهز ئ إذا ب ن أحبا�، ت� أين يتواجد ي أخ� ي ف ي� مكان ما بعيد
عميت حي كوهن
הוי ציפור המבשרת לי בשורות טובות מה הבאת לי הפעם? את ציפור המבשרת אקריב לך זרעונים של דוחן הנה הקוסקוס עשוי ומוכן אם תגלי היכן אהובי ,עכשיו במרחקים את ציפור לב קטן שלי תני לי אות וסימן ולך אכין מלבוש תחרה וכפתן את בבת עין בוהקת אהבתי עכשיו אי שם בדרך עפר לך אתן מלוא חופנים מן המצקת
046
047
עמית חי כהן
עמית חי כהן
רחוב עובד 12 ביתם של פרנסיס וחיים שפירא
יא לחמאמה
يا الحمامة
יא לחמאמה
عميت حي كوهن
1
,2015דוקו מוזיקלי 11 ,דק׳
אסווירה היא עיר נמל במרוקו הממוקמת לחוף האוקיינוס האטלנטי בין קזבלנקה לאגאדיר .מן העיר הזו יצאו רבנים גדולים ואנשי רוח יהודים ובתקופות מסוימות היהודים היו רוב תושביה .ירושלים היא מרכז רוחני חשוב לדתות ותרבויות רבות; מאז ומתמיד שימשה כמושא לתפילה וכמיהה של יהודים מכל קצוות תבל וביניהם גם יהודי מרוקו .בשנות ה־ ,50עם העלייה ההמונית של יהודי מרוקו לישראל ,נוצר שבר עמוק בזהותם ובתוכו געגוע לחיים שהשאירו מאחור. הסרט נע בין שתי הערים :משכונת המוגרבים בירושלים ,דרך שער שכם, סמטאות הרובע המוסלמי בעיר העתיקה ,שער יפו ומגדל דוד ועד לשווקי העיר אסוואירה ,בית הקברות ונמל העיר במרוקו .צבעים ,קולות ,שפה, שירה ומוזיקה שצורפו יחד על ציר אחד .זהו קולאז׳ הקושר בין שירתו של ארז ביטון לבין מילותיו של המשורר הסווירי עבד אלרחמן אלחמולי ,בין קולה של הזמרת מטנג׳יר ,עביר אל עבד ,לבין קולה של נטע אלקיים ,הזמרת מירושלים ונתיבות ,בין היונה שבמחשבותיו של ראובן אברג׳ל לבין שחפים החגים מעל הים באסווירה .זהו סרט על געגוע עכשווי שמתקיים בשנת .2015על ההימצאות בין לבין. יא לחמאמה הוצג לראשונה בפסטיבל אטלנטיק אנדלוס שבאסווירה ,מרוקו .2015זהו פרק ראשון מתוך שלושה סרטים קצרים על אותו הציר. 04 4
045
עמית חי כהן
عميت حي كوهن
ي�ا الحمامة
�11 ، |و� ئا� ق� ي� موس ي� ق� ي ,2015ث
عوفاد 12 شاب�ا بيت فرنسيس وحاييم ي
د� ي� ق�ة ق
ه� مد ي� ن�ة ساحل ي�ة ت� ق�ع على ساحل المح ي�ط الم�رب ي الصو ي�رة ي �ف� غ ي ي ي ب ب و�د �خ رج م� هذه المد� ن�ة ك�ار ا أل طلس� ب� ي� ن� الدار ال�� ض�اء وأاكد�ر .ق ي ن والم�كر ي�� ال ي�هود و�خ الل ف� ت�رات مع ي� ن�ة ،اكن معظم امات الحا ف �خ ن الساكن ف� ي�ها م� ال ي�هود. ن
إ إي بي ي ب بي ال�اعر الصو ي�ري ع ب�د � ن�ه كوالج �ر�ط �� ن� ش�عر ��رز ��طون ولكمات ش ط� ج�ة ،ع ب� ي�ر الع ب�د ،وصوت ن� ي� ت�اع الم� ن� ي�ة الرحم� ي الحامول� ،وصوت غ م� ن ن ن ي ي ب �ف� فأ�اكر رو ب�� أ ب�ر�ج ي�ل الحمامة � � � وت، � � � و� دس ال� م� الك ي�ام ، ي ف ن ق ت ن ن ن �ف� الصو ي�رة. ال�ورس المحل�ة ف�وق ال ب�حر ي ق وط ي�ور ن
ي وال� ق� فا�ات .ش�لكت الروح� الهام للعد ي�د ي ال�دس ي ق ه� المرك�ز م� ا ألد�ان ث ن ي �ف� �ج م ي�ع نأ�حاء العالم ،م� ب� ي� ن�هم هود � لل وق وال� للصالة طة � � ما دا� ي ئ نق ش ن الم�رب. ي�هود غ
�ف� عام ، 2015وع� الو�ج ود إ� ن�ه ف� ي�لم ال�وق المعاصر الذي ي�حدث ي ع� ش ن ن ما ب� ي�� ب� ي��. ن ن أ أ أ ف طلس ف ي� الصويرة ،المغرب ف ي� عام "يا الحمامة" قدم للمرة الوىل ي� مهرجان الندلس ال ي قص�ة عىل نفس المحور. ،2015وهو فصل واحد من ثالثة أفالم ي
اله�رة ج ج سرا� ي�ل، س�وات الـ 50مع ي ال�ماع ي�ة لل ي�هود غ الم�ار ب�ة إ�لى إ� ئ �ف� ن إ ي ي ي ي ال�ت� ت�ركوها اة � الح لى � � � الح� مل � هم � � هو �ف� ق � عم رخ � لك �ت� ي ي ش ش ش ت ن ن ي ي الم�ار ب�ة ع ب�ر ب�اب ح� م� . � � � � � المد � ال� ي�لم ي�ع ب�ر ب� ي� وراءهم. ي ف غ ن ت ن ن ن الح� إ ال�ل ي�ل و ب�رج ال أز�ة العامود ،ق سالم� ي ي ي ال�د ي�مة ،ب�اب خ �ف� ال ب�لدة ق ي ي ي ي ب الم�رب. الم��رة وم� ن�اء المد� ن�ة ي �ف� غ داود إ�لى أسواق مد� ن�ة الصو�رة ،ق ح ي�ث ت�م ج ،ال�عر والموس ي� ق�ى على ال�مع ب� ي� ن� ا أللوان ،ا ألصوات ،غ الل�ة ش محور واحد.
042
043
أم�ة سالمة بر� ي
شارع عسائيل 7 درب ممر موصود
ع� ب�ة ت
רובא אמירא סלאמה
רחוב עשהאל 7 שביל מעבר חסום
מפתן
ا�ئ� حدود .ال ب�وا ب�ة ت�وصل ر ب�ى أم ي�رة سالمة ب� ي� ن� ب�وا ب� ت� ي� ن� هما أ ي� ض�ا ف� ض� ي �ف� ن�ها ي�ة �ف� ش�ارع عسا� ي�ل ،و ب�اب العامود .ي� ت�مو�ض ع العمل ي الم� ف�لة ي ق ئ ي ي ي ب ب ب وال�سم ال ي�هودي � � � لسط ال� سم ال� � � � ط � ر � ق � طر رج، م� دون � ق طر ي� ي خ ف ق ن ق ت ن ي ي ب ب ج س���. االس� خ�دام ق��ل الح� ح�ث ح��ت م� م� ي ت ن ن ن ن و� ي�ق ل ب�اب العامود .حركة ا أل ش� خ�اص س ي� ب�ث على ال ب�وا ب�ة ق الم� ف�لة ت� ث ي إ �ج ب ب ال�لك الم�ز دوج ،ح ي�ث ي� خ�لق ال ي�وم ي�ة ي �ف� الطر�ق �لى ال�وا�ة و�خ ار ها .ش ب ب ب م�هوم الع�ور وعدم الع�ور، و�ر حول ف ب�اب ف م� ت�وح على �اب غ م�لق ت� ت ج وح� ب�ها. حر ي�ة الحركة
בעבודתה ,רובא אמירא סלאמה מחברת בין שני שערים שהם גם שני מרחבי גבול :השער הנעול ברחוב עשהאל ושער שכם .העבודה מוצבת בסיומה של דרך ללא מוצא המחברת בין החלק הפלסטיני לחלק הישראלי של השכונה ונחסמה לשימוש לפני שנים .על השער הנעול יוקרן תיעוד של שער שכם, של תנועת אנשים בדרכם היומיומית אל ומן השער .הדימוי הכפול — השער הפתוח המוקרן על שער נעול — יוצר מתח סביב המושג של מעבר ומבוי סתום ,חופש תנועה וחסימה .העבודה מנסה "לפתוח" את השער גם כשהוא סגור ,לאפשר את הבלתי אפשרי ,לפתוח את המחשבה ולהעניק לה מעין מעבר זמני.
ي ي ب ب م� ف�لة ،إ� ت�احة أمر �غ ي�ر ممك�، ح�ى ي وه� ق �حاول العمل أن � ف� ت�ح ال�وا�ة ت ن ي ي ب ج المؤ�ت. و�مك� ن�ه م� ن�وع م� الع�ور ق ال� ف�ك�ر ت ف� ت�ح م�ال ت ن ن
040
041
دافيد روبنجر يديعوت أحرونوت
شارع عسائيل 4 بيت أحمد جزاوي
�خ مس صور ت�ار ي� خ� ي�ة م� ا ب�و طور ن
سرا� ي�ل، م� موال ي�د ف� ي� ي� ن�ا عام ,1924المصور الصح�ف� ا أل ق�دم ي ي �ف� إ� ئ ن �ف� عام .1997 اسرا� ي�ل والحا�ئ�ز على �ج ا�ئ�ز ة ف للصحا�ة ي ئ �ف� عدس�ه العد ي�د الس� ي��� ،خ لد ب� على مر ال�ار ي� خ� ي�ة ي م� اللحظات ت ت ن ن ن ي ج ب "�ا�م" واالع�راف االح�رام وحظ� � ت�ار ي��خ الدولة ي ي الدول� كمصور لم�لة ت ت ت ح�ى عام .2010 ت �ف� س� ال 21وذلك ب� ف� ض�ل صد ي� ق�ة م� ب�ار ي�س ب�دأ رو ب� ن� ج�ر ال�تصو ي�ر ي ن ن إ إ ي �ج ب سا�ر �لى ال�الد ك ازة م� ع�دما ف ت أهد�ه اكم ي�را أر�ج وس كهد�ة وداع ن ن �ف� ال� ي�لق ال ي�هودي .ح�ف�ز ت هذه الاكم ي�را لد ي�ه الر�غ ب�ة ي دم�ه ي �ف� ف �خ ت ي ي ي ب ج ب طا� ي� � ر � ال ش � ال� م� حه � سر � م � دما ع� ال�فعل � و كمصور العمل ن ت ت ن ن الس� ي�� ن��ر العد ي ك�ب ال�تصو ي�ر م� د � مر ب�دأ العمل كمصور .على ن ن ش ن ت ي المح�رمة" الك��ست ي و�و�غ ف ال� ت "�اهد على العصر" ( " ،)1988ن را�ف� :ش ت إ و"� )، 1998 ( سرا� ي�ل م� �خ الل العدسة" (.)2008 ئ ن
و�ت الحق �ف� ق ال�هرسة ق ر� ي�ف الذي ت�م ي الد� ي� ق�ة لصوره ي ب� ف� ض�ل ف �ف� ا أل ش ي ي ي ي ب أحرو�وت ،اكن م� السهل أر��ف صح� ف�ة �د�عوت ش�راؤه ن م� ق��ل ش ن ن 50 ال وات س� �ف� طت � ال� ال�ت� الصور سحب ماكن ب� �ف� أ ب�و طور ي ي تق ي ن �ف� ش�ارع سرا� ي�ل ي� ي�� ي� ن� ث�رون و�تحد ي�دا ي عسا� ي�ل� 1956 ،ج ن�ود ن ئ أرد� ي� ي� ن� إو� ئ ن بإ �ت�ار مرض اللكب ، �� ش�راف ا ألمم الم�تحدة لحوما مسمومة لماك�فحة نا� ش إ ي ي ج �ج ب ل�1972 ، أرد� ي� � ق�دم كو�ا سرا�� ي عام ،1956ن�دي ن ال�اي ل� ن�دي � ئ م� ش ن عسا� ي�ل على الحدود. ارع � �ف� ون ط�ال الذ ي�� ي�لع ب� ا أل ف ئ ي ش ن 038
צילום :דוד רובינגר ידיעות אחרונות
רחוב עשהאל 4 ביתו של אחמד גז'אווי
חמישה תצלומים היסטוריים של אבו־טור דוד רבינגר (יליד וינה )1924 ,הוא ותיק צלמי העיתונות בישראל וחתן פרס ישראל לעיתונות .1997לאורך השנים הנציח במצלמתו רגעים היסטוריים רבים בתולדות המדינה וזכה לכבוד ולהכרה בינלאומיים כצלם השבועון Time LIFEעד .2010 רובינגר החל לצלם בגיל 21תודות לידידה מפריז שהעניקה לו מצלמת ארגוס כמתנת פרידה כשנסע ארצה לחופשה בזמן שירותו בבריגדה היהודית. מצלמה זו עוררה בו תשוקה לתחום וכשהשתחרר מהצבא הבריטי החל לעסוק בצילום .לאורך השנים הוציא מספר ספרי צילום" :עד לתקופה" (" ,)1988כנסת נכבדה" (" ,)1998ישראל מבעד לעדשה" (.)2008 בזכות הקיטלוג המוקפד של צילומיו בארכיון ,שלימים נקנה על ידי ארכיון ידיעות אחרונות ,ניתן היה לשלוף בקלות צילומים שצולמו בשנות החמישים באבו טור ברחוב עשהאל 1956 :חיילים ירדנים וישראלים בנוכחות האו"ם מפזרים בשר מורעל נגד התפרצות כלבת 1956 ,חייל ירדני מגיש כוס תה לחייל ישראלי 1972 ,ילדים משחקים ברחוב עשהאל בגבול.
0 39
יהושע בורקובסקי
רחוב עשהאל 9
19:00 שיחה עם יהושע בורקובסקי בית משפחת בצלאלי
דימויים מתוך מחברות ,#2 #1 ציורי החאג'2004 , החאג' הוא אחד מחמשת מצוות היסוד של האיסלאם :כל מוסלמי מצווה
הצילומים מהווים מסמך תרבותי מעמיק ויוצא דופן ומנציחים את פעולת
לעלות לפחות פעם אחת בימי חייו למכה .לאחר המסע ,כאשר השריעה
הציור כפעולה של קדושה .מן העבר השני ,ציורי החאג' שבבסיסם אקט
(עולה הרגל) שב לביתו ,כחלק מטקס קבלת הפנים הנערך לכבודו ,בני
דתי ,טומנים בחובם גם ייצוג של ציור מינימליסטי :הכעבה – הקוביה
המשפחה מציירים (או מזמינים) ציורי חאג' בחזית הבית ,המסמנים אותו
השחורה – הופכת לריבוע השחור של דונלד ג'אד או אולי של מלביץ'.
כביתו של חאג' .בציורים ישנם מוטיבים קבועים כגון פסוקי קוראן ,עיטורים
הרבגוניות של הציורים ,טביעת היד הייחודית של הצייר המתערבלת עם
קליגרפיים ,שטיח תפילה ,מסגד אל־אקצה ,הר ערפאת וכמובן הכעבה,
חובת קיום המצווה והאופן בו הציורים נעים בעדינות בין חול לקודש
לצד נתונים סובייקטיבים ספציפיים הכוללים שם ,שנת העלייה לרגל ,כלי
הם אלה המאפשרים לנו להתבונן ולהבין את המרחב התרבותי שבו הם
התחבורה במסע ועוד.
ואנחנו מתקיימים.
בין 1977ו־ 1987ערך האמן יהושע בורקובסקי מסעות עליה לרגל של משוטט חילוני ברחבי הגדה המערבית ,רצועת עזה ,סיני ומצרים ,ותר בסקרנות מופלאה אחר ציורי חאג' המצוירים על קירות הבתים .הוא צילם אלפי תמונות של ציורים אלו .אף ציור לא דומה למשנהו.
036
037
بوركوفسك يهوشوع ي
عسائيل 9 بتسلئيل عائلة لبيت الخارجي الحائط عىل ي
19:00
بوركوفسك محادثة مع يهوشوع ي بتسلئيل ف ي� بيت عائلة ي
ا�ر ،#2 #1 صور م� ف د� ت صور ن الحاج 2004 الح� هو أحد أراكن إ ال�مسة :ي� ف�رض على لك مسلم ان ي�ذهب ج السالم خ �ف� ح ي� تا�ه إ ب ع�د الرحلة، عد � المكرمة. مكة لى � ل � ل ا على واحدة مرة أ ق ي ن إ الم�ام ت�كر ي�ما ح�ل عودة الحاج �لى ب� ي� ت�ه ،ك�ج�ز ء م� مراسم ف االس� ق� ب�ال ق ت ن ي ب له ت�رسم ج ب العا�لة (أو � ت�وص�ة) ال�دار ي�ات أمام م�ن�ز ل الحاج م� ق��ل ئ ن ه�اك ه� ي و�لك الرسومات ي ت ال�ت� ت� ق�وم ب��تعل ي�مه على نأ�ه ب� ي�ت حاج .ن ي ي ي ي ي ب ط�، ال� � � � ال� ة، � رآ� ال� ات � ل ا ل م� الرسمات �ف� ة � � ا � ات � � مو� آ ت�ز ن خ ي ث ت ي ت ف ق ن ث ج ج عر�ات ،و ب�الط ب�ع الكع ب�ة، س�ادة صالة، المس�د ا أل ق�صى� ،ج ب�ل ف إ ي ي ي ي ج �ج �ف� س�ة الح�� ج�، ال� ق�ل ي ئ وسا�ل ن م�ل ن �لى نا�ب معط�ات ع� ن��ة ث الرحلة و�غ ي�رها.
واس� ث� ن� ئا� ي�ة ت�رس�خ عمل ي�ة الرسم كعمل معم�ة و� ي� ق�ة ث� ق� فا� ي�ة ق �ت�لك الصور ث ش ت م�دس .على ج طال�ا ال� نا�ب ا آل�خ ر ت� ت� ض�م� رسومات ال�ت� ت� ن� ف�ذ نا� ق الح� ي ج ق ن م� �فعل د ي� ن� ي� دا�خ لها رسم م ب�سط :الكع ب�ة -المكعب ا ألسود ي�ص ب�ح ن ي ي ن �ج ب �ف� اللوحات، مر ب�عا أسود ال� ن�وع ي لدو�الد اد أو ر�ما لمال� ف�� ت�ش .ت ال�رض لل� ن�ان �تحوم ال�ر ي�دة م� وا�ج ب أداء ف م� ن�وعها ف ال ب�صمة ف �ض ن ن وال�داسة ال�ت� ت��تحرك ب�لطف ب� ي�� وك ي�ف أن الرسومات ي ن العلما� ي�ة ق ن ا�ف� الذي ن�ع ي�ش ف� ي�ه مرا� ب�ة ف ل�ا ب� ق ال� ق� ي ه� ي ي و�هم ف ال�ت� ت�سمح ن ال� ض�اء ث ن�ح� وهم. ن
ي الع�د ب� ي�� هو�واع ي عام� 1977و 1987ق�ام ف على مدى ق ال� ن�ان � ش ن ال�ر ب��ةي ي ي �ج ج كسا�ح سك� ب�الح�� ج� ب� ف علما� ي� ي وركو� ي �ف� م�ع نأ�حاء ض ن ال� ف�ة غ ئ و�طاع �غ�ز ة وس ي� ن�اء ومصر ورصد ب� ف� ض�ول ج ال�ت� ع� ي�ب لوحات ق الح� ي ج ي ب �ج ال� ق�ط آالف الصور لهذه اللوحات. د و� وت. � � ال دران على رسمت ق ت ي �ت� ب�ه ا أل�خ رى. ح�ث أن ال لوحة ش
03 4
035
نرسين نجار
شارع عسائيل 14
נסרין נג׳אר
عرض شارع
With My Automobile to Beirut
רחוב עשהאל 14 הקרנת רחוב
With My Automobile to Beirut
د� ئا�ق ف� ي�د ي�و 6:06 ,2009 ,ق
וידאו 6:06 ,2009 ,דקות
كسا�ق ن� ق�ل حموالت. ال� ن� نا�ة ي طا� ي� ،عمل �ج د ف اال� ت�داب ال ب�ر ي� ن �ف� عهد ن ئ ي ي ب ال�ك ب�ة، / الل � االس� وحرب � طا� � ر � ال سحاب اال� ة � ع� ه رحال� الل ي �خ ن ن تق ن ت ش ب ج والع�ف والطرد ،وأح ي� نا�ا ا�ض طر ل � ال� م� ة � صع اهد لم� د ال� �تعرض ق ن ش ت ن �ف� ق�صصه ي�م ي�ل ج ح�ى ج ال�د اح� ت�ه .مع ذلك ،ي ل�مع الال�ج ئ� ي� ن� ي �ف� ش� ن ت الح� ي�� م� ب�عة ب� ل� ع� ا أل ق�سام الصادمة لصالح حاك ي�ات سع ي�دة ال� خ� ي ن ش ت ن ن �ف� ف� ي�لمها ت� ت� ت� ب�ع الذي الموز حول اع�اد على ت� ن�اوله على الطر ي�ق .ي ت ي ي ج ال�اصرة إ�لى م� د ال� ها � � ر سا� ال�ت� رة � ل ا ال� ال� ن� نا�ة أحداث الل ي� أ ف ف ي ي ف �خ ن ن ي �ج اح�ة � رحلة مسار ة ا� � ال� ع ر س� � الرسم ة � عمل الل م� روت. ب� ي� ن �خ ف ن ن ش ن ت ت و� ف�ت ف� ي�ها ال� ق�ل �ف� لك ن� ق�طة ت� ق ال�اصرة إ�لى ب� ي�روت ،ح ي�ث نأ�ه ي م� ن ن ن وا�ع حدود �ج امدة على الموز. لك ل الرسم عمل ع� ت � و� � أ ل� ي�ة ق ق �خ ف ،ت ف ن ي ي ي ي ي ب ب ب و�ة ال�اصرة والذكر�ات المؤلمة ف المد� ن ت��فصل ال�وم �� ن� ��روت و�� ن� ن ي �ف� ذاكرة ج ب و� ن�اولها لرم الموزة �تحولت ها، � � � رة ال�د م� الرحلة ا أل�خ ي� ي �ز ت ن ن رم�ز ا للذكرى.
032
בימי המנדט הבריטי עבד סבה של האמנית כנהג תובלה .במהלך הנסיעות שערך ערב עזיבת הבריטים ופרוץ מלחמת העצמאות/הנכבה ,נחשף הסב למראות קשים של הרג ,אלימות וגירוש ,ולעיתים אף נאלץ לאסוף פליטים אל משאיתו .עם זאת ,בסיפוריו נוטה הסב לזנוח את אותם חלקים טראומטיים לטובת אזכורים מאושרים ומלאי ערגה של הבננות אותן נהג לאכול בדרך .בסרטה ,נסרין נג'אר מתחקה אחר אירועי הלילות האחרונים בהם נסע הסב מנצרת לביירות .באמצעות פעולת הציור משחזרת האמנית את מסלול הנסיעה של משאית התובלה מנצרת לביירות ,כאשר בכל אחת מהנקודות בהן עצרה ,היא חדלה ממלאכת הציור על מנת לאכול בננה. על רקע המציאות של גבולות נוקשים המפרידים כיום בין נצרת לביירות והחוויות הטראומטיות הקבורות בזיכרונו של הסב מהנסיעה האחרונה ביניהן ,הופכת הבננה לסמל ואכילתה לפעולת הנצחה.
033
ين ابوحس� مها
شارع افيجايل 3
מהא אבו חוסיין
بيت جيف ويهوديت جرين
ع�وان ب�دون ن
רחוב אביגיל 3 ביתם של ג'ף ויהודית גרין
ללא כותרת
ي ب سا� ي�ة أ�خ رى .مرة ت�لو المرة و��خص ي�ات ن� ئ ت�رسم مها أ�و حس� ن� ن� ف�سها ش و� خ�لطه لك ال� ي� ي الع�مة ق ت� خ� ت� ب�ر عالمها ق وال�مر ت م� :المرأة ،الحصان ،ت ذا�ت� ،الحصان هو ذاكرة هامة م� ور�ر ي�ه مرة ي م� �ج د ي�د .المرأة ي ه� ب� ت ن ن ي ي ي ب ل�ان عالما ساحرا وأح� نا�ا ف وال�مر ف�� خ� ق الع�مة ق ط�ولة مها أ�و حس� ن� أما ت ي ال�ساء وح ي�دات ح�ى وه� �ض م� ج ب م�موعة� ،تع�ز له� ت� ق� ن� ي�ة دو � � ا. � � م� خ ف ت ن ت ن ن ن ل� ي�ة والواحدة ع� ا أل�خ رى .ف�ه� �ج م ي�الت ،نأ� ي� ق�ات، ال� ع� الكوالج ن خ ف ن ن �تعط� ال� ض�اء وأح ي� نا�ا موصدة. �ظرا� ي م�روزة ي �ف� ف الم� ف�رج أح ي� نا�ا غ ه� ن�حو ت ن ت ن ي ي ي ب ب ب �ف� العالم العر� ي� و�غ �ا�ه، سا�ئ� ي ال� ي أ ب�و حس� ن� �تع��را ض وح�ورا للصوت ن ب �ت�لك ق�صة �خ اصة ب�ها �تحمل ن� ق�دا ولك� الم�كررة ي ه� ش �واسطة الصور ت ن �تحمل ع�ز ًاء أ ي� ض�ا.
030
במוקד ציוריה של מהא אבו חוסיין דיוקנאות עצמיים ודמויות נשיות נוספות .פעם אחר פעם היא חוזרת ובוחנת את עולם הארכיטיפים הפרטי שלה :האשה ,סוס ,חושך וירח ,ויוצרת מתוכו חיבורים חדשים .האשה היא דיוקן עצמי ,דימוי הסוס נשאב מזיכרון ילדות משמעותי של חוסיין והחושך והירח מייצרים עולם קסום ולעיתים מפחיד .הנשים בציוריה, יפות ומטופחות ,נראות בודדות גם כשהן מופיעות בקבוצה ,כאשר טכניקת הקולאז' מבודדת אותן מהרקע וזו מזו .לעיתים מבטן מופנה אל הצופה, לעיתים נעוץ בחלל ולעיתים חסום .בעזרת הדימויים החוזרים יוצרת אבו חוסיין סיפור משלה ,שיש בו ביקורת אבל גם נחמה ,ומעניקה ביטוי ונוכחות לקול הנשי בעולם הערבי ולהעדרו.
0 31
سيناريو وإخراج :مها حاج عسل انتاج وتصوير :إيهاب عسل
شارع عسائيل 18
عرض شارع
ر� ق�ال ب� ت
תסריטאית ובמאית :מהא חאג' עסל מפיק וצלם ראשי :איהאב עסל
תפוזים
د� ئا�ق ف� ي�د ي�و 7 ، 2009 ,ق
וידאו 7 ,2009 ,דקות
بي �ج ر� ق�ال. و� ج�رة ب� ت ر ل ك��ر ,ش�اب ش �ج اران ،حد ي� ق�ة ،وصمت و� ج�اوز الحدود؟ ع�د ت� ض�ارب المصالح ت ماذا ي�حدث ن
איש זקן ,איש צעיר ,ועץ תפוזים אחד.
نرسين أبو بكر
רחוב עשהאל 18 הקרנת רחוב
شارع عسائيل 18
שני שכנים ,גינה אחת וללא מילים . מה קורה כשהאינטרסים מתנגשים ועוברים את הקווים?
נסרין אבו בכר
רחוב עשהאל 18
אמת או חובה
Truth or Dare
הצבה בהתהוות
ي ال�ت�لك ن م� ش� أ�ة ق��د ش
028
02 9
سوف تعرض أ العمال من صفحات أ 61—28خالل كل المسية سوف تعرض أ العمال من صفحات 77—64ف ي� الساعات المذكورة فقط העבודות בעמודים 61—28 יוצגו במשך כל הערב העבודות בעמודים 77—64 יוצגו בשעות המצויינות בלבד
026
02 7
מעל לכל אלו ניצבה השאלה :איזו פעולה אמנותית יש לעשות במקום זה? כיצד יש להציגה? מה תהיה הדרך האופטימלית לעבודה על הגבול? לאחר תהליך מתמשך הבנו כי הדרך הנכונה ביותר לקיים את האירוע היא דרך ריבוי הסיפורים של התושבים עצמם .בחלק מן המקרים התושבים עצמם יספרו את הסיפור של ביתם או של הרחוב מנקודת מבטם ,ובחלק מן המקרים האמנים המשתתפים באירוע יתחברו לאלמנטים הקיימים במרחב זה .העבודות והמפגשים שנבחרו מתארים מרקם רחב של המקום; חלקן מהתבוננות על המפגש הבין־תרבותי הקיים בו ,חלקן עוסקות בזרוּת פנימית, חלקם מגוללים את קורות הבתים בשכונה בהווה וחלקם מציגים אותם ממבט היסטורי .לא מעט מן העבודות עוסקות בטריטוריות; כאלו שנוצרו על ידי הרשויות או כאלו הנובעות מיחסי שכנות יומיומיים. אנו תקווה כי התמונה הכוללת של הסיפורים והיצירות תחשוף את החתך, את הנרטיב הרב שכבתי הטמון בשכונת אבו־טור /אל־ת'ורי.
ר ינת אד לש ט י י ן, ל י הי א שו לוב א יר יס פשד צק י, קבו צ ת ה ת י אטרו ן Y T heater קדר הר יני, מ יר א מ חפו ז
024
025
הקדמה
ס י פו ר י ע ש ה אל
בכל רגע הטקסט הזה יכול להשתנות .הקטע הנקרא כרגע ,החוברת
רחוב עשהאל הוא הלכה למעשה הקו הירוק ,קו הגבול בין מזרח ומערב
המוחזקת ביד ,שניהם הוכנו לפני שבועות אחדים .כל כך הרבה דברים
העיר .בצדו האי־זוגי גרות משפחות ישראליות מאבו־טור ובצדו הזוגי גרות
יכולים לקרות מהרגע שבו נכתבה המילה הראשונה בטקסט הזה ועד לרגע
ברובו משפחות פלסטיניות מאל־ת'ורי .זהו גבול בלתי נראה שעבור עובר
שבו הוא יקרא .האנרגיה הזו ,המתח ,אי הוודאות ,הם אלו שאפיינו את
האורח הפשוט — הוא אינו קיים .מי שיטייל בו סתם כך יחשוב לעצמו כי
העבודה על הפרויקט "סיפורי עשהאל" .תחושה תת־קרקעית שסכין יכולה
מדובר בפרבר נאה של ירושלים ,שכונה בורגנית וחביבה למרות שבפועל
להיזרק לחלל האוויר ולפלח את כל מה שנבנה ברחוב הזה במשך חודשים.
מדובר ברחוב בעל שני צדדים לא שווים של שכנים ,של אזרחים ושל תושבים
זו השנה השישית שבה פסטיבל מנופים בוחר לעסוק במזרח העיר .חלק שלם ועצום השוכן בירושלים ,אשר תושביו מהווים כ־ 37%מסך האוכלוסייה. בכל פעם הבחירה אינה מובנת מאליה שכן הידע הולך ומצטבר ,העיניים
המתנהלים תחת חוק שונה .בו הזמניות שכה מאפיינת את הרחוב הזה — היותו קו גבול בלתי גלוי ובלתי שוויוני בעל מראית עין של רחוב סולידי ונחמד ,יכולה להוות דוגמה חיה לחיים שלמים המתקיימים בארץ שאינם ידועים לציבור הרחב .חיים שלמים שאינם מדוברים .סיפורים שנמצאים
מתרחבות ונפקחות והאתגר בפיצוח השאלה מה מקומה של האמנות באזורי
מחוץ לתודעה.
שנאצרו נעשו תחת מבצעים צבאיים ,פיגועי טרור ,תחושות פחד וחוסר
העבודה על "סיפורי עשהאל" הייתה מלווה בקשיים ותהיות רבות .ראשית,
בטחון הרי שחשיבותם מדי שנה רק הלכה והתעצמה .עבורנו ישנה חשיבות
המפגש עם תושבי הרחוב הציף פחדים וחשדנות הנפוצים בכל ניסיון של
רבה בקיום אירוע תרבות שמראה את המציאות הלכה למעשה .אירוע
קיום אירוע בו משתתפים שני הלאומים בזמנים אלו; מי אנחנו? את מי אנחנו
שמפגיש אנשים אחד עם השני ולא עם כותרות בתקשורת שמכתיבות מרחוק
משרתים? בשביל מה בכלל לקיים אירוע כזה?
תפר גדל ומתגבר .ובכל זאת ,למרות שבשנים קודמות התערוכות והאירועים
כיצד נראים הדברים. המפגשים נעו בין האישי לבין התוויות; "היהודי"" ,הישראלי"" ,הערבי", בשונה משנים קודמות "סיפורי עשהאל" הוא פרויקט אחר .אם בעבר
"הפלסטיני" .קשה מאוד היה להיות אדם פרטי ,מאוד מהר ,בעל כורחנו,
התערוכות והאירועים הסתכלו על מזרח העיר מבחוץ ,גם אם הוצגו בתוך
הפכנו ל"נציגות של" ושוחחנו עם "נציגם של" .הזהויות הדיכוטומיות
האזור עצמו ,הרי שהשנה המבט מופנה פנימה בשני מובנים; האחד בשל
השתלטו על המפגש .אל כך התווסף החשש מנורמליזציה ,מציור של תמונת
המפגש האישי עם התושבים המתגוררים באזור ,ההיכרות עימם ועם
שווא המציגה מציאות של שלום ושוויון כאשר הדברים אינם כך בפועל.
סיפוריהם הפרטיים .והשני בשל ההתעמקות האישית הפנימית ,שכל אחד
במקביל לכך ,סירוב של אמנים להציג באירוע מסיבות דומות.
מאוצרי האירוע חווה בעצמו.
022
023
عسا� ي�ل" العد ي�د م� الصعو ب�ات را�ق العمل على "حاك ي�ات ف ئ ن ال�ارع على السطح وال�ساؤالت .أوال ،ف أط�ى ق الل�اء مع ساكن ش ت ال�ا�ئعة لدى لك محاولة إل ق�امة �فعال ي�ة ي� ش� ت�رك كوك وال� اوف الم� خ ش ش ال�وم ي�� ي ب و�ات .م� ن�ح�؟ م� ن� خ�دم م�ل هذه ا أل �ف� � � اء � � أ ق ي ق ف� ي�ها ن ث ن ن ن ت ن م�ل هذا الحدث أساسا؟ ؟ لماذا ن� ق ع�د ث بي الملص�ات" :ال ي�هودي"، خص� و ب� ي�� ال�� ي ق ت�راوحت ق الل�اءات �� ن� ش ن إ "ال�لسط ي� ن� ي�" .اكن م� الصعب �ج دا أن سرا� ي� ي ل�"" ،العر ب� ي� " ،ف "ال ئ ن إ ي م�دو ب�ات ال� خ�ص �خ اصا ،ب�سرعة ك ب� ي�رة� ،ض د � ت ح�ا " ن راد� ن�ا ،أص ب� ن �كون ش ي ي ال� ن� ئا� ي�ة "م�دو ب� ي�� ع�" ث و�تحد� ن�ا مع ن ع�" قل�د س�طرت الهو�ات ث ن ن ن ال�ط ب� ي�ع ،م� رسم الل�اءات .أ�ض ي�ف للك هذا ال� شخ� ي�ة م� على ق ت ن ن وا�عا م� السالم والمساواة ب� ي� ن�ما ا ألمور صورة ع ب� ث� ي�ة اكذ ب�ة ت�ظهر ق ن ال� ن� نا�ون العرض �ف� ق الوا�ع .ي ل ي�ست كذلك ي الم�ا ب�ل ،فر�ض ف �ف� ق ب م�ا ب�هة. ألس�اب ش ال� ي�ام ق� ب�ل لك ش� ي�ء ي�طرح السؤال :ما ال�فعل ف ال� ن� ي� الذي ي� ج�ب ق ي الم�لى �ف� هذا الماكن؟ ك ي�ف ي� ج�ب عر�ض ه ؟ ما ي ب�ه ي ه� الطر� ق�ة ث للعمل على الحدود؟
و�ف� ب�عض الحاالت � إف�ن ف ي �ف� هذا الحدث الم�ارك ي� ن� ي ،ي ال� ن� نا�� ن� ش ي �ف� هذا الح ي��ز � .تصف الع�اصر المو�ج ودة ي �ت�ا ب�كون مع ن سوف � ش را�ب ا ألعمال ال�ت� ا�خ ت� ي�رت ن�س ي� ج�ا أوسع للماكن :ي� ق والل�اءات ي ق �ف� ع�ها ا آل�خ ر ي� ب�حث ي الل�اء الما ب� ي� ن� ث� ق� ي ال� ئا�م ب�ه ،و ب� ض ب� ض ا�ف� ق ع�ها ق الح� و ي� ق�وم �ف� ي ع�ها ت�سرد حاك ي�ات ال ب� ي�وت ي ال�ر ب�ة الدا�خ ل ي�ة ،ب� ض غ ي ب خ� .عدد �غ ي�ر ق�ل ي�ل م� ا ألعمال م�ظور ت�ار ي�� م� مها � د � � � ها ع� ي ب� ض تق ن ن ن إ ال�ت� ت�م � ن� ش�اؤها م� ق� ب�ل السلطات ت��تعامل ب�ح ي�ازة ا أل را�ض� .ت�لك ي ي ن عال�ات ج ال�وار ال ي�وم ي�ة. ال�ا ب�عة م� ق أو ت�لك ن ن ال�طع ،والسرد لل�صص وا ألعمال ق ك�ف الصورة العامة ق ن� أ�مل أن ت� ش ب �ف� ي ب ال�وري.. الم� أ�صل ي ح� أ�و طور /ث م�تعدد الط� ق�ات ت رينات ادلشتاين، كيدار ن هري�، ي يم�ا محفوظ، فشدتسك، إيريس ي يل هي شولوف
أدرك�ا أن فأ� ض�ل وس ي�لة إل ق�امة هذا الحدث هو مس�مرة ب�عد عمل ي�ة ن ت إ �ف� ب�عض الحاالت� ،ف�ن ع� طر ي�ق �تعدد ق�صص الساكن نأ� ف�سهم .ي ن ال�ارع م� و�ج هة ن�ظرهم الساكن نأ� ف�سهم س ي�روون ق�صة ب� ي� ت�هم أو ش ن 020
021
قصص عسائيل
ال�ت� ي� ج�ري �ف� لك لحظة م� ال� ق�رة ي ي ال�ص .ف الممك� أن ي� ت� غ� ي�ر هذا ن ن ن راء�ها ا آلن ،الكراسة الممسوكة ب�ال ي�د ،الكهما أعدا ق� ب�ل أسا ب� ي�ع ق� ت ي �ف� ك� ي�رة ق�د �تحدث ك�ا ب�ة اللكمة ا ألولى ي م� لحظة ت ق�ل�لة .أمور ث ن و�ر ،الال ي� ق� ي�� لك راء�ه .ت�لك ق ال� ت ال�ص و�ج ت�ى لحظة ق� ت هذا ن الطا�ة ،ت ن ي أر�ض� عسا� ي�ل" ش�عور �تحت م�روع " ق�صص ي ئ هذا م��ز العمل على ش ل�ت�طر لك ما ب� ن�ى ب� أ�ن ث�مة سك ي�� ي� ل�ى ي مك� أن ت� ق �ف� ف� ض�اء الهواء ش ن ن ال�ارع �خ الل شأ�هر. ي �ف� هذا ش و� ي�م (را�فعات) م� ف ال� ي وال� ي� خ� ت�ار مهر�ج ان ن ن للس�ة السادسة على ت ي �ج ال�دس، �ف� ود مو م � و اكمل ء وهو ة. � � المد � ر� � اول ت� ن� ق ي ي �ض خ ق ن �ج�ز ش حوال� %37م� ج م�مل الساكن .ال ي�كون ساك�ه ب�ح ي�ث ي� ش�لك ي ن ن المعر�ة ت� ت�راكم �ف� لك مرة ح ي�ث أن ف م�ا ي هذا خ ال� ي�ار ف م�هوما �ض ن �ف� �تعا�م ال�تحدي الاكم� ي ت�در ي� ج� ي�ا ،ت� ت�وسع الع ي�ون وال ب�ص ي�رة و ي� ظ ن ال�ماس .ومع ذلك، ال� ن� ي ت� ف�ك ي�ك السؤال حول ماكن ف �ف� ن م�اطق ت الس�وات السا ب� ق�ة ُن�ظمت المعارض �ف� وعلى الر�غ م م� نأ�ه ي ن ن واله�مات إ ج الرها ب� ي�ة، ل� ي�ة العمل ي�ات العسكر ي�ة وال�فعال ي�ات على �خ ف إ �تعا�مت وا�عدام ا أل وم�اعر خ م�� ،ف�ن أهم ي� ت�ها لك عام ظ ال�وف ن ش ن إ ب ب ا�ف� ا ل� ة � س ال� � ر. وأك� ر أك� �ف� � ق�امة حدث ث� ق� ي ه�الك أهم ي�ة ك ب�رى ي ن ن ن ث ث ي ي ج ب ع�هم � مع اس ال� مع � � حدث عة. وا� ة � � كح� ع الوا� ظهر ي� ق ق ض ق ق ن مل� ك ي�ف ت� ب�دو ع�او ي�� ال ب�عض ول ي�س مع ال�ت� ت� ي وسا�ل االعالم ي ئ ن ن ا ألمور م� ب�ع ي�د. ن
018
المقدمة
ئي م�ا ي�ر. ن"�صص ال�ا �خ ف للس�وات السا ب� ق�ة � إف� ق م�روع غ ن عسا��ل" هو ش ر� ي� اك�ت المعارض وال�فعال ي�ات الما�ض ي�ة ق�د أطلت على ش� ق � إف�ذا ن ط�ة ح�ى لو عر�ض ت ا ألعمال دا�خ ل المد ي� ن�ة م� خ الم� ق ن ال�ارج ،ت ن ال�ظرة ن�حو الدا�خ ل على ن�حو ي��: �ف� هذه ن� ف�سها ،ف� ي الس�ة ت� ت�و�ج ه ن ن ن إ خص� مع الساكن الذ ي�� ي�ع ي� ش�ون ال�� ي ا ألول ي�ر�ج ع �لى ق الل�اء ش ن ي ي وال� نا� ي� �ف� ي الم� ق ن ط�ة ،ال�تعرف عل�هم وعلى ق�صصهم ش ال��خص�ة .ث إ ي �ج ل� ،الذي عا ي� ش�ه لك واحد م� خص� الدا�خ ي ال�� ي �ر ع �لى ال�تعمق ش ن ظم� الحدث ب� ن� ف�سه. م� ي ن ي م�ل الحدود �ف� ش�ارع ق عسا� ي�ل هو ي الوا�ع خ ئ ال�ط ا أل�خ ض�ر الذي � ث عا�الت ال� ق وال�ر ب� ي�ة .على �ج نا� ب�ه ف ر� ي�ة غ ب� ي� ن� ق ال�ردي �تع ي�ش ئ ال�دس ش �ف� معظمه سرا� ي�ل ي�ة و�ج� �تع ي�ش ي ي إ� ئ م� أ ب�و طور وعلى �ج نا� ب�ه ال�ز ن ال�لسط ي� ن� ي�ة م� خ ي مر� ي�ة العا�الت ف ئ ال�وري .إ� ن�ها حدود �غ ي�ر ئ م��م ث ن ال�س ب�ة للعا ب�ر العادي -ال و�ج ود لها .وم� ي� ت� ج�ول ف� ي�ها ب� ب�ساطة ب� ن ن ح� �ف� ن� ف�سه أن ت�لك �ض اح ي�ة �ج م ي�لة ال�دس ،ي هكذا ي� ف�كر ي م� ق ن وا�ع االمر هو ش�ارع له و�ج هان م� �ف� ق ب�ر�ج وازي ق را� ي� ،إو�ن اكن ي ن ي ج ي ال�ا�ضع ي�� المواط� ي�� اك� ئ� ي�� ،م� الم� ف والم� ي�م ي� ن� خ ق ال��ران �غ �ر ت ن ن ن ن ن ي ي ب كو�ه �خ ط م� ت�لف .ال� قل� نا�ون خ ال�ارع – ن ام� الذي �م��ز � ش�دة هذا ش ت�ز ن ال�وي م�صف ي�حمل مظهرا حدودي �غ ي�ر ي ال�ارع ق مر�ئ� و�غ ي�ر ن م� ش ن �ف� مك�ه أن ي� ش�لك ن�موذ�ج ا ح ي�ا لح ي�اة اكملة ت� ج�ري ي واللط ي�ف ،ي� ن ال�اس .ح ي�اة اكملة ال ي� ت�لكمون لك�ها ل ي�ست ف معرو�ة لعامة ن ال ب�الد ن الوع�. ع�ها .ق�صص ت� ت�وا�ج د �خ ارج ي ن 0 19
0 17
016
015
014
013
01 2
01 1
010
009
008
007
006
005
004
مؤسسات وم ب�ادرات:
ول هي شولوف – رينات اديلشتاين ي منوفيم (رافعات) مهرجان الفن المعارص ف ي� القدس. ق� ّي�مات:
ول هي رينات اديلشتاين ،إيريس ي فشدتسك ،ي شولوف ،مجموعة المرسح – YTheater كيدار ن وم�ا محفوظ هاري� ي ي أصل لمنوفيم – إنتاج ي مهرجان الفن المعارص ف ي� القدس إ� ن� ت�اج:
ين يشاي ي ن الفنان� ،القدس رفك� فنتون وورش
ش�كر:
خمس صور تاريخية – دافيد روفينجر ،يديعوت أحرونوت يا الحمامة ترجمة مقاطع شعرية وحوار من اللهجة للع�ية :عميت حاي ي ن كوه� المغربية ب المركز ن ف سن� ،ميخال شيلئور ثقا� – هجاي أجمون ي ي الب� ي ويل براندت – يوليانا دروكر مركز ي عائلة زسكيند Luna Art Fund ال� ي� فا�ة، ال�ارع على حس� ض ش�كرا لساكن ش ن ال�لب ا ألحاد ي�ث الهامة ،ف� ت�ح ا أل ب�واب ،ق والم�اركة: ش
سارة أرنولد ،عائلة بزالميط ،عائلة جرين ،عائلة فيت، مئ� أفشطاين ،عائلة مرقص ،عائلة فوكس ،عائلة عائلة ي شاب�ا ،سو سوركس ،سابينا شفيد رشق ،عائلة ي
ش�كر �خ اص:
أحمد بزالميط ،إيلون بتسالئيل ،أحمد جزاوي ،ي ز عال�ا ي مئ� أفشطاين ،خالد رشق ودافيد ي ت والمش� ي ن ين ك� ف ي� المهرجان للفنان� شكرا ك�الوج: ت
افيك وصور شارع: تصميم جر ي ش � وكرمل روبينشتاين رنانا يع� ي ن يز شمعو� للإنجل�ية :مايا ترجمة ي ترجمة للعربية :راجي بطحيش طباعة :طباعة ألون صور أ ين الفنان� العمال بلطف من ول هي شولوف © رينات اديلشتاين ي ف منوفيم (رافعات) مهرجان الفن المعارص ي� القدس2016 ،
הוגות ויוזמות: רינת אדלשטיין ולי היא שולוב, מנופים — פסטיבל אמנות עכשווית בירושלים
אוצרות: רינת אדלשטיין ,איריס פשדצקי ,לי היא שולוב, קבוצת התיאטרון — YTheaterקדר הריני ומירא מחפוז הפקת מקור של מנופים — פסטיבל אמנות עכשווית בירושלים
הפקה: ישי רבקין פנטון וסדנאות האמנים ,ירושלים
תודות: חמישה תצלומים היסטוריים: דוד רובינגר ,ידיעות אחרונות יא לחמאמא תרגום קטעי שירה ושיחה ממרוקאית לעברית :עמית חי כהן המרכז הבין תרבותי — חגי אגמון שניר ,מיכל שילאור מרכז וילי ברנדט — יוליאנה דרוקר משפחת זיסקינד קרן לונה לאמנות
תודה לתושבי הרחוב על הכנסת האורחים, השיחות המשמעותיות ,פתיחת הדלתות ,הלב וההשתתפות: שרה ארנולד ,משפחת בזלאמית, משפחת גרין ,משפחת ויט ,משפחת מאייר אפשטיין, משפחת מרקוס ,משפחת פוקס ,משפחת רשק, משפחת שפירא ,סו סורקס וסבינה שבייד
תודה מיוחדת: אחמד בזלאמית ,אילון בצלאלי ,אחמד ג'זוואי, עליזה ודוד מאייר אפשטיין וחאלד רשק תודה לאמנים ולמשתתפים באירוע
קטלוג: עיצוב גרפי וצילומי רחוב: רננה עירשי וכרמל רובינשטיין תרגום לאנגלית :מאיה שמעוני תרגום לערבית :ראג'י בטחיש דפוס :דפוס אילון תצלומי העבודות באדיבות האמנים © רינת אדלשטיין ולי היא שולוב מנופים — פסטיבל אמנות עכשווית בירושלים2016 ,
للح ي�اة �ج ن� ب�ا ج ل� ن�ب ً לחיים זה לצד זה
סיפורי עשהאל
ص�ع الله حاك ي�ات ن
Stories Made by God