Яруу сэтгэгч сонин No4

оюунлиг зууны хїмїїн танд зориулав

Сар тутамд Захиалгын їнэ 200 тєгрєг Улирлын захиалга 600 тєгрєг Нэмэлт захиалга 400 тєгрєг Худалдах їнэ 250 тєгрєг

Îþóíû ÷àäâàðûí IQ òºâ “Сэтгэлгээг хєгжїїлж болох уу” “Ñýòãýøã¿é óõààí” òºâ

(Сонин борлуулах бїх цэгїїдээр худалдаалагдана.

12-р сарын 1-ээс “Монгол шуудан” ХХК-ий нийтийн хэвлэл захиалгад)

Ой тогтоолт сайжруулах аргачлал Àðãî áàãøèéí õýë ñóäëàëûí òºâ Сэтгэл бол билэг, сэтгэлгээ бол арга Èõ Õºëãºíèé Óëàìæëàëûã Õàäãàëàõ Һ⠓Би гэж юу вэ?” Øðè ×èíìîéí òºâ Айдас хэмээх дайсан, Эр зориг хэмээх Баатар “Ãýð á¿ë ýð¿¿ë àìüäðàë” õîëáîî Стрессээ тайлах “Îþóíëàã” ýð¿¿ë ìýíä ãîî ç¿éí òºâ Єєрийгєє халамжил Õîøóó÷ëàëûí äºðâºí çàð÷èì Òàâõàí ¿ã- àìæèëòàíä õ¿ðýõ ò¿ëõ¿¿ð Ýññý áè÷èõ ãàéõàëòàé ñàíóóëãà Õ¿íèéã ç¿ñ öàðàéãààð íü øèíæèõ¿é

Энэхїї сонин таньд сонирхолгїй санагдаж магадгїй, гэхдээ хэрэгтэй сонин гэдгийг нь батлан хэлье. Бусад сонинтой адил сонирхох тєдий гїйлгэн уншвал ямар ч їр дїнгїй бєгєєд харин оюун ухаанаа тєвлєрїїлж, сэтгэл зїрхэндээ шингээж уншвал магад нэгэн ухаарал, урам зоригыг єгєх нь дамжиггїй. Та ганцаараа уншвал илїї їр дїн гарах ба уншсаныхаа дараа хамгийн дотны хїндээ уншуулж, тэгээд хоорондоо сэтгэгдэлээ хуваалцхыг санал болгож байна. Мєн чанараа танихтун.

ÈÇÈÑ 2-ð öîãöîëáîð ÎÓÕÝÇ-129 Øèíýíàðàí “Монголчуудын дугуй сэтгэлгээ” ØÓÒÈÑ- ÊÒÌÑ- ÌÑ-1 Ñ. Ñàðóóë-ªëçèé “Хїн дотор”, “Цаг хугацаа” шїлэг Î. Äàøáàëáàð “Òýíãýð øèã áàé” Ø. ÿðáàçàð “Áè ìîíãîëîîðîî ãî¸äîã” Номын сангийн уншигчид ба Яруу сэтгэгч сонинг

дэмжигчдийн

“ßðóó ñýòãýã÷”

Клубын зорилго: - Номын сангийн їйл ажиллагаанд уншигчдын оролцоог бий болгох - Çàëóó ¿åèéíõýíäýý îþóíëèã ìýäýýëëèéã ò¿ãýýõ ¿éëñýä ãàð áèå îðîëöîí ßðóó ñýòãýã÷ ñîíèíûã íèéòýä оюун цэнгээх тоглоом ò¿ãýýí ñóðòàë÷èëàõ àæëûã õàìòðàí Хотын тєв номын сан дээр хїрэлцэн ирж оюуны çîõèîí áàéãóóëàõ. Áèä õ¿ì¿¿ñò çºâõºí тоглоомоор тоглох, заалгах їйлчилгээг авч хїссэн õýðýãòýé ç¿éëèéã íü ë óíøóóëàõ ¸ñòîé. тоглоомоо худалдан авч болно.

- ªºðñäèéí ñóðãóóëü äýýðýý ßðóó “Энэтхэг бємбєрцєг” орон зайн тоглоомыг ñýòãýã÷ ñîíèíû ñóðòàë÷èëãààã çîõèîí танилцуулж байна Їнэ: 1200 тєг áàéãóóëæ, ñóðãóóëèéíõàà îþóòíóóäûí Тоглох дїрэм: Уг тоглоомоор 50 орчим дїрс бїтээдэг ñîíèíä íèéòë¿¿ëýõ ìàòåðèàëûã àâ÷ бєгєєд дїрс бїртээ нэр єгч, зурах ёстой. èðýõ çýðãýýð òºëººëºë áîëæ àæèëëàõ. Ач холбогдол: Хїїхдийн їгийн баялаг нэмэгдэнэ.

- Ñîíèíû ãýðýýò áîðëóóëàã÷ áîëæ Олон дїрс бїтээснээрээ хїїхэд нэг зїйлийг олон àæèëëàæ áîëíî. талаас нь сэтгэдэг болж орон зайн IQ нь хєгжинє.

- Залуучуудаа соён гэгээрїїлэх Мєн хєдєлгєєн багатай, оюуны ажил хєдєлмєр їйлсэд хувь нэмрээ оруулах эрхэлдэг хїмїїст гар хурууны дасгал хийлгэх, оюунаа

Клубын гишїїнчлэл: - Гишїїн болоход тєлбєргїй. амраах энгийн хэрэгсэл болж чадна.

- Клубын їйл ажиллагааг сонирхсон Энэ тоглоомонд 3,5 м урт тємєр утас ордог гэхэд та итгэх її.

ßðóó’Ñ

êëóá

байгуулагдаж байна.

уншигч, иргэдийг Дэмжигч гишїїнээр элсїїлнэ.

- Клубын їйл ажиллагаанд идэвхитэй оролцож, їїргээ сайн биелїїлсэн гишїїнийг Жинхэнэ гишїїн болгоно. Їйл ажиллагаанаас: 1. Оюуны тоглоомчдын бичил клубыг байгуулж гишїїд хамтран тоглох, бие биендээ тоглоомуудаа зааж єгєх, шинэ тоглоомуудад суралцах.

2. Клубын гишїїд хамтарч залуу їеийнхнээ хєгжїїлэх талаар тодорхой ажлуудыг зохион байгуулах.

3. Номын сангийн дэмжлэгтэйгээр Єєрсдийн уншиж судалсан сэдвээрээ Электрон мэдээллийн сан Электрон лавлах вэбийг бїтээх 4. Уншсан номынхоо агуулга, шїїмж, сэтгэгдлийг Электрон каталогт оруулах гэх мэт.

2 ßðóó ñýòãýã÷

1-р нїїрэнд Огуст Родены “Сэтгэгч” баримал

Ñýòãýëãýýã õºãæ¿¿ëæ áîëîõ óó?

Óõààíûã ýçýìøèã÷ ·

“Áèä ñýòãýëãýýã òóñãàé õè÷ýýë áîëãîí çààëãàõ ÿìàð ÷ øààðäëàãà áàéõã¿é, ó÷èð íü áèäíèé ¿çýæ áóé á¿õ õè÷ýýëä ñýòãýëãýý çàéëøã¿é õýðýãöýýòýé. Ò¿¿õèéí õè÷ýýë äýýð ë ãýõýä áàãøèéí õýëñýí ¿ã á¿ðèéí öààíà þó áàéíà âý ãýäãèéã áîäîõ õýðýãòýé áîëäîã ø¿¿ äýý” ãýæ íýã îþóòàí õýëæýý. Äýýðõè ¿ãèéã õýëñýí îþóòíû çºâ. Ñýòãýëãýý íü àìüäðàëûí ñàëøã¿é õýñýã ó÷ðààñ ñóäëàõ õè÷ýýë á¿ðèéí ñàëøã¿é õýñýã áîëîõ íü ìýäýýæ. Õ¿ì¿¿ñ ÿâàõ, àìüñãàëàõàà áóñäààð çààëãàäàãã¿é, ýäãýýð íü áàéãàëèàñ çàÿàãäìàë ç¿éë. Ãýâ÷ çºâ ÿâæ ÷àääàãã¿é õ¿í ÷ áàéäàã, õ¿í á¿ð àìüñãàëàà çºâ çîõèöóóëæ ÷àääàã ãýäýã íü ÷ õóäëàà. Ñýòãýëãýýã çààõàä ó÷èðäàã õàìãèéí íààä çàõûí áýðõøýýë¿¿äèéí íýã áîë ñýòãýëãýý íü òóñãàé ñóðãàëò øààðääàãã¿é òºðºëõèéí ç¿éë ãýñýí ¿çëýýñ ¿¿äýëòýé áàéäàã. Õ¿í á¿ð ººðñäèé㺺 ãîéä ñàéí ñýòãýã÷ ãýæ òîîöäîã áºãººä ñýòãýëãýýíèé õè÷ýýë¿¿ä äýýð ¿çäýã ñýòãýëãýýíèé ÿíç á¿ðèéí ¿éëäë¿¿äèéã ìýäýýæèéí þì áàéíà õýìýýí áîääîã.

ã¿éöýòãýõ ÿâöàä îþóòíóóä àëü áîëîõ ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éëñèéã æàãñààõûã îðîëäîõ áà ýíý õ¿÷èí ç¿éëèéíõýý ÷óõàë ãýäãèéã îëæ õàðàõ, ÿìàð õ¿÷èí ç¿éë íü õàÿãäñàí ãýäãèéã òîãòîîõûã õè÷ýýõ õýðýãòýé. Áóñàä õ¿ì¿¿ñò áóþó òóõàéí õ¿í ººðòºº ”ßìàð õ¿÷èí ç¿éëèéã áè àíçààðàëã¿é îðõèñîí áàéæ áîëîõ âý?” ãýñýí àñóóëòààð õàíäàæ ÁÕÀ-ã õýðýãëýæ áîëîõ þì. ÁÕÀ íü ÝÑÑî-ýýñ ÿëãààòàé áºãººä ÝÑÑî áîë ñàíààíä ºãºõ õàðèó ¿éëäýë áàéäàã áîë ÁÕÀ íü ñàíàà ãàð÷ èðýõýýñ ºìíºõ íºõöºë áàéäëûí ñóäàëãàà øèíæèëãýý íü áîëäîã. Ýäãýýð õî¸ð õýðýãñýë íü çàðèì òàëààð äàâõöàõ òîõèîëäîë áàéäàã, ó÷èð íü èõýíõ õ¿÷èí ç¿éëñ èëýðõèé ýåðýã áîëîí ñºðºã òàëóóäòàé áàéäàã. ÁÕÀ-èéí çîðèëãî íü áîëîìæèéí õýðýýð á¿ðýí öîãö áàéõ, ìºí õ¿÷èí ç¿éëñèéã òààòàé, òààã¿é ãýæ õàðàõûí îðîíä òýäãýýðèéã á¿ãäèéã íü àâ÷ ¿çýõèéã õè÷ýýäýãò îðøäîã. ÁÕÀ= Á¿õ õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýõ: Àëèâàà øèéäâýð ãàðãàõ, ñîíãîëò õèéõ ýñâýë

БХА: Бїх Хїчин Зїйлийг Авч Їзэх

ÁÕÀ áîë òóõàéí íºõöºë áàéäàë äàõ á¿õ ë õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýõèéã õè÷ýýí ÷àðìàéõ ¿éë ÿâöûí õýëáýðæèëò þì. Ñýòãýëãýýíèé ýíý ¿éë àæèëëàãàà íü ¿éëäýë, øèéäâýð, òºëºâëºãºº áà ä¿ãíýëò ãàðãàõòàé ñàëøã¿é õîëáîîòîé. Õ¿ì¿¿ñ àëèâàà ñàíààã ýöýñëýí øèéäâýðëýõäýý á¿õ ë õ¿÷èí ç¿éëñèéã òîîöîîëñîí ãýæ ¿çäýã áîëîâ÷ èõýíõäýý òýäíèé àæèëëàãàà íü èëýðõèé íýã õî¸ðõîí ç¿éëýýð ë õÿçãààðëàãäñàí áàéäàã. ÁÕÀ-ã çîðèóäûí àæèëëàãàà áîëãîõ íü õ¿íèé àíõààðëûã ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éëèéã õàéäàã áàéäëààñ á¿õ õ¿÷èí ç¿éëèéã õàéõ àæèëëàãàà ðóó øèëæ¿¿ëíý. Á¿õ õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýõäýý äîîðõ òîìú¸îëëûã àøèãëàæ áîëíî. · ººðò íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ · áóñäàä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ · íèéãýìä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñ Øèéäâýð ãàðãàõ, òºëºâëºëò õèéõ çýðýãò îðõèãäñîí õ¿÷èí ç¿éëñèéã îíöëîí òýìäýãëýõýä õè÷ýýë ÷èãëýãäýíý. ÁÕÀ

ÿìàð íýãýí ç¿éëèéí òàëààð áîäîõ õýðýãöýý ãàðàõ á¿ðä òîîöîí àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé õ¿÷èí ç¿éëñ ¿ðãýëæ áàéäàã. Õýðâýý òà îëîí ç¿éëñèéí çàðèìûã íü îðõèâîë òàíû ñîíãîëò òóõàéí ¿åäýý çºâ þì øèã ñàíàãäñàí ÷ õîæèì íü áóðóóòàæ áîëíî. Òà áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí

ñýòãýëãýýã õàðæ áàéõäàà òýä ÿìàð õ¿÷èí ç¿éëèéã àâ÷ ¿çýëã¿é îðõèãäóóëæ áàéãààã õàðàõûã õè÷ýýãýýðýé. Æèøýý: Õýäýí æèëèéí ºìíº íýãýí òîì õîòîä “øèíý áàéøèí á¿ð òóõàéí áàéøèíä àæèëëàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí ìàøèíûã òàâèõ áîëîìæîîð õàíãàãäñàí òîìîîõîí ãàðàæòàé áàéõ ¸ñòîé” ãýñýí õóóëü ¿éë÷èëäýã áàéâ. Õîæèì íü ýíý õóóëèéã àëäààòàé ãýæ ¿çýí ººð÷èëñºí áàéíà. ßàãààä èíãýñýí áý? Õóóëü òîãòîîã÷èä ìàøèí òàâèõ ãàçðûã õàíãàñíààð õ¿í á¿ð àæèëðóóãàà ººðèéí ìàøèíààð èðæ î÷èõîä õ¿ðãýíý, öààøèëáàë ýíý íü çàìûí à÷ààëëûã èõýñãýíý ãýäãèéã òîîöîæ ¿çýýã¿é ìàðòñàí áàéíà. Äàñãàë 1. Ýõíýð íºõºð õî¸ð õóó÷èí àâòîìàøèí õóäàëäàí àâàõ ãýæ áàéíà. Òýä äàðààõ õ¿÷èí ç¿éëñèéã òîîöîõ õýðýãòýé ãýæ ¿çýâ. ¯¿íä: - Õóäàëäàæ áàéãàà õ¿í íü àâòîìàøèíû ýçýìøèã÷ íü ¿íýõýýð ìºí ýñýõ - Ìàøèíû ¿íý - Ìàøèíû çàãâàð áà ºí㺠- Õºäºëã¿¿ðèéí õ¿÷èí ÷àäàë áîëîîä ìàøèíû õóðä - Ìåõàíèê õýñã¿¿ä á¿ðýí àæèëëàæ áàéãàà ýñýõ - Ãýð á¿ëèéí á¿õ õ¿ì¿¿ñèéã áàãòààõ õàíãàëòòàé òîì çàéòàé ýñýõ ªºð îðõèãäóóëñàí õ¿÷èí ç¿éëñ áàéãàà ýñýõèéã áîäîæ ¿çýýðýé. Ǻâëºìæ: · Òýäíèé õ¿¿õä¿¿äýä ìàøèí òààëàãäàõã¿é áàéæ áîëíî. · Ò¿¿í÷ëýí òýä àâòîìàøèíûã õóäàëäàí àâàõ ÷àäàëòàé áàéëàà ÷ ãýñýí õýðâýý øàòàõóóí èõ èääýã áîë ò¿¿íèéã õàíãàõ áîëîìæ òààðóó áàéæ áîëíî. · Ãàðàæèä áàãòàõã¿é áàéæ áîëíî (ãàðàæ áàéãàà íºõöºëä) Äàñãàë 2. Øèíèéã ñàíàà÷ëàã÷ á¿õèé ë õýðýãöýýò òýæýýë áîëîîä àìèí äýìèéã àãóóëñàí ¿ðýë õèéñýí ãýæ ñàíàÿ. ¯ðëèéã èäñýíèé äàðàà 5 öàãèéí òóðøèä îãò ºëñºõã¿é. Ýíý ¿ðëýí õîîëûã õýðýãöýýíä ãàðãàõûã çºâøººðºõ õýðýãòýé þó? ßìàð õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé âý? Ǻâëºìæ:

çàðèì õ¿ì¿¿ñ ýíý ¿ðëýí õîîë õ¿íñ òýæýýëèéí á¿õèé ë õýðýãöýýò ç¿éëñèéã ººðòºº áàãòààäàã ãýäýãò èòãýæ áàéõàä çàðèì íü þóí òóõàé ÿðèàä áàéãààã îéëãîõã¿é áàéæ ÷ ìàãàä. · Ôåðìåð, õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýã÷èä áîëîí äýëã¿¿ð¿¿ä ÿàõ âý? · Àÿãà òàâàã õýðýãëýõã¿é, óãààõã¿é áîëíî. · Òà àæèë ðóóãàà ÿâæ áàéõäàà ë ºã뺺íèé õîîëîî èä÷èõíý. · Õ¿ì¿¿ñò èäýæ áàéãàà õîîëíîîñîî òààøààë àâàõ õýðýãòýé áàéòàë ¿ðëýí õîîë òààøààë òºð¿¿ëýõã¿é. · Õ¿ì¿¿ñèéí õîäîîä àãøèõ áîëîâ óó? · Õýðâýý ¿ðýë ºã뺺íèé õîîëîíä õýðýãòýé áàéñàí ÷ ãýñýí ýíý íü ºäºðò èäýõ õîîë áîëãîíä õýðýãòýé áàéõ óó? Ýíý íü ÿìàð íýãýí ãýì õîð äàãóóëàõã¿é áèç? Çàð÷ìóóä: À. Ñîíãîëò õèéõ, øèéäâýð ãàðãàõ, òºëºâëºõèéí ºìíº ÁÕÀ-ã ã¿éöýòãýõ íü àøèã òóñòàé áàéäàã. Á. Ýõëýýä á¿õ õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýýä äàðàà íü èë¿¿ ÷óõëûã íü ÿëãàõ íü äýýð. Â. ×óõàë õ¿÷èí ç¿éëèéã àâ÷ ¿çýëã¿é îðõèãäóóëñàí ýñýõèéã ººð õýí íýãíýýñ àñóóõ õýðýãòýé. Ã. Õýðâýý òà ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éëèéã àâ÷ ¿çýõýý îðõèãäóóëñàí áîë òóõàéí ¿åäýý çºâ ìýò áàéñàí ÷ õîæèì íü áóðóó áîëîí ýðãýæ áîëíî. Ä. Õýðâýý òà ÁÕÀ-ã õýí íýãíèé ñýòãýëãýýíä õèéæ ¿çâýë òà òýð õ¿íä þóã îðõèãäóóëñàíûã õýëæ ÷àäíà. Òà äàðààõ ñàíààíóóä äýýð ÁÕÀ õèéæ ñýòãýëãýýãýý äàñãàëæóóëààðàé. · Èðýýä¿éí ìýðãýæèëýý ñîíãîõîä · Ñàíäàë õèéõýä ÿìàð õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé âý? · Çàëóó õîñóóä îäîî øóóä ãýðëýõ ¿¿ ýñâýë õ¿ëýýçíýõ ¿¿ ãýäãýý øèéäýæ ÿäàí áàéíà. Òýä ÿìàð õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé âý? · Àìðàëòàà õýðõýí ºíãºð¿¿ëýõýý øèéäýõäýý òà ÿìàð õ¿÷èí ç¿éëñèéã àâ÷ ¿çýõ õýðýãòýé âý? Îþóíû ÷àäâàðûí IQ òºâ

Îé òîãòîîëò ñàéæðóóëàõ àðãà÷ëàë 1. Эхлэл

21 зуун бол мэдээллийн тэсрэлтийн зуун билээ. Тийм ч учраас хїмїїсийн мэдэх ёстой мэдээллийн хэмжээ эрс нэмэгдэж байна. Ийм нєхцєлд цаг їеийн шаардлагад нийцэж, ажил амьдралдаа амжилт гаргахын тулд хїмїїст тавигдах тодорхой хэмжээний шаардлагууд байдаг. Эдгээрийн нэн тїрїїнд бїх тєрлийн, их хэмжээний мэдээллийг хурдан хїлээн авч, тогтоон боловсруулж сурах шаардлага юм. Їїнийг ой тогтоолт сайн байж хангана. Гэтэл мэдээлэл тогтоох уламжлалт арга нэмэгдэж байгаа шаардлагыг зарим талаар хангаж чадахгїй байна. Харин олон мянган жилийн тїїхтэй ой тогтоолт сайжруулах арга болох мнемотехникийг орчин їеийн анагаах ухаан, сэтгэл судлалын ололтуудтай хослуулан шинэчилсэн орчин їеийн мнемотехник энэ шаардлагад нийцэх юм.

2. Тайлбар

Ой тогтоолт болон бїх тєрлийн мэдээллийг боловсруулах чадварт тавигдах єнєєгийн шаардлагын багахан хэсгийг ч гэсэн биелїїлэхийн тулд манай “Сэтгэшгїй ухаан” сургалтын тєв байгуулагдан энэ оноос идэвхтэй їйл ажиллагаа явуулж эхэлж байна. Манай тєвийн їндсэн чиглэл нь насанд хїрэгсдийн бїх тєрлийн мэдээлэл хїлээн авч боловсруулах чадварыг нэмэгдїїлэх зорилгоор ой тогтоолт сайжруулах болон хурдан уншлагын сургалт явуулахад оршино. Мєн їндсэн сургалттай холбоотой судалгааны ажлууд хийгдэнэ.

3. Лекцийн їндсэн санаа

Манай сургалт ой тогтоолт сайжруулах арга болох мнемотехникийг орчин їеийн анагаах ухаан, сэтгэл судлалын ололтуудтай хослуулсны їндсэн дээр боловсруулагдсан хєтєлбєртэй. Їїнд: 1) Ой тогтоолтын доорхи їндсэн зарчмуудыг тооцсон.

1. Сэтгэл санаа тайван байх ёстой бєгєєд ямар нэгэн зовиуртай євчингїй байна. Эдгээр шалтгаан байвал арилгасны дараа хичээллэх нь дээр.

2. Мэдрэхїйн эрхтнїїдийн жигд оролцоог

хангах /синестези/ хэрэгтэй.

3. Дїрс энгийн бєгєєд аль болох тодорхой байх ёстой.

4. Мэддэг зїйлтэйгээ нийлэмж їїсгэж сурах шаардлагатай.

5. С е к с т э й х о л б о о т о й з ї й л с а й н тогтоогддог.

6. Хошин, євєрмєц мэдээлэл амархан санагдана.

7. Сайн тєсєєлєх нь ой сайн байхын нэг їндэс.

8. Дугаарлах нь дэс дараалал болон эмх цэгцтэй байдлын їр ашгийг нэмэгдїїлдэг.

9. Билэгдэл ашиглаж тогтоосон мэдээлэл сайн тогтоогддог.

10. Тод, олон єнгийг ашигласнаар ямар ч сонирхолгїй зїйлийг сонирхолтой болгон тогтоож болно.

11. Дэс дараа болон эмх цэгцтэй байх нь ямар ч мэдээллийг хайж олоход чухал їїрэгтэй.

12. Эерэг утгатай, тааламжтай дїрс тогтоож санах нь сєрєг утгатай дїрс тогтоож санахаас хавьгїй дээр байдаг.

13. Хэтрїїлэг хэрэглэн хэт томруулж эсвэл хэт жижигрїїлж, хэлбэр, єнгє, дуу авиаг нь єєрчилснєєр дїрсийг тогтооход хялбар болгодог.

2\ Дийлэнх хїний ой тогтоолтонд тархины зїїн хагас бємбєлєгийн їїрэг давамгайлж мэдээллийг логик сэтгэлгээндээ тулгуурлаж тогтоодог. Манай сургалт тархины баруун буюу зїїн хагас бємбєлєгїїдийн ой тогтоолтонд оролцох жигд оролцоог хангахад чиглэгдсэн. Тархины зїїн хагас бємбєлєгийн їїрэг:  Логик сэтгэлгээ;  Яриа;  Ангилал;  Тоотой хийх їйлдлїїд;  Шалтгаан їр дагаварын холбоог тодорхойлох;  Тєлєвлєлт;  Шинжилгээ. Тархины баруун хагас бємбєлєгийн їїрэг:  Хэмнэлийн мэдрэмж;  Тєсєєлєл;  Зєгнєх чадвар;

єєртєє бухимдах тохиолдлууд элбэг байдаг. Харин мнемотехникийг эзэмшвэл энэ явдал бїрмєсєн арилна. Цаасан дээр бичсэнээс толгойндоо бичсэн нь хамаагїй хурдан. Тогтоох хэрэгтэй бїх мэдээллээ толгойндоо хадгалаад хоромхон зуур санаж ашиглах нь цаг хэмнэж, єєртєє сэтгэл хангалуун байх байдлыг бэлэглэдэг. Ой тогтоолтоо байнга ашиглаж хурцлах нь оюун санаа эрїїл байхын їндэс болдог. Оюун санаа эрїїл байвал бие эрїїл байх магадлал єндєр юм.

2.Оюутан сурагчдад

Оюутан сурагчид мнемотехникийн тусламжтай хичээлийнхээ бїх материалыг цээжилж болно. Хичээлийн жилийн турш хичээлээ бага багаар мнемотехникийн аргаар  Єнгєний мэдрэмж; тогтоовол шалгалтанд бэлдэлгїй шууд орох  Эд зїйлсийн хэмжээг тодорхойлох боломжийг нээдэг. Энэ нь онц сурах нєхцлийг чадвар; хангах бєгєєд ирээдїйд єндєр зэрэглэлийн  Орон зайн баримжаа; мэргэжилтэн болох боломж олгоно.  Иж бїрэн зураглал хийх.

3.Эрдэмтэн багш нарт 3) О й н т о г т о о л т ы н д а р а а х Мнемотехник нь илтгэх урлагийн хэсэг болж хэлбэрїїд байдаг: їїссэн юм. Тийм ч учраас лекц илтгэлийнхээ  Дїрслэх; материалынхаа дэс дарааллыг тогтоон цаас  Їгсийн ба утгын; харалгїй ярих боломж олгоно. Цаас харалгїй  Хєдєлгєєний ярьдаг багш нар оюутан сурагчдынхаа Эдгээрээс дїрслэх ой дийлэнх насанд хїндэтгэлийг хїлээдэг. хїрэгсдэд давамгайлдаг їгсийн Лекц илтгэлээ нэг удаа тогтоочихсон ба утгын ойноос хурд, багтаамж, байхад дахин харах, цээжлэх шаардлагагїй. найдвартай байдлын хувьд хавьгїй Энэ нь цаг хэмнэж мэдлэгийнхээ хїрээг цааш илїї юм. єргєжїїлэх боломж нээж єгнє.

4) Орос, Германы эрдэмтдийн (Выготский, 4.Бизнесмэнїїд болон улс Йельс) судалгаагаар мэдээллийг хїлээн авч тєрчдєд боловсруулах хамгийн їр ашигтай аргууд бол Сайн бизнесмэн болон улс тєрч дїрслэх ой буюу дїрслэх сэтгэлгээ гэдэг нь тогтоогдсон. Тэгээд ч ихэнх суутнууд ийм маш олон хїнтэй харьцагийн хувьд тэдний хэлбэрийн ой бєгєєд сэтгэлгээтэй байжээ. тухай их хэмжээний мэдээлэл тогтоох Дїрслэх ой ба сэтгэлгээ бол ирээдїйн хїний шаардлагатай байдаг. Энэ амжилтын нэг гол хїчин зїйл болно. Хїнд хамгийн эрхэм ой ба сэтгэлгээ гэж їздэг. зїйл нэр нь байдаг учраас хїмїїсийн нэрийг мэддэг байх хэрэгтэй. Мєн тэдний гэр бїл 4. Давуу тал ба ашиг сонирхдог зїйлийнх нь тухай мэдэж ярьж Мнемотехник хэнд хэрэгтэй вэ? чаддаг байвал тэр хїнийг єєртєє татаж 1.Бїх хїмїїст чадлаа гэсэн їг. Ямар ч хїн дэлгїїрээс авах зїйлсийн жагсаалт, (їргэлжилнэ) утасны дугаарууд гэх мэтийн тодорхой “Сэтгэшгїй ухаан” тєв хэмжээний мэдээлэл тогтоох шаардлага амьдралд байнга гардаг. Ингэхдээ ихэнх хїмїїс тэмдэглэлийн дэвтэр эсвэл цаасан дээр бичдэг. Дараа нь нєгєє тэмдэглэлээ гаргаж харах, заримдаа олохгїй мунгинаж

“Áèäýíä áàéäàã õàìãèéí íèéòëýã ç¿éë þó âý? –Íàéäâàð. Þó ÷ áàéõã¿é õ¿íä ÷ ãýñýí íàéäâàð áàéäàã” Ôàëåñ

3 ßðóó ñýòãýã÷

Ñýòãýëèéã ýçýìäýã÷

Õîøóó÷ëàëûí äºðâºí çàð÷ìûã àìüäðàëäàà õýðýãæ¿¿ë

3. Тан руу довтлогсод сэтгэл зїйн хувьд євчтэй гэдгийг нь бїї март. Єргєн цар хїрээтэй сэтгэ. Тэднийг єрєвд. Ялихгїй, єчїїхэн хїмїїсийн довтолгооны эсрэг дархлалтай болох хїртлээ єргєн цар хїрээтэйгээр бодож сэтгэ!

4. “Хэрэгтэй зїйлїїд надад байхгїй” гэж санагдсан тэр їед єргєн цар хїрээтэй сэтгэхээ бїї март. Хэрэв та єєрийгєє хїч чадалгїй гэж бодвол хїч чадалгїй л гэсэн їг. Чадваргїй гэж бодвол та чадваргїй л гэсэн їг. Та єєрийгєє хїнд

даргынхаа хуулбар нь болдог. Эх хувь нь хувилахад тохиромжтой эсэхэд итгэлтэй бай. Їїнийг хэрэгжїїл: “Гэртээ, ажил дээрээ, нийгмийн орчинд хєгжил дэвшлийг агуулсан бїх їйл ажиллагааг би дэмжинэ.”

4. Єєртэйгээ зєвлєх, дотроо байгаа бодлын агуу их хїч чадлаа ашиглах цаг завыг єєртєє гарга. Зохион байгууллалттай тогтмол ганцаардал їр ашгаа єгєх болно. Їїнийг бїтээлч хїчээ сэргээхэд ашигла. Хувийн, ажилтай хоолбоотой асуултууддаа хариу олоход їїнийг хэрэглэ. Єдєр бїр тодорхой хэмжээний хугацааг бодож хэрэггїй гэж бодвол та тийм л гэсэн їг. сэтгэхийн тулд ганцаар єнгєрєє. Бїх агуу их удирдагчдын хэрэглэдэг бодож Энэ хэрэгслїїдийг ашиглан сэтгэх аргуудыг ашигла, Єєртэйгээ зєвлє.

єєрийгєє їнэлж сур:

1. Хїмїїст нєлєєлхийг хїсч байгаа бол тэдний ойлгох хэлээр ярь. Хэрэв та тэдний нїдээр харж чадвал, хїмїїс таны хїссэн зїйлийг илїї хялбар гїйцэтгэх болно. Эхлээд єєрєєсєє “Энэ хїнтэй би байраа сольсон бол юу гэж бодох байсан бол?” гэж асуу.

2. Бусадтай харьцахдаа “хїн байх” гэсэн зарчмыг хэрэгжїїл. “Їїнийг авч їзэх хїнлэг хэлбэр нь ямар байж болох вэ?” гэж єєрєєсєє асуу. Їйл хєдлєлєєрєє эхлээд хїмїїсийг боддогоо харуул. Бусад хїмїїст эелдэг байдлаар ханд. Та їр дїнд хїрэх болно.

3. Урагш ахих тухай бод, хєгжил дэвшилд итгэ, урагш тэмїїл. Хийдэг бїх зїйлээ улам боловсронгуй болго. Хийдэг бїх зїйлдээ єндєр шаардлага тавь. Хэсэг хугацааны дараа ажиллагсад

Явцуу хїмїїс таныг явцуу сэтгэхийг албадах Їед єргєн цар хїрээтэй сэтгэ. Таныг ялагдаасай , азгїй тохиолдолтой учраасай, загнуулаасай гэх хїмїїс гарна гэдэгт итгэлтэй бай. Зєвхєн дараах дєрвєн зїйлийг л мартахгїй бол энэ хїмїїс танд хор хїргэж чадахгїй.

1. Явцуу хїмїїстэй хэрїїл хийхээс зайлсхийвэл та хожих болно. Єчїїхэн хїмїїстэй хийх хэрїїл таныг ч гэсэн єчїїхэн болгож явцууруулдаг. Том хэвээрээ байгаарай.

2. Дайралтанд єртєнє гэдгээ мэддэг бай. Энэ бол та урагш ахиж байгаагийн нэг илрэл юм.

1. Эрхэмсэг оршихуйгаар аж тєр. Энэ нь тийм байдлаар бодож сэтгэхэд тань тус болно. Гадаад тєрх байдал тань таны дотроо юу боддогоос тань шууд хамаардаг.

2. Эсрэг талууддаа анхаарлаа хандуул. Єєрийгєє єєртєє танилцуул сайн талуудаа мэддэг бай.

3. Бусад хїмїїсийг зєв єнцгєєс хар. Бусад хїмїїс ч гэсэн ялгаагїй л хїн шїї дээ. Яагаад та тэднээс айх ёстой юм бэ? Хэр зэрэг сайн болохоо боддог байхуйц єргєн цар хїрээтэйгээр бодож сэтгэ.

Biirbeh.com

Òàâõàí ¿ã- àìæèëòàíä õ¿ðýõ ò¿ëõ¿¿ð ÝÐÝËÒ ÕÝÐÝÃÖÝÝÃ ÝÐÆ ÎËÎÎÄ ÕÀÍÃÀÃÒÓÍ

Ãýñýí ýíý òàâõàí ¿ãýíä ñàíõ¿¿ãèéí àìæèëòàíä õ¿ðýõ ò¿ëõ¿¿ð, ººðòºº áàò èòãýõ, ººðèé㺺 òîîæ îéøîîõûí ò¿ëõ¿¿ð îðøèíî. Õýí õ¿íèé ýðýëò õýðýãöýýã ë àíãàäàãã¿é áîë íýã ÷ ¿éë õýðýã, íýã ÷ àæèë ãýæ áàéõã¿éñýí. Ýðýëò õýðýãöýý íü º÷¿¿õýí áîë øàí íü º÷¿¿õýí áàéõààñ ãàäíà, ýíýõõ¿¿ çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ë÷èõëýý ãýõýä òà ñýòãýë õàíàõã¿é õîöîð÷ ÷ ìýäíý. Ýðýëò õýðýãöýý íü óãààñàà í¿ñýð èõ áàéõ þì áîë øàí õàðàìæ íü ìºí ë èõ áàéõ àãààä ñýòãýë õàíàõ ìýäðýìæ, óëàì óëàì èõèéã ñýäýí á¿òýýõ õ¿ñýë òàíü ÷óõàìõ¿¿ öàãëàøã¿é áîëíî ø¿¿. Àæèë õºäºëìºð ýðõýëäýã õýí áîëîâ÷ íèéãýìä áóé ÿìàðâàà íýã ýðýëò õýðýãöýýã ë õàíãàæ áàéäàã íü òîäîðõîé. Áè÷èã äàíñíû àæèëòàí, áèåèéí õ¿÷èí ¿íýëýã÷èä, õîîë 纺ã÷äèéí àëü àëü íü õ¿íä õýðýãòýé ë àæèë õèéæ áàéíà. Ãýâ÷ òýäýíä íîîãäîæ áóé øààðäëàãà õàðüöàíãóé èõ áóñ áîëîõëîîð òýä ÷ èõ áóñ øàí õàðàìæ àâäàã.

Àâòîòýðýãíèé àñààãóóð ñýäýí á¿òýýñýí ×àðëüç Êåòòåðèíã ãàðààðàà ìàíóéëäàæ àñààõ òºâºãòýé àæëààñ õ¿íèéã ÷ºëººëæ, èíãýñíèé ¿ð ä¿íä ÷óõàìäàà á¿õ õ¿íä (ÿëàíãóÿà ýìýãòýé÷¿¿äýä) ìàøèí æîëîîäîõ áîëîìæèéã ºãñºí áèëýý. Êåòòåðèíã ñàÿ ñàÿ õ¿íèéã àâòîòýðýã àøèãëàõ áîëîìæîîð õàíãàñàí áàéíà. Òýðýýð íèéãýìä áóé áîëñîí ýðýëò õýðýãöýýã ë îëîîä õàíãàñàí áàéíà. ×óõàìõ¿¿ ¿¿íèéõýý õàðèóä öàãëàøã¿é èõ øàí õàðàìæ õ¿ðòñýí þì. Á¿õ Àìåðèê äàÿàð ýðýãòýé ýìýãòýé ºäèé òºäèé õ¿í àðàé ÷àðàé àìü çóóäãèéí ó÷èð þóí ãýâýýñ, òýäíèé ººðñäèéíõ íü õàíãàæ áóé, îð÷èí òîéðîíä íü áàéãàà ýðýëò õýðýãöýý òýäíèé ÷àäâàð áîëîìæòîé õàðüöóóëàõ þì áîë òóí ÷ øàëèõã¿é. Ãýòýë òýä ÷àäâàð áîëîìæîî ººðòºº áîëîí îð÷íûõîíäîî òóí ÷ àøèãòàéãààð çàðöóóëæ áîëîõñîí áèëýý. Ýíý ñàíààã òîäðóóëàõ æèøýý òàòúÿ. Äóíä çýðãèéí ÷àäâàð áîëîìæòîé çàëóó áàíêíû äîîãóóð çèíäààíû ò¿øìýäèéí àëáà õààõäàà, ýíý àæèëàà öýâýð öýìöãýð àæèë, ò¿¿íýýñ ãàäíà “Áè ¯íäýñíèé òýðã¿¿í áàíêèíä àëáà õàøäàã” ãýæ àì áàðäàì õýëæ áîëîõ òóë ººðèéíõ íü “áè”-ãèéí çèíäààã äýýøë¿¿ëæ áàéíà ãýæ ¿çäýã. Ãýâ÷ öàëèí ï¿íë¿¿ãýý ò¿ðãýí àõèíà ãýæ íàéäàõ íàéäâàðã¿é ãýäãèéã òºäºëã¿é óõààðíà. Èéì áàíêíû çàëóó àëáàí õààã÷èä àðàé ºíäºð çèíäààíûõíààñ íýã íü òýòãýâýðò ãàð÷ ñóóäàë ñóëðàõàä ë òóøààë àõèõ áîëíî. Ñóóäàë ñóëàðëàà

÷ ãýñýí äîîãóóð çèíäààíû ºäèé òºäèé çàëóó ò¿øìýäýýñ öîðûí ãàíö íü ë òóøààë àõèíà. Èéì òîõèîëäîëä àëèâàà õ¿í íýã òàëààñ, àòààðõàæ, õýí íýãèéãýý åã¿¿òãýõèéã ýðìýëçýíý, íºãººòýéã¿¿ð, ñýòãýëýýð óíàæ ãóòàðíà. Áàíêíû ýçäèéí õóâüä áîë ìàíü çàëóóãèéí õèéäýã àæëûã äóíä çýðãèéí ÷àäâàðòàé ÿìàð ÷ çàëóó õ¿í ã¿éöýòãýæ ÷àäàõ áîëîõîîð ìàíü õ¿íèéã õàëæ ñîëü÷èõîîñ ãóäàéõã¿é. Òýãýýä ÷ íýìýðëýæ áàéãàà øàëèõã¿é àøèã òóñ, öàëèí õëñ õî¸ð íü ÷ øóóä õàìààðàëòàé áàéãàà õýðýã. Òèéì áîëîõîîð, ìàíü çàëóó áàíêàíä íýí ÷óõàë òèéì àæëûã õèéõ áîëîìæèéã îëæ áàéæ ë öàëèíãàà íýìýãä¿¿ëýõ, ã¿éöýòãýñýí àæèëäàà ñýòãýë õàíãàëóóí áàéõ öîðûí ãàíö çàìòàé þì. ªºðººð õýëáýë, îäîîãûíõ íü ¿éë àæèëëàãàà õàíãàæ áàéãààãààñ èëò èë¿¿ ýðýëò õýðýãöýýã ë îëîîä õàíãàõ õýðýãòýé ãýñýí ¿ã. Ýíýõ¿¿ çîðèëãîä õ¿ðýõ îëîí àðãà çàì áèéãýýñ çàðèìûã äóðäúÿ: 1. ìýäëýãýý äýýøë¿¿ëæ íýìýãä¿¿ëõèéí òóëä áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã óëàì íÿõóóð ñóäàëæ áîëíî.

2. Àðàé èë¿¿ ºãººæòýé ººð àæèëä îðæ áîëíî.

3. Ãàíöààðàà, ýñâýë ººðòýé íü èæèë ÷àäâàð áîëîìæòîé õ¿ì¿¿ñòýé íýãäýæ ººðèéí ãýñýí àæèë ¿éëñ ºðí¿¿ëæ áîëíî.

4. Ãàíöààðàà, ýñâýë áóñàä õ¿ì¿¿ñòýé íýãäýæ øèíý ñàíàà ñýäýæ áîëîâñðóóëààä, èéì ñàíàà ñàíàëûí ýðýëò õýðýãöýýòýé áàéãàà õ¿ì¿¿ñò õóäàëäàæ áîëíî. Ýíý á¿õ àðãà çàìûí õ¿ðýõ ãîë çîðèëãî áîë ººðèéíõºº ÷àäâàðûã çàðöóóëæ àøèãëàõ õ¿ðýýã ë òýëýõýä îðøèíî. Ãýâ÷ àðãà òóñ á¿ðèéã òóñ òóñàä íü àâ÷ ¿çüå. Ó÷èð øàëòãààíã¿éãýýð àæëàà ººð÷ëºõ þì óó, ººðèéã ãýñýí ¿éë àæèëëàãààã ¿íäýñëýë ìóóòàé ýõëýõ ãýäýã òýíýã õýðýã. Íèéãýìä áóé ýðýëò õýðýãöýýã ë õýðõýí õàíãàõ, îäîîãèéíõîîñîî èë¿¿ èõ àøèã òóñûã íèéãýìä õýðõýí ºãºõºº òóõàéí õ¿ í ó õà ìñàð ò àé ã à àð ý ð æ õà é õ ¸ñò î é . ¯¿íèéã óõààð÷ îéëãîõã¿é áàéãàà õ¿í áîë öºõðºí㺺 áàðààä ãèíãýíýæ ãîíãèíîæ áàéäàã ìóóðûí çóëçàãà ë ãýñýí ¿ã. Òèéì õ¿ì¿¿ñ èõýâ÷ëýí, “Õºðøèéí õèéæ áàéãààã áè íýã õèéãýýä ¿çüå” ãýäýã. Òèéì õ¿ì¿¿ñ ººð õ¿íèé íýãýíò ñýäýæ õèéñýíã äàâòäàã áîëîâ÷ àðàé áîëîâñðîíãóé áîëãîäîã. Òýäíèé íàéääàã öîðûí ãàíö ç¿éë áîë àëü áîëîõîîð õóðäàëæ ã¿éöýýä “¿éë àæèëëàãààíû ººðèéí õýñãèéã” ø¿¿ð÷ àâàõ ÷àäâàð íü ë áîëäîã. Ãýâ÷ èéì õ¿ì¿¿ñ áóñäûí õèéñíýýñ îíöãîé ÿëãàðàõ, ñîð áîëîõîîð þì ñýäýí á¿òýýæ åðººñºº ÷àääàãã¿é.

̺íãèéã îëîõ íü ÷óõàë ë äàà, ãýõäýý òîîöîîòîé çàðöóóëàõ íü á¿ð ÷ ÷óõàë

Àéë ãýðò ààâ, ýýæèéí õýí íýã íü ãýðèéíõýý ìºí㺠òºãðºãèéí çàðöóóëàëòàíä àíõààð÷, äýâòýð õºòëºäºã öººíã¿é òîõèîëäîë Ìîíãîë÷óóä áèäýíä áàéãàà. Èéì àéëûí ýöýã ýõ íü ººðèéí ¿éëäëýýðýý ¿ð õ¿¿õäèéíõýý õ¿ì¿¿æèëä îëîí òàëààð ñàéíû ¿ëãýð æèøýý áîëäîã ãýæ ¿çäýã. Çàõ çýýëèéí ýíý ¿åä ýäèéí çàñãèéí ãîë îéëãîëò áîëñîí ìºíãºòýé çºâ õàðüöàæ ñóðàõ, óëìààð çºâ àìüäðàëûí õýâ øèíæòýé áîëæ õ¿ì¿¿æèõýä ààâ ýýæèéí äàëäõàí õºòºëäºã äýâòýðèéã ãýð á¿ëä èë áîëãîæ, ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí îëîëòûã àøèãëàí òîîöîîã õÿëáàð÷èëñàí, ¿ð ä¿íòýé áîëãîõ õýðýãöýý øààðäëàãà áàéíà. Ýíý ¿¿äíýýñ “ªñºõ ºðõ” ºðõèéí òºñâèéí ïðîãðàìûã àìüäðàëûí ïðàêòèê äýýðýý òóëãóóðëàí çîõèîæ, îëîí ò¿ìýíä õ¿ðãýõ ¿éëñèéã ýõë¿¿ëëýý. ªñºõ ºðõ ºðõèéí òºñâèéí ïðîãðàìûí ºíººäðèéí õóâèëáàð íü òàíàé ãýð á¿ëèéí á¿õèé ë ìºíãºí áîëîí ìºíãºí áóñ îðëîãî, çàðëàãûã òºðºëæ¿¿ëýí á¿ðòãýæ, áýëýí ìºíãº, õàäãàëàìæ, êàðò ãýñýí õýëáýðýýð ìºíãºíèé ¿ëäýãäëýý òîîöîæ, õÿíàæ áàéõ áîëîìæèéã îëãîíî. “ªñºõ ºðõ” - òàíàé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä áèå áèåäýý íýýëòòýé áîëæ, ìºíãºíèé çàðöóóëàëòàà á¿ðýí îéëãîëöîæ, çºâ àìüäðàëûã ýðõýìëýñýí àéë ãýð áàéõûí òºëºº Ïðîãðàììûã ñîíèðõñîí õ¿ì¿¿ñ Âýá: http://www.mcl.edu.mn/2u/ Èìýéë: mcl_begee@yahoo.com,

Àìüäðàëûí ìàòåìàòèê

Òèéì õ¿ì¿¿ñ ººðèéíõººñºº ººð õýíèé ÷ ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàäàãã¿é. Òèéì õ¿ì¿¿ñ “¿éë òàìàà ýäëýæ áàéíà” ãýæ ãîíøèãíîæ áàéäàã. Òèéì õ¿ì¿¿ñèéí ãýðãèé íàð ÷ íºõ𺺠ÿìàãò àæèëä äàðààñòàé, ýöýñ òºãñãºëã¿é ºðñºë人íä îðîîöîëäñîí, ãàãöõ¿¿ àæëàà ë ãýäýã, àìàð÷ öýíãýæ ÷àääàãã¿é, íîéðíû ýì òàí õàéæ ýì÷èä áàéíãà ¿ç¿¿ëýõ þì ãýæ ñýòãýë ãîíñãîð áàéäàã. Èéìýðõ¿¿ áàéäàëä îð÷èõã¿éí òóëä ýðýëò õýðýãöýýã ýðæ õàéõòóí!

Õàæóóä òàíü, ýðãýí òîéðîíä íü òàíü, õàà ñàéã¿é áàéãàà ýðýëò õýðýãöýýã ø¿¿.

Ýðýëò õýðýãöýýã ýðæ îëîõ íü

Хїмїїс їргэлж л “тийм байсан бол (мєнгєтэй байсан бол, алдартай байсан бол, бизнесмен байсан бол г.м) мєн гоёо” хэмээн бодож санаа алдан ярилцах ажээ. Гэтэл зїгээр л бодсоноороо хэн нэгэн байх боломжгїй. Та яг одоо хэн байгаа яг тїїгээрээ л байна. Харин хэн нэгэн болох боломж хїн бїрт бий. Хэн байхын тухай биш хэн болохын тухай л ярих хэрэгтэй. Та зорьж чадвал хэн ч болох боломжтой. Энэ амжилтанд хїрсэн хїмїїс чинь угаасаа ийм хїмїїс байсан ч юм биш, ийм хїмїїс болсон байхгїй юу. Зарим нь бїр дээшээ унахыг хїснэ гээч. Мєн тэнэг хэрэг шїї, хїн доошоо л унадаг харин дээшээ авирдаг билээ.

Í¿äýíä ¿ë ¿çýãäýõ ýðýëò õýðýãöýýã ýðæ îëîõ õàìãèéí àøèãòàé àðãûã õ¿í ººðºº ë îëîõ ¸ñòîé. Á¿ðýí èòãýëòýé õýëæ áîëîõ íýã ç¿éë ãýâýë

“Хїнийг хєдєлмєр бий болгожээ”. ýðýëò õýðýãöýý òàíûã ýðæ õàéõ áóñ, õàðèí Тэгвэл залхуурал хїнийг буцаагаад òà ýðýëò õýðýãöýýã õàéæ îëîõ ¸ñòîé þì ø¿¿. адгуус болгодог ажээ. Худлаа гэвэл Òà èéì çîðèëãî òàâèâàë õ¿÷èí ÷àðìàéëòàíä Бємбєгєр дээгїїр очоод, єєрєє єєртєє òàíü ñîâèí ÷ òóñëàõ áîëíî. Õàðèí îíãîä ялагдсан, юу ч хийдэггїй залхуу áîë ñîâèí òàòñàíû ë ¿ð ä¿í áèëýý. Çîõèõ адгуусуудыг харцгаа. Залхуурал хїнийг øèéäèéã óéãàã¿é ýðæ õàéõàä àç òîõèîõ ÿâäàë ийм болгодог аж. áèøã¿é ë áàéäàã. Харин та чинь арай залхуу хїн Òºìðººð á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã áàéñàí биш биз дээ. Àëåêñ Ëåâèòèéí òóõàé õóó÷èëúÿ. Ýíý õ¿í îðîí òîîíû àæèëòàíòàé, áàñ çàðèì íýã Ямар хїн завгїй байдаг вэ. Юм òîíîã òºõººðºìæòýé áàéñàí áàéíà. Òýãýýä бїхнийг дараа хийе гэж хойшлуулдаг ãýð àõóéí áàãàæ òºõººðºìæ ¿éëäâýðëýõýýð хїн. Би завгїй байна дараа болъё эсвэл ñàíàà øóëóóäñàí þì ñàíæ. Çàõ çýýëèéí єнєєдєр онцгїй єдєр байна маргааш л ñóäàëãààíààñ íýã óäàà óíøèæ áàéãààä îëîíõ болъё гэх мэтээр хойшлуулсаар нэг л ýìýãòýé÷¿¿ä òîîñ ñîðîã÷ åðººñºº ÷ õýðýãëýæ мэдэхэд дийлдэхгїй их ажилд дарагдсан ¿çýýã¿é òóõàé ìýäæýý. ×óõàì ýíý ç¿éë ë байдаг. Тэд їргэлж завгїй явах мєртлєє ¿éë àæèëëàãààíûõàà õîéøäûí ÷èãëýëèéã бїтээсэн ажил нь маруухан байдаг òºëºâëºõºä íü ò¿ëõýö áîëñîí àæýý. Ýíý ажээ. Єнєєдєр хийх ажлыг маргааш гэж àñóóäëûã ñóäàëæ ýõëýíã¿¿òýý ë, ¿éëäâýðëýã÷èä бїї хойшлуул, маргааш хийхэд амархан òîîñ ñîðîã÷ ¿éëäâýðëýõ áîëñíîîðîî õîéø çàõ болчихгїй шїї дээ.

Хийх зїйлээ цагтаа хийдэг, хэзээ ч ажилыг хойшлуулдаггїй, çýýëèéã òîîñ ñîðîã÷îîð õàíãàõàä ë àíõààð÷ а ж и л а м р а л т а а з о х и ц у у л ж ч а д д а г æèæèã ñàæèã ç¿éëýýð ë ñàéæðóóëàõ òºäèé㺺ð хїмїїс л хамгийн их завтай явдаг ажээ. çºíä íü îðõèñîíã ìàíü õ¿í óõààð÷ýý. Т э д м а ш и х а ж л ы г а м ж у у л н а г э э ч . /¿ðãýëæèëíý/ Лука

“Á¿õ þì íýãýíò ºíãºðñºí õîéíî ÷ ãýñýí èðýýä¿é ÿìàãò ¿ëääýã” Ê.Áîóâè

4 ßðóó ñýòãýã÷ Ýññý áè÷èõ àãóó áºãººä ñàíààíä îðîìã¿é äîëîîí ñàíóóëãà 1.Таны эссэг Олимпийн шїїгчид дїгнэхгїй Эссэ бол гараагаа арван оноотой эхлээд, алдаа гаргах бїрт оноогоо хасуулдаг Олимпийн усан сэлэлт, эсвэл уран гимнастикийн їзїїлбэр биш. Эссэг гартаа улаан їзэг барьсан харгис шїїгч бус, сэтгэл догдлуулсан мэдээллийг хїлээж буй багш профессор уншина. Энэ хїн эссэний тань сэдэвт бус, харин таны тухай сэтгэгдэлээ тархиндаа бичиж, дїгнэлт хийх бєгєєд бїр ихдээ “энэ залуу надад їнэхээр таалагдаж байна” хэмээн уулга алдана.

2.Танд нэг гоц санаа байх ёстой Энэ нь эхний зєвлєгєєнєєс урган гарна. Эссэг уншигч хїн асуултын дагуу гол санааг хэр гаргасан эсэхийг мэдэхийн тулд маш хурдан уншдаг. Иймт та мянга тїмэнтээ таарах /бєх барилдах нь намайг анхаарлаа тєвлєрїїлэхэд сургасан, эмээгийн їхлээс болж сарнай їнэртдэг болсон, би бусдад тус хїргэхийг хїсдэг учраас эхлээд єєртєє туслана/ санааг давтсан л бол хэдий сайн цэгцтэй бичигдсэн ч олигтой їнэлгээ авахгїй л болов уу. Їнэндээ, дэвшїїлсэн санаагаа хэт чамирхаж илэрхийлвэл тэр нь их нуршсан болдог.

3.Гол санаа тань єєриймсєг бєгєєд нїсэр биш байх ёстой “Том сэдэв”-ээс аль болох зайлсхий. Ойрхи Дорнод дахь энх тайван, экологи, иргэний эрх ба хїний ерєнхий зан тєрх гэх мэт илэрхий нїсэр гарчигаас гадна “ёс суртахуун”-аар жонхуудсан том санааны олон зуун жижиг хувилбаруудаас болгоомжлох хэрэгтэй. Єєрийн гэсэн, агуулга тєгєлдєр, анхны санаагаа хадгалсан байвал санаа тань тод томруун болно. Ёс суртахууны асуудал хєндєн ярих гэж байгаа бол санаанд оромгїй, євєрмєц бєгєєд єєртєє тохируулсан байдлаар бичих хэрэгтэй. Амжилтгїй санаа: Намайг зусланд байхад нагац ах Харри маань їгїй болсныг эцэг, эх маань дуулгахад би тэрээр хичнээн энэрэнгїй, єгєємєр хїн байсныг дурсан санасан. Арай илїї хувилбар: Нагац ах Харриг нас барах їед эцэг, эх маань надад анх нас бие гїйцсэн хїн шиг хандсан юм. Тэгэхэд би зусланд амарч байсан ба тэд намайг оршуулганд явуулахаас амрах нь дээр биз гээд хоер долоо хоногийн дараа л сая тэрхїї гунигт мэдээг дуулгасан юм. Сануулга: Зєв хувилбар бол, яриа нагац ах Харригийн тухай бус /тэр эссэний гол агуулга биш шїї дээ/, таны тухай єрнєх ёстой. Иймд та аль болох тодорхой хїрээнд

єєрийн тухай єгїїлэн бичвэл зохино. Ийнхїї бичихдээ багшид чухам хэн болох, бие даасан болон єсєн дэвших тэмїїлэлтэй эсэхээ илэрхийлнэ. “Жинхэнэ” єгїїлэгдэхїїн нь нагац Харри ч биш, эцэг, эхтэйгээ маргасан тухайд ч биш, харин таны єсєн хєгжих хїсэл тэмїїлэл, чадвар дэвшлийн тухай юм.

4.Їлгэр-1: Сул чєлєєтэй бай, бїї тэвд Багш профессорууд танд олонтаа зєвлєх боловч та ямарч дасгал, сургуулалтгїй бол ханын зураг зурах зураач эсвэл кинонд тоглох жїжигчин адил балмагдана. Ер нь зурах, жїжиглэх нь хїн бїр хийж чадах зїйл мэт боловч бэлтгэл, сургуулилтгїйгээр барахгїй ажил. Бичих ч бас їїнтэй мєн адил. Та єєртєє итгэлтэй болсон нєхцєлд л тайвширч чадах тул хэд хэдэн ноорог бичиж, мэдлэгтэй хїнээс зєвлєгєє авсаны дараа л сая сэтгэл єег болно гэсэн їг.

5.Їлгэр-2: Сул чєлєєтэй бай, бїї тэвд Та єєрєє чухам хэн бэ? Бид єєрсдєє бие хїний хувьд олон тєлєєлєл, хэсэг болдог. Тухайлбал, гэр бїлийн хувьд нэг, найз нєхдийн хувьд нэг, албан ёсны їйл явдалд нэг, мєн ганцаардсан їедээ бас нэг єєр бие хїн болдог. Найзуудтайгаа тэнэглэн тоглож байхад тань Polaroid-аар авхуулсан болон ахынхаа хурим дээр хамгийн аятайхан гарсан хоёр зургийн алийг нь багш илїїд їзэх бол. Та стратегийн шийдвэр гаргах хэрэгтэй. Та эдгээрийн аль нэг дїрийг сонгож, сайтар боловсруулан танилцуулах ёстой. Энэ бол амжилтад хїрэхэд хамгийн дєхємтэйТаныг хийж буй ажилдаа махаруу, онцгой хїн гэдгийг харуулах дїрийг сонгоно гэсэн їг юм.

6.Хайр дурлал бол хамгийн чухал нь биш ч, нэгэнт танд байгаа бол тїїнийгээ гээж болохгїй Ямар ч сэдвээр эвтэйхэн бичиж болох боловч, хамгийн их сэтгэгдэл тєрїїлэхїйц сэдвийг сонго. Эргэлзээ бус хїсэл эрмэлзлэлийнхээ тухай бич. єсвєр насныхны зовинол, ичгїїргїй явдлууд багш хїнд тун залхмаар байдаг тул їїнээс зайлсхийх хэрэгтэй. Та ямар нэг зїйлд сэтгэл татагддаг бол тэрхїї сэтгэл, итгэл їнэмшлээ тодорхой илэрхийлэн бич. Бага дїїдээ тэгтлээ хайртай биш бол яагаад гэдгээ мєн л хошигнол, сонирхолтой яриа, тїїх, болсон явдал зэргээр тайлбарлан эссэн дээр єєрийн тухай аливаа чухал мэдээллийг хїргэж чадвал багшид їнэлэгдэх боломж тань тєдийчинээ нэмэгдэнэ.

7.Эссэ бичигчдийн ховор хэрэглэх хоёр їр нєлєєтэй хийгээд чамирхуу

Òýì¿¿ëýë хэрэгсэл Харилцан яриа, ишлэл Тааруухан хувилбар: Миний тєгєлдєр хуурын багш, хатагтай Фон Крабб зєвхєн тєгєлдєр хуур тоглохыг заагаад зогсохгїй амьдралд хэрэгтэй олон зєвлєгєєг хичээлээрээ єгсєн юм. Тїїний англи хэл нэг их сайнгїй бєгєєд байгаа байдал нь хуучинсаг боловч би тїїнийг їргэлж санах болно. Илїї хувилбар: “Алекс, чамайг тєгєлдєр хуурынхаа ард суун одоо л эхэлж байна гэж бодож байхад чинь бусад хїмїїсийн хувьд концерт аль эрт эхэлчихсэн байдаг. Тиймээс зєв сууж сур” гэж Фон Крабб хэлдэг. Тэр бїр анхныхаа єдєр л тїїний араас єєр хоорондоо шивнэн “Хатагтай Фон Крабб бємбєг” гэж дуудахгїй байхыг сануулж билээ. Гэвч бид яаж тэсэх вэ дээ. Бид шоолон ярилцдаг ч тїїнийг хїндэтгэж бас эмээдэг байсан. Сануулга: Эссэний бичилтэд хадагтай Фон Крабб гайхалтай байсан гэдгийг дагнан єгїїлбэл утга тєгс болж їл чадна. Хоёр дахь бичилт тїїний дутагдал биш, иш татсан зїйлээр илїї байгаа тул зохиогч буюу Алексын тухай ойлголт єгч, тїїний талаар аятайхан сэтгэгдэл тєрїїлж байна. Уншигчийн сонирхолыг татна гэдэг бол эссэ бичигчийн бараг хамгийн гол зорилго, нууц тїлхїїр нь юм. Танд илїї хувилбар хэмээх гарын авлагын адил бичих нь амаргїй. Їїнийг их сургуулийн профессорууд ч тэр бїр чаддаггїй. Гагцхїї ингэж бичихийг хичээж, эссэндээ гол дїрийн їгийг олж иш татвал єєрт тань тустай. Жишээ: Эдгээр єгїїлбэрийн аль нь илїї вэ? А. Би тэн хагаст нь дархан цаазтай, нєгєє хэсэгт нь томоохон эдлэн газар бїхий байшингуудтай том хотын захын нэгэн дїїрэгт суудаг. Б. Би Бостноос 15 бээрийн зайтай орших Массачусетс муж улсын байгалийн їзэсгэлэнт дархан цаазат, хагас хэсэг нь хувийн эзэмшилд хамаарах эдэлбэр газар бїхий Линколны эдлэнд амьдардаг. Сануулга: Хоёр єгїїлбэрийн Б нь арай илїї байна. Учир нь уншигчид хотын нэрийг сонирхох нь гарцаагїй. Америкийн агуу туужийн муу хувилбарт гардагийн адил “Миний аав том хотын том пїїст ажилдаг” гэж бїї бич. Їїнийхээ оронд Миний аав Вашингтон дахь “Арнолд ба Портер” хэмээх хуулийн том фирмд ажилладаг гэх нь дээр. Мэдээж аливааг хэт дэлгэрїїлэн бичихэд аюул бий. “Хуулийн том фирм” гэдгийг “340 гишїїнтэй, 12 хотод салбартай /та хотуудыг нь нэрлэж болно/ хуулийн фирм” гэж болно л доо. Гэхдээ ийм хэт дэлгэрэнгїй мэдээллийг эссэнд оруулах нь тун ховор юм. Кембрижийн Их Сургуулийн эссэн їйлчилгээний албаны заавраас.

Ñýòãýë áîë áèëèã, ñýòãýëãýý áîë àðãà Á¿ä¿¿í òîéìîîð õýëáýë ñýòãýë áîë ààâ þì, ñýòãýëãýý áîë ýýæ íü þì. Õàðèí ÷è õ¿¿õýä íü áàéæ ÷àäàõ óó? Óõààíû òàëààð ÿðèëöúÿ Åð íü õ¿íèé óõààí õî¸ð ÿíç áàéäàã. Íýã íü ëîãèê äàðààëàëòàé îþóí óõààí, íºãºº íü çºí áèëãèéí îþóí óõààí. Ëîãèê äàðààëàëòàé îþóí óõààí íü áèäíèé äýñ äàðààëàëòàé ñýòãýäýã óõààíû õýëáýð þì. Áè àíãëè õýë ñóðíà, òýãýýä Àìåðèê ÿâíà. ̺íãºòýé áîëîîä ýðãýí èðæ áàéøîèí áàðèàä æèéï óíàæ æèéýñ ºìñºíº 人 ãýõ ìýò. Ëîãèê äàðàëàëòàé îþóí óõààíû ¿íäñýí íýãæ íü ¿ã áàéäàã áºãººä èëýðõèéëýíäýõ õýëáýð íü ºã¿¿ëáýð áàéíà. ßã òîî øèã. Ìàòåèàòèêò ¿íäñýí íýãæ íü òîî, òîî íü íèéëýýä áîäëîãî áîëäîã. Óõààíòàé õ¿í àìíààñàà äàíäàà çºâ ºã¿¿ëáýð ãàðãàäàã. ªºðººð õýëáýë, çºâ áîäñîí òîî ìýò. ßðèíà ãýäýã áîë ñýòãýíý ãýñýí ¿ã. Ñýòãýíý ãýäýã áîë òîîãîî çºâ áîäîîä òýíö¿¿ãèéí òýìäãèéí àðä çºâ õàðèóã òàâèíà ãýñýí ¿ã. õ¿íèé àì áîë òýíö¿¿ãèéí òýìäýã þì. Íýãýíòýý àìíààñ áóðóó ºã¿¿ëáýð ãàðñàí áîë áóöààæ áîëäîãã¿é. ßã ë òîîãîî áóðóó áîäîîä áàãøäàà ºã÷èõâºë áóöààãààä çàñ÷ áîëäîãã¿é øèã. Áóääûí øàøíû ñóðãààëä àìààð ¿éëäýõ ãóðâàí í¿ãýë áàéäàã. Åð íü áóðóó ÿðèõ íü í¿ãýë þì. Ãýõäýý àíãëèàð áóðóó ÿðèõ íü í¿ãýë áèø ø¿¿. Ãîë íü ÿðèõ ë õýðýãòýé. ßàõàâ, ÿâààíäàà çàñàðíà áèç. Õýëä îðæ áàéãàà ç íàñòàé õ¿¿õäèéã í¿ãýëòýé àìüòàí ãýæ áîëîõã¿é áèç äýý? Îðòîäîêñ ñóðãàëòàíä ëîãèê äàðààëàëòàé îþóí óõààíûã ºðãºí àøèãëàäàã. Æèøýý íü: name ãýäýã ¿ãèéí À íü ¿åèéí 2-ð õýëáýðò áàéãàà áîëõîîð [ei] ãýæ óíøèíà ãýõ ìýò. My name is Jack ãýäý㠺㿿ëáýðò my ãýäýã íü ìèíèé ãýñýí ¿ã name-òýé øóóä öóã õýðýãëýãäýõ áà is íü to be-ãèéí it õýëáýð, name ãýäýã íü ãàíö òîîí äýýð áàéãàà íýð ¿ã ó÷ðààñ it ãýñýí õýëáýðòýé àäèë õóâèðëûã àâíà ãýæ.

My name is Jack ãýýä øóóä õýë÷èõ þìûã ÷èíü äýâýí

äýëõèéí þì áîëãîîä õàÿ÷èõäàã. Òýãâýë çºí áèëãèéí îþóí óõààí ãýæ þó âý? Íýã òèéì ¿ãýýð èëýðõèéëýõ áîëîìæã¿é, õýëüå ãýñýí ÷ õýëýõ ¿ã àëãà ãýõ ìýòèéí òèéì íóóö ìýäðýìæ, ç¿¿ä íîéð ìýò ç¿éë áèäýíä áàéäàã ø¿¿ äýý. Õýðâýý ëîãèê óõààíä äýñ äàðààëàë áàéäàã áîë çºí áèëãèéí îþóí óõààíä ÿìàð ÷ äýñ äàðààëàë áàéäàãã¿é, õàîñ áóþó ýìõ çàìáàðààã¿é õýëáýðòýé. Ëîãèê äàðààëàëòàé îþóí óõààí íü ¿ãýýð èëýðõèéëýãääýã áîë çºí áèëãèéí îþóí óõààí íü ¿ãýýð èëýðõèéëýãääýãã¿é. Áèä ñóðãàëòàíäàà ëîãèê îþóí óõààíààñ ãàäíà çºí áèëãèéí îþóí óõààíàà èõ àøèãëàíà. Æèøýý íü, name ãýäýã ¿ãèéí À íü ¿åèéí 2-ð õýëáýðò áàéãàà [ei] ãýæ óíøèíà ãýæ ëîãèê äàðààëàëòàé îþóíûã ñóðãàëòàíä àøèãëàäàã. Òýãâýë çºí áèëãèéí îþóí óõààíààð óã ¿ãèéã øóóä áàãøààð õýë¿¿ëæ àâààä àìàíäàà 9 óäàà ò¿âä ìààíü ìýò äàâòàæ ºã¿¿ëáýðò îðóóëàí øóóä ë My name is Jack ãýýä ë õýë÷èõ õýðýãòýé㠺㿿ëñýí. Äàðàà íü óã ¿ã, ºã¿¿ëáýðèéã øóóä õàðààä çºí㺺𺺠òàíèõ çàìààð õýë÷èõíý. ßã ë õÿòàä õàíç ¿ñýã øèã. Îäîî çàð÷èì áà ¿íäñèéí òóõàé ÿðèëöüÿ Áèäíèé ñóðãàëòûí ãîë çàð÷èì áîë “ªºðºº ñó𠺺𺺠ñóð áàñ äàõèí ººðºº ñóð” þì. Îðòîäîêñ ñóðãàëòûí çàð÷èì áîë “Ñóð ñóð áàñ äàõèí ñóð” áèëýý. Õóó÷íû ñóðãàëòàíä áàãø ñóðãàõ ¿¿ýãòýé, øàâü íàð íü ñóðàõ ¸ñòîé ãýæ ¿çäýã áàéëàà. Õàðèí áèä áîë çºâõºí õýë ñóðàõ àðãà áàðèëûã ë çààæ ºãíº. Øàâü íàð òýð àðãûã àøèãëààä ººðñ人 ñóðàõ õýðýãòýé. Áèä çºâõºí çàãàñ áàðèõ àðãûã ë çààæ ºãíº. Õýäèé õýð çàãàñ áàðèõ íü øàâü íàðûí íîìûí àâøèã áóÿíû õýðýã. Åð íü òýãýýä íîì ñóðàõ àâøèã áóÿíã¿é õ¿í àíãëè õýëèéã ñóðàõã¿é äýý. Íîì ñóðàõ àâøèã áóÿíã¿é õ¿í ãýæ çàëõóó, àð÷ààã¿é, õ¿ñýëã¿é õ¿íèéã õýëäýã áîëîõîîñ áèø ç¿ãýýð ñóðàõ àðãàà ìýäýõã¿é áàéãààãààñàà áîëîîä

ñóðààã¿é óëñûã õýëäýã þì áèø. Õàðèí ÷ òèéì õ¿ì¿¿ñ áîë õýëìýãäñýí õ¿ì¿¿ñ þì. Èéì “õýäìýãäñýí îìîã”èéí óëñ ìàø èõ áàéäàã. Áè 10 óäàà àíãëè õýëíèé êóðñò ñóóëàà, þó ÷ ñóðñàíã¿é ãýõ ìýò. Õàà áàéíà òýð “Ñóð ñóð áàñ äàõèí ñóð” ãýäýã çàð÷èì ÷èíü. Ñóðààä ë áàéäàã, ñóðààä ë áàéäàã, ñóðñàí þì þó ÷ àëãà. Õ¿í þìûã ººðºº ñóðäàã ø¿¿ äýý. Åð íü òèéì áèç äýý? Õ¿í ººðºº õîîëîî èäýæ, ººðºº óíòàæ, ººðºº ìºí㺠îëäîã ø¿¿ äýý. ×è ìèíèé ºìíººñ íàäàä õîîë èä¿¿ëýýä ºãºº÷ ãýäýãã¿é.

“Íýð òºð áîë ãàäààä õ¿í ÷àíàð, õ¿í ÷àíàð áîë äîòîîä íýð òºð” Øîïåíõóàð

ªºäðºã ÿâàõûã õvññýí õ¿í ávõýíä çîðèóëñàí 25 ñàíàìæ (Энэхїї санамжийг зїгээр нэг уншаад єнгєрєх биш харин том цаасан дээр єєрийн гараар бичээд нїдэнд харагдахаар газар єлгєєд єглєє бїр уншиж, амьдралдаа заавал хэрэгжїїлээрэй) Би анх энэ санамжийг хааяа нэг л уншаад єнгєрдєг байсан бєгєєд уншиж байх їед их сайхан санагдаад (хїн их мартамхай амьтан болохоор) тэгсгээд л мартчихдаг байсан. Харин нїдэнд харагдахаар газар томоор бичиж єлгєєд єглєє бїр уншдаг болсноос хойш амьдралдаа нилээдгїй єєрчлєлтийг хийж чадсан билээ.

1. Сэтгэлийн их тэнхээтэй бай.

2. Хэн нэг нь таныг ивээнэ гэж битгий найд. Єєртєє л найд. Бусдын хийснийг ажиглан єєрєє бие даан хий. Учрыг нь ухаарахыг хичээж оролд. Нягт нямбай тэсвэртэй бай. Биеэ ажилдаа бvрэн дайчил.

3. Зорилготой байж тvvндээ хvр. Дэмий зvйлд санаагаа бvv зовоо. Хий хоосон мєрєєдєлд битгий авт. Хийх зvйлээ тєлєвлє. Олон юмны хойноос бvv хєєцєлд.

4. Нєхрєє зєв ол. Инээсэн бїхэн нєхєр биш, уурласан бїхэн дайсан биш гэдгийг ямагт санаж яв.

5. Тєлєвлєгєєтэй ажилла. Маргааш юу хийхийгээ урьд vдэш нь тєлєвлє. Удаан олон жил хийх ажлаа ч нарийн тєлєвлєж сур.

6. Vгvй гэж зоригтой хэлж сур. Ингэх нь заримдаа эвгvй байдаг ч vгvй гэж хэлж сураагvй, урсгалаар явдаг хvн єєдтэй явсан нь ховор.

7. Єєрийгєє битгий чамла. Хувийнхаа шилдэг чанарыг улам бvр зvлгэн єнгє оруул. Би чадна гэж зориглож сур.

8. Муу зуршлаас бага багаар сал. Дутагдлаа шударгаар хvлээ. Єєрийгєє зэмлэж сур. Биеэ хуурдаг хvн бvтэлтэй явсан vгvй.

9. Єдрийн аль цагт хамгийн vр бvтээлтэй байдгаа мэдэж ав. Чухам тэр цагийг утсаар ярих, хооллох, амрах зэрэгт бvv vр.

10. Хийх гэж буй зvйлээ vнэхээр чухал эсэхийг єєрєєсєє асууж тунгаа.

11. Битгий цухалдаж бачимд. Хэнээс, юунаас болов гэдгийг тунгаа. Yе vе биеэ хєдєлгєєнд оруулж босох, суух, явган явахыг хичээ.

12. Vнэхээр юм бvтээе гэвэл биеэ эрvvл авч яв. Эрvvл биед саруул ухаан оршдог нь хамгаас vнэн.

13. Сайн сайхныг мєрєєд. Гутранги vзэл сайн юманд хvргэдэггvй. Yvнээс ч их юм хийж чадна гэж єєрийгєє зоригжуул.

14. Хийх зvйлээ зvрх алдалгvй барьж ав. Ажлаа хаанаас, юунаас эхлэхээ эхлээд бод. Дараа нь ямар аргаар хийхээ тунгаа. Бvтэх эсэхийг тооцоолж, vр дvнг нь шалгаж бай.

15. Та дарга ч бай, цэрэг ч бай хувийн хариуцлагаа ухамсарла.

16. Бусдыг ашигтай зvйлд урамшуулан ятга, зоригжуул, тусал.

17. Хийх гэсэн ажлаа хойш нь бvv тавь. Яг энэ мєчєєс хийж эхэл.

18. Бусдын vгийг нухацтай сонсож сур. Хvний хэлснээс хэрэгтэйг нь аваад, хэрэггvйг нь гээ.

19. Учрах бэрхшээл саадыг урьдчилан тооцоолж бай. Тэгвэл таны ажил бvтэмжтэй болно. Зорьсондоо хурэхэд ч хялбар болно.

20. Мэдрэхvй зєн совиндоо vе vе ч болов итгэж бай. Дан ухаанаар бvхнийг дийлэхгvй байх vе бий.

21. Даруу байж сур. Бардам зан, хулчгар шинж хvнийг єєдтэй болгосон удаагvй.

22. Хийж байгаа зvйлээ хэцvv хvнд гэж бусдадаа хааяа ч болов ойлгуулж бай.

23. Хvнээс уг дуулах сайхан. Бусдын шvvмжлэлийг хvлээж авч сур. Бусдыг магтаж, єєрийгєє магтуулахад муу нь юу байхав. Нєхєр чинь сайн ажиллаж байвал магт, дэмж, тусал.

24. Єєртєє их vvрэг ачаалал хvлээж сур. Тэгвэл илvv ихийг бvтээнэ.

25. Тайван бай. Бусад чинь оволзож байсан ч тайван байж гагцхvv зорьсондоо хvрэхийг л хичээ.

5 ßðóó ñýòãýã÷ ë í ¿çý û ñ ó ó çàë

Åðòºíöèéí áàõàðõàë

ë

áîäî

Àâñààðõàí àãààä òîäîðõîé ñýòãýëãýýã ¿ã¿éëýõ íü

Монгол улсын хєгжлийн зангилааг зєв олж харах нь чухал. Зангилааг олохын тулд бидэнд тодорхой агаад рациональ маягийн сэтгэлгээ хэрэгтэй юм. Энэ юу гэсэн їг вэ гэвэл, хєгжлийн олон арга замаас бидэнд дєхїї, манай улс їндэстний онцлог, байгалийн нєєц болон хязгаарт тохирсон тулхтай хєгжлийг хангах боломжтойг замыг сонгохыг хэлж байгаа юм. Монгол улс єнєєг хїртэл чадаж ирсэн зїйлсээ євлєн авч, нандигнан хєгжїїлэхийн зэрэгцээ цаашид бид шинээр сурч, єєрийн болгож чадах хєгжлийн аливаа боломжийг нээх нь зїйтэй. Харамсалтай нь бид тодорхой агаад бїтээлч сэтгэлгээнээс их холдсон бололтой. Ийм байдлыг бид єнєєдєр хаана ч гэсэн харж болж байна. Хэдэн жишээ харъя. Хоёр жилийн ємнє би вээр Завхан аймгийн Улиастай хотод очиж, тус аймгийн Иргэдийн тєлєєлєгчдийн хурал хийгээд аймгийн захиргааны зарим ажилтнуудтай уулзах завшаан тохиож билээ. Тэр їед УИХ-с Монгол улсын Бїсчилсэн хєгжлийн тухай їзэл баримтлал батлагдаж, Баруун бїсийн тєв нь Завхан аймгийн Улиастай хот байхаар шийдэгдсэн тухай амтай болгон л ярьж байлаа. Улиастай хот хорь орчим мянган хїнтэй бєгєєд Баруун бїсийн тєв болсон тул арван жилийн дотор хоёр зуун мянган хїнтэй том хот болно гэж хєєрцєглєж байлаа. Том хот болох сайхаан. Тїм тїжигнэж, бум бужигнаад л, дэлгїїрт нь єнгє єнгийн бараа алаглаад л, соёл їйлчилгээ, баар ресторан гэдэг нийслэлээс ч дутахгїй. Ийм дїр зургийг тухайн їед олон хїн тєсєєлж байсан биз. Гэтэл том хотыг барьж байгуулахад улс орны эдийн засгийн хїчин чадал нэн чухал. Тїїний дээр усан хангамжийн асуудал хот байгуулалтын їндэс болно. Цэвэр бохир усны сїлжээ, хог хаягдлыг зайлуулах, устгах байгууламж гээд нарийн тодорхой тєлєвлєгєє, судалгаа хэрэгтэй. Гэтэл Улиастай хот тухайн їед л миний олж харснаар дан ганц физик шїїлтїїрээр бохир усаа цэвэрлэдэг задгай байгууламжтай, хот даяарх бохир цэвэр усыг хариуцсан ганцхан мэргэжилтэнтэй байв. Хот байгуулалтын ямар тєлєвлєгєє, хєгжлийн ямар судалгаа хийгдсэнийг албан тушаалтнуудын амнаас сонссонгїй. Хєрєнгє байхгїй гээд энэ талаар гар хумхин суусан болов уу гэж таамаглана. Хоёр зуун мянган том хїнтэй том хотыг авч явах хот байгуулалтын инженер хийгээд албан хаагчдыг бодлоготой бэлдэх талаар юу ч хийгээгїй нь бїр тодорхой. Хоосон хєєрцєглєєд л, тєсєв мєнгє хїрэхгїй ядаж байж аймгийнхаа 80 жилийн ойг баярхан тэмдэглээд л, Улиастай хотын арын толгой дээр уул нутгаас гаралтай хутагтуудын суваргыг босгоод л. Шашин зан їйлийг хїндэтгэлгїй яахав. Гэхдээ хєгжихийн тулд бидэнд юу хэрэгтэй билээ гэдгийг тодорхой сэтгээсэй. Монголын орон нутгийн засаг захиргаа, тїїний бодлого боловсруулалтын дїр зураг ерєнхийдєє иймэрхїї л байгаа. Ай хєєрхий. Ховд аймгийн Эрх чєлєєний талбайд Ард Аюушийн хєшєєтэй зэрэгцїїлэн Галдан бошготын хєшєєг 90 сая тєгрєгєєр босгосон тухай та бїхэн дуулсан байх. Галдан бошгот

дотоодын нислэгийн онгоцоо сайжруулаад авах бодол байгаагїй л юм байх даа. Аялал жуулчлал хєгжїїлж, гадаад валютын нєєцєє нэмэгдїїлнэ гэж бид олон жил ярив. Гэтэл сїїлийн 10 жилд Монголд ирж буй жуулчдын тоо жил бїр 20 мянга дотор эргэлдэхээс хэтэрсэнгїй. Жуулчдын тоо єсдєггїй ээ, харин 20 мянган їйлчлїїлэгч, цєєхєн маршрут дунд эргэлдсэн жижиг зах зээл їрїї олон компаниуд єрсєлдєн орж, їнээ унагааж, байгалийн аяллын нєєц болсон їзэмжит газрууд гадна дотнын хїний хєлд дарагдан нооройж эхлэв. Єндєр хєгжилтэй орны завгїй жуулчид Монгол уруу зїглэх цорын ганц боломжтой суваг нь агаарын зам. Гэтэл Монгол улс уруу орж ирэх агаарын урсгалыг МИАТ хэмээх том монополь тэс хєндлєн хэвтээд хаачихсан. МИАТ-ын олон улсын онгоцны тариф тэнгэрт тулсан їнэтэйг захын гадаад хїн батлаад єгнє. Їнэ єндєр нєхцєлд Монгол улс аялал жуулчлалын зах зээлд хэрхэн єрсєлдєх юм бол. Дээр нь бас Буянт-Ухаагийн онгоц буух цардсан талбай хязгаарлагдмал тул олон зорчигч нэг дор хямдхан зєєчихдєг хїн тээврийн аварга онгоц буух боломж муутай, онгоцны буудлын їйлчилгээ муу, нойлийн єрєє нь нойль заачихсан, онгоц цагаараа нисэх нь єдрийн од шиг, менежментийн хувьчлал хийгдсэн ч санхїїгийн асуудал нь бахь байдгаараа. Шийдвэрлэх шаардлагатай тодорхой асуудлууд шил шилээ дараад хэвтсээр л. Гэхдээ Буянт-Ухаа дэлхийд дуурсагдсан Чингис хаанаараа нэрлэгдээд удаагїй байгаа. Бодвол Чингисийн нэртэй онгоцны буудал гэж дуулаад гадаадын жуулчид яргуйнд орсон ямаа шиг хошуурах юм байлгїй. Бидэнд тодорхой агаад рациональ сэтгэлгээ дутаад байгаагийн жишээ энэ. Монгол газар нутаг єргєнтэй ч хїн ам цєєн авсаархан орон. Авсаархан оронд авсаархан агаад голчийг олсон тодорхой сэтгэлгээ, хєгжлийн їзэл баримтлал хэрэгтэй. Авсаархан орон гээд дэлхийн дотор єєрийгєє жижигрїїлж, бахархал юугаан гээх шаардлагагїй. Гэхдээ чаддаг зїйл, чадах зїйл, чадахгїй зїйлээ ангилан ялгаж, чингэсний їндсэн дээр хєгжлєє тодорхойлох нь чухал. Саалийн хэрээр саваа бэлд гэсэн їг байдаг. Чадал нь гїйцээгїй атлаа бусдыг дууриасан їйлдвэржилтийн бодлого ямар їр дагавар авчирсныг социализмын їеийн бїтээн байгуулалтын тїїх бидэнд бэлээхэн харуулсан. Тїїхийн алдаа оноог тунгааж, замнах зам, бїтээх хэлбэрээ зєв олж тогтоох нь юунаас ч чухал. Їїнд дан ганц Монголчуудын сэтгэлийн чин зориг хэрэгтэй болоод байгаа юм.

хэмээх Монголын тїїхэн их хїний тухай бид Ж. Пїрэвийн “Манан будан” романаас єєр юу мэдэх билээ. Хєшєє нь чухал бус эх тїїхээ сайтар уншиж судлах нь дээр байлтай. Ховд аймаг тєсвийн мєнгєєрєє сургууль цэцэрлэгээ бїрэн тордоод авч явж чадаж байгаа юм уу. Їїнд би эргэлзэж байна. Ховд аймгаас гараагаагаа эхэлсэн нэг талбай дээр хоёр хєшєє зэрэгцїїлэх энэ хачин чамирхал Улаанбаатар хїртэл давалгаалан орж ирэв. Одоо Сїхбаатарын талбай дээр Жанжны хєшєєтэй зэрэгцїїлэн Чингисийн цогцолбор хєшєєг барих нїсэр тєсєл босоод бєєн юм болж байна. Їндэсний нийт бїтээгдэхїїнтэйгээ тэнцэх шахуу єртэй орон байж бид эртний хїчирхэг Ром шиг, Наполеоны їеийн Париж шиг л хєшєє цогцолбороор баярхах болов. Тулгар улс байгуулагдсаны 800 жилийн ой галзуу хїнд салхи нэмэр гэдгийн їлгэрийг авчирч байх шиг. Уг нь зєв талаас нь ашиглавал Монгол улсад ашиг буянаа єгєх л ой юмсан. 800 жилийн угтан, Буянт-Ухаагийн онгоцны буудал болон тэр хавийн тэгш талыг “ухаант” сайд Батхїїгийн санаачилгаар Чингис хэмээн нэрийдэж буй бололтой. Мєн барууны орнуудад Чингис гэлгїй Гэнгис гээд байгаагийн учрыг олох гэж манай хариуцлагатай ажилтнууд хэдэн сар хєєрхєн ажил удаж мунгинав. Хєєрхийс мунгинаж л байг. Эдїгээгийн Ерєнхий сайд М.Энхболд хэдэн жилийн ємнє хотын мэйр байхдаа зурагтаар гарч, Улаанбаатар хотын захирагч анх болох їед тулгамдаад байсан асуудал нь хотын 360 жилийн ойг тэмдэглэх ажил байлаа гэж ярьж байсныг санаж байна. Мань эрийг хотын захирагч байх їед жуулчдын єєдєєс танкны их буу ангайж харагдаад эвгїй байна гэж танктай хєшєєг Зайсан толгой уруу 30 орчим сая тєгрєгийн зардлаар зєєн зайлуулж, нийслэлийн тєв талбайг гурав орчим тэрбум тєгрєгєєр хятад ажилчид зарж байж цардуулсан. Аялал жуулчлалын жилийг угтаж байгаа нь тэр гэнэ. Иш чааваас гэж энэ мєнгєєрєє онгоцны буудлаа тордоод авах ухаан байсангїй юу. Сїхбаатарын талбайг їзлээ гээд хэн бидэнд мєнгє тєлєх юм бэ? Сїхбаатарын талбай цастай єдєр хїн халтирч хєлєє хугалчихмаар толигор боллоо гээд хотын оршин суугчдын амьдралд хэр нєлєєлєх юм бэ? Цардсан газар ингээд їхмэл хєрєнгє болоод л дуусав. Монголд ирж буй жуулчид Улаанбаатар хотыг їзэх гэж бус хєдєєгийн байгаль, малчны амьдралыг биеэр їзэх гэж ирдэг гэхэд бараг хилсдэхгїй. Аялал жуулчлалын жилд тєсєвлєсєн мєнгєєрєє хєдєєгєє тордох, аялал жуулчлалын чиглэлийн

Ìîíãîë÷óóäûí äóãóé ñýòãýëãýý Õîðâîîãèéí áàÿð ãóíèãèéã Õî¸ðõîí ÷àâõäàñàíä áàãòààñàí Õîñã¿é íýãýí ¿íäýñòýí Àçèéí öýýæèíä áèé Òèéì ýý! Àãóó èõ íàéðàã÷ Ì.Öýäýíäîðæ èéíõ¿¿ ø¿ëýãëýñýí áàéäàã áèëýý. ¯íýõýýð ÷ Ìîíãîë õýìýýõ èõ àéë ãýð, Ìîíãîë õýìýýõ àãóó ¿íäýñòýí, Ìîíãîë õýìýýõ ìÿòðàøã¿é çîðèãòíóóä, ìîíãîë õýìýýõ ñóóò óõààíòíóóä ýíý õîðâîî åðòºíö äýýð àðèëøã¿é ìºðºº ¿ëäýýæ çóóí çóóíûã äàìæèí îðøèí òîãòíîæ èðñýí… Ýðò äýýð ¿åýñ ìàíàé ìîíãîë÷óóä ãîë óñ, õàíãàé äýëõèéíõýý ñàéõíûã äàãàí í¿¿äýëëýí àìüäàð÷ èðñýí áºãººä, í¿¿äýë÷èí àìüäðàëòàéãàà çîõèöóóëàí ººðèéí ãýñýí ºâºðìºö ñî¸ëûã á¿òýýæýý. Ìîíãîë÷óóäûã èõ óõààëàã óëñ ãýäýã. ªºðèéí ãýñýí áàéãàëèéí áàÿëàã, ºðãºí óóäàì ãàçàð íóòàã, ¿íäýñíèéõýý àóãàà ò¿¿õ ñî¸ëûã îäîî õ¿ðòýë õàäãàëñààð èðñýí ìàíàéõ øèã îðîí äýëõèéä öººõºí. Ìîíãîë÷óóä ò¿¿õýíäýý ìàíäàí áàäàð÷, óðóóäàí äîðîéòîæ ÿâñàí ÷ ìîíãîë öóñ, ìîíãîë

Äýëõèéí àíõíû öààñàí ìºíãº

13-ð çóóíû ¿åèéí Ìîíãîë ã¿ðýíä òàâààð ìºíãºíèé õàðèëöàà õ¿÷òýé õºãæèæ àëò, ìºíãº, ãóóëèí çîîñ áîëîí öààñàí ìºíãºí òýìäýãò àíõ áèé áîëãîí õýâëýí õýðýãëýæ áàéâ. Ýíý òóõàé Õÿòàä, ßïîí, ÀÍÓ, ÎÕÓ, Ôðàíö, Àâñòàëè, Òóðê, Ãåðìàíä áèå äààñàí á¿òýýë, ¸óäàëãààíû ºã¿¿ëýë îëîí ãàð÷ýý. ×èíãýñ õààíû ¿åä ìîíãîë÷óóä Ñ¿õýñ íýðòýé ìºí㺠õýðýãëýæ áàéñàí òóõàé “Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îîíä” òýìäýãëýñýí áàéäàã. 1224-1225 îíä ×èíãýñ õààí çàðëèã áóóëãàí Àôãàíèñòàíä í¿¿ðýí òàëäàà “¯íýí ºëçèéò åðºíõèé ºðëºã æàíæèí” íºãºº òàëäàà “Òóéëûí äýýä ×èíãýñ õààí” ãýæ àðàá ¿ñãýýð áè÷ñýí ìºíãºí çîîñ öóòãóóëæ ã¿éëãýýíä îðóóëñàí áàéíà. ×èíãýñ õààí óëààí ãàõàé æèë áóþó 1227 îíä àíõ óäàà öààñàí ìºíãèéí õýâëýí ãàðãàñàí òóõàé õÿòàäûí ýðäýìòýí Ôýí ñèí âåé, ßïîíû ýðäýìòýí Å.Êîãî (Äîðíîä Àçèéí ìºíãºíèé äèëëîãè áè÷èã 1938) íàð áàòëàí áè÷æýý. ̺í Ýíýòõýãèéí ñî¸ëûí àêàäåìèéí åðºíõèéëºã÷, íýðò ýðäýìòýí, äîêòîð ïðîôôåññîð Ëîêåø ×àíäðà áè÷èõäýý: “ Ìîíãîë íü ýðòíèé áè÷èã, ñî¸ëûí èõ ã¿ðýí áàéñíû õóâüä õºðø çýðãýëäýý îðíóóäàä ìýäýãäýõ¿éö íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéñíûã ò¿¿õ ìàðòàõã¿é. Ìîíãîë óëñ è¿¿õýíä àíõ óäàà öààñàí ìºí㺠õýðýãëýæ ýõýëñýí íü õ¿í òºðºëõòíèé íèéãýì ýäèéí çàñãèéí õàðèëöààíä ¿íäñýí ýðãýëò ãàðãàñàí þì. Àëò, ìºíãº, àäóó ìàëûã öààñàí ìºí㺺ð ñîëèíî ãýäýã òóõàéí ¿åäýý ãàéõàëòàé õóâüñãàëò ç¿éë áàéëàà” ãýæýý. ×èíãýñ õààíû çàëãàìæëàã÷ õºâã¿¿ä íü èõ õýðãèéã ¿ðãýëæë¿¿ëæ áàéñíû äîòîð 1236 îíû 1-ð ñàðààñ ýõëýí ªãººäýé õààíû çàðëèãààð öààñàí ìºíãèéã äàõèæ õýâëýí ãàðãàæýý. ªãººäýé õààí 1240 îíä àëáàíû öààñàí ìºí㺠76 ìÿíãàí íýãæèéã ºð òºëáºð òºëºõºä õýðýãëýæ áàéñàí ìýäýý áèé.

Õàìãèéí ýðòíèé ò¿¿õò àãóé

Õîâä àéìãèéí Ìàíõàí ñóìûí òºâººñ áàðóóí òèéø 30 øàõàì êì ãàçàðò Õîéä öýíõýðèéí àãóé áàéäàã. Ýíý áîë Ìîíãîë îðíû õàìãèéí ýðòíèé ò¿¿õò àãóé þì. Àãóéä îäîîãîîñ 40000 æèëèéí òýðòýý ýðòíèé õ¿ì¿¿ñ àìüäàð÷ áàéñíû óë ìºð áàéíà ãýñýí ä¿ãíýëèéã ýðäýìòýä õèéæýý. Óã àãóé íü äàëàéí òºâøíººñ äýýø 21002460 ìåòðèéí ºíäºðëºãò îðøäîã. Àãóéä ýðòíèé àí àìüòíû ñ¿ã çóðàã íýëýýä áèé. Ò¿¿íèéã óëààí õ¿ðýí çîñîîð çóðæýý. Àãóéí õàíàíä æàäàí ýâýðò îðîíãî ãºðººñ (Êàííà), áóõ, ìîãîé, øóâóó, òýìýýí õÿðóóë, çààí, òýìýý, ÿíãèð çýðýã àìüòíû ñ¿ã çóðàã áàéäãààñ ¿çâýë ýðò ¿åä äýýðõ àìüòàä îäîîãèéí Àôðèê òèâèéíõ øèã Б э с ї д . П . Н а р а н б а я р õàìò àìüäðàõ îð÷èí á¿ðäìýë, ÷èéãëýã õàëóóí óóð Киото Их Сургууль, магистр àìüñãàëòàé áàéñíû ãýð÷ ãýëòýé. Öýíõýðèéí àãóéí äóðñãàëûã çºâëºëòèéí íýðò ìîíãîë÷ ýðäýìòýí, àêàäåìè÷ À.Ï.Îêëàäíèêîâ ä¿ãíýæ õýëýõäýý: “Ãóðâàí öýíõýðò õ¿í òºðºëõòíèé ýðòíèé óðëàãèéí áèå äààñàí õ¿÷èðõýã ãîëîìò áàéñàí áºãººä àñàð ºíäºð õºãæèë, óðàí ñàéõíû èõ àâúÿàñòàé, ýðòíèé ÷óëóóí çýâñãòéí çóðàà÷èä àìüäàð÷ áàéñíû ãýð÷ þì” ãýæýý.

(èëòãýë)

óõààíàà öýâðýýð õàäãàëàí ¿ëäñýí áàðäàìíàõ ç¿éëòýé óëñ. Ìîíãîë óõààíààðàà, ìîíãîë äóãóé ñýòãýëãýýãýýðýý ìîíãîë÷óóä äýëõèéí òàëûã ýçýãíýæ ÿâñàí. Ìàãàäã¿é òà á¿õýí äóãóé ñýòãýëãýý ãýõýýð Ôåíã-Ø¿é ãýæ áîäîæ ìàãàäã¿é. Ãýâ÷ õàðààõàí òèéì áèø ýý. Ýðòíýýñ íààø Ìîíãîë÷óóä ¿ð õ¿¿õýä õîé÷ ¿åý ýíý ë äóãóé ñýòãýëãýýãýýð õ¿ì¿¿æ¿¿ëýí ñóðãàæ “Ìîíãîë óõààí” ñóóëãàæ óëñ îðíîî æîëîîäîõ àãóó óäèðäàã÷èä, ýðäýìòýí áàãø íàðûã òºð¿¿ëæ áàéñàí. Ìîíãîë÷óóäûí äóãóé ñýòãýëãýýã òàíèí ìýäýõ íü ººðèéíõºº óã ãàðàë, óäàì óãñààã òàíèí ìýäýæ áàéíà ãýñýí ¿ã. Áè áýýð í¿¿äýë÷èí ìîíãîë÷óóäûí äóãóé ñýòãýëãýýã ìîíãîë ãýðòýé õîëáîí òàéëáàðëàæ, ìîíãîë ãýðèéí õ¿ì¿¿æèë çàí çàíøëààñ áàãà ÷ ãýñýí ººðèéí ¿åèéí çàëóóñäàà òàíèóëàõ ÷èí çîðèëãîòîé áèëýý.

Ìîíãîë íóóöûí õýëõýý

1. Ìîíãîë÷óóäûí äóãóé ñýòãýëãýýíèé àðãà Ýðò ¿åä Ìîíãîë íóòàãò îäîîãèéí ñî¸ë èðãýíøèë õýìýýí ãàéõóóëäàã äºðâºëæèí (õîò) îð÷èí áàéãààã¿é áºãººä í¿¿äýë÷èí ìîíãîë÷óóäûí õ¿¿õäýý õ¿í áîëãîí õ¿ì¿¿æ¿¿ëäýã õàìãèéí òààòàé, öîãö îð÷èí íü ãýð áàéæýý. ªºðººð õýëáýë í¿¿äýë÷äèéí ãýð á¿ë íü ºâºðìºö íýãýí ñóðãóóëü áàéæýý. ×óõàì ¿¿íýýñ ìîíãîë÷óóäûí äóãóé ñýòãýëãýý ¿¿ññýí õºãæñºí ãýæ õýëæ áîëìîîð. Åðººñ ìîíãîë÷óóäûí õ¿ðýýëýí áóé þìñ, ýäýëæ õýðýãëýäýã ç¿éë, òîãëîæ íààäàã òîãëîîì ãýýä ë èõýíõ ç¿éëñ äóãóé õýëáýðòýé áàéäãààñ óëáààòàé áèç ýý. ̺íõ õºõ òýíãýð íü ìîíãîë õ¿íèé òîëãîé äýýð õºìºðñºí òîãîî ìýò áºìáºãºð õàðàãääàã. պ⺺ õÿçãààðã¿é òàë íóòàã íü ÷ ìîíãîë õ¿íýý òîéðîîä äóãóé äóãèðàã õàðàãääàã. /їргэлжилнэ/ ÈÇÈÑ-ÎÓÕÝÇ-129 Øèíýíàðàí

“Á¿õ ç¿éëä õýìæýýã áàðèõ õýðýãòýé, äàðóó áàéõàä ÷ ìºí àäèë” À.Ôðàíñ

Äýëõèéä õàìãèéí òîì ÷óëóóí çýâñãèéí ãàçàð Ìîíãîë îðîí õ¿íèé ºâºã ò¿¿õèéí äóðñãàë èõòýé. Ò¿¿íèé äîòðîîñ ªâºðõàíãàé àéìãèéí Áîãä ñóìûí òºâººñ ç¿¿í óðàãø 40 êì çàéòàé Àðö Áîãäûí ¿ç¿¿ðò îðøèõ Ìóõàð áóëàã íýðòýé ãàçàð îíöãîé áèëýý. Îðîé äýýðýý ýëäýâ ºíãèéí öàõèóð ÷óëóó ¿åëýí òîãòñîí äýë õàäòàé òîëãîéí áýëä 8 êì ºðãºí, 12 êì óðò òàëáàé ýçýëñýí øèíý ÷óëóóíû ¿åèéí äàðõàíû ãàçàð áàéäàã. Òýíä õ¿ðýí ÿãààí, øàð öàõèóðûí øîâõ ¿ëäýö, òºðºë á¿ðèéí õóñóóð, ÿëòàñ, çàãàñ ìàø ýëáýã àæýý. Òèéì èõ òàëáàéã ýçýëñýí øèíý ÷óëóóí çýâñãèéí ¿åèéí äàðõàíû ãàçàð Àçè, Åâðîïò îëäñîí ìýäýý ýä¿ãýý áîëòîë îãò ¿ã¿é òóë ýðòíèé õ¿íèé ºâ ñî¸ëûí äóðñãàëûí äîòîð íýí ñîíèðõîëòîéä îðäîã áàéíà. Ìàíàé ìîíãîë óëñ, ìàø ýðòíèé óëñàà Ìîíãîëûí ÿðóó ò¿¿õ, ìàãàä èõ ãýðýëòýé Ãýã ýýí íàðàí ìàí äñààð, õàíã àé ã îâèé ã ãèéã¿¿ëñýýð Õýäýí ìÿíãàí æèëýýñ, áèä ýíä îðøñîîð õýìýýñýí Ä.Íàöàãäîðæèéí ø¿ëãèéã ÿàõèí ìàðòàæ ¿ë áîëîõ. Ñ.Æàìáàëäîðæ

6 ßðóó ñýòãýã÷

Áè ãýæ þó âý?

Дэлхийн гарал їїсэл, їхлийн дараа юу болдог вэ зэрэг нь батлахад хэцїї нарийн баримт. Тэгвэл би гэж юу вэ? Би бол хїн, та хїн, бидний эргэн тойрон бїгд хїн учраас хїн гэж юу вэ гэдгийг хариулахад амархан баймаар. “Хэнд хамаатай юм бэ? Би идэж, ууж, унтаж, дурладаг, єєрийгєє хэн бэ гэдгийг яг сайн мэдэхгїйгээр нохой шиг тєгс байж чадна” гэх байх. Гэхдээ та єєрийгєє “нохой шиг” гэж хэлэхгїй нь мэдээж. Ийнхїї хэлэхийн учир нь хамаагїй зєн совингоо дагах хандлагаар хувь хїн гэдэг талаасаа ямар ч ойлголтгїй байвал жаргалыг хїсдэг, зовлонг хїсдэггїй, адгуусан амьтнаас єєрцгїй болно. Цаашилбал, тєгс сайн байж чаддаг билїї? Нохой бїї хэл, хїн тєрєлхтєн эрээд байгаа жаргалаа олж, тїїнийгээ хадгалах болон айгаад байгаа зовлонгоос зайлсхийхдээ тєдийлєн ухаалаг бус. Адгуус амьтан угаасаа амьтныхаа хувьд ямар вэ гэдгээ ойлгох оюуны чадваргїй байхад хїн ойлгож чадна, оюун ухаанаа ажиллуулж, би гэж юу вэ гэдгийг нээн ойлгох нь хамгийн их чухал. Зєвхєн ингэсэн цагт тєєрєлдсєн сэтгэлийн манан дундаас гарч, хїсээд буй жаргалдаа хїрэх, зайлсхийж байгаа зовлонгоос холдоход яавал зохистойг тодорхой ойлгож чадна. “Би”-гийн жинхэнэ мєн чанарыг ойлгохыг онцлох учир бол хїн єєрийн тухай тєєрєгдєл, буруу їзэлтэй байх нь бэрхшээлїїд їїдэн гарах уг сурвалж ба аз жаргалаа олох, тїїнийг барьж тогтооход хїнд хэцїї байхын шалтгаан хэмээн Бурханы сургаал їздэг. Бид єєрсдийгєє юу вэ гэдгийг олж тогтоож, єєрсдийн талаархи буруу бодлуудыг арилгах нь нэн чухал бєгєєд эс тэгвэл жаргалыг єєрєєсєє хєєж, зовлонг далласаар байх болно. Єєрийн тухай ухамсар, би-гийн тухай мэдлэг адгуусан амьтан болон бїх амьтанд дотоод тїгээмэл шинжтэй байдаг, гэхдээ єєрсдийгєє тийм хэмээн бодож байгаа, єєрийн дїр тєрхийг тодорхойлсон байдал нь бодит байдалтай нийцдэггїй. Бодгаль утгаараа хэрхэн оршдог вэ гэдгийг бид мэддэгїй учраас бидний сэтгэл жинхэнэ орших мэт їзэгддэг нэгэн хуурамч єєрийн дїр тєрхийг ургуулан бїтээдэг. Тийнхїї харагдаж байгаа би-г їнэхээр би мєн гэж итгэж насан турш амьдардаг. Жишээ нь, гэрийн їйлчлэгчээ цаг хулгайлсан байна гэж сэрдэхэд сэтгэлд їїссэн буруу бодлоос болж тэр эмэгтэй хулгайч болж харагдана. Бидний андуурсан сэтгэл їйлчлэгчийн гэм буруугїй байдлыг хулгайчийн нарийн заль мэтээр санана, ингэснээр хилэн тєрж, їйлчлэгчийг ажлаас хална. Їйлчлэгчээ хулгайч болгосон буруу ташаа бодолдоо итгэж, тїїнийгээ

дагаад зан байдал, сэтгэл хєдлєл зэрэг маань буруу болж байгаа дээрх жишээтэй адил єєрийн буруу дїр тєрхєд буруу итгэснээс болж бидний зан байдал ба сэтгэлийн хєдлєл орвонгоороо эргэдэг. Дараа нь, єєрийн буруу тєрхєд сайн, муу чанаруудыг буруугаар тусгаж, тэдгээр тусгалуудыг бас л жинхнээсээ оршиж байгаа хэмээн боддог ба анхны буруу алдааг улам олон бїтэцтэй болгодог. Дунд сургуульд байх їес шинжлэх ухааны хичээлийг сонгон суралцъя гэж намайг хэлэхэд аав минь єєр шигээ адилхан хїмїїнлэгийн ухааныг сонгохыг шахаж байхдаа ”Би математикт хэзээ ч сайн байгаагїй, чи яаж шинжлэх ухаанд сайн байж чадах билээ?” гэж хэлж билээ. Азаар, аав маань намайг сєргєгч байхаар хїмїїжїїлсэн байсан учраас би байгалийн ухааны хичээлийг сонгож билээ. Хожим нь, тоогоо бодож чадахгїй болохдоо математик ойлгодоггїй генийг би євлєж авсан юм болов уу гэж санадаг байлаа. Їїнд алдаа нь гэвэл, би єєрийгєє угаасаа математик бодож чадахгїй гэсэн сэтгэл зїйн хаалт байсан юм. Бид бїгдээрээ єєрийгєє доогуур юмуу дээгїїр їзэх хатуу тогтсон, буруу итгэл їнэмшилтэй байдаг учраас тэр нь энэхїї єєрчлєгдєн хувирч байгаа ертєнцєд арга замаа олж, баяр баясгалантай явах чадварыг ихээхэн хязгаарладаг. Єєрийн дїр тєрхийн тухай гол алдаа бол би нь ганцаар, бусдаас їл хамааралтай оршдог гэсэн їзэл юм. Жинхэнэ, бодитой, баригдахуйц БИ нь бие ба сэтгэл хоёр дээр оршиж байна хэмээн їздэг. Хэрэв тийм би байсан бол тїїнийг эрвэл олдох байсан, гэвч нэг ч хїн ангид тусгаар би-г нээж олоогїй байна. Энэхїї алдаатай єєрийн тєрхийг хайрласнаар бардам байдалд нь ямар нэг зовлон, хор хїргэж байгаа ямарваа зїйлд нарийн эмзэглэн хандаж, дургїйцэн хонзогнож, харин “би”-г жаргааж, бардам зангий нь ихэсгэж байгаа ямарваа зїйлд ойр барих шуналаар ханддаг. Єсєрхєл, хїсэл шунал ба тэдгээрийн шалтгаан болох буруу дїр тєрхийг хайрлах эд гурав нь бидний сэтгэл ба тїїний бїтээл болох-хувь хїний ертєнцийн їндсэн гурван тєєрєгдєл болдог.

Ñòðåññýý òàéëàõ

“Стресс” энэ їгийг анх 1936 онд Канадын эрдэмтэн Ганс Селье эмнэлэгийн шинжлэх ухаанд техникийн шинжлэх ухаанаас оруулж хэрэглэсэн ба угтаа даралт, шахалт гэсэн їг ажээ. Хєгжил дэвшлийн нєлєєгєєр хїн тєрєлхтєн асар хурдтай амьдарч байна. Энэ нь бидэнд олон сєрєг їр дагаврыг авчирсан ба тїїний нэг нь стресс юм. Орчин їед стресс гэдэг їгийг сонсоогїй хїнийг олоход бэрх болсон. Жил ирэх тутам сэтгэл хєдлєлийн стресс ихэсч байгаа. Богино хугацааны стресс Богино хугацааны стресс гэдэг нь богино хугацааны туршид оршин тогтнох стресс їїсгэгчїїдийн нєлєєгєєр їїсгэгдэнэ. Шахуу цагийн хуваарьтаа багтаан ганц долоон хоногийн хугацаанд хїндхэн шалгалтанд бэлдэнэ гэдэг нь богино хугацааны бухимдлыг їїсгэж болох нєхцєл болно. Богино хугацааны стресс нь хїчтэй хариу урвалын шинж тэмдгїїдээр илрэх боловч энэ стрессийн хугацаа нь нэг єдрєєс хэдэн долоо хоногийн туршид їргэлжилж байдагаараа ялгаатай. Энэ шалтгааны улмаас богино хугацааны шинж тэмдгїїд хавсарч хїний єєрийгєє хамгаалах чадварыг аажмаар бууруулах нєлєє їзїїлэх магадлалтай. Эцсийн їр дїнд богино хугацааны стресс нь хїний бие болон сэтгэхїйд хїчтэй нєлєє їзїїлнэ. Стрессийг тайлах богино хугацааны аргууд Энэ нь стрессийг бууруулах боломжийг олгодог аргууд юм. Эдгээрийн дотор биеийн тамирын дасгал хийх, бясалгал хийх, єєр єєртэйгєє эерэг уур амьсгалтай яриа єрнїїлэх, эсвэл сургууль юмуу ажлаасаа тодорхой хугацааны чєлєє авах, єєрийнхєє хамгийн дуртай ажлыг хийх, хамгийн итгэлтэй хїндээ энэ тухай ярих, хошин шогийн хєтєлбєр їзэх, яруу найраг унших зэрэг багтана. Удаан хугацааны стресс Удаан хугацааны туршид арилж їгїй болохгїй стресс їїсгэгч хїний амьдралд тохиолдсон нєхцєлд удаан хугацааны стресс їїснэ. Архичин нєхєртэй амьдарч байгаа нєхцєлд

удаан хугацааны стрессийн нэгэн жишээ болно. Удаан хугацааны стресс нь биеийн болон сэтгэцийн хїнд євчлєлтийн шалтгаан бол ж, хїний з ан тєрхєд хїчтэй нєл єє їзїїлэх магадлалтай. Удаан хугацааны стресс агуулж байдаг нэг аюул бол тїїний нєлєєнд хїмїїс хїссэн ч хїсээгїй ч дасаж, анзаарахаа больдог ба улмаар таних чадвараа алдан, стрессийг їїсгэж байгаа нєхцєлийг засаж залруулах чадваргїй болдог.. Стрессийг тайлах удаан хугацааны аргууд Стрессийг тайлах удаан хугацааны аргууд гэдэг нь їїсээд байгаа нєхцєлийг илїї ул суурьтайгаар тогтвортойгоор шийдвэрлэх аргуудыг хэлнэ. Энэ нь тодорхой хэмжээнд асуудлыг гарч ирсэн тухай бїрд нь тулж ажиллах гэсэн їг юм. Эдгээрийн дотор биеийн тамирын дасгалыг тогтмол хийх, эрїїл хоол хїнс хэрэглэх, аливаа зїйлд эерэг хандлага баримтлан, хошин шогийн мэдрэхїйгээ алдахгїй байх зэрэг багтана. Эцэст нь удаан хугацааны туршид стрессийг тайлж сурахын тулд мєнгє санхїїгийн менежмент, цаг хугацааны зохицуулалт, асуудлыг шийдвэрлэх зэрэг аргуудлыг ашиглан стресс їїсгэж болох тодорхой нєхцєлийг їїсэхээс нь ємнє урьдчилан сэргийлэх буюу тєлєвлєх зэрэг їйл ажиллагаа багтаана. Стресстэй тэмцэх чадвар нь бидэнд “Амьдралд маань биднийг юу стрессд хїргэдэг вэ? бие организмд стресс хэрхэн нєлєєлдєг вэ? стрессийг хэрхэн тайлах вэ? гэдэг талаар ойлгоход туслана. Энэ чадварын утга нь бид стрессийн эх їїсвэрийг багасгах жишээлбэл, єєрсдийнхєє хїрээлэн байгаа орчинг , эсвэл амьдралынхаа хэв маягийг єєрчлєх арга хэмжээ авах чадвар юм. Мєн энэ нь стресээс зайлсхийх аргагїй бол єєрийгєє зєв амраах замаар стрессийн дарамтын эрїїл мэндэд їзїїлэх нєлєєг багасгах чадвар юм. /їргэлжилнэ/ “Гэр бїл эрїїл амьдрал” холбоо, 318537

Ñàðóóë óõààíä ýð¿¿ä áèå Бидний єєрсдийн бодож байгаа би нь зєвхєн санаанаас зохиосон байдаг, тэгвэл оршиж байгаа би нь юу вэ? Идэж, унтаж, дурлаж чаддаг би нь бидний бие, сэтгэлд чиглэсэн “би” бодлоор їїсгэгдсэн нэр тєдий юм. Энэхїї нийтээр тохиролцсон тєдий би нь єєрийн гэсэн мєн чанаргїй, бие, сэтгэлийн нэгдэл ч, нэр ч бас би биш. Би оршдог, гэхдээ тїїний оршиж байгааг хаанаас ч олохын аргагїй учраас зєвхєн нийтийн тохиролцоо тєдий юм. Дэлхий ертєнцийн аливаа бїхэнд энэ хамааралтай. Дэлхийн бємбєрцєг тохиролцоо тєдий, дурлалт хїн тохиролцоо тєдий, Бурхан ч тохиролцоо тєдий оршино. Мєн чанараас оршсон ганц ч зїйл їгїй. Бїх юмс нэрэнд зохилдох суурь дээр їндэслэсэн нэрээс хамааралтай тєдийд оршино. Хэдийгээр би, та бид нийтийн тохиролцоо тєдий оршиж байгаа боловч бид оршиж байна, тус бїр єєр бие, сэтгэлтэй учраас хувь хїмїїс байдаг. Бие, сэтгэлийн нэгдэлд нэр єгєх нь би-г оршиж буйг заахад хангалттай. Би бол бие ба сэтгэлд єгсєн нэр тєдий, їїнээс єєр юу ч їгїй. Мунхаглалаас болж єєрсдийгєє илїї мєн чанартайд боддог. Би мєн чанартай оршдоггїй тєлєвтэй байхаас айсандаа, мєн чанартай би-г хоосон атал бардам сэтгэлээр ойр барьж; шунал, хомхойгоор бордож; єсєєрхєл, атаархал, хорон санаагаар хамгаалж; ямагт би, би, би їзлээр туйлширдаг учраас бусад намайг тоохгїй байна гэсэн сэтгэцийн хїнд хямралын намагт живэх юмуу єєрийгєє хэтэрхий дээгїїр їзэх хєєсєнд хєвдєг! Эдгээр єєрийн зовлонгууд хийгээд тэдгээрээр дамжуулан бусдад хїргэж байгаа зовлонгоос гарах арга зам бол би-г тїїнийг тухай санаанаасаа зохиосон тусгалуудаас хоосон гэдгийг ойлгох явдал. Ингэсэн цагт сэтгэл єс хонзон, шунал хїслээс чєлєєлєгдєж, амар тайван болно. Хїїхэд нь хар дарж зїїдлээд уйлахад эх нь тайтгаруулдаг шиг бїхний їнэмлэхїй чанар-тусгаар ангид би-г хоосон гэдгийг оносон билиг ухаан уур хилэн, шунал, омог бардам сэтгэл гэх мэт муу сэтгэлийг тайтгаруулж, хамаг жаргалын эх булаг болсон асрал хайрлалыг тєвєггїй хэрэгжїїлнэ.

Их Хєлгєний Уламжлалыг Хадгалах Тєв утас:321580

Õºâã¿¿í òàâ, ýõ òàâàí óóøãàà òîðäî¸

Óóøèã, á¿ä¿¿í ãýäýñíèé óëèðàë íàìðûí ýõíèé 72 õîíîãò äýëãýðäýã. Ýíý ¿åä õ¿íèé áèåèéí õèé áîëîí öóñíû ã¿éäýë øóðãàæ, øàð óñ áà õºëñíèé í¿õ ñ¿â õóìèãäàæ, áèåèéí èë÷ äîòîãø øóðãàí óóøèã á¿ä¿¿í ãýäýñ äýëãýðíý. Èíü-ÿíãèéí îíîëîîð óóøèã- òºìºð ìàõáîäèòîé èíü ýðõòýí, á¿ä¿¿í ãýäýñ- òºìºð ìàõáîäèòîé ÿí ýðõòýí þì. Ýíý õî¸ðûí äóíä ýíåðãè øèëæèí áàéäàã áà ¿¿íèéã áàòëàõàä õ¿¿õäèéíõýý áàãà íàñûã ñàíàõàä õàíãàëòòàé. Õ¿¿õäèéí õàòãàà õàíèàä õ¿íäðýõýä áààñ àëäàæ ýõýëäýã. Ýíý áîë óóøèã á¿ä¿¿í ãýäýñ õî¸ðûí õîëáîîã õàðóóëæ áàéíà. Á¿ä¿¿í ãýäýñ õýâèéí áóñ àæèëëàæ ºòãºí õàòàõ, ãýäýñíèé ýð¿¿ë íÿí áàãàñãàõ çýðãýýð á¿ä¿¿í ãýäñýíä õàëóóí ¿¿ñýõýä óóøãèíä õàëóóí äàìààð ¿¿ñ÷ õàìàð õàòàõ, íóñ õàòàõ, õàìàð ÿðøèõ, áèò¿¿ðýõ, õîîëîé ñýðâýãíýæ õàíèàõ, õîîëîé õóóðàéøèõ, öýýæ õàòàõ, àðüñ õóóðàéøèõ çîâèóð ãàðäàã áèëýý. Òýãýõýýð óóøèã ýð¿¿ë áàéõ íü ìºí äîòîð ýðõòýí á¿ä¿¿í ãýäýñòýé õîëáîîòîé áàéäàã íü õàðàãäàæ áàéíà. Óóøèã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ áÿñàëãàë Áèäíèé áîäñîí áÿñàëãàë ýðõòýíòýé õîëáîãäîí ¿ð ä¿íãýý ºãäºã. Ìèíèé á¿ä¿¿í ãýäýñ çàëóó áºãººä ýð¿¿ë, àëòëàã øàð ºí㺠öàöðóóëñàí ýåðýã ñàéõàí øèíý ýíåðãè ìèíèé ãýäýñíèé ýñ, ýä ð¿¿ íýâòýð÷ áàéíà. Õàíàíóóä íü ãýðýë öàöðóóëñàí, àìüäðàë áýëýãëýñýí ýð÷ õ¿÷ýýð õàíãàãäàæ áàéíà. Ãýäýñíèé ýñ á¿õýí ìàø èõ, õýìæýýëøã¿é çàëóó õ¿÷ýýð öýíýãëýãäýæ áàéíà. Ãýäýñíèé õºäºëãºã÷ ýñ¿¿ä çàëóóæèæ, õ¿÷ òýíõýýòýé áîëæ õ¿÷èò ìàøèí øèã ÷àäàëòàé æèãä àæèëëàæ áàéíà. Ãýäýñ ìààíü ãýðýë öàöðóóëñàí äàâàëãààãààð ã¿ðâýëçýæ òýíä áàéãàà ç¿éë¿¿äèéã õºíãºõºí õººæ áàéíà. Ãýäýñíèé äîòîð õàíà àìüäðàë öýöýãë¿¿ëñýí øàð ºí㺺ð õó÷èãäàí á¿õ ë ýð¿¿ë íÿíã òýæýýí óäèðäàæ áàéíà. Ìèíèé á¿ä¿¿í ãýäýñ õ¿÷ ÷àäàëòàé, õàíà íü íÿëõ áàë÷èð ¿åèéíõ øèã ýð¿¿ë ýð÷òýé. Àæèëëàãàà íü æèãä.

Çàëóó áàéõ 8 àðãà

Õàðàìñàëòàé íü öàãèéí ç¿¿ã áóöààæ ýðã¿¿ëæ áîëäîãã¿é. Ãýõäýý õºãøðºëòèéí ï ð î ö å ñ ñ û ã óäààøðóóëæ áîëíî.

1. Íàðàíä øàðæ áîðëîõ ¿åä í¿¿ðýí äýýð ¿ð÷ëýýñ ¿¿ñýæ òàíûã íàñíààñ òàíü õºãøèí õàðàãäóóëäàã. Íàðíû õóðö òóÿàíààñ í¿¿ðýý õàìãààëæ ÿâ.

2. Ñàéí óíòàæ áàé. Íîéð ìóó ¿åä öóñíû ýðãýëò ñààòàæ, õÿëãàñàí ñóäàñ íàðèéñàõ áºãººä ¿¿íèé óëìààñ øèíãýíèé òàðõàëò áàãàñàí í¿äíèé äîîðõ àðüñ óíæäàã.

3. ªäºðò 2 óäàà ñòðåññèéí ýñðýã àìðàëò çîõèîæ áàéâàë àðüñàíä íºëººëºõ õîðòîé íºëººã áàãàñãàíà. Èéì àìðàëòûí òóñëàìæòàéãààð òà õîäîîäíû øàðõ, ºâäºëò, öóñíû ºíäºð äàðàëò, àæèë äýýðýý õýò ÿäðàõààñ ñýðãèéëæ ÷àäíà.

4. À ë ü á î ë î õ á ¿ ä ¿ ¿ í ø è ð õ ý ã ò ý é , ãóðèëàí á¿òýýãäýõ¿¿í èäýæ áàéâàë òàðãàëàõã¿é, õîëåñòåðèíû õýìæýýã áàãàñãàæ, ãåìîððîé, ñóäàñ á¿ä¿¿ðýëò çýðãýýñ ñýðãèéëæ, á¿ä¿¿í ãýäýñíèé ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëäàã.

5. Äýýñýýð òîãëîæ áàéâàë òà ¿ðãýëæ íàðèéõàí ãîîëèã áàéõ áîëíî.

6. ªäºðò 3 êì ÿâãàí àëõâàë òà ýìíýëýãò õýâòýõã¿é áàéæ ÷àäíà. ßâãàí ÿâàõ íü 30 ãàðñàí õîéíî ÿñ õýâðýãøèõ, 50 ãàðñàí õîéíî áºãòºð áîëîõîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëäýã 7. Èõ èíýý. Ñàéõàí çàí ààø íàñûã 15 æèë óðòàñãàäàã. Àç æàðãàëòàé õ¿ì¿¿ñ óäààí àìüäàð÷ áàãà ºâ÷èëäºã.

8. Óñ èõ óó. Øèíãýí áàãàäâàë àðüñ ¿ð÷ëýýòýæ, Ẻð ÷óëóóæäàã, øýýñ áîëîâñðóóëàõ ýðõòýíä ¿ðýâñýõ ïðîöåññ ¿¿ñýæ áîëîõ þì.

Ãýäýñíèé ìààíü ìýäðýëèéí øèðõýã¿¿ä çàëóó ýñýýð ñîëèãäîæ áàéíà. Õ¿÷òýé õ¿÷òýé ñýðë¿¿ä òýäíèéã àãøààæ áàéíà. Èäñýí õîîëíû ìààíü ¿ëäýãäë¿¿ä ÷ºëººòýé õºíãºõºí ãàð÷ áèå ìèíü öýâýðøèæ áàéíà. Áè çºâ àæèëëàãààòàé áàéãàà ýíý ýðõòýíäýý õàéðòàé. Ìèíèé ýíý ýðõòýí ýð¿¿ë áàéãààä áè èõ áàÿðòàé áàéíà. Öààøèä ÷ ýíý ýðõòýí ìèíü áàòòàé ýð¿¿ë áàéõ áîëíî ãýæ áîäîæ áÿñàëãàë õèéíý. Ýíý áÿñàëãàëûã 5-10 óäàà äàâòàõ áºãººä ýíý ¿åä ýðõòýíýý ä¿ðñëýí õàðæ áîäîõ õýðýãòýé. Óóøèã öýâýðø¿¿ëýõ àâèàí äàñãàë Çóíû õàëóóíààñ óóøãèíû ñóâàãò ¿ëääýã. Ýíý õàëóóíûã öýâýðëýæ çàéëóóëàõäàà äàðààõ àâèàã õýëýõ äàñãàëûã õèéíý. Äàñãàëûí äàðààëàë 1. Áàðóóí ç¿ã ð¿¿ õàðæ õèéíý. Á¿õ áèåý ñóëòãàíà.

2. Õî¸ð óðóóëûí õîîðîíä íàðèéõàí çàâñàð ãàðãàíà. Õýëíèé ¿ç¿¿ð äîîä ø¿äíèé áóéëûã ø¿ðãýíý.

3. Õºõíèé òîâ÷íû õàðàëäàà õî¸ð àëãàà õàâñàðíà. “Ñû” àâèàã àìüñãàë ãàðãàõäàà 纺ëºí, íàìóóõàí õèéíý. Àâèàãàà ãàðãàõäàà óóøãèíä àíõààðëàà ÷èãë¿¿ëíý. Ýíý äàñãàëûã õººðäºã, àëãà íü õàëóóí îðãèäîã, öýð èõòýé, õîîëîé ñýðâýãíýæ õàíèàäàã, àìüñãààòàé, áàãòðààòàé, àìüñãàë íü õýö¿¿, òàðõè ëóó öóñ õººðäºã, äàë ìºð öýýæ ð¿¿ íü õºøäºã õ¿ì¿¿ñ õèéâýë ¿ð ä¿íãýý ºãíº. Öýð èõòýé õ¿ì¿¿ñ äýë¿¿íèé “Õó” àâèàã äàâõàð õèéõ íü ñàéí. Áýð ìýò äýë¿¿ãýý Ẻöèéëüå Óëèðàë á¿ðèéí ñ¿¿ëèéí 18 õîíîãò äýë¿¿, íîéð áóë÷èðõàé, õîäîîä äýëãýðäýã öàã. Óëàìæëàëò àíàãààõ óõààíû îíîëîîð äýýðõ ýðõòýí¿¿ä íü øîðîîí ìàõáîäèòîé áà äýë¿¿ íîéð áóë÷èðõàé íýã ýðõòýí ãýæ òîîöîãääîã. Õýäèéãýýð ýäãýýð íü õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí áîëîâ÷ äýë¿¿ íü ãºëãºð áóë÷èíãèéí óÿí õàòàí ÷àíàðûã õàðèóöäàã ó÷èð äýë¿¿íèé ¿éë àæèëëàãàà õÿìðàõ, äýë¿¿íèé ýíåðãè ñóëðàõàä, ºòãºí ºäºð á¿ð ãàðàõã¿é áàéõ, ãàð õºë ¿ðãýëæ õ¿éòýí áàéõ, öóñ áàãàäàõ, õîäîîä ñóíàõ, ñàðûí òýìäýã îëîí õîíîã èõ èðýõ, öóñ áàãàäàõ, àðüñ óíæèæ óëõàéõ, í¿¿ð áàòãàøèõ, ÿäðàõ, í¿¿ð í¿ä õººíãºòºæ õàâàãíàõ, ¿å õàâäàõ, óéëàíõàé ¿¿ñýõ, ãýäýñ ä¿¿ðýõ çýðýã îëîí ÿíçûí

“Óõààíòàé õ¿í èõ áèø ç¿éëä ñýòãýë õàíààä æàðãàëòàé ÿâäàã. Ìóíõàã õ¿íä õàðèí á¿õ ç¿éë ÷àìëàãäàíà” Ëàðîøôóêî

7 ßðóó ñýòãýã÷

Õ¿í õ¿ì¿¿æýõ¿é

Õ¿íèéã ç¿ñ öàðàéãààð íü øèíæèõ¿é

Шантгар хамартанд ч бас итгэ Хїний зан араншинг нїїр царайгаар нь тодорхойлох урлаг Хятадад 2500 жилийн ємнє їїссэн бєгєєд хїн судлалын хамгийн эртний шинжлэх ухаан билээ. Залуу хїний нїїрний шинж єєрчлєгдєж байдаг бол 41 нас хїрээд л тєгс бїрддэгийг уншигч та анхаарах буй за.

Нїд

Хїн хамгийн тїрїїнд шинэ танилынхаа нїдийг хардаг. “Нїд бол сэтгэлийн толь” гэж ярьдаг нь їнэн ажгуу. Том алаг нїд нинжин сэтгэлтэй, зохион байгуулах, манлайлах ховор авъяастай хїнд заяагддаг. Хэрэв том нїдний зовхинд їрчлээс суусан бол энэ нь захирах дуртай хїний шинж гэнэ. “Дугуй” (телескопын) нїд мєрєєдємтгий, залхуу, худалч занг илэрхийлдэг бол буурьтай, зожиг, зєрїїд, бардам хїн жартгай нїдтэй байдаг байна. Жижигхэн хар нїдтэй хїн голдуу ухаалаг, уран їгтэй байдаг. Харин тогтворгїй “гїйдэг” нїдтэй хїнээс болгоомжлох хэрэгтэй. Энэ нь залхай этгээдийн таних тэмдэг.

Онигор, хєнхєр нїд нь овсгоотой, гэхдээ дотуур тамиртай, атаа жєтєєтэй, хар хэл амтай хїний шинж. Ер нь хал їзэж, халуун чулуу долоосон хїмїїс хєнхєр хол нїдтэй болдог учир тэд амьдралын хар ухаантай бас зальтай, шунахай, бусдад итгэдэггїй. Хялар нїдтэй эрчїїд шийдэмгий харин эмэгтэйчїїд ухаанаар гавьдаггїй. Хїний нїдний цагаан шарласан, улайсан эсвэл хєхєрсєн байвал тэрээр ямарваа нэгэн євчин эмгэгтэй эсвэл сэтгэл санаа нь хэвийн бус байдалд байна гэсэн їг. Нїдний хар, нїдний цагааныг хоёр хэсэгт хуваасан бол єрєвчхєн, нинжин сэтгэлтэй хїний тэмдэг. Харин нїдний цагаан нь нїдний харыг тойроод хоорондоо нийлж байвал ширїїн авиртай, хувиа хичээсэн хїний шинж. Хар, хїрэн, ногоон нїд нь амьдрах чадвар сайтайгийн баталгаа. Цэнхэр нїдтэнд дээрх чанар дутагддаг гэхдээ тэдд сайхан санаатай, эмзэг сэтгэлтэй, їгэнд оромтгой байдаг. Ичимтгий хэт даруухан хїнийг цайвар хїрэн, тайван тогтуун хїнийг сїїн хєх, ажлаас халширдгїй хїнийг хїрэн, тусч нєхєрсєг хїнийг саарал нїдээр нь мадаггїй таниж болдог. Хїний дээд зовхи доодхоосоо том хавдсан юм шиг байвал тэр бусдын тєлєє санаа тавьдаггїй бэртэгчин, харин доод зовхи нь том бол биеэ боддоггїй хїн. Эрэгтэй хїний зїїн нїд нь баруунаасаа том бол тїїнд эмэгтэй хїний шинж чанар давамгайлсан байдаг. Ийм нїдтэй хн хэрїїлч, чалчаа, яншаа, їглээ хов жив зєєдєг бол та гайхах хэрэггїй. Їїний адил эршїїд эмэгтэйн баруун нїд нь том байдаг.

Хамар

Хамрын дїрс хэлбэр эзнийхээ талаар олон сонирхолтой мэдээлэл агуулж байдаг. Сод хїн том хамартай байдаг. Гїн ухаантан эрдэмтэн мэргэддийг байгаль эх урт, шулуун хамраар шагнадаг. Хэрэв ийм хамартай хїн цэнхэр нїдтэй байвал Монте-Кристо гїнгийн адил ямагт тэнгэрийн одыг тоолох гэж зїтгэнэ. Мєгєєрслєг, ясархаг хамар их зантй , їглээ хїнийг бусдаас члгаж єгдєг. Илэн далангїй єєдрєг сэтгэлтэй хїнийг богино хамраар, тусч гїндїїгїй гэхдээ бага зэрэг бїдїїлэгдїї хїнийг том хамраар нь иэдэж болно. Сократ, Кромвель, 1-р Петр зэрэг айж эмээхийг мэддэггїй, сэтгэлийн асар их тэнхээтэй хїмїїсийн хамар бїгд сууриараа єргєн байсан. Хэт жижиг эсвэл тєрєлхийн муруй хамартай хїн зєвхєн биеэ оторлосон Тартюф шинжтэн. Бїргэдийн хамар нь гярхай, овсгоотой, муу санаатай /Цезарь, 2-р Фридрих/, Карлсоных шиг сєхєгдсєн хоншоортой хамар нь хєнгєн хийсвєр, алсын бодолгїй, шантгар хамар нь олон ааштай, итгэж болмоооргїй хїний /1-р Павел, Нерон/ шинж мєн. Бусдад дандаа буулт хийдэг туйлбаргїй хїний хамар жижигхэн нїхтэй байдаг. Шулуун хамар нь духтайгаа нийлсэн хїмїїс єєрийн їйл ажиллагааг нийгмийн ашиг сонирхолд зохицуулдаг, хэрэв нийлээгїй бол єєрийн гэсэн їзэл бодолтой бусдын аяыг хэзээ ч дагадаггїй, шийдэмгий , идэвхитэйхїмїїс байдаг. Єргєн самсааг их зантйа, онгироо хїний шинж гэдэг. Єєрийн авъасыг зєв зохицуулж чаддаггїй хїн навтгар хамраараа олноос ялгардаг. Бусдыг аяыг хардаг, идэвхгїй хїмїїс зєєдєн хамартай байдаг. Ер нь хамар хэдий чинээ том байна тєдий хїн тєдий чинээ их сэтгэлийн тэнхээтэй, амьдрах чадвартай гэлцэнэ. Ч.Чойсамба

Àéäàñ õýìýýõ äàéñàí, Ýð çîðèã õýìýýõ Áààòàð

Сэтгэл зїрхний амьдралд зориг шийдэмгий чанар туйлын чухал хэрэгтэй. Сэтгэл зїрхний амьдралд анхлан хєл тавихад асар их зориг шаардлагатай. Энэ зориг нь єєрийн давуу байдлаа гайхуулж, єрєєл бусад руу дайрч давшилдаг дээрэлхїї бїдїїлэг нэгний муйхар хїч огт биш. Эр зориг гэдэг хаана хєл тавьж, ямар хїн болж, юуг нээх гэж байгаагаа бид їргэлж ухамсарлахыг хэлнэ. Айдас бол сїйтгэгч харанхуй хїч юм. Харин бид тїїний эсрэг тэмцэгч баатрууд билээ. Айдас нь харанхуй мунхагаас їїдэлтэй. Тас харанхуй єрєєнд ороход айдас тєрдєг. Харин гэрэл асахад харанхуй єрєє гэрэлтэн гийж, хїсдэгээс болж айдас тєрнє. айдас арилна. Айдас бол жинхэнэ дайсан мєн. Тэр юу хийнэ вэ? Їхэл ирэхээс ємнє Авсыг маань тэр зэхжээ.

Àéäàñ þóíààñ ¿¿ñäýã âý?

Айдас олон янзын шалтгаанаас їїсдэг ч гол шалтгаан нь гэвэл аливаа зїйлд бид хєндий хандсанаас болдог. Хэрэв би хїнд элгэмсэг сэтгэлээр хандвал хичнээн хїч, чадалтай байсан ч тїїнээс їл эмээнэ. Хїїхэд эцгийнхээ сїр хїчнээс айж эмээдэггїй. Эцэг нь зургаан тохой єндєр биетэй, хїчтэй хїн байж болно. Хїмїїс тїїний гадаад тєрхєєс сїрдэх авч, хїї нь аавдаа наалдаж, тїїнтэй эрхлэн тоглоно. Хїїхэд аавтайгаа дотоод сэтгэлийн холбоотой болхоор аав нь хичнээн сїр бараатай ч тїїнээс эс айна. Эцгийнхээ хїч чадлыг тэр єєрийн мэт санана. Хїрээлэн буй ертєнц биднийг їргэлж айлган тїгшээдэг. Учир шалтгаангїй айдсыг ухаанд минь, бие сэтгэлд маань тєрїїлдэг. Яагаад? Яагаад гэвэл бид орчлон хорвоотой бодит нэгдлээ тогтоож хараахан чадаагїй аж. Аливаа зїйлд хїйтэн хєндий хандах хандлагаас маань айдас тодрон їїсдэг. Мєнхєд орших бодит їнэнээсээ бид санаатай болон санамсаргїйгээр саланги байхыг

Àéäñààñ àíãèæèðõóé Айдас бол бие сэтгэлийн маань бїх хэсэгт буюу бие, тамир, ухаан, зїрхэнд хуралддаг. Бие махбодыг айдсаас чєлєєлхийн тулд сїнсний маань гайхамшигт туршлага бидэнд хэрэгтэй. Тамирыг айдсаас чєлєєлхийн тулд сїнсний маань эрчит чанар бидэнд хэрэгтэй. Ухааныг айдсаас чєлєєлхийн тулд сїнсний маань хувиргагч гэгээрэл бидэнд хэрэгтэй. Эцэст нь зїрхийг айдсаас чєлєєлєхийн тулд сїнсний маань биелїїлэгч тєгєлдєржил хэрэгтэй юм. Бид айдсыг зїрхэндээ биш, ухаандаа ихэвчлэн мэдэрдэг. Тэмїїлэлт зїрх нь дотоод болон гадаад бодит їнэнтэй хэрхэн хагацашгїй нэгнэдийг мэднэ. Харин эргэлзэн, хардагч ухаан бол чанх ємнє маань дэлгэрэгч бодит їнэнтэй нїїр тулан учрахаас бэрхшээдэг. Ухаан урдаа байгаа їнэнг хардана. Тэр ч

байтугай шїїн тунгаасан зїйлдээ ч єєрєє эргэлзэн гайхширах їе бий. Тэр їед ухаан ерєєс ханамжгїй болно. Эхэлж шїїгч байсан хэрнээ шїїлтийнхээ хохирогч нь єєрєє болно. Харин зїрх бол анхнаасаа л єєрийгєє хїрээлэн буй бодит їнэнтэй адилтгахыг хичээдэг. Бодит їнэнтэй єєрийгєє адилтгасны їрээр тїїнтэй нэгдэж, бодит їнэнд хувирдаг. Хэрэв бид тэмїїлэлт зїрхэндээ, бїхэнд тїгэгч бодит їнэний нэгдлийн тєлєє уйлан дуудагч зїрхэндээ амьдарвал айдсын зовлонгоос амархан ангижрана. Ухааны айдсыг ялхын тулд хїн єдєр бїр ухаанаа чєлєєлєх ёстой. Эргэлзэл, хардлага, харанхуй мунхаг зїйлсээр ухаан дїїрсэн байдаг. Єглєє эрт 10 минут орчим сайн ба муу, бурханлаг ба мунхаг бодлын алийг нь ч бїї бодоорой. Хэрэв ухаанд бодол орж ирвэл бїї байлга. Хэсэг хугацааны дараа л єєрийн анд нєхєр болох бурханлаг бодлыг оруулаарай. Эхэн їед та аль нь нєхєр, аль нь дайсан болхыг ялгаж мэдэхгїй тул хянуур сэрэмжтэй байх ёстой. Таны анд нєхєр бол бурханлаг, гэгээн, ухааны айдсыг мадаггїй ялах тийм бодол санаа юм. Ухааныг сав мэт санахтун. Урьдаар тїїнийг хоосолж цэвэрлэсний дараа амгалан, гэрэл, жаргалан буж ирхийг хїлээгтїн. Хэрэв саваа эхэлж хоослохгїй бол амгалан, гэрэл, жаргаланг оршоож эс чадна. Бурханаас хайрласан Тэмїїлэл хэмээх хатан зоригоо гаргагтун. Таныг харанхуйн боолчлол ч айлгаж їл дийлнэ.

Шри Чинмойн Тєв, утас: 324162

¯¿ð öàéõûí ºìíº ¿ðãýëæ ò¿íýð õàðàíõóé áàéäàã.

Õè÷ýýë No4.

Çîðèëãî, òºëºâëºãºº

Мєрєєдєхєд мєнгє тєлдєггїй гэж ярьдаг. Яагаад тєлдєггїй вэ. Яагаад гэвэл нэг удаа сайхан мєрєєдєєд л, тэр мєрєєдєл нь замхаран алга болдог учраас. Уг нь мєрєєдлийнхєє тєлєє мєнгє тєлсєн хїмїїс байдаг л даа. Тэд бол мєрєєдлийг бодит байдал болгож чадсан хїмїїс юм . Хїн эхлээд хїсэж мєрєєднє. Хїсэл мєрєєдлєє зорилго болгоно. Зорилгоо тєлєвлєгє болгоно. Тєлєвлєгєєгєє їйл ажиллагаа болгоно. Їйл ажиллагаанаас жижиг їр дїн /жижиг амжилт/ гарна. Жижиг їр дїнгїїд нийлж том їр дїн буюу амжилт болдог ажээ. Энэ бол мєрєєдлєєс бодит байдал хїртлэх їе шат юм. Зорилгоо хэрэгжїїлэх хамгийн анхны алхам бол єєрийн зорилгоо цаасан дээр буулгаж бичих. Хїний бодол санаа хийсвэр зїйл бєгєєд та маш сайхан зїйлийг мєрєєдєж болох боловч хэдхэн хормын дараа л тїїнийгээ мартчихсан байх болно. Харин тэрхїї мєрєєдлєє зорилго болгож цаасан дээр буулгаж бичсэнээр анхны алхмыг хийлээ. Бичсэн зїйл гэдэг бол бодитой гэдэгтэй та санал нийлэх байх. Бичсэн зїйлийг та харж болно, барьж болно, уншиж болно, хїнд їзїїлж болно, тэр ч байтугай їнэрлэж болно… Та зорилгоо тодорхойлохдоо: 1. Хувь хїн, гэр бїл - Єєрийнхєє хувьд ямар зорилго тавих 2. Ажил тєрлийн хувьд 3. Нийгэм орчин – Нийгэмд ямар байр суурьтай байх вэ гэсэн гурван хэсэгт ангилан бичиж болно. Эхлээд та амьдралдаа хїсэж мєрєєдєж байгаа бїхий л зїйлээ бїгдийг нь, нэгийг ч їлдээлгїйгээр бодож олоод дээрх гурван ангилалд хуваан бичих хэрэгтэй. Дараа нь энэ их зорилгоо цаг хугацаанд хуваан нарийвчлан тодорхойлох хэрэгтэй.

5- 10 жил, 1- 3 жил, 3- 6 сар, 1- 3 сар, ойрын нэг сар, 7 хоногийн тєлєвлєгєєг тодорхойлж гаргах хэрэгтэй. “Оргилруу тэмїїлсэн хїн бїхэнд оргилд гарах орон зай ямагт олддог” Данель Весенжер Хїсэл мєрєєдлийн эзэн нь та. Бусдаас битгий асуу. Зорилгодоо хїрсэн хїмїїсийн нэг нууц бол “Зорилгоо єнгєтєєр харж, бодитоор биелэж байгааг нь сэтгэлдээ ургуулан тєсєєлж чаддаг байсан”-тай холбоотой гэдэг. Жишээ нь: Олимпын арван тєрлийн аврага Брюс Женнеди жирийн л нэг мужын аварга байжээ. Тэр нэгэн удаа єєртєє олимпын арван тєрлийн аврага болох зорилго тавьж. Уртын харайлт, єндрийн харайлт гэх мэт арван тєрлийн аврагуудын зургуудыг авчирж, зурагнуудын толгойных нь оронд єєрийнхєє толгойг нааж, дор нь олимпын аварга Брюс Женнеди гэж бичээд єглєє босох бїрд шууд нїдэнд нь харагдаж байхаар газар єлгєсєн байна. Єглєє босмогцоо олимпын арван тєрлийн аврага Брюс Женнеди таньд єглєєний мэнд гэж зурагтайгаа мэндэлдэг байжээ. Тэр єєрийгєє ийнхїї зоригжуулж, итгїїлэн їнэмшїїлж, шаргуу хичээллэж чадсанаар ердєє 2 жилийн дараа гэхэд л олимпын арван тєрлийн аварга болж чадсан байна. Олимпын аварга болсных нь дараа сэтгїїлч нар сэтгэгдэлийг нь асуухад, сэтгэл догдолж хєєрсєн шинжгїйгээр, - “Єє, би аль хэдийн хоёр жилийн ємнє аварга болчихсон байсан юм” гэсэн гэдэг. Ер нь зорилгоо тодорхойлохдоо айж санаа зоволгїйгээр, аль болох том зорилго тавих хэрэгтэй бєгєєд зорилгодоо хїрэхгїй байлаа гэхэд ядаж л том зїйлийн наана очино шїї дээ. Зорилгоо жижиг тодорхойлвол жижиг зїйлийн наана л очих байх. “Хувь хїний хєгжил” сургалтын менежер Ж.Хорлоо 99158825, horloo_itgel@chinggis.com

8 ßðóó ñýòãýã÷

Ñýòãýëèéí áàéãàëü

Ø.ÿðáàçàð Õºõ Àçèéí öýýæèí äýýð èðæ áóöàõûí ó÷èð Õvìvvvíèé àëòàí çàÿà ýíä áàéõûí ó÷èð Òóóðàéí òàìãàòàé õºðñºí äýýð Óíàãàòàé õàìò òýíöýæ õºëä îðîõûí ó÷èð Òóíãàëàã øàíäíû òîëèîã Õóëàíòàé õàìò áóëààëäàæ ðàøààí àìñàõûí ó÷èð Áè Ìîíãîëäîî ìýíäýëñýí Ãàçàð òýíãýðèéí ñàâñëàãàä ãàéõóóëàí áàéæ Ãàíö ÿâàà íàñààðàà áè Ìîíãîëîîðîî áè ãî¸íî Áè Õºõººòýé çóíû öýöãèéí àëàã øvväðýýð õºëºº ãî¸äîã Õvðýí òîëãîéí ñvväðèéí àéçàì æàâõààãààð íü õîîëîéãîî ãî¸äîã Çýðýãëýýòñýí òàëûí áàðààí ívväëýýð õàðöàà ãî¸äîã Çýýãýëñýí øàð òîëãîäûí àëòàí õîðìîéãîîð õàÿàãàà ãî¸äîã Áè Ìîíãîëîîðîî ãî¸äîã Àéðãàíä íü àðäûí äóó èññýí õºõ¿¿ðýýð íü õàíàà ãî¸äîã Àÿãàíä íü väèéí íàð äàëáèëçñàí ºâãºäººðºº õîéìðîî ãî¸äîã Õàâðûí òýðãvví ñàðûí øèíèéí íýãýíä àøäûí áèëýãýýð ãî¸äîã Íàìðûí äóíä ñàðûí àðâàí äîëîîíä àìðàãèéí õàðöààð ãî¸äîã Áè Ìîíãîëîîðîî ãî¸äîã Øèðãýøãvé Õýðëýíãèéíõýý óñûã íàð çºâ ávñýëæ ãî¸äîã Øèëãýøãvé íóòãèéíõàà óóëñèéã íàñ çºâ òvøèæ ãî¸äîã Áè Ìîíãîëîîðîî ãî¸äîã Ìîðüä ýðãýñýí íààäìûí äóðäàí òîîñîîð íü äýýëýý ãî¸äîã Ìîíãîë ãýñýí çóðãààí vñýãòýé áóðõàí íýðýýð íü äýëõèéä ãî¸äîã Áè Ìîíãîëîîðîî ãî¸äîã Àëãàí äîòîð õàâ÷èãèéí öàãààí ÷óëóó àëãààðàà òàø÷èõàä Àíãààõàé ãàðäàã áîëîâ óó ãýæ òîìîîãvé íàñàà víýìøèæ Àðãàë òvvõäýý õvðòýë ñàâðûí õóìñíààñ ºìººðºí Àëòàí øèðýýãèéíõýý ÷óëóóã øóâóóíû àìèàð õàéðëàñàí Àðãàëûí ÷èíýý óóë áàéëàà ÷ çóëàéä íü õvðãýæ çàëáèðíà àà Ýõ îðîí ìèíü Àëãûí ÷èíýý íóòàãòàé ãýâ÷ çàÿà ìèíü ãýæ òàéòãàðíà Ýõ îðîí ìèíü Áóéðàí ÷èíýýõýí óóëñ áàéâàë ñºõºð÷ ñóóãààä æàðãàíà Ávðýí ýðõò Ìîíãîë ìèíü áàéõàä ñvvãýý ºð㺺ä çàëáèðíà àà Ýõ íóòãèéíõàà õvéòýí áîðîîíä ÷ äóëààöñàí Äóëààöñàí áèåíýýñ ìèíü õèéìîðü ñàâññàí Ñàâññàí îìîãèéí ívöãýí ìàíàíä Ñàÿ òýíöñýí óíàãà Ìîíãîëîî ýðíý Áè Ìîíãîëîîðîî ãî¸äîã Áè Ìîíãîëîîðîî ãî¸íî

Î.Äàùáàëáàð

Òýíãýð øèã áàé

Ë.ªëçèéòºãñ

Ýíýòõýã óëñàä 10 æèë áóðõàíû íîì ¿çýæ áóÿíû ìºð õººõººð ÿâñàí õ¿¿ Ä.Ãàíãàáààòàð, ò¿¿íèé íàéç Õ.Äýëýã íàðò çîðèóëìóó Õàìàã á¿ãäýýð ÷àìàéã Õàðààæ íóëèìæ áàéâ÷, òýíãýð øèã áàé! Õàìãèéí ñàéí õ¿ì¿¿ñ ãýæ Õàøãèð÷ åðººæ áàéâ÷, òýíãýð øèã áàé! Òýâ÷ýýð áàðàãäàæ, íºõºä ÷èíü îðõèâ÷ Òýíãýð øèã áàé, ìºíõºä àìãàëàí... Òýðãýíä ñóóëãàæ, àëòàí òèòýì ºìñãºâ÷ Òýíãýð øèã áàé, þó ÷ áîëîîã¿é þì øèã... Õàìãèéí õàéðòàé õ¿í ÷èíü õàÿæ îäñîí ÷ Õàí òýíãýð íóð÷õààã¿é öàãò, á¿¿ çîâ! ÿòãýæ, äîðîìæèëæ áàõàà ãàíö õàíãàâ÷ ÿí òýíãýð õýìõðýýã¿é öàãò, á¿¿ àé! ªâ÷èí çîâëîíä íýðâýãäýæ, òàðòàãòàà òóëàâ÷ ªíº ìºíõèéí òýíãýð øèã áàé, ÷è ÿëíà ªðººë áóñäàä òîîãäîõîî áàéæ, ìàðòàãäàâ÷ ªíäºð òýíãýð äýýð ÷èíü öýëèéæ áóéã á¿¿ ìàðò! ßã ë àìüäðàë ÷èíü äóóñàæ, ÿâàõ çàìã¿é áîëñîí ÷ ßàäãààí àëäàëã¿é õ¿ëýý, òýíãýð øèã áàé! ßðóóõàí ñàíàà ìºõºñäºæ, õóëãàé çýëãèéä ºðòñºí ÷ ßäìàãõàí àìüòäûã á¿¿ òîî, òýíãýð øèã áàé Îëç îìîã ÷àìä ¿¿äýý õààñàí ÷ òýíãýð øèã áàé Îëîí ò¿ìýí í¿¿ðýý áóðóóëñàí ÷ òýíãýð øèã áàé Îäîä ãÿëàëçàæ, íàðàí ñàðàí ýýëæëýõ öàãò Îð÷ëîí äýýð ààâûí õ¿¿ øàíòðàõ ¸ñã¿é!... Óóð îìîã óðèí ìóíõãèéã ìàðòàæ, òýíãýð øèã áàé Óéòàí õîðâîîãîîñ èë¿¿ ãàð÷, æèã¿¿ðýý äýëãý... Öºõðºë ÷àìàéã áàãàëçóóðäàæ, öºëèéí ÷îíî øèã áîëãîñîí ÷ Öºñ èõòýé õ¿íèé ¿ð ãýäãýýí á¿¿ ìàðòààðàé!... Öîðûí ãàíö õ¿¿ ìèíü, áàñ îõèä ìèíü, õ¿¿õä¿¿ä ìèíü Öîõîëæ èðýõ ¿éëèéí ¿ðýýñ á¿¿ çóãò, á¿¿ àé!... Õóâü çàÿàòàé ÿìàãò ýâëýð÷, òýâ÷ýýðòýé áàé... Õóó÷èí öàãèéí ìýðãýä õ¿ëýýæ ñóðñàí þì ø¿¿!... Îðîõ îðîíã¿é áîëñîí öàãòàà îð÷ëîíã á¿õýëä íü îëíî, ÷è! Îíöëîõ íºõºðã¿é áîëñîí öàãòàà , õ¿íèéã áàñ îéëãîíî ÷è ! Àç æàðãàë èðíý ãýâ÷ , óäàëã¿é àëãà áîëäîã þì Àþóë çîâëîí òîõèîíî ãýâ÷ , òºäºëã¿é àðèëäàã þì ... Æàìààðàà åðòºíöºä þì á¿õýí ºäºð , øºíº øèã ýýëæèëíý Æàðãàë çîâëîíãèéí àëèíä ÷ , ìºíõ òýíãýð øèã áàé !... Àòààòàí ò¿ìýíäýý ìóóã ¿éëäýâ÷ , õàðèóä íü ñàéíûã á¿òýý . Àðèóí ñýòãýëèéí íóãàä áóÿíû öýöýãñ äýëãýðäýã þì ... ßìàãò ÷èíèé çºâ áàéõ àëáàã¿é , ñàéòàð òóíãàà ßðüæ õýëýõ , õºäëºõ á¿õíýý ººðºº õÿíà , ñýòãý Õ¿ñýë á¿õýí áèåëýõ àëáàã¿é , ÷àíäàëæ õîðü, Õ¿ðýõèéí ýöýñã¿é òýíãýð øèã áàé, ¿íýíèéã òýìòýð!... Þì á¿õýíä ººðèéí öàã áóé, ñºðººä íýìýðã¿é Þëä àòãàñàí õ¿í òóëààíä õýðýãòýé, õóðèìàíä íýìýðã¿é Íîõîé áîëîõîîñ íü ºìíº ãºëãèéã õàçàæ õýìëýäýã þì... Íî¸í áîëîõîîñ íü ºìíº õºâã¿¿íèéã áàñàæ äîðîìæèëäîã þì Ñàìóóí äýãäýýã÷èä ¿éëýýí òàéâàí õèéã Ýðäýíèéí ñàí Ñóáàøèäààñ Ñàíäàð÷ òýâäýõ õýðýãã¿é òýíãýð øèã áàé ! Ñàëõè öàãààí áîëîõîîð á¿õíèéã õèéñãýäýã þì ¯íýí óõààíò õ¿íèéã õýä¿é ýðã¿¿ëýí øàâäàâ÷ Ñàâààã¿é àìüòäûí çèíäààíä á¿¿ óíà !... ¯éëäýõ õýðýãòýý ¿ë ìóíõðàõ áîëüþó Ýðõ ìýäýëòýé õ¿í õèëýíö í¿ãëýýñ çàéëàõã¿é ª÷¿¿õýí øîðãîîëæ í¿äã¿é áîëîâ÷ Ýä áàÿëàãòàé õ¿í õ¿ñýë øóíàëààñ õàãàöàõã¿é ªºð í¿äýò õîðõîéãîîñ õàðèí õóðäàí ÿâäàã Åðòºíöèéí á¿õ þì õýìæýýòýéã á¿¿ ìàðò àäèë. Åð öàãàà áîëîõîîð õóìõèéí òîîñ øèã ñàðíèíà Ýíãèéí õ¿í àðäàä ýýëòýé áàé, õàéðòàé áàé Øóäðàãà ñàéí óõààíòàí õî¸ð, õ¿í íèéëýí Ýëäýâ áóñàðìàã ÿâäàëä á¿¿ îðîîöîëä!... õýëýëöâýë ¯íýòýé öàéòàé á¿õíýý áóñäàä ºã÷ ñóð, á¿¿ õàðàìñ Øàëãàäàã íýãýí ñàéí áîäëîãî ãàðàõ áîëíî çà. ¯¿ðä îðøèõã¿éí ó÷èð òóñ áîëîõ ¿éë á¿òýý!... Øàð óëààí õî¸ð ç¿éë áóäãèéã íèéë¿¿ëýí Ãàäíààí ÿìàãò áóñäààñ äîîðä áàé, äàðóó áàé çóóðâàë Ãàéõóóëàõ õýðýãã¿é, äîòðîîí òýíãýð ìýò àãóó áàé! Øèíý ººð íýãýí ºí㺠ãàðàõòàé àäèë. ¯ã ÿðèà õýðýãã¿é ãàçàðò õàðöààðàà ºã¿¿ëæ ñóð, ¯íýí õóäëûã ÿëãàõ àðãàã¿é öàãò áóðõàíäàà çàëáèð! Àãóó öýöýí óõààíòàé áºãººä áóÿíò õ¿í íü ªíººäºð ÷àìàéã ìàðãààø áóñäûã õóóðàõ õ¿ì¿¿ñò Àíõàíä ãàíöààð áîëîâ÷ îëîí á¿ãäèéã ªºð øèãýý á¿¿ èòãý, ìºðèéã õººæ ÷èãèéã áàðü!... áºõèéëãºí ÷àäàõ. Õ¿¿ ìèíü, õàìãèéí ýöýñò õýëýõýä íîõîé ÿâäëûã äýýäýë Àðààòíû õààí õ¿÷èò öàãààí àðñëàí õèéãýýä Õ¿ëöýí òýâ÷èõýýñ èë¿¿ ãàâüÿàã áè ìýäýõã¿é!... Àëòàí õ¿ðäýò ÷àãàðâàðäûí õààí, íºõðèéã ¿ë õýðýãëýõ àäèë.

ßðóó ñýòãýã÷

Ýðõëýã÷ Æ. Ëóâñàíäîðæ 99278174 luka_itgel@yahoo.com Ðåäàêòîð Æ. Áýãçñ¿ðýí 99861326 mcl-ub@magicnet.mn Ñýòã¿¿ë÷ Á. ̺íõñî¸ë 99603113 such_soyoloo@yahoo.com “ßðóó ñýòãýã÷” êëóáûí ãèø¿¿ä Õ¿íäýò ãèø¿¿í: Óðàíìàíäàõ 99173566 Óëñûí á¿ðòãýëèéí äóãààð 1536 Õàÿã: Ä.Íàöàãäîðæèéí íýðýìæèò õîòûí òºâ íîìûí ñàí 8 òîîò Âýá: http://www.mcl.edu.mn/yaruusetgegch/ Íîìûí ñàí áà ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí õîëáîîíîîñ ýðõëýí Ñî¸ìáî ïðèíòèíã ÕÕÊ-ä õýâëýâ Òóñ ñîíèíä íèéòëýãäñýí ìàòåðèàëûã, íèéòëýëèéí çîõèîã÷îîñ çºâøººðºë àâ÷, “ßðóó ñýòãýã÷”-èéí íýðèéã äóðüäàí

Öàã õóãàöààíààñ íàäàä þó ÷ ¿ëäñýíã¿é ýý Öàãààí ÷ áèø, õàð ÷ áèø áîëæ îðõèâ, áè Öàã õóãàöààíààñ áè þóã ÷ àâ÷ ÷àäñàíã¿é ýý Öàðàé ç¿ñýíä ìèíü çîâëîí ÷ áèø, æàðãàë ÷ áèø ¿ëäýâ Òýíãýðèéí ç¿ã õàðààä õàðààä áè òýíãýð áîëñîíã¿é Òýâ÷èí õ¿ëöýæ, ñºðæ ç¿òãýñýí õ¿í õýâýýð ë ¿ëäýâ Àìüäðààä àìüäðààä àìüäðàëûã äóóñãàæ áàðñàíã¿é Àÿà, ¿õýýä ÷ ¿íýíèéã îëîõã¿éãýý ìýäëýý Ñ.Ñàðóóë-ªëçèé (ÌÓØÓÒÈÑ-ÊÒÌÑ-ÌÑ 1) Õ¿í äîòîð… Õ¿í äîòîð ýä, ýðõòýíýýñ ãàäíà èë¿¿, äóòóó þì îëîí áàéäàã Õ¿íëýã àðèóí ñýòãýë, õîðîí ñàíààòàé õàìòààð îðøèí ñóóäàã Çàðèì íýãíèéíõ íü õîðîí ñàíàà í¿¿ðýíä íü èë ãàðäàã Çàñàð÷ òîìîîæñîí ä¿ðòýé ÷ äîòîð íü èëæèðñýí áàéäàã Ãàäíàõ õóâöàñ íü áîõèð ÷ ãýëýý äîòðîî àðèóí õ¿í áàéäàã Ãàçðààñ îëç õàéñàí, äýìèé äîíøóó÷ çàíòàé ãýãääýã ßàñàí íóóö õ¿í áý ãýñýí ÷ òýð íü èëõýí áàéäàã ßëàà, õîðõîéä õîðã¿é ãýãäñýí àëóóð÷èí, äýýðýì÷èí õ¿í áàéäàã Õ¿í äîòîð þó áàéãààã ãàäíààñ íü õàðààä ìýäýøã¿é Õ¿íëýã àðèóí ñýòãýë áîõèð õóâöàñààð äàðãàä÷èõã¿é Áóñäûã ñàéëæ, ìóóëëàà ãýýä õýðýã íü þó áàéõàâ? Áóçàðûí ìóíõàã ñýòãýë öýâýð õóâöàñààð äàðàãä÷èõã¿é ýý. 2005.08.15 Öàã õóãàöàà Öàã õóãàöàà íýã ìýäýõíýý õàðâàñàí ñóì øèã ºíãºð÷ Öàéëãàí ãýãýýí ñýòãýë ìèíü íàäààñ õîëäîí îäëîî Áóñäûã ãýõ ñàéõàí ñýòãýë ìèíü õºðæ ìºñ áîëîîä Áóñàðìàã, õóóëü áóñûã èõýä ýðõýìëýõ áîëæýý áè ªºðèéí þìàà õàðàìã¿é ºãºõ ºð íèìãýí ñýòãýë ìèíü ªð øèðýíä äàðàãäààä õàðàìëàõààñ ººð ç¿éëã¿é áîëæ Ãàíö õî¸ðõîí óóðëàõ ºíºº ñàéõàí çàíãàà õ¿ðòýë Ãàçàðò ãèøãýí îðõèîä óóð óöààðûí áàé áîëæýý áè Öàã õóãàöàà àðèóõàí ñýòãýë, õàéð äóðëàëûã ìèíü àâ÷ îäîí Öààøàà öààøàà ãýñýýð íàìàéã á¿ð ìºñºí õîîñîëëîî Òýãýýä áîëîîã¿é àðõè òàìõè ðóó øºíº äºëººð õºò뺺ä Òýíýìýë ñàðíû ãýðýëä õàëàìöóóõàí äóóëóóëæ ñóóõ þì íàìàéã ª÷èãäºð øºíèéí òýíýãëýëýý øàðòñàí òîëãîéíäîî ýðãýö¿¿ëýõ àÿäàí ªíººäºð äàõèæ àëäàõã¿é ãýæ ºíãºðñºí öàãàà ç¿õýõ þì Öàã õóãàöàà íàäòàé, íàäã¿é óðñàí ºíãºðºõººñ õîéø Öààä íààä ó÷ðûã íü òóíãààí öàãûã ºíãºðººõã¿é ÿàâ äàà áè! 2006 îí

...Îõèí èõ ãàíöààðäìàë. Òýð õàìãèéí çàõûí øèðýýð¿¿ î÷èæ ãàíöààðàà ñóóëàà. ªºðººñºº òîì ãóðàâ äºðâºí íîì äýëãýæýý. ×èõýâ÷íèé õºãæ캺ð áàñ ë ÿìàð íýãýí ãàíöààðäìàë àÿëãóó ñîíñîæ áàéãàà áîëîëòîé. Áèå áàðüñàí öàãààí ñâèòåðíèé ãàäóó𠺺ðèé㺺 íóóõ ìýò íýâñãýð òîì öàãààí íîîñîí öàìö ºìñæýý. Òýð çºâõºí õèéæ áàéãàà ç¿éëäýý àíõààðàõ áºãººä ýðãýí òîéðíûõîî õ¿ì¿¿ñèéã ¿ë àíçààðíà. Õààÿà íýã óòñààðàà ìåññåæ áè÷èæ áàéãàà áîëîëòîé, õýíòýé õàðèëöàæ áàéãàà íü èõ ñîíèí. Áàñ ººð øèã íü ãàíöààðäìàë íàéç îõèí íü ãýðòýý ãàíöààðàà áàéãààãàà ìåññåæýýð áè÷èæ áàéãàà þì áîëîâ óó. Ò¿¿íèé öàðàé íàìóóõàí ýãøèãëýõ àÿëãóó ìýò. Àíèðã¿é. Õ¿÷èò äàâàëãààãàà ã¿íäýý íóóñàí íîìõîí äàëàé ìýò. Ò¿¿íä ìàø ñàéí íàéç õýðýãòýé ýñâýë ÿìàð ÷ íàéç õýðýãã¿é. Øèðýýí äýýðõ íîì íü “Èíæåíåðèéí ìàò-2”. Òýð õàæóó òèéøýý õàðàõã¿é àãààä ãèë õàð ¿ñýýðýý ººðèé㺺 áóñäààñ äàëäëàí íóóãàà þó ãýìýýð çàäãàé òàâèí óðñãàñàí ó÷èð öàðàé

íü òèéì ÷ ñàéí õàðàãäàõã¿é, ãýõäýý õàðñàí ÷ ýñ õàðñàí ÷ òºñººëºãäºíº. Òýð íóóöõàí, ìàø èõ îíöãîé. Ò¿¿íä îíöãîé þì ¿ã¿é. Ãýõäýý ë òýð îíöãîé. Óíøèæ áàéãàà íîì íü áàë ìýò ººðºº áàëàíä õîðõîéññîí çºãèé ìýò íü ñýòãýë òàòàì àãààä ÿã îäîî õàæóóä íü î÷îîä ÿðèëöìààð ÷ þì øèã. Òýð ýðâýýõýé ìýò àíèðã¿é Çàãàñ ìýò äóóã¿é Ãîî á¿ñã¿éí áàðèìàë ìýò õºäºë㺺íã¿é áàéãàà÷ ÿàãààä ÷ þì á¿õèéë áèåýðýý óÿí íàëàðõàé ãýäýã íü ìýäðýãäýíý. Ò¿¿íèé õýëáýð ýãýë Ò¿¿íèé ãàëáèð àíèðã¿é ßã ë íóóö àðàë äýýð áóëàãäñàí ýðäýíý ìýò. Òýð õýòýðõèé èõýìñýã Ýñâýë á¿ð ýãýë äàðóó Áè ò¿¿íýýñ áèø áóñäààñ àéãààä ÿã îäîî î÷îîä ÿðèëö÷èõàæ ÷àäàõã¿é áàéíà ë äàà. Îõèí ÷ õ¿í àéìààð áèø, áóñàä ãýäýã ë àéìøèãòàé. Òýð èíýýìñýãëýýã¿é ÷ òý𠺺𺺠ë á¿õ áèåýðýý èíýýìñýãëýë ìýò àæýý. ßìàð ÷ áàéñàí áè áîñëîî… Ëóêà /2006 îí/

Èíãýæ àìüäàð

Èðëàíäûí õºëºã îíãîöíû íýãýí êîìïàíèéí ñ¿ëä ãóðâàí äóñàë öóñ á¿õèé ñàðâóóíû çóðàãòàé áàéäàã. ¯¿íèé ó÷èð íü íýãýí ò¿¿õòýé õîëáîîòîé. Óã ï¿¿ñèéã ¿íäýñëýã÷ ãàíöõàí õºëºã îíãîöòîé, õî¸ð õ¿¿òýé áàéæ ë äýý. Õºâã¿¿ääýý ºâ õºðºí㺺 õýðõýí õóâààðèëàõàà ìýäýõã¿éí äýýð áàãà õ¿¿ãýý ãîìäîîõûã õ¿ñýýã¿é òóë: - Çîãñîîëîîñ çàâèàð õºëºã îíãîö òèéø óðàëäààä õýí ò¿ð¿¿ëæ îíãîöíû òàâöàíä ãàðàà õ¿ðãýñýí íü ýçýí áîëíî ãýæ

ìýäýãäæýý. Òîâëîñîí ºäºð öàãò àõ ä¿¿ õî¸ð íýãýí çýðýã õºíãºí çàâèíàà ñóóí ñýë¿¿ðýý àâàâ. Õî¸ð õîðìûí äàðàà àõ íü ÿëàõ íü íýãýíò òîäîðõîé áîëæýý. Òýãìýãö ä¿¿ íü ñ¿õ ø¿¿ðýí àâ÷ ºðººñºí ãàðàà áóãóéãààð íü òàñ öàâöààä, õºëºã îíãîöíû òàâöàí òèéø øèäýæ óã òýìöýýíä ÿëñàí ãýäýã. Òà ÷ ãýñýí ººðèéíõºº çîðèëãûí òºëºº ýöñèéí ìº÷èéã õ¿ðòýë òýìöýæ èíãýæ àìüäðààðàé.

Õýðâýý òàíä àñóóäàë òóëãàðñàí áîë òà îðæ èðýýä íàäàä á¿ãäèéã íü ÿðèíà óó? Õàðèí õýðýâ òàíä ÿìàð÷ àñóóäàë áàéõã¿é áîë òà îðæ èðýýä ÿàæ èéì áîëñíîî íàäàä õýëæ ºãíº ¿¿?

¯çýñ ¯çýñãýëý

¯¿ðãýëñýí ¯äøèéí

¯ëãýðèé

Åð áóñûí Åðòºíö àë

¯ë ìýäýã

¯ñíèéõ íü

Ç¿¿äëýýä ë îíûã ¿äýâ ¿ Ç¿ðõíèé öî áîëîâ óó? Ç¿éðëýøã¿ þì øèã Ç¿¿í áàðóó