طؤظار َيكى رؤشنبيريي سياسي طشتيية 103
كامةية وضلؤن دةتوانين ،مرؤظي ئةودةظةرانة بةو قنياته بطةيةنين ،كة خؤيان ،بؤ ئةو مةبةستةو بةرزكردنةوةي ثلةي زانيارييان، هةوَلبدةن و بؤ هةتاهةتاية ،طو َيبيستي ،يةك ئاهةنط نةبن ،بةَلكوو سةمفونييةك لة ضةند ئاهةنط بؤض َيذي باشتر ،ث َيك ب َينن؟ ش َيوةي دةسةلاَ تدارةتي و زانا ئاينييةكان ثي ئةم روانطة، بيري ناضاري يان خودايي :به َ سةرضاوةي دةسةلاَ ت خوداية .واتا سةرضاوةي بنة ِرةتي طشت دةسةلاَ تةكان ،هةرئةوة .لة ضةرخةكاني ن َيوة ِراستدا ،كَل َيسا ثار َيزةري ئةم رةوته بوو كه مافي هةَلبذاردني بة خةَلك نةدةدا و له اليةكي ديكةوة ،ثاشاكاني ناضار دةكرد ،مل بؤ كَل َيسا دانةو َينن .ئةمه به ث َيضةوانةي بؤضووني كؤمةلاَ يةتي بوو كة دةيوت :ه َيزي بةربلاَ وي مرؤظةكان به هؤي ثةيمان َيكةوة ،له كؤيةكدا به ناوي «دةوَلةت»، كؤ دةب َيتةوة .بة وتةيةكي دي ،ه َيزي دةسةلاَ ت، بةري ت َيكؤشاني مرؤظة .هابز ،جؤن لؤك، روسؤ ،اليةنطري ئةم بؤضوونةن( .فةرهةنطي زانسته سياسييةكان ،ئاقايي ،عةلي بابايي، بةرطي .)2له روانطةي ئيسالمةوة ،ذياني كؤمةلاَ يةتي زطماطي و سروشتيية ،ضونكه َ لةطةل ياساي زطماطي و خودا ياساي ئاييني ئافراندن ،هاو ئاهةنط ك��ردووة .بةَلطةش ذي« :تؤ هةر ئايةتي30سورةي رؤمةكه دةب َي َ روو لةم دينه بكه و هةر بةرةو هةق هةنطاو بني ،دين َيكي بنة ِرةتيية و له سرؤشتدا خودا َ ئةو خةَلكةي بؤ يةكثةرستي بةدي ه َيناوة. كاري خوداش طو ِراني بةسةردانايةت .ديني ثتةو و ثايةدار هةر ئةمةية ،بةلاَ م زؤربةي
ئاثورةي خةَلك نةزانن». مةبةستي ئيسالم لة مافه زطماطييةكان بريارة دانراوه ياساييةكان ئةوةيه كة طشت ِ لة طةوهةري مرؤظدا هةية .ئةم بــــؤضوونة ناطةيةني كه ئ َيمةي م��رؤظ طشت ئ��ةوه َ ث َيداويستيية ياساييةكاني خؤمان له ِر َيطاي س ةرهةَله َينان لهياساكاني سروشت و ت َيطةيشتني زطماطي خؤمان ،وةدةست د َينين .بؤضووني وةها له ِروانطةي ئيسالمةوه نادروستة . هةر وةك له جيهاني بووندا ،هةردةسةلاَ ت َيك ئافراندنيي ،لة ه َيزي خوداييةوه به ش َيوةي ِ دةطري ،له كؤمةَلطاي سياسيشدا، سةرضاوه َ دةب��ي ،رةوابووني خؤي دةسةلاَ تي سياسي َ ني .تةنيا ئايين لة خ��وداوة وةدةس��ت ب َي َ سةرضاوةي ريشةيي رةوا بووني سياسي دةسةلاَ تي حكومةتي ئيسالميية(مةرةندي، ل .)74بؤضووني سةرضاوةي دةسةلاَ تي دةوَلةت كه بريتيية له نةتةوه و لة هةمان كاتيشداِ ،راطةيةنةري دةسةلاَ تي نةتةوةيية، َ لةطةل ئةم بيره دا ،يةكناطر َيتةوة .ل َيرةدا دةسةلاَ ت كات َيك خاوةن رةوابووني سياسيية، ردرابي .ئةويش كهلهاليةن خةَلكةوة هةَلبذ َي َ تاكات َيك رةوايهكهكؤمةلاَ ني خةَلك لةسةرئةو بروايهبم َينن. ِ ب���ي ،س���ةرض���اوة ي��ان ه��ةرج��ؤر َي��ك َ س��ةرض��اوةط��ةل��ي رةواب���وون���ي ئاييني دةسةلاَ تي سياسي له ئيسالمدا ،بريتين لة: سةرضاوةكاني فيقه و ياسا ئيسالمييةكان كة بريتين لة :كتابي خودا ،هةَلسوكةوت و طوفتارو ب َيدةنطي ثةيامبةرو»هؤش»وةك بةشي ياريدةدةر(وةك بناخه) و هةروةها يةكطرتني زاناياني ئيسالم .بؤ نموونة ،له