Revista këshilla mjekësore nr 4 by Dukagjin Zeqiraj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

REVISTA: KËSHILLA MJEKSORE. Botimi 4, Mars 2013.

e-mail: k.mjeksore@gmail.com

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Përmbajtja.

Nr fq

Vlerat normale te gjakut.

2 3 4 5

Formula Leukocitare. Vlerat normale te enzimave te melcise. Si lind dëshira për të pirë duhan? Si fuknsionon truri tek alkolistët?

6 8 10 11

6 7 8 9 10

Proteina, pse na duhet? Euforia. Demenca. Vaginiti.

14 15 17 18 21 23 24 26

Mastiti. Kalendari i shtatzanisë. Roli i likidit amniotik. Kur është i lejueshëm një abort, si realizohet, cilat janë teknikat dhe cilat janë rreziqet e një aborti? Sindromi Post-Abort.

15 16 17 18

Omega-3 mund të parandalojë kancerin e lëkurës! Amoxicillin nuk është antibiotiku më i mirë për shumicen e infeksioneve sinusale! 11 gabimet shëndetsore që i bëjmë dhe tani.. Aneurizma cerebrale.

31 33 35 37

11 12 13

19 Progeria, e rrallë dhe fatale. 20 Viruset kanë system imunitar.

38 39

21 Cfare eshte stresi dhe cilat jane disa nga menyrat per ta perballuar ate…

22 Hipotensioni.

23 Nefrolitiaza (gurët në veshka), faktorët predispozues.

24 Kondomi femeror.

25 Amniocenteza.

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

I. Vlerat normale të gjakut (Që të mos pyesni së çfarë kuptimi kanë shkurtesat e pakuptueshme afër numrave në letrën që ju jep laboranti, ju këshillojmë të lexoni në mënyrë të kujdesshme më poshtë dhe të mësoni vlerat referente të pasqyrës së përgjithshme të gjakut dhe të formulës leukocitare)!

Vlerat normale të gjakut… (Që të mos pyetni së çfarë janë kuptimi kanë shkurtesat e pakuptueshme afër numrave në letrën që ju jep laboranti, ju këshillojmë të lexoni në mënyrë të kujdesshme më poshtë dhe të mësoni vlerat referente të pasqyrës së përgjithshme të gjakut dhe të formulës leukocitare)! Analizat e gjakut tregojnë nëse organizmi është i shëndoshë, nëse ekziston ndonjë process inflamator, apo ekziston ndonjë sëmundje në organizmin tonë. Rritja e Zvogëlimi i Cfarë janë dhe roli që Vler vlerave të vlerave të Element kanë në organizëm at elementeve elementëve et e gjakut referen të gjakut të gjakut. te Rruazat e kuqe të gjakut Rritja e Zvogëlimi i Eritrocit janë qelizat të cilat M numrit të numrit të et (Er) përmbajnë hemoglobinën 4,5-6,3 eritrociteve: eritrociteve: (HB) dhe bartin oksigjenin x 10 në policitemi njëri nga (O2) dhe dioksidin e 12/l (sëmundje e treguesit e karbonit (CO2) në F rrallë). anemisë së organizëm. 4,2-5,4 bashku me x 10 në hematokritin , 12/l. hemoglobinën dhe konstanteve të eritrociteve.

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Qelizat e bardha të Leukocit gjakut prodhohen në palcën et (Le) e kockore dhe kanë rol në mbrojtjen e organizmit nga infeksionet. Janë 5 tipe leukocitesh dhe secili lloj i leukociteve ka funksion të veçantë , që shihet në formulën leukocitare, e cila reaalizohet veçmas nga pasqyra e gjakut, ndërsa realizimi i saj rekomandohet si shtesëe domosdoshme e cila plotëson të dhënat për gjëndjen e organizmit. Është përbërës i Hemoglb eritrociteve dhe paraqet ina (Hb) kompleks proteinik, i cili e bart oksigjenin nga mushkëritë në inde dhe dioksidin e karbonit në drejtim të kundërt (nga indet në mushkëri). Paraqet vëllimin e Hematok eritrociteve në njesi të riti (Htc) gjakut

M 4-10 x 10 në 9/l.

Rritja e numirt të leukociteve: infeksion bakteror.

Zvoglimi i numirt të leukociteve: sëmundje virusale te hemoterapia, te marrja e disa barnave.

F 410 x 10 në 9/l.

Zvoglimi i Hb: anemi (paraqitet zaknisht bashkë me mungesën e eritrociteve, hemoglobinës dhe hekurit).

M 140180 g/l F 120160 g/l

M 0,400,50 L/l.

F 0,350,48 L/l.

Rritja e vlerave të hematokritit: policitemia rubra vera (sëmundje e rrallë, shkaktari i së cilës nuk është i njohur, paraqitet tek personat e moshuar.

Zvogëlimi i vlerave të hematokritit: dehidrim, anemi.

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Janë pllakëzat e gjakut, Tromboc të cilat kanë rol në itet (Tr) hemostazë (pengimin e gjakderdhjes) dhe në koagulimin e gjakut.

Sedimen ti i eritrociteve (SE)

Nuk bën pjesë në mënyrë të drejtpërdrejtë në pasqyrën komplete të gjaku, por rekomandohet dhe kryesisht përcaktohet gjatë analizave hematologjike, sepse tregon për mundësinë e ekzistimit të ndonjë sëmunjdeje dhe përcaktohet pothuajse te të gjitha sëmundjet. Kjo vlerë (sedimentimi) paraqet shpejtësinë me të cilën eritrocitet shtresohen në fundin e epruvetës së vednosur në mënyrë vertikale.

M 150400 x 10 në 9/l.

Rritja e numrit të trombociteve: tromboza (koagulim F 150- spontan i 400 x gjakut) 10 në 9/l.

Zvogëlimi i numrit të trombociteve: sëmundjet autoimmune, gjakderdhjet e imta spontane tek marrja e citostatikëve pas transfuzionit të gjakut.

M (20-25 vjeç) 313mm/ h. M (mbi 50 vjeç) 2-13 mm/h. F (2050 vjeç) 4-24 mm/h. F (mbi 50 vjeç) 5-28 mm/h.

Sedimentimi i shpejtuar është indikator për kërkime të mëtejshme.

Shpejtësia normale e SE përjashton mundësinë e ekzistimit të sëmundjes.

Punoi: K. Brajniku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

II.

FORMULA LEUKOCITARE

Formula Leukocitare… Formula leukocitare (pasqyra diferenciale) e gjakut, nënkupton numrin e grupeve të veçanta të leukociteve. Ekzistojnë tre grupe të leukociteve: granulocitet (neutrofilet, bazofilet dhe eozinofilet), monocitet dhe limfocitet.

Cfarë janë Elementët e Leukociteve dhe roli që kanë në organizëm Neutrofilet Neutrofile së bashku me t monocitet paraqesin bazën e sistemit mborojtës të organizmit.

Limfocitet

Eozinofile t,

Prodhojnë antitrupa dhe bëjnë pjesë në mbrojtjen kundër viruseve.

Marrin pjesë në

Vlerat referente

4075%

2045%

Rritja e vlerave të elementeve të gjakut

Zvogëlimi i vlerave të elementëve të gjakut.

Rritja e numrit të neutrofileve (neutrofilia): Infeksionet bakterore, traumat, djegiet, inflamacionet, infarkti. Janë sidomos të rritura tek leukemia dhe sëmundjet e përhapura malinje.

Zvogëlimi i numrit të neutrofileve (neutropenia): infeksionet virusale, bruceloza, tuberkulozi, artriti rheumatoid, çrregullimet e palcës kockore, mungesa e vitaminës B12. Zvogëlimi i numrit të limfociteve (limfopenia): tek mjekimi mekortikosteroidë, infiltrimi i palcës kockore, AIDS-i, gjatë radioterapisë dhe hemotrapisë.

Rritja e numrit të limfociteve (limfocitoza): infeksionet virusale, si virusi Epstein Barr, Citomegalovirusi, rubeola, toksoplazmoza, bruceloza.

Rritja e numrit të eozinofilevë 6

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

mbrojtjen nga agjentët alergjikë dhe infeksionet parazitare.

Monocitet ,

Bazofilet

Janë qelizat më të mëdha të gjakut dhe funksioni i tyre është fagocitoza (veprojnë si gëlltitës të qelizave të vdekura). Përbëjnë populacionin më pak të shprehur të leukociteve të cilat marrin pjesë në përgjigjen alergjike të organizmit.

2-4%.

(eozinofilia): astma, alergjitë, urtikaria, ekzemat, rrezatimi gjatë rikuperimit nga infeksionet. Eozinofilia-mialgia është një sindromë e cila karakterizohet me dhimbje në muskuj dhe nyje, rritje të temperaturës, ekzantemë në lëkurë, ënjtje të duarve dhe eozinofili. Rritja e numrit të monociteve 2-10% (monocitoza): infeksionet acute dhe kronike, sëmundjet malinje.

0-1%

Rritja e numrit të bazofileve (bazofili): infeksionet virusale, urtikaria, miksedemat, pas hemolizës dhe largimit të shpretkës.

Punoi: K. Brajniku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

III.

Vlerat normale te enzimave te melcise. Vlerat normale

Albumina

3.9 - 5.0 g/dL

ALT

9-60 IU/L

AST

10-40 UI/L

Bilirubina totale Bilirubina totale GGT

10-40 UI/L

Koha e Protrombines

11-13 sekonda

0,1-1,2 mg/dl 0-51UI/L

Esami fegato. SEMUNDJ

ALT

AST

GGT

ALP

+++

N/+

+++

N/+

+++

A Hepatiti viral Hepatit nga ilacet Hepatitet kronike aktive Hepatit nga monunukleozi Cirroz biliare primitive Cirroz alkolike Kolestaz intrahepatike

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Kolestaz extrahepatike Epatoma (tumor malinj primtiv i melcise )

+++

N/+

 ALP (Foftatazi alkaline)  GGT (Gama glutamil transpeptidaz)  ALT

Alanin Transaminaz

 AST Aspartato Transaminaz Punoi G. Sinaimeri

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

IV. Si lind dëshira për të pirë duhan? Nëse nga njëra anë është rritur numri i personave që përdorin cigaret elektronike është e vërtetë se pirja e një cigareje të çon në një tjetër dhe kjo nuk është vetëm një mënyrë për të thënë. Dëshira e madhe për një cigare nuk është vetëm një urgjencë psikologjike, por është rezultat i një mekanizmi kimik që shkakton dëshirën për të pirë duhan. Në studimin e fundit të publikuar në PNAS, italiani Antonio Strafella neurolog i Universitetit McGill ka zbuluar dhe shpjeguar rajonet e trurit ku lindin mekanizmat e saktë kimik që përbëjnë bazamentin e dëshirës për të pirë duhan, duke treguar si duke manipuluar zonat e njëjta, me stimulimin Transkranial magnetike (TMS), është në gjendje te reduktoje deshiren për të pirë duhan. Duke pare duhanpiresit (ashtu si dhe tosikodipendentet) shihet se dëshira për të pirë duhan është e përforcuar nga një seri stimujsh që lidhen me idenë e substancës (psh vetëm shikimi i nj paketeje cigareje mund të çojë për të pirë duhan) dhe nga gadishmëria e personit për të pirë menjëherë.

i ngjajnë cigare. U gjet se në një zonë e korteksit prefrontal që kontrollon vendimet, kontrollon dhe dëshirën që praktikisht varet nga disponueshmëria e menjëhershme e stimulit të dëshirës, në këtë rast të cigareve.

Punoi G. Sinaimeri

Cilat janë fushat e trurit të përfshira në këtë reagim? Këto i zbuloi Antonio Strafella i cili udhëhoqi studimin i cili ka monitoruar trurin e një grupi prej 10 duhanpirësve në frontin e stimujve që 10

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Si funksionon truri tek alkoolistet?

Truri shqetësohet dhe fillon të funksionojë me ngadalësi, duke pësuar shqetësime te ekuilibrit apo të humbjes së kujtesës. Nëse alkooli përdoret shpesh, ai fillon të bëhet i nevojshëm për organizmin, ashtu si dhe drogat e ndryshme : pra organizmi e kërkon atë edhe pse ai është shkatërrues për të. Por efekti i alkoolit bëhet me i madh kur ai shoqërohet dhe me ilaçe kundër pagjumësisë, “somnifere” të ndryshem, apo drogat. Efekt i menjëhershëm i alkoolit të marrë me tepricë është dehja e sistemit levizës (motorik), te ekuilibrit, cënimi i perciptimit dhe i gjykimit. Ka shumë klasifikime që flasin për veprimin e alkoolit në tru, kam zgjedhur vetëm dy nga to.  Sipas njërit studim të përzgjedhur ekzistojnë 3 faza që shkojnë nga euforia deri tek pergjumja : 1. Faza e eksitimit - përqindja e alkoolit në gjak është më pak se 0,7 g/l. Personi bëhet euforik, llafazan. Ndërkohë vigjilenca, perceptimi, kujtesa, ekuilibri apo gjykimi janë lehtësisht të prekura. 2. Faza e dehjes - përqindja e alkoolit në gjak është nga 0,7 2g/l. Personi ka shqetësime të

ekuilibrit dhe e ka të veshtirë të flas. Kjo është periudha e çrregullimit të sistemit të vigjilencës dhe e plogështisë. 3. Faza e përgjumjes përqindja e alkoolit në gjak është mbi 2g/l . Pas një përiudhe eksitimi, ai bie në gjum. Nëse përqindja është mbi 3g/l, i dehuri rrezikon të bjerë në gjëndje kome, prandaj ai duhet dërguar menjëherë në urgjencën e një spitali. Në fakt, humbja e vigjilencës është në qënder të rreziqeve që i kanosen një personi të dehur. Është arritur në përfundim se pas një gote pije alkoolike, rreziku i një aksidenti të mundshëm shtohet për 3 herë, ndërsa pas 3 gotave shtohet për 10 herë. Pas çdo 1 litre alkool që ata konsumojne në trurin e tyre vdesin 1000-2000 qeliza, për ketë arsye tek përdoruesit kronik shfaqet demenca ( 11

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

skizofrenia, marrëzia), degjenerim mendorë.  Studimi tjetër që eshte përzgjedh e ndanë në 6 faza: 1. Faza e gazit: gjatë së cilës alkooli prekë pjesën ballore të trurit e cila është përgjegjesë për intelektualitetin tone, pra për vetedijën, të mënduarit dhe menaxhimin e vetëkontrollit. 2. Faza e dytë: është e njohur si faza e “njollës”, në të cilën aftësitë motorike janë duke u dëmtuar. Kemi të bëjmë me vështirësitë që krijohen në të folur dhe kordinimin e vendimeve. 3. Faza e tretë: Dëmtimet vizuale, ka të bëjë konkretisht me problemet që paraqiten në aftësinë e të pamurit. Kapacitetit i përceptimit vizual bëhet i kufizuar. Kuptimi i madhësisë së gjërave dhe vizioni periferik bëhet i vështirë. 4. Faza e katërt: Menjëherë pas dëmtimit të vizionit

është komprometuar edhe bilanci i ndjesive. Ky hap nis me prekjen e trurit të vogël. 5. Faza e pestë: paqëndrueshmëria, kjo është pikërisht faza ku ata ndihen shumë të paqëndrueshëm nga vala e alkoolit që depërton në tru, duke ju dhënë ndjesi kapitje dhe nisin të vjellat e dridhjet. 6. Faza e gjashtë: e njohur si hija e vdekjes, është faza përfundimtare, në të cilën qendrat e kontrollit humbin fungësionin e tyre. Nëse valët alkoolike rrjedhin në tru, atëherë jemi në rrezik për të vdekur. Qendra e kontrollit të frymëmarrjes dhe qarkullimit të gjakut janë vështirësisht të menagjueshme në këtë fazë. Si shkak I prekjës së trurti nga alkoolit pasojnë këto të dhëna: Dehja është shkak i 40% te vdekjëve ne aksidentet automobilistike ; në rreth 30% ajo sjell plagosjet nga këto aksidente, ndërsa rreziqet janë në një përqindje shumë të madhe për vdekjët nga djegiet, hipotermitë, rrëzimet nga lartësia apo 50-60% si 12

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

shkak ne veprimet kriminale dhe vrasjet. Pas disa hulumtimeve që janë bërë në Kopenhagë është ardhë në përfundim që jo të gjitha pijet alkoolike kanë të njejtin veprim në tru, kujtesën dhe shfaqjen e semundjëve të ndryshme neuropsikike. Në këtë studim erdhi në përfundim se birra jep më shumë semundje mendore sesa vëra. Punoi: D.Zeqiraj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

VI.

Proteina pse na duhet ?

Proteina është përbëresi kryesor i disa indeve të trupit tonë si p.sh: kockave, lëkures, muskujve. Faktikisht proteina gjëndet në secilen qelizë të gjallë në organizmin tonë, duke kryer shumë funksione si p.sh: për të shpërbër toksinat, për të prodhuar energji nga ushqimi që e parrim etj. Proteinat janë të përbera nga disa blloqe që njihen si aminoacide, disa nga to i sintetizon (prodhon) vetë organizmi ynë ndërsa pjesën tjetër duhet ta marrim përmes ushqimit. Vlen të theksohet që proteinat që merren nga produktet e mishit janë të plota ( pra, kanë të gjitha aminoacidet që i duhen organizmit tonë), ndërsa proteinat nga produktet bimore janë jo të plota, kjo mund të kompenzohet duke marrë shumë produkte bimore në të njejtën kohë si p.sh: oriz, fasule, gjalpë dhe bukë pra në këtë rast keni marrë proteina të plota. Në treg tashme kemi prokte të tilla si pluhur protein por prap nuk plotësojnë nevojen e organizmit me aminoacide, pra duhet marrë aminoacide nga produktet e ndryshme ushqimore.

Ku mund ti gjejmë: Ka mjaftë ushqime të cilat janë të psura me proteina neve po cekum disa nga to: peshku, guaca e detit, mish viqi, mish deleje, vezë, shpënd, kikrika, arra, gjalpë, fara, fasule,

bizele, qumësht, produktet e qumështit si kosi, djathi, gjiza, tek soja dhe produktet e saja.

Punoi D.Zeqiraj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

VII. Euforia Euforia është një gjendje gumori shumë e lartë, që ndeshet në çrregullimin bipolar (euforia maniakale). Te pacientët mbizotëron një ndjenjë gëzimi, që lind pa shkak të jashtëm, e cila bie në sy që në vështrimin e parë. Ata kanë një pamje që tregon kënaqësi e mirëqenie të plotë, janë shumë optimistë, botën përreth e perceptojnë të bukur, njerëzit të dashur dhe jetën më të lumtur se kurrë. Në bisedë janë të mprehtë dhe tërheqës, bëjnë shaka të shumta dhe me lezet, ironizojnë me kurajë e zgjuarësi të tjerët, në çdo mjedis janë të gatshëm të kërcejnë, të këndojnë, të recitojnë ose të imitojnë këdo. Idetë u vërshojnë parreshtur, për arsye të lehtësisë së shtuar për t’i lidhur ato. Mendimet e panumërta që u lindin në kokë, nuk arrijnë t’i shprehin dot të gjitha, sepse nuk përballohen nga aftësia për t’i shprehu. Kështu, detyrimisht, kalojnë nga një mendim në tjetrin, duke humbur lidhjen logjike midis tyre. Ky quhet vrapimi i ideve ose fuga ideorum. Të sëmurët flasin papushim me zë të lartë, zakonisht fjalitë rimojnë me njëra-tjetrën në mënyrë të pavullnetshme. Ka raste kur konstatohen halucinacione dhe ide delirante, veçanërisht deluzionet me

humor të lartë. Veprimtaria motore e pacientëve të tillë është e shtuar, bëjnë projekte madhështore krejt të realizueshme për ta, marrin pjesë vazhdimisht në aktivitete të shumta profesionale, politike e shoqërore, por përqendrohen me vështirësi. Nganjëherë mund të japin eksitacione tepër të fuqishme, të cilat mezi përballohen nga personeli i urgjencës psikiatrike. Janë plot energji, megjithëse flenë pak, ushqehen keq dhe lëvizin tërë ditën.

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

mund të sjellin. Ngacmohen shpejt dhe në jo pak raste, sidomos kur kundërshtohen ose u bëhen vërejtje nga të afërmit, euforia kthehet në disfori; si pasojë irritabiliteti i tyre mund të arrijë deri ne agresivitet. Të sëmurët sillen shpesh në mënyrë ekscentrike, vishen me rroba me ngjyra të ndezura, bëjnë tualet provokues dhe kanë shtim të aftësive sekuale, që mund të shoqërohet me veprime antisociale. Punojnë pa u lodhur, janë shumë bujarë e shpenzojnë pa e vrarë mendjen fare për dëmet ekonomike që

Punoi: E. Marku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

VIII. Demenca Demenca është një deteriorim ose nje keqësim i plotë i funksionimit intelektual në kushtet e mungesës së errësimit të vetëdijes. Nuk është pjesë normale e proçesit të plakjes, përkundrazi nënkupton një sëmundje difuze të

trurit, e cila dëmton funksionimin normal të një numri të madh qelizash nervore në korteksin cerebral. Ajo përparon vazhdimisht dhe shpesh herë graviteti i saj është i mjaftueshëm për të ndërhyrë në funksionimin shoqëror dhe profesional. Dëmtimet përfshijnë shumicën e aspekteve të njohjes, kujtesën dhe gjykimin. Përgjithësisht, dëmtohen edhe funksionet më të larta korikale si gjuha, të menduarit abstrakt dhe aftësia për të zbatuar porositë. Demenca ndeshet më shpesh në të moshuarit, por nuk mund të thuhet se është sinonim me moshën e

vjetër. Diagnoza e saj vihet pas moshës 18 vjeç. Demencat janë disa llojesh: demenca Alzheimer, Pick, cerebrovaskulare, nga tumoret dhe traumat kraniocerebrale, nga hidrocefalia me presion normal, nga sëmundjet sistemike ( metabolike, toksike, infeksioze, etj ). Dy shenja të rëndësishme të demencës janë diskalkulia dhe disgrafia. Diskalkulia është humbja e aftësisë për të bërë llogari, por e pashkaktuar nga ankthi ose nga dëmtimi i përqendrimit.

Disgrafia nënkupton humjen e aftësisë për të shkruar me shkronja të stilit korsiv ose është një humbje e strukturës së fjalës gjatë të shkruarit. Punoi: E. Marku 17

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

IX. VAGINITI Vaginiti është një term që përdoret për të përshkruar çrregullime që shkaktojnë infeksion ose inflamacion të vaginës. Vulvovaginiti i referohet inflamimit të vaginës, pjesës së jashtme të buzëve të saj dhe lëkurës përreth vaginës. Kjo situatë mund të jetë rezultat i një infeksioni të shkaktuar nga organizma si bakterie apo viruse, ashtu si dhe nga irritim nga kimikatet në kremra, sprait apo dhe nga rrobat që jane në kontakt me këto zona. Në disa raste vaginitis shkaktohet dhe nga mikrobe që trasmetohen midis partnerëve seksual. Vaginiti mund të shkaktohet nga organzima të ndryshme, disa herë në të njëjtën kohë ashtu si dhe nga ndryshime hormonale, alergji ose irritim. Mund të shkaktohet gjithashtu nga përdorimi i disa antibiotikëve, diabeti, alkooli, përdrimi i steroideve, sistem imun i dobësuar, abrazioni i gingives ose të brëndshme jo pambuku të ngushta. Shkaktarët dhe faktorët e riskut të vaginitit Janë gjashte lloje më të shpeshta të vaginitit:  Candida  Vaginiti bacterial  Vaginiti trikomonoze

 Vaginiti Klamidia  Vaginiti viral  Vaginitit joinfeksioz Megjithëse secila prej këtyre llojeve të vaginitit mund të ketë simptoma të ndryshme, nuk është gjithmonë e lehtë për një pacient, të përcaktojë se prej cilit nga këto lloje të vaginitit vuan. Ndonjëherë është e vështirë për t’u diagnostikuar dhe nga mjeku. Pjesë e këtij problemi është fakti që ndonjëherë mund të jenë prezente tek një pacient më shumë se një lloj vaginitis, në të njëjtën kohë. Shpesh vaginitis është prezente pa asnjë simptomë. Infeksionet mykotike janë shkaktarët më të shpeshtë të vaginitit. Infeksionet mykotike prodhojnë sekrecione vaginale të trasha, të bardha, me konsistencën e gjizës së djathit, por pa erë. Këto infeksione shkaktojnë kruarje dhe skuqje të vaginës. Një antibiotik që merret për infeksionet e traktit urinar, vret bakteriet që 18

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

normalisht mbajnë në ekuilibër mykun në vaginë, duke shkaktuar në këtë mënyrë infeksionin mykotik. Vagniti bakterial rezulton në sekrecione të shtuara vaginale. Ato janë të holla, si qumështi dhe ndonjëherë era e tyre përshkruhet si erë peshku. Kjo erë mund të vërehet më shumë gjatë mardhënive. Përderisa ky infeksion shkaktohet nga bakterie, trajtimi do të ishte zakonisht me antibiotik. Trikomona shkaktohet nga një organizëm njëqelizorë. Kur ky organizëm infekton vaginën, mund t shkaktojë sekrecione të shkumëzuara, jeshile në të verdhë. Shpesh këto sekrecione kanë një erë të keqe. Femrat që vuajnë nga vaginiti trikomonoze ankohen për kruarje dhe skuqje të vaginës ashtu sikurse dhe djegie gjatë urinimit. Këto simptoma përkeqësohen pas ciklit menstrual. Ky lloj vaginiti mund të transmetohet përmes marrdhënieve seksuale. Klamidia, një sëmundje seksualisht e transmetueshme mund të shkaktojë vaginit. Fatkeqësisht në të shumtat e femrave simptomat nuk shfaqen. Sekrecionet vaginale shfaqen ndonjëherë gjatë kësaj sëmundjeje, por jo gjithmonë. Më shpesh femra mund të përjetojë një rrjedhje të lehtë gjaku pas marrdhënies. Ky lloj i vaginitit është më i shpeshtë

në femrat e reja nën 30 vjeçe, që kanë partnerë të ndryshëm seksual. Vaginiti viral mund të shkaktohet nga virusi simplex i herpesit që shpërndahet gjatë marrdhënieve seksuale. Simptomat e para të kësaj semundjeje janë dhimbje të shoqëruara me lezione dhe skuqje. Skuqja mund të vërehet vetëm gjatë ekzaminimit gjinekologjik. Vaginiti jo infeksioz shkaktohet zakonisht nga një reaksion alergjik ose irritim nga spraitet, kremrat apo produkte të tjera. Lëkura përreth vagines mund të jetë e ndjeshme ndaj sapuneve, detergjenteve apo zbutësve të fabrikuar. Nuk ka nfeksion prezent.

Simptomat e vaginitit Simptomat e zakonshme të vaginitit janë kruarje, djegie dhe sekrecione vaginale të ndryshme nga normalet. Kruarja dhe djegia mund të jetë brenda vaginës ose jasht saj ose lekurës përreth. Mund të ketë gjithashtu diskomfort gjatë urinimit apo marrdhënieve seksuale. Nëse çdo kush me vaginit do të kishte të njejtat simptoma diagnostikimi do të ishte shumë i lehtë. Megjithatë është e rëndësishme të kuptohet se rreth 4 në 10 femra me vaginit mund të mos kenë këto simptoma tipike. Zakonisht ekzaminimet rutine gjinekologjike do të konfirmojnë 19

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

vaginitin edhe nëse simptomat nuk janë prezente. Ndaj është e rëndësishme të bëhen vizita gjinekologjike në intervale të rregullta! Masat parandaluese të vaginitit:  Mbani zonën e vagines të pastër dhe të thatë.

jeni duke përdorur antibiotikë.  Kujdesuni për veten!

Punoi. J. Canaj

 Shmangni lavazhe intensive dhe përdoimin e sapunëve dhe detergjentëve të fortë.  Vishni të brëndshme pambuku që absorbojne sekrecionet dhe mbajne vaginen të thate.

 Mos lini tamponat në vaginë për një kohë të gjatë.  Ulni ëmbelsirat, bukën dhe alkolin ne dieten tuaj.  Hani kos ose merrni tableta acidofilike, veçanërisht nëse

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Mastiti

Cfarë është mastit ? Mastiti është inflamimi i gjoksit te femrat, zakonisht i shkaktuar nga një infeksion. Takohet më shpesh tek femrat gjatë periudhës së laktacionit. Zakonisht takohet në javët e para të ushqimit të fëmijës me gjoks. Ndonjëherë ndodh kur sapo ndërpritet ushqimi me qumësht i fëmijës dhe gjoksi fryhet nga grumbullimi i qumështit dhe skuqet.Ka edhe raste që mastitis zhvillohet në femra jashtë periudhes së laktacionit. Bakteriet futen në kanalin e qumështit në gjokse dhe shkaktojnë infeksione. Kjo mund të ndodh për shkak të ndonjë gërvishtjeje apo të çarë në kokrrën e gjoksit ashtu sikurse dhe nga ndonjë pirsing aty. Kush jane siptomat e mastitit? Mastitis shkakton ngurtesim të zonës përreth, dhimbje, skuqje, enjtje. Zakonisht fillon në zonën afër aereolës së gjoksit. Temperatura e lartë mund të jetë e pranishme dhe simptoma të tjera klinike të ngjashme me të gripit. Kush është trajtimi i mastitit? Mastiti Infeksioz trajtohet zakonisht me një kurë antibiotikësh. Megjithatë, disa raste mund të shërohen pa trajtim. Nëse ju vëreni ndonjë zonë të enjtur në gjoks gjatë periudhës së laktacionit, mund të jetë një duktus

qumështi i bllokuar ose mastit. Duhet të shihni me kujdes ecurinë e saj në ditët në vazhdim. Nëse situata përkeqësohet duhet të shkoni tek doktori. Pas fillimit të trajtimit infeksioni do të pastrohet brenda pak ditevë. Ndonjë kompikacion i mundshem ? Mastitet e pa mjekuara mund të përkeqësohen dhe një absces mund të formohet brenda zonës së infektuar të gjoksit. Qelbi mund të shihet me një skaner me ultra tinguj. Nëse lekura mbi abscein nuk është e çarë apo shumë e holluar, qelbi mud të drenohet me një shiringë. Nëse lëkura është holluar shumë apo është çarë, do të ishte më mirë të bëhej një çarje e vogël dhe të drenohej qelbi nga aty.

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Këshilla për të përballuar sa më lehtë mastitin:  Rrisni ushqimin e fëmijës. I ofroni fëmijës ushqim nga gjiri i infektuar për të bërë një drenim maksimal të tij. Mos u shqetësoni për fëmijen pasi infeksioni nuk i kalon atij.  Aplikon nxehtësi mbi gjirin e infektuar. Bëni banja të ngrohta ose i vendosni peceta të ngrohta.

 Masazhoni zonën e infektar pas dhe para ushqimit të fëmijës që të nxisni daljen e qumështit.  Eksperimentoni me pozicione të ndryshme ushqyerjen. Gjeni pozicionin që lejon të drenohet sasi më e madhe e qumështit.  Higjena e mirë. Pastorni gjoksin para dhe pas ushqimit të fëmijës. Mbani rrobat e pastra dhe sytjena të ngritura dhe të fiksuara mirë por jo shumë të shtërnguara.

Punoi: J. Canaj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

XI.

Kalendari i shtatzënisë.

Normalisht shtatëzania humane zgjat 280 ditë ose 40 javë (9 muaj kalendarikë ose 10 muaj hënorë) nga dita e parë e menseve të ciklit të fundit menstrual normal ( LMP – last menstrual period ). Kjo gjithashtu mund të llogaritet 266 ditë ose 38 javë nga ovulacioni i fundit në një cikël normal prej 28 ditësh. Metoda më e lehtë për të përcaktuar moshën e shtatzënisë është me anë të një kalendari shtatzënie, por dita e lindjes mund të përcaktohet edhe matematikisht duke përdorur rregullin e Nagel-it: zbrit 3

muaj nga muaji i ciklit menstrual normal të fundit (LMP), dhe shto 7, ditës së parë të menseve të ciklit të fundit menstrual normal. Ndonjëherë ne rrethana të caktuara menset e fundit nuk dihen. Në këto raste mosha e shtatzënise dhe vlerësimi i datës së lindjes (VDL) do të përcaktohen nga të dhënat e ekzaminimit ekografik. Punoi: E. Marku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

XII. Roli i likidit amniotik. Likidi amniotik ka një rol të rëndësishëm në zhvillimin fetal. Përmban lëndë ushqyese dhe faktorë të rritjes që lehtësojnë rritjen fetale. Ai siguron një mbrojtje mekanike dhe antimikrobiale. Likidi amniotik normal është i rëndësishëm në zhvillimin e traktit gastrointestinal, pulmonar, muskuloskeletik dhe një burim i ri për qeliza staminale. Roli ushqyes i likidit amniotik. Likidi amniotik përmban karbohidrate, proteina, peptide, lipide, laktate, piruvate, elektrolite, enzima dhe hormone. Disa nga lëndët trofike janë: faktori epidermal i rritjes, faktori i ngjashëm me insulinën 1, eritropoetina, etj. Roli në sistemin imunitar. Pjesa e lindur e sistemit imunitar përfaqëson linjën e parë të mbrojtjes ndaj patogjenëve dhe përfshin barrierat anatomike e fiziologjike, fagocitozën dhe çlirimin e mediatorëve të parë antiinflamatorë nga neutrofilet e makrofagët. Shumica e këtyre substancave janë gjetur në përbërje të likidit amnial dhe verniksit. Janë ndërmarrë shumë studime për të nxjerrë në pah këtë rol, gjithsesi studime të tjera janë të nevojshme për një kuptim më të mirë të këtij roli. Roli në zhvillimin e traktit respirator. Zhvillimi fetal preket nga një numër faktorësh ku bëjnë pjesë likidi amniotik, hapësira e nevojshme

torakale dhe funksioni neuromuskular. Pjekuria pulmonare duket të stimulohet nga forca distenduese e likidit pulmonar që gjendet në rrugët frymëmarrëse dhe frenohet nga mungesa e likidit amnial si në rastin e oligohidramnionit. Urina fetale është një komponent i rëndësishëm i likidit amnial që kontribuon në maturimin pulmonar. Gjatë zhvillimit fetal, sistemi renal përbën burimin kryesor të prodhimit të prolinës që formon kolagjenin dhe

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

mezenkimën në mushkëri. Kjo shpjegon hipoplazinë e rëndë pulmonare në displazinë dhe agenezinë renale. Roli në sistemin muskuloskeletik. Likidi amniotik shërben si një ngarkesë në lëvizjet fetal duke kontribuar në forcimin e përbërësve të këtij sistemi. Qelizat staminale. Likidi amnial përmban shumë lloje qelizash të ardhura nga fetusi në zhvillim, duke përfshirë edhe qelizat totipotenciale që kanë aftësi t’u japin fillesat qelizave adipoze, muskulore, të kockave dhe të linjës neurale. Punoi: E. Marku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

XIII. Kur është i lejueshëm një abort, si realizohet, cilat janë teknikat dhe cilat janë rreziqet e një aborti? Aborti është një porçedurë mjeksore që qon drejt fundit një shtatëzani. Një abort ndryshon nga një abort spontan, ku shtatzania përfundon pa një ndërhyrje mjeksore (edhe pas abortit spontan në fakt duhet një ndërhyrje mjeksore, por është ndryshe nga ajo që bëhet pikërisht më qëllimin për të ndërprerënjë shtatzani). Kur është i lejueshëm dhe i justifikueshëm një abort? Kur vazhdimi i shtatzanisë vë në rrezik jetën e gruas. Kur vazhdimi i shtatzanisë mund të sjelli proleme mentale dhe fizike tek gruaja, më shumë nga c’mund të sjellë ndërprerja ë shtatzanisë. Kur ekziston një rrezik që fëmija të lind me paaftësi mendore dhe fizike. Kryerja e një aborti është një zgjedhje personale që influencohet nga faktorët social, ekonomik dhe psikologjik, ose të ndikuara nga një person i dytë, qoftë ai një familjar I gruas, apo vetë babai i fetusit, i cili nuk e do këtë fëmijë. Si realizohet një abort?

Procedurat që bëhen para kryerjes së një aborti janë: Ashtu si para çdo interventi bëhen analizat e gjakut, të cilat bëhen për të verifikuar çfarë grupi gjaku ka, dhe nëse gruaja është anemike. Bëhen analiza për të verifikuar nëse është i pranishëm një infeksion seksual i transmetueshëm, i cili duhet mjekuar me antibiotic për të ndaluar një infeksion të mëtejshëm. Ndërkohë bëhen edhe: 1. Vizita gjenokologjike. 2. Paptesti. 3. Echografia. Mjeku ndërkohë jep këshilla për metodat e kontracepsionit që duhet të ndiqen pas kryerjes së abortit. Gjithashtu firmoset edhe nje formular që tregon dhe vërteton që ju keni qëne dakort për këtë ndërhyrje që do bëhet, ashtu sin ë fakt bëhet para çdo ndërhyrjeje. Cilat janë teknikat e abortit? 1. Aborti kimik (mund të realizohet deri në javën e 9 të shtatzanisë). Është një abort që 26

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

realizohet nëpërmjet medikamenteve me përmbajtje droge, i cili realizohet 48 orë pas marrjes së medikamentit. Efekti i këtij medikamenti është i ngjashëm me atë të një aborti spontan. Merret tablet e parë e cila bën të mundur që muret e uterusit të jenë të papërshtatshme për të marrë vezen e fekonduar. 48 orë pasi është marrë tablet e parë merret tablet e dytë, e cila në këtë rast është prostaglandina. 4 deri në 6 orë pas marrjes së prostaglandinës uterusi e nxjerr embrionin jashtë vaginës me anë të një gjakderdhje e cila mund të shoqërohet me dhimbje, por që qetësohet me analgjezikë. Marrja e këtyre tabletave shpësh herë shoqërhet me diarre dhe siklet. 2. Aborti me anë të aspirimit (mund të realizohet nga java e 7 deri në javën e 15 të shtatzanisë).

Aborti me anë të aspirimit është një proçedurë pak e sikletshme

e cila përdor aspirimin për të nxjerr embrionin jashtë mitres. Realizohet nën anestezi locale ose anestezi të përgjithshme. Kjo proçedurë zgjat 5-10 minuta, ku hyrja e uterusit është e dilatuar, pra hapet për të lejuar ndërhyrjen. Një tub i vogël I lidhur me një pompë futet pastaj në mitër dhe përdoret për të hequr fetusin. Pas aspiratës, mund të shkarkohet brenda njëzet e katër orëve. Megjithatë mund që të vazhdojë edhe një gjakderdhje e lehtë për më shumë se 14 ditë, gjë e cila është normale. 3. Abort i insistuar në fazën e vonë (pas javës së 13 të shtatzanisë), tek i cili ashtu si në abortin kimik kemi përdorimin e mifepristone dhe prostagalndinës, por në këtë rast është një proçedurë që zgjat më shumë dhe nuk nevojitet vetëm një tablet prostaglandine por më shumë, Ky lloj aborti ngjan me abortin spontan. Pas kryerjes së abortit ju mund të të shkoni në shtëpi, por e këshillueshme është që të qëndroni një natë në spital, duke qënë më të sigurtë, në rast se mund të shfaqet ndonjë shqetësim 4. Dilatacioni (zgjerimi) dhe dëbimi kirurgjik (nga java e 15 e shtatzanisë). Është një proçedurë që bëhet nën 27

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

anestezi të përgjithshme. Qafa e mitres dilatohet duke përdorur një pincë dhe tubin e tërheqjes për fetusin. Proçedura zgjat deri 15-20 minuta. Është një proçedurë që nuk jep komplikacione më pas përveçse jep gjakderdhje të lehtë që mudn të zgjasë deri në 14 ditë. 5. Aborti i vonë (realizohet në javën e 20 deri në javën e 23). Janë dy proçedura që përdoren për realizimin e abortit të vonë. Në këtë rast kërkohet prenotim në spital. Është proçedura e parë që është Aborti kirurgjikal në dy faza, në të cilat në fazën e parë bëhet ndalimi i punës së zemres tek fetusi, dhe zbutja e uterusit. Ndërsa në fazën e dytë (disa ditë pas) bëhet heqja e uterusit dhe indeve përreth. Të dy fazat kërkojnë anestezi të përgjithshme. Është dhe proçedura e dytë që është Aborti i detyruar mjeksor, i ngjashëm ne një abort të vonë spontan. Prostaglandina injektohet në uterus, duke shkaktuar kontraktime të forta, të cilat zgjasin 6-12 orë. Zgjerim dhe përjashtimi përdoren pastaj për të siguruar se mitra është plotësisht e zbrazët. Nëse ka gruaja ka temperaturë apo ethe duhet kërkuar menjëherë ndihma e

mjekut, që të marrë trajtimin përkatës. Cilat janë rreziqet e një aborti? Asnjë proçedurë mjeksore nuk është pa rreziqe, por aborti nuk jep shumë rreziqe për shëndetin e gruas, sidomos nëse aborti bëhet brenda 12 javëve të para të shtatzanisë. Aborti nuk ndikon në shtatzaninë tjetër që do të ketë një grua më vonë. Komplikacionet që mund të vijnë si pasojë e një aborti janë: Hemoragjia, dëmtim të qafës së mitres dhe dëmtim të uterusit. Cilat janë komplikacionet që mudn të shfaqen pas një aborti? Pas një aborti komplikacioni më i madh që mund të shfaqet është infeksioni i mitrës. Shkaktohet zakonisht nga heqja jo totale e fetusit dhe indeve përreth. Nëse ju merrni një infeksion pas abortit, ju humbni një sasi të lartë gjaku nga vagina dhe keni menstruacione të dhimbshme. Për të kuruar infeksionin janë përdorur në përgjithësi antibiotikë. Nëse infeksioni nuk trajtohet, mund të kthehetnë një infeksion më serioz në të gjitha organet riprodhuese, të tilla si: inflamacion i legenit, gjë që mund të shkaktojë sterilizim ose shtatzëni ektopike. Megjithatë, rreziku i infektimit reduktohet në qoftë se ju merrni antibiotikë pas abortit. Aborte të përsëritura mund të dëmtojnë qafën e mitrës dhe të rrisin rrezikun e abortit spontan në një fazë të avancuar. Pas një aborti, ju mund të përjetoni disa 28

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

dhimbje të ngjashme me dhimbje menstruale dhe hemorragji vaginale, e cila ulet gradualisht pas disa ditësh. Shumë gra mund të kthehen në aktivitetet e tyre normale brenda një dite. Megjithatë, ju duhet të konsultoheni me një mjek nëse ju keni dhimbje shumë të forta dhe nëse gjakderdhja nuk ndalet pas 14 ditësh.

Çdo grua reagon ndryshe pas një aborti. Për ata që e ndjejnë të nevojshmë është mirë për të angazhuar shërbimet e post-abortit, këshillimin.

Punoi: K. Brajniku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

XIV. Sindromi post-Abort. Sindromi post-abort, është një shqetësim psikologjik, që shfaqet pas abortit dhe që vjen me shfaqejn e imazheve dhe mendimeve që bëjnë të rijetohet moment traumatik i abortit. Shfaqja e sindromit post-abort konsiston më shumë brenda 3-7 muajsh nga koha kur është kryer aborti. Simptomat e sindromit post-abort janë: Ndjenja e fajita. Ankth. Depresion. Mendime për të bërë vetvrasje. Palpitacione. Crregullime te gjumit. Crregullime të ushqyerit.

Komplikacionet që sjell sindromi post-abort janë: Abuzimi me alkolin dhe drogën, që përdoren për të harruar ndërhyrjen traumatike. Prishje të raporteve familjare si pasojë e ndryshimt të sjelljes të gruas që ka bërë abortin. Shkëputje nga aktivitetet e përditshme, si pasojë e depresionit që sjell sindromi post-traumatik, etj. PS: Cdo abort është një zemër që nuk do të rrah më, dy sy që nuk do shikojnë kurrë, dy duar që nuk do të prekin kurre, dy këmbë që nuk do munden të vrapojnë kurrë, dy buze që kurrë nuk do të munden të flasin, një zë që kurr nuk do e dëgjosh të të thërrasë nënë, fjalën më të pasur në botë, dhe pikërisht ti, ti ajo më e pasura në botë ia mohove të gjitha këto të drejt,a që ty dikush para shumë vitesh ti dha dhe po i shijon akoma... Kujdesuni për vetën, por pa cënuar jetën dhe shëndetin e askujt, as të krijesave të sapo formuara! Punoi: K. Brajniku 30

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xv. Omega-3 mund të parandalojë kancerin e lëkurës! Vaji omega-3 nga peshku që e konsumojmë mund të të ndihmojë për të parandaluar kancerin e lëkurës, në bazë të gjykimit të parë klinik te eksploruar ne ndikimin e vajrave te peshkut në lidhje me imunitetin e lëkurës së njerëzve. Studimi është kryer nga një ekip i hulumtuesve nga Universiteti i Mançesterit dhe i financuar nga Shoqata Ndërkombëtare për Kërkimet e Kancerit, të cilët kanë ekzaminuar efektin e marrjes së omega-3 në mesin e 79 pjesëmarrësve të shëndetshem . Gjetjet e studimit, të publikuar në Journal of Clinical Nutrition amerikan, zbuloi se doza e rregullt qe e konsumojnë vajrat e peshkut rrit imunitetin ndaj diellit. Ajo zvogëlon direkt rrezet e diellitnxiti shtypjen e imuniteti të quajtur imunosupresioni, e cila ka ndikim ne fuqinë e trupit për të luftuar kancerin e lëkurës dhe infeksionet.

4G të omega-3 - përafërsisht një dhe një gjysmë pjesë e peshkut me vaj çdo ditë. Pastaj ata ishin të ekspozuar ndaj rrezeve të dellit 15, apo 30 minuta ne mesditë. Përfundimet e këtij studimi janë të rëndësishme në luftën kundër kancerit të lëkurës, sepse studimet e mëhershme kanë treguar gjithmonë se sunscreens janë aplikuar shpesh gabimisht . Megjithatë, Profesor Rhodes thekson se omega-3 nuk është një zëvendësim për nxirje apo mbrojtje fizike, dhe se ajo duhet të shihet si faktor mbrojtje shtesë për të ndihmuar e të mbajtur lëkurën nga djegia.

Rezultatet janë shumë emocionuese . Ky studim shton provat se omega-3 është një lëndë ushqyese e mundshme për tu mbrojtur kundër kancerit të lëkurës. Vullnetarët kane konsumuar një dozë 31

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Historikisht, vaji i peshkut ka qenë i lidhur me përfitime shëndetësore, si mbrojtjen kundër sëmundjeve kardiovaskulare dhe madje edhe per të ngadalësuar rritjen e kancerit ne qelizat e prostatës. Gati 100.000 raste të jo-melanoma kancerit të lëkurës janë diagnostikuar në Mbretërinë e Bashkuar, duke dëshmuar se është një nder kanceret mjaft të zakonshme. Punoi:D. Ukaj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xvi. Amoxicillin nuk është antibiotiku më i mirë për shumicen e infeksioneve sinusale! Nëse ju keni një infeksion te sinuseve dhe jeni duke marrë një Amoxicillin, pra një mjekim me antibiotik, nuk do t’ju ndihmojë të shëroheni më shpejt ose duke zvogëluar simptomet më efektive ose duke marrë një tablet qetësuese e padëmshme joaktiv, sipas një studimi të ri nga Ëashington University School of Medicine në St Louis , Missouri, SHBA. Së pari autori Dr Jane M Garbutt është një profesoe e asociuar e hulumtimeve të mjekësisë në Shkollën e Mjekësisë. Ajo i tha mediave se ajo dhe kolegët e saj besojnë se antibiotikët janë të amortizuar në kujdesin primar, dhe referuar përpjekjeve nga Qendrat për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve (CDC), për të inkurajuar përdorimin më të mençur të drogës. "Ne shpresojmë se ky studim jep prova shkencore se mjekët mund të përdorin me pacientët për të shpjeguar se një antibiotik nuk ka gjasa për të ndihmuar një infeksion akut te sinuseve" tha Garbutt.Senior autori Dr Jay F Piccirillo, profesor i otolaryngologjise në Shkollën, ka thënë:"Rezultatet tona tregojnë se antibiotikët nuk janë të nevojshme për një infeksion sinus bazë - shumica e njerëzve merrni më të mirë të tyre."Sinusit do të thotë inflamacion i

një sinus, ajër të mbushur ne hapësirat brenda ballit . Te infeksionet e sinuseve behet mukozë e cila normalisht kullon përmes tubave të vogla në hundë. Sinusit është shumë e zakonshme në SHBA, ku 1 në 5 receta jane antibiotikë për trajtimin e gjendjes.Një arsye për fushatën CDC për të inkurajuar përdorimin më të mençur e antibiotikëve është numri në rritje i specieve baktereve që janë në zhvillim rezistencën ndaj antibiotikëve, kështu që qëllimi i studimit ishte për të parë nëse ky përdorim i shumtë e i zakonshm iu është dukur efektive. Dhe rezultatet tregojnë se ajo nuk është efektive. Hulumtuesit sugjerojnë mjekët dhe pacientët se duhet vetëm per të

trajtuar simptomat, të tilla si:kollë , ethe, dhe kongjestion, dhe të monitorojë situatën për të parë nëse trajtimi i mëtejshëm është i nevojshëm . 33

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Ndërsa studimi tregon se antibiotikët nuk duhet te perdoren për sinusit akut! Punoi:D.Ukaj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xvii. 11 gabimet shëndetësore që i bëjmë dhe tani Ja gabimet shëndetësore qe jemi duke i bërë edhe tani që jemi duke e lexuar këte temë… Gabimi i parë: Frymëmarrje të gabuar, është proçes që shumica nga ne e bëjnë pa menduar shumë. Ndoshta nuk e dinë se a ka një shpjegim se si duhet të marrin frymë saktë. Ekspertët kanë vërtetuar se të marrurit frymë si duhet parandalon disa nga sëmundjet si astmen, tensionin e lartë të gjakut, ankthin. Gabimin ne e bëjmë duke marrë frymëmarrje të ceket si shkak i kësaj organizmi nuk ngopet sa duhet me oksigjen, mënyra më e mirë për të marrë frymë është ajo me bark, pra

fundit preferon që larja e dhëmbëve të bëhet dy herë në ditë, një herë në mengjes, herën e dytë para gjumit.

Gabimi i tretë: Pedikyri i këmbeve dhe ngjyrosja e thonjëve. Kjo vjen pasi sallonet ku ju mund t’i kryeni këto proçedura, mjetet të cilat ato i përdorin mund të jenë të papastërta. Gjithashtu faktorë tjetër ështëe dhe higjena e ambientit dhe metodat e

mangëta të sterilizimit. frymëmarrje mesatarisht të thellë. Gabimi i dytë: Larja e dhëmbëve më shumë së 2 herë në ditë. Ky është gabimi i dytë që ne bëjmë, kjo vjen pasi dhembi ka një sasi të caktuar të trashësisë së tij. Prandaj larja e dhëmbit për më shumë se dy herë e demtonë atë thot dr.Alldritt. Ky i

Gabimi i katërt: Mënyra se si ne flejmë. Kjo akoma nuk është vertetuar

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

plotesisht, por mendohet se ndjenja që ne të biem në një gjumë të thellë është gabim. Gabimi i pestë: Shkuarja në ËC. Mos mbajtja e urinës për një kohë të caktuar është gabimi i radhës që neve bëjmë. Nësë që në momëntin e parë neve shkojmë për të urinuar kjo nuk është e mirë pasiqë herën tjetër një gjë e tillë kërkohet që të bëhet dhe më herët e më shpesh. Prandaj e preferushme që të mbahet urina për një kohë.

5gabimet e radhës në javën tjetër. Punoi D.Zeqiraj

Gabimi i gjasht: Perdorimi i pashtetave. Nëse ju jeni një nënë apo deshironi që të mbeteni shtatzën nuk është e preferushme që të merrni 5 racione pashtetë në javë. Po edhe nëse ju nuk e keni në planë që të mbeteni shtatzënë nuk është e preferushme që të merrni mbi 3 racione pashtetë ne javë.

Në këtë grup hynë pothujse gjitha produktet e konzervuara të mishit. 36

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Xviii. Aneurizma cerebrale Me aneurizem cerebrale kuptojmë zgjerimin e lumenit të enëve të gjakut në tru, ky zgjerim vjenë si shkak i ngritjës së murit të enës së gjakut. Aneurismat mund të ndodhin në çdo moshë por rrisk më të lartë kanë moshat e vjetra krahasuar me femijët, gratë prekën më shpesh sesa burrat. Simptomat e saj varën nga madhësia e sajë. Një aneurizëm e vogël mund të mos japë asnjë simptomë, ndërsa aneurizma e madhe e pa rupturuar (qarë) mund të shkaktojë probleme më të pamurit dhe humbjen e ndjësisë në fytyrë. Ndërsa kur kemi të bëjmë me një aneurizëm të rupturuar simptomat janë të papritura si: dhimbje e fuqishme e kokës, dëmtime vizuale, të vjella, humbje të vetëdijes.

Cili është mjekimi: Varet nga gjëndja e aneurismes është apo jo e rrupturuar, kur është e rupturuar është e domosdoshme ndërhyrja kirurgjikale sa më shpejt që është e mundur që të ndalet gjakëderdhja, të ulet presioni intrakranial. Zakonisht trajtimi është shumë i komplikuar. Si është prognoza: Për një aneurizëm të rupturuar varet nga madhësia e saj, lokalizimi i saj, mosha, gjëndja e përgjitheshme shëndetësore. Zbulimi dhe trajtimi me kohë kanë nje rol të rëndësishëm në prognozën dhe shërimin e saj. Punoi: D. Zeqiraj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xix. Progeria e rrallë dhe fatale Progeria (nga greqisht πρό, "para" dhe γέρων, "vjetër" e vjetër) është një sëmundje e rrallë që shkakton plakjen e parakohshme edhe pse ajo nuk ndryshon mendjen, i cili mbetet treguesi i vetëm i moshës së vërtetë të pacientëve. Shkakton tek fëmijët fillimin e sëmundjeve tipike për të moshuarit, të tilla si sëmundje të koronareve dhe çon individin në një vdekje të hershme. U përshkrua për herë të parë në vitin 1886 nga Jonathan Hutchinson dhe Hastings Gilford në vitin 1904. Një variant i sindromës, e përshkruar nga Alexandre-Achille Souques dhe JeanMartin Charcot, mentor i tij quhet infantilis Geroderma ose Geroderma të Charcot-Souques. Janë të prekur rreth 48 fëmijë në Botë dhe gati 20 janë vetëm në Europë. Shumica e

rasteve është e shkaktuar nga një mutacion i gjenit të laminës A (pjesë

përbërëse e membranës bërthamore) në kromozomet që përcillen nga babai. Gjeni LMNA (locus 1q21.2) zakonisht i nënshtrohet një mutacion de novo dominues. Midis shënjave të mëdha janë gjetur pamjaftueshmëria e rritjes se fëmijës gjatë vitit të parë të jetës, të gjithë individët e prekur janë të ulët në shtat, pothuajse vuajnë nga nanizmi dhe duken te hollë. Ata gjithashtu kanë kokën më të madhe se trupi, fytyra e tyre është e deformuar dhe e ngushtë dhe ka një plakje të shpejtë të lëkurës. Ndër shënjat klinike të tjera janë : Pubertet i vonuar (hipogonadizem), vështirësi në të ushqyer, anomali në të shprehur, buzë të holla, vuajnë nga osteoporoza etj. Duhet të dallohet nga sindroma të tjera progeroid, duke përfshirë sindromi Verner që është karakterizuar nga një shprehje klinike me e të dhe një fillim mëi vonshëm. Prognoza është fatale pasi fëmijët vdesin nga shkaqe kardiake apo iktus rreth moshës 20 vjeç. Punoi: G Sinaimeri. 38

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xx. Viruset kanë sistem imunitar. Një studim i publikuar në revistën Nature jep dëshminë e parë se virusi "bakterofagu” mund të marrë sistemin imunitar të mikrobeve që infekton dhe e shfryezon atë madje edhe kundër të njëjtes pre. Kjo u zbulua nga hulumtuesit që studiojnë koleren ne Hoëard Hughes Medical Institute (USA). Zbulimi mund të ndihmojë në zhvillimin e terapive të reja për trajtimin e infeksioneve të shkaktuara nga shumë superbaktere antibiotiko rezistente. Hulumtuesit kanë treguar për herë të parë se një virus parazitar(bakterofag) i Vibrio kolera (bakteret përgjegjëse për shpërthimet e koleres në njerëz), fjalë për fjalë vjedh sistemin imunitar të këtij bakter. Pastaj e perdor kete sistem imunitar “te vjedhur” per të çaktivizuar dhe për të kapërcyer sistemin mbrojtës të te

njëjtit bakter kundër ketij virusi.

Me këtë armë sekrete virusi është në gjendje të shumohen, duke vrarë një numër në rritje te baktereve. Më parë është menduar se bakteriofaget ekzistojnë vetëm si grimca primitive te ADN ose ARN dhe se atyre u mungonte sofistikimin i një sistemi imunitar adaptiv, i cili është në gjendje të përgjigjet shpejt ndaj sulmeve të jashtme. Por kjo gjë ka ndryshuar tashme… Për të marrë këtë “portret” të ri të virusit është studiuar materiali gjenetik i tij i marrë nga kompione pacientësh të infektuar nga kolera në Bangladesh. Hulumtuesit janë tani duke u përpjekur për të kuptuar mekanizmin me të cilin këto viruse çaktivizonin sistemin mbrojtës të baktereve të kolerës dhe e shfrytezonin atë në avantazhin e tyre. Kjo njohuri e re, theksojnë autorët e studimit, do të jetë e rëndësishme në fushën e terapisë kundër baktereve antibiotiko rezistente. Punoi G. Sinaimeri

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xxi. Cfare eshte stresi dhe cilat jane disa nga menyrat per ta perballuar ate. Mënyra se si trupi i një personi reagon ndaj ndryshimeve mund të quhet stres. Këto ndryshime mund të vijnë prej ndjenjave, situatave dhe njerëzve. Shënjat e stresit:  Fizike :Emocionale:  Mëndore:  Dhimbje koke  I mërzitur  Mungesë përqendrimi.  Nervozizem  Makthë  Harresa .  Skuqje.  I frikësuar  Përformancë e ulët në punë a shkollë.  Dhimbje stomaku  I pakujdesshëm  Rrahje të shpejta të zëmrës.  Djersitje, urinim i shpeshtë.

psikologun. g) Mos thekso dobësitë e tua. h) Bëj përditë ushtrime, sidomos ato për relaksimin e muskujve. i) Gjuaji një jasteku, uleri. j) Ndihu krenarë për arritjet e tua. k) Ha një vakt të ushqyeshëm si dhe konsumo ushqim herë pas here. l) Vëndos qëllime realiste. m) Mos u mërzit për gjëra që nuk do të ndodhin ndonjëherë. n) Mëso nga gabimet e tua. o) Fali të tjerët dhe vetën. p) Merru me gjëra që të pelqejnë. q) Gjejë kohë për tu kënaqur. r) Bëj diçka për të tjerët etj. Punoi: Edita Bilali.

Hapat që mund të ndiqën në përballimin e stresit: a) Merr frymë thellë. b) Mendo pozitivisht. c) Gjejë kohë të çlodhesh.

d) Lexo diçka shpirtërore. e) Vizualizoje atë që do ti të te ndodhë. f) Këshillohu për problemet e tua me 40

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xxii. HIPOTENSIONI Hipotensioni nënkupton uljen e vlerave të TA sistoliku nën 90mmHg dhe diastoliku nën 60mmHg. Shkaku mund të jetë:  Hipovolemia (hemoragjia, dehidrimet e rënda, djegiet, diaretë profuse, diabeti, etj),  Medikamente të ndryshme, goditje nga dielli.

Shoqërohet me : vertigo, cefale, djersë, lipotimi, rrëëzime në tokë me ose pa humbje të ndjenjave. Trajtimi:  Poziciono pacientinTrëndelenburg ( koka më poshtë se niveli I këmbëve)  Rehidrim oral apo venoz (ushqime me kripë)  Trajto shkakun.

Punoi: K. Brajniku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xxiii. Nefrolitiaza (gurët në veshka), FAKTORËT FAVORIZUES. Nefrolitiaza është prania e gurëve në rene, përbërja e tyre mund të jetë e ndryshme. Lëvizja e kalkulave në rrugët urinare shkakton dhimbje, hematuri, dizuri, bllokim të urinimit. Faktorët predispozues për kalkulat renale janë:  Histori familjare për kalkula renale.  Disa lloje kanceresh ose mielopatitë.  Kimioterapia  Sëmundjet andominale inflamatore.  Regjimi ushqimor i pasur me Ca dhe Purina.

Faktorët që shkaktojnë formimin e e kalkulave tek një pacient i predispozuar janë:  Dehidrimi.  Imobiliteti i zgjatur.  Infeksionet e rrugëve urinare.

Punoi: K.Brajniku

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xxiv. Kondomi femëror Kondomi femëror është një metodë efektive e kontracepsionit, nëse përdoret siç duhet. Ajo gjithashtu ndihmon për tu mbrojtur kundër infeksioneve seksualisht të transmetueshme. Çfarë është kondomi femëror: Kondomi I parë femëror (Femidom ®) u prezantua në vitin 1992. Ky është bërë nga një material i butë plastike. Ajo përshtatet në vaginë dhe linjat brenda mureve. Prandaj formon një barrierë mes spermës së mashkullit dhe mitrës së gruas. Sa është efektiv: nësë përdoret siq duhet efektiviteti I sajë është deri në 95%, kur themi nësë përdoret siq duhet thuhet në kuptimin se para cdo mardhenie të vëndoset kondomi femëror.

përdorimin e tijë. Shikoni datën e perdorimit. Fundin e mbyllur të kondomit vëndosne në vaginën tuaj. Cilat janë avantazhet: e letë për tu marrë dhe për tu përdorur, mbronë nga shtatëzania, mbronë nga infeksionet seksualisht transmisive, mbronë nga knaceri I qafës së mitrës. Cilat janë mangësit: është më e shtrënjët se kondomi mashkullor, është më labil pra unaza e jashtme e tijë mund të rreshqasë në vaginë me crastë e humbë funksionin e tij. Gabimet: kur penisi vendoset në mës të murit të vaginës dhe kondomit, gruaja mund të mbetët shtatzën, kur gruaja ka thonjë të mbret mund ta dëmtoj kondomin e saj. Punoi: D. Zeqiraj

Si përdorët: para se ta përdorni lëxoni udhëzuesin e tijë, ne po cekum disa nga pikat që duhet ndjekë për 43

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

xxv. Amniocenteza Amniocenteza është një procedurë që kryhet gjatë shtatzënisë, zakonisht për të diagnostikuar kromozome të ndryshme ose kushtet gjenetike në të palindurit, zhvillimin e foshnjës. Një mostër e lëngut amniotik brenda mitrës tuaj që rrethon fëmijën është marrë me anë të një gjilpëre. Testet janë bërë në laborator. Amniocenteza është preferuar pas javës së 15 të shtatzënisë (zakonisht midis javës së 15-18).Arsyeja më e zakonshme për një grua shtatzënë se pse duhet të bëhët amniocenteza është për të parë nëse fëmija e tyre ka zhvilluar një çrregullim kromozomik të tillë si sindromi Doën. Ekziston një rrezik i vogël i komplikimeve me amniocentez, duke përfshirë abortin.

apo dyshojnë për semundje kromozomale. Nësë mosha kur ju keni

Kush duhet bërë amniocentezë: sigurisht nuk janë të obliguara të gjitha gratë shtatzëna që të bëjnë nje amniocentezë, këshillohet të bëhët tek rastet që dyshohet për crregullim te kromozomeve të frytit. Një grup tjetër janë gratë të cilat në shtatëzanitë e mëparshme kishin probleme apo keqformime të frytit. Nësë ju, babi keni ndonjë sëmundje kromozomale apo jeni bartës të ndonjë semundje gjenetike jeni të oblikuar për amniocentezë, p.sh nëse keni: anemi drepanocitare, distrofi muskulare duchen, talasemi, fibrozë cistike. Nësë keni një histori tasheguese në familjen tuaj. Nësë kontrollet rutinë gjatë shtatëzanisë nuk arrijnë ta definjonë

Kur është koha për amniocentezë: zakonisht bëhët pas javës së 15 gjegjësishtë nga java 15-18, pasi jep të dhëna më të sigurta. Para javës së 15 njihet si amniocentezë e hershme, testi rezulton jo I sakt për shkakt së lëngu amniotic ende është në sasi të pakët. Arsye tjetër është që nësë bëhët para javës së 15 gjasa për abort është më e madhe.

mbetë shtatzën është e shtyer. Pos testimit që I bënë kromozomeve me anë të amniocentezës në statëd e vonshme të shtatëzanisë mund ta shohim mos ka ndonjë infeksion, a janë cipat amniale të ruajtura. Teston se sa janë të pjekura mushkërit e fetusit. Pothujse 5 nga 100 gra shtatzën bëjnë këtë test.

Komplikimet: zakonisht shumica e grave që kryejnë amniocentezë nuk kanë komplikime, pop rap duhet të 44

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

jemi vigjilent pasi dinë të japin komplikime si p.sh: Aborti- komplikimi më I shpesht që haste pas përdorimit të amniocentezës. Rreziku për abort është nësë procedura kryhet para javës së 15. Abortimi ndodh zakonisht 72 orë pas amniocentezës. Infeksionitjetër ndërlikim mjaftë I rrallë (1 në 1000 raste). Kjo mund të vie si shkak I disa arsyeve: nësë gjatë manipulimit më gjilpër është prek zorra vie deri tek infeksioni. Nga lëkura e barkut tuaj të kontaminuar me mikroorganizma. Simtomet e një infeksioni të tillë janë

dhimbje barku, ethe, kontraktime të mitres. Lëndimi I frytit- në të

kaluaren ishtë një komplikim mjaftë I

shpesht po pasi që gjilpera përcjellet në ultratingull ky ndërlikim ka rënë dukshëm.

Punoi D.Zeqiraj

[REVISTA KESHILLA MJEKSORE 4.]

Revista Këshilla Mjeksore, Botimi 4, Mars 2013. 46