Catalogus van het preventiemateriaal van
Child Focus rond jongeren en het internet
Catalogus van het preventiemateriaal van
Child Focus rond jongeren en het internet
Een uitgave van:
Child Focus, Houba de Strooperlaan 292, 1020 Brussel
Auteurs:
Nadège Bastiaenen en Nel Broothaerts
Lay-out:
Françoise Albertyn
Vertaling:
Home office
Leescomité:
Maryse Rolland, Miguel Torres Garcia, Heidi De Pauw
co-funded by the European Union September 2012
2 I www.childfocus.be
Deze catalogus geeft een overzicht van het pedagogische, didactische en educatieve materiaal van Child Focus rond jongeren en internet. De catalogus beschrijft vijfentwintig tools in de vorm van technische fiches, met doelstelling, doelgroep, thema’s en kenmerken. Sinds 2000 ontwerpt, ontwikkelt en beheert Child Focus – de Stichting voor Vermiste en Seksueel Uitgebuite Kinderen – preventieprojecten rond veilig en verantwoord internetgebruik in samenwerking met nationale en internationale partners. Child Focus doet er alles aan om het internet tot een verrijkend universum te maken voor alle kinderen. In 2006 erkende de Europese Commissie de Stichting overigens als het Belgisch Centrum voor Veilig Internet. Vanuit dat perspectief willen wij een veilig, ethisch en verantwoord internetgebruik door jongeren kaderen in een sociaal bewuste aanpak. Wij zijn ervan overtuigd dat het van cruciaal belang is om ouders en professionelen – die verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van kinderen – te sensibiliseren. Zij begeleiden de kinderen immers dagelijks op hun digitale ontdekkingstocht. Het is belangrijk om ouders, leerkrachten en maatschappelijke werkers te informeren over de voordelen en risico’s van het web, zodat ze een positief gebruik ervan kunnen promoten bij jongeren en hen tegelijk de kennis en middelen kunnen aanreiken om eventuele moeilijkheden aan te pakken. Child Focus geeft in deze catalogus een overzicht van al haar didactisch materiaal rond jongeren en het internet, om u zo het nodige materiaal aan te reiken om jongeren verstandig te leren omgaan met het internet. Opvoeding, responsabilisering en een kritische geest vormen de hoekstenen van ons preventiewerk. Concreet gaat het om pedagogische dossiers over thema’s zoals sociale netwerken en privacy, websites of ludieke applicaties, affiches over chatten, informatieve spelletjes, brochures over het opzoeken van informatie, educatieve filmpjes, ... In deze tools wordt het internetgebruik door jongeren algemeen behandeld of vanuit een specifiek thema: chatten, sociale netwerken, privacy, nieuwe ontmoetingen, informatie opzoeken, ... Alle tools zijn beschikbaar in het Nederlands en het Frans. Dankzij deze inventaris vindt iedereen die het thema ‘internetgebruik’ met jongeren willen bespreken – individueel of in groep – gemakkelijk één of meerdere tools die beantwoorden aan zijn of haar verwachtingen. Veel leesplezier!
Hoe deze catalogus gebruiken? Deze catalogus beschrijft de verschillende tools op basis van hun doelstellingen, thema’s, kenmerken en doelgroepen: het gezin, de ouders, professionelen, kinderen of jongeren. De tools bestaan zowel in het Nederlands als in het Frans. Ze zijn allemaal beschikbaar op www.clicksafe.be, het portaal van Child Focus rond een veilig en verantwoord gebruik van vaste en mobiele internettechnologieën door kinderen en jongeren. Om het gebruik van deze catalogus te vergemakkelijken, werden de vijfentwintig tools gegroepeerd per doelgroep. Tegelijk werd achteraan in deze catalogus (op pagina 42-43) een thematisch overzicht van alle tools opgenomen. Zo kan u een tool kiezen op basis van de doelgroep die u wil sensibiliseren en/of het thema dat u wil bespreken.
www.childfocus.be I 3
Inhoud Het preventieportaal ‘clicksafe.be’ ……………………………………………………………… 5
Voor kinderen
Animatiefilmpje ‘Charlotte’ ………………………………………………………………………………… Tekenfilm ‘Phineas en Ferb’ van Disney …………………………………………………………………… Minispelsite ‘E-Safety kit’ voor kinderen, ontwikkeld door INSAFE…………………………………………… De website ‘Kinderen’ van Clicksafe ………………………………………………………………………
Voor jongeren
Affiche ‘Keep cool, keep safe’ rond mobiel internet ………………………………………………………… Zelftest ‘Webslet’ over relaties, gevoelens en seksualiteit ………………………………………………… Vodcasts over cyberreputatie, cyberpesten, cyberseksualiteit en de gsm …………………………………… Applicatie ‘Wie is het?’ over nieuwe ontmoetingen op het internet…………………………………………… De website ‘Jongeren’ van Clicksafe………………………………………………………………………
Voor ouders
Vormingen ‘Onze kinderen veilig online’ …………………………………………………………………… Educatieve filmpjes………………………………………………………………………………………… Tutorials: Facebook, Messenger, e-mail …………………………………………………………………… Zelftest ‘Welk type internetouder ben jij?’ ………………………………………………………………… Minicursus Facebook ……………………………………………………………………………………… EHBI-brochure: eerste hulp bij internet …………………………………………………………………… De website ‘Ouders’ van Clicksafe …………………………………………………………………………
7 8 9 10 12 13 14 15 16
18 20 21 22 23 24 25
Voor het hele gezin
‘Veilig internet’ Gezinspakket ……………………………………………………………………………… 27
Voor professionelen
Affiche ‘Veilig chatten’ en bijhorende sticker ……………………………………………………………… Lesvoorbereiding ‘Tips en tricks voor een veilig internet’…………………………………………………… Lespakket ‘Kids in Cyberland’ ……………………………………………………………………………… Lespakket ‘Connected’ …………………………………………………………………………………… Lespakket ‘Think before you post!’ ………………………………………………………………………… Lespakket ‘Stop cyberpesten’ en bijhorende sticker ………………………………………………………… Informatief spelpakket ‘De juiste Click’ …………………………………………………………………… De website ‘Professionelen’ van Clicksafe …………………………………………………………………
29 31 32 33 35 36 38 40
Thematisch overzicht van de tools………………………………………………………………42
4 I www.childfocus.be
Het preventieportaal ‘clicksafe.be’ Clicksafe is het door Child Focus ontwikkelde preventieportaal over veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen en jongeren. Het bestaat sinds 2004 en telt vier subsites die zich richten op vier verschillende doelgroepen: kinderen, jongeren, ouders en professionelen. Clicksafe.be draagt een positieve en constructieve boodschap uit rond het internet, gebaseerd op opvoeding, dialoog en vertrouwen. In onze democratische samenleving is vrijheid onlosmakelijk verbonden met verantwoordelijkheid... En die vrijheid betekent respect voor de rechten van anderen. Het is belangrijk dat kinderen en jongeren zich bewust zijn van de gevolgen van hun handelingen. Dat vereist opvoeding over de rechten en plichten, maar ook over de risico’s die gepaard gaan met het gebruik van het internet. Clicksafe.be nodigt internetgebruikers – klein en groot – uit om deze media door en door te leren kennen, om negatieve gevolgen voor zichzelf en anderen te vermijden. Onze educatieve benadering draait rond een sociaal bewust, verstandig, ethisch en creatief internetgebruik. De responsabilisering van kinderen en jongeren is daarbij cruciaal.
In dit kader omvat clicksafe.be vier verschillende speerpunten: • Preventietools bieden die zijn aangepast aan de doelgroep en die werden ontwikkeld door Child Focus of een derde partij. • Een maximum aan informatie over veilig en verantwoord internetgebruik centraliseren. • Andere informatiebronnen over hetzelfde thema aanreiken via een rubriek met nuttige links. • Een hulplijn bieden die klaarstaat voor iedereen – klein en groot – die vragen heeft rond een veilig en verantwoord internetgebruik en die hen helpt bij eventuele problemen op het internet. URL : clicksafe.be Alle tools uit deze catalogus zijn via dit portaal beschikbaar en downloadbaar in het Nederlands en het Frans, volgens de verschillende doelgroepen. Hebt u nog vragen over deze tools of wenst u een tool te bestellen, dan kunt u per e-mail contact opnemen met het ‘Clicksafe’-team via clicksafe@childfocus.org
www.childfocus.be I 5
VOOR KINDEREN
6 I www.childfocus.be
1. Animatiefilmpje ‘Charlotte’
In dit korte animatiefilmpje wordt de hoofdrol gespeeld door ‘Charlotte’, een meisje van 4-5 jaar oud. Charlotte speelt op het internet en ziet plots reclame voor een wel heel verleidelijke wedstrijd... Wat moet ze doen? Charlotte roept de hulp in van haar papa: die blijft bij haar om te helpen, maar ook om samen te spelen! Dit filmpje geeft een eenvoudige boodschap mee: kinderen worden ertoe aangezet om de hulp van hun ouders in te roepen bij vragen over het internet.
Doelstelling
De allerkleinste internetgebruikers aanmoedigen om alle aspecten van hun digitale ontdekkingstocht te bespreken met hun ouders.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik door de allerkleinste internetgebruikers
Doelgroep
Kinderen van 3 tot 7 jaar en hun ouders
Kenmerken
• Online tool. Vereist een internetverbinding. • Non-verbale tool. Heel eenvoudig te begrijpen, je hoeft er niet voor te kunnen lezen. • Het filmpje duurt drie minuten. «Gemakkelijk, aantrekkelijk en duidelijk dankzij de eenvoudige boodschap.»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Kinderen’, optie ‘Tips’ et filmpje is in een Nederlandse, Franse en Engelstalige versie beschikbaar H op het YouTube-kanaal van Child Focus: CHILDFOCUSCOM
www.childfocus.be I 7
2. Tekenfilm ‘Phineas en Ferb’ van Disney, over veilig internetten
Dit is een kort preventietekenfilmpje over veilig internetten met ‘Phineas en Ferb’, twee bekende Disney-figuren, en hun vriendjes. Zij beleven heel wat avonturen die samenhangen met de internetactiviteiten van kinderen. Elke scène herinnert de jonge kijkers eraan dat het internet fantastisch is maar dat er ook valkuilen bestaan, die gemakkelijk kunnen worden vermeden door voorzichtig te zijn. Phineas en Ferb geven ook heel wat tips mee.
Doelstelling
Kinderen op een humoristische manier bewust maken van een correct internetgebruik, door hen te herinneren aan elementaire tips.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen
Doelgroep
Kinderen van 6 tot 12 jaar.
Kenmerken
• Tekenfilmpje met bekende Disney-figuren. • Algemeen filmpje waarin alle internetactiviteiten van kinderen aan bod komen. • Het filmpje duurt vier minuten. • Online tool. Vereist een internetverbinding. «Het is super ! Grappig en Phineas en Ferb geven ons een heleboel tips!»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be
via de rubriek ‘Kinderen’, optie ‘Tips’ Het filmpje is ook beschikbaar op het YouTube-kanaal van Child Focus: CHILDFOCUSCOM
8 I www.childfocus.be
3. Minispelsite ‘E-Safety kit’ voor kinderen, ontwikkeld door INSAFE
Dit is een minispelsite voor jonge internetgebruikers, met tal van educatieve spelletjes over alle aspecten van de virtuele wereld van kinderen: e-mail, chat, persoonlijke informatie, wedstrijden, downloads, games, gsm, webcam, ...
Doelstelling
Jonge internetgebruikers leren hoe ze zich veilig kunnen amuseren op het internet en hen de juiste gewoonten bijbrengen als ze worden geconfronteerd met een verwarrende situatie op het internet. De intergenerationele dialoog, zelfrespect en respect voor anderen staan centraal in de preventieboodschap van elk spel op de minisite.
Auteur: INSAFE
Dit is een Europees netwerk van preventiecentra, die actief zijn op het gebied van internetveiligheid en die een veilig en verantwoord gebruik van vast en mobiel internet promoten bij kinderen en jongeren. Child Focus is lid van INSAFE.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen
Doelgroep
Kinderen van 4 tot 10 jaar
Kenmerken
• Internetverbinding noodzakelijk. • De minisite bevat heel korte, individuele spelletjes. • Kinderen bewust maken van leuk internetgebruik. • Vereist enige omkadering van een volwassene bij gebruik door jonge kinderen. «Deze minisite is grappig en heel kleurrijk. Je vindt er veel nuttige tips.»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Kinderen’, optie ‘Tips’
www.childfocus.be I 9
4. De website ‘Kinderen’ van Clicksafe
De website ‘Kinderen’ van Clicksafe is één van de vier preventiesites van Child Focus. De gebruiker vindt er educatieve filmpjes en ludieke applicaties. De website draagt ook een positieve boodschap uit rond online technologieën, om het veilige en verantwoorde gebruik ervan te promoten. De site is opgebouwd rond de internetactiviteiten van kinderen en vertelt de verhalen van Charlotte, Kevin, Robin en Emma. Dat zijn vier jonge internetgebruikers die avonturen hebben beleefd op het internet en die graag willen delen met andere kinderen. De dialoog met de ouders vormt de kernboodschap van deze website.
Doelstelling
Deze ludieke cyberruimte wijst kinderen op de positieve aspecten, maar waarschuwt hen tegelijk voor de risico’s die ze lopen op het internet. De hele website is opgebouwd rond een eenvoudige boodschap: kinderen een dialoogreflex bijbrengen, door hen aan te moedigen om te praten met een volwassene die ze vertrouwen, als ze worden geconfronteerd met een verwarrende situatie op het internet.
Doelgroep
Kinderen van 6 tot 10 jaar
Kenmerken
• Internetverbinding noodzakelijk. • Ludiek. • Spelenderwijs leren. • Een wereld die uitgaat van de realiteit van kinderen, via korte verhalen over hun avonturen. • Heel eenvoudige ergonomie en navigatie.
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be/ KINDEREN
10 I www.childfocus.be
VOOR JONGEREN
www.childfocus.be I 11
5. Affiche ‘Keep cool, keep safe’ (Z-card)
3G
10:10
Veel mensen om mee te bellen of sms’en is cool, maar probeer je gsm-nummer enkel door te geven aan mensen die je kent en vertrouwt. Je weet immers nooit wat die ander er mee van plan is. Geef zeker nooit het nummer van anderen door zonder eerst hun toestemming te vragen.;o)
voorzichtig welke ffoto’s oto’’s je verzend verzendt dt
3G
10:10
3G
Onbetrouwbare websites of afzenders kunnen je opzadelen met virussen of ongewenste berichten, foto’s, filmpjes,… op je gsm. Check daarom eerst de bron of afzender voor je berichten accepteert of dingen downloadt. Wees ook voorzichtig met telefoontjes van onbekende nummers. :-O
10:10
Een voicemail is superhandig, maar check even of je voicemailbericht geen persoonlijke gegevens, zoals je adres, doorgeeft. Het zijn immers vaak onbekenden die op je voicemail terecht komen.
BACK
B -)
Cool 3G
10:10
Heb je een gsm met Bluetooth, dan schakel je deze functie best uit als je haar niet gebruikt. Als deze blijft aanstaan, kunnen anderen dingen op jouw gsm, zoals je contacten, bekijken. :-s
3G
FRONT
Virussen of
ongewenste
h ddenn op je gsm inhou
10:10
Let goed op met welke foto’s of filmpjes je van jezelf of anderen doorstuurt. Je weet nooit wie deze foto’s te zien zal krijgen of naar wie ze rondgestuurd worden. Je vraagt ook best toestemming aan degene wiens foto je wilt doorsturen. Stuur geen gevoelige of genante beelden door. :-x
3G
10:10
Als je pest-sms’jes of –mms’jes ontvangt, hou deze dan goed bij. Stuur geen bericht terug, maar vertel het voorval zeker aan iemand die je kan helpen of aan je provider. :’(
3G
Deze affiche – die bestemd is voor jongeren – concentreert zich op gsm en mobiel internet. Moderne mobiele telefoons dienen niet meer alleen om te bellen en te sms’en: het zijn echte minicomputers geworden. Child Focus ontwierp deze opvouwbare preventiebrochure in de vorm van een gsm om jongeren op een leuke manier veilig te leren omgaan met een smartphone.
10:10
Hou je budget in de gaten. Betalen via sms of het bestellen van ringtones kan snel oplopen. Als je een abonnement of wedstrijd per sms wil opzeggen, sms dan “STOP” naar de afzender van deze berichten. :-C
3G
Hou je budget iinn de de gaten
10:10
Is je gsm ook een klein computertje met alle internetmogelijkheden? Check dan zeker eens www.clicksafe.be om te ontdekken hoe je ook de chat, je profiel en het downloaden veilig kan houden. :-D
De brochure kan worden opengevouwen tot een echte affiche boordevol tips en advies.
Doelstelling
Een veilig en verantwoord gebruik van mobiel internet promoten bij jongeren, door hen te leren om hun gsm optimaal te gebruiken. Deze affiche wil de aandacht vestigen op de specifieke risico’s van het mobiele internet. De affiche is ook van toepassing op tablets, draagbare spelconsoles en andere mobiele toestellen.
Thema
Mobiel internet
Doelgroep
Jongeren van 13 tot 15 jaar
Kenmerken
• Ludieke affiche. • Specifieke tool voor mobiel internet. • Deze affiche kan ook worden gebruikt in een groepsgesprek met jongeren. Elke tip kan het uitgangspunt zijn voor een debat. «De presentatie van de affiche in de vorm van een smartphone is echt goed! Het is herkenbaar en je hebt meteen zin om de brochure te openen. De tips zijn heel handig!»
Waar te vinden? Op bestelling bij Child Focus via clicksafe@childfocus.org De affiche kan worden gedownload op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’ 12 I www.childfocus.be
6. Zelftest ‘Ben jij een Webslet?’ over relaties, gevoelens en seksualiteit
De zelftest bestaat uit drie applicaties die werden ontwikkeld door Sensoa in samenwerking met Child Focus. Ze zijn gericht op jongeren en behandelen de thema’s seksualiteit, relaties en gevoelens. De drie humoristische tests moeten online worden ingevuld en het verrassingseffect zet de jongere aan tot zelfreflectie. De drie tests behandelen elk een specifiek aspect: ▪ ▪ ▪
flirten en nieuwe contacten op het web cyberseksualiteit privacy en e-reputatie
Doelstelling
Deze tests scherpen de kritische geest van de internetgebruiker, zodat de jongere zich met de nodige voorzichtigheid begeeft op het web. Al te vaak denken jongeren veilig en verantwoord te handelen op het web, terwijl ze risico’s nemen en niet altijd weten hoe ze die moeten beheersen. Deze tests hebben een opvoedkundig doel door de jongeren te laten nadenken en hen een verantwoordelijkheidsgevoel bij te brengen.
Thema
Relaties, gevoelens en seksualiteit op het internet
Doelgroep
Jongeren van 12 tot 17 jaar
Kenmerken
• Online quiz. Een internetverbinding is dus noodzakelijk. • De tests sluiten aan bij de internetrealiteit van jongeren. • De quizresultaten generen een humoristisch gebruikersprofiel voor de jongeren, dat hen stimuleert om na te denken over hun internetgedrag. • Het is eventueel mogelijk om de jongeren eerst wat tijd te geven om de tests in te vullen en vervolgens een debat te organiseren, om hun resultaten te bespreken en de toegekende profielen samen te analyseren. « Deze tests zijn echt supercool! Toffe vekeningen en het profiel dat je op het einde krijgt is best verrassend... Het doet je in elk gevalnadenken!»
Waar te vinden? De drie tests zijn beschikbaar op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Jongeren’, optie ‘Seks en internet / zelftest’ Er is ook een Nederlandse versie van de tests beschikbaar www.netlog.be www.childfocus.be I 13
7. Vodcasts over cyberreputatie, cyberpesten, cyberseksualiteit en de gsm
Deze vier videoreportages zijn gemaakt door en voor jongeren. Elk filmpje is heel kort en behandelt zonder taboes aspecten uit het dagelijkse leven van jongeren. Elke opname bevat een aantal korte straatinterviews met jongeren. Ze delen hun ervaringen, verhalen en anekdotes rond deze onderwerpen en geven tegelijk tips. De talrijke standpunten bieden verschillende denkpistes.
Doelstelling
Jongeren aanzetten tot zelfreflectie, aan de hand van avonturen die andere jongeren hebben meegemaakt op het internet. Deze filmpjes reiken talrijke oplossingen aan, om jongeren duidelijk te maken dat ze er niet alleen voor staan wanneer ze worden geconfronteerd met een probleem op het internet.
Thema
Cyberreputatie, cyberpesten, cyberseksualiteit en mobiel internet
Doelgroep
Jongeren van 11 tot 15 jaar
Kenmerken
• In deze filmpjes praten jongeren met jongeren. Er heeft geen enkele volwassene meegewerkt aan de filmpjes. Alle filmpjes zijn gebaseerd op de realiteit en de bekommernissen van jongeren. • Peer-to-peer leren. • De talrijke standpunten geven jongeren de mogelijkheid om hun eigen weg te kiezen en een voor hen geschikt antwoord te vinden. • De filmpjes zijn heel kort: ze duren 2 tot 3 minuten. «Deze filmpjes zijn een goed communicatiemiddel om een boodschap over te brengen die ons aanspreekt.»
Waar te vinden? Deze vier filmpjes zijn te bekijken op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Jongeren’ De filmpjes zijn ook beschikbaar op het YouTube-kanaal van Child Focus: CHILDFOCUSCOM
14 I www.childfocus.be
8. Applicatie ‘Wie is het?’ rond chatten en nieuwe ontmoetingen op het internet Deze ludieke toepassing helpt de kritische geest van jongeren te scherpen wanneer ze communiceren – meer bepaald via chat – met nieuwe personen die ze online hebben ontmoet. De gebruiker kiest een personage, een gesprekspartner en begint vervolgens een virtuele chatsessie, die eindigt met een profielanalyse van de chatter volgens zijn reacties tijdens de digitale conversatie.
Doelstelling
Op het einde van het spel wordt de chatter op een humoristische manier verrast, zodat hij zich realiseert dat hij voorzichtig moet zijn tijdens het chatten. Wie op een veilige manier nieuwe mensen wil ontmoeten via het internet, moet enkele voorzorgsregels respecteren. Een kritische geest en gezond verstand zijn onmisbaar in deze situaties, zelfs voor iemand die alle regels denkt te kennen.
Thema
Chatten en nieuwe ontmoetingen op het internet
Doelgroep
Jongeren van 11 tot 16 jaar
Kenmerken
• Online applicatie. Internetverbinding noodzakelijk. • Individuele tool waarbij de resultaten kunnen worden gedeeld met vrienden via sociale netwerken. • Links naar andere informatiebronnen. • De applicatie is gebaseerd op de realiteit van jongeren en steunt op hun ervaring. « Deze app is echt goed gemaakt. het is grappig maar past wel bij wat je kan meemaken op de chat. »
Waar te vinden? Op clicksafe.be/chat
www.childfocus.be I 15
9. De website ‘Jongeren’ van Clicksafe
De website ‘Jongeren’ van Clicksafe is één van de vier preventiesites van Child Focus. Alle educatieve en preventieve tips van Child Focus op het gebied van internet worden hier digitaal verzameld. De website heeft de vorm van een informatieve en interactieve blog over een veilig en verantwoord gebruik van vast en mobiel internet.
Doelstelling
Deze blog biedt naast educatieve filmpjes ook ludieke applicaties, cijferinformatie en levensechte verhalen. Bovendien behandelt de blog alle voordelen en risico’s van het web, zodat jongeren kunnen leren om die te beheersen. Vertrouwen en dialoog vormen de hoekstenen van deze blog. De blog wil jongeren sensibiliseren, opvoeden en responsabiliseren om • hen te helpen om het internet op een sociaal bewuste manier te gebruiken; • hen te helpen om de juiste keuzes te maken op het net en zo te handelen dat ze daar later geen spijt van hebben; • hen te waarschuwen voor de risico’s en de daarmee gepaard gaande gevolgen; • hen advies te geven over uiteenlopende onderwerpen en zo een antwoord te bieden op hun persoonlijke vragen; • hen aan te moedigen om te praten met een volwassene die ze vertrouwen.
Doelgroep
Jongeren en pubers
Kenmerken
• Deze website is opgebouwd als een blog en creëert veel interactie. De gebruikers kunnen er content en persoonlijke ervaringen delen. • Talrijke filmpjes. • Links naar andere informatiebronnen. • De website draagt een positieve boodschap uit over het internet. • Deze blog gaat uit van de internetactiviteiten van jongeren en is gebaseerd op hun realiteit. «Heel informatieve website, waar je in alle discretie een antwoord kunt vinden op vragen rond het internet. Wie wil, kan zijn ervaringen ook delen. Bovendien zijn er links naar talrijke andere nuttige sites.»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be/JONGEREN
16 I www.childfocus.be
VOOR OUDERS
www.childfocus.be I 17
10. Vormingen ‘Onze kinderen veilig online’
Dit vormingsprogramma is een samenwerking tussen Child Focus en de Gezinsbond en is bedoeld voor ouders en grootouders en geeft een antwoord op de vraag: «Hoe kunnen ouders en grootouders hun (klein)kinderen op een positieve manier begeleiden en helpen op hun digitale ontdekkingstocht, zodat ze het internet veilig leren gebruiken?»
Dit programma is opgebouwd uit een informatiesessie op basis van een multimediapresentatie met tips, concrete voorbeelden, educatieve situatiefilmpjes en demofilms over de applicaties die het meest worden gebruikt door jongeren. Er is ook een website - www.veiligonline.be - die digitale ondersteuning biedt bij de informatiesessie en die alle preventietips centraliseert. Zo willen we ouders een echte ‘toolbox’ aanreiken om de risico’s van het internet en de mogelijke oplossingen te bespreken met hun kinderen.
Doelstelling
Met deze educatieve vormingen wil Child Focus ouders en grootouders geruststellen door hen alle positieve aspecten van het web te tonen, maar evengoed • helpen om het dagelijkse internetgebruik binnen hun gezin op te volgen aan de hand van een dialoog en intergenerationele communicatie; • ouders aanmoedigen om de kritische geest van hun kinderen te scherpen bij specifieke situaties op het internet: nieuwe ontmoetingen, reclame, spelletjes, wedstrijden, ... • ouders helpen om hun kinderen te leren hoe ze hun privacy kunnen beschermen op het web; • ouders stimuleren om zich te interesseren voor het internetgebruik van hun kind, zonder echte specialisten te worden.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik met oog voor de verschillende activiteiten van kinderen: ontspannen, informatie opzoeken en communiceren
Doelgroep
Ouders en grootouders met (klein)kinderen van 3 tot 16 jaar
18 I www.childfocus.be
Kenmerken
• Eerder educatieve dan technische tool, gericht op dialoog, vertrouwen en de responsabilisering van ouders en jongeren. • Formule: debat – conferentie. • Duur: 2 uur. • Elk hoofdstuk van de vorming staat op zichzelf en gaat uit van de internetactiviteiten van kinderen, met een gemeenschappelijke boodschap gebaseerd op dialoog, vertrouwen en responsabilisering. • Tips worden afgewisseld met praktische informatie, gouden regels, filmpjes, situatiefilmpjes, ... • Geen voorkennis vereist. «Dankzij deze vorming zie ik de zaken anders. Ik wil graag betrokken zijn bij de ontdekkingstocht van mijn kind op het web. Waarom beginnen we niet met hen eenvoudigweg te vragen wat ze op het internet hebben gedaan, net zoals we hen vragen hoe het vandaag op school is geweest?!»
Waar zijn deze vormingen te vinden? Alle informatie met betrekking tot de vormingen voor ouders en grootouders – de data van de sessies, inschrijvingen, de organisatie van een vorming – is te vinden op www.veiligonline.be.
www.childfocus.be I 19
11. Educatieve filmpjes
Vijf educatieve kortfilmpjes met in de hoofdrol ouders, jongeren en kinderen in situaties uit hun dagelijkse leven, over de verschillende aspecten van het web zoals het wordt gebruikt door jongeren. Elk filmpje bestaat uit een realistische situatieschets met een ‘minder goede ouderlijke reactie’, gevolgd door een andere versie met een ‘mogelijk goede reactie’.
Doelstelling
De ouders confronteren met een situatie uit het dagelijkse leven waarmee ze vertrouwd zijn en hen een andere reactie voorstellen, altijd met het oog op dialoog en communicatie. Het is niet de bedoeling om gedragscodes of educatieve schema’s op te leggen, maar wel om de ouders verschillende denkpistes te bieden. Deze educatieve filmpjes helpen de ouders om een gesprek op te zetten wanneer ze worden geconfronteerd met deze situaties.
Thema
Informatie zoeken, pornosites, sociale netwerken, cyberpesten, mobiel internet, online dating
Doelgroep
Ouders en grootouders
Kenmerken
• Deze filmpjes zijn met opzet karikaturaal, om het debat op een humoristische manier aan te wakkeren. • De filmpjes zijn heel kort: ze duren maximaal 3 minuten. • De filmpjes hebben een verrassingseffect om het debat te vergemakkelijken. • Ze vormen een hefboom voor het stellen van vragen. • Niet technisch: deze filmpjes zijn educatief. • De filmpjes worden vertoond via het internet: er is dus een internetverbinding vereist om ze te bekijken. «Deze filmpjes zijn echt grappig... je leert dat een internetsituatie die volgens jou problematisch is op verschillende manieren kan worden bekeken. Je moet eerder van de situatie gebruikmaken om de dialoog aan te gaan met je kind.»
Waar te vinden? De filmpjes zijn beschikbaar via www.clicksafe.be via de rubriek ‘Veilig online’ of rechtstreeks op www.veiligonline.be (rubriek ‘video’s’). De filmpjes worden ook vertoond tijdens de informatiesessies van Veilig online voor ouders en grootouders, pagina 18. 20 I www.childfocus.be
12. Tutorials: Facebook, Messenger, e-mail
Dit zijn drie didactische filmpjes met schermafdrukken die stap voor stap aangeven wat iemand moet doen om de privacy- en veiligheidsparameters van de populairste internetapplicaties bij kinderen te optimaliseren. De tutorials behandelen onderstaande applicaties: 1. Een e-mailadres aanmaken. Dit filmpje toont hoe men een veilig e-mailadres kan aanmaken. 2. Een chataccount beveiligen – voorbeeld met Windows Live Messenger. Dit filmpje toont de beste manier om een Messenger-account van een kind te configureren. 3. Een profiel configureren bij voorbeeld met Facebook. Dit filmpje toont stap voor stap hoe men de privacy van een profiel of persoonlijke pagina van kinderen kan verbeteren.
Doelstelling
Ouders leren hoe zij op hun beurt hun kinderen kunnen leren om een profiel op sociale netwerksites of een account op chatsites te optimaliseren. Deze tutorials moedigen ouders en kinderen aan om de instellingen van deze applicaties samen in te stellen en tegelijk te praten over het onderwerp.
Thema
E-mail, sociale netwerksites en chat
Doelgroep
Ouders en grootouders
Kenmerken
• De filmpjes worden vertoond via het internet: er is dus een internetverbinding vereist om ze te bekijken. • De filmpjes zijn heel kort: ze duren maximaal drie minuten. • Ze worden regelmatig geüpdatet. • De filmpjes vereisen wat technische voorkennis, zoals kunnen werken met een klavier en een muis en online afbeeldingen bekijken. «Ik ken helemaal niets van deze applicaties, maar dankzij deze tutorials begrijp ik nu het privacyprincipe op sociale netwerken en vooral dat jongeren die privacy zelf kunnen controleren.
Waar te vinden? De filmpjes zijn beschikbaar via www.clicksafe.be via de rubriek ‘Veilig online’ of rechtstreeks op www.veiligonline.be (rubriek ‘video’s’). e filmpjes worden ook toegelicht tijdens de informatiesessies van Veilig online voor ouders D en grootouders, pagina 18. www.childfocus.be I 21
13. Zelftest voor ouders
Deze zelfreflectietest is bedoeld voor ouders, die op deze manier hun profiel als cyberouder kunnen ontdekken: «Welk type internetouder ben jij?» Het is een humoristische online test, waarbij de ouders een reeks vragen moeten beantwoorden over internetopvoeding en vervolgens een profiel krijgen toegekend: cyberkompas, cyberstresskip of cybermarsman.
Doelstelling
Aan de hand van deze ludieke test wil Child Focus de nieuwsgierigheid van ouders prikkelen rond de internetopvoeding van hun kinderen. Child Focus wil de ouders aanmoedigen om na het invullen van de test de preventiesite clicksafe.be uitvoerig te bezoeken, om een antwoord te vinden op al hun vragen over de begeleiding van hun kind in de digitale wereld.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen
Doelgroep
Ouders van kinderen tussen 3 en 16 jaar
Kenmerken
• Online tool. Internetverbinding noodzakelijk. • Hoofdzakelijk tekstgebaseerde tool. • De test neemt 5 tot 10 minuten in beslag. «Verrassend, grappig, geruststellend! Dankzij de sterke identificatie worden we gestimuleerd om na te denken over de opvoeding die we onze kinderen willen geven met betrekking tot het internet.»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Ouders’
22 I www.childfocus.be
14. Minicursus Facebook
Privacy instellingen Zichtbaar voor______________________ Deze personen of lijsten :
Sommige... Vrienden van vrienden Vrienden Sommige Enkel ik
Niet tonen aan _____________________ Deze personen of lijsten : Opslaan
Kinderen en jongeren zijn dol op sociale netwerksites zoals Facebook. Maar ouders kennen er vaak een pak minder van en stellen zich vragen over hoe hun kind die platformen op een veilige manier kan gebruiken. Deze minicursus ‘Facebook’ is een beknopte handleiding van drie pagina’s die ouders heel wat informatie geeft over dit sociale netwerk en de privacy-instellingen in het bijzonder.
Annuleren
Doelstelling
Ouders helpen door op korte tijd uit te leggen hoe de favoriete site van hun kinderen werkt. Deze handleiding wil ouders informeren hoe ze de privacy-instellingen van sociale netwerksites kunnen instellen, zodat ze erover kunnen praten met hun kinderen. Met behulp van deze informatie kunnen ouders hun kinderen met kennis van zaken wijzen op het belang van de vertrouwelijkheid van hun persoonlijke gegevens.
Thema
Sociale netwerksites, met Facebook als voorbeeld
Doelgroep
Ouders en grootouders met (klein)kinderen van 7 tot 17 jaar
Kenmerken
• Theoretische tool. • Tekstgebaseerde tool met schermafdrukken ter illustratie. • Compleet: alle opties komen aan bod. «Ik heb op mijn tempo alle privacy-instellingen van Facebook kunnen ontdekken alvorens erover te praten met mijn kinderen!»
Waar te vinden? Elektronische verspreiding. De minicursus kan worden gedownload op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Ouders’, optie ‘Downloads’
www.childfocus.be I 23
15. EHBI-brochure: Eerste Hulp Bij Internet Deze praktische brochure werd ontwikkeld door Sensoa en is bedoeld voor ouders en geeft concrete voorbeelden, cijfers en tips om jongeren te begeleiden bij hun online experimenten. De brochure helpt ouders bij de internetopvoeding, met bijzondere aandacht voor gevoelens, relaties en seksualiteit bij hedendaagse jongeren. De brochure gaat uit van de internetactiviteiten van jongeren en behandelt alle aspecten van vast en mobiel internetgebruik vanuit het oogpunt van een dialoog tussen ouders en kinderen.
Doelstelling
De ouders informeren over een veilig en verantwoord gebruik van internet door jongeren en tegelijk de inter generationele dialoog over het thema ‘internet’ vergemakkelijken.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen en jongeren
Doelgroep
Ouders en grootouders
Kenmerken
• Deze brochure kan worden beschouwd als een theoretische toolbox met links naar andere informatiebronnen voor ouders die meer willen weten over een specifiek thema. • Basiskennis van het internet is noodzakelijk om deze gids optimaal te kunnen benutten. “Dankzij deze brochure begrijp ik nu beter welke rol het internet speelt in de relationele en seksuele ontwikkeling van mijn kind. De brochure heeft me geholpen om gesprekken met mijn kinderen over ‘seks en internet’ aan te knopen. Deze gids biedt immers een andere kijk op internetopvoeding.”
Waar te vinden? Elektronische verspreiding. De brochure kan worden gedownload op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Ouders’, optie ‘Downloads’
24 I www.childfocus.be
16. De website ‘Ouders’ van Clicksafe
De website ‘Ouders’ van Clicksafe is één van de vier preventieites van Child Focus. Alle educatieve en preventieve tips van Child Focus rond veilig internetten voor kinderen en jongeren op het internet worden hier digitaal verzameld. De website biedt educatieve filmpjes, cijferinformatie en ludieke applicaties die ouders helpen om het internet te integreren in de dagelijkse opvoeding. De website draagt een positieve boodschap uit rond online technologieën, om een veilig en verantwoord internetgebruik binnen het gezin te promoten. Het portaal gaat uit van de internetactiviteiten van jongeren en geeft een overzicht van de voordelen en risico’s, maar vooral hoe ouders hun kind kunnen leren om die te beheersen. Vertrouwen en dialoog vormen de hoekstenen van deze website.
Doelstelling
Ouders informeren over een veilig en verantwoord internetgebruik door jongeren en hen geruststellen. Deze site probeert een antwoord te geven op de vragen die ouders zich stellen met betrekking tot het internet en hun kinderen: opvoeding, ongepaste inhoud, nieuwe ontmoetingen, reclame, spelletjes, privacy, overdreven internetgebruik, ...
Kenmerken
• Verschillende dragers: teksten, illustraties, filmpjes, tutorials, ... • Rubriek met ‘Veelgestelde vragen’. • Rubriek met ‘Nuttige links’. «De website is heel compleet! Dankzij de rubriek ‘Veelgestelde vragen’ heb ik heel wat antwoorden gevonden op vragen die ik mezelf stelde, zelfs over delicate onderwerpen...»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be/OUDERS
www.childfocus.be I 25
VOOR HET HELE GEZIN
26 I www.childfocus.be
17. ‘Veilig internet’ Gezinspakket
Dit is een gezinspakket over een veilig en verantwoord internetgebruik door klein en groot. Deze tool stimuleert de interactie tussen ouders en kinderen en creëert op die manier een gestructureerde communicatie tussen beiden. Het pakket zit boordevol leuke activiteiten om samen te doen! De map bevat een ludieke brochure voor het hele gezin, een gids voor de ouders, een gezinscertificaat, situatiekaartjes en stickers met emoticons.
Doelstelling
Onmisbare kennis over de voordelen en risico’s van het internet doorgeven aan ouders en kinderen, zodat kinderen leren omgaan met onverwachte situaties die zich kunnen voordoen op het internet.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik
Doelgroep
Voor ouders en gezinnen met kinderen van 6 tot 10 jaar
Kenmerken
• Tool die geen internetverbinding vereist. • Ludieke tool met talrijke educatieve spelletjes. • Kan gericht en/of regelmatig worden gebruikt. • De interactie die het pakket teweegbrengt, stimuleert de intergenerationele dialoog. • Elk hoofdstuk staat op zichzelf en gaat uit van de internetactiviteiten van kinderen. • Het pakket is gratis «Met dit pakket hebben we een fijn gezinsmoment beleefd door te praten over het internet en tegelijk tal van handige tips te leren.»
Waar te vinden? Op bestelling bij Child Focus via clicksafe@childfocus.org Er is ook een digitale versie beschikbaar op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Ouders’, optie ‘Downloads’ et pakket wordt ook uitgedeeld tijdens de oudervormingen rond veilig internetten. H Raadpleeg het programma van Veilig Online, pagina 18 www.childfocus.be I 27
VOOR PROFESSIONELEN
28 I www.childfocus.be
18. Affiche ‘Veilig chatten’ en bijhorende sticker
Dit is een affiche rond het thema ‘chatten’. Wie er maximaal gebruik van wil maken, moet enkele gouden regels respecteren tijdens het chatten, ongeacht of dat rechtstreeks op een ‘instant messaging’-website gebeurt of via een sociaal netwerk. De affiche ‘Veilig chatten’ gaat die uitdaging aan. Ze geeft acht tips voor zowel beginnende als gevorderde chatters. Op de achterkant staat een ‘superchatter’-test om na te gaan of de tips op de voorkant goed werden begrepen. De affiche gaat samen met een sticker (een miniversie van de affiche) om uit de delen aan de kinderen.
Doelstelling
Kinderen bewust maken van de essentiële regels voor het gebruik van chatapplicaties, om hen de juiste basisreflexen bij te brengen. Het idee bestaat erin een groepsgesprek te organiseren met de kinderen rond deze affiche. De tips blijven immers beter hangen wanneer ze worden toegelicht in een groepsgesprek.
Thema
Chatten en internetcommunicatie in het algemeen
Doelgroep
Kinderen van 8 tot 12 jaar Leerkrachten in het 5e en 6e jaar basisonderwijs Opvoeders Jeugdwerkers
Kenmerken
• Interactieve dimensie: de affiche zet de tips om in prakijk via het spel ‘de superchatter-test’, waarmee kan worden nagegaan of de kinderen de tips goed hebben begrepen. • Zichtbaarheid: na afloop van het groepsgesprek kan de opvoeder de affiche ophangen aan de muur van het lokaal en krijgen alle kinderen een sticker ‘Veilig chatten’, die ze bijvoorbeeld op hun agenda kunnen plakken. • Herkenbaarheid door de emoticons die de affiche gebruikt. • Men hoeft geen internetspecialist te zijn om deze affiche te gebruiken. • De affiche en de sticker zijn gratis. «Het was heel leuk om dit groepsgesprek te organiseren met de kinderen. Ze waren er helemaal weg van: het gesprek zat meteen goed en ze hebben alle tips onthouden.»
www.childfocus.be I 29
Waar zijn deze affiche en de bijhorende sticker te vinden? Op bestelling bij Child Focus via clicksafe@childfocus.org Er is ook een digitale versie beschikbaar op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’
30 I www.childfocus.be
19. Lesvoorbereiding ‘Tips en tricks voor een veilig internet’
Deze lesvoorbereiding is opgebouwd rond een veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen. De les is gebaseerd op de internetactiviteiten van kinderen: chat, e-mail, spelletjes, sociale netwerken, ... Het is een algemene les die zich niet richt op een specifiek thema, maar die veilig internet in het algemeen behandelt.
Doelstelling
De kinderen gedurende 50 minuten aan het denken zetten over de mogelijkheden en valkuilen van het internet. Deze les geeft leerkrachten ook een algemeen beeld van wat hun leerlingen doen op het internet. Op deze manier kan de leerkracht de sensibilisering verder uitdiepen met andere educatieve tools over meer specifieke onderwerpen rond het gedrag van zijn/haar leerlingen op het web.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen en jongeren
Doelgroep
Leerkrachten in het 5e en 6e jaar basisonderwijs en zelfs het 1e jaar secundair onderwijs Opvoeders Jeugdwerkers
Kenmerken
• Geen internetverbinding vereist. Groepsgesprek in de klas. • Voor een groep van 10 tot 25 kinderen. • Geen voorkennis vereist. • Het groepsgesprek duurt 40 tot 60 minuten. • Het accent ligt op een actieve deelname van de jongeren. «Deze les is een uitstekend uitgangspunt voor een eerste gesprek over veilig internetten met de leerlingen!»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’ www.childfocus.be I 31
20. Lespakket ‘Kids in Cyberland’
Dit lespakket is geschikt voor het 5e en 6e jaar basisonderwijs en behandelt veilig internetten in het algemeen. Het pakket gaat uit van een positieve geest en biedt de leerkracht een vijftiental lessen en werkfiches rond vier hoofdthema’s: • privacy en e-reputatie • cyberpesten en respectvolle communicatie • seksueel experimenteren op het internet • een kritische geest ten opzichte van informatie en afbeeldingen
Doelstelling
Dit lespakket opent de deur naar groepsgesprekken over de ervaringen van kinderen en de risico’s op het internet. De rol van de leerkracht bestaat er voornamelijk in de jongeren aan te sturen en te begeleiden tijdens het debat. Het is belangrijk dat de leerkracht openstaat voor hun getuigenissen en ervaringen.
Thema
Veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen
Doelgroep
Leerkrachten in het 5e en 6e jaar basisonderwijs Opvoeders Jeugdwerkers
Kenmerken
• 15 lesvoorbereidingen met een beschrijving van de vaardigheden, de doelstellingen, de methodologie en het benodigde materiaal. • Werkfiches en fiches voor de begeleider. • Geen internetverbinding vereist: geen enkel groepsgesprek gebeurt online. • De groepsgesprekken zijn gebaseerd op uitwisseling en dialoog tussen duo’s. • Voor groepen van 10 tot 30 kinderen. • Men hoeft geen internetspecialist te zijn om dit lespakket te gebruiken. • De groepsgesprekken duren 40 tot 60 minuten. «De lessen uit dit dossier zijn erg handig en bieden de mogelijkheid om zonder taboes met de kinderen te praten over het internet en hen op hun gemak te stellen.»
Waar te vinden? Op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’ 32 I www.childfocus.be
21. Lespakket ‘Connected’ Dit lespakket is bedoeld voor het secundair onderwijs en behandelt thema’s als relaties, gevoelens en seksualiteit op het internet. Het pakket biedt de leerkracht een twintigtal groepsgesprekken elk gebaseerd op een specifieke benadering van deze thematiek. Elk groepsgesprek staat op zichzelf. De leerkracht kiest het meest geschikte groepsgesprek voor zijn klas, op basis van de tijd die hij eraan kan besteden en het thema dat hij wil behandelen.
Doelstelling
Deze pedagogische tool maakt het mogelijk om zonder taboes met leerlingen van de 1e en 2e graad secundair onderwijs te werken rond de thema’s sociale media, relaties en seksualiteit. Het lespakket helpt de leerkracht om deze onderwerpen te bespreken met de leerlingen.
Thema
Relaties, gevoelens en seksualiteit online
Doelgroep
Leerkrachten in de 1e en 2e graad secundair onderwijs Opvoeders Jeugdwerkers Centra voor gezinsplanning en CLB-centra
Kenmerken
• 20 op zichzelf staande lesvoorbereidingen met een beschrijving van de vaardigheden, de doelstellingen, de methodologie en het benodigde materiaal. • Werkfiches en fiches voor de begeleider. • Geen internetverbinding vereist: geen enkele les verloopt online. • De groepsgesprekken zijn gebaseerd op uitwisseling, vertrouwen en dialoog. • De groepsgesprekken zijn gebaseerd op de realiteit van de jongeren. • Voor groepen van 10 tot 25 jongeren. • Men hoeft geen internetspecialist te zijn om dit lespakket te gebruiken. • De groepsgesprekken duren elk 40 tot 60 minuten.
www.childfocus.be I 33
«Gevoelens en seksualiteit op en buiten het internet zijn een moeilijk gespreksonderwerp met leerlingen. Dit lespakket is daar een echte hulp bij. De groepsgesprekken stellen de jongeren op hun gemak, omdat ze uitgaan van hun realiteit en geen enkel waardeoordeel inhouden. Erg verrijkend voor iedereen!»
Waar te vinden? Het dossier kan worden gedownload op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’
34 I www.childfocus.be
22. Lespakket ‘Think before you post!’
Dit is een lespakket over privacy op het internet. In het eerste deel krijgt de leerkracht achtergrondinformatie over de begrippen privacy en online-intimiteit en de activiteiten van jongeren op het internet, vooral op het gebied van communicatie. In het tweede deel volgen tien methodieken voor groepsgesprekken over thema’s in verband met privacy: intimiteit, anonimiteit, persoonlijke gegevens, e-reputatie, het recht op afbeelding, ... De groepsgesprekken vullen elkaar aan maar zijn niet gebonden aan een vaste chronologische volgorde.
Doelstelling
Deze pedagogische tool maakt het mogelijk om met leerlingen van de 1e en 2e graad secundair onderwijs te werken rond het thema ‘bescherming van privacy en intimiteit’ (al dan niet online). De tool helpt de leerkracht om dit thema te bespreken met de leerlingen.
Thema
Privacy, intimiteit, e-reputatie, het recht op afbeelding, sociale netwerken, ...
Doelgroep
Leerkrachten in de 1e graad secundair onderwijs Opvoeders Jeugdwerkers
Kenmerken
• 10 op zichzelf staande lesvoorbereidingen met een beschrijving van de vaardigheden, de doelstellingen en de methodologie. • Werkfiches en fiches voor de begeleider. • Geen internetverbinding vereist: geen enkele les verloopt online. • De groepsgesprekken zijn gebaseerd op uitwisseling en dialoog. • De groepsgesprekken zijn gebaseerd op de realiteit van de jongeren. • De groepsgesprekken duren 40 tot 60 minuten voor groepen van 10 tot 30 kinderen. • Men hoeft geen internetspecialist te zijn om dit lespakket te gebruiken. «Het concept ‘privacy’ komt echt in al zijn facetten aan bod. Zo kunnen jongeren in ruimere zin nadenken over de gevolgen van hun handelingen op het internet.»
Waar te vinden? Het dossier kan worden gedownload op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’ www.childfocus.be I 35
23. Lespakket ‘Stop cyberpesten’
Steeds meer jongeren worden geconfronteerd met het probleem cyberpesten. Het is niet altijd evident voor de scholen om een gepast antwoord te vinden op deze problematiek. Daarom ontwikkelde Child Focus een lespakket voor de 1e en 2e graad van het secundair onderwijs. Het lespakket helpt de scholen na te denken over cyberpesten. Het pakket bevat werkfiches, praktische methodieken en een beschrijving van het benodigde materiaal. Het stimuleert inzicht in het fenomeen maar ook de responsabilisering van jongeren via debat, dialoog en een wederzijds leerproces. … en de bijhorende laptoptattoo De ‘tattoo’ is een sticker die jongeren helpt te reageren bij cyberpesten. De sticker hoort bij het lespakket ‘Stop cyberpesten’. Het is de bedoeling dat de jongeren de sticker op hun laptop plakken die ze thuis of op school gebruiken. Het idee bestaat erin hen vier eenvoudige oplossingen te bieden, samen met een referentiesite waar ze eventueel meer informatie kunnen vinden over het onderwerp.
Doelstelling
Leerkrachten en socio-educatieve medewerkers informeren over de verschillende aspecten van een beleid tegen cyberpesten en jongeren betrekken in die reflectie. Cyberpesten is een taboeonderwerp en deze tool biedt een reeks methodieken om er een of meerdere groepsgesprekken aan te kunnen besteden, zodat zij inzicht verwerven in het fenomeen. Het accent ligt op de actieve rol van jongeren in dit fenomeen. Elke methode steunt in de eerste plaats op een dialoog, het uitwisselen van ideeën en het delen van ervaringen. De leerkracht biedt ondersteuning en creëert een moment van collectieve reflectie voor de leerlingen, opdat ze zich de juiste vragen zouden stellen bij dit fenomeen.
36 I www.childfocus.be
Thema
Correct samenleven, respect, online communicatie, het recht op afbeelding, ...
Doelgroep
Leerkrachten in de 1e en 2e graad secundair onderwijs Opvoeders Jeugdwerkers CLB-centra
Kenmerken
• 10 op zichzelf staande lesvoorbereidingen met een beschrijving van de vaardigheden, de doelstellingen, de methodologie en het benodigde materiaal. • Werkfiches en fiches voor de begeleider. • Geen internetverbinding vereist: geen enkele les verloopt online. • De groepsgesprekken zijn gebaseerd op uitwisseling en dialoog. De gesprekken steunen op een positieve filosofie en een groepsdynamiek. • De groepsgesprekken zijn gebaseerd op de realiteit van de jongeren. • Voor groepen van 10 tot 30 kinderen. • Men hoeft geen internetspecialist te zijn om dit lespakket te gebruiken. • De groepsgesprekken duren 40 tot 60 minuten. «Voor kinderen en jongeren is het vaak moeilijk om te praten over cyberpesten. Net zoals het klassieke pesten, is cyberpesten een taboeonderwerp. Dit dossier maakt het mogelijk om de jongeren te responsabiliseren zonder de situatie te dramatiseren.»
Waar te vinden? De tattoos op bestelling bij Child Focus via clicksafe@childfocus.org Het lespakket kan ook worden gedownload op www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’
www.childfocus.be I 37
24. Informatief spelpakket ‘De juiste Click’
Dit is een informatief en educatief spelpakket rond het internet, dat leerkrachten kunnen spelen met hun leerlingen in de 3e graad van het basisonderwijs. Het is een algemene tool die drie aspecten van het internet behandelt: - communicatie - informatie opzoeken - onlineontspanning met spelletjes, downloads, wedstrijden, ... Samenstelling: 25 brochures voor de leerlingen, een handleiding, spelfiches, een poster, opdrachtkaartjes, ... De hele klas kan meteen aan de slag! Er is geen computer of internetverbinding nodig. De speldoos bevat 25 exemplaren van een puntenboek dat de kinderen kunnen gebruiken tijdens het spel of dat ze later kunnen ontdekken met hun ouders. Deze brochure bevat bijkomende ludieke oefeningen rond veilig internetten.
Doelstelling
Een groep kinderen aanzetten tot individueel en collectief nadenken over een veilig, verantwoord, verstandig en sociaal bewust gebruik van vaste en mobiele internettechnologieën. Het web integreren in een pedagogische benadering.
Doelgroep
Iedereen die via spelelement en groepsgesprek het thema ‘internet’ wil bespreken met kinderen tussen 10 en 12 jaar.
Kenmerken
• Leren in duo: het pakket is gebaseerd op dialoog en de uitwisseling van ervaringen in groep. Het pakket stimuleert het debat en de dialoog. • Geen internetverbinding vereist. • Het accent ligt niet op de technische aspecten, maar op zelfreflectie. • Gebaseerd op responsabilisering en de kritische geest van de jongere. • Het spel duurt twee uur. • De begeleider hoeft geen internetspecialist te zijn om het spel te gebruiken, maar moet wel een positieve boodschap rond het internet kunnen uitdragen en aanpassen aan elke situatie. De begeleider moet bijgevolg overtuigd zijn van de positieve, constructieve en verrijkende waarde van het internet voor kinderen. • Het pakket is gratis. Er worden enkel verzendingskosten aangerekend.
38 I www.childfocus.be
«De kinderen vonden het geweldig: zelfs na afloop van het spel bleven ze vragen stellen over het internet. Het is een goede hefboom om het debat te openen. Nochtans ben ik zelf geen echte internetkenner. Maar door de onderverdeling in drie thema’s is het echt gemakkelijk om over alle verschillende aspecten van het internet te praten met de leerlingen. Ik heb ook zelf veel geleerd uit het hoofdstuk ‘informatie opzoeken’;-)»
Waar te vinden? Op bestelling via clicksafe@childfocus.org De brochures voor de leerlingen kunnen ook worden gedownload www.clicksafe.be via de rubriek ‘Professionelen’, optie ‘Materiaal’ ezien de speldoos meerdere keren gebruikt kan worden, volstaat één doos per school G of organisatie.
Où le trouver ? Sur www.clicksafe.be via la rubrique « Enfants » option « conseils »
www.childfocus.be I 39
25. De website ‘Professionelen’ van Clicksafe
De website ‘Professionelen’ van Clicksafe is één van de vier preventiesites van Child Focus. Alle educatieve, pedagogische en didactische tips van Child Focus rond worden hier digitaal gecentraliseerd. Daarnaast verwijst de site je door naar talrijke pedagogische bronnen: enerzijds pedagogische tools van Child Focus en anderzijds pedagogisch materiaal dat werd ontwikkeld door andere instellingen of personen, zoals lesvoorbereidingen, groepsgesprekken, spelletjes, ... via www.klascement.net/ veiligonline.
Doelstelling
Een echte cyberklas waar leerkrachten alle nuttige informatie en didactische hulp kunnen vinden om het thema ‘internet’ te bespreken met hun leerlingen. De website draagt een positieve boodschap rond online technologieën uit, om een veilig en verantwoord internetgebruik te promoten bij de leerlingen.
Doelgroep
Iedereen die werkt met kinderen: leerkrachten, jeugdwerkers, opvoeders, trainers, bibliothecarissen, psychologen, maatschappelijk verpleegkundigen, socio-educatieve medewerkers, ...
Kenmerken
• Een centraal en geïntegreerd platform van pedagogische bronnen over het onderwerp ‘veilig internet’. • Gebaseerd op het opvoeden en niet zozeer het waarschuwen van jongeren: deze tool wil professionelen begeleiden om jongeren te leren hoe ze zichzelf kunnen beschermen op het internet. • De website behandelt volgende thema’s: kritische geest, respect, privacy, seksualiteit, correct samenleven, het recht op afbeelding, ... • Dialoog, vertrouwen en responsabilisering vormen de hoekstenen van de website. «Een echte pedagogische toolbox, boordevol informatie over de ervaringen van jongeren op het internet. Deze website is een centraal en geïntegreerd instrument voor iedereen die jongeren wil sensibiliseren voor de risico’s van het internet!»
Waar te vinden? Sur www.clicksafe.be/PROFESSIONELEN
40 I www.childfocus.be
Nota’s ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………
www.childfocus.be I 41
Thematisch overzicht van de tools Dit overzicht rangschikt de tools volgens de onderwerpen die ze behandelen. Bijgevolg komen sommige tools terug bij verschillende categorieën. Het preventieportaal clicksafe.be werd niet opgenomen in dit overzicht, omdat het een verzamelpunt is voor al dit materiaal. Het is tevens een referentiepunt voor meer inlichtingen over deze tools.
Veilig en verantwoord internetgebruik door kinderen en jongeren (= algemene tools) ‘Veilig internet’ Gezinspakket………………………………………………………………………………… Vormingen voor ouders ‘Onze kinderen veilig online’…………………………………………………………… Zelftest ‘Welk type internetouder ben jij?’ …………………………………………………………………… EHBI-brochure: eerste hulp bij internet voor ouders …………………………………………………………… Lesvoorbereiding ‘Tips en tricks voor een veilig internet’ ……………………………………………………… Lespakket ‘Kids in Cyberland’ ………………………………………………………………………………… Informatief spelpakket ‘De juiste Click’ ……………………………………………………………………… Animatiefilmpje ‘Charlotte’ voor de allerkleinste internetgebruikers …………………………………………… Tekenfilm ‘Phineas en Ferb’ van Disney voor kinderen ………………………………………………………… De website ‘Kinderen’ van Clicksafe ………………………………………………………………………… De website ‘Jongeren’ van Clicksafe ………………………………………………………………………… De website ‘Ouders’ van Clicksafe …………………………………………………………………………… De website ‘Professionelen’ van Clicksafe …………………………………………………………………… Ontspanning: spelletjes, downloads, wedstrijden, ...
Informatief spelpakket ‘De juiste Click’ ……………………………………………………………………… Minispelsite ‘E-Safety kit’ voor kinderen, ontwikkeld door INSAFE ……………………………………………… De website ‘Kinderen’ van Clicksafe ………………………………………………………………………… Educatief filmpje voor ouders over het opzoeken van informatie …………………………………………………
Privacy, intimiteit, e-reputatie, het recht op afbeelding, ...
Lespakket ‘Think before you post!’ …………………………………………………………………………… Informatief spelpakket ‘De juiste Click’ ……………………………………………………………………… Vodcast voor jongeren over cyberreputatie …………………………………………………………………… Educatief filmpje voor ouders over sociale netwerken …………………………………………………………
Internetcommunicatie: sociale netwerken, chats, ...
Tutorials: Facebook, MSN, e-mail voor ouders ………………………………………………………………… Minicursus Facebook voor ouders …………………………………………………………………………… Affiche ‘Veilig chatten’ en bijhorende sticker voor kinderen …………………………………………………… Lespakket ‘Stop cyberpesten’ en bijhorende sticker …………………………………………………………… Informatief spelpakket ‘De juiste Click’ ……………………………………………………………………… Vodcast voor jongeren over cyberreputatie, cyberpesten ……………………………………………………… Educatieve filmpjes voor ouders over sociale netwerken, cyberpesten en nieuwe ontmoetingen ………………… Applicatie ‘Wie is het?’ over nieuwe ontmoetingen op het internet voor jongeren ………………………………
42 I www.childfocus.be
27 18 22 24 31 32 38 7 8 10 16 25 40 38 9 10 20 35 38 14 20 21 23 29 36 38 14 20 15
Relaties, gevoelens en seksualiteit op het internet
Lespakket ‘Connected’ ……………………………………………………………………………………… Zelftest ‘Webslet’ voor jongeren ……………………………………………………………………………… Vodcast voor jongeren over cyberseksualiteit ………………………………………………………………… De website ‘Jongeren’ van Clicksafe ………………………………………………………………………… Educatief filmpje voor ouders over seksueel getinte beelden ……………………………………………………
Informatie opzoeken
Informatief spelpakket ‘De juiste Click’ ……………………………………………………………………… De website ‘Ouders’ van Clicksafe …………………………………………………………………………… De website ‘Professionelen’ van Clicksafe …………………………………………………………………… De website ‘Jongeren’ van Clicksafe ………………………………………………………………………… Educatieve filmpjes voor ouders over het opzoeken van informatie ………………………………………………
Mobiel internet
Informatief spelpakket ‘De juiste Click’ ……………………………………………………………………… Affiche ‘Keep cool, Keep safe’ voor jongeren ………………………………………………………………… Vodcast voor jongeren over de gsm …………………………………………………………………………… Educatief filmpje voor ouders over de gsm ……………………………………………………………………
www.childfocus.be I 43
33 13 14 16 20 38 25 40 16 20 38 12 14 20
Houba-de Strooperlaan 292 B-1020 Brussel Tel. +32(2) 475 44 11• Fax +32(2) 475 44 01 www.childfocus.be
Verantwoordeljke uitgever: H. De Pauw, Houba - de Strooperlaan 292, 1020 Brussel
Child Focus