knut hamsuni
misteri e b i norvegiulidan Targmna Tamar kviJinaZem
I SarSan zafxuls norvegiis erT patara saporto qalaqSi erTob uCveulo movlenebi datrialda. yvelasgan moulod nelad aq sruliad ucxo mamakaci, vinme nageli Camovida. am ucnaurma Sarlatanma saocari ambebi daatriala da Semdeg iseve moFulodnelad gauCinarda, rogorc gamoCnda. erTxel, RmerTma uwyis ra mizniT, sastumros nomerSi axalgazrda, idumalebiT moculi qalic ki estumra. rogorc Cans, qalma didxans darCena ver gabeda da oriod saaTSi ukanve gabrun da. Tumca, dawyebiT yvelaferi sxvanairad daiwyo... erT saRamos eqvsi saaTisTvis napirs samgzavro Tbomavali moadga. gembanze ramdenime mgzavri gamoCnda, maT Soris yvi Tel pijaksa da TeTr xaverdis qudSi gamowyobili mamakacic eria. mSvenivrad maxsovs, rom 12 ivnisis saRamo iyo, vinaidan swored am dRes freken Selandis niSnobis gamo qalaqis ram denime ubanSi droSebi gamoefinaT. sastumro `centralis~ Sikriki gembanze swrafi nabijiT avida da yviTelpijakian ma makacs miuaxlovda. ucnobma Sikriks bargi gadasca, bocmans samgzavro bileTi gauwoda da Tavad, gemidan napirze Casvlis nacvlad, bolTis cemas mohyva. aSkarad Relavda. roca gemis sayviris xma mesamejer gaisma, maSinRa gaaxsenda, rom gemis restoranSi angariSi hqonda gasasworebeli. swrafi nabijiT restornisken mimavalma moulodnelad igrZno, rom gemi adgilidan daiZra. wamiT Seyovnda, Semdeg gembanis moajirs eca, napirze mdgom Sikriks xeli dauqnia da gadasZaxa: – Cemi bargi sastumroSi waiReT da oTaxi momimzadeT! gemi napirs zantad moSorda da fiords miRma gauCinarda. bortze darCenil yviTelpijakian mamakacs iohan nilsen nageli erqva. 5
Sikrikma nagelis bargi urikaze moaTavsa. bevri araferi iyo: mxolod ori patara Cemodani da qurqi... diax, qurqi, miuxedavad imisa, rom papanaqeba zafxuli idga. am yvelafers Tan axlda mcire zomis xelCanTa da violinos bude. mflobe lis monograma arc erT maTgans ar hqonda. meore dRes, sadilobis xani iqneboda, roca iohan nageli sastumros orcxenSebmuli etliT miadga. misTvis gacilebiT martivi iqneboda, ukan isev gemiT rom dabrunebuliyo, ma gram ratomRac etliT mgzavroba arCia. Tan meti bargi gamo eyolebina. etlis wina sabargulze patara Cemodani, samgza vro CanTa, pijaki da raRac nivTebiT gatenili portfeli elaga. portfelze pawawina margalitebiT mflobelis inici alebi – `i.n.n~ iyo amoqarguli. etlidan jer fexic ar gadmoedga, sastumros oTaxis am bavi rom ikiTxa. rodesac meore sarTulze aiyvanes da Tavis nomerSi Seaciles, maSinve kedlebis sisqe Seamowma. undoda darwmunebuliyo, rom mezobeli nomrebidan gamosuli xmauri ar Seawuxebda. Semdeg ki, sruliad moulodnelad, mosamsax ure gogonas miubrunda da hkiTxa: – ra gqviaT? – sara. – sara, sara... – da iqve daamata: – sad SemiZlia visadilo? ese igi, sara gqviaT, ara?.. miTxariT, adre am SenobaSi afTiaqi xom ar iyo? – diax, iyo, – dabneulad upasuxa saram, – magram mas Semdeg mravali weli gavida... – mravali welio, ambobT? diax, diax... derefanSi Semosv lisTanave mivxvdi. imitom ki ara, rom wamlis suni meca, ubra lod, raRacnairad vigrZeni. diax, asea... sadilobisas erTi sityvac ar dascdenia. is ori mgzavri, romlebic wina saRamos gemiT masTan erTad Camovidnen qalaq Si, sasadilos magidis meore boloSi isxdnen. nagelis danax visTanave erTmaneTs TvaliT raRac aniSnes da gembanze momx daris gamo masTan gaxumrebac gabedes, magram nagelma Tavi ise daiWira, TiTqos veraferi gaigona. naCqarevad isadila, deserti rom SesTavazes, uaris niSnad Tavi gaaqnia da bolos 6
skamidan mkvircxlad wamoxta. sastumrodan gasvlisTanave sigaras moukida da xalxmraval quCaSi gauCinarda. sastumroSi mxolod naSuaRamevs, daaxloebiT sami saa TisTvis dabrunda. netav sad unda yofiliyo? rogorc mogvi anebiT gairkva, Turme fexiT wasula im dabaSi, saidanac di las etliT Camovida. ukanac aseve fexiT dabrunebula. albaT raRac aucilebeli saqme hqonda mosagvarebeli. kari saram gauRo. kaci oflad iRvreboda, magram araCveulebriv xasia Tze Canda, saras ramdenimejer gauRima kidec. – RmerTo Cemo, ra lamazi kefa gaqvT, qaliSvilo! – war moTqva man aRtacebiT da daamata: – SemTxveviT Cem saxelze werili xom ar mosula? nagelis, anu iohan nagelis saxelze? jandabas... oho, sami depeSaa! iciT, raRac minda gTxovoT... SegiZliaT kedlidan es suraTi moaciloT? ar msiamovnebs, yovel wuTas TvalSi rom meCxireba. gaRviZebisTanave am su raTis danaxva cud gunebaze mayenebs. sxvaTa Soris, napoleon mesames sulac ar hqonia mwvane wveri... uRrmesi madloba! saras gasvlisTanave nageli oTaxis SuagulSi Sedga da gairinda. mdumared idga da gayinuli mzeriT kedelze erT wertils miStereboda. mere Tavi nel-nela mZimed gadaswia ukan da aseT ucnaur mdgomareobaSi karga xans dahyo. simaRliT nageli saSualoze odnav dabali, Savgvremani pirisaxis mamakaci iyo. gorozi gamoxedva, magram qaliviT lamazi tuCebi hqonda. sakmaod mxarbeWiani iyo da, miuxeda vad imisa, rom safeTqlebTan Tma ukve gasWaRaraveboda, ase, ocdarva-ocdaaT wels Tu miscemda kaci. TiTze yovelTvis ubralo liTonis beWeds atarebda. oTaxis SuagulSi mdgomi nageli moulodnelad gamofxi zlda da ucnaurad mkveTri moZraoba gaakeTa. TiTqos amden xans garinduli imitom idga, rom bolos rac SeiZleba efeq turad gamofxizlebuliyo, miuxedavad imisa, rom oTaxSi mis meti aravin iyo. Semdeg Sarvlis jibidan gasaRebebi, xurda fuli da gacrecil lentze dakidebuli, maSvelTaTvis gan kuTvnili medali amoiRo. es nivTebi sawolis gverdiT, tum boze daalaga, safule ki baliSis qveS moaTavsa. mere Jile tis jibidan saaTi da pawawina samedicino qila amoacura, 7
romelsac garkveviT ewera `Sxami~. qila maSinve jibeSi daa bruna, saaTs ki karga xans dahyurebda. bolos TiTidan beWedi waiZro da xelebi gadaibana. sveli xelebi daudevrad ise ga daisva Tmaze, rom sarkeSi arc Cauxedavs. ukve sawolSi iwva, rodesac SeamCnia, rom beWdis gakeTeba daviwyeboda. loginidan eldanakraviviT wamoxta da pirsa banisken gaeqana, TiTqos im ubralo rkinis rgolis gareSe si cocxle ar SeeZlo. beWedi kvlav TiTze wamoicva da mis sax elze mosuli samive depeSa gaxsna. jer erTis kiTxva arc Caem Tavrebina, ucnaurad rom aqirqilda. iwva oTaxSi martodmar to da karga xans icinoda. sicilisas Cawikwikebuli kbilebi mouCanda. ramdenime wuTSi kvlav seriozuli gamometyveleba miiRo da, miuxedavad imisa, rom samive depeSa sakmaod did da mniSvnelovan saqmes Seexeboda, magidaze gulgrilad moisro la. kerZod, depeSebSi laparaki iyo samocdaoriaTas kronad Sefasebul mamulze. garda amisa, saqmis swrafad warmarTvis SemTxvevaSi, mTliani safasuris naRdi fuliT dafarvasac sTavazobdnen. am mokle, mSral da saqmian depeSebSi, romleb sac aranairi xelmowera ar hqonda darTuli, sasacilo namd vilad araferi iyo. ramdenime wuTSi nagels ukve eZina. tum boze moTavsebuli ori cali sanTeli, romelTa Caqrobac da viwyeboda, mkveTrad anaTebda mis sufTad gaparsul saxesa da gul-mkerds. moSorebiT, magidaze uniaTod miyril depeSebs ki sanTlis Suqis mkrTali anarekli swvdeboda... meore dilas iohan nagelma fostaSi sastumros Sikriki gagzavna da axali gazeTebi moatanina. maT Soris ramden ime ucxouri gazeTic eria. amjerad werili ar moutaniaT. nagelma violinos bude skamze dado da oTaxis SuagulSi is eTnairad moaTavsa, rom yvelas TvalSi moxvedroda. Tumca instrumenti erTxelac ar amouRia budidan. SuadRemde oTaxidan ar gasula, jer raRac werilebs wer da, Semdeg ki wigns kiTxulobda da Tan bolTas scemda. mere sastumrodan gavida da iqve maRaziaSi xelTaTmanebi SeiZina. mogvianebiT qalaqis bazrobaze aRmoCnda da aT kronad wiTu ri ZaRlis lekvi iyida, romelic sastumroSi misvlisTanave mepatrones gadauloca. lekvs saxelad iakobseni SeurCia, 8
ris gamoc yvelam gulianad icina. mogvianebiT gairkva, rom lekvi Zu yofila. amgvarad, im dRes mniSvnelovani araferi gaukeTebia, ara nair saqmeze ar wasula da arc aravin mounaxulebia. cxadi iyo, qalaqSi aravis icnobda. nagelis ucnauri gulgriloba TiTq mis yvelafris mimarT, piradi saqmeebis mimarTac ki, sastum roSi yvelas akvirvebda. is sami depeSa misi nomris magidaze isev xeluxleblad eyara. am yvelaferTan erTad, cnobismoyva reTa pirdapir SekiTxvebze pasuxisgan Tavis daZvrenasac mSve nivrad axerxebda. Tavad sastumros mepatrone orjer Seeca da, gamoerkvia am ucnauri stumris vinaoba da qalaqSi Camos vlis mizezi, magram nagelma orivejer yuri mouyrua. im dRis Semdeg ki xalxi mis kidev erT ucnaur saqcielze alaparakda. miuxedavad imisa, rom qalaqSi arc erTi nacnobi ar hyavda, nageli Turme sasaflaos SesasvlelTan Seyovnebula, erTi ax algazrda qalisTvis Tamami mzera miupyria da Rrma pativis cemiT misalmebia. am uxerxuli saqcielis gamo qali Warxali viT gawiTlebula. amis Semdgom am utifar ucnobs yovelgvari axsna-ganmartebis gareSe pastoris saxlisTvis aseve kadni erad auqcevia gverdi da gza gaugrZelebia. momdevno dRee bSic imave midamoebSi moseirne SeuniSnavT... TiTqmis yovel saRamos sastumroSi gvian RamiT brundeboda da ukve Carazul kars specialurad misTvis aRebdnen. mesame dilas Tavisi nomridan gamosul nagels sastumros mepatrone Seegeba. man Tavazianad da didi siyvaruliT moi kiTxa stumari. Semdeg oriveni verandaze gavidnen da erTma neTis pirispir dasxdnen. saubrisas mepatronem aRniSna, rom sxva qalaqSi erTi yuTi axlad daWerili Tevzis gagzavna un doda da rCeva hkiTxa: – xom ver metyviT, rogor ajobebs am yuTis gagzavna? nagelma yuTs daxeda, gaiRima da Tavi gaaqnia. – ara, am saqmisa araferi gamegeba. – nuTu? me ki vfiqrobdi, rom Tqven sakmaod bevrs mog zaurobT, uamrav adgilas yofilxarT da aseT raRaceebSic erkveviT. – ara, ara... bevrs sulac ar vmogzaurob. 9
pauza. – rogorc Cans, Tqven... ase vTqvaT, sul sxva saqmeebiT xarT dakavebuli. komersanti brZandebiT? – ara, komersanti ar gaxlavarT. – maS Cvens qalaqSi Tqveni komerciuli saqmeebis mosagva reblad ar CamosulxarT? am kiTxvas pasuxi ar mohyolia. nagelma sigaras moukida, mSvidad gaabola da sivrces gaxeda. maspinZeli Tvals ar aci lebda. – iqneb erTxel CvenTvisac daukraT? Tqvens oTaxSi vio lino SevamCnie, – wamoiwyo kvlav sastumros mepatronem. – ara, me ukve karga xania, aRar vukrav! – civad miugo nagelma, Semdeg wamodga da usityvod datova iqauroba. ram denime wuTSi kvlav dabrunda da mepatrones mimarTa: – mismineT, minda giTxraT, rom nebismier dros SegiZliaT gamomiweroT angariSi. CemTvis absoluturad sulerTia, ro dis gadagixdiT. – gmadlobT, magram es saCqaro sulac araa, – upasuxa maspinZelma, – Tu karga xans icxovrebT CvenTan, gadasaxdze SeRavaTsac gagiwevT, magram me xom ar vici, ramden xans apir ebT darCenas?! nageli moulodnelad gamococxlda da ratomRac saxe ucnaurad aefakla. – ratomac ara, SesaZloa karga xansac davrCe, – sxartad Tqva man, – yvelaferi garemoebebzea damokidebuli. ho marT la, albaT TqvenTvis ar miTqvams, rom agronomi var da sofel Si vcxovrob... axlaxans mogzaurobidan davbrundi da Sesa Zloa Tqvens dabaSi garkveuli droiT gavCerde. albaT, imis Tqmac damaviwyda, rom... nageli mqvia, iohan nilsen nageli. amis Semdeg is sastumros mepatrones miuaxlovda, gul iTadad CamoarTva xeli da moubodiSa imis gamo, rom aqamde Tavi ar gaacno. saxeze ironiis kvalic ar aCnda. – Cven SegviZlia gacilebiT ukeTesi, myudro oTaxi Semog TavazoT, – uTxra maspinZelma, – Tqveni nomeri kibesTan ax losaa da es maincdamainc sasiamovno ar unda iyos. – ara, gmadlobT... ar aris saWiro. brwyinvale oTaxia, nam 10
dvilad ar vemduri. Tanac Cemi fanjridan bazrobis danaxvac SemiZlia da es Zalian maxalisebs. sastumros mepatrone mcire xans Seyovnda da isev gaag rZela: – ese igi, cota xans dasveneba gadagiwyvetiaT... albaT, zafxulis bolomde mainc apirebT aq darCenas, ara? – ori-sami Tve, an SeiZleba cota metic, zustad ver gety viT, – upasuxa nagelma, – gaaCnia garemoebebs... yvelafers dro gviCvenebs! am dros verandaze ucnobma kacma gaiara da mepatrones mowiwebiT miesalma. kaci sacodavad gamoiyureboda, metisme tad tandabali da Raribulad Cacmuli iyo. siaruli aSkarad uWirda, magram mainc sakmaod swrafad miabijebda. misi gu liTadi misalmebisas sastumros mepatronem qudis mosaxde lad xelis awevac ar ikadra, nagelma ki, misgan gansxvavebiT, Tavisi xaverdis kepi mowiwebiT mouxada ucnobs da Tavic daukra. mepatronem nagels gaxeda da uTxra: – am kacs xalxma `emwuTa~ Searqva. cota sulelia da yvelas Zalian ecodeba. ise, saocrad keTili adamiania. sul es iyo, rac im momentSi emwuTas Sesaxeb iTqva. – sadRac wavikiTxe... – wamoiwyo moulodnelad nagelma, – ramdenime dRis win romeliRac gazeTSi wavikiTxe, rom aqve, tyeSi mamakacis gvami upoviaT. vin iyo is sabralo? Tu ar vcdebi, gvarad karlseni... aqauri iyo? – diax, aq cxovrobda. dedamisi wurbelebiT mkurnalobs... maTi saxlis wiTeli saxuravi aqedanac mSvenivrad moCans. Sin ardadegebze Camosula da ai, ase ubedurad daasrula si cocxle. namdvilad samwuxaro ambavia. gansvenebuli Zalze niWieri axalgazrda iyo da pastorobas apirebda. am ambavSi bevri saeWvo detalia da yvelafris dazustebiT Tqma miWirs. orive xelze Turme venebi hqonia gadaWrili, amitom nak lebad sarwmunoa, rom es ubeduri SemTxveva yofiliyo. Sem Txvevis adgilas policielebs guSin pawawina, TeTrtariani jibis danac upoviaT. vfiqrob, es ambavi raRac sasiyvarulo istorias unda ukavSirdebodes. 11
– gasagebia. magram, nuTu vinmes kidev epareba eWvi, rom es TviTmkvlelobaa? – kacia da guneba! amiT imis Tqma minda, rom zogierTis versiiT, cxonebuli Turme daniT xelSi miabijebda, mou lodnelad fexi daucda da iseTnairad daenarcxa miwaze, rom ucabedad orive maja gadaesera. ha-ha-ha! Cemi azriT, es ver sia suleluri da daujerebelia. rac unda iyos, sasaflaoze miwas mainc gamouyofen, magram, samwuxarod, veravin damarw munebs, rom im ubedurs fexi daucda da waiqca! – Tqven ambobT, dana mxolod guSin ipoveso... gana dana Ta vidanve gardacvlilis gverdiT ar egdo? – ara, ramdenime nabijis moSorebiT naxes. rogorc Cans, venebi rom gadaiWra, dana moisrola. am samxils policia sru liad SemTxveviT waawyda. – gasagebia... da venebi Tu ukve gadaWrili hqonda, danis gadagdeba raRa saWiro iyo? mainc xom yvela mixvdeboda, rom am saqmisTvis swored dana gamoiyena? – marTalia, magram mxolod ufalma uwyis, gonebaSi ra azri utrialebda. garda amisa, rogorc giTxariT, am ambavs sasiyvarulo istoriasTan unda hqondes kavSiri. namdvili sigiJea. rac ufro mets vfiqrob, miT ufro saSinlad meCvene ba es yvelaferi. – ratom ggoniaT, rom es mkvleloba siyvaruls ukavSir deba? – sxvadasxva mizezis gamo. sxvaTa Soris, amaze saubari mTlad marTebuli ar unda iyos. – ki magram, ratom ar SeiZleba davuSvaT, rom marTla fexi daucda da waiqca? is xom sakmaod ucnaurad egdo, mucelze iwva da saxe guburaSi hqonda Cayofili. – asea... da Tavian-fexianad talaxSi iyo amosvrili, Tum ca es bevrs arafers niSnavs. albaT amiTac raRacis dafarvas cdilobda. SeiZleba undoda, rom saxeze sikvdiliswina tanj vis nakvalevi daemala. vin icis! – werili an raime msgavsi araferi dautovebia? – im dRes, rogorc amboben, miabijebda da Tan patara fur celze raRacas werda. sxvaTa Soris, siarulisas wera Cvevad 12
hqonia. amitomac fiqroben, rom is jayva SesaZloa fanqris, anda raRac amgvaris gasaTlelad amoiRo da rodesac waiqca, jer erTi maja gadaesera, mere meore, Tanac orive zustad venasTan da zustad erTdroulad. ha-ha-ha! raRac Canaweri marTlac dautovebia. xelSi Turme pawawina qaRaldis nagle ji hqonia CabRujuli, romelzec ewera: `netav Seni foladis piric iseTive basri iyos, rogorc is ukanaskneli `ara~. – ra sisulelea! gana dana blagvi iyo? – diax, asea. – maSin winaswar ratom ar alesa? – dana misi ar yofila. – aba visi iyo? mepatrone wamiT Seyovnda da upasuxa: – dana freken Selands ekuTvnoda. – freken Selands? – CaekiTxa nageli da daayola, – da freken Selandi vinRaa? – dagni Selandi... Cveni pastoris qaliSvilia. – aha. es yvelaferi sakmaod ucnauria. msgavsi ram ara sodes msmenia. nuTu is axalgazrda ase Zlierad iyo Seyvare buli? – ki, rogorc Cans, asea. sxvaTa Soris, im qalze marto is cxonebuli ki ara, sxva ymawvilebic arian Seyvarebulebi. nageli Cafiqrda da xma aRar amouRia. mdumareba sastum ros mepatronem daarRvia: – is, rac axla giambeT, saidumloa da minda gTxovoT, rom... – diax, diax... ra Tqma unda. SegiZliaT mSvidad iyoT! ramdenime wuTis Semdeg nageli sasadiloSi sasauzmod Cavida. am dros mepatrone ukve samzareuloSi idga da tra baxobda, rogorc iqna, meSvide nomerSi mcxovreb yviTel ba tonTan guliTadi saubari gavabio. `agronomi yofila, – hyve boda igi, – da ucxoeTidan Camosula. ambobs, rom ramdenime TviT apirebs aq darCenas. mokled, RmerTma uwyis, sinamd vileSi vin aris da ras warmoadgens!~
13