არკადი და ბორის სტრუგაცკები „ძნელია ღმერთობა“ by Books in Batumi

არკადი და ბორის სტრუგაცკები

ძნელია ღმერთობა

arkadi da boris strugackebi Znelia RmerToba pirveli gamocema, baTumi, 2015 mTargmneli qeTevan nikoleiSvili redaqtori rusudan gorgaZe ydis dizainerebi: daviT trapaiZe, eka tabliaSvili damkabadonebeli malxaz faRava qarTuli gamocema © gamomcemloba `wignebi baTumSi~, 2015 misamarTi: memed abaSiZis quCa, 60, baTumi elfosta: booksinbatumi@gmail.com yvela ufleba daculia. am wignis arc erTi nawili aranairi formiTa da saSualebiT, iqneba es eleqtronuli Tu meqanikuri, ar SeiZleba gamoyenebul iqnas gamomcemlobis werilobiTi nebarTvis gareSe. saavtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT. ISBN 978-9941-9419-0-0 Аркадий и Борис Стругацкие ТРУДНО БЫТЬ БОГОМ Copyright © 1964 Аркадий и Борис Стругацкие Georgian translation published by Books in Batumi publishing, 2015 All rights reserved.

ეს იყო ჟამი, როცა შევიცანი, რას ნიშნავს ტან ჯვა; რას ნიშნავს სირცხვილი; რას ნიშნავს სასო წარკვეთილება.

პიერ აბელარი თქვენს სიტყვას მეტი წონა რომ ჰქონდეს, და ვალების შესრულებისას იარაღი თან გექნებათ, მაგრამ გაფრთხილებთ: არავითარ შემთხვევაში არ გამოიყენოთ. არავითარ შემთხვევაში, გესმით?

ერნესტ ჰემინგუეი

prologi ანკას არბალეტის კოვზი შავი პლასტმასისგან იყო გამო ჩარხული, ხოლო ლარი, უხმაუროდ მოსრიალე ბერკეტის ერთი გატოკებით რომ იჭიმებოდა, მოქრომილი ფოლადისა ჰქონდა. ანტონი სიახლეებს ვერ ეწყობოდა – მძიმე საბრძოლო მოწყო ბილობა ერჩივნა, მარშალ ტოცის, მეფე პიც პირველის ყაიდისა, შავი სპილენძით შეჭედილი და ლილვაკზე ხარის ძარღვდახ ვეული. პაშკას კი პნევმატური კარაბინი წამოეღო. არბალეტს კაცობრიობის სიყრმეს ეძახდა, რადგან უქნარა გახლდათ და დიდად არც სადურგლო საქმე გამოუდიოდა ხელიდან. ნავი ჩრდილოეთის ნაპირს მიაყენეს, სადაც ყვითელი ქვიშიანი ფლატიდან საანძე ფიჭვების დაკორძილი ფესვე ბი ამოჩრილიყო. ანკამ ორთაყვირი მიაგდო და მიმოიხედა. მზე თავზე დასდგომოდა ტყეს, ხოლო არემარეს ცისფერი, მწვანე და ყვითელი ფერი ედო: ცისფერი – ტბაზე გაწოლილ ნისლს, მუქი მწვანე – ფიჭვებს, ყვითელი – გაღმა ნაპირს. და ამ ყველაფერს ზემოდან დაჰყურებდა კრიალა, მოთეთ რო-მოლურჯო ცა. – იქ არაფერიც არ არის, – თქვა პაშკამ. ისხდნენ და, ბორტზე გადახრილები, წყალში იცქირე ბოდნენ. – როგორ არა, ვეება ქარიყლაპიაა, – დაბეჯითებით წარ მოთქვა ანტონმა. -5-

– აი, ამოდენაფარფლებიანი? – ჰკითხა პაშკამ. ანტონს ხმა აღარ ამოუღია. ანკამაც ჩაიხედა წყალში, მაგრამ საკუთარი ანარეკლის მეტი ვერაფერი დაინახა. – იბანავებდა კაცი, – თქვა პაშკამ, წყალში იდაყვამდე ჩაყო ხელი და დააყოლა: – ცივია. ანტონმა ნავის ცხვირზე გადაინაცვლა და ნაპირზე გა დახტა. ნავი აქანავდა. ანტონი ბორტს ჩაეჭიდა და პაშკას მოლოდინით შეხედა. პაშკაც წამოდგა, ნიჩაბი უღელივით გაიდო მხრებზე, საჯდომი გაიქნ-გამოიქნია და ამღერდა: – ვიცლიპუცლი, შე ზღვის მგელო, უდარდელად რომ გძინავსო, – დაბრაწული ზვიგენების ქარავანი მოფრინავსო!

ანტონმა უსიტყვოდ მოქაჩა ნავს. – ჰეი, ჰეი! – შეჰყვირა პაშკამ და ბორტს წაეპოტინა. – დაბრაწული რატომ? – იკითხა ანკამ. – აბა, მე რა ვიცი?! – უპასუხა პაშკამ. ნავიდან გადავიდნენ, – ისე, ხომ დიდებული რამაა? დაბრაწული ზვიგენების ქარავანი... ნავი ნაპირზე გაათრიეს. ფეხები ნოტიო, ხმელი წიწვე ბითა და გირჩებით სავსე ქვიშაში ეფლობოდათ. ნავი მძიმე იყო და სლიპინა, მაგრამ მაინც აიტანეს. მერე შეჩერდნენ. მძიმედ სუნთქავდნენ. – ფეხი მომყვა, – თქვა პაშკამ და საგულდაგულოდ შე ისწორა წითელი თავსაკრავი – კვანძი, გრძელცხვირა ირ უკანელი მეკობრეებივით, მარჯვენა ყურს ზემოთ მოიქცია. – ჰო-ჰო, რა გავმწარდი?! – გამოაცხადა მერე. ანკა გულმოდგინედ იწუწნიდა თითს. – ხიჭვი შეგესო? – ჰკითხა ანტონმა. – არა, გადავიყვლიფე. რომელიღაც თქვენგანს იმსიგრძე კლანჭები აქვს... -6-

– აბა, მაჩვენე. ანკამ აჩვენა. – ჰო, – თქვა ანტონმა, – გვარიანად დაგიშავებია. აბა, რა ვქნათ? – თოფი – მხარზე და ნაპირს გავუყვეთ, – შესთავაზა პაშკამ. – ნავიდან რაღა ჯანდაბად გადმოვდიოდით? – აბუზ ღუნდა ანტონი. – ნავით ქათამიც გაუყვება, – აუხსნა პაშკამ, – ხმელეთზე კი ლელიანია – ეს ერთი; ფლატეებია – ეს ორი; მორევებია – ესეც სამი. ვირთევზებიანი. ლოქოებიც მოიძევება. – დაბრაწული ლოქოების ქარავანი, – წაიმღერა ანტონმა. – მორევში ჩაგიყვინთავს? – ჩამიყვინთავს. მერე, რა? – მე რომ არ მინახავს? ბედი უნდა ყველაფერს. – შენ ბევრი რამე არ გინახავს. ანკამ ბიჭებს ზურგი აქცია, არბალეტი აიღო და ოციო დე ნაბიჯზე მდგარ ფიჭვს ესროლა. წვიმასავით წამოვიდა ქერქი. – ყოჩაღ, – შეაქო პაშკამ და მაშინვე გაისროლა კარაბინი. ანკას ისარს უმიზნებდა, მაგრამ ააცილა და თავი იმართლა, – სუნთქვა არ შევიკავე. – და რომ შეგეკავებინა, ვითომ რას იზამდი? – ჰკითხა ანტონმა. ის ანკას უყურებდა. ანკამ ღონივრად მოზიდა ლარი. დიდებული კუნთები ჰქონდა. ანტონი სიამოვნებით უყურებდა, როგორ დაგო რავდა მის გარუჯულ კანქვეშ ბიცეფსის მკვრივი ბურთი. ანკამ საგულდაგულოდ დაუმიზნა და კიდევ ერთხელ ისრო ლა. მეორე ისარი ტკაცანით ჩაერჭო პირველის ოდნავ ქვემოთ. – არ შეიძლება ასე, – თქვა ანკამ და არბალეტი დაუშვა. -7-

– როგორ? – როგორ და ასე – ხეებს რომ ვაფუჭებთ. გუშინ ერთი ლაწირაკი მშვილდ-ისარს ესროდა. სულ კბილებით დავაძ რობინე ისრები. – პაშკა, – მიუბრუნდა ანტონი პაშკას, – გავარდი, შენ მაგარი კბილები გაქვს. – ჩლიფინა კბილები მაქვს მე1, – მიუგო პაშკამ. – კარგი. ვქნათ, რა, რამე, – თემა შეცვალა ანკამ. – სულ არ მეხალისება ფლატეებზე ფორთხვა, – თქვა ანტონმა. – არც მე. პირდაპირ წავიდეთ. – საით? – იკითხა პაშკამ. – საითაც გული გაგვიწევს. – ჰა, რა ვქნათ? – იკითხა ანტონმა. – საივაზე რას იტყვით? – შესთავაზა პაშკამ, – ტოშკა, მივიწყებული შარაგზისკენ გავწიოთ. გახსოვს? – მაგას რა დამავიწყებს. – ანეჩკა, იცი... – დაიწყო პაშკამ. – ვინ არის შენი ანეჩკა! – უკმეხად შეაწყვეტინა ანკამ. ვერ იტანდა, ანკას გარდა სხვა რამეს რომ ეძახდნენ. ანტონმა ეს კარგად დაიხსომა და სასწრაფოდ გააგრძელა: – მივიწყებული შარაგზაა, იქ არავინ დადის. არც რუკა ზეა... და საით მიდის, კაცმა არ იცის. – ყოფილხართ? – ვყოფილვართ, მაგრამ შესწავლა ვერ მოვასწარით. – არსაიდან არსაით მიმავალი გზაა, – დაასრულა გონს მოსულმა პაშკამ. – მაგარია! – თქვა ანკამ და თვალები შავ ნაპრალებად ექცა, – წავედით. საღამომდე მივაღწევთ? 1

პერიფრაზი გოგოლის ნაწარმოებიდან „რევიზორი“.

-8-

– რას ამბობ! თორმეტამდეც. ფლატეზე აძვრნენ. ციცაბოს პირას პაშკა შემობრუნდა. ქვემოთ მოჩანდა ლურჯი ტბა, ალაგ-ალაგ ქეცივით რომ აჩნ და მოყვითალო თავთხელები, და ქვიშრობზე ამოთრეული ნავი. ნაპირის სიახლოვეს, – ეტყობა, სწორედ იმ ქარიყლა პიამ გაისხმარტალა, – წყლის წყნარ, ლაპლაპა ზედაპირზე, ვეება წრეები იშლებოდა. და პაშკა, ჩვეულებისამებრ, გაურკვეველმა აღტაცებამ აიტანა. როგორც ყოველთვის, როცა ტოშკასთან ერთად ინტერნატიდან გარბოდა და წინ ედო უკიდეგანო თავისუფ ლების მთელი დღე, აუთვისებელი ადგილებით, მარწყვით, უკაცრიელი ვარვარა მდელოებით, ნაცრისფერი ხვლიკებით და მოულოდნელად ნაპოვნი ყინულოვანი ნაკადულებით სავსე, ახლაც მოუნდა, ეყვირა და ჰაერში შემხტარიყო. ასეც მოიქცა. ანტონმა სიცილით შეხედა და პაშკამ მის თვალებში დაინახა, რომ მეგობარს ესმოდა მისი. ანკამ კი პირში ორი თითი ჩაიყო და ყოჩაღად დაუსტვინა. ტყეში შევიდნენ. ტყე იყო ფიჭვნარი და მეჩხერი. ფეხი ჩამოცვენილ წიწ ვებზე სრიალებდა. ხის სწორ ზროებს შორის მზის ალმაცერი სხივები ეცემოდა და მიწა ოქროს ლაქებით მოფენილიყო. იდგა ფისის, ტბისა და მარწყვის სურნელი. სადღაც მაღლა უჩინარი ჩიტუნები წიოდნენ. ანკა წინ მიდიოდა, არბალეტი იღლიაში ამოეჩარა და დრო დადრო სისხლისფერი, თითქოსდა ლაქწასმული მარწყვის მო საკრეფად იხრებოდა. ანტონი ფეხდაფეხ მიჰყვებოდა. მარშალ ტოცის ზორბა იარაღი მხარზე გაედო. ასეთივე ზორბა ისრე ბით სავსე კაპარჭი მძიმედ ეხლებოდა გავაზე. მიჰყვებოდა და ანკას გარუჯული, თითქმის შავი, მალებამოჩრილი კისრისკენ გაურბოდა თვალი. ხან უკან მიიხედავდა, თვალებით ეძებდა -9-

პაშკას, მაგრამ პაშკა არსად ჩანდა. მხოლოდ დროდადრო, ხან მარჯვნივ, ხან მარცხნივ, მზეზე გაიელვებდა ხოლმე მისი წითელი თავსაკრავი. ანტონმა წარმოიდგინა, როგორ მიიპ არებოდა პაშკა ფიჭვნარში ჩახმახზე შეყენებული კარაბინით ხელში, წინ გაშვერილი ონავარი, ცხვირგადაყვლეფილი გამ ხდარი სახით. ეს უკვე საივა იყო, საივას კი ხუმრობა არ უყ ვარს. საივა, ძმაო, გკითხავს – და პასუხი არ უნდა დაუგვიანო, გაიფიქრა ანტონმა და კინაღამ წელში მოიხარა, მაგრამ წინ ანკა მიდიოდა – ვაითუ მოეხედა? სულელურად გამოვიდოდა. ანკამ მართლა მოიხედა და ჰკითხა: – უხმაუროდ გამოიპარეთ? ანტონმა მხრები აიჩეჩა: – ხმაურიანად ვინ იპარება? – მგონი, მე ავტეხე ხმაური, – თქვა შეფიქრიანებულმა ანკამ, – თასი დამივარდა და, ერთიც ვნახოთ, დერეფანში ვიღაც არ მოაბიჯებს? ქალწული კატია იქნებოდა – დღეს ის მორიგეობს. ყვავილნარში ჩახტომა მომიწია. როგორ გგონია, ტოშკა, რა ჯიშისაა ის ყვავილები? ანტონმა შუბლი შეიჭმუხნა. – შენი ფანჯრის ქვეშ რომ ხარობს? აბა, რა ვიცი. რატომ მეკითხები? – ძალიან ჯიუტი ყვავილებია. „ვერც ქარი დრეკს, ვერც გრიგალი აქცევს“. რამდენი წელია, თავზე ახტებიან და ვი თომც არაფერი. – საინტერესოა, – ღრმააზროვნად თქვა ანტონმა. მო აგონდა, რომ მისი ფანჯრის ქვეშაც ხარობდა ყვავილნარი, რომელსაც „ვერც ქარი დრეკდა, ვერც გრიგალი აქცევდა“, მაგრამ ამისთვის ყურადღება არასოდეს მიუქცევია. ანკა შეჩერდა, დაელოდა და პეშვით მარწყვი გაუწოდა. ანტონმა ფრთხილად აიღო სამი ცალი. - 10 -

– კიდევ აიღე, – შესთავაზა ანკამ. – გმადლობ, – უთხრა ანტონმა, – თითო-თითოს კრეფა მიყვარს. ისე, ქალწულ კატიას არა უშავს რა, არა? – ვისთვის როგორ, – მხრები აიჩეჩა ანკამ, – როცა ყოველ საღამოს გსაყვედურობენ, ფეხები ტალახიანი ან მტვრიანი გაქვსო... ანკა გაჩუმდა. საოცრად კარგი იყო ასე, მის მხარდამხარ ტყეში სიარული, შიშველი იდაყვით შეხება და მისი სილამაზით, მოქნილობითა და კეთილგანწყობით, მისი შავწამწამებშემო ჯარული ვეება ნაცრისფერი თვალებით მალულად ტკბობა. – ჰო, – თქვა ანტონმა და ხელი გაიწოდა, რომ მზის შუქზე აბრჭყვიალებული აბლაბუდა მოეძრო, – იმას ნამდვილად არ ექნება ფეხები მტვრიანი. გუბეებზე თუ ხელში ატატებულს გადაგიყვანენ, რა დაგსვრის... – და ვის გადაჰყავს? – ჰენრიხს, მეტეოსადგურის თანამშრომელს. ხომ იცი, რომელიცაა – ზორბა, თეთრთმიანი... – მართლა? – მერე, რა მოხდა?! მთელმა ქვეყანამ იცის, რომ ერთმა ნეთი უყვართ. ისევ დადუმდნენ. ანტონმა ანკას შეხედა, რომელსაც თვალები ისევ მუქ ნაპრალებს მიუგავდა. – როდის მოხდა? – დაინტერესდა ის. – მოხდა ერთ მთვარიან ღამეს, – უწადინოდ მიუგო ან ტონმა, – ოღონდ იცოდე, ენის ჭარტალს არ მოჰყვე. ანკამ ჩაიცინა. – ენაზე არავინ გექაჩებოდა, ტოშკა, – უთხრა და ისევ მარწყვი გაუწოდა: – გინდა? ანტონმა ანგარიშმიუცემლად მოხვეტა კენკრა გოგონას მოთხუპნილი ხელისგულიდან და პირში ჩაიტენა. არ მიყვარს - 11 -

ენაჭარტალა ხალხი, გაიფიქრა, ვერ ვიტან მკვეხარებს. და უცებ არგუმენტი იპოვა: – ოდესმე შენც გატარებენ ხელში ატატებულს. მოგეწო ნება, ენის ჭარტალი რომ დაიწყონ? – საიდან მოიტანე, რომ ენის ჭარტალს ვაპირებ? – დაბ ნეულად ჰკითხა ანკამ, – გული მერევა ჭორიკანებზე. – აბა, ერთი შემომხედე! რა ჩაიფიქრე? – ისეთი არაფერი, – ანკამ მხრები აიჩეჩა, ერთხანს დუმ და, მერე საიდუმლოსავით გაანდო: – იცი, ყელში ამომივიდა ყოველ საღამოს ფეხების ორ-ორჯერ ბანა. საწყალი ქალწული კატია, გაიფიქრა ანტონმა. ჰო, ეს ნამ დვილად არ არის საივა. ბილიკზე გავიდნენ. ბილიკი ქვემოთ ეშვებოდა. ტყე უფ რო და უფრო უსიერი ხდებოდა. გარშემო გვიმრასა და ნედლ ბალახს აეყარა ტანი. ფიჭვებს ხავსი და ლიქენის თეთრი ქაფი მოსდებოდა. მაგრამ საივას ხუმრობა არ უყვარს. ჩახ ლეჩილმა ხმამ, რომელსაც ადამიანურობისა არაფერი ეცხო, მოულოდნელად დაიღრიალა: – სდექ! დაყარე იარაღი, კეთილშობილო დონო, და შენც, დონა! როცა საივა გეკითხება, პასუხი არ უნდა დაუგვიანო. ან ტონმა ზუსტი მოძრაობით გვიმრებში ხელმარცხნივ მოის როლა ანკა, თვითონ კი მარჯვნივ ისკუპა და დამპალ კუნძს ამოეფარა. ხრინწიანი ექო ჯერ კიდევ ეხლებოდა ფიჭვებს, ბილიკზე კი უკვე აღარავინ იყო. სიჩუმე ჩამოდგა. გვერდზე გადაწოლილი ანტონი ლილვაკს ატრიალებდა და ლარს ჭიმავდა. გაისმა ბათქანი და ანტონს თავზე ნაგავი დააცვივდა. ჩახლეჩილმა, არაადამიანურმა ხმამ ამცნო: - 12 -

– დონი ქუსლში დაიჭრა! ანტონმა ამოიკვნესა და ფეხი შეიკეცა. – მაგაში არა, მეორეში, – შეუსწორა ხმამ. ესმოდა, როგორ ხითხითებდა პაშკა. ანტონმა ფრთხილად ამოყო თავი კუნძის უკნიდან, მაგრამ მწვანე ფაფასავით ბინდბუნდში ვერაფერი დაინახა. სწორედ ამ დროს, თითქოს ხე წაიქცაო, რაღაცამ გამაყ რუებლად დაუსტვინა და დაიბრაგუნა. – აა-ჰჰ, – ყრუდ აბღავლდა პაშკა, – შემიბრალეთ! შემიბ რალეთ! ნუ მომკლავთ! ანტონი ფეხზე წამოიჭრა. გვიმრებიდან მის ცხვირწინ უკუსვლით გამოძვრა ხელებაწეული პაშკა. – ტოშკა, ხედავ? – იკითხა ანკას ხმამ. – ხელისგულივით, – გაეპასუხა კმაყოფილი ანტონი, – შემობრუნება არ გაბედო! – დაუყვირა პაშკას, – ხელები – კეფაზე! პაშკამ მორჩილად დაიწყო ხელები კეფაზე და განაცხადა: – სიტყვასაც ვერ მათქმევინებთ. – ახლა რა უნდა ვუყოთ ამას, ტოშკა? – იკითხა ანკამ. – ახლავე გაიგებ, – თქვა ანტონმა, კუნძზე მოხერხებულად მოკალათდა და არბალეტი მუხლებზე დაიდო. – სახელი! – დაიღრიალა გექსა ირუკანელის ხმით. პაშკამ ზურგით ზიზღი და დაუმორჩილებლობა გამოხატა. ანტონმა გაისროლა. ისარი პაშკას თავს ზემოთ ტკაცა ნით ჩაესო ტოტში. – ოჰო! – გაიოცა ანკას ხმამ. – ბონ უდაბნოს კალიას მეძახიან, – უხალისოდ გამოტყდა პაშკა, – „და აქ, როგორც ჩანს, ცრუობდა იგი – ერთი მათ განი, ვინც თან ახლდა მას“.

- 13 -

– ცნობილი მოძალადე და მკვლელია, – განმარტა ანტონ მა ანკას გასაგონად, – მაგრამ მუქთად არასოდეს არაფერს აკეთებს. ვინ გამოგგზავნა? – დონ სატარინა ულმობელმა, – იცრუა პაშკამ. – ორი წლის წინ, მძიმე მახვილთა მიჯნაზე, აი, ამ ხელმა გამოასალმა აქოთებულ სიცოცხლეს დონ სატარინა, – ზიზ ღით თქვა ანტონმა. – მოდი, ისარს დავარჭობ, იქნებ გონება გაეხსნას, – შეს თავაზა ანკამ. – სულ ამერია, – საჩქაროდ დაამატა პაშკამ, – სინამდვი ლეში არატა ლამაზმა გამომგზავნა. ას ოქროს დამპირდა თქვენი თავების სანაცვლოდ. ანტონმა ხელები მუხლებზე დაიტყაპუნა და შეჰყვირა: – დიდი ცრუპენტელა ვინმე ხარ! ეგღა აკლია არატას, შენისთანა არამზადასთან დაჭიროს საქმე! – იქნებ მაინც დავარჭო ისარი? – სისხლს მოწყურებული ხმით იკითხა ანკამ. ანტონმა ეშმასავით გადაიხარხარა. – სხვათა შორის, – მშვიდად უთხრა პაშკამ, – მარჯვენა ქუსლში ხარ დაჭრილი, დროა, სისხლისგან დაიცალო. – ვერ მოგართვი, – შეეპასუხა ანტონი, – ჯერ ერთი, გა ნუწყვეტლივ ვღეჭავ თეთრი ხის ქერქს, მეორეც, ორმა ტურ ფა ბარბაროსმა ჭრილობა უკვე შემიხვია. გვიმრა შეირხა და ბილიკზე ანკა გამოვიდა. ლოყაზე ნაკაწ რი აჩნდა, მუხლები მიწითა და ბალახით ჰქონდა მოსვრილი. – დროა, ჭაობში ჩავაგდოთ, – გამოაცხადა მან, – როცა მტერი არ ნებდება, ანადგურებენ. პაშკამ ხელები ჩამოუშვა. – თუ სიმართლე გინდა, სულ არ იცავ თამაშის წესებს, – უთ ხრა ანტონს, – გექსა ყოველთვის კარგ ადამიანად გამოგყავს. - 14 -

– შენ რა გესმის? – შეუტია ანტონმა და თავადაც ბილიკზე გავიდა, – საივას ხუმრობა არ უყვარს, ბინძურო ასასინო! ანკამ კარაბინი დაუბრუნა პაშკას და შურით იკითხა: – თქვენ რა, სულ ასე ესვრით ერთმანეთს? – აბა, რა, – გაიოცა პაშკამ, – „ბახ-ბუხს“ და „ჩახ-ჩუხს“ ხომ არ ვიძახებთ? თამაშში ხიფათიც უნდა ერიოს. – მაგალითად, ვილჰელმტელობანას ვთამაშობთ ხოლმე, – დაუდევრად თქვა ანტონმა. – რიგრიგობით, – აიტაცა პაშკამ. – ერთ დღეს მე მადევს ვაშლი თავზე, მეორე დღეს – ამას. ანკამ ორივეს ახედ-დახედა და ჩაილაპარაკა: – უყურე შენ! საინტერესო სანახავი კი იქნებოდა. – სიამოვნებით გაჩვენებდით, – იქედნურად ჩაიცინა ან ტონმა, – მაგრამ ვაშლი რომ არ გვაქვს? პაშკა ფართოდ იღიმებოდა. ანკამ მეკობრის თავსაკრავი მოაგლიჯა და თვალის დახამხამებაში მოახვია მისგან წო წოლა ტომსიკა. – ვაშლი პირობითობაა, – გაიღიმა მან, – ესეც შესანიშნავი სამიზნე იქნება. მიდით, ივილჰელმტელეთ. ანტონმა წითელი ტომსიკა აიღო და ყურადღებით დაათვა ლიერა. მერე ანკას შეხედა – გოგონას თვალები ნაპრალებად ჰქცეოდა. პაშკა კი მხიარულობდა. მშვენიერ გუნებაზე იყო. ანტონმა ტომსიკა გაუწოდა. „ოცდაათ ნაბიჯზე ბანქოს ქაღალდს არ ავაცილებ, – მშვიდად წარმოთქვა მან, – რა თქმა უნდა, ნაცნობი პისტო ლეტიდან“. „მართლა? – გაოცდა ანკა და პაშკას მიუბრუნდა, – შენ, ჩემო მეგობარო? მოარტყამ ბანქოს ოცდაათი ნაბიჯიდან?“ პაშკა ტომსიკას ისწორებდა თავზე.

- 15 -

„ერთხელაც იქნება, ვცდით, – თქვა და გაიკრიჭა, – თავის დროზე ურიგო მსროლელი როდი გახლდით“2. ანტონი მიბრუნდა და ბილიკს გაუყვა. თან ხმამაღლა ითვლიდა ნაბიჯებს: – თხუთმეტი... თექვსმეტი... ჩვიდმეტი... პაშკამ რაღაც თქვა – ანტონმა სიტყვები ვერ გაარჩია – და ანკამ ხმამაღლა გაიცინა; როგორღაც მეტისმეტად ხმამაღლა. – ოცდაათი, – თქვა ანტონმა და შემოტრიალდა. ოცდაათ ნაბიჯზე პაშკა სულ ერთი ციდა ჩანდა. წითელი სამკუთხედი მასხარას ჩაჩივით აბზეკოდა თავზე. პაშკა იღ იმებოდა. ის ჯერ კიდევ თამაშობდა. ანტონმა თავი დახარა და აუჩქარებლად მოზიდა ლარი. – დამილოცნიხარ, მამაო ჩემო ვილჰელმ, – შეჰყვირა პაშ კამ, – და მადლობას გწირავ ყველაფრისთვის, რაც უნდა იყოს. ანტონმა ისარი ღარში ჩადო და გაიმართა. პაშკა და ანკა მისკენ იყურებოდნენ. გვერდიგვერდ იდგნენ. ბილიკი ბნელ და ნესტიან დერეფანს ჰგავდა, მაღალ, მწვანე კედლებს შო რის მიმავალს. ანტონმა არბალეტი ასწია. მარშალ ტოცის ყაიდის იარაღი უჩვეულოდ დამძიმებულიყო. ხელები მიკან კალებს, გაიფიქრა ანტონმა. ცუდია. დასანანია. მოაგონდა, ზამთარში მთელ საათს როგორ ესროდნენ გუნდებს ის და პაშკა გალავნის ბოძზე მიმაგრებულ თუჯის გირჩას. ჯერ ოცი ნაბიჯიდან, მერე – თხუთმეტიდან, მერე – ათიდან, მაგრამ ვერაფრით მოახვედრეს. მერე კი, გუნდაობა რომ მობეზრდათ და წასვლა დააპირეს, პაშკამ უკანმოუხედ ავად ისროლა უკანასკნელი გუნდა და მოარტყა. ანტონმა მთელი ძალით მიიჭირა კონდახი მხარზე. ანკა მეტისმეტად ახლოს დგას, გაიფიქრა. კინაღამ დაუძახა, გა იწიეო, მაგრამ მიხვდა, რომ სისულელეს ჩაიდენდა. მაღლა. 2

დიალოგი ა. პუშკინის მოთხრობიდან „გასროლა“.

- 16 -

უფრო მაღლა. უფრო... და უცებ ირწმუნა, რომ თუნდაც ზურ გი ექცია მათთვის, გირვანქიანი ისარი პაშკას ზედ ცხვირის ფუძეზე, მხიარულ მწვანე თვალებს შორის დაერჭობოდა. თვალები გაახილა და პაშკას შეხედა. ის აღარ იღიმებო და, ანკა კი ნელა, ძალიან ნელა სწევდა მაღლა გაფარჩხულ ხელს. დაძაბული და მეტისმეტად ზრდასრული გამომეტ ყველება ჰქონდა. ანტონმა არბალეტი უფრო მაღლა ასწია და სასხლეტს დააჭირა. საით გაფრინდა ისარი, არ დაუნახავს. – ავაცილე, – თქვა უფრო ხმამაღლა, ვიდრე საჭირო იყო და გახევებული ფეხებით გაუყვა ბილიკს. პაშკამ წითელი ტომსიკით სახე შეიმშრალა, მერე გაშალა და თავზე წაიკრა. ანკა დაიხარა და არბალეტი აიღო. ახლა ამ რაღაცას თავში რომ ჩამცხებდეს, გაიფიქრა ანტონმა, მადლობას ვეტყოდი. მაგრამ ანკას მისთვის ზედაც არ შეუხედავს. პაშკას მიუბ რუნდა და ჰკითხა: – წავედით? – ახლავე, – მიუგო პაშკამ. მან ანტონს შეხედა და თითი უსიტყვოდ მიიკაკუნა შუბლზე. – უკვე წახდი, არა, შიშისგან, – ხუმრობა სცადა ანტონმა. პაშკამ ერთხელ კიდევ მიიკაკუნა შუბლზე თითი და ან კას გაჰყვა. ანტონი მათ უკან მიჩანჩალებდა და ცდილობდა, ეჭვს არ აჰყოლოდა. ვითომ რა ჩავიდინე ასეთი? უხალისოდ გაიფიქრა მან, რას გაიფხორნენ? პაშკა კიდევ ჰო, დაფრთხა. თუმცა ეგეც საკითხავია, ვის უფრო ეშინოდა – ვილჰელმ-მამას თუ ვაჟიშ ვილ-ტელს. ანკას რაღა ბზიკმა უკბინა? ალბათ პაშკას გამო შეშინდა. კი მაგრამ, რა უნდა მექნა? ან რას დავყვები კუდში - 17 -

ძიძასავით? ავიღებ და უკან გავბრუნდები. აი, მარცხნივ წავალ, მშვენიერი ჭაობია იმ მხარეს, იქნებ ბუც დავიჭირო. მაგრამ ნაბიჯიც არ შეუნელებია. ესე იგი სამუდამოა, დაას კვნა. წაეკითხა, რომ ხშირად ხდებოდა ასე. მივიწყებულ შარაგზაზე უფრო ადრე გავიდნენ, ვიდრე ეგონათ. მზე გვარიანად შემაღლებულიყო. ცხელოდა. გუ ლისპირში ჩაცვენილი წიწვები ნემსებივით იჩხვლიტებოდა. გზაზე ორ რიგად ეგო დახეთქილი, მორუხო-მოწითალო ბე ტონის ფილები. ფილებს შორის ხშირი ბალახი ამოსულიყო და ხმებოდა. შარაგზის თავზე ხოჭოები დაზუზუნებდნენ. ერთი მათგანი უტიფრად შუბლზე დაეტაკა ანტონს. არემარე იყო მდუმარე და მოთენთილი. – შეხედეთ! – ანიშნა მეგობრებს პაშკამ. გზის შუაწელზე, გარდიგარდმო გაჭიმულ ჟანგიან მავ თულზე, საღებავაქერცლილი მრგვალი თუნუქის ფირფიტა ეკიდა. ის, რაც ჯერ კიდევ გაირჩეოდა, წითელ ფონზე გამო სახულ ყვითელ მართკუთხედს ჰგავდა. – ეს რა არის? – გულგრილად იკითხა ანკამ. – საგზაო ნიშანია, – აუხსნა პაშკამ, – „შესვლა აკრძა ლულია“. – აგური, – დაამატა ანტონმა. – და რას ნიშნავს? – იკითხა ანკამ. – იმას, რომ გზის გაგრძელება აღარ შეიძლება. – მაშინ რაღა საჭიროა გზა? პაშკამ მხრები აიჩეჩა: – ეს ხომ ძველისძველი შარაგზაა! – ანიზოტროპული გზატკეცილი, – განაცხადა ანტონმა. ანკა მისკენ ზურგშექცევით იდგა, – აქ ცალმხრივი მოძრა ობაა. - 18 -

– ბრძენი ხალხი იყო ძველები, – ფიქრიანად თქვა პაშ კამ, – მიდიხარ, მიდიხარ, გაივლი ასე ორას კილომეტრს, უცებ – ბაც! – და აგური. ვეღარც გზას გააგრძელებ, ვერც ვერავის ჰკითხავ... – საინტერესოა, რა უნდა იყოს ამ ნიშანს იქით, – ინტე რესით იკითხა ანკამ და მიიხედ-მოიხედა. გარშემო, მრავალ კილომეტრზე, უსიერი ტყე გადაჭიმულიყო და ვერავის ჰკით ხავდი, რა უნდა ყოფილიყო ნიშანს იქით, – იქნებ სულაც არ არის აგური? – ივარაუდა მან, – საღებავი ხომ თითქმის აღარ აჩნია. ამის გაგონებაზე ანტონმა გულმოდგინედ დაუმიზნა ნი შანს და ესროლა. რა კარგი იქნებოდა, ისარს მავთული გაეწყვიტა და ნიშანი ზედ ანკას ფეხთით დანარცხებულიყო! მაგრამ ისარი ნიშანს მოხვდა, ჟანგიანი თუნუქი გახვრიტა და მხოლოდ გამხმარი საღებავი დაცვივდა ძირს. – სულელო, – უკანმოუხედავად თქვა ანკამ. ეს იყო პირველი სიტყვა, რომელიც ვილჰელმტელობანას თამაშის შემდეგ ანტონისთვის გაიმეტა. ანტონმა ცალყბად გაიღიმა. – „გაბედულობას მოსაზრება უსუსტებს შუქსა – თქვა მან, – და სასახელო ძლიერ საქმეთ, დიდად განზრახულთ, წინ ეღობება“.3 – ბავშვებო, აქ მანქანას ჩაუვლია! ნაწვიმარზე! – წამო იძახა უცებ პაშკამ, – შეხედეთ, ბალახია გათელილი! აი, აქ... ბედი მაქვსო, პაშკამ უნდა თქვას, გაიფიქრა ანტონმა და ნაკვალევს დააკვირდა. თვითონაც დაინახა გათელილი ბალა ხი და ბეტონზე, ორმოსთან დამუხრუჭებისას საბურავების გავლებული შავი ზოლი. 3

ციტატა შექსპირის პიესიდან „ჰამლეტი“.

- 19 -

– აჰა, – თქვა პაშკამ, – ნიშნის იქიდან გამოვარდნილა. ეს დღესავით ნათელი იყო, მაგრამ ანტონი მაინც შეეკ ამათა: – როგორ გეკადრება?! აი, იმ მხრიდან მოსულა. პაშკამ განცვიფრებით ახედა: – შენ რა, დაბრმავდი? – იქიდან მომავალი მანქანის კვალია, – ჯიუტად გაიმეორა ანტონმა, – თუ გინდა, ნაკვალევს გავყვეთ. – რას ბოდავ! – აღშფოთდა პაშკა, – ჯერ ერთი, არც ერთი წესიერი მძღოლი არ წავა აგურის იქით; მეორეც, შეხედე: აი, ორმო, აი, მუხრუჭების კვალი... ჰოდა, თქვი, აბა, საიდან მოსულა? – ფეხებზე მკიდია ყველა წესიერი მძღოლი! არც წესიერ ებას დაგიდევ და ნიშნის იქითაც წავალ. პაშკა გაცეცხლდა. – ჯანდაბამდე გზა გქონია, – თქვა ენის ბორძიკით, – ჭკუ ათხელო! სულ გამოგათაყვანა ამ სიცხემ. ანტონი მიბრუნდა და, თვალგაშტერებულმა, ნიშნისკენ აიღო გეზი. მხოლოდ ის უნდოდა, აფეთქებული ხიდი დახ ვედროდა წინ და მეორე მხარეს გადასვლა გასჭირვებოდა. წესიერებთან რა ხელი მაქვს, ფიქრობდა ის, მიბრძანდნენ, სადაც ენებოთ... არსად დაეკარგოს თავისი პაშენკა. მოაგონდა, როგორ გააწყვეტინა ანკამ სიტყვა პაველს, როცა მან ანეჩკა დაუძახა და შვება იგრძნო. მერე უკან მი იხედა. პაშკა მაშინვე დაინახა. ოთხად მოკეცილი ბონ უდაბნოს კა ლია იდუმალ მანქანას ჩასდგომოდა კვალში. ჟანგიანი დისკო ნელა ქანაობდა შარაგზის თავზე და მის ნატყვიარში კრთოდა ლურჯი ცა. გზის პირას კი ანკა იჯდა, იდაყვებით შიშველ მუხლებს დაყრდნობილი და მუშტებზე ნიკაპჩამოდებული. - 20 -

...უკან შებინდებულზე დაბრუნდნენ. ბიჭები ნიჩბებს უსვამდნენ, ანკა კი მესაჭეობდა. შავი ტყის თავზე წითელი მთვარე ამოდიოდა. განწირული ხმით გოდებდნენ ბაყაყები. – არადა ყველაფერი რა კარგად გვქონდა ჩაფიქრებული, – თქვა ანკამ, – თქვენ რა გითხარით... ბიჭებს ხმა არ ამოუღიათ. მერე პაშკამ ხმადაბლა იკითხა: – ტოშკა, რა დაგხვდა ნიშნის იქით? – აფეთქებული ხიდი, – უპასუხა ანტონმა, – და ტყვიამ ფრქვევზე მიჯაჭვული ფაშისტის ჩონჩხი, – დაფიქრდა და დასძინა: – ტყვიამფრქვევი სულ მთლად მიწაში იყო ჩასული... – ჰოო, – თქვა პაშკამ, – ხდება. მე კიდევ ერთს მანქანის შეკეთებაში დავეხმარე.

- 21 -