Айбат гезити №148 (02.10.2015)

2

САЙ-САТ

ШАЙЛООДО АБСОЛЮТТУУ ЛИДЕР БОЛО ТУРГАН КСДПдан БАШКА ПАРТИЯ ЖОК 4-октябрдагы парламенттик шайлоодо КСДПдан башка абсолюттуу тїрдє алдыга чыга турган партия жок. Бул тууралуу орусиялык «Север-Юг» аттуу политборбордун директору Юлия Якушева билдирди. Анын айтымына караганда, аталган борбор жакында атайын изилдєє жїргїзїп, тарыхы бар белгилїї партиялар жаўы чыгып жаткан партияларга караганда бир топ аброй топтогонун аныктаган. “КСДП партиясынан башка лидерликке чыга турган партия жок. Ал эми “Ата Мекен” пар-

тиясы идеологиясы єзїнє тєп келбей, эл арасында кадыр-баркын жоготкон”, - деп билдирди Ю.Якушева. Ошондой эле аталган борбордун директору Кыргызстандагы партиялар Орусиячыл жана Американы жактаган болуп экиге бєлїнєрїн байкаганын билдирди. “Кыргызстанда антиорусиялык маанайдагы партияларды байкаганыбыз жок”, - дейт ал. Андан сырткары Ю.Якушева Батышты жактаган саясий уюмдар актуалдуулугун жоготконун белгиледи.

ТЕКЕБАЕВ МЕНЕН МАДУМАРОВ АЧЫК САЛГЫЛАШКА ЄТТЇБЇ?

ЭРКИН МЫРЗА БИЙЛИКТИ СЫНДАГАНЧА, ДАРАКТЫН ТЇБЇНДЄ ЗААРА УШАТКАНЫН ТОКТОТСО... “Ата мекен” партиясынан 5-чакырылыштагы парламентке депутат болуп шайланып, кийинчерээк “Кумтєр” маселеси кєтєрїлгєндє сєзїнєн жаўылып, бармагын тиштеген боюнча мандатын тапшырган Эркин Алымбеков деген бар. Депутат кезинде “жинди сууга жиниккен бойдон” таксиге тїшїп алып оозуна келгенди оттоп, ал аз келгенсип дарактын тїбїнє заара ушатканы да эсибизде.

Эми ушул эрен элге акыл айтып, бийликти жєнсїз сындап чыгыптыр. Анын кебине кулак, салсак єлкє башчысы чєнтєк парламентти тїптєп, сот системасын талкалаган имиш. Бирок, Эркин мырза парламентте президентке каяша айтып, аны сындаган бир катар лидерлердин фракцияларын унутуп койсо керек. Ал эми сот тармагынын азыркы абалына келишине жана соттук реформалардын аягына чыкпай жатышына Алымбековдун да кїнєєсї бар. Сот тармагын президент эмес парламент тандаган атайын деп каалагандай калчап жатканын Эркин мырза эсинен чыгарбаса.

ОШТО МЫРЗАКМАТОВДУН ТАРАПТАШТАРЫ ДАГЫ АНЫ «КАЧКЫН» ДЕП АТООГО ЄТЇШТЇ Борбордук шайлоо комиссиясы “Бїтїн Кыргызстан Эмгек” партиясынын арызынын негизинде “Ата Мекен” партиясына эскертїї берди. БШКнын мындай аракетине “Ата Мекен” партиясынын лидери Ємїрбек Текебаев баштаган партия єкїлдєрї Адахан Мадумаров тууралуу тасманы жарыялаганы себеп болгон. "Бул партия чындыкка дал келбеген, тастыкталбаган тасмалар менен “Бїтїн Кыргызстан Эмгек” партиясын каралап жатат. Биз КТРК жана башка маалымат

каражаттарына да эскертїї берїїўїздєрдї суранабыз. Алар такталбаган маалымат таратып, биздин партияны бир тараптуу айыптоону токтотсун”, - деп айтылат аталган билдирїїдє. Белгилей кетсек, Текебаев менен Мадумаровдун кыл чайнашы Коомдук каналда єткєн теледебатта тутанып, анда биринин їстїнє бири “жугунду куйган”. Эки эрендин мындай ачык каршылашуусу эмнеге алып барарын алдыўкы убакта кєрє жатабыз.

САЛАМАТТЫКТЫ САКТОО МИНИСТРЛИГИ ЖАРАНДАРДЫН ДЕН СООЛУГУНА ТЫНЧСЫЗДАНУУДА Саламаттыкты сактоо министрлиги жарандардын ден соолугуна тынчсызданып атайын билдирїї таратты. Анда учурдагы саясий партиялардын їгїт материалдарынын болуп кєрбєгєндєй кєбєйїшї адамдын психикасына коркунуч келтирери айтылат. Тез жардам кызматынын №4 подстанция бєлїмїнїн башчысы Алимжан Чотбаев їналгы жана сыналгыдан жаўырып жаткан їгїт материалдар элди маўкуртукка алып бара турган белгилер байкалып жатканын айтат. Ал белгилегендей, жарнамалардын мурун болуп кєрбєгєндєй кєбєйїшї адамдын аў-сезими їчїн белгилїї бир коркунучтарды алып келиши

мїмкїн. “Расмий медициналык корутундуну чыгаруу їчїн єзїнчє иликтєє жана изилдєєлєрдї жїргїзїї талап кылынат, бирок азыр эле кєрїнїп тургандай, жарандарга мунун баары оор - їгїттєєнїн баарын аралаштырып - анан бул процесс баш айланып, маўкурт болуу фазасына тез эле єтїп кетиши мїмкїн. Менин кєп тааныштарым, ошондой эле бейтаптар їгїттєє иштеринин, анын ичинде пиаркампаниялардын ашыкча кєлємїнє арызданышууда. Телеберїїлєрдїн жетекчилиги жарнамалардан акча гана таппастан, телекєрїїчїлєрїнє да кам кєрїшї керек”, - дейт дарыгер.

"Айбат Аймак" коомдук фонду Башкы редактор:

Каныбек САПАРОВ

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

«Республика-Ата-Журт» партиясынын теў-тєрагасы Ємїрбек Бабанов Кайсар аттуу казак досу аркылуу Кочкор районунун Талаа-Булак айыл єкмєтїнє караштуу Дїўгїрємє жайлоосундагы жез чыккан тоону сатып алганын айылдын элинен эшиттик. Аталган жайлоону сатып алуу їчїн лицензиясына «Белтєр» ЖЧКсы 2013-жыл їчїн айыл єкмєткє

Редактордун орун басары: Карачач ШАКИРОВА

Жооптуу редактор:

Веб-сайт: www.AIBAT.kg

Рахатбек РЫСАЛИЕВ

Электрондук каттар їчїн дарегибиз: aybatkg@mail.ru Редакцияга келген материалдар жана сїрєттєр кайтарылбайт.

Редакциялык жамаат: Акинай АЙДАРОВА Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА Дамир ЭСЕНГУЛОВ Мирбек МАМБЕТОВ

сиясынын жана Жогорку Кеўештин имаратынын сыртына илїїгє катуу даярдык кєрїп жатканы угулду. Бизге жеткен маалыматтарга караганда Абдылда Капаров жєн жай эле мындай кадамга барып жаткан жери жок. Ал буга чейинки Мырзакматовдун ишмердїїлїгї менен тереўден таанышып, андан кийин гана ушундай пикирге келген. Капаровдун артынан эми мурда «арстан келатат, жолборс келатат» деп кыйкырып турчу тарапташтары да Мырзакматовго каршы акцияларын баштаганы туру дешет…

БАБАНОВ «ЖЫЛТЫРАГАН» ЖЕРДИН БААРЫН САТЫП АЛА БЕРЕБИ?

Коммерциялык директор: Бектур БАЙМОЎОЛОВ Тел. (0772) 16 11 00

Гезит ээси:

Ош шаарында буга чейин экс-мэр Мелис Мырзакматовго «тєшїн тосуп» колдоого алып келишкен тарапташтары эми андан кєўїлдєрї калып башташканы маалым болду. Мисалы Ош облустук милициясынын мурдагы башчысы Абдылда Капаров бїгїн 1-октябрда єзї жашаган їйїнїн дарбазасына Мелис Мырзакматовдун сїрєтїн илип «Сен качкынсыў!» деген жазууну бадырайта жазып илди. Ошону менен эле тим болбой «Азаттык» радиосу аркылуу буга чейин Мырзакматовду ачык эле колдоого алып келгени туура эмес болуп калганын моюнга алып, жалпы элден кечирим сурады. Кыязы Капаров мырза Мырзакматовдун чындап эле коррупционер болгондугуна эми кєзї жеткен окшойт. Себеби ал ушул эле кадамдары менен чектелип калбастан Мелис мырзанын «Сен качкынсыў!» деген жазуусу бар сїрєтїн «Улуттар биримдиги» партиясынын штабынын алдында єрттєєгє, андан кийин Борбордук шайлоо комис-

Гезит редакциянын компьютердик басма бєлїмїндє терилип, жасалгаланды.

600 миў сом бергени айтылууда. Албетте, Кайсардын артында Бабанов турганы бештен белгилїї нерсе. Бабанов башынан чокту бирєєнїн колу менен кармаганды жакшы кєрєт эмеспи. Ошол маалда Бабанов кыргыз єкмєтїн башкарып турган эле. Ал эми анын партиялаштары Учкунбек Ташбаев же Замирбек Эсенаманов мамгеологияны башкарып турса керек эле.

Гезитте жарыяланган материалдар редакциянын кєз карашын чагылдырбайт. Макала жана интервьюлардагы чындыкка дал келбеген маалыматтарга макала жазган жана интервью берген инсандар єздєрї жоопкер. Жарнамалардын мазмунуна жарнама берїїчїлєр жооптуу. Жарнамалык материалдар:

Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде катталган, Каттоо № 1853 Гезит «ММК колдоо боюнча борбор» фондунун басмаканасында басылды Гезит келишим баада.

Буйрутма №2663

Н: 1500

3

СДКП – ИШЕНИМДЇЇ ТИРЕГИЎ!

КОЛДОГУНУ САКТАП, ПРЕЗИДЕНТТИН БАГЫТЫН УЛАЙЛЫ! СДПК – єлкєнї жаўылоо боюнча Кыргызстан элине жана Президентине тирек жана шерик болуп келаткан бирден бир саясый партия.

СДПК эл менен, Президент менен биргеликте баштаган иштин аягына чыгат. Єлкєнї єнїктїрїїнїн бардык багыттарын аныктаган Стратегиябыз жана Саясый платформабыз бар.

Эгер 2009-жылы Кыргызстан «КМШда эў кедей єлкє» саналып, айрым “кєсєм” эксперттер «мамлекет болбой калды» деп жар салып келишсе, бїгїн єлкєбїз намыска тийген “кедей” атынан арылып, єнїгїї жолуна тїшкєн мамлекеттер катарынан орун алды. Жергебизге келген чет жердиктер Кыргызстанды “эркин жарандар єлкєсї” атап, Борбор Азияда аттын кашкасындай айырмаланып турганын белгилешет.

дын милдетибиз. Бейпилдик болгондо гана адамдар иштеп акча таба алышат, очор-бачарлуу болушат, їйгє кут, ырыскы кирет. Албетте, телегейи тегиз коомду бир кїндє жаратуу мїмкїн эмес. Бирок биз ошол жолго тїштїк. Азыр айрым саясатчылардын эптеп эле элге жагуу їчїн берип жаткан куру убадаларына, баарын бузуп, кайра реформалайбыз деген сєздєргє ишенбегиле – бул “реформа” сєрєйлєр баарыбыз їчїн єтє кымбатка турушу ыктымал.

Турмушта ар бирибизге тирек керек. Кыйын кезеўде жалгыз калтырбай, караан боло турган жєлєк-таякка дайыма муктаж болобуз. Єлкєгє да тирек керек. Соўку беш жылда СДПК элибизге, мамлекетибизге, Президентибизге тирек болуп келди. Ошол арка-белге таянган Президент Кыргызстанда тынчтыкты камсыз кылып, кайра жаралуу жолуна сала алды. Тынчтык менен бейпилдик – эл жана Президент менен бирге СДПК жетишкен негизги дєєлєт, байлык. Тынчтык болгондо гана экономика єнїгїп, бакубат турмушка жол ачылат. Мына ошол башкы байлык - тынчтыкты сактоо баарыбыз-

Бизди беш жыл бою колдоп келген бардык жарандарга, саясатчыларга жана депутаттарга СДПК ыраазылыгын жолдойт. Єткєн оор сыноолордо биздин партия ысык-суукка чыдады, ар башка кїчтєрдї баш коштуруу їчїн бар кїчїн їрєдї. Дал СДПКны «бийлик партиясы» деп, мамлекеттик чечимдер їчїн жаман-жакшы сєздїн баарын дал СДПК кєтєрдї. Беш жыл бою четте туруп алып, бизди сындап, табалап келгендер эми єлкєдєгї жетишкендиктерге ортоктош болгусу келгени аргасыз жылмайтат. Демек, Президент, єлкєбїз жана СДПК туура жолдо баратат деп айта алабыз. Жогорку Кеўешке шайлоо алдындагы жолугушууларда кєпчїлїк эл Кыргызстандагы азыркы абалды сактап, тынчтыкты жана ынтымакты бекемдєє зарылдыгын єзгєчє белгилеп жатышат. Буга байланыштуу, ардактуу мекендештер, кудай жана абийир алдында тємєнкїлєрдї сиздерге убада кылабыз: СДПК азыркы багыттан тайыбайт, єсїп-єнїгїї жолунда Президентке тирек, шерик бойдон кала берет.

Єткєн айда биздин партиялаштар, талапкерлер 800 миўден ашуун кыргызстандык менен жолугуп баарлашты. Бардык жерде колдоо да, сын пикир да уктук, эў башкысы – єлкє келечегин жалпылап талкуулап алдык.

Ачык айталы: єлкєдєгї азыркы тынчтыктын тїбї али бекем эмес. Экономикадагы жана ар бир адамдын турмушундагы оў жылыштарды дагы бекемдєє керек. Азыркы бейпил турмуш аркылуу гана жаўы иш орундарын ачып, айлык-пенсияларды кєтєрїп, кыргызстандыктардын бакубатчылыгын арттыра алабыз. Коррупция менен кїрєш, сот реформасы сєз жок улантылат. Алдыда кара жол, темир жол салуу, миўдеген гектар айдоо аянтын єздєштїрїї, аймактарды кєтєрїї, ата-бабалар мурасын єркїндєтїї сыяктуу албан максаттар бар. Дїйнєдє абал кабатыр кылат. Ошондуктан, єлкє коопсуздугун бекемдєє, чек ара менен армияны чыўдоо, терроризмди алдын алуу милдети турат.

Бизде кемчиликтер менен катачылыктар да бар, аларды жоюп, арабызды тазартуудабыз. Башкалар азыр убада кылып жатканды СДПК кыйладан бери жасап келатканын адамдар кєрїп турат. Адамдар кайсы партия иштеп, кайсынысы куру убада берип жатканын баамдап, кимге ишеништи билип калышты. Шайлоочуларды сатып алууга, атаандаштарын жєнї жок каралап, намысын булгап жаткан уятсыз саясатчыларды деги парламентке жолотуш керекпи? Президенттин багыты – кєз карандысыз, бакубат Кыргызстанды куруу. СДПКнын максаты – бул багытты ар тараптан колдоо.

2015-жылдын 4-октябрында СДПКга добуш берїї менен Сиз Президенттин багытын колдойсуз. Єлкєнї ойлойлу! Президентти колдойлу!

СДПК – бардык аймактарда колдоого ээ болгон, кєп улуттуу, мамлекеттин бардык милдеттерин кєтєрїїгє жана чечїїгє жарамдуу саясый партия. Биздин команда кесипкєй, таланты ташыган жаштар, карандай мээнети аркылуу ийгиликке жеткен адамдар менен толукталды.

2010-жылы алган милдеттери боюнча элге отчёт берген бир гана СДПК болду.

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

4

ТАЗА ШАЙЛОО ЇЧЇН

ЖЇРЄГЇБЇЗ МЕНЕН ДОБУШ БЕРЕЛИ Ушул жекшембидеєтїїчї парламенттик шайлоо акыркы беш жылдагы эў маанилїї саясий окуя катары сыпатталууда. Аламан жарышка аттанган 14 партия бир ай бою элди єзїнє тартуу їчїн колунан келгенин аракетин жасады. Эми аларга баа берїї, тандоо биздин колдо. Айрым улуу муундагы саясатчыларыбыз акча таратып добуш алууга аракет кылып жатканда жаўы муундун єкїлдєрї шайлоочуларды акчага азгырылбоого чакырууда. 29-сентябрда “Кыргызстан жаштар федерациясы” саясый кыймылынын мїчєлєрї Бишкекте маалымат жыйынын єткєрїп, кыргызстандыктарды добушун сатпоого чакырды. Аталган кыймылдын лидери Максат Темирбаевдин айтымында, 6-чакырылыштагы парламенттин орду єзгєчє болот жана ага татыктуу адамдар келиши керек. “Биз Кыргызстандын элине кайрылабыз. Жакында 4-октябрда бизде парламентке шайлоо болот. Андыктан биз бардыгыўыздарды єзїўїздєр ишенген партияга жїрєгїўїздєр менен добуш берїїўїздєрдї суранабыз. 6-чакырылыштагы парламент бул тарыхый парламент болот. Себеби биз алдыдагы тєрт жылда парламенттик єлкє болобузбу, де президенттик болуп калабызбы, мына ушул маселе чечилет”, - дейт ал. “Кыргызстан жаштар федерациясы” саясый кыймылынын координатору Айбек Теўизбаев жарандарды добушун сатпоого, бїгїн добушубузду сатсак, эртеў алар бизди сатып кетерин, бїгїн їгїт иш-

терине миллиондорду сарптап аткандар эртеў ошол акчаны кайра чогултуу аракетин кєрєєрїн билдирди. Ошондой эле алар “Эгерде сизди кайсы бир партияга добуш беришиўизди талап кылып, коркутуулар болсо, коркпоўуз. Андай эч качан болбойт. Добушуўузду сатпаўыз. Жїрєгїўїз менен добуш бериўиз” деген чакырык ташташты. Кыргызстандын жаштары ушундай чакырыктар менен чыгып жаткандан кийин ар бирибиз шайлоодо келечекке кайдыгер карабай, жїрєгїбїз менен берели.

“Кыргызстан жаштар федерациясы” саясый кыймылы:

“ДОБУШУБУЗДУ САТПАЙЛЫ” Парламенттик шайлоо 4-октябрь кїнї єтєт. Бул кїн Кыргызстандын келечеги їчїн єтє маанилїї кїн. Ошондуктан, кымындай акча їчїн келечегибизди сатуудан алыс бололу деген єўїттє, республикабыздын жаштары да коомчулукка кайрылды. Баарыбызга маалым болгон, бир канча саясий партиялардын добуш сатып алууга барып жатканы тууралуу маалыматтар бир канча маалымат булактарына жарыяланган эле. Дал ушул фактынын негизинде “Кыргызстан жаштар федерациясы” саясый кыймылынын

ТАМЧЫ КАБАР Êûðãûçñòàí Ðîññèÿíûí ºíºð æàé èøêàíàëàðûí ýëåêòð æàáäóó ìåíåí êàìñûçäàéò

мїчєлєрї да борбор калаабызда атайын маалымат жыйынын єткєрїп, элибизди добушун сатпоого їндєдї. “Биз Кыргызстандын элине кайрылабыз. 4-октябрь кїнї єтє турган парламенттик шайлоо Кыргызстандын эртеўки келечеги їчїн єтє маанилїї экендигин, андыктан ар бир кыргызстандык акча їчїн эмес, жїрєгї менен ишенген партияга гана добушун бериши керек”, - дейт аталган кыймылдын лидери Максат Темирбаев. Анын сєзїнє караганда бул саясий кыймыл мыйзамга дал келбеген їгїт иштерин байкап турмакчы. “Студенттерге, окуу жайдын жетекчилери тараптан басым жасоо болуп жатат. Баарыбыз шайлоонун таза єтїшїнє ишенгибиз келет”, - дейт ал. Дал ушул саясий кыймылдын координатору Айбек Теўизбаев шайлоочуларды добушун сатпоого їндєп, эгер биз добушубузду сатсак, эртеў бизди сатаары аштан бышык, азыркы їгїт иштерине миллиондорду чачкан талапкерлер эртеў эле кайра ашыгы менен чогултуп алаарын билдирди. Ошону менен бирге саясий кыймылдын курамы «Сиздерди бул партияга добуш бергиле деп коркутуулар болсо, коркпоўуздар. Андай терс кєрїнїш эч убакта болбойт. Єз добушуўузду сатпаўыз жана жїрєгїўїз менен тандап добуш бериўиз» деген чакырык таштады.

ЭЛ АКЧАЛУУЛАРГА, УБАДА БЕРГИЧТЕРГЕ ЭМЕС, РЕАЛДУУЛУКТА ИШТЕП АТКАН ПАРТИЯЛАРГА ИШЕНИМ АРТУУДА… Парламенттик шайлоого карата їгїт иштеринин аяктаарына болгону эки гана кїн калды. Сентябрь айынын тєртїнчї числосунан тарта бїгїнкї кїнгє чейин парламентке аттанган партиялар элдин кєўїлїн єздєрїнє буруу їчїн эмнелерди гана жасашпады? Беш жыл бою бир да жолу буту басып барбаган алыскы айылдарга чейин барышып, єздєрї гана барбастан ырчы-чоорчуларды коштотуп алышып, элге бекер концерт да тартуулашты. Айрым аймактарда бекер тамак да берилди. Бекер концерттерге элди акча менен алып келген окуялар да орун алды. Айтор, кєпчїлїк партиялар дагы деле эски ыкмаларды пайдалануу менен парламентке барууну кєздєп турушту. Ошол эле учурда кыргыз єкмєтї, Борбордук шайлоо комиссиясы алдыдагы шайлоону таза єткєрїїгє болгон аракеттерин жумшоодо. Бул шайлоонун артыкчылыгы шайлоочулар биометрикалык каттоодон єтїї менен гана добуш бере ала тургандыгында. Мындай жагдайда бир эле адамдын бир нече адамдын ордуна добуш берїї мїмкїнчїлїгї жоюлат. Демек мурдагы «карусель» ыкмасы єзїнєн єзї оюндан четтейт десек жаўылышпайбыз. БШКнын токтому менен добуш берїї кабинкасы жарым-жартылай ачык болуп, шайлоочу далысы жагынанучасткалык шайлоо комиссияларынын кєз алдында болуп турат. Демек, бюллетенди фотоаппаратка, же телефонго тартып алуу мїмкїнчїлїгї да жокко чыгат. Баарынан дагы баса белгилеп кетїїчї жагдай бул жолу мурдагы бийликтегилердин тушундагыдай бийликте турган партияларга добушту кєбїрєєк топтоо максатында административдик ресурс колдонулбайт. Мындайга мыйзам дагы жол бербейт. Бизге эки жолку революция сабак болду. Эми кайрадан эле мурдагы катачылыктарды кайталоого

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

жол жок. Муну бїгїнкї бийлик да жакшы тїшїнїп туру. Андыктан республикабыздын бардык региондорунда административдик ресурсту колдонууга катуу тыюу салынган. Албетте, айрым партиялар єздєрїнїн жек-жааттары аркылуу мындай ресурсту колдонууга аракет жасашууда. Бирок, бийликте турган партия мындай кадамга барган жок. Эгерде Акаев жана Бакиевдердин убагында оппозициялык маанайдагы партиялар, же саясатчылар коомдук канал аркылуу єздєрїн їгїттєє аракеттерин жетишээрлик жасай албай келишсе, бїгїнкї кїндє андай эмес. Мисалы, КТРКнын башкы директору Илим Карыпбековдун айтымында їгїт материалдарын телевидение аркылуу чагылдыруу жагынан алдыга «Єнїгїї-Прогресс» партиясы чыккан. Тагыраак айтсак аталган партиянын жарнамалык материалдары бардык партиялардын убактысынан ашып тїшкєн. Ал эми бийликте турган партия катары саналган КСДП партиясы КТРК аркылуу берген жаранамаларынын мїнєтї жагынан 4-орунга гана чыккан. Мына ушунун єзї эле бийлик мурдагыдай кайсы бир партияга жан тартып жатпагандыгын тастыктайт. Ошондой эле чоў-чоў шаарлардагы борбордук стадиондордо да оппозициялык маанайдагы партиялар кєбїрєєк жолугушууларды, концерттерди уюштурду. Эгерде мурдагыдай бир їй-бїлєнїн камчысын чапкан режим болгондо оппозициячыл партияларга мындай шарттар тїзїлмєк эмес. Тилекке каршы канчалык таза шайлоо їчїн бардык шарттар тїзїлгєн сайын айрым партиялар добуштарды сатып алуу аракетине єтїшїїдє. Алыскы айылдардын ар бир тїтїнїн тїрє кыдырып, ар бир шайлоочуга 2000-3000 сомдон таркатып атышкнадары тууралуу кєп эле айтылууда. Ал эми айрым талапкерлер болсо эл менен жолугушуу

учурларында ачык эле акчалай жардам кєрсєтїїлєрдї жасап аткандары тууралуу ММК булактары жазып чыкты. Маселен, «Єнїгїї-Прогресс» партиясынан талапкер Хїлкарпаша Сабированын кайсы бир жердеги жолугушуусунда мечитти оўдоого 300 доллар, ошол айылдагы їйїнїн чатырын оўдой албай аткан жаранга 500 доллар, трансформатор їчїн дагы єзїнчє акча накталай санап бергенин ошол эле айылдын тургундары айтып беришти. «Бїтїн Кыргызстан Эмгек» партиясынан Нарынбек Молдобаев Нарын районундагы жолугушуусунда да балдар бакчасынын тарбиячыларына, мектеп мугалимдерине акчалай жардам кєрсєткєнї тууралуу жазылды. Мындай кєрїнїштєрдї кандай бааласак болот? Эгерде аттары аталган талапкерлер элге ошончолук эле акчалай жардам бергиси келсе, анда аны шайлоо єткєндєн кийин деле жасай берсе болмок. Шайлоонун алдында эптеп добуш топтоо їчїн жардам кєрсєтїї Кудайга да жакпаган иш. Мына ушундай жол менен партиясынын кадыр-баркын кєтєрбєй, тескерисинче тїшїрїп, элдин ишениминен чыгарып атканын єздєрї тїшїнїп атышты болду бекен? Азыр элибиз бїгїнкї кїн менен эмес, Кыргызстандын эртеўки келечеги їчїн кам кєрїп жашап калган. Андыктан алдыдагы шайлоодо акчалуу, анан дагы убада бергич партияларды эмес, буга чейин єлкєбїз їчїн олуттуу салымын кошкон, ири долбоорлордун жїзєгє ашуусуна жардамдашкан партияларга гана тереў ишеним артып отурат. Андай партиялардын кєч башында КСДП турат. Демек биз туура жолдо баратабыз. Ал эми туура жолдон акчанын кїчї менен чыгарууну кєздєгєндєргє «жок» дей турган учур келди… Акинай АЙДАРОВА

*** Êûðãûçñòàí ìåíåí ªçáåêñòàíäûí ÷åê àðà÷ûëàðû êûçìàòòàøòûêòûí áàãûòòàðûí òàëêóóëàøòû *** Êûðãûçñòàí Òîãî æàíà Ìàâðèòàíèÿ ðåñïóáëèêàëàðû ìåíåí êûçìàòòàøàò *** Êûðãûç ôóòáîë÷óëàðûí êàòóó ñ¿ðºãºí ê¿éºðìàí Êûðãûçñòàí — Áàíãëàäåø îþíóíà áèëåò àëàò *** Ñóçàêòàãû êàðûëàð ¿é¿íº Ïðåçèäåíòòèí àòûíàí 820 ìè¢ ñîìäóê àê÷àëàé æàðäàì òàïøûðûëäû *** Òåìèð Ñàðèåâ: “Êåëåðêè æûëû óçóíäóãó 48 êì ò¿çãºí Òàì÷ûäàí «Àâðîðà» ïàíñèîíàòûíà ÷åéèíêè æîëäó î¢äîî èøòåðè á¿òêºð¿ëºò” *** ÁØÊ “Àòà Ìåêåí” ïàðòèÿñûíà ýñêåðò¿¿ áåðäè *** Ñòàòêîìèòåò: 2030-æûëãà Êûðãûçñòàíäàãû êàðûëàðäûí ñàíû ýêè ýñå êºáºéºò *** Ãàçäûí áààñû 70 òûéûíãà êûìáàòòàäû *** Àëûêóë Îñìîíîâäóí ûðëàð æûéíàãû ò¿ðê òèëèíäå æàðûê êºðä¿ *** Íàðûíäà êàðûëàðäûí ý¢ óëóóñó 114 æàøòà *** Ìèíèñòðëèê Ò¿ïò¿í 106 æàøòàãû òóðãóíóí êóòòóêòàäû *** Îøòî ñòóäåíòòåð àðàêòûí æàðíàìàëàðûí ºðòòºøò¿ *** Îøòî ìûéçàìñûç ìåí÷èêòåøòèðèëãåí 24 îáúåêò øààð áèéëèãèíå êàéòàðûëäû *** Îøòî Ìûðçàêìàòîâäóí "Ñåí êà÷êûíñû¢!" æàçóóñó áàð ñ¿ðºò¿ èëèíäè *** SIM-êàðòàëàðäû êàòòîî 2016-æûëäûí 1-ôåâðàëûíà ÷åéèí óçàðòûëäû *** Áèøêåêòå 7-êëàññòûí îêóó÷óñó ºç¿í ºç¿ ìûëòûê ìåíåí àòûï àëãàí *** Îðóñèÿ ìåíåí ÀÊØ Ñèðèÿäàãû àáà ñîêêóëàð áîþí÷à ñ¿éëºø¿¿ëºðä¿ ºòêºðºò *** Ìèíàäà íàáûò áîëãîí èðàíäûêòàðäûí ñàíû 464êº æåòòè

5

АЛДЫДА ШАЙЛОО. КЄЗЇ АЧЫКТАР ЭМНЕ ДЕЙТ? Атыркїл ШАРШЕНОВА, кєзї ачык:

“НЕГИЗГИ КЇРЄШ ТЄРТ, БЕШ ПАРТИЯНЫН ИЧИНДЕ ГАНА ЖЇРЄТ” Àëäûäàãû ïàðëàìåíòòèê øàéëîîãî ñàíàëóó ãàíà ê¿íäºð êàëäû. Àíäûêòàí ¿ã¿ò èøòåðè àÿêòàï, øàéëîîãî àò ñàëûøûï æàòêàí ïàðòèÿëàð æûéûíòûãû êàíäàé áîëîîð ýêåí äåï òûí÷ñûçäàíûï æàòêàí ó÷óð. Áèç äàãû êûçûãóó àðòóó ìåíåí æûéûðìà æûëäàí áåðè êåëå÷åêòè àëäûí àëà áèëãåí, àéòêàíäàðû òºï êåëãåí êºç¿ à÷ûê Àòûðê¿ë Øàðøåíîâà ýæåãå êàéðûëäûê. Àë áèçãå òºìºíê¿ëºðä¿ àéòûï áåðäè.

- Алдыда парламенттик шайлоо болгону турат. Кандай жыйынтык болушу мїмкїн?

– Буюрса алдыдагы 4-октябрда єтє турчу шайлоо негизинен тынчтык жолу менен эле єтєт. Азыр кєптєгєн партия кєп мандат алууга далбас уруп, бїйїрлєрї кызып турган убак. Тєлгє ташым кєрсєткєндєй канткен менен негизги кїрєш тєрт, беш партиянын ичинде гана жїрєт. Айрым партиялардын арасында ич ара келишпестиктер да болуп жатат. Булар кєбїнчє эки партиялар биригип шайлоого аттангандар арасында. Булардын ортосунда кандайдыр бир пикир келишпестиктер жаралууда. Бириккен партиялар кєпкє узабайт кєрїнєт. Ортодо бир ажырым турат.

- Кайсы партиялар алдыга озуп чыгат, алдыўкы їчєєнї санап бере аласызбы?

– Мен мына ушул партиялар деп так кєрсєтїп айта албайм. Бирок эмнегедир тєлгє ташым дароо эле жети деген ыйык санга тїшїп жатат. Элдин курчаган элестери кєрїнїп Манас атабыздын жети осуяты жаўырып жаткандай. КСДП єздєрї кїткєндєн да кєп элдин колдоосуна татышы ыктымал. Анткени азыркы ажобузга калыў эл ишеним артып келечекте да кєптєгєн їмїттєр артууда. Алдыдагы суурулуп чыккан тєрт беш партиянын арасында бийликти, мансапты кєксєгєндєр да жок эмес, бирок ошол эле учурда кыргыз эли їчїн кїйїп кызмат кылабыз деген жаштар да бар. Алдыда кыргыз мамлекетибизди бир топ єзгєрїїлєр кїтїп турат.

– Шайлоонун жыйынтыгынан кийин чыр-чатактар чыгып кетиши мїмкїн эмеспи?

– Чыр чатакты кєздєгєндєр бар. Бирок, алардын ою ишке ашпайт. Кандай аракеттерди кєрїшпєсїн шайлоо мыйзам тїрїндє эле єтєт. Анчалык деле элди дїрбєлєўгє салган кооптонуулар болбойт деп айта алам. Кєпчїлїк партиялардын талапкерлери єздєрї эўсеген мандатка ээ боло албай калышат. Бул чакырылыштагы депутаттар буга чейинки парламентке караганда элдин ишенимин актап, мамлекетибиз їчїн чоў єзгєрїїлєрдї алып келет. Кыргыз экономикасы кыска убакыттын ичинде болуп кєрбєгєндєй ал-

“АЗАТТЫК” АКЫЙКАТТАН ТАЙЫП, КАЙСЫ БИР ПАРТИЯНЫН КЫЗЫКЧЫЛЫГЫНА ИШТЄЄДЄ

АКШ каржылаган “Азаттык” їналгысынын кыргыз демократиясына кошкон салымы ат кєтєргїс экенин эч ким тана албайт. Маалыматты ачык, так, бейтараптуу чагылдырып келген бул радио акыркы кездери тескери кетти. Айрыкча, “Азаттыктын” Бишкектеги бюросуна Ємїрбек Бабанов єкмєттї башкарып турганда анын пресс-катчысы кызматын аркалаган Султан Калназаров келгенден тарта радио бир тараптуулукка жол берип, бир партиянын камчысын гана чаап калды. Муну биз эле эмес коомчулук да айтууда. Мындан сырткары, радиодо эмгектенген айрым журналисттер кайсы бир партиянын арыгын чаап, ошолордун кызматын кылууда. Мисалы, Айданбек Акматов деген кабарчы “Ата Мекен” партиясы жана “Азаттык” партиясынын лидери Исмаил Исаков менен жакшы мамиледе жана аларга жакпаган тарапты гана каралаган материал даярдоо менен алектенип

калды. Дал ушул Айданбек мырза єлкєдє курулуп жаткан энергетикалык долбоорлорду негизсиз айыптап, кыргыз-орус мамилесине шек келтире турган берїї даярдаптыр. Анда жалаў гана кемчилик, бир тараптуу каралоо орун алган. Бирок, Акматов сыяктуу журналисттер єз милдетин аткарууда кайсы бир кїчтєрдїн буйругун аткарууну токтотушу керек. Чындыгында акыркы жылдары Кыргызстанда бир катар ири энергетикалык долбоорлор демилгеленип, айрымдары ишке да ашты. “Датка-Кемин” электр чубалгыларынын тартылышы Кыргызстанды энергетикалык кєз карандысыздыкка жеткирип, миллиондогон долларды їнємдєгєн курулуш болуп калды. Мындан сырткары, Кара-Кечеде кємїрдєн электр єндїргєн ишкана куруу аракети башталып, Бишкек ТЭЦин реконструкциялоо иши жїрїп жатат. Кыскасы, єлкєнїн энергетика тармагында кылымга тете курулуштар ишке ашууда. Айданбек Акматов сыяктуулар ушундай иштерди да кєрє билип, “Азаттыктын” Бишкектеги кеўсесинин директору атактуу радионун атын булгабаса. Бабановго кызмат кылгысы келип жатса “Республика Ата Журт” партиясынын штабына эле барып иштєєнї сунуштайт элек. Бул боюнча жакынкы кїндєрї Прагадагы жетекчилик да тиешелїї чечим чыгарат деп їмїттєнєбїз. Анткени алар деле муну сезди да...

дыга чыгышы мїмкїн. Єлкєбїздє стабилдїїлїк орнойт.

– Сиз єзїўїз шайлоого катышып жаткан он тєрт партиянын арасынан кыргыз элине кызмат кыла турган деп кайсы партияны кєрсєтє аласыз?

– Албетте, бул партиялардын арасында мамлекетибиз їчїн кїйїп, кызмат кыла турган инсандар бар. Мен да ошолорду

колдоп, жарандык укугумду пайдаланып єз добушумду татыктууларга берем. Мен сыйлап кадырлаган инсан катары Дастан Бекешовдун ишмердигин жогору баалайм. Анткени бул инсандын интеллектуалдуулугу жогору, карапайым элдерге да кєптєгєн жардамын берип жїргєнїнє кїбє болуудабыз. Кыргыз элиме кайрылып айтаарым балдарыўардын келечегин арзыбаган акчага сатпастан, татыктуу инсандарды колдоп ошолорго добушуўарды бергиле деп кошумчалап кетким келет.

Игорь ШЕСТЯКОВ:

“КТРКНЫН РЕКЛАМАЛЫК БАГЫТТАГЫ РЕПОРТАЖДЫ АЛЫП САЛГАНЫН КОЛДОЙМУН”

Мен КТРКнын жасап жаткан иштерин толук колдойм. Анткени алар їгїт иштерин чагылдырган баардык атайын чыгарылыштарды четке какты. Мындай оюн медиа эксперт Игорь Шестяков маалымат каражаттарынын бирине билдирди. Єз сєзїндє Шестяков Улуттук теле канал шайлоо учурунда эч убакта партиялардын їгїт иштерин чагылдырбашы керек. Анткени “кара пиар” эч убакта партияга кадыр-барк алып келбейт. Андан сырткары ал КТРК эч убакта бир тараптуу кєз карашты билдирбеши керектигин айтты. “Каналды єздєрїнїн туруктуу чындыгы болгондо гана эл сїйїп кєрєт. Мунун баарын теле дебат теле долбоору тастыктады. Бийликтин партиялары жана

башка партияларга карата журналисттер тарабынан бирдей мамиле жасалды”, дейт ал. Ошондой эле медиа эксперт Коомдук канал биринчи кезекте жарандардын укугун эске алып иш жїргїзїїсї зарылдыгын айтат. “Коомдук канал биринчи кезекте жарандардын укугун эске алып иш жїргїзїїсї керек. Партиялардын кєбї кантип шайлоодон кєп добуш алууну гана ойлошуп жатат. Алар кантип мамлекеттин ишмердїїлїгїн алдыга жылдырууну ойлошкон жок. КТРК эмне їчїн їгїт иштерин чагылдырган атайын чыгарылыштарды эфирден алып салды. Анын бирден бир себеби “кара пиардын” таасиринен болду”, - дейт Игорь Шестяков. Андан сырткары эксперт Коомдук каналдын юристтеринин жана БШКнын ишмердїїлїгїндє їгїт иштеринин КТРК аркылуу ар кандай багытта маалыматтардын чагылдырылышы алардын иштерин татаалдантып салганын айтууда. “Анткени партиялардын бири-бирине карата ар кандай шылдыўдоолору, акаарат сєздєрї шайлоочуларга терс таасир берип жатат. Анын баарын биз ушул учурга чейин эфирден берилип жаткан їгїт иштеринде толук байкадык”, - деди ал. Дамир ЭСЕНГУЛОВ

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

6

САРЕСЕП

Чынара ЭСЕНГУЛОВА, саясат таанучу:

Жумакадыр АКЕНЕЕВ, экономист:

“БУЙРУСА ШАЙЛОО БУГА “ПАРЛАМЕНТТИК ШАЙЛООНУН ЧЕЙИНКИЛЕРИНЕ КАРАГАНДА ТАЗА ЄТЇШЇНЄ БАРДЫК ЭЎ ЭЛЕ МАДАНИЯТТУУ БОЛОТ ШАРТТАР ТЇЗЇЛДЇ” ДЕП КЇТЇЛЇЇДЄ” бузуулар кєп болбойт деп ойлоп жатам. Кєбїнчє Мамлекеттик каттоо кызматына тиешелїї маселелер пайда болушу мїмкїн. Анткени биометрикалык каттоону такташ керек болот. Бирєєнїн катталган жеринде тизмеден чыкпай калышы мїмкїн. Ошол сыяктуу эле иштер болбосо , шайлоо таза єтєт деген ишенимибиз бар.

- Шайлоо кїнїнє да саналуу кїндєр калды. Мамлекет тарабынан кєрїлїп жаткан чаралар, БШКнын таза шайлоого карата жасап жаткан иш-аракеттери мыйзамдуу таза шайлоону камсыздап берет деп ишенесизби?

- Мамлекеттик бийлик тарабынан таза шайлоого карата жасалып аткан аракеттерди жакшы деп баалоого болот. Шайлоо буга чейинки шайлоолорго караганда таза єтєт деп кїтїлїїдє. Анткени анын бир канча критерийлери бар. Маселен, административдик ресурс мурдагыдай колдонулбайт. Экинчиден БШК єзїнїн токтому менен добуштарды сатып алууга тїзїлгєн бардык кырдаалдарды жїзєгє ашпай тургандай иштерди жасады. Шайлоо кїнї БШКга тиешелїї мыйзам

- Шайлоонун жыйынтыгы кандай болот деп ишенип жатасыз, кайсыл партиялар алдыга озуп чыгат?

- Негизи менин кєз карашымда, партиялар аябай шайлоого даярданышкан экен. Аны элге кєрсєтїштї. Убаданын баарын беришти, эми аткаруучу убакыт келди. Биринчи орунга кайсыл партия келери туураалуу мен эле эмес, баардык эксперттер, коомдук ишмерлер айтышып жатат: “КСДП партиясы чыгат” деп. Алар буга чейин кїтїлгєндєй президенттин ачык колдоосун алышпады. Президент калыстык менен баарына бирдей мамиле жасады. КСДП партиясы єздєрїн жакшы кєрсєтїп, улуттук стратегиялык чоў маанидеги долбоорлор менен иштеп, шаарлардагы, аймактык бєлїктєрдє элдин колдоосуна жакшы ээ болуп калды деп айтсак болот. Экинчи орунга “Республика Ата –Журт” партиясы чыгышы кїтїлїїдє. Анткени бул партиянын курамында акчалуу бизнесмендер бар, акчаны да жакшы эле їгїт иштеринде колдонушту. Андан сырткары эл арасында Ємїрбек мырзанын кадыры бар. Эл бул партияга да жакшы колдоо кєрсєтєт деп кїтєм.. Жеке пикиримде бул партия экинчи орунга чыгат.

- Жумакадыр мырза, Жогорку Кеўештин 6-чакырылышынын депутаттарын шайлоо кїнїнє саналуу гана кїндєр калды. Бул шайлоодо сиздин жеке оюўузча карапайым калктын тандоосуна бийлик тараптан эч кандай чектєєлєр болгон жокпу?

- Бул жолу буйруса шайлоо буга чейинкилерине караганда эў эле маданияттуу болот деп кїтїлїїдє. Анткени элдин шайлоо боюнча бир топ кєз карашы калыптанып калды. Парламентке ат салышып жаткан партияларлын арасында 7 партия барышы мїмкїн болуп жатат. Мен ал партия же бул партия деп айтпай эле коёюн. Аз калды баарыбыз чогуу кїбє болобуз жакында.

- Айрым партиялар добушту кєбїрєєк алуу їчїн шайлоочуларды акчага да сатып алууга аракет кылып атышат. Мындай жагдай ал партияларга абийир алып келеби?

- Мурдагы шайлоолордон калган бир гана ушул кесепетти байкап жатабыз. Мындай сунуштарды элге берип жатышыптыр. Азыр партиялар Жогорку Кенешке барышы їчїн ар кандай аракеттерге барышат. Кадыры бар айрым партиялар акча ресурсун да колдонушу мїмкїн болуп жатат. Ага эл дагы кєнїп калган. Кайсыл партия канча сомдон таштайт экен деп да айтышып калат. Аны баары бир партиялар колдонот. Бирок, андай партиялар парламентке єткєнї менен берген убалардын бирин да аткарбай коет. Мына ушуну эске алуубуз кажет.

- Жеке сиз єзїўїз шайлоодо партиялардын капчыгына карайсызбы, же жасаган ишинеби?

- Алардын айрымдары гана єз милдеттерин аткарып келе жаткан болсо, айрымдары убада берїїдєн башка улуттук маанидеги долбоор да сунуштай алышпады. Айрым партиялар мамлекеттик маанидеги чоў аткара албай турган максаттарын айтып, популисттик кєз карашта єз ойлорунда каалгып учууда. Бул партия ал максаттарды аткарышы їчїн мамлекет болушу керек. Алар эч убакта элге берген убадасын аткара албайт...

Айбек БАКЗОВ, куруучу:

“АЗЫР ЭЛДИН БААРЫ МУРДАГЫДАЙ БОЛБОЙ, ЄЗДЄРЇ ЭЛЕ ТАНДАГАНГА МЇМКЇНЧЇЛЇКТЄРЇ БАР” - Айбек мырза, Парламенттик шайлоо кїнїнє саналуу гана кїндєр калды. Бул шайлоодо сиздин жеке оюўузча карапайым калктын тандоосуна бийлик тараптан эч кандай чектєєлєр болгон жокпу?

- Бийлик тараптан эч кандай чектєє коюлганын кєргєн да, уккан да жокмун. Азыр элдин баары мурдагыдай болбой, єздєрї эле тандаганга мїмкїнчїлїктєрї бар. Мурдагы бийлик учурундагы шайлоо оюндарын айтпай эле коёюн. Кудайга шїгїр, азыр баары оўолуп баратат.

- Кєбїрєєк добуш алуу їчїн айрым партиялар шайлоочуларды акчага да сатып алууга аракет № 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

жасашууда. Бул туура аракетпи?

- Єздєрї мандат алуу їчїн акча тараткандар мамлекеттин кызыкчылыгын ойлобостон, кызматтык абалын пайдаланып, акча жеш їчїн баргысы келгендер. Алар азыр чачкан акчасынан 10 эсе ашыгы менен элдин байлыгын жеп-жутуп, бат эле кайра чыгарып алат. Андыктан абийир алып келет дегенден алысмын.

- Жеке сиз єзїўїз шайлоодо партиялардын капчыгына карайсызбы, же жасаган ишинеби?

- Мен акчага карап добуш берген адам эмесмин. Шайлоо ар бир адамдын милдети гана болбостон, укугу катары кароосу абзел. Ошондуктан укугун эч ким акчага саткысы келбейт. Анткени ал- анын укугу.

Роза МУРАТОВА, ууз-чебер:

“АЗЫРКЫ БИЗДИН БИЙЛИКТЕН ЧЕКТЄЄ КОЮЛГАНЫН КЄРГЄНЇБЇЗ ЖОК” - Парламенттин 6-чакырылышынын депутаттарына добуш берїї кїнїнє эки гана кїн калды. Сиздин жеке оюўузча бул жолу карапайым калктын тандоосуна бийлик тараптан эч кандай чектєєлєр болгон жокпу?

- Биздин бийлик мурдагы бийликтерге салыштырмалуу алда канча жакшы болду. Айталы Бакиевдин учурунда элдин добушун зордук-зомбулук менен алса, азыркы биздин бийликтен чектєє коюлганын кєргєнїбїз жок.

- Кээ бир партиялар добушту кєбїрєєк алуу їчїн шайлоочуларга акча таратып аткандарын да кєрїп атабыз. Мындай жагдай ал партияларга кадыр-барк

алып келеби?

- Азыр баарын акча чечип калган заман окшойт. Жеке менин оюмча акчага элди сатып алса, ал партияга абийир алып келбейт жана жыргатпайт. Шайлоого келген соў элдин канын соргону- соргон. Анткени шайлоого акчасын чачып, элге акча таратканын бат эле чыгарып алып, єлкєнїн келечегине чоў сокку урушу айдан ачык. Ошондуктан акча тараткан партиялардан їмїттї їзїї керек.

- Єзїўїз бул шайлоодо партиялардын капчыгына карап добуш бересизби, же жасаган ишинеби?

- Мен эч качан адамдын капчыгына караган эмесмин. Ар бир адамдын жасаган ишине карап мамиле жасап їйрєнгєнмїн.

МЄМЄЛЇ ДАРАК

7

МУГАЛИМ, ТАРЫХТЫ ЄЗГЄРТЄ АЛА ТУРГАН ИНСАН

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

8

МЄМЄЛЇ ДАРАК

УБАКЫТ ДАРЫЛАБАЙ ЭЛЕ, ЄЛТЇРЄТ ЭКЕН

- Амир кандайсыз, акыркы учурда кєрїнбєй кеттиўиз жеке жашооўузда кандай єзгєрїїлєр бар?

- Жакшы рахмат, чыгармачылыкта чыгармачыл кризис болуп, бир топко элдин алдына чыга албай жїрдїм. Бирок ошол эле учурда Россияга барып ал жакта да изденип чыгармачылыкта жаўы-жаўы нерселерди ойлонуп жаўы ырларды чыгарып жїрдїм, жакында кудай буйруса чыга баштайт, азыр алды чыга баштады, угармандарыма жагат эле болуш керек деген ойдомун.

- Жаўы “Замираю” деген ырыўыз тууралуу айтып бербейсизби?

- “Замираю” деген ыр 2014жылы эле жазылган. Ушул ырды єзїмдїн жашоомо тийешелїї окуя деп айтсам жаўылышпайм. Сєзїн да, обонун да єзїм жазгам. Бул жашоомдо єзїмдїн башыман єткєн окуя, жашоомдун бир бєлїгї.

- Басмалардын бирине берген маегиўизде, шоу чєйрєдєн таптакыр дос кїтпєйм деген сєзїўїз бар. Азыр деле ошол ойдо калдыўызбы?

- Ооба, ошол эле ойдомун. Менин оюмча шоу дїйнєдє достук жок, ал эми чыгармачылыкта бар. Бирок, шоу дїйнєдє андай адамдар жок, ошол себептен мен айткан оюман аркага кайта албайм.

кайтарып алуучу адам жок.

- Аа таптакыр унутуп эсиўизден чыгарайын дегеничи?

- Менин оюмча ар бир адам бул жашоодо жєн эле жолугушпайт болушу керек, себеп дегеним кудайым жєн эле жолуктура бербейт экен. Ар бир жолуккан адам бизге сабак берет экен. Таптакыр унутуп калайын деген оюм деле жок, мурунку сїйлєшкєн кызым болбосо эле.

- Убакыт дарылаган жокпу?

- Менин оюмча “убакыт дарылайт” деген туура эмес сєз. Себеби чынын айтканда убакыт дарылабай эле єлтїрєт экен.

- Жигитке жетимиш єнєр аздык кылат деп коёт эмеспи, кандай єнєрлєргє ээсиз?

- Музыка жазам, ырдын сєзїн жазам. Техникалык жактарга да кичине кичине кызыгам. Башка чєйрєгє баш отум менен кирип кеткеним жок. Менин башкага болгон єнєрїмдї менин айланамда жїргєн адамдар эле байкабаса мага байкала бербейт.

- Кыйынчылыктан коркосузбу?

- Кыйынчылыктардан коркпойм. Кыйынчылык кудайдын сыноосу деп айтат эмеспи. Мен ал сыноодон коркпойм. Жашоодо кєп кыйынчылык кєрдїм деп деле айтпайм, бирок кандайдыр деўгээлде кыйынчылык кєрдїм дей албайм. Адам канча кыйынчылык кєрсє ал адам жашоого ошончо чыйралат болушу керек.

- Эў жакын дос бул?

- Менин бир тууганымдай эле адам. Эў жакын дос деген сенин бир тууган байкеўдей же эжеўдей, иниўдей, єзїўдєй эле адамдар ошол адамга барып сен бїт барын айта аласыў. Ал сени тїшїнїп ар дайым эле колдой берет. “Ооба, сеники чын, сеники туура”, - дегендей. Ошонусу менен дос, сенин кемчилигиўди айта алат.

- Кайтарып алгыўыз келген адамдар барбы?

- Жок, Омар Хаям айткандай “Келгенди кетирбе, кетип баратканды кармаба” дегендей. Мен

- Кандай кыйынчылыкка кабылдыўыз эле?

- Бишкекке жаўы келгенде 2 ай кєчєдє жашап жїрдїм, бир да таанышым жок болчу. Ошол

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

учурда шагым сынып кеткен жок, кээ бирєєлєр ичип кетип, же болбосо Кудайга нааразы болот го “неге эле мен мынча кыйналып атам” деп. Кудайга шїгїр менин жашоого болгон шагым сынып, єзїмдїн жашоомо нааразы болбойм. Африкадагы балдар кыйналып жашап жїргєн учурда, бизде шїгїр эле нан десек нан бар, суу десек суу бар, баары бар. Ошондуктан “сенден бай жашаган адамды кєрїп наалат айтпай, сенден да кыйналып жаткан адамды кєрїп шїгїр айт” бекеринен айтылбаса керек.

- Сиздин оюўузча чыныгы эркек эмнени билиш керек?

- Эркек эў биринчиден эркектик сапатка ээ болуш керек. Андан кийин эркектик милдетине тикесинен тик туруш керек. Эркектик милдетин аткара да билиш керек. “Айтылган сєз, атылган ок” демекчи оозунан чыккан ар бир сєздї талдай жана ал сєздї аткара да билиш керек. мына ошолорду билген киши ал эркек болуп саналат.

- Жакынкы арада кандай чыгармаларыўызга кїбє боло алабыз?

- Жакынкы арада бир да чыгармам чыкпайт, чыгарган чыгармалардын клиптери чыгат буйруса. 2016-жылга чейин ыр чыкпайт деп ойлоп жатам, басымды клиптерге жасайлы деп алдыга план коюп жатам. Жа-

кынкы арада менин чыгармалдарымдын клиптерине калайык калыў кыргыз журтум кїбє боло алышат

"ЭНЕКЕМ" Сєзї : Ж.Атабекованыкы Обону : А.Аскаровдуку Бал сымал тамшандырган Єзїў жапкан ысык нан, Ак сїтїў, алдей ырыў Азыктантат ырыстан. Мен деп уктабай, Убайым жеген ой санааўа таў берем, Мен деп жалынган тилектериўе Жарык жанып мен келем. Кайырма: Энекем - асыл тирегим, Амандыгыў тилеймин. Энекем - кайратым менин, Ємїр берсин Теўирим.

- Дїйнєлїк ырчылардын кимиси менен ырдагыўыз келет?

- Эгер андай мїмкїнчїлїк келе турган болсо анда мен Ашер, Крек Дэвид менен ырдайт элем. Негизинен кєп эле ырчылар менен ырдагым келет, ар бир дїйнєлїк ырчылардын єзїнє таандык жакшы элге жага турган сапаты бар, мага да ар бир ырчынын бирден сапаты жагат. Ошондуктан тиги менен ырдагым келет деп айта албайм. Менин оюма койсо бардыгы менен ырдамакмын, дїйнєгє чыккан ырчынын єзїнїн харизмасы, стили, багыты бар, ошол себептен дїйнєлїк ырчылардын барын сыйлайм. Алардын деўгээлине жетсек биз деле сыйлуу болсок керек.

- Ырчылыктан башка жакта дагы иштейсизби?

- Студияга келип ыр жазып, ырчыларга ыр сатып, кез кезде їн жаздыруулар эле. Ар бир адам кичинекей кезинде єзїнїн келечекке болгон жолун тандайт. Мен ырчы болом, музыкант болом деген максат койгом, ошол максатыма карай жолумду улантып жатам. Мен максатыма карай кадамымды шилтегеним туура болсо керек, бир нерсени толугу менен бышырып, майын чыгарып їйрєнїп алсаў ошол нерсе жемишин берет деген ойдомун. Бир нерсени бїтє албай жатып экинчи нерсеге секирген туура эмес. Мен азыр єзїмдї музыка жактан профессионалмын деп айта албайм. Мен єзїмдїн максатыма аракет кылып, тынбай изденип турам. Бактыяр Кыдыралиев

Сен аалам чегинде жок Жансыў эч ким теўелгис. Мен їчїн баары белеў Жазы тоодой кебелгис. Жїрєктєрїўдєн мээрим жайнаган, Жїзїўдєн мен айланам. Каректериўен жарык жанданат, Карааныўа байланам. Кайырма: Энем - менин бейиш тєрїм, Берген ємїр белеги. Энем - менин соолбос мээрим кєлї, Сен бар жашап келемин

"СЕКЕТИМ" Сєзї : Илгиз Абдалиевдики Обону : А.Аскаровдуку Секетим менин... сен їчїн Секетим менин, жаралдыў беле бактыма? Сезимди жылытып, мээримиў тєгїлїп турат бир мага. Таалайым, бактым сен, сїйїїм бир келген, Сенсиў жан биргем жалгыз гана Секелегим сен, эркелетсем мен, Тартынасыў сен, назданып мага. Кайырма: Жалгызым, жаным сен Жїрєктї эриткен, Жалгызым, агымсыў жан дїйнємдї эргиткен. Жалгызым менин, жашоомдун сенсиў кызыгы Асылым жїрєккє чок салдыў, жалындап кїйїп ысыды Нуру тєгїлгєн асманда кїйгєн Сенсиў єчпєгєн сїйїї жылдызы Арбалып сїйдїм от болуп кїйдїм Тандаган гїлдїн болдуў кызылы.

9

МЕКЕНЧИЛ МЫРЗА

Саясаттан – симфонияга: ТАЛАНТТУУ ПРЕЗИДЕНТТЕР

КОТОРМОЧУ, ГИТАРАЧЫ ЖАНА ЫРЧЫ АТАМБАЕВ А дегенде эле єзїбїздїн Ажобуз Алмазбек Шаршенович Атамбаевдин кємїскєдєгї таланты туурасында кепти баштасак. Алмазбек мырза менен чогуу єскєн замандаштары, достору анын гитарада мыкты ойноп, жакшы ырдаарын айтып калышат. Атамбаевдин адабиятка болгон кызыгуусу анын Жазуучулар союзунда бий фондун жетектеген кызматка чейин алып барган. Ал кєркєм адабияттарды мыкты которгон котормочу да болгон.

туу. Кечээ жакында Тїркмєнстанда болгон фестивалда биздин Нурайым Азыкбаева дал ушул Гурбангулы Бердымухамедовдун махабат туурасындагы ырын жеткиликтїї, уккулуктуу кылып аткарганы їчїн Нурайым Тїркмєнстандын Президенти Гурбангулы Бердымухамедовдун колунан бриллиант ташы менен кооздолгон алтын медаль алды. Белгилей кетсек, Нурайым аткарган ырдын текстин жана обонун Тїркмєнстандын Президенти жазган. Бердымухамедовдун єнєрлєрї толтура. Ал атты мыкты чаптырган чабандес. Тїркмєнстандагы ат чабыш кїнїндє уюшулган ат чабышта Бердымухамедов суранып 3 номурда чыгып, анын Беркарар аты биринчиликти багындырган. Албетте ат чабышта аттын гана эмес аттын їстїндє отурган чабандестин да ролу чоў. Гурбангулы мырза мыкты чабандес экенин кєрсєтїп, биринчи келип 11 миллион доллар утуп алып, ал байгесин ат спортун єнїктїрїїгє берген.

ПУТИН РОЯЛДА МЫКТЫ ОЙНОЙТ Россия Федерациясынын Президенти Владимир Путин ар тараптуу инсан. Мыкты гана саясатчы болбостон, ал бардык жактан єзїн мыкты жагынан кєрсєтїп жїрєт. Спорттун кышкы тїрї лыжа, коньки дегенди мыкты тепкени, кїрєш искусствосун мыкты єнїктїргєнї башка саясатчыларга їлгї болот. Путин Каратэ боюнча кара курдун ээси. Хоккейди да мыкты ойнойт. Эми чыгармачылыгы туурасын да сєз кыла турган болсок, Путин роялда ойнойт жана ырдайт. Їнї жакшы болбосо да майрамдык кечелерде, салтанаттарда элди таў калтырып ырдап жїрєт.

мыкты бийлеген Президент. Анан акча тапкан жагынан да Обама алдыга эчкимди салдырбайт. Анын жазган 2 китебинен тїшкєн миллиондогон долларларды студенттердин билиминин єсїїсїнє жумшап келет. Айрыкча анын «Атамдык кыялы» китеби АКШдагы эў популярдуу 8 китептин катарынан орун алды.

КОЛУНАН ФОТОАППАРАТЫ ТЇШПЄГЄН СЇРЄТЧЇ МЕДВЕДЕВ

САКСОФОНЧУ - БИЛЛ КЛИНТОН Америка Кошмо Штаттарынын мурдагы Президенти Билл Клинтон мектептеги кезинен эле саксофондо мыкты ойночу. Ошондо эле музыкант болууну самачу. Жаштык кези жалаў саксофондо ойноп, джаз ансамблинде єткєн. Мамлекеттик музыкалык колледжде эў мыкты саксофончу аталып калган. Бирок, анын тагдыры музыкага эмес саясатка бурулуп кетти. Ошентсе да саксофонго болгон сїйїїсї аны менен чогуу калган. Себеби, 1993-жылы Америка Кошмо Штаттарынын Президенти болуп шайланып, єзїнїн инаугурациясында саксофондо ойноп берип шайлоочуларын бир жагынан таў калдырса, экинчи жагынан кубандырган.

ИТ ЖАНА АТ ТАПТАГАН ЕЛИЗАВЕТА II

ТЇРКМЄНСТАНДЫН ПРЕЗИДЕНТИ ЫР ЖАЗЫП АГА ОБОН ЧЫГАРАТ ЖАНА МЫКТЫ ЧАБАНДЕС Тїркмєнстандын Президенди Гурбангулы Бердымухамедов да чыгармачыл инсан. Ал композитор жана акын анан дагы гитара, аккордеондо мыкты ойнойт. 54 жаш мааракесин белгилеген телешоуда коноктор Президенттин «Бул розалар менден сага» деген ырынын клибине кїбє болушту. 3500 адам бата турган концерттик залдагы Президентти куттуктап келген коноктор клипти кєрїшїп тура калып кол чабышты. Гурбангулы Бердымухамедов ал ырдын сєзїн жана обонун єзї жазып, єзї гитарада ойноп ырдады. Чыгармачылыгы артып жаткан Бердымухамедовдун чыгарган ырлары уккулук-

Россия Федерациясынын экс-Президенти Дмитрий Медведев болсо сїрєт жагына кєп ыктайт. Анын тарткан Canon фирмасынын фотоаппараты эў кымбат фотоаппарат жана ал тарткан сїрєт дїйнєдєгї эў кымбат сїрєт болгон. Медведевдин тарткан сїрєтїн аукциондо 51 миў рубльга сатылып, АКШнын мыкты делген сїрєтчїсї Ричард Принсжана Эдвард Штайхендин жана Андреас Гурскинин бестселлер сїрєттєрїнєн кийинки эле 4-орундагы кымбат сїрєт Медведевдики болду.

ЫРЧЫ НАЗАРБАЕВ Коўшубуз Казакстандын Президенти Нурсултан Назарбаев сыртынан абдан катуу, мїнєзї курч, талапты катуу койгон Президент. Бирок, Нурсултан Назарбаев дагы чыгармачылыкка жакын десек жаўылышпайбыз. Себеби, кээ бирде илхому кармап кеткенде же маанайы жакшы болуп турганда казактардын улуттук аспабы болгон домбраны кармап ырдап калат. Эл башы Назарбаев ырдап, домбра гана чертип тим болбостон, кээ бир убактарда ыр жазып иймейи да бар.

ПРЕЗИДЕНТ, ЖАЗУУЧУ, МИЛЛИОНЕР ОБАМА Америка Кошмо Штатарынын азыркы Президенти Барак Обама бардык жактан таланттуу инсан. Анын бирден бир таланты элди ишендирїї болсо, кємїскєдє ал мыкты бийчи. Кєчє бийлерин

Англиянынын канышасы Елизавета II кєп кырдуу таланттын ээси. Єзї негизинен саякаттаганды сїйгєн каныша яхтасы менен дїйнє жїзїн кыдырып чыккан. Аял киши ашканага жакын болсо, ал тандап ат мингенге абдан жакын. Шаардын четиндеги ат кармаган жайында єзїнє тиешелїї 25 асыл тукум аты бар. Алардын ар биринин мїнєзїнє жараша мамиле кылган каныша, аларды минип сейилдегенден ырахат алат. Єзї эркектин иштерине жакын каныша ат чаптыргандан сырткары иттерди машыктырат. Ал негизинен кичинекей породадагы иттерге чукул. Корги, кокер-спаниель, спингер-спаниель жана ондогон лабрадорлорду машыктырып, иттердин кєргєзмєсїндє мыкты наамдарды алып келет. Самара Саламатова № 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

10

ЭНЕРГЕТИКА

Эксперт Карыпбек АЛЫМКУЛОВ:

“КЫРГЫЗСТАНДА ГЭСТЕР КЄП КУРУЛСА, ЄЗБЕКСТАНГА КАЙРА ЖАКШЫ БОЛОТ” Кыргызстанда ГЭСтердин курулушу кошуна Єзбекстан менен Казакстанга эч кандай коркунуч жаратпайт жана суу тартыштыгын пайда кылбайт. Кайра жайындагы сугат маалында керектїї єлчємдє суу берип, жакшы шарт тїзїшї мїмкїн. Ал эми Єзбекстандын биздин єлкєдє курулуп жаткан ГЭСтерге каршылык билдирип, БУУ баш болгон ар кандай эл аралык уюмдар менен каржы институттарынын кєўїлїн буруу аракети Кыргызстан менен Тажикстандын жєн гана энергетикалык кєзкарандысыздыкка ээ болуусун каалабагандык. Мындай пикирин “Кабар” агенттигине техника илимдеринин кандидаты, профессор, “Электр станциялар” ААКнын директорлор кеўешинин мїчєсї, энергетика маселеси боюнча эксперт

Карыпбек Алымкулов билдирди. “Кечээ Нью-Йоркто єтїп жаткан БУУнун Башкы Ассамблеясында Єзбекстандын єкїлї Кыргызстанда курулуп жаткан Камбар-Ата жана Тажикстандагы Рогун ГЭСтеринин курулушуна каршы пикирин билдириптир. Ал єз сєзїндє бул эки єлкєдєгї курулуп жаткан ГЭСтер Борбор Азиядагы Амударья менен Сырдарьянын табигый агымын єзгєртїп, Арал деўизинин соолуп калгандыгын айтыптыр. Мындай божомол чындыкка дал келбейт. Анткени, Арал дал ошол Єзбекстан єзї жылына 5 миллион тонна пахта єндїрєбїз деп, Нарын дарыясынан агып, Сырдарьяны тїзгєн сууну буруп алуунун кесепетинен соолуган. Эми бул деўиз эч качан толбойт. Ал їчїн Єзбекстан менен Казакстан бир нече жыл пахта эк-

пей, бир тамчы да сууну буруп албаш керек. Чындыгында бизде курулуп жаткан ГЭСтер Єзбекстанга эч кандай коркунуч жаратпайт. Кайра сугат маалында жакшы шарт тїзїп берет. Анткени, кышында ГЭСтерибизге суу толуп, аларга керектїї єлчємдє берїїгє болот. Бир чети кошуналар 24 жылдын аралыгында кєптєгєн суу сактагычтарды салып алып, кышы боюу бизден агып чыккан сууну толтуруп алып, жайында кєзкаранды болбой калат. Эми биз кышында ашыкча суу чыгарбай койсок, ошол суу сактагычтары толбой калышы мїмкїн. Ошондуктан, Єзбекстан єткєн жылдары кычыраган кышта тїштїк аймагыбызга газды бууп койбой, энергетикалык шакекчеден чыгабыз деп коркутпай, туура саясат жїргїзїш керек болчу. Андыктан, биз алардын сєзїнє ку-

КАЗАКСТАНДА УУЛУ МЕНЕН 7 ЖЫЛ КУЛЧУЛУКТА ЖЇРГЄН Б.КОШОНОВА

Казакстанда 7 жыл кулчулукта жїрїп келген Ош облусунун Араван районунун тургуну Бактыгїл Кошонова єзїнє жана уулуна керектїї документтерди алууга мамлекеттен жардам сурайт. Ал Кыргызстанга 12-сентябрда келип, учурда 8 жаштагы уулу менен Бишкектеги «Cезим» кризистик борборунда баш калкалоодо. Ал кулчулукка кабылганын єзїнїн ишенчээктиги менен байланыштырды.

«2008-жылы Бишкекте жумуш издеп жїрїп, радио узелге баргам. Колумда бир жаштагы балам бар эле. Ал жактан Казакстанда цехте иштєєгє жумушчуларды алабыз деп турган кишиге жолуктум. Ал мага жол киресин єзї тєлєп, жумушка орноштура турганын сунуштады. Ал єзїн орган кызматында

иштеп пенсияга чыкканын айтып ишендирди. Эртеси кїнї ал жалпы 17 адамды кичи автобус менен Казакстанга алып кетти. Казакстандын бир айылына алып барып, тоок багуучу жайга ишке киргизди. Цехти сурасак, кийин цехте иштейсиўер деп коюшту. Документтерибизди алып коюп, айлык берген жок. Биз барган жерде тооктор кєп болчу. Биз алардын жумурткаларын топтойт элек. Арадан 6 ай єткєндєн кийин мажбур ал жайдан кетип калдым. Документим жок болсо да жумуш издеп жїрїп, дагы бейтааныш адамга жолуктум. Ал мал багууга адам керектигин, єзї намаз окуган адам экенин айтты. Баламды багуу їчїн мал багууга даяр болдум. Ошентип Казакстандын Кытай менен чектешкен айылына бал багууга кеттим. Ал жерде акча бербей, тамак гана берчї. Ал жакта 7 жылга жакын мал багып жїрдїм. Ал жакка їй-бїлєсї менен алданып барган кыргызстандыктар да бар эле. Алардын колунда жаш бала жоктугунан качып кете алышты. Кожоюндарыбыз бизге кулдар деп кайрылат...

200 уйду жалгыз єзїм багып жїрдїм. 7 жыл ичинде бєйрєгїмє суук тийип, катуу ооруп калдым. 2007-жылы туулган уулум 1-класска ошол айылдагы мектепке барды. Адам ишенчээк болсо єзїнє зыян экен. Анткени мен адамга ишенип, кулчулукка кабылдым... Акыры жакшы адамдардын жардамы менен 12-сентябрда Кыргызстанга келдим. Менин їйїм да жок. Туугандарым да Россияда экен. Єзїмдїн паспортум, баламдын туулгандыгы тууралуу кїбєлїгї жок. Доку-

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

менттерди 2008-жылы алганбыз, бирок ал жасалма экен. Уулумдун мектептен билим алышын каалайм», - деди Б.Кошонова. Буга чейин ЄКМдин басма сєз кызматы Бактыгїл Кошонова Казакстанда талаада мал багып жїргєн жеринен качып чыгып, куруучулар иштеп жаткан жерде аларга тамак-ашын жасап берип, жашырынып жїргєн жеринен байланышка чыкканын маалымдаган. Жабырлануучу 27-августта саат 12:20 чамасында ЄКМдин ыкчам нєємєтчїсї, улук лейтенант Бекзатбек Казаковго телефон аркылуу жардам сурап кайрылган. Бактыгїл Кошонова кулчулуктан кутулуусуна ЄКМдин кызматкери себепчи болгонун айтып ыраазычылык билдирди. «Мал баккан жайдан качкандан кийин курулуш иштери жїрїп жаткан жайга ашпозчу болуп кирдим. Бир кїнї сыналгы кєрїп отурсак кыргызстандык жарандар катышкан кырсык тууралуу кєрсєтїп жатыптыр. Экрандын алдына Кыргызстандын номуру жазылды, аны жазып алдым. Ошол номурга байланышсам ЄКМдин Бекзат деген кызматчысы экен. Бекзат мага кайдыгер карабай, Алматадагы консулдук менен байланыштырды. Бул дїйнєдє жакшы адамдарда бар экен. Мен консулдук, Єзгєчє кырдаалдар министрлиги тууралуу буга чейин эч нерсе билчї эмесмин. Алар мага чоў жардам берди», - деди Б.Кошонова. Б.Кошонова Ош облусунун Араван районундагы Тєє-Моюн айыл округуна караштуу Ынтымак айылында тєрєлгєндїгїн кошумчалады.

лак салбай, ГЭСтерди кура беришибиз керек. Ансыз деле 95� суубуз аларга агып кетип жатат”,- деди ал. Єзбекстандын тышкы иштер министри Абдулазиз Камилов, Нью-Йорктогу саммитте Борбор Азиядагы ири ГЭСтердин курулушуна каршы экендигин билдирген болчу. Анда Єзбекстандын єкїлї, “Экологиялык коопсуздукту эске алганда, Борбор Азияда курулуп жаткан ири ГЭСтер Амударья менен Сырдарьянын табигый агымын єзгєртєт”,-деген пикирин билдирген.Ошондой эле, “Кыргызстан менен Тажикстан курган ири ГЭСтердин айынан дарыялардын агымы єзгєрїп, Арал деўизинин абалы єтє оор. Муну менен катар миллиондогон адамдардын суу менен камсыз болуусу да тобокелге салынууда.”-деп кошумчалаган.

КЫРГЫЗСТАНДА МУГАЛИМДЕР ЖОГОРУЛАТЫЛГАН АЙЛЫК МАЯНА АЛЫШТЫ

Мектепке чейинки билим берїїчї жана жалпы билим берїї ишканалары жана башталгыч билим берїїдєгї мамлекеттик ишмерлер айдын биринчи кїнїндє жогорулатылган эмгек акыларын алышты. Бул тууралуу Єкмєттїн пресс-катчысы билдирди. Маалыматына караганда їстїбїздєгї окуу жылдын башынан тарта билим берїї тармагындагы мугалимдер 50% га айлык акысы жогорулаарын айткан. Буга чейин Билим берїї Министрлиги тарабынан жетишерлик кєўїл бурулбай келген. Бул жолу айыл жерлериндеги жергиликтїї билим берїїдє, мугалимдердин айлык акысын жогорулатуу толук ишке ашты. Буга мисал катары айта турган болсок, Ак –Моюн айылында кыргыз тили жана кыргыз адабияты боюнча мугалими 18 миў 500 сом алды. Билим берїї тармагындагы му-

галимдер мындан ары толук 50� жогорулатылган маяна алууга жетишет. Ушул сыяктуу эле мектепке чейинки жана башталгыч кластарга карата мугалимдердин айлык маянасы ушул кєрсєткїчтє эле жогорулайт. Андан сырткары Балыкчы шаарындагы бала бакчадагылар 40 сааттан иштеп 7 миў 800 сом алышса, эми алар 14 миў 140 сомдон айлык акы алышат. Жетиштїї деўгээлде жогорулатылган билим берїї тармагынын адистеринин маянасы аларга билим берїїнїн сапатын жакшыртууга шарт тїзєт. Ошондой бийик тоолу аймак болуп эсептелген Ак - Кыя айылындагы башталгыч класстын мугалими 23 сааттан иштеген болсо, айына 22 миў 636 сом эмгек акы алууга жетишти. Бул мугалим буга чейин 11 миў сом маяна алып эмгектенген. Айлык маяна жогорулагандан кийин мугалимдердин сааты кыскарбай турганын Єкмєттїн пресс-катчысы билдирди.

11

КЇНЇНЄ КАРАТА «АКЫЛЫМУГАЛИМДЕР БАР ЭСИ ЖОК, АКЧАСЫ БАР БЕТИ ЖОК»

КЫРГЫЗСТАНДЫ ХИПККЕ КИРГИЗИП, ЄЗЇ «БЕЙИШТЕ» ЖАШАГЫСЫ КЕЛГЕН

АКЫЛБЕК

Экономика тууралуу сїйлєсє Кыргызстанды эртеў эле гїлдєтїп жиберчїдєй болгон Акылбек Жапаровго дайыма олуттуу ойлор «тїштєн кийин» акылына келет. Тереўдетип айтсак, качан кызматтан кєчїгї «тайгаланып» кеткенде гана эсине келе калат. Болбосо, «ээрге» минип турганында Кыргызстанды єнїктїрїї эмес, кантип жок кылуунун аракетин кєрїп жаткандай туюлат. Антпегенде, сїйлєп баштаса «антеннасы» дїйнєнїн булуўбурчунан тарта берген Акылбек Жапаров Кыргызстанды ХИПКке киргизем деп «тєрт аягын» тыбыратат беле? Бу Акылбек мырзанын жылдызы жанган учурлары Бакиевдердин убагына туш келген. К.Бакиевди чїй борундагы фазендасына чакырып алдына аргымак тартуулап сиз менин «атам» болсуз деп чєгєлєгєнї эл оозуна айтылып жїргєнї чындыкка жакындай сезилет. Депутат, министр, биринчи-вице-премьер-министр єўдїї кызматтарды аркалап, бийликтин кумарына жакшы эле манчыркады. Анан финансы министри болуп турганында: «Кыргызстанды ХИПК программасына киргизем» менен аябай убара болгону тарыхыбызда єчпєс сыя менен жазылып калды. Анын ою боюнча аталган программага кире калсак эле, бардык тышкы карыздарыбыз жоюлуп кетмек экен. Бул єзїн дасыккан экономист катары эсептеген Акылбек Їсєнбековичтин жаўылыгы болгон. Бирок, аталган программага кирген єлкєлєрдїн ошол учурдагы жашоо-шарты, экономикалык абалы кандай экендигин таназарына албаса керек. Маселен, аталган программага Африка єлкєлєрї да киргенин билебиз. Ал эми ал жакта азыркыга дейре цивилизациянын шооласы тийбей, жалбырак жамынган жашоо менен кїн кєрїп келатканын кантебиз? Анын їстїнє рынок экономикасында бирєє бирєєгє бир тыйынды дагы жєн эле бербейт. Демек, ошол учурда биздин тышкы карызыбыз 2 миллиард доллардын тегереги болсо, ХИПК программасына кире калып эле, карыздан таптакыр кутулуп, ага эч кандай милдеттенме албайт болчук деп ким кепилдик бере алат? Же Жапаров Кыргызстанды экинчи Африкага айланткысы келди беле, ким билет? Болбосо, тышкы карызы жок мамлекетти таба алабызбы? Же А.Жапаров ХИПК программасын сунуштаган эл аралык уюмдан 10�алып Кыргызстанды тїбєлїк сатып ийейин дегенсизби? Дїйнєдєгї бардык мамлекеттер бири-бирине карыз болуп жашап келишет. Эгерде ХИПК программасы Акылбек мырза айткандай укмуштуу программа болсо, бизден биринчи коўшу мамлекеттерибиз кире качмак. Деги эле кызматта турганында Акылбек мырзадан жєндїї сунуш-

тар тїшкєнїн уга элекпиз. Анын койлорго паспорт бергиси келгени да анекдотко айланып кеткен. Кыргызстан ошол учурда єз жарандарына паспортту толук бере албай жатып, койлорго паспорт берїїнї ким коюптур эле? Айтор, бирде кїлкїлїї, бирде опурталдуу сунуштарды гана айта билген Жапаров гезит беттери менен теледен тїшпєй экономиканы кантип кєтєрїї керек экендиги тууралу азыркы чиновниктерге акыл айтып жїргєндєгї кербези. Кээде А.Жапаров Максим Бакиевдин коррупциялык схемаларын колдонуп элибизди талап-тоноп «паспорттуу» малыбызды айдап алып Бакиедердин артынан жєнєгєнї жатабы деген ой келет. Баягы президенттикке аттанам деп албууттанып чыгып,кайрадан чыкпай калган кезинде, керек болсо Кыргызстанды сатып алам дегендей эле кыйкырган.Маалымат каражаттары жазып чыккандай,мурдагы «Машина сыноочу станция»Кант шаарында жайгашкан азыркы кєп тармактуу айыл-

боюнча Мамлекеттик кадр кызматынын маалыматына таянсак, 2011-жылы финансы министри болуп турган Акылбек Жапаров

чарба ферманы «МИС» ААКны 13млн АКШ долларына сатып алганы белгилїї.Муну менен катар эле «Таттуу»кондиттердик ишканасын аялы ээлик кылаары айтылып жїрєт.

Андан сырткары кошумча жумуштарынан тїшкєн кирешелери 104 миллион 923 миў сомду тїзгєн. Экс-министрдин менчигин-

рок, анын баасын Акылбек мырза кєрсєткєн эмес. Жапаровдун туугандарынын 2010-жылы сатып алган 6 миллион 675 миў сомдук

ДАГЫ БИР ЖОЛУ ЖАПАРОВ ТУУРАЛУУ…

негизги жумуш орунунан 697 миў сом киреше тапкан. Ал эми анын туугандары негизги жумуш орундарынан 189 миў сом табышкан.

квартирасы бар экен. Андан тышкары ошол эле туугандарынын 1995-жылдан 2006-жылдарга чейин сатып алышкан 29 миллион 67 миў сомдук турак-жайга ылайыкташпаган имараттары бар экен. 2009-жылы жалпысынан 3 миллион 269 миў сомго сатылып алынган 8 автоунаалары бар экендигин дагы кєрсєтїшкєн. Айлык акыларды ичпей-жебей чогултсаў да, бир жылда 8 автоунаа сатып алуу тїшкє кирбеген окуя экендигин айтканда не, айтпаганда не? Ырас булардын бардыгын ошол учурдагы министр мырза декларацияда ачык эле кєрсєткєн экен. Бирок, эў башкысы болгон, Жумабек кєчєсї 111деги 19 сотых 49 жылга ижарага алган жерин жаап-жашырып койгон экен. Бул жер тилкесин Акылбек Жапаров ити чєп жеп турган Бакиевдин убагында Бишкек шаарынын мэри, Курманбек Бакиевдин «баласы» Нариман Тїлеевдин буйругу менен алган. Азыркы кїндє ал жерде кєп кабаттуу мейманкана-оюн-зоок комплекси їчїн имарат курулуп бїтїп калган. Мындан тышкары

БАР БАЙЛЫГЫН ЖАШЫРЫП, БАКЫЛДАГАН ЖАПАРОВ Акылбек мырзанын мыкты экономист экендигин айтып жїргєндєр дагы бар. Бирок, анын мыктылыгы бир гана єзїнїн жана туугандарынын жашоо-шартын оўдогонго жумшалып келет. Ал эми мамлекет їчїн башын оорутпай, эптеп ХИПК єўдїї программаларды таап чыга калат. Апендидей болуп сїйлєгєнї менен Жапаровдун жашоошарты жыл сайын оўолуп, ээлик кылган мїлктєрї, минип жїргєн машинелери деги эле анын айлык акысы менен коошпой келет. Сєзїбїз кургак болбосун їчїн бир мисалды алдыга тарталы. Мамлекеттик кызматкерлердин кирешелери жана мїлктєрї

луп эсептелет. Ырас анын документтери єзїнє катталбаганы менен, бул жердеги эсеп-чоттун бардыгын Жапаров єзї жїргїзєєрїн жакшы билебиз. Мына ушундайча эл кєзїнє акылдуу кєрїнгєн, кызматтан куулса эле, аябай акылдуу кептерди козгоп калмайы бар Акылбек Жапаров Кыргызстандын тагдырын ХИПКке байлап коюуну кєздєгєнї менен єзїнїн жашоосун бейишке айлантуу менен гана алек.

де 1999-жылы сатылып алынган 2 миллион 400 миў сомдук квартира жана 2004-жылы сатылып алынган жер тилкеси бар. Би-

Акылбек мырза Шопоков кєчєсїнїн №143 номурунда офиске ылайыкташып курулган дагы бир кєп кабаттуу имараттын ээси бо-

Акылбек мырза єзїм дегенде єгїздєй кара кїчї бар экендигин, максатына жетїї їчїн айрым учурларда эл кадырлаган адамдарды да «садага» чаап жиберерин далилдеп келет. Маселен, союз маалында Кыргызстанды 25 жыл башкарган, элибиздин кадырлуу инсаны Турдакун Усубалиев менен №34-Кочкор шайлоо округунан 2005-жылы депутаттык мандат їчїн чогуу ат салышып калганы бар. Анда эл арасында кадыры бийик Турдакун аксакалдын утуп кетерин бєркїндєй билген Акылбек мырза тїрдїї шайтан оюндарын жасады. Эл алдында Усубалиевди шерменде кылууну кєздєдї. Айтор, 90га жакындап калган Усубалиевди соттон-сотко сїйрєп, аксакалдын батасын эмес, каргышына калып, калыў элдин алдында єзї эле маскара болгон. Андан тышкары финансы министри кезинде ар бир мекемеге бєлїнгєн акчанын 10 пайызын єз чєнтєгїнє солоп калары тууралуу кєп эле айтылган. Мындай ыр саптар эл арасында айтылып жїрєт: Ийри муйру кашы бар, Акылбек деген киши бар Акылы жок тили бар, Акылбек деген «мини»бар. Ой келди тантып токтобой, Оозунан аккан кири бар. Эл оозуна алынган , «Он пайыз» деген «чини» бар. Ошондон улам «мистер 10�» деген лакап атка да конгон. Ошондо жогоруда айтканыбыздай кєп кабаттуу мейманкана жана оюнзоок комплекситерин ошол 10 пайыз єўдїї «аракеттери» менен курса керек. Анан дагы Бакиевдин убагында биринчи вице-премьер болуп туруп, «Камбар-Ата-1» ГЭСине капсула коюу аземине

катышкан эле. Борбор шаарга кайтып келип, ал жактагы иш укмуштуудай болуп жатканын, баары жайында экенин саймедиреген. Кєрсє, ал жакта жардыруу иштеринде бир топ катачылыктар кеткендиги 2010-жылдын апрель окуясынан кийин ачыкка чыгып отурат. Бул боюнча деле Акылбек Жапаровго кылмыш иши ачыла элек. Бардык жерде суудан кургак чыга берип кєнїп калган Акылбек мырзага качан мыйзам иштээр экен деп эле кїткєн адамдар кєп… Акинай АЙДАРОВА

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл (Айбат гезитинин архивинен алынды. 34-сан, 28-июнь 2013-ж.)

12

ТАГДЫР

н є к ч є ы г ы р а Ж м а т з ы г л а ж

Кемпир, чалдын тїшїндє дайыма неберелери кирчї болду. Сагынышты го. Жайкысын балдары салып берген жаўы тамдын алдындагы середе, кышкысын жылуу мештин тїбїндє жатып тїнї менен їшкїрїнє беришет кемпир чал. А неберелери болсо жылт эткен оттуу метеориттердей жыл маалында бир жолу жарк этип кєрїнїп кетип калышат. Кемпир чалдын тїшїнє дайыма неберелери кирет. “жаўы жылда айылда болобуз” деп балдарынан кат келгенден бери тїн уйкусунан безип калышты. Кїн батпайт да таў атпайт. Эртеў жаўы жыл. Тїндє кар бир кыйла жаап салыптыр. Нурмат чал таў сєгїлє электе туруп элеўдеп эшигин кїрєдї, малга чєп салар жерди кардан арылтты. Кайра келип эшиктин додолонгон карын їймєктєп арыраак жылдырды. Їймєктєлгєн кар киши бою болуп калганына сїйїнїп коет. Балдары кичине кездеринде ушундай їймєк кардын ичин оюп їй жасап ойногонду жакшы кєрїшчї. Ошону эстеди. Эми алар чоўоюп кетишти. Єздєрїнчє їйлїї-жайлуу. Мейли , неберелери ойнойт да. Нурмат чал уюй тїшкєн белин колу менен сїйєй єйдє боло автобус токтоочу жерди карап койду. Балким биринчи автобус менен келип калышат. Їйдє эки кїн да толук болушпайт. Неберелери менен сагынычы жазылсын десе эрте келишер. Ай ким билет. Шаардыктар убактысы менен уктап, убактысы менен турганды жакшы кєрїшєт дейт го. Ошондо деле бир кїндїк намаздары бузулса эч болуп кетпес. Ай ким билет. Иши кылып жамандарды ала келсе болду, мурундарын быйпыйтып. “Сууктан корктук” деп шопоюп єздєрї жетип келмейи да бар. Наркы жылы майда келди эле. Мына, ал жылдан жети ай, бул жылдан он эки ай. Оо-уу итапкан эле болуп кеткен экен.... Келинибиз ушунча тыў чыгып калдыбы. Ай ким билет. Келген сайын тєгїлїп-чачылып колуна тийгенин кармай келет, ата, апа деп жан-алы калбайт. Ушу балам жєн чыгып жїрбєсїн. Ушунча саргайтпай балдарын бир кєрсєтїп кетсе боло. Ай жаманым ай, жаманым. Нурмат чал автобус токтоочу жерди дагы карап койду. Жол билинбей калыптыр, мелмилдеп кар басып. Чынын айтканда ал огороддун ортосу менен єтчї жолдон чанда каттайт киши. Автобус менен келип кетчї киши аз. Коўшу-колоўдор огороддун тиги чети менен катташат. Мал да ошону менен ай-

далат сууга. Ал жол автобус токтой турган жолдон бир топ буруу. Жолдун кєзї толуп калганын кєрїп чыдай алган жок Нурмат чал. Башка убак болсо кол шилтеп коймок. А тїгїл байкамак да эмес. Бїгїн анте албайт. Бїгїн кемпир кемпир, чал їчїн башкача кїн. Улуу кїн. Єзїнє окшош бїтїк кєз неберелерин кєрєрїн, кучактап єбєрїн эстесе, каак эткен карга жок ээн талаадан эл кым-куут базарга туш келгендей жарпы жазыла тїшїп жатат. Жашара тїшїп жатат Нурмат чал. Бая эле чалы менен кошо туруп, эбелеўдеп эшикке кирип-чыгып жїргєн кемпирине буйдала тїштї чалдын кєзї. “Жаныўды коерго жер таппай жатасыў го, байкушум” деп койду ичинен кїбїрєп. Тамдын дубалына жєлємєк болгон кїрєгїн колуна ала бурчтан кїрєндї карды жырып, жолдун нугун болжолдоп тазалай баштады. Кемпири чалын бир саамга карап, бир деме демек болгондой оозун камдап баратып кайра айныгандай кирип кетти їйгє. Тїшїндї

сїрєй берди. Анткени азыр дем алганы єйдє болсо, кайра эўкейе албасына кєзї жетип турду. Оорлогон карт денесине кыялды, кїтїїнї сїйєє кылып кыбырай берди Нурмат чал. Неберелерин сїйєє, дем кылып жатты. Ошолордун кылыгын кєрїїгє кумары арткан сайын жеўил сезип кетет єзїн. Бирок карылыктын зыл ташы уламдан улам борпоў карга ныгыра берди аны єйдє кылбай. Неберелерим дегенде жанын да, малын да унутту Нурмат чал. Мал кїнї чыгып калганына карабай короодо. Эрте чыгып кєнгєн мал эгесинин бїгїнкї жоругуна тїшїнбєй чуулдап турушат камалган-камалган жеринде. Ага караган ким дейсиў. Жанын аябаган малын аяйбы Нурмат чал. Уккан да жок алардын чуулдаганын.... Кулагы гана даўылдайт. Чекесинеин эки жагын жээктеп кеткен кїрєє тамырлары, колдорунун сыртындагы барсыйган кан тамырлар ого бетер кєєп чыкты кєгєрїп. Абышкага кол-

Нурмат чал автобус токтоочу жерге жеткенде кїн эки аркан бою кєтєрїлїп калган. Автобус жогору небак єтїп кеткенби жолдун бери тарабында ыпымга жан жок. Наркы тарабында Беренбектин баласы турат саксайып, капкара болуп. Нараакта дагы їчєє-тєртєє турушат. Алардын ким экенин бїдємїктєп тааный албай койду. Шайы оогон абышка грейдер жолдон тїртїп чыгарган катыўкы карга олштура кетти їшкїрїнїп. Кїрєгї деле колунда жїрєт, кошо бїтїп калгансып. Анысын алдына ала олтурду бала сыўары. Беренбектин баласы ээригип турса керек, тайтайып басып келди Нурмат чалдын кашына. Табияты ошолбу же тарбиясы ошолбу, карыларды кепке алып, теўтушундай тийишкенди жакшы кєрєт. Кемпириби, чалыбы карабайт. Азыр да ошол адаты кармап турду.

- Кандай абаке? Эпейип алып оголе караттуу экенсиў. Їйїўєн чыккандан бери карап турдум. Башыўды жерден албай иштедиў

окшойт чалынын мїдєєсїн. Улам арылаган сайын мурда жаап, ката баштаган карды оодарыш кыйындап баратат. Анын їстїнє тїндєгї кар да кїрєккє жабышып жїдєтєт. Улам оорлой берди жол ачыш. Улам кїчєп баратты белинин сыздаганы, Нурмат чал ага караган жок. Алга жыла берди акырын болсо да. ал белинин сыздаганына да, тер кєзїнє кирип ачыштырганына да, оозуна кирип кермек даамдантканына да карган жок. Ич кийимдери кєлшал болуп, терге чыланып калганын да элес албаганындай. Карылык каражалткан денесин кайраты менен

дорунун манжалары жооноюп барбая-барбая тїшкєндєй сезилип кетти. Колу коргошундай оор тартып барат улам салмактанып. Карысы тырышат... далысы тырышат. Бїт денеси тїйїлїп бараткансыйт тїйїнчєк болуп... Бирок ал алга жыла берди акырындап болсо да. Акылга сыйбаган, аў сезимге сыйбаган, карылкка моюн сунбаган бир кїч аны алга тїртїп баратты. Карынын кусалыгы беле бул? Карынын тарынычы беле бул? Акыл єкчєш кыйын. Айтыш кыйын аны. Балким канына сиўген кайра тарткыс єжєрлїктїр. Болжоп болбос....

да тим эле єчїў бардай. Карыгандан айный баштагансыўбы? Кїрєп эмне кыласыў кудайдын жолун. Нурмат чал їндєгєн жок. Їўкїйїп олтура берди. Сїйлєшкєнгє дарманы жок эле. Тигил болсо асыла берди.

- Балдарыўдын балдарынын алды катын алайын деп калганда какжаўдабай їйдє эле кудай деп отура бербейсиўби. Кыйытып айтылган сєздїн тєркїнїн жакшы аўдаган Нурмат чал ызалана тїштї. Бирок, дагы эле їндєгєн жок. Айтышууга кєўїлї чаппады. А тигил болсо оюн чындан омуроолото

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

берди.

- Сенден башка їйїўдє кар кїрєй турган эч ким жокпу. Анан да жол салганын кантейин. Мешкенин тїбїндє жыргап жата берет элем мен болсом. Балдардын балдарын кучактап. Мунун єзї безге сайгандан жаман эле. Нурмат чал їчїн. Ал чыдабай кетти.

- Сенин атаў эле, эмне, жыргап атат дейсиўби? Деп калды демигип. Оозунан ушундай сєз чыгып кеткенин ирмемге келе калган ачуу менен элес алалбай калды. Бул сєз Беренбекке жетсе, ал ємїрї єткєнчє унутпасын тїшїндї. Айылдагылар: “Беренбектин келини “кемпири чал баккан бала таза болбойт экен, тарбиясы начар, кераяк болуп калат экен” деп балдарын алып кетиптир. Бир айылдын аяк башында туруп балдарын, кайынатасыныкына жибербейт экен” деп айтып жїрїшкєнїн кулагы чалган. Балакет басып, ошол эсине келе калганын карачы. Тїбїў тїшкєн карылык ай-й! Карыганда адам кекчил болуп калабы, же жаш балача бат таарынчак болуп кетеби? Ким билет тїбїн тїшкїр!!! Кейигенде не пайда. Айтылды бїттї. Нагызы, айтылбаш керек эле да. Аўгыча шаардан келїїчї автобустун эртеў мененкисинен кийинкиси келип токтоп калды. Нурмат чал ыргып турду чарчаганын да унутуп. Беш-алты кишини тїшїрїп коюп, эшиктерин шарак-шарак жаба жєнєп кеткен автобус тээ тумшуктан имерилип кеткенче жалдырап карап турду да, илкий басын жана єзї салган жол менен їйїнє жалгыз жєнєдї. Ак карда жалгыз чекит болуп илкип баратты. Келди да бїк тїшїп жатып калды мешкенин тїбїндє. Тамакта ичкен жок. Кемпири менен да сїйлєшпєй койду такыр... Ичинен єрттєнє берди Нурмат чал.... ..Ошол тїндє бїт аалам майрамдап жатты. Адамдар тойлоп жатышты тирїїлїктї, тїбєлїктїїлїктї даўазалап. Балдардын бактысы їчїн! Ата-энесине убай кєрсєтїшї їчїн! Бапестеп єстїргєн ата-энелер їчїн тосстор їстєккє-босток кєтєрїлїп жатты... Ошол тїнї айылдагы їйлєрдїн жарыгы таў сїргєнчє єчпєдї. ...Бир гана їйдїн жарыгы кїйгєн жок. Кїїгїмгє чейин жол карап кєзї тешилген кемпир бїк тїшкєн чалынын эки жагын кымтылып олтуруп їргїлєп кеткен.... ....Кемпир чалдын тїшїнє кїнїгє неберелери кирет. Сагынышат го. Саргайышат го... Базарбай БУКАНБЕКОВ

13

ДАСТОРКОН

БАНКАЛАРДЫ ТУУРА СТЕРИЛИЗАЦИЯЛАЙБЫЗ! Ê¿í ñóóêòàï Êûøòûí êåëå æàòêàíûäûãûíäàí êàáàð áåðèï òóðàò. Êûøòûí êàìûí îéëîãîíäîð êûøêû ñàëàòòàðäû æàñàï æàòêàí ó÷óðëàðû. Àíäûêòàí èøòåãåí ìýýíåòè¢èç òåêêå êåòïåø ¿÷¿í áàíêàëàðäû òóóðà ñòåðèëèçàöèÿëîî ìààíèë¿¿ ýêåíèí óíóòïà¢ûç. Àíêåíè, è÷èíäåãè ñèç æàçàãàí ñàëàòòàðû¢ûç áóçóëóï, êîëäîíóóãà æàðàáàé êàëáàø ¿÷¿í áàíêàëàðäû òóóðà ñòåðèëèçàöèÿëîîíóí æºíºêºé ûêìàëàðûí êîëäîíó¢óç.

1. Банкаларды алгач жакшылап текшерип чыгыўыз. Сынык же кертилген жерлери болбошу керек. Андан кийин таза жууп аласыз. Банкада эч кандай жыт калбашы керек.

2. Банкаларды бууга чайнектин же мискейдин жардамы менен стерилизациялоого болот. Идиштеги кайнап жаткан сууга банканын башын ылдый каратып коюп, 15 мїнєткє бууландыруу шарт. Ал эми экинчи банкага алмаштырууда биринчи банканы кємкєрїлгєн абалда таза кездеменин їстїнє коюп коёсуз. Оозун жогору каратып коюуга болбойт.

3. Духовкага да салып стерилизациялоого болот. Ал їчїн таза жуулган банканы духовкага салып, 160 градус ысыктыкка коюп коёсуз. Банканын суусу толугу менен кургап бїткєнчє турушу керек.

БАКЛАЖАНДАН ЖАСАЛГАН ДААМДАР! КЫШКЫ САЛАТ Кандай азыктар керек? Помидор: 3 кг Болгар калемпири: 2 кг Баклажан: 2 кг Пияз: 1 кг Сабиз: 300 г Єсїмдїк майы: 200 г Шекер: 100 г Туз: 100 г Уксус (9%дуу): 100 г Сарымсак: 1 баш Ачуу болгар калемпири: 1 даана Кара мурч: жарым чай кашык

КАНТИП ЖАСАЛАТ?

Туз, шекер: татымына жараша

КАНТИП ЖАСАЛАТ? Баклажанды алгач тилке кылып туурап, андан кийин майда узун кылып туурайсыз да, туз себелеп жарым саат тыныктырып коёсуз. Сабизди кыргычтын майда тишинен єткєрєсїз, пиязды жука туурайсыз. Болгар калемпирин узун кылып туурап, шекерди себелеп 30 мїнєт тыныктырып коёсуз. Баклажандын суусу чыкканда кайнап жаткан сууга салып 2 мїнєт кайнатасыз. Идишке баклажанды, майда тууралган сарымсакты, соя соусун жана башка тууралган азыктарды саласыз. Аягында єсїмдїк майын, уксусту кошуп аралаштырып коёсуз.

ФАРШТАЛГАН БАКЛАЖАН КАНДАЙ АЗЫКТАР КЕРЕК? Баклажан: 3 даана Пияз: 2 даана Помидор: 2 даана Сабиз: 1 даана Болгар калемпири: 1 даана Сыр: 50-70 г Туз, мурч Єсїмдїк майы Майонез КАНТИП ЖАСАЛАТ?

4. Микроволновкага 700-800 Вт кїчїнє 3-5 мїнєткє саласыз. Ал їчїн таза жуулган банкага жарым стакан суу куюп коёсуз. Суу кайнаганда банка стерилизацияланат.

КАПКАКТАРДЫ СТЕРИЛИЗАЦИЯЛОО Мискейдеги сууга 10-15 мїнєткє салып кайнатып алсаўыз болот.

ПАЙДАЛУУ КЕЎЕШТЕР: Эски капкактарды жана кичинекей эле жеринде кертик бар капкактарды да колдонууга болбойт. Узак убакытка сактай турган азыктар салынган банканы вакум капкагы менен жаппаўыз. Ичине бир- эки айдан кийин эле аба кире баштайт. Консервалоо їчїн керектїї азыктарды абдан кылдаттык менен таза жууп, чирип же бузулуп бара жаткандарын кошуп алуудан сак болуўуз.

Баклажанды кабыгын аарчыбай туруп тегерек кылып туурайсыз. Помидорду эт майдалагычтан єткєрєсїз. Болгар калемпирин узун кылып, пиязды жарым шакекче кылып туурайсыз. Сабизди, сарымсакты, ачуу болгар калемпирин эт майдалагычтан єткєрєсїз. Даяр болгон азыктардын бардыгын кошуп, ага шекерди, тузду, майды кошуп отко коёсуз. Жай отто 40 мїнєт кайнаткандан кийин уксусту куюп, бууланган банкаларга куюп оозун бекитип коёсуз.

БАКЛАЖАН КОШУЛГАН ХЕ САЛАТЫ

Баклажанды тигинен теў экиге бєлїп туруп туз сээп 30 мїнєт тыныктырып коёсуз да, андан кийин ортосундагы этин оюп алып коёсуз. Фаршын жасоо їчїн пиязды, сабизди, болгар калемпирин жарым шакекче кылып туурайсыз. Буларга баклажандын ортосундагы этин майдалап кошосуз. Баарын кызып турган єсїмдїк майына салып кууруйсуз. Помидорду чарчы кылып туурап, аны да куурулуп жаткан азыктардын їстїнє кошосуз да, казандын капкагын жаап жай отко демдеп коёсуз. Аягында татымына жараша туз, мурч жана майдаланган сарымсакты кошосуз. Фарш бир аз муздагандан кийин аны менен ортосу оюлган баклажандардын ичин толтуруп, бетине майонез шыбап, кыргычтан єткєрїлгєн сырды себелейсиз. Фаршталган баклажанды майланган калыпка тизип 180 градустагы духовкада 35 мїнєт бышырасыз.

КАНДАЙ АЗЫКТАР КЕРЕК? Баклажан: 1 даана Болгар калемпири: 1 даана Сабиз: 1 даана Пияз: 1 баш Сарымсак: 3-4 тишче Єсїмдїк майы: 0,5 стакан Корейче сабиз їчїн татымал: 2 чоў кашык Уксус: 2 чоў кашык Соя соусу: 1 чоў кашык

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

14

КАРАСЫ БАРДЫН ЫРЫСЫ БАР

КАРЫЛАРЫБЫЗ – МАЙРАМЫЎЫЗДАР МЕНЕН!

Кыргызда «Карысы бардын – ырысы бар», «Карынын сєзїн капка сал», - деген жакшы накыл кептерибиз бар. Албетте, жашыўда берсин мээнетти, карыганда берсин – дєєлєттї, - дегендей, жаш чакта мээнет тартып алып, карыганда бакубат карылыкта карыганды ким гана каалабасын. Карылар биздин тєрїбїздїн кєркї, биздин бул жашоого келгенибизге салым кошкон жана ушул деўгээлге жетишибизге салым кошкон инсандар. Колдо бар алтынды баалап, апаларыбыздын, аталарыбыздын айтканына кулак салып, алардын бакубат жашоосуна камкордук кєрїї биздин милдет болгону менен ар бирибиз ал милдетти аткара бербейбиз. Ооба, кєр турмуш менен алышып жатып, ата-энебиздин кєўїлїн оорутуп, алар тирїї кезде ысык чай бере албай армандагандар арабызда толтура. Анан алардын кєзї єтїп кеткен соў, кєкїрєктє бир айтылгыс бук калып, дїйнєў кыйрап, ичер сууў бєксєрїп калганда гана ата-эненин баркын, алардын касиетин, кадырын билип, тизе чаап бакырганыбызда кеч болуп калаары бышык. Ал эми аялынын сєзїнє кирип, анын кєўїлїн карап жалгыз калган атасын же апасын карылар їйїнє алып барып салган азаматтарыбыздын кылганын кєрїп баш чайкагандан башка аргаў деле калбайт. Табигатта карыган адамдын ишке болгон жєндємї тємєндєп, єзїн караганга араў жарап калат. Анан єзї тогуз Таў каласыў, Бектур аганын айтуусу боюнча жанагы ханзадалар жырткычтарды буктурмага айдап келїїнїн бир укмуш жолун сунуштады. Кулак угуп, ойго келбеген иштерди угуп отурган Арсен анын маўызына тїшїнгєндєй эле болчу, ошентсе да ал жан дїйнєсїнє жыландай кирген ойлоргокабылып жатты. ТеўирТоодогу ээн-эркин жїргєн барстарга ок атууга болбойт деп боору ачып турду. Ошондой эле ал барстардын тагдырын дал ушул эл жїнїн жеген жерде, Хрущев їйлєрїнїн кайсыл бир кабатынада, эўгезердей эки эме єздєрїнчє эле кудай болушуп чечип жатканын, атїгїл алардын ємїрїнїн акыркы кїнїн, саатын белгилеп отурушканын байкуштар билер болсо, анда тигилер Гималайгабы, айтор, бир жакка качып кетет деп ойлоду. Ой деген бирде космоско чыгып, кайра уясына учуп келген эркин куштай го. Ушу азыр да анын башына кайрадан бир ой, бул мертебе барстарга силерди кызыл кыргын кылганы жатышат деп кантип кабарласа болот деген ой келди. А кокус чын эле билдире турган кырдаалшарт болсо, анда кыпкызыл акча болуп жаткан бизнести эмне кылат? Кайда катасыў? Жырткычтарды учкул кыялыў менен сактап кал, а бизнесчи? Ал эмне болот? Кєрїўє катып саласыўбы? Эгер чын ушундай мїмкїнчїлїк болсо, анда дїйнє солк этмек эмес, анда адам тукуму єздєрїн єзї єлтїрїп, аларды кара жер жутуп жок кылмак. Ошондуктан азыр бизнеске гана артыкчылык берилет, калгандарынын бїт бардыгы кийин, кийинкиден да кийин болот. Ии, адатыўча дагы бир нерселерди балп эттирип айтып кєрчї, антет экенсиў, ооба, андан кєрє асынып

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

ай омурткасы сыздап тєрєп, багып, баарына їйрєтїп, чоў адам кылып тарбиялап, їй-оокат, баарын даярдап бергенден кийин аялынын сєзїнє кирип каралыр їйїнє таштап кетсе, кайсы апанын сай сєєгї сыздабай койбойт. Бирок, ата-энесин тєрїнє отургузуп, алардын каалаганын камсыздап, дєєлєттїї карылыкты тартуулаган инсандарыбыз да арбын. Албетте, алар да карыйт, анан балдарынан ошондой сый-урмат кєрїшєт. Келгиле ата-энебиздин тирїїсїндє колубуздан келген сый-урматыбызды кєрсєтїп жетишип калалы. Ата-энебиздин айткан сєзїн кунт коюп угалы! Себеби, ата-эне балдарына эч качан жамандык каалабайт!

КАРЫЛАР КЇНЇ 1990-жылдын 14-декабрында БУУнун (Бириккен Улуттар Уюму) Генералдык Ассамблеясында 1-октябрь Эл аралык карылар кїнї деп жарыялаган. Эў биринчилерден болуп карылар кїнїн Европада андан соў Америкада, ал эми 1990-жылдын аяк ченинде бул майрамды бїткїл дїйнє белгилей баштаган. Скандинавия єлкєлєрїндє карылар кїнї абдан чоў майрам катары белгиленет. Бул кїнї кєптєгєн теле жана радиопрограммаларда карыларга ылайыкташкан кєрсєтїї жана уктуруулар берилет. 1-октябрда карылардын укуктарына жана коомдогу маанисине арналган "карылардын укуктарын колдоо ассоциясы" тарабынан уюшулган ар кандай фестивалдар, конференциялар жана конгресстер єткєрїлєт. Ал эми коомдук уюмдар жана фондтор бул кїнї ар тїркїн акцияларды жїргїзїшєт. БУУнун генералдык секретарынын сєзїндє: 1-октябрда єткєрїлїїчї Эл аралык карылар кїнїн БУУ єкмєтї, жеке секторду, жарандык коом уюмун жана дїйнєнїн бардык адамдарын кєўїлдї Мадридтин улгаюуу маселесинде каралган планына да ылайык, ошондой эле єнїгїїнїн гло-

балдуу маселелерин эске алып, бардык курактагы коомду тїзїї керек. Єлкєнїн жалпы аракеттери менен адамдар кєпкє жашоо гана эмес, жашоонун сапаты жакшы, ар тїрдїї, толук кандуу жана бакыт алып келїїгє тийиш - деп айтылат. Президент Алмазбек Атамбаев Карылардын эл аралык кїнї менен куттуктады “Ардактуу ардагерлер, улуу муундун єкїлдєрї! Жалпы кыргызстандыктардын атынан бардыгыўыздарды Карылардын эл аралык кїнї менен чын дилимден куттуктайм! Улуу муундун турмуштук тажрыйбасы, сабырдуулугу жана кайраттуулугу аркасында бїгїн биз тынчтыкта жана ынтымакта жашап жатабыз. Азыркы єлкєбїз сиздердин эмгек менен курулган. Сиздер мамлекетибиздин негизин тїптєп, интеллектуалдык жана маданий кєрєўгїсїн тїздїўїздєр. Жаратман эмгегиўиздерге биз таазим этебиз! Биз сиздердин алдыўыздарда карыздарбыз. Сиздерге татыктуу карылыкты камсыз кылуу їчїн бардык кїч-аракетти жумшоого тийишпиз. Бул биздин ыйык милдет. Сиздердин талыкпаган эмгек, кажыбаган кайрат, пайдалуу кеп-кеўешиўиздер биздин демибизге дем, кїчїбїзгє кїч кошуп турат. Бардыгыўыздар ден соолукта болуп, бактылуу ємїр сїргїлє. Ар дайым камкордукка, урмат-сыйга бєлєнїп жїрє бериўиздер!" - деп Кыргыз Республикасынын Президенти Алмазбек Атамбаев

ЭНЕ КЇНДЄЛЇГЇНЄН… Балам, ушундай кїн келет мен да карыйм. Ошондо сабырдуу болуп, мени тїшїнїїгє аракет кыл. Эгер капысынан жеп жаткан тамагымды тєгїп алсам жекийимдеримди сенин жардамыўсыз кийе албасам, “жаш баладай” деп тилдеп, ачууланба мага. Кичинекейиўде сен да ошенткенсин... Бирок ал нерсеге менин жїрєгїм

ЧЫЎГЫЗ АЙТМАТОВ (Сандан санга)

Тоолор кулаганда (КЫЗКАЙЫП)

Роман

калганыў жакшы. Ушу кезде Бектур аганын сєзї барган сайын акыл-насаат айткандай болуп бараткан, ошондон уламбы, айтор, Арсен Саманчин аны менен сїлєшїп жатып маал-маалы менен єзїнєн єзї эле ушуларды ойлоду да, “Мерген” бизнес-аўчылык фирмасынын кожоюнунун кєрсєтмєлєрїн ханзадалар каада менен келгенде кереги суудай тиет деп блокнотуна англис тилинде жазып жатты. Арсендин дил-оюнда эмне болуп жатканынЄ эсинен чыкпай элирткен бир азгырык санаанын кайдан келип, убайым

таштап турганын Бектур Саманчин такыр билген жок, єзї бир сєз айтпаса анын билмеги кайдан... Кээде ушундай да болот, жалпы иште анын кєзїн билип талкуулаган адам менен ал жєнїндє эч тїщїнїгї жок бирєєлєр ушинтип ой бєлїшє берерин бир да жан ишенмек эмес. Шамал тоонун аркы бетин урса, берки бетиндеги бутактар термелчї беле. Ошондой кеп. Анткен менен Бектур ага андан эч бир шек санабастан, тес- керисинче, Арсенди тууганчылык менен єтє жактыра, єз сунуштарын жантыгынан жата

оорубайт. Тескерисинче жылмаюу менен эстеймин. Буларды сага їйрєтєм деп, канча убакытым, жаштыгым, канча ємїрїм єтїп жатканы оюма да келбеген. Бул сен їчїн убакытымды эле эмес, керек болсо “жанымды да аябайм” дегенди билдирет балам. Эгер чогуу сїйлєшїп отурганда, бир сєзїмдї кайра-кайра кайталачу болсом, кыжырданып мени айыптабай айткан сєзїмдї ук. Кичинекей кезиўде мен да сага бир эле жомокту кайра-кайра айтып берчїмїн. А сен ал жомокту ар дайым тыўдоодон тажабайт элеў. А менин ємїр жомогум аяктап баратат, ошондуктан менин айткан сєздєрїмдї оор кєрбєй угуп коюшуўду суранам. Эгер азыркы замандын жаўы буюмдарына тїшїнбєсєм, мени айыптаба балам...болгону бир аз убакыт бер тїшїнїп алышыма. Анткени мен сага туура тамактанып, туура кийинип, турмуш кєйгєйлєрїнє каршы кантип кїрєшїїнї їйрєтє алганмын. Муну да эптей алышыўа ишенемин, сенин колуўдан келет. Эгер сїйлєшїп жаткан учурда, айтчу сєзїмдї унутуп калсам ачууланба. Эгер билсеў... мен їчїн сени менен сїйлєшїп жатканым эмес, сен менен чогуу экендигим маанилїї. Эсиўдеби...сен кичинекей кезиўде менден алыстоону таптакыр каалабайт элеў. Єзїўдї їйгє калтырчу болсом, “апалап” короону кыдырып, чыр салып мени издеп жєнєчїсїў. Кана эле азыр дагы мени издесеў, менден алыстагыў келбесе...Эгер карыган буттарым мага кызмат кылуудан, таяныч болуудан баш тартса, мага колуўду соз балам. Жарык жашоого келип, тамтаўдап жаўыдан гана кадам таштап жатканыўда мен колумду созгон сыяктуу. Балам, мен сенин кулап калышыўдан коркчумун. Азыр да корком. Ошондуктан сен да мага колдоруўду соз. Сенин жардамыўсыз кулап калышым мїмкїн. Сени ушунчалык жакшы кєрєм... (Адеми Акимова) Тєлєбїбї КАСЫМАЛИЕВА калып чечмелеп жатты. Кагаздарга пландарын жана чиймелерин чийип, барстарга буктурма жасалчу жерлерди белгиледи, алардын їч жактагы айдакчылар кайсыл жерде болору кєрсєтїлдї, айтор, жырткычтар тїз эле ханзадалар кароолго алып турчу жайыкка чыгат. План ушундай, албетте, мындай учурларда онунан чыккан, онунан чыкпай калган учурлар болот, алар колго багылган колхоздун койлору эмес. Ошентсе да жер сырын билген, тоолорго кєнгєн дулдул атчан беш-алты айдакчы жырткычтарды бура кетирбей сая кууп, эки капталынан дагы беркилер чыгып, айтор, камоо-кароолго жеткириш керек. Четтен келген мергендер чер жаза атып алышсын, экинчиден, барстар де¬ген бул жерде жайнап жїрєт экен деген ойдо калышсын. Анчылыкка кол кабыш кылгандардын милдети ушул, олжо деген ушулардан башталат. Ошондой жооптуу ишке чегерилген, жер єўїтїн єз їйїндєй билген айылдагы жигиттердин тизмесин да кєрсєттї. Бектур аганын айтымында алар єз ишин билишет, куралдар менен камсыз болгон, добулбастары да бар. Булардын баары Арсен їчїн ойго келбеген, кыялына да илинбеген иш болду, алдыда боло турган иш чын эле шахматтай ойлонулуптур. Таў калды. Ошентсе да, алар шашпай чай ичип, анчылыктан башка да єздєрїнїн турмуштук иштерин сїйлєшїп отурушту. Ошо баарлашуу маалында бир кызык окуя болду, муну бардыгын ойлоп тапкан Бектур ага да ойлоп таба алмак эмес. Жай мезгили жаныбарларга жакшы эмеспи, кєп кабаттуу їйлєрдїн чатырларында, башка ыўгайлуу жерлерде жашаган кєгїчкєндєр менен чабалекейлер учуп жїрїшкєн.

СКАНВОРД

15

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

16

КАРЫСЫ БАРДЫН ЫРЫСЫ БАР Тереў ыраазычылыкка чулганган куттуктообузду жолдоо менен, турмуштун катаал сыноосун татыктуу кєтєрє билген, кєкїрєгїндє жаштыктын илеби уялаган атаапаларыбызга жїзїўїздєрдєн жїрєк жылмаюуўуздар єчпєсїн деп тилемекчибиз.

АРДАГЕРЛЕРГЕ ТААЗИМ!

MEGACOM УЮЛДУК ОПЕРАТОРУ ЖЫЛДАГЫДАЙ ЭЛЕ КАРЫЛАРДЫ 1-ОКТЯБРЬ МАЙРАМЫ МЕНЕН КУТТУКТАДЫ.

MegaCom компаниясы жылына эки жолу: 9-май – Улуу Ата Мекендик жеўиш майрамында жана 1-октябрь карылар майрамына карата ар бир ардагерге 2 миў сомдон берип, жалпысынан жылына 4 миллион сом берип келет. Бул ирет 1-октябрь карылар кїнї MegaCom компаниясы элибиздин улуулугун, эрдигин жана мекенчилдигин кєрсєткєн кары-

ларыбызга салтка айланган концерттик программа уюштуруп. Концерттик кече Сейтек театрында болуп єттї. Иш-чаранын алкагында ардагерлерге акчалай сыйлыктар тапшырылып, чет жердеги жакындары менен сїйлєшїїгє мїмкїнчїлїк тїзїлдї. Майрамдык концертке чакырылган ар бир карыларды уюлдук оператордун кичи пейил кызматкерлери улагадан гїл менен тосуп, алар менен баарлашып эмгегине урмат кєрсєтїї менен концерттик залга чейин жетелеп барып жатышты.

Àçàò Áàçàðêóëîâ, MegaCom êîìïàíèÿñûíûí áàøêû äèðåêòîðó: Мага, бїгїн, Сиздерди Карылар кїнїакылмандыктын жана кайрымдуулуктун майрамы менен куттуктоо бактысы туш келиптир. MegaCom компаниясы бул майрамдын эл аралык аталышын алмаштырып, жан-дїйнєбїзгє жылуу сезимдерди тартуулаган ызааттоо жана кайрымдуулук кїнї катары белгилеп келет. Сиздер бїгїн залдан компаниянын кызматкерлеринен

№ 148 • 2-октябрь, 2015-жыл

турган ыктыярчыларды кєрїп турасыздар. Байыртадан эле элибиз “Карысы бардын ырысы бар” деген накыл кепти туу тутуп, карыларына сый-урмат кєрсєтїп келген.

Майрамдык концертке булбул їндїї ырчылары жана таланттуу бийчилери жагымдуу концерттик программа тартуулашты. концерттен кийин карылар акчалай сыйлык тапшырылды. Иш-чарага келе албай калган карыларды, уюлдук оператордун кызматкерлери їйлєрїнє барып куттуктап, белектерин тапшырышууда. Облустардагы карыларга, белектер MegaCom компаниясынын аймактардагы адистери аркылуу таратылат. Кичїї муундун мындай сый-урматы, жылуу мамилеси карыларыбыздын жїрєгїнє дем берип, жїзїнєн кубанычтын нуру тєгїлїп тургандыгы, биз їчїн бакыт.